Rewolucje w nauce

Niewspółmierność paradygmatów Thomasa

Kuhna

Thomas Kuhn 1922-1996

Struktura rewolucji naukowych, 1962

Droga po strukturze, 2000 (2003)

Uhistorycznienie Wiedza historyczna zmienić może w

zasadniczy sposób obraz nauki, jaki zawładnął naszym myśleniem.

Należy przyjrzeć się historii nauki (tutaj fizyki), żeby zauważyć, że nauka nie rozwija się poprzez kumulację indywidualnych odkryć i wynalazków.

Wstępne ustalenia

Badania naukowe to uparte próby wtłoczenia przyrody w szufladki pojęciowe uformowane przez zawodowe wykształcenie.

Najważniejsze „izmy”

prenaukanauka normalna, nauka

instytucjonalnaparadygmat

anomalie, kryzysrewolucja naukowe

PRENAUKA

Gromadzenie faktów ma charakter przypadkowy.Badania prowadzone są indywidualnie.Wiedza nie jest stabilizowana.

paradygmatPewne akceptowane wzory faktycznej praktyki naukowej (obejmujące teorie, prawa zastosowania) model, z którego wyłania się zwarta tradycja badań naukowych.

paradygmaty Określają to, co wspólne

jest wszystkim członkom danej wspólnoty naukowej i tylko im (wraz z wiedzą ukrytą)

Nie mają ścisłej definicji (są rodzinnie spokrewnione).

paradygmat Społeczność

uczonych uzyskuje dzięki

niemu kryterium wyboru

problemów. Uznaje, które

problemy powinny być rozwiązane.

Przykłady paradygmatów

Arystotelejska analiza ruchuPtolemeusza obliczenia

położeń planetMatematyzacja pola elektromagnetycznego

Maxwella

nauka normalna

Nauka oparta na paradygmacie.

Uszczegóławia paradygmat.

Snuje przewidywania na jego podstawie.

Rozwiązywanie łamigłówek

Nauka normalna w niewielkim stopniu dąży ona do uzyskania czegoś nowego.

Rozwiązania już istnieją, trzeba do nich dojść.

Naukowcy mają pogląd na to, jaki jest świat i czym jest nauka.

KUMULATYWNOŚĆ

Nauka normalna rozwija się kumulatywnie, ale nie w niej dokonuje się największych odkryć.

Cykliczność w nauce

ANOMALIE

Problemy, które nie dają się rozwiązać.

Wymagają bolesnego wprowadzenia nowej terminologii.

Na ile się da, są ignorowane! W nowym paradygmacie staną

się one czymś oczekiwanym.

Przykłady anomalii

Wysoki stopień komplikacji astronomii Ptolemeusza przed Kopernikiem,

Chemia przed tlenową teorią spalania Lavoisiera,

Fizyka klasyczna końca XIX wieku przed pojawieniem się kwantowej (promieniowanie ciała doskonale czarnego, efekt fotoelektryczny).

Po co kryzys? „nowe oprzyrządowanie jest

przedsięwzięciem nadzwyczajnym,

zarezerwowanym na szczególne

okoliczności, które tego niezbędnie

wymagają. Znaczenie kryzysów polega na

tym, że wskazują one, iż nadszedł czas

takiego przedsięwzięcia”.

Kryzys i co dalej?

Naukowcy filozofują!Nie można rozwiązywać łamigłówek, trzeba zastanawiać się nad podstawami swoich teorii.Spekulują i tworzą eksperymenty myślowe.

Rewolucja naukowa

Przejście od jednego paradygmatu do drugiego.

Przekształcenie wyobraźni naukowej (pojęć, metod) tak, że prowadzi to do przeobrażenia świata.

rozwój nauki normalnej vs. rewolucja naukowa

KUMULACJA ZERWANIE

Kryterium zmiany paradygmatu

„Chociaż każda ze stron może żywić nadzieję, że uda się jej przekonać stronę przeciwną do swego sposobu widzenia nauki i jej problemów, żadna nie może dowieść swej słuszności. Współzawodnictwo między paradygmatami nie jest sporem, który może być rozstrzygnięty na mocy dowodów …

Kryterium zmiany paradygmatu

„ (…) Przejście od jednego do drugiego paradygmatu, właśnie z powodu ich niewspółmierności, nie może się odbywać krok po kroku pod wpływem logiki i przyrodniczego doświadczenia. Jak w przypadku nagłego olśnienia, dokonuje się ono od razu (choć niekoniecznie w jednej chwili) – lub wcale.”

WNIOSKIMetodologia musi być

historyczna i opisowa.Czynnik racjonalny jest

nieodłącznie splątany z podmiotem, który naukę uprawia.

Nie można wskazać na racjonalne źródła dokonania wyboru między teoriami.

Steven Shapin, „Rewolucja naukowa”

XVII w.: wielość koncepcji nauki, brak konfliktu

religia/nauka, słaba recepcja „Principia

Mathematica” Newtona(ok. 100 czytelników)

Postępowanie badaczy niekoniecznie zgodne ze wskazówkami metodologicznymi

Czy w historii

nauki zdarzyły

się rewolucje

?