Revolucije u Nizozemskoj i Engleskoj

Teritorija Nizozemske

• Nizozemska se prostirala na prostoru današnje Belgije, Holandije, Luksemburga i dela severne Francuske

• Sastojala se od 17 provincija, medjusobno različitih po ekonomskom razvoju, jeziku i religiji

• U severnim provincijama govorio se nemački jezik i u njima je preovladavao kalvinizam, a južne provincije su bile katoličke i u njima se govorio francuski

• Nizozemska je u 16.veku bila jedno od ekonomski najrazvijenijih područja, ekonomski napredak omogućio je nastanak snažne gradjanske klase

• Nizozemske provincije su naslednim putem pripale Habsburgovcima, konkretno caru Karlu V

• Karlo V je vlast nad Španijom i Nizozemskom 1556.god. predao sinu Filipu II; Nizozemska je tako ostala u vlasti španske grane Habsburgovaca

• Provincije su imale svoju autonomiju

• Generalne staleže činili su predstavnici svih provincija i sve odluke su donošene jednoglasno

• Kraljev namesnik u provincijama imao je titulu štatholdera, ta funkcija uglavnom je bila u rukama porodice Oranski

Nizozemska revolucija

• Sukob izmedju Filipa II i provincija izbio je zbog njegovih težnji za jačanjem centralne vlasti, nametanja poreza i pre svega nametanja katoličanstva

• Prva pobuna u Nizozemskoj izbila je 1566.god. i naziva se Ustanak geza (prosjaka), koja je krvavo ugušena, ali su zatim izbile nove pobune

• Revolucija je zapala u krizu, kada je južno valonsko katoličko plemstvo procenilo da je kalvinizam veća pretnja od španske vlasti i ono je izrazilo odanost Filipu II

• Kao odgovor, severne provincije 1579.god. stvaraju Utrehtsku uniju, proglašavaju nezavisnost, a Viljemu Oranskom potvrdjuju zvanje naslednog štatholdera

• Nova država dobila je ime Ujedinjene provincije, ali je ubrzo dobila ime Holandija, po najvećoj provinciji

• Holandiji je nezavisnost priznata Vestfalskim mirom iz 1648.god, čime je ona postala prva gradjanska republika u Evropi

• Viljem Oranski • Od 1815.god.

Holandija je ponovo monarhija pod vlašću dinastije Oranski-Nasau

• Holandski ekonomski uspon se zasnivao na brodogradnji i trgovini, snažnom bankarstvu

• Verski tolerantna sredina privukla je veliki broj progonjenih španskih Jevreja (Sefarda) i francuskih hugenota

• Holandija je stekla i brojne kolonije: Holandska Istočna Indija (Indonezija), ostrvo Cejlon, Holandska Gvajana (Surinam), teritorije u južnoj Africi

Engleska u 16.veku

• Završetkom Rata ruža, na engleski presto došla je dinastija Tjudora (1485-1603)

• Osnivač dinastije bio je Henri VII Tjudor, potomak Lankastera, koji je oženio princezu Elizabetu od Jorka

• Simbol nove dinastije je grb Tjudora, koji predstavlja mešavinu grba Lankastera i grba Jorka

• Ruža Tjudora

• Njegov naslednik Henri VIII bio je tipični renesansni vladar, u početku protivnik Luterovog učenja, zbog čega je od pape dobio titulu “branioca vere”

• Njegov sukob sa Rimom bio je posledica odbijanja pape da mu omogući razvod sa španskom princezom Katarinom Aragonskom

• Henri VIII• Engleski kralj 1509-

1547• Ženio se 6 puta

• Raskid sa katoličkom crkvom ozvaničen je 1534.god. kada je parlament doneo Zakon o suprematiji, kojim je engleski kralj postao poglavar nove anglikanske crkve

• Učenje i crkveno bogosluženje su i dalje ostali uglavnom katolički, umesto latinskog kao bogoslužbeni jezik uveden je engleski, manastiri su zatvoreni

• Pošto Henri nije imao muških potomaka, nasledila ga je Marija Tjudor, kćerka iz braka sa Katarinom Aragonskom

• Njena vladavina označila je oštru katoličku reakciju i progon protestanata, zbog čega je kraljica dobila nadimak “krvava Meri”

• Marija Tjudor • Engleska kraljica

1553-1558

• Nju je nasledila njena polusestra Elizabeta I, kćerka Henrija VIII i Ane Bolen

• Ona je pokušala da postigne verski kompromis, ali je obnovila anglikansku crkvu i prihvatila ulogu vrhovnog poglavara crkve

• U ovom periodu pojavili su radikalni protestanti, koji su zahtevali da se anglikanska crkva očisti od katoličkih uticaja

• Oni se nazivaju puritanci

• Elizabeta I • Kraljica Engleske

1558-1603

• Vreme njene vladavine predstavlja period ekonomskog jačanja Engleske, razvoja manufakture, Engleska je imala snažnu trgovačku mornaricu

• Pojavljuje se i “ogradjivanje”, proces prisvajanja zemljišnih poseda seljaka i pretvaranja obradivog zemljišta u pašnjake za ovce, radi razvoja tekstilne industrije

• 1588.god. došlo je do sudara engleske flote i španske “nepobedive armade” u Lamanšu, u kojoj su Englezi pobedili

• Cilj španske invazije bio je da se zaustavi dalja pomoć Engleske Ujedinjenim nizozemskim provincijama

• Ova pobeda označava kraj španske prevlasti na moru

Engleska revolucija

• Smrću Elizabete I, 1603.god. ugasila se dinastija Tjudor

• Na vlast je tada došla škotska dinastija Stjuart (1603-1688), kralj Džems I

• On je progonio puritance, primoravši ih da napuste Englesku i odu u Ameriku

• Pred kraj njegove vladavine zaoštrava se njegov odnos sa parlamentom

• Sukob sa parlamentom se zaoštrava za vreme njegovog naslednika Čarlsa I

• Glavni problem bio je oko pitanja razrezivanja poreza, pošto je kralj prikupljao poreze i uzimao zajmove bez saglasnosti parlamenta

• 1628.god. bio je prinudjen da donese Peticiju o pravima, kojom se obavezao da neće ubirati porez bez saglasnosti parlamenta i da neće zatvarati ljude bez presude suda

• Medjutim, već sledeće godine kralj je raspustio parlament i nije ga sazivao sve do 1640.god.

• 1640.god. zbog nedostatka finansijskih sredstava Čarls I bio je primoran da sazove tzv.Dugi parlament (1640-1660), što je bio uvod u revoluciju

• Došlo je do sukoba izmedju kralja i parlamenta• Pristalice kralja bile su medju krupnim

plemstvom i sveštenstvom anglikanske i katoličke crkve

• Pristalice parlamenta nalazile su se medju nižim plemstvom, gradjanske klase i puritanaca

• Gradjanski rat trajao je od 1642. do 1649.god.

• Najuticajnija ličnost gradjanskog rata bio je Oliver Kromvel, vodja vojske parlamenta

• On je u više bitaka porazio kraljevu vojsku, 1648.god. u bici kod Prestona uspeo je da zarobi kralja

• Čarls I osudjen je na smrt i pogubljen 1649.god.

• Oliver Kromvel (1599-1658)

• Parlament je ukinuo monarhiju i proglasio republiku• Državom je upravljao Kromvel, koji je 1653.god. dobio titulu “lord

protektor republike”• On je uspešno ugušio pobune rojalista (kraljevih pristalica) u

Škotskoj i Irskoj• 1651.god doneo je Navigacioni akt, po kojem su samo engleski

brodovi mogli da prevoze robu iz Engleske i u Englesku• Ovaj akt je bio uperen protiv pomorske moći Holandije, zbog čega je

došlo do englesko-holandskog sukoba na moru, u kojem je Engleska učvrstila svoju vlast na moru

• Kromvel je umro 1658.god., a njegov sin i naslednik nije mogao da nastavi njegovu politiku

• Engleska revolucija je pre svega imala politički i verski karakter, a znatno manje ekonomski.

• Kao rezultat engleske revolucije, nastala je tzv. puritanska republika (1649-1660)

• 1660.god. u Engleskoj je obnovljena monarhija, na vlast je doveden sin Čarlsa I, Čarls II, ali je parlament zadržao mnoga ovlašćenja

• U engleskom parlamentu pojavile su se dve političke stranke: vigovci, koji su zastupali interese novog plemstva i gradjanstva i torijevci, koji su zastupali interese stare feudalne aristokratije, iz ovih stranaka nastali su liberali (vigovci) i konzervativci (torijevci)

• Naslednik Čarlsa II, Džejms II omogućio je slobodu veroispovesti katolicima i puritancima

• Njegova naklonost prema katolicima izazvala je otpor protestantskog plemstva, koje ga je svrgnulo sa vlasti 1688.god.

• Taj dogadjaj poznat je kao Slavna revolucija

• Protestanti su na vlast doveli holandskog namesnika Viljema III Oranskog

• Njegov dolazak na vlast označava početak parlamentarne vladavine

• Pošto on nije imao naslednika, na vlast je 1714.god. došao Džordž I, osnivač hanoverske dinastije

• 1707.god. Engleska i Škotska su se zvanično ujedinile u Kraljevstvo Velika Britanija

• Tokom 18.veka Velika Britanija je izrasla u ekonomsku i pomorsku silu, stvorivši ogromnu imperiju ( Sev. Amerika, Indija, Australija, Novi Zeland)

• 1801.god., ujedinjenjem Velike Britanije i Irske stvoreno je Ujedinjeno kraljevstvo Velika Britanija i Irska

• Grb Ujedinjenog Kraljevstva

• Bitka kod Bojna 1690

Vodjena izmedju Viljema III Oranskog i Džejmsa II

• Irski protestanti svake godine obeležavaju godišnjicu te bitke