Rim u doba carstva

Principat (30.p.n.e.-284.)

• Principat je prikrivena ili umerena monarhija; postoji privid republikanskih institucija

• Začetnik principata je Oktavijan

• On je bio princeps, što u prevodu znači “prvi senator”, odatle naziv principat

• Senat mu je 27.god. p.n.e. dodelio titulu Augustus (Avgust), što znači “uzvišeni”

Formalne osnove vlasti

• Doživotna konzulska ovlašćenja (davala su mu komandu nad vojskom i provincijama)

• Doživotna tribunska ovlašćenja (davala su mu najvišu gradjansku vlast)

Oktavijan Avgust (63.p.n.e.-14.)

Avgustova unutrašnja politika

• Reforma Senata (iz njega su isključeni svi oni koji nisu bili dostojni titule senatora)

• U vršenju vlasti se oslanjao na dobro plaćene činovnike iz aristokratskih slojeva- birokratiju

• Popularnost je stekao držeći se čuvene izreke: “hleba i igara” (najsiromašnijim Rimljanima je delio besplatno žito i priredjivao je gladijatorske borbe

• Osnovao je pretorijansku gardu, kao vrstu lične garde, u njoj su služili samo podanici iz Italije

Avgustova spoljna politika

• Dovršio je osvajanje Španije• Vlast na Balkanskom poluostrvu je proširio do

Dunava• Težak poraz u ratu sa Germanima; pokušao je

da proširi vlast Rima istočno od Rajne, ali je rimska vojska pretrpela težak poraz od Germana u Teutoburškoj šumi 9.god.

• Početkom naše ere rimska vlast se proteže linijom Rajna-Dunav-Eufrat

Teutoburška šuma

Naslednici-dinastija Julijevaca-Klaudijevaca

• Oktavijan Avgust bio je osnivač dinastije Julijevaca-Klaudijevaca

• Tiberije (14-37) učvrstio je poredak koji je uspostavio Oktavijan; u vreme njegove vladavine je na krst razapet Isus Hrist

• Kaligula (37-41) istočnjačke monarhije je smatrao idealnim državama, prezirao je Senat (u Senat je uveo svog konja i proglasio senatorom)

• Klaudije (41-54) osvojio je Britaniju 43.god.

• Neron (54-68) u napadu ludila ubio je majku, ženu i svog učitelja filozofa Seneku

• Navodno je zapalio Rim da bi dobio inspiraciju za pisanje novog epa, sličnog Ilijadi

Dinastija Flavijevaca

• Smrću Nerona kraj dinastije Julijevaca-Klaudijevaca

• Tokom 68.god. gradjanski rat

• Pobednik je 69.god. car Vespazijan-osnivač dinastije Flavijevaca

• Ugušio je veliki ustanak Jevreja (66-71); podigao je čuveni rimski Koloseum

Poslednji period uspona

• Poslednji period uspona carstva, kraj 1. i prva polovina 2.veka, za vreme vladavine careva Trajana i Hadrijana, iz dinastije Antonina

• Trajan (98-117) je poslednji rimski car, koji je proširio granice Rima; osvojio je Dakiju (Rumunija) i Mesopotamiju

• Hadrijan (117-138) posvetio se odbrani granica carstva; u Britaniji je sagradio čuveni Hadrijanov zid

• Karakalin edikt iz 212.god.: Svi slobodni stanovnici rimskog carstva dobili su rimsko gradjansko pravo.

Dominat (284-476)

• 284.god. za cara je postavljen Dioklecijan. On je ukinuo principat i carstvo pretvorio u apsolutnu i neograničenu monarhiju-dominat, uzor su mu bile istočnjačke despotije

• On je bio dominus-gospodar

Tetrarhija

• Tetrarhija ili četvorovlašće: Dioklecijan je vladao u istočnom delu carstva, u Nikomediji; a sebi je odredio savladara u zapadnom delu carstva (car Maksimijan u Mediolanumu) sa titulama avgusta

• Oba “avgusta” su zatim imenovali svoje savladare “cezare” Dioklecijan Galerija (Sirmijum) a Maksimijan Konstancija Hlora (Trijer)

• Jedan čovek nije mogao kontrolisati ogromno carstvo, to je bio razlog za uvodjenje tetrarhije; zato su cezari izabrali prestonice u blizini granica carstva

• Posledice: Rim je izgubio svoj značaj, nijedan vladar ga nije izabrao za prestonicu, status Italije je izjednačen sa ostalim provincijama

Dioklecijanova vladavina

• Pokušao je da obnovi staru rimsku religiju, zato je proganjao sve religije i kultove koji su došli sa Istoka

• Posebno je proganjao hrišćanstvo, sproveo je poslednji veliki progon hrišćana

• 305.god. je napustio vlast i povukao se u svoju palatu u Splitu.

Dioklecijanova palata

Konstantin

• Nakon Dioklecijanovog povlačenja sa vlasti usledio je gradjanski rat, iz kojeg je kao pobednik izašao car Konstantin ž

• Ukinuo je tetrarhiju i postao jedini vladar• U periodu dominata težište carstva se premešta

na istok• Uzroci: istočne provincije su bile ekonomski

razvijenije i gušće naseljene; istočne provincije su bile izložene napadima varvara, koji su prelazili na Balkan preko Dunava; Persija obnavlja u 3.veku svoju moć pod novom dinastijom Sasanida

Osnivanje Konstantinopolisa

• Navedene okolnosti su Konstantina navele da na istoku osnuje novu prestonicu

• Konstantinopolis je osnovan na evropskoj obali Bosfora, moreuza koji spaja Mramorno i Crno more, na mestu nekadašnje grčke kolonije Vizanta.

• Grad je svečano otvoren 330.god. Zvali su ga “Novi Rim”.

• Grad se našao na raskrsnici trgovačkih puteva izmedju Evrope i Azije i Sredozemlja i Crnog mora