rev dr.zairema chanchin (khawvel sunday school ni)

33
1 www.mizoramsynod.org

Upload: mahruaia-colney

Post on 13-Jul-2015

330 views

Category:

Social Media


15 download

TRANSCRIPT

Page 1: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

1

www.mizoramsynod.org

Page 2: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

2

www.mizoramsynod.org

KHAWVÊL SUNDAY SCHOOL NINovember 2, 2014

PUITLING SUNDAY SCHOOL

THUPUI

REV. ZAIREMA CHANCHIN

ZiaktuRev. Chuau\huama

SYNOD LITERATURE & PUBLICATION BOARD

Page 3: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

3

www.mizoramsynod.org

Published bySynod Literature & Publication BoardforMizo Sunday School Union

Chhut khatna 2014Copies - 5500(All rights reserved)

Printed atSynod PressAizawl - 796 001Mizoram

Page 4: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

4

www.mizoramsynod.org

A chhunga thu awmte

Thuhmahruai 4

Programme 5

|HEN KHATNAA chanchin tlangpui

1. Pian leh mûrna 72. Zirna lam 83. An chhûngkua 94. Pathian kohna a dawn dân 95. Pathian thu a zir ta 116. Rawngbâwlna lam 137. Khawtlâng tâna a inhmanna 148. A thu ziakte 159. Rev. Dr. Zairema hun hnuhnûng 16

|HEN HNIHNAA mizia leh amah a\anga zir tûr

1. Pa ngawichawi a ni 182. Mi thiam a ni 193. Mi tlâwmngai a ni 194. Mi dang ngaihsak mi a ni 205. Zirna a ngaisâng 216. Ram a hmangaih 227. Mizo \awng a hre ril 248. Bible letlingtu ropui a ni 259. Miten amah an hmuh dân 27

Thu dawnna hnârte 30

Page 5: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

5

www.mizoramsynod.org

THUHMAHRUAI

Philadelphia khuaa Tabernacle Presbyterian ChurchKohhran Upa, Dr. George W. Bailey-a rawtna anga kum 1910-a Khawvêl Sunday School Ni hman \an a nih a\ang khân kuminhi a kum 105-na a lo ni ta reng mai! Mizoramah pawh kum1944 a\angin he ni hi kan hmang ve \an a. Kum 1949 a\ang pheichuan thupui thlan bîk zir hovin November Pathianni hmasaberah hman a ni ta a, kum 2001 a\angin puitling leh naupanglamin thupui hran zirin a hrangin hun hman a ni ta bawk.

Kum 2014 Khawvêl Sunday School Ni, puitling lam ziratân MSSU Committee chuan Rev. Dr. Zairema chanchin athlang a, a ziaktu atân Rev. Chuau\huama a ruat bawk a. Ani himi taima leh zir chiang peih a ni a, Rev. Dr. Zairema chanchinropui tak mai, mi nazawngina kan hriat phâk loh thlenga haichhuakin, amah ngeiin Rev. Dr. Zairema a kawmna a\anga a thilhriat te nên ngaihnawm takin a rawn ziak a, a lâwmawm hle.

Rev. Dr. Zairema hi mi ropui tak, a bêl chiang apiangin atalent ropuizia leh kohhran leh ram tâna a hnathawhpawimawhzia an hmu a, a hun laia kan hriat phâk loh, a thihhnua la hlu telh telh tûr thil tam tak a ti a, a inpêkna leh a hnathawhropuizia hi \hangtharten kan la hmu zêl dâwn a ni.

(REV. LALRAMLIANA PACHUAU)Executive Secretary

i/c MSSU, etc.

Page 6: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

6

www.mizoramsynod.org

KHAWVÊL SUNDAY SCHOOL NINOVEMBER 2, 2014

PUITLING SUNDAY SCHOOL PROGRAMME

CHAWHMA INKHÂWM

Hruaitu : Superintendent|antu chhiar tûr : Heb 13:7; Phil 3:17Hla sak ho : KHB No. 434

Aw Lalpa, chungnung ber, kanfak hle a che

Thilpêk lâk khâwm leh hlanThupui sawi : Rev. Dr. Zairema chanchin

|hen khatnaHla sak ho : KHB No. 8

Aw Haleluia, Lalpa ropui berBânna

CHAWHNU INKHÂWM

Hruaitu : Asst. Superintendent|antu chhiar tûr : 2 Tim 4:6-8Hla sak ho : KHB No. 361

Kan Kohhranho lungphûm chuThupui sawi : Rev. Dr. Zairema chanchin

|hen hnihnaHla sak ho : KHB No. 500

Mi thianghlim kalna kawnghlui kha zawhin

Bânna

(Thawhlâwm hi Bial Treasurer kal tlangin Synod-ah thehluh tûr a ni)

Page 7: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

7

www.mizoramsynod.org

Page 8: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

8

www.mizoramsynod.org

REV. DR. ZAIREMAB.Sc, BD, DD, D.Litt.

Kum zabi 20-na chhûnga Mizo zînga pa ropui ber pakhatachhiar tel ngei tùr chu Rev. Dr. Zairema hi a ni ang. A chanchin hiamah ngei pawhin ngaihnawm takin ‘I Ni Min Pêk Hi’ tih buah aziak tawh a. Tûn \umah hian Khawvêl Sunday School Ni-a \umhnih zir tùrin a tawi thei angin kan ziak dâwn a. |hen khatnaah hiana chanchin tlângpui kan zir ang a; |hen hnihnaah chuan a mizia,amah a\anga zir chhuah tùr, kohhran leh ram leh hnam tâna a\angkaina lam zir a ni ang.

|HEN KHATNA

A CHANCHIN TLÂNGPUI

1. Pian leh mûrna: Rev. Dr. Zairema hi Zirtîrtu DolianaKhawlhring leh Aibuani (Lêng Lal Saihnûna farnu) fapa pathumtezînga upa ber niin March 4, 1917 chhûn dâr hnih vêlah Hmunhmêl\hakhuaah a lo piang a. An thlahtute hi Burma ram Khawlhring tlânga\anga Mizorama lo lût, khawthlang lama tla thla, chuta \anga Aizâwlalo lût chho, Zokhawsânga chêng ta an ni a. Aizâwl khaw bul vêlahkuli-a inchhawr a nasat deuh avàngin Khandaih khuaah an pêmchho a. Khandaiha an awm lai chuan Kristiante tihduhdah an ni a.Rev. Dr. Zairema pa Doliana chhangtu Chalêka chu tleirâwl chhuakhlim, ti ve deuh thêng thâwng a nih avàngin tihduhdahna tuar nasapâwl a ni a; a chhûngten an vuak hlum mai an hlauh avàngin kum1911 vêlah khân Hmunhmêl\haah an pêm ta a ni.

Rev. Dr. Zairema pa Doliana hian Rev. F.J. Sandy (SandySâp) kaihhruaiin solfa te a thiam a. Hmunhmêl\ha tlangvâlte chusolfa a zirtîr \hîn a; zaipâwl te pawh a din a. Chumi avàng chuan a

Page 9: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

9

www.mizoramsynod.org

fapa lo piang hmasa ber hmingah chuan Zairema an sa a ni. Rev.Dr. Zairema pa hian khatih lai huna Kristian Hla Bu-a hla 365 zînga329 kha a thiam a ni àwm e. Hla lehlin pawh 3 a nei ve a; chûngtechu, “Chu! Beràm vèn zanlaiah chuan” (KHB No. 103); “Ngaiteh, nunna tui thisen hlu” (KHB No. 175) leh “Thlêmnaah lût suhla” (KHB No. 406) te hi a ni.

Rev. Dr. Zairema pa Doliana chu a \hianpa R. Dâla thawhnaManipur-ah Tirhkoha chhuah a duh a reh hlei thei lo va. Kum 1922-ah khán kohhran inkhâwmpuiin a dîlna chu an phalsak a. A kalhmain chhûngkaw ching fel tùrin a haw a. A nupui chu thingaichhehpui a tum a ni ang, thing ro phur tùra an chhuak dùn chu thinga thlákna lamah a tla a, a lu chu lungah a sawh a. Damdawi inahkalpui mah se, a nunna an chhan thei ta lo va; a tûk May 6, 1922-ah chuan kum 32 mi lek niin a thi ta a ni. Hetih lai hian Zairema chunaupang â tak a la ni a; a pa thi pawh ui nachâng a la hre lo. A pathih ni chuan ruah a sûr deuh a; a nau Thanseia nèn tuihâwk khuapinan thawk chhuak a, rannung sen deuh an hmuh chu “Ka pa thlaraua ni ang” tiin an tlànchhiat phah a. A pa thi chu \ah nachâng pawhan la hre lo.

2. Zirna lam: Rev. Zairema chu a pa sikulah a kal ve hman a;ama sawi dànin “a aw tlân darh ka kai ve hman a ni” a ti. A pa chua hlau hle a ni ang, a kekawr hi a huh deuh dup fo a ni. A pa thihhnuah Champhai Chawnchhim a\angin Hmunhmêl\haah an insuanleh a; chutah chuan sikul a kal chhunzawm a. A pa dam lai khachuan sikul ta lunglehkha a hmang \hîn a. A pa thih hnuah chuan alo pachhe ta deuh a ni ang, lunglehkha kâwm nei lo, a kil bal tawhhi a hmang ta a ni. Hmunhmêl\haah hian a awm zui rei lo; a nuchuan lehkha zir zêl tùra a duh avàngin a pa nau Rualkhûma, kum1918-a France ram kal ve, overseer hna thawk, Aizâwla mi hnênahchuan a awmtîr ta a ni.

Aizâwlah chuan kum 1925-1928 chhûngin Dàwrpui PrimarySchool-ah a lût a. Kum 1928-ah Primary chu a exam a ni. Kum

Page 10: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

10

www.mizoramsynod.org

1929-ah a pa Rualkhûma chu Lungleiah sawn a nih avànginLungleiah sikul a kal leh a; mahse, Lungleiah hian an awm rei lo.Aizâwla an lo phei leh hnuah kum 1930-31 chhûng khân Sikulpuiaha kal chhunzawm leh a; Class VI chu First Division-ah a pass a ni.High School a\anga BD a pass thlenga a zirna chu hetiang hiankhaikhâwm ila– (1) High School: Govt. High School, Shillong(1932-1936); (2) College: Cotton College, Gauhati (1936-1940;B.Sc (Hons in Chemistry); (3) Theology (BD): Serampore Col-lege, Serampore (1941-1945).

A certificate degree dawnte pawh hetiang hian lo khaikhâwmila– (1) Matric: I Div. Calcutta University (1936); (2) I.Sc: I Div.Calcutta University (1938); (3) B.Sc. (Hons in Chemistry), CalcuttaUniversity (1940); (4) B.D. First Class First, Serampore College(1945); (5) D.D. (Honoris Causa), Serampore College, 1988;(6) D.Litt (Honoris Causa) NEHU (1991).

3. An chhûngkua: Rev. Dr. Zairema hian kum 30 a nih kum, apian champhaphâk ni tak, March 4, 1947-ah khán Dàwrpui nulaThangdailovi (d/o Chawnga) chu nupuiah a nei a. Rev. Dr. Zairemahi pa ngawichawi hmingthanga sawi a nih laiin a nupui erawh chunu \awng duh, mi pawisawi si lo a ni a. Pi Thangdailovi hian a pasalngawihchawih hi a kêp hneh hle a. Fapa 3 leh fanu 4 an nei. Rev.Dr. Zairema hian September 2, 1917-ah khán Pastor Vànchhûngakutah baptisma a chang a. Nupui a neiha inneihtîrtu erawh chuPastor Thanga a ni. Kum 1945-a Pastor atân nemngheh a nih khánPastor Vànchhûnga chu \awng\aisaktu a ni leh bawk.

4. Pathian kohna a dawn dàn: Rev. Dr. Zaireman rawngbâwltùra Pathian kohna a dawn dàn hi a dangdai angreng hle. Khatiakum 1940-ah B.Sc (Hons) a han pass hnu khán Rev. Dr. Zairemachuan doctor (MBBS) lam zir ve mai tùr emaw a ti a, dîl pawh adîl ve nghe nghe a. Khatih lai hunah khán Assam ram chhûngahdoctor zirna a awm lo va, Calcutta-ah chauh a awm a. Mahse,

Page 11: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

11

www.mizoramsynod.org

doctor zirna chu a chang ta lo va, a aiah Khasi pakhat an la a; dîlnawn leh pawh a tum chuang lo. Khatih lai khán Bodo-ho awmnaHarasinga-ah Middle School a awm a; chutah chuan thawk tùrin\awngkam \hain an sâwm a. Chutih lai chuan a pa nau Rualkhûmakha Pasighat-ah a awm a. Rev. Dr. Zairema chu Mizoramah hanhaw chhuak pawh ni se, mikhual takin mi a han bèl dâwn emaw ani tho si a. An sàwmna chu pawmin Harasinga Middle School-ahchuan kum 1940-1941 chhûng khán Headmaster hna a thawk tarih a ni. He sikula a thawh chhûng rei lo tê-ah hian High School-aha hlâng kai hman nghe nghe a ni.

Harasinga sikula a thawh lai chuan a malaria neih a lo chhuakleh a; a khawsik sân zâwng pawh 106 lai a tling a. Thil sawi \ûlin ahria a; harh reng chung chuan thu eng emaw a sawi a sawi ta mai a.Eng nge a sawi pawh a hre vek a. Ngaihtuah saa sawi ni lovinhnawhtu a awm vànga sawi a ni. A nauteho ngaih pawh a \ha lo hiala, zirtîrtute nèn an lo pung khâwm a. Chumi zànah chuan a damchhûng hna tùr chu chiang takin a hmu ta a; tûn hmaa khawi kawngnge ka zawh ang tia a lo buaina te kha a reh ta vek a ni.

A kalkawng tùrah chuan kal a tum ta a; chuta \ang chuan ahawi kîr leh tawh ngai lo. Piangthar ver vura inhriatna a nei chuanglo va; thil mak danglam sawi tùr pawh a dawng chuang lo. Ramchin hriat lohva kal, ram chin hre ta ang mai hian a inhre ta a. A damhnu chuan Synod-ah lehkha a ziak nghâl a. Khatih lai khán hun reifê chu Synod-in sum a neih loh avàngin Pathian thu zir tùr an lo tîrthei tawh lo va. Synod-a Pathian thu zir a han dîl pawh chuan anmangang deuh a. Mahni suma zir tùr a nih thu a han sawi pawhchuan a ngaihna an hre vak chuang lo va; a zir chhuah hunah an ruaithei ngei ang em tih an hre thei lo a ni. Chutih laia tih dàn pângngaiinkhawpui kohhran pathum Mission Vêng, Dàwrpui leh Durtlâng BiakInah te thusawi tùrin an lo phût ve a ni.

Mission Vêng Biak Ina a thusawi chu missionary-te khán anen ho mai si a; a khûr nasa hle a ni àwm e, “Thusawitu hliah tùra

Page 12: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

12

www.mizoramsynod.org

pulpit bang an lo siam hi an fing hlein ka hria” a tih phah hial a ni.Assembly Standing Committee (tûnah chuan SEC) hmaah an kova, a châk chhante an zâwt a; a chhànna pakhat chu, “Bible pawhkan la nei kim si lo va, lehlin hna te pawh kan thawk ang chu” tih ani a. Hetih laia a chhànna ang takin a pension hnuah hun pumaBible lehlin hnaah a inhmang ta nge nge a; a typewriter-in Biblelehlin thar hi vawi li lai a chhu chhuak nghe nghe a ni.

5. Pathian thu a zir ta: Kum 1941 kum chanve hnu lamah chuanPathian thu zir tùrin Serampore College chu a zuk thleng thla verâwih a. Serampore College-a Arts & Science zirna lamah chuanBrig. |henphunga Sailo leh Major Lalhmingliana te an lo awm vea. Rev. Dr. Zairema chu science zir, B.Sc. a nih avàngin a tîrahchuan a tuipui chiah lo a ni àwm e. Amah ngeiin a sawi dàn chu,“Varak tuia leih ang berin ka inhria” a ti a; chumi awmzia chu hriatawm lovin a liam puat zêl a tihna a ni. Hebrai leh Grik \awng an zirerawh chu vawn ngun ngai chi a nih avàngin ziaawmin a hria a, rilrutihchi-ai chhan tùr hranpa awmin a hre lo thung a ni.

Pathian thu a han zir hnu rei vak lovah malaria bawkin a naleh a. Nakin deuhah phei chuan ‘Black-water fever’ an tih chu avei a, Calcutta Tropical Hospital-ah an dah ta hial a. A natna chua na viau a ni ang, thih te pawh a inring deuh a. Chutih laiaCalcutta-a awm Mizo zirlai, a ruang buaipuitu tùra a ngaihte chua rilruin a chhiar dan dan \hîn a ni. A dam loh chhûng hian amahpawh a chêrin a rihna pawh a tlahniam nasa a, kgs 42 emawchauh a ni nghe nghe a. Chutianga a nat chiam avàng chuan tlêmaa lo \hat chhuah leh chuan a râwp hle a ni ang, a zàn mumangah techuan sa ruh hi a lo fêp bap bap \hîn a. Damdawi ina a chhuahhnuah a \hianteho nèn a dam làwmin tlai khat chu Bengal Restau-rant-ah chaw an ei a. Thlêng ruk a ei hnu chuan, “I la duh em?”an ti a, a la hnial lêm chuang lo va. Mahse, a \hiante chuan “Azahthlâk tawh e, tâwk rawh se,” tiin an tihtàwpsak ta a; puarthawkhat chuan a inhria.

Page 13: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

13

www.mizoramsynod.org

Kum 1942 July thlaah chuan Serampore-ah a zirna chhunzawmtùrin a chhuk leh ta a. Serampore a zuk thlen chuan an College chusipaiin an luah avàngin Theology Department chu Chandernagore-ah an lo sawn a. Serampore-ah kha chuan Arts & Science zirlaitenèn Library an in\awm a. Library khàr hun te an nei a; duh anginLibrary-ah hun a hmang rei thei lo va. Chandernagore-ah erawhchuan Library chu Hostel Hall kawtah an dah a. Rev. Dr. Zairemakhum leh Library chu a inzawm a ni mai a. Ani chuan chutiangaLibrary nèna inhne renga awm chu vànneihthlâk takah a ngai a;lehkha a zir tam theih phah a ni.

Rev. Dr. Zairema te BD zirlai chuan kum thum chhûngin pa-per 27 zawh tùr a ni a. Kum khatnaah paper 12 an bei a, kum tèlina tlêm tial tial a; kum thumnaah chuan Thesis ziak nân hun an hmangtam hle thung. Khatih lai khân Hebrai leh Grik chu Compulsorypaper a ni a. Kum tàwpah chuan Hebrai \awngah mi pahnih chiahinan pass a. Pakhat chuan marks 96 a hmu a, a hniam zâwkin marks35 a hmu thung; a sâng zâwk chu Rev. Dr. Zairema a ni. Infiamnalam Inter-Class Sport-ah te Theology zirlaite chu an tel ve \hîn a.Rev. Dr. Zairema pawh a aia inkhèl lo mi kha an lo tam ve avàngina tel ve ziah a. Tu mah hlauh an nei bîk lo nain si 15 te an phur \hîna; si 20 an phurh chuan an tuar na ve viau \hîn a ni àwm e.

Rev. Dr. Zaireman BD kum hnihna a zir zawh chuanMizoramah a lo chuang chhuak leh a. Chawlh a hman chhûng hiana Thesis ziak tùr Mizo sakhua atân Mizoram chhim leh hmàra mitam tak a kâwm a. Mizo Pastor zînga upa lamte pawh kàwm vekina insawi. Rev. Dr. Zairema hian BD Thesis “The Religion of theLushais” chu a ziak \ha hle a ni ang, a endiktute pawhin an fak a;marks 78 lai an pe a ni.

Amahin a sawi dànin First Class hmuh tum nachâng pawh ahre lêm lo va, pass ringawt tum lova thiam tuma zir a nih avànginBD chu First Class-ah a pass ta niin a inhria. Rev. Dr. Zairema tehun lai khân BD First Class chu za zêla 60 hmu chin an ni a. Ani

Page 14: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

14

www.mizoramsynod.org

chu Serampore College a\anga BD First Class-a pass hmasa ber ani a. A BD Certificate-ah chuan Serampore College Principal-inkut ziak ngatin Hebrai subject a chhânnaah exam endiktute lung aawi hle a ni tih a ziak nghe nghe.

6. Rawngbàwlna lam: Rev. Dr. Zairema hian kum 1945-1982thleng, kum 37 chhûng hun puma rawngbàwl hna hi a thawk a;kum 1982-ah khán kum 65 a nihin a pension ta a ni. A rawngbàwlchhûng hi a rei a, thawh apui pawh a ngah a, sûlhnu pawh a ngahbawk a; kimchang taka sawi hleih theih lohvah dah mai ila. A tlângpuichauh a khaikhâwmna ang lekin kan sawi dâwn a ni.

BD zir zova a lo chhuak chu zir leh zêl duh mah sela, zir zêl hleitheiah a inngai lo. Ama sawi dànin, “Thiam tâwkah ka inngai lo va, mithiam tia sawi tùr kan tlêm lutuk a, kei chuan title ropui tak nei lomah ila naupang lam hlàn kai chhoh hi kan tih tùr niin ka hria. A thiamhmasaten min lo hlâng chho va, kan kal thei ta te pawh a ni ang, midang kan hlâng chho ve ang a, min la khûm ve ang tih rilru puin zir zêllova Zorama thawh chu ka thlang ta a... Kan Synod kutah ka inpelût ta a, Pathian aw ka ngaihthlâkna tûr pawh Synod kal tlang nitùrah ka ngai thlap a, lungsi takin ka thawk ta a ni,” a ti. Mi dangtehlàn kai chhoh leh amah khûm hial tùra a duhna hi a ropuiin a entawntlák hle. Kohhran rawngbàwl hna a chelh tawhte hi a tam tham deuhavàngin a tlângpuiin hetiang hian khaikhâwm ta mai ila –

Synod/Assembly Secretary kum sarih (1946-1952); Educa-tion Secretary kum ruk (1954-1959); Synod Moderator \um hnih(1953,1975); General Secretary, Mizoram Synod (1968-1973);Senior Executive Secretary, Mizoram Synod (1974-1978); SECMember (1983-1985); Synod Nomination Committtee (1959,1979, 1980-82, 1983-85). Hêng bâkah hian Hospital Board,Ramthar Board, Music Committee, Press & Bookroom, SynodLiterature Committee, Synod Pension Fund Board, Synod Com-munication Board, Synod Theological Education Board leh MSSUCommittee-ah te a tel tawh bawk.

Page 15: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

15

www.mizoramsynod.org

Presbyterian Church of India (PCI)-a mawhphurhna a chelhtawhte chu– Assembly Officer, Silchar (1959-68); PCI GeneralAssembly Secretary (1953); PCI Moderator (1959); PCI Execu-tive Committee (1980-82, 1983-85); Committee on Evangelism(1980-82) leh PCI Trust Committee member kum 2006 thlengkhán a ni bawk.

India ram pum leh Hmârchhaka Kristiante insuihkhâwmnaahpawh mawhphurhna pawimawh a chelh nual bawk a. Chûngte chuPresident, Assam Christian Council (1961-62); President, NorthEast India Christian Council (1969-70); Executive CommitteeMember (NCCI) te a ni a. Silchar-a a awm laiin United Church ofNorth India aiawha palaiin World Reformed Church Inkhâwmpui,Brazil ram khawpui Sao Paulo-ah a kal a; hemi \um hian BrazilPresbyterian Church Centenary lawmnaah a tel nghâl bawk.

Rev. Dr. Zairema hi Bible lehlin lamah a inhmang nasa êm êma; a thawh hlâwkzia pawh sawi sèn a ni lo vang. BSI lama a inhmannatlângpui chu hetiang hian khaikhâwm ta ila– Translator-ah kum 35(1946-1981); Treasurer, Aizâwl Associate Auxiliary; Treasurer,Aizâwl Auxiliary; Secretary, Mizo Bible Translation (1964); ChiefTranslator (1982-1995). A kaihhruaina hnuaiah Mizo Bible hmanlai en \hain Pulpit Bible siam a ni a. A kaihhruaina hnuaiah bawkMizo Bible lehlin thar chu zawh fel a ni bawk.

7. Khawtlâng tâna a inhmanna: Rev. Dr. Zairema khakhawtlâng \hatna tùr ngai pawimawh mi tak a ni a. Chuvàngin,khawtlâng siam \hatna lama thawktu pâwl lian ber YMA-ah pawhhruaitu a lo ni tawh. Central YMA-ah hian kum 1946-47 chhûngkhán General Secretary a ni a. YMA General Secretary a nihchhûnga YMA hnathawh langsàr ber pakhat chu Burma ramaChanchin |ha dâk thawn chhuah kha a ni. Chanchin |ha dâk hansawi hi chuan a khaipa ber nia lang mi tlêm azâwng lo lang \hin chuPu Robuanga leh Pu Vànlallàwma te an ni lo thei lo va. Mi tam

Page 16: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

16

www.mizoramsynod.org

takin Rev. Dr. Zairema hi a tel ve tih pawh an hre kher lo vang.Amaherawhchu, mi langsàrte phènah khán a bul\hut lamah Rev.Dr. Zairema chuan nasa takin a lo thawk a; khati taka Chanchin|ha dâk hlawhtlinnaah khán a phèna mi pawimawh ber pakhat alo ni.

Serampore College Principal-in Rev. Dr. Zaireman BD a passhlima lehkha a siamsakah khân kawng engkima hman tlák a nihdàn tùr a ziak a ni ber mai a. Chutiang chuan Rev. Dr. Zairema hiMizovin ‘ren tin daih’ kan tih ang chi hi a ni a. MZP-ah pawh athusa pâwlah a lo \ang tawh a. Lushai Students Association (LSA)tih Mizo Zirlai Pâwl (MZP) tia thlâktute zîngah a tel a. MZP Head-quarters-ah kum 1948-50 khân President a ni bawk.

8. A thu ziakte: Rev. Dr. Zairema hian lehkhabu bâkah articlechi hrang hrang tam tak a ziak a; a thuziakte hi chhût chian a dâwla, a thûk a, a ngaihnawm bawk. A dam laia a lehkhabu ziakte leh athuziak chi hrang hrang, a thih hnua lehkhabua siam lehte chu hêngtehi a ni–

(1) Bilât Lei Hnathawh Dàn(2) Genesis Thlan Chhuah Hrilhfiahna(3) Marka Hrilhfiahna (1970)(4) Johana Hrilhfiahna (1973)(5) Seventh Day Adventist (Uar Bîk Nei Pâwlte)(6) Khati Khán Kan Hril |hîn A(7) God’s Miracles in Mizoram(8) Apokrifa (Lehlin)(9) Kan Bible Hi(10) Pi Pûte Biak Hi(11) I Ni Min Pêk Hi(12) Thukhawchâng Mi Pêkte Hi(13) Random Notes (English)(14) Isua Rilru (Sermon)

Page 17: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

17

www.mizoramsynod.org

(15) |hian Lehkhathawn(16) Lehkhabu Tê Pasarih

A lehkhabu No. 9-na ‘Kan Bible Hi’ tih hi Mizo Acad-emy of Letters (MAL) chuan kum 2003-a Mizo lehkhabuchhuak \ha ber ‘Book of the Year - 2003’ atân a thlang a. No.12-na, ‘Thukhawchâng Mi Pêkte Hi’ tih hi a article chi hranghrang 83 lák khâwm a ni a. Christian Media Society chuankum 2009-a Mizo \awng lehkhabu \ha pathumnaah a thlangbawk a. Mizo Academy of Letters chuan kum 2010-ah khánRev. Dr. Zairema chu chawimawina sàng ‘Academy Award -2010’ a hlàn bawk a ni.

9. Rev. Dr. Zairema hun hnuhnûng: Mizoram Synod a\anginkum 1983-ah pension-in chhuak mah se rawngbàwlna erawh chuchawlhsan thei rual a ni lo. Bible Society of India (Aizâwl Auxil-iary)-ah Bible lehlin hna a chhunzawm a, kum 1982-1995 chhûngkhán Chief Translator a ni a. A kaihhruaina hnuaiah Mizo Biblelehlin thar pawh kum 1995-ah khán tihchhuah a ni. A pension hnuahsawrkar lam a\anga an hmanna langsàr zualte chu –

(1) Member, Mizo Customary Law;(2) Member, Millennium Celebration Sub-Committee;(3) Member, Mizoram Language Board;(4) Member, Mizoram Planning Board;(5) Member, Review Committee of Mizoram Land Rev-

enue and Reforms;(6) Member, Science, Technology & Environment Cell,

Planning Department;(7) Subject Expert for Evaluation of Teachers for Promo-

tion under Career Advancement Scheme (Mizoram Uni-versity);

(8) External Expert of the Board of the School of Humani-ties & Education, Mizoram University.

Page 18: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

18

www.mizoramsynod.org

A upat lamah pawh thil zir a \hulh chuang lo va. Kum 80 ràl akai tawh hnuah computer hman a zir hnuhnawh a. A lehkhabu pakhat‘Kan Bible Hi’ tih pawh hi ama chhut vek a ni. Kum lam tam zêl tana ná nà chu a chak lo chhawm ve zêl a. Kum 84 a nih kum 2001-ah khân Escort Hospital, New Delhi-ah a lung zai a ni a. Chuta\ang chuan tûn hma angin a chak ta lo deuh a. Pathian biakinkhâwmah pawh a tel kim hlei thei ta lo. Kum 2006 Good Fridaynia a thusawi chu Biak ina a thusawi hnuhnûng ber a ni ta a ni.

A natna avàngin a taksa chak lohna chu a zual ve zêl a. Chutichung chuan amah kantute chu hlim takin a lo chhàwn \hîn a. Damloni mah se a \awng tam hlei hleiah a \ang \hîn a; a chauh phah ahlauhawm avàngin a bulah awm rei ngam pawh a ni lo mah mahzâwk a ni. A nupuiin a thihsan tawh bawk nèn, a khua a har ve \hîna ni ang, amah kantute hnênah chuan, “Lo lêng leh rawh u aw” tiina chah hrâm \hîn a.

Nat zual lutuk nei lovin December 17, 2008 zîng dâr 7-ahthlamuang takin a Lalpa hnênah a châwl ta a. Hemi ni hian dâr 1-ahin lamah Dâwrpui Bial vawngtu Pastor, Rev. Vànlalchhûngan a vuia, dâr 3-ah Zàrkawt Biak Inah Synod Moderator Rev. H.Lalchhanhiman a vui leh a. Kum zabi 20 chhûnga Mizo fate zîngami ropui leh danglam tak chu kan thlah liam ta a ni.

...

Page 19: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

19

www.mizoramsynod.org

|HEN HNIHNA

A MIZIA LEH AMAH A|ANGA ZIR TÛR

Rev. Dr. Zairema kha pa lian chu a ni lo; mahse, a rilru erawhchu a lian thung a. Mi tumruh, rilru nghet, eng emaw hleka rilrusawh sawn mai mai lo leh awm dàn tidanglam ve mai mai lo mi a ni.

1. Pa ngawichawi a ni: Miin Rev. Dr. Zairema chanchin an sawiaan sawi uar tak pakhat chu pa ngawichawi a nih thu hi a ni. Arawngbàwlpuite pawh biak mang loha chhuah tâwk a ngah hle a, alaka vui tâwk pawh an awm \hîn. Eng vànga ngawichawi viau ngea nih hi hriat theih a ni chiah lo va. Naupan laia a sikul kalpui,Synod Office-a rei tak thawhpui lehtu Upa C. Rokhûma chuan,“Ani hi chu a naupan lai pawhin a hmêl hian puak a ti lêm lo bawka, a \awng mawh a, naupang mah ni se, a chêt zia a upa chêt tlat a,zah phur tak a ni sa rêng a ni,” a ti. A ngawihchawih hi dem ahlawhna ber pakhat a nih laiin Rev. Dr. Lalngûrauva erawh chuanamaha ro hlu (asset) niin a sawi ve thung, “Thil ngaihtuah nasa mi ani a; ngawi renga thil a ngaihtuah ngut nguta, Pathian thu a\angateha a ngaihtuah chhuah chu thil \ha tak a ni,” a ti. A ngawihchawihêm avàng hian mi chanchin pawh a chhe lam a sawi leh mi a rèlsawi tùr hria chu an tlêm hle ang.

Pa ngawichawi tak e ti lo chuan a tar lamah chuan mi \awngduh tak a ni ve leh hlauh thung a. Amah kàwmtute chuan a bulahchuan \awng hun an chang hlei thei mang lo. Vawi khat chu kum1986-ah khán Madras-ah Bible chhut lai endik tùrin a kal a; Ban-galore-ah lo pheiin Rev. C. Rosiama te inah a thleng a. Chutih laiaCambridge University a\anga lo kal Prof. John Emerton-a chu TheNew English Bible lehlinnaa tel a ni tih a han hriat chuan a kàwmchák ta êm êm mai a. An han inkàwm ta a le – Prof. Emerton-ansawi tùr ngah si, Rev. Dr. Zairema lahin sawi tùr pai tam bawk si,

Page 20: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

20

www.mizoramsynod.org

\awngna tùr hun an inchan ngang lo va, “Rev. Dr. Zairema angawichàwi tih te chu tih sa loh loh a ni,” tih tùr khawpin a \awngtam hman a ni.

2. Mi thiam a ni: ‘Mi thiam leh thil hre tak a ni’ han tih ngawtmai bák chu sawi ngaihna a awm mang lo. Rev. Dr. Zairema khánengkim a hre ta mai emaw tih tùr a ni a. A thil hriat nasat dàn khasawiin a siak lo zâwk hial a ni. Amah kàwm chiang apiangin a thilhriatzia an hrilhfák zêl. Upa C. Rokhûma chuan, “Pu Zairema ropuiêm êmna bîk chu, ka zawh apiang min hrilh theih loh a nei rêngrêng lo kha a ni... Mi thiam dang M.Sc. leh Lecturer ka mi rinzâwngte ka zawh pawha ‘Ka hre ngai lo ve’ an tih mai \hin avàngaka beidawn hnua ani ka zawh hian, ‘Chutiang lam chu a ni ang e’ ati thei zêl a, a thu nèn a lo inmil chiah mai si \hîn a, mak ka ti,” a ti.

3. Mi tlàwmngai a ni: Mizote hian mi tlàwmngai kan ngaisângêm êm a, ‘tlàwmngaihna’ tih \awngkam hi Mizote chauh neih, hnamdang zînga awm ve lo ang hiala sawi tâwk pawh an awm. Hmànlaiinmi tlàwmngaite chu nopui an dawmtîr \hîn. Rev. Dr. Zairema hi anaupan lai leh lehkha a zir lai a\angin mi tlàwmngai tak, \hian chhanthih ngam an tih ang hi a ni. Chutiang mi a nih dàn chu \hiante tânaa thil tih pahnih khat a\angin a hriat chian theih khawp mai.

Tûn hma chuan TB natna hi miin an hlau êm êm a; TB veitechu an dah hrang a, an lam hawi pawhin an thaw ngam mang lo \hîna ni. Rev. Dr. Zaireman Guwahati-a lehkha a zir laiin a \hianpaBiakliana s/o Rev. Liangkhaia chu a damlo va, thiin a luak a.Damdawi inah an kalpui a, an X-ray hnu chuan TB a lo vei tih anhmu chhuak a. Guwahati a\ang chuan a pa te an chah a. Rev. Dr.Zairema chuan Guwahati a\anga Silchar thleng a han thlah a. Silchar-ah chuan Welsh Mission Hostel, Rev. Hrânghnûna enkawl lai pindanpakhatah an dah a. TB natna vei chu tu pawhin an la \ih êm avànginBiakliana pawh chu an dah fâl a, naupang a chhaih pawh an phallo. Rev. Dr. Zairema chuan a pa te lo thlen hma zawng chuan a loenkawl a; ei tùr a pe a, a thlèng a silsak a, a bual \hîn.

Page 21: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

21

www.mizoramsynod.org

B.Sc kum thumna an zir kumin Naga zirlai Susang Ao chu TBbawkin a na leh a. A Naga-puiten an ten a, an buaipui duh lo.Jorhat damdawi ina hruai tùr a ni a; tu mah kalpui duh an awm siloh avàngin Rev. Dr. Zairema bawk chuan tlàwmngaih chhuahin akalpui leh ta a. Susang Ao chu a lâwm khawp mai a. Thil ei tùr aneih apiang chu Rev. Dr. Zairema pêk a tum \hîn a; ani lah chuan alo hlau rilru ve deuh si. Ni li lai College kal a \hulh avàngin zirlai tharCalculus an lo zir hman a, lecture tam fê a chàn avàngin hnufualphah hlein a inhria a ni. Thil dangah pawh Rev. Dr. Zairematlàwmngaihzia sawi tùr tam tak awm mah se, khatih hun laia natna\ihbaiawm ber pâwla ngaih TB veite a enkawl leh buaipui dàn a\anghian mi tlàwmngai leh \hian chhan thih ngam a nihzia a lang chiangtâwk hle a ni.

4. Mi dang ngaihsak mi a ni: Rev. Dr. Zairema ziaah khán thilinkáwlkalh (paradox) tam tak hi hmuh tùr a awm rêng a; chûngzînga pakhat chu mi dangte a ngaihsak dàn hi a ni.

Sawrkâr lama minister emaw, officer lian emaw te hi anbengvàr leh vàr loh emaw, an \huihruaite an ngaihsak leh ngaihsakloh emaw hi an chanchina thil langsàr tak a ni. Minister leh officerlian \henkhat chuan an zin veivahnaah an driver-te ngei pawh anngaihsak tâwk lo fo va; ei leh in thuah te hrilhhai leh riltâm titihadah tâwk an awm \hîn niin an sawi. Rev. Dr. Zairema erawh chuchutiang a ni ve lo. Hun rei tak chhûng Synod motor khalha Rev.Dr. Zairema lo hruai kual \hîntu Pu Zosângliana chuan, “Zàn lamaha chhuah dâwna zanriah ei nghâl tùr a nih chuan min ko phawt a,‘Han haw la, in nu hnênah chaw min lo chhum kêp suh, hmundangah châw kan ei dâwn han ti rawh’ a ti thlap \hîn a. Kan vakalna in neitute hnênah khán, ‘Kan driver hi chaw lo eitîr ang cheu’ a ti a. Kan haw dâwnah kal hmain, ‘Chaw i ei em?’ tiin minzâwt leh ziah a. Tichuan, kan haw chauh \hîn. Riltâma kan awm hia hlau êm êm a ni,” tiin a sawi.

Page 22: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

22

www.mizoramsynod.org

Rev. Dr. Zairema chuan mi retheite hi a ngaihsak êm êm bawka. Ama hova Synod House hmasa sak a nih lai khán thingtlâng miharsa zâwkte tân inhlawhna a siamsak hrâm hrâm \hîn a. SynodHouse thar \hiah lai khán, “Synod House kan sak lai khán thingtlángmi harsate inhlawhna a tam thei ang ber kan siamsak kha \ha ka tiêm êm a. Tûnah a thar an sak pawh hian mi harsa zâwkte tâninhlawhna siamsak tam thei se ka duh hle mai,” tiin a sawi a ni. Aninah kutdawh lo kal se eng mah pe lova chhuahtîr leh a duh ngai lova. A chhûngte hnênah pawh kutdawh lo kal apiang chu eng emawtal lo pe \hîn tùrin a chah a ni.

5. Zirna a ngaisâng: Rev. Dr. Zairema hi Mizote zînga B.Sc(Hons) hmasa ber leh BD (First Class) hmasa ber a ni a. Lehkhathiam thei tak a ni a; lehkha a zir chhûngin Class VI a\angin BDthlengin First Class-ah a pass zêl a ni. Serampore College-ah BDa zir tirh lamah khán a hrisèlna \hat táwk loh avàngin kum 1941tàwp lam a\anga kum 1942 June thla thlengin Aizâwlah a chàwl a.Chutih lai chuan Pu Lalbuaia nèn High School din dîlin BawrhsâpA.G. McCall-a kha an va bia a; Bawrhsâp chuan a lo hau hrepnghe nghe a ni. Khatih hun lai kha chuan Bawrhsâp biak kha thilnamên a ni lo, mi tin hlauh ngawih ngawih a ni. BD a pass hnuahMizoramah lo chhuakin Mizo High School ding tîrah khán zirtîrtuhna a thawk a. Chutih laia Headmaster chu Rev. J.M. Lloyd-a khaa ni a; kum 1948-1954 chhûng phei kha chuan Rev. Dr. Zairemachu zirtîrtu pângngai ni mai lovin Assistant Headmaster a ni nghenghe a. Mizo High School-a a thawh tawh loh hnuah Synod-ahhun puma thawk tùrin a lo kîr a; chutih lai chuan Synod hnuaiahPrimary School tam tak a awm a; chûng Primary School enkawltuatân chuan Education Secretary-ah kum 1954-1959 chhûng khána thawk leh a ni.

Rev. Dr. Zairema hi kohhran mi rin kai leh zirna lama a khaipaahman a ni ringawt lo va; sawrkar leh University lam pawhin an mirin a kai phák a. Calcutta University leh Guwahati University chuan

Page 23: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

23

www.mizoramsynod.org

Mizo \awng subject zawhna siamtu leh exam paper endiktuah kum25 zet (1946-1970) an hmang a. Mizoram University pawhin MZUhnuaia zirtîrtu kaisâng tùrte endiktuah a hmang a; chu chauh chu nilovin External Expert of the Board of the School of Humanities &Education atân a thih ni thlengin a \ang bawk. Mizoram Board ofSchool Education (MBSE) a lo din khán hun eng emawti chhûngchu Science leh Mathematics zawhna siamtuah hman a ni leh a.Mizoram UT nih hnuah Mizoram Civil Service (MCS) exam hmasaberah khán English Paper endiktuah hman a ni bawk. Hêng kansawi tákte báka sawrkârin Rev. Dr. Zairema a hmanna langsàrzualte chu –

(1) Aizawl Night College Organising Body Committee(tûnah Pachhûnga University College);

(2) Board to examine Adult Education Programme (1974);(3) Chairman, Enquiry Commission of High Failure in HSLC

Examination (1975);(4) Member, Mizoram Council of Science, Technology &

Environment (2004);(5) Member, National Awardee for Teachers (1974);(6) Member, School Text Book Committee (1973-1977);(7) Member, Science, Technology & Environment Cell,

Planning Department (1993).

6. Ram a hmangaih: Rev. Dr. Zairema hi ram leh hnamhmangaihtu a ni a. Calcutta-a BD a zir lai kha Indopui II vànglaitak a ni a. Khatih lai khán India mite zîngah independence duhnarilru a lian hle tawh a; chu chuan a ngaihtuahna pawh a kaihruaihman hle a nih a rinawm. Mizoramah political party Mizo Union alo din khán khatih laia kohhran hruaitute kha member an ni fur a.Rev. Dr. Zairema ngei pawh Mizo Union member satliah ni lovinCouncillor zînga pakhat a ni. Amaherawhchu, Mizoramah partydang United Mizo Freedom Organisation (UMFO) a lo din ve

Page 24: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

24

www.mizoramsynod.org

tákah khán party pahnihte inepna boruak a len ták êm avànginkohhran hruaitute chu party politics a\ang chuan an inthiar fihlîm taa ni.

Kum 1957-ah Rev. Dr. Zaireman ‘Bilât Lei Hnathawh Dàn’tih lehkhabu pan tê a ziak a. Mi \henkhat chuan amah sawisèl nânleh fiamthu thawh nân an hmang \hîn, “Mizo zînga BD pass hmasaber chuan Pathian thu lam ziak lovin ‘Bilât Lei Hnathawh Dàn’ tihmai mai a ziak” tiin an nuihzat deuh \hîn. Amaherawhchu, helehkhabu a ziah hi Mizote a hmangaih vànga ziak a ni. Kum 1957-ah khán Mizoram hmun hrang hrangah tuikhur siamna tùr pawisasem a ni a; mahse, cement hmanga hnathawh kha Mizoten kan lathiam lo va, tui tling thei tuikhur siam thei an awm lo. Tuikhur \hasiam dàn kaihhruaina tùrin ‘Bilât Lei Hnathawh Dàn’ tih kha a ziakta a, kha lehkhabuin a sawi ang taka tuikhur siam chu kum 50hnuah pawh a la \ha êm êm a ni.

Rev. Dr. Zairema hi a pension hma leh pension hnuah pawhram leh hnam thil hrang hrangah a inhmang nasa hle a. A pensionhnuah ram leh khawtlâng tâna a inhmanna huang a zauh zêl a.Sawrkâr lamin amah an hmanna piah lamah Mizoramah diknaarorêl a nih theihna tùrin theihtàwp chhuahin a bei a. Sawrkâr hikhalh ngîl theih a nih beiseiin mi \hahnemngai dangte nèn \angrualinMizoram Vigilance Council an din a. Sual Do Pâwlah pawh Chair-man a lo ni tawh a. Citizens’ Common Front (CCF) din lai khánPatron-ah a \ang bawk. Mizoram mipuiten thu dik kan hriat theihnaa nih beiseiin Mizoram Assembly House chhûngah meuh an auchhuahpui Kau-Tlabung Project chungchânga thil dik lo awm nialang chu hai lan tumin Supreme Court-ah meuh pawh PIL a thehlût ngam a ni. Ama sawi dàn chuan, “Mi malin tu mah ka haw lo;Assembly House-ah meuh sawi chhuah ni ta chu chhui chian \hainka hria a. Thu dik a lo lan hunah chuan a tidik lotu chu a mualphoang a; a dik a nih erawh chuan politics-ah a chan a \ha sawt ang tihka ring a. Chuvàngin, thu dik laih lan nân PIL hi ka theh lût a ni,” a

Page 25: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

25

www.mizoramsynod.org

ti. Rev. Dr. Zairema khán dikna a ngaina a; dik lo na ná nà chu hailanin awm ngei se a duh a ni.

7. Mizo \awng a hre ril: Rev. Dr. Zairema kha Mizo \awngtihhmasâwn kawngah nihna hrang hrang a lo chelh tawh nual a.Mizo Academy of Letters (MAL)-ah member a ni a. Sawrkârina din Mizoram Language Board (1999)-ah member a ni bawk.‘Mizo \awng a thiam’ kan tih chuan mi \henkhatin a \awngkamluang \ha zân lo avàng hian pawm harsa an ti deuh ang a. Mizo\awng a hre ril hle kan tih erawh chuan kan hnial lo tlâng \heuhàwm e. Mizo \awng a hre ril kan tih hian a awmzia chhût thûklama a rilzia kan sawina a ni. Rev. Dr. Zairema tluka chhût thûkthiam hi Mizo zîngah an awm a nih pawhin an tam lo viau ang.

Mizo \awng ziah dàn, zawm leh zawm loh tùr nasa takin achhui \hîn a. A ngaih dàn chuan thu lam khat (one syllable) awmzenei chin hi a hrangin ziak vek mai ila, tihsual tlêm berin a ring.Mizo \awngah hian thlûk a tam êm avàngin thlûkna chi hranghrang, a tam thei ang bera hman a duh a. Vowel tin hian thlûk dànpariat \heuh neiah a ngai a. Chutiang mil tùra a duh ang takahawrawp siam Zairema Fonts chu a thih hnuah siam chhuah a nia; chumi Fonts hmang chuan thuziak a hnutchhiah lehkhabute chuchhut a ni.

Rev. Dr. Zairema chhui dàn a\anga pawm nahawm tak pakhatchu \awng lam awlsam apiang hi lam harsa zâwk aiin a naupangzàwk a ni ang tih hi a ni a. Mizovin “Eng a?” kan tih chu Hualngohochuan “Zeng a?” an ti a; ‘eng ’ tih ai chuan ‘zeng’ tih chu a lam ahahdam deuh zâwk. Chutiang bawkin Hmàrhovin “chun” an tihchu Mizovin “chuan” kan ti a; ‘chuan’ tih ai chuan ‘chun’ tih chua lam a hahdam zâwk a; a naupang zâwk a ni ang; ‘banhla’ tihpawh hi ‘balhla’ tih ai chuan a lam a hahthlâk zâwk a, ‘balhla’ tihhi a naupang zâwk a ni ang. Heti zâwnga chhût hian \awng upaleh naupang zâwk chu eng emaw chen a chhui theih a ni.

Page 26: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

26

www.mizoramsynod.org

Kum 1940 vêl a\ang khán article a ziak \an a. A thu ziah hmasakdeuhte chu – Zùn (1940), Mai Mai Fakna (1940), Thukhuh (1940)leh Tawrhna (1946) te hi a ni ang. A thu ziahte hi han chhiara luangnalh zaih chu a ni hran lo; mahse, chhût chian erawh a dâwl thung ani. A article ziah zînga lâr ber pakhat chu ‘A no ber mai, no bermai’ tih hi a ni a. Khawi lam nula hmêl\ha nge Rev. Dr. Zairemahian a sep ták chiam mai chu le tih mai tùr a nih laiin a tàwpahchuan bâwng êk an\am a fakna lek a lo ni reng si a. Article a ziakzawng zawng hi a dah \ha thlip thlep vek lo a ni ang. A thih hnuah aarticle ziah hmuh theih zawng zawng 83 chu lehkhabu pakhat‘Thukhawchâng Mi Pêkte Hi’ tiin chhuah a ni.

8. Bible letlingtu ropui a ni: BD zir tûra kohhran hruaitutehmaa a interview \umin Pathian thu zir a duh chhan an zawhin“Bible pawh kan la nei kim si lo va, lehlin hna te pawh kanthawk ang chu,” tiin a chhâng a. BD zir zova a lo chhuah hnulawk kum 1946 a\angin Bible lehlin lamah chuan a inhmang \anta nghâl a ni. A rawngbàwl chhûng zawng bákah a pension hnukum 1995 thleng khán Bible lehlin lamah hian a inhmang a. MizoBible lehlin tharah hian mi malah chuan a sûlhnu a tam ber ti ilakan tisual hauh lo vang.

Mizo Bible lehlin thar hi a ngial ngana lehlin ni lovin a awmziaphawk chhuak tùr zâwnga lehlin a ni. Mizo Bible hman lai hi kanhre bel tawh a, a \awngkam te hi a bo kan duh vak lo. Chuvàngin,lehlin thar hi kan ngaina vak lo niin a lang. Amaherawhchu, a thu afiah zâwk hle si a ni. Tûn hma chuan Matthaia 11:19 tàwp lam chu,“Nimahsela, a thiltihten Fingi an thiam e” tih a ni a. Rev. Dr. Zairemahova Bible an en\hat a\anga tihchhuah Pulpit Bible-ah khán,“Nimahsela, finna chu a thiltih a\angin a dikzia a lang a ni” tih a ni a.Bible lehlin tharah chuan, “Pathian finzia chu a thiltihah a lang a ni”tih a ni ta thên a. A awmzia chu a chiang ta hle a ni. Matthaia 5:3-11-a engthâwl tih zawng zawng chu “an chan a \ha e” tih a ni ta veka. A tîrah phei kha chuan ‘nihlawh’ tih a ni. “Miin khàwnvàr hâlin

Page 27: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

27

www.mizoramsynod.org

hrai hnuaiah an dah ngai lo” tih pawh tûnlaiin ‘hrai’ hre lo an tamták avàngin “khoin an khuh ngai lo” tih a ni a. Hei pawh hi tûnlaichuan ‘kho’ hre lo an tam tawh a; lehlin ennawn hunah chuantihdanglam a ngai leh tawh mai thei a ni.

Bible lehlin thara mipuiin kan hriat thiam loh tak pakhat chuNova lawng chàr phuina ‘fâr hnai’ tih \hin kha ‘alkatra’ tih a ni ta hia ni (Gen 6:14). Mizo Bible letling hmasatute khán kan hriat thiamtheih tùrin thil ban bera an hriat fâr hnai kha an lo hmang mai a; fârhnai chu a ban khawp a, ke khi chàr phuina atân pawh an hmang\hîn an ti. A \awng bul (Heb. kôpher) lam hian fâr hnai a kâwk rêngrêng lo. Chuvàngin, \awng bul lama a awmzia phawk chhuak \hatakin ‘alkatra’ tih chu an rawn hmang ta a ni. Chutiang bawkinMosia an thuhrûkna phairuang lawng tê pawh kha alkatra hmangachàr phui a ni bawk (Ex 2:3). ‘Fâr hnai’ tih aia ‘alkatra’ hman a nihták avànga sawisêltute a chhànna ang deuhin Rev. Dr. Zairemanheti hian a ziak a, “Dumka bial a\anga kan unau kan rama inhlawhfatenèn inzawm hlea kan hriat alkatra hi kan hre hneh hle. A tlâwm hlea, Bible-a chuang meuhah chuan kan iai deuh a ni thei a. Bible-athu chuang chu eng emaw deuh tak, hriat har fû ni se kan làwmdeuh emaw tih tùr a ni,” tiin.

Mizo Bible hman laia lehlin fuh tâwk lo pakhat chu Genesis5:1-3 thu hi a ni. Hetah hian Genesis 1:27-a Pathianin mipa lehhmeichhia siam thu sawi tawh kha thlîr lêtin mihring siam thu khasawi chhuah a ni a. Mizo Bible letling hmasatute khán Hebrai \awngabara (Heb. arb) chu thil awm lo a\anga thil siam (creation out ofnothing) anga an ngaih avàngin ‘Pathianin thu ngawta mihring asiam ni khán...” tiin ‘thu ngawt’ tih hi vawi thum lai hman nawn a nia. Tûn hma chuan bara hi thil awm lo a\anga thil siam sawina(creatio ex-nihilo) angin an lo ngai \hîn a. Mahse, chutiang ngawtchu a lo ni lêm lo; thil awm tawh sa a\anga thil siam sawina pawh ani thei tho. Mihring kha thil awm tawh sa ‘lei’ hmangin Pathianin asiam a ni. Amaherawhchu, Hebrai \awnga bara hmanna apiangah

Page 28: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

28

www.mizoramsynod.org

a titu (subject) erawh chu mihring ni lovin Pathian a ni zêl thung.Bible lehlin tharah chuan ‘thu ngawt’ tih hi an rawn paih ta a; Hebrai\awnga awmze dik tak hmanga Rev. Dr. Zairema leh a thawhpuitehian an letling \ha ta hi a làwmawm hle a ni.

Thil pakhat han sawi leh ila. Bible hman laiah chuan Isaia 9:6-ah, “A hmingah chuan Maka, Remruattua...” tih a ni \hîn a. Hei hiEnglish Bible an behchhan ber Revised Version (1885) lehAuthorised Version (1611) zuia an lehlin vàng a ni a. Tûnlai erawhchuan English Bible lehlin thar zêlah ‘Wonderful Counsellor’ tih ani ta vek a. Chumi zui chuan Rev. Dr. Zairema te chuan ‘RemruattuMaka’ tiin an rawn dah ve ta a; hei hian Hebrai \awnga ziak dàn aphawk chhuak dik zâwk a, a làwmawm hle. Mizo Bible hman laitihchhuah hnuhnûng ber (2014)-ah pawh hian lehlin thar hi zuiin‘Remruattu Maka’ tih a ni ve ta. Mi tam takin Bible lehlin thar hi anhnualsuat deuh \hîn a; mahse, hnualsuat tùr a ni lo. Mizo Biblehman lai aiin a awmzia a chiang zâwk fo va; chuvàngin, kan Biblehman laia thu awmzia chiang chiah lo awmzia chiang zâwk hriatduh chuan Mizo Bible lehlin thar hi en mai tùr a ni.

9. Miten amah an hmuh dàn: Rev. Dr. Zairema chanchin hisawi tùr a tam a, sawi sên a ni lo. Kan thu tàwp nân chuan miteneng angin nge Rev. Dr. Zairema kha an sawi tih hi telh a ni.

Rev. Dr. Zairema a thih khán khatih laia Serampore CollegePrincipal, Rev. Dr. Lalchungnunga chuan tuarpuina thu a rawnthawnah, “Rev. Dr. Zairema hi kum 1940 hnu lam, Indopui II laikhán Serampore College-ah BD a zir a. Zirlai hruaitute zînga pakhata ni a. A thawhrimzia leh zirna lama mi chungchuang a nih hi amahan hriat reng dàn a ni,” tiin a ziak a ni. Rev. Dr. Zairema a han thihtákah khán naupan lai a\anga a lehkha zirpui leh Synod-ah pawhhun rei tak a lo thawhpui tawh Upa C. Rokhûma chuan, “PuZairema te ang mihring Pathianin Mizoram leh hnam min pe hi kanvànnei êm êm a ni. A hming a dai tawh lo vang. Mi tak, hriatnakhurpui chuan mual min liamsan ta a ni,” tiin a sawi.

Page 29: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

29

www.mizoramsynod.org

Mizo Bible lehlinna lama hun rei tak a thawhpui Rev. Dr. H.S.Luaia chu Rev. Dr. Zairema thih thu phone-in an va hrilh a, “I \hianpaRev. Dr. Zairema a chat thla ta, ka han hrilh ve che a ni,” tiin. Chutaa rilrua lo lang hmasa ber chu ‘Hmàr arsi lian a her liam ta maw!’ tihhi a ni. “Ka \hianpa Zairema hi mi chhel tak mai a ni a. Ram buailaia kan thlen inten ramhnuaia an puan an thuhrûk avànga puanpakhat inzàwna puan pakhat kan phah pawhin a phunnawi ngai lo.Ramhnuai ni sa hnuaia kea kan kal \hin lai pawhin keini chuan khumkan nei \hîn a, ani chuan a hau tuar mai \hîn a ni. Chuvàngin keichuan ‘HMAR ARSI LIAN’ ka ti a ni,” a ti.

Rev. H. Chalbuanga pawhin heti hian a sawi, “Rev. Dr. Zairemahi mi fing leh hruaitu tlingte zîngah mi ril, thil hria a nihzia a lang \hîn.Chûngho zîngah chuan mi \awng duh, sâp \awng thiam a nihziahmu vein ka inhria. Keiniho aiin BSI hruaituten an ngaisângin anzah zâwkin ka hria. Hnathawh laklawh laia êng lo thim thutah te,boruak dang lo tlazepah te a chi-ai vein a âng chhuak ve ngai lo, achhiar lai a keng reng a, a èn hunah a chhunzawm leh mai thei.Chaw leh a hmeh a tui lo a nih pawhin sawisêl lovin a ei tlêm mai a,a che zia hi pa tak a ni ringawt mai,” a ti.

Rev. Robâwiha (Ex-Moderator) chuan, “Rev. Dr. Zairema,Mizote tâna Pathian thilpêk hluin mual min liamsan ta ruai ruai maichu Mizo mipuite leh kohhranhote tân a va uihawm tak êm! Hetiangmi tak, mi special hi khawvêl tân Pathianin a rawn tîr zeuh zeuh \hîna, kan ram leh kohhran tân a hun takah Rev. Dr. Zairema pawh hi,vawiin kan dinhmun kan thlen theihna ban pawimawh ber zînga mipakhat min pêk a ni tih loh rual a ni lo. Rev. Dr. Zairema ka ngaihtuahchânga ka rilrua langsàr êm êm mai chu, kan Lal Isuan Nathanaelachungchâng thu a sawi a, ‘En teh u, Israel mi tak, ngamthlèmnarêng nei lo saw,’ a tih hi a ni,” a ti.

Rev. Thangzauva (Ex-Moderator) chuan, “Mi \awng mawhasawi, a sawi duh zâwng cho chhuah loh avàng maia mi ngawichawini lawi, vision nei \ha, mi nghet, dawhthei leh insûm thei, ngawi

Page 30: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

30

www.mizoramsynod.org

renga a \hut pawha mi tithlamuang, writer ropui, \hangthar rilru hrephák, tar ât aia tar fin ngah, zir reng nun nei, theologian ropui,scientist, politician, a thinlunga thu tak tak sawi mi, thu pawimawhleh harsa bîka Kohhran Inkhâwmpui Lian leh Committee sângin akamchâng an ngaihchàn, tûnlai huna Presbyterian Kohhran Pa‘Vàrparh Arsi’ êng tak a ni,” a ti.

Mizo zînga lehkhabu ziak lama thawh hlâwk tak Pu B.Lalthangliana chuan Rev. Dr. Zairema chanchin heti hian a sawia, “Rev. Dr. Zairema hi Pathian thu zir sâng hmasa,rawngbàwlnaa hun pum hmang a ni tih kan hre \heuh a. Chutichung chuan Mizo culture te, \awng te leh hmànlai Mizo nunramah a tui a, a zir a, a chhui bawk a. A remchàn dàn ang angina ziak bawk a. Essay \ha tak tak, chhui chet leh belh chian dâwltak takte a ziak hlawm a, a hlu hle hlawm... Amah hi pa inthup,uang lo leh chapo lo, \awngkam leh thusawi fahranah pawh uarngai lo a ni nghe nghe,” a ti.

Pu Bualhrânga chuan, “Mi \awng tlêm tak, a hun leh hmunaherawh chuan thu \angkai leh koritu tham tak sawi \hîn, Pathian thupawh \henrual kawmna satliahah chuan sawi tam lo tak; mahse,Pathian thuin mihringte nun kawng min kawhhmuh anga nun tum\hîn, \hen leh rualte chanchin a chhe lam sawi hreh tak, an \hatnalam sawi \hin mi, mahni nihna aia ropuia lan chhuah tum ngai lo...\hiante tâna damna, nunna leh himna tùr a nih phawt chuan mahninunna pawh chân huam khawpa tlàwmngaihna sâng vawng tlat,dinhmun hlauhawma awm lai pawha hlau, zâm leh thlabâr hmêl pungai lo, hmun hrehawm bera awm lai pawha hrehawm ti hmêl pungai lo, kutke leh thluak ngaihtuahna hmanga rim taka hna thawkreng mi... thil \ha leh \angkai nia a ngaih chu hlauhna nei miah lova,tu hriat pawh hlawh lova hma la mai \hîn, a tàwp thlenga hmasâwnzâwnga inzir chho reng mi, nun tak, nghet tak leh rinawmna vawngtlattu, hêng hi khawvêla a awm chhûnga Rev. Dr. Zairema nun zia,entawn tùr min hnutchhiah chu a ni” a ti.

Page 31: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

31

www.mizoramsynod.org

Rev. Dr. Zairema nunah hian BD a zir zawh hlima SeramporeCollege-in lehkha an siamsaka an thuziak, “Amah hi eng hnaahpawh, khawi hmunah pawh, zirtîrtuah emaw, thuhriltuah emaw,thuziak miah emaw, thil rêlbâwltuah emaw, a zavaiah emaw pawhhian \ang sela hnuhma pawimawh tak nei thei tùr chi a ni” an tihkha a takin a lo thleng ta a ni.

...

THU DAWNNA HNÂRTE

Rev. Zairema chanchin hi ziah tùr a tam a, ziah sèn a ni lozâwk hial a. A chanchin ziak nâna rinpui ber pakhat chu amahin aziah ‘I Ni Mi Pêkte Hi’ tih a ni a. A lehkhabu dang pawh hman a nibawk a. A chanchin kan ziah tam tak hi chu tûna a chanchin ziaktunèna an inkawmna a\anga dawn a ni. A chanchin ziakah hian foot-notes/endnotes dah kan han tum deuh zet ná a, a thu chhiar vêl atinuam lovin a tibawl mai mai dâwna hriain footnotes/endnotes daha ni ta lo.

Rev. Zairema ziak lehkhabu hman zual deuh bîkte

Bilât Lei Hnathawh Dàn (1957)Genesis Thlan Chhuah Hrilhfiahna (1957/1998)Marka Hrilhfiahna (1970)Johana Hrilhfiahna (1974)Kan Bible Hi (2002)I Ni Min Pêkte Hi (2009)Thukhawchâng Mi Pêkte Hi (2009)Isua Rilru (2009)|hian Lehkhathawn (2009)Ram buaia Kohhran bân phar “Remna Lamtluang” Published

by MPCC, 2006

Page 32: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

32

www.mizoramsynod.org

Mi mal kawmte

Rev. Dr. Lalngûrauva, Mission VêngthlangRev. Dr. Lalsâwma, Mission VêngthlangUpa C. Rokhûma, Mission Vêngthlang

.....

Page 33: Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)

33

www.mizoramsynod.org