DDışış Ticaret PolitikasTicaret Politikasıı: : AmaAmaçç ve Arave Araççlarlarıı

Dr.DilekDr.Dilek SeymenSeymen

http://http://kisikisi..deudeu.edu.tr/dilek..edu.tr/dilek.seymenseymen

22

DDışış Ticaret PolitikasTicaret Politikasıı

�� Ekonominin Karar organlarEkonominin Karar organlarıı taraftarafıından ndan belirlenmibelirlenmişş olan amaolan amaççlara ulalara ulaşşmak mak üüzere, alzere, alıınan nan öönlemler ve senlemler ve seççilen ilen araaraççlarlarıın tn tüümmü…ü…

�� Pozitif Pozitif ĐĐktisatktisat--normatif iktisatnormatif iktisat�� ĐĐktisat politikasktisat politikasıınnıın teorisin teorisi--uygulamada uygulamada

iktisat politikasiktisat politikasıı--iktisatiktisatççıı--politikacpolitikacıı�� AmaAmaçç--amaamaççlarlar�� AraAraççlarlar

33

DDışış Ticaret PolitikasTicaret Politikasıı

�� Genel Ekonomi PolitikasGenel Ekonomi Politikasıı

�� DDışış Ticaret PolitikasTicaret Politikasıı

�� Klasik teorinin varsayKlasik teorinin varsayıımlarmlarıı

�� Ekonominin temel verilerindeki deEkonominin temel verilerindeki değğiişşmelerin melerin ggööz z öönnüüne alne alıınarak, statik varsaynarak, statik varsayıımlarmlarıın n dedeğğiişştirilme zorunlulutirilme zorunluluğğuu……

�� Bireysel maliyetlerle toplumsal maliyetlerin Bireysel maliyetlerle toplumsal maliyetlerin öörtrtüüşşmemesi gibimemesi gibi

�� DDışışsal ekonomilerin varlsal ekonomilerin varlığıığı gibi..gibi..

�� Tam rekabetin gerTam rekabetin gerççekleekleşşmemesi gibimemesi gibi……

44

DDışış Ticaret PolitikasTicaret Politikasıı--DDışış Ticarete MTicarete Müüdahaledahale

�� MerkantilizmMerkantilizm--teori teori ööncesi politika dncesi politika dööneminemi�� KlasiklerKlasikler--�� A.A.SmithSmith: : ““Bir Bir üülkenin glkenin güümrmrüük vergilerini kaldk vergilerini kaldıırmasrmasıınnıı, di, diğğer er

üülkelerin de kaldlkelerin de kaldıırmasrmasıınana”” babağğlar.lar.�� J.S.J.S.MillMill: : ““ekonomi politikasekonomi politikasıı ilkelerine dayanarak koruyucu ilkelerine dayanarak koruyucu

ggüümrmrüük tarifelerinin savunulabilecek tarifelerinin savunulabileceğği tek hal, gei tek hal, geççici olarak o ici olarak o üülkenin kolkenin koşşullarullarıına tamamna tamamııyla uyan yeni bir sanayinin yla uyan yeni bir sanayinin yerleyerleşşmesi imesi iççin konulduklarin konulduklarıı haldir.haldir.””

�� A.A.HamiltonHamilton(1757(1757--1804): 1804): ĐĐmalat malat ÜÜzerine Rapor, 1790. Amerikan zerine Rapor, 1790. Amerikan sanayinin, sanayinin, ĐĐngiliz sanayi karngiliz sanayi karşışıssıında korunmasnda korunmasıı, sadece refah , sadece refah dedeğğil gil güüvenlik avenlik aççııssıından da ndan da öönemlinemli……

�� H.H.CareyCarey(1793(1793--1879): tar1879): tarıım ve sanayide sm ve sanayide süürekli korumarekli koruma……�� S.N.S.N.PattenPatten: 20.y: 20.yüüzyzyııl bal başşlarlarıı, Himayecili, Himayeciliğğin Ekonomik Esaslarin Ekonomik Esaslarıı, ,

serbest ticaret ve serbest ticaret ve üücretlerin ecretlerin eşşitlenmesiitlenmesi……

55

DDışış Ticaret PolitikasTicaret Politikasıı--DDışış Ticarete MTicarete Müüdahaledahale

�� F.F.ListList(1789(1789--1846) ve Alman Tarih1846) ve Alman Tarihççi Okul: i Okul: sanayide gesanayide geççici koruma,ici koruma,””Bebek EndBebek Endüüstri stri TeziTezi””..

�� StolperStolper--SamuelsonSamuelson: serbest d: serbest dışış ticaret ticaret yoluyla faktyoluyla faktöör fiyatlarr fiyatlarıınnıın en eşşitlenmesiitlenmesi……

�� J.M Keynes: milli gelir ve istihdamJ.M Keynes: milli gelir ve istihdamıın, n, ggüümrmrüükler yoluyla ithal mallarkler yoluyla ithal mallarıına talebin na talebin daralmasdaralmasıı, yerli mallar, yerli mallarıınnıın tn tüüketimindeki artketimindeki artışışççarpanarpanıın bn büüyyüüklklüüğğüüne bane bağğllıı olarak mili gelir olarak mili gelir ve istihdamve istihdamıı artartıırrıırr……

66

DDışış Ticaret PolitikasTicaret Politikasıı--DDışış Ticarete MTicarete Müüdahaledahale

�� GeliGelişşmekte olan mekte olan üülkelerde Korumaclkelerde Korumacııllıık:k:�� ккbbööllüümmüü ve uzmanlave uzmanlaşşmaya dayalmaya dayalıı karkarşışılalaşşttıırmalrmalıı üüststüünlnlüüklerin klerin

geligelişşmekte olan mekte olan üülkeler alkeler aççııssıından olumsuz etkilerindan olumsuz etkileri�� G.MyrdalG.Myrdal,, GOGOÜÜ ihracat yapihracat yapııssıı, ilksel mal ticareti ve d, ilksel mal ticareti ve dışış ticaret ticaret

hadleri, sanayilehadleri, sanayileşşebilmek iebilmek iççin korumacin korumacııllığıığın gereklilin gerekliliğği.i.�� SingerSinger--PrebishPrebish TeziTezi, hammadde , hammadde üüretiminde uzmanlaretiminde uzmanlaşşmanmanıın n

GOGOÜÜ lerler üüzerindeki olumsuz etkisi. Teknolojik gelizerindeki olumsuz etkisi. Teknolojik gelişşmenin gelir menin gelir arttarttıırrııccıı etkisinden yararlanamamalaretkisinden yararlanamamalarıı. . GOGOÜ’Ü’lerdelerde ihraihraççmallarmallarıınnıın gelirn gelir--fiyat elastikiyetleri..fiyat elastikiyetleri..

�� R.R.NurkseNurkse,, ddışış ticaret ticaret GOGOÜ’Ü’lerinlerin ttüüketim kalketim kalııplarplarıınnıı olumsuz olumsuz etkiler. Letkiler. Lüüks mallar ithalatks mallar ithalatıı arttarttııkkçça tasarruflar azala tasarruflar azalıır, hammadde r, hammadde ilkel mallar ihracatilkel mallar ihracatıı, l, lüüks mallar, ARks mallar, AR--GE mallarGE mallarıı ithalatithalatıı……Dengeli kalkDengeli kalkıınma inma iççin ithal ikamesine yin ithal ikamesine yöönelik sanayilenelik sanayileşşme me stratejisistratejisi

77

DDışış Ticarette KorumacTicarette Korumacııllığıığın n Teorik GerekTeorik Gerekççelerieleri

�� Ekonomik olmayan gerekEkonomik olmayan gerekççelereler�� Ekonomik GerekEkonomik Gerekççelereler�� DDışış ticaret Hadlerinin iyileticaret Hadlerinin iyileşştirilmesi: Optimum Tarife Gtirilmesi: Optimum Tarife Göörrüüşşüü�� Yurt iYurt iççi Piyasalarda Sapmalar: Optimum Koi Piyasalarda Sapmalar: Optimum Koşşullarullarıın Bozulmasn Bozulmasıı�� Bebek Sanayilerin KorunmasBebek Sanayilerin Korunmasıı�� Damping ve SDamping ve Süübvansiyona Karbvansiyona Karşışı KorunmaKorunma�� ĐĐstihdamstihdamıın Artn Artıırrıılmaslmasıı�� ÖÖdemeler Bilandemeler Bilanççosu Dengesizliklerinin Giderilmesiosu Dengesizliklerinin Giderilmesi�� ÜÜlkeler Araslkeler Arasıındaki ndaki ÜÜcret Farklcret Farklııllııklarklarıınnıın Giderilmesi n Giderilmesi �� ÜÜretim Maliyetlerinin Eretim Maliyetlerinin Eşşitlenmesi:Bilimsel Tarife Gitlenmesi:Bilimsel Tarife Göörrüüşşüü�� Devlete Gelir SaDevlete Gelir Sağğlamalama�� DDışış Piyasaya APiyasaya Aççııllıırken Devlet Desterken Devlet Desteğği ile i ile MonopoleMonopoleşşmeme: :

Stratejik DStratejik Dışış Ticaret PolitikasTicaret Politikasıı

88

DDışış Ticaret Hadlerinin Ticaret Hadlerinin ĐĐyileyileşştirilmesi: Optimum Tarifetirilmesi: Optimum Tarife

0Buğday

Kumaş A

B

B1 B0

K2

K1K0

a1

b1P

a2

P1

A1

99

Piyasada Optimum Piyasada Optimum ŞŞartlarartlarıınnıın n BozulmasBozulmasıı

Sanayi0

Tarım

T

T

Pf

P’

C’

I’

α

Ps

Pd

I

P, C

1010

Optimum Optimum ŞŞartlarartlarıınnıın Bozuldun Bozulduğğu Bir u Bir Piyasada Tarifeler ve SPiyasada Tarifeler ve Süübvansiyonlarbvansiyonlarıın n

EtkileriEtkileri

0

Tarım

SanayiT

T

P’’

C’’

Pf’’Pf’Pf

P

C

Pt

Pt

C’

1111

Bebek Sanayilerin Tarifeler Bebek Sanayilerin Tarifeler Yoluyla KorunmasYoluyla Korunmasıı

0

Sanayi

TarımT

T

T’

P

Pf

C

Pt

P’, C’

Pf’

P’’

C’’

1212

DDışış Ticaret PolitikasTicaret Politikasıınnıın Aman Amaççlarlarıı

�� DDışış rekabetten korunmarekabetten korunma�� DDışış öödeme dengesizliklerinin giderilmesideme dengesizliklerinin giderilmesi�� Ekonomik kalkEkonomik kalkıınmanma�� Ekonominin liberalleEkonominin liberalleşştirilmesitirilmesi�� OtarOtarşşii�� ĐĐçç ekonomik istikrarekonomik istikrarıın san sağğlanmaslanmasıı�� Piyasa aksaklPiyasa aksaklııklarklarıınnıın giderilmesin giderilmesi�� DDışış piyasalarda monopol gpiyasalarda monopol güüccüünden yararlanmanden yararlanma�� Hazineye gelir saHazineye gelir sağğlanmaslanmasıı�� Sosyal, siyasal ve askeri nedenler, dSosyal, siyasal ve askeri nedenler, dışış politika politika

amaamaççlarlarıı: meta ekonomik nedenler: meta ekonomik nedenler

1313

DDışış Ticaret PolitikasTicaret Politikasıı AraAraççlarlarıı;;

�� Tarifeler (Tarifeler (tariffstariffs))

�� Tarife DTarife Dışıışı ÖÖnlemler (nlemler (nonnon--tarifftariffmeasuresmeasures))

1414

Tarifeler (Tarifeler (tariffstariffs))

�� GGüümrmrüük vergisi/tarifek vergisi/tarife

�� Spesifik/Spesifik/advaloremadvalorem/karma vergi/karma vergi

�� SSöözlezleşşmeli/otonom vergimeli/otonom vergi

�� Neden gNeden güümrmrüük vergisi uygulank vergisi uygulanıır?r?

�� GGüümrmrüük vergisinin ekonomik etkilerik vergisinin ekonomik etkileri

�� WTO ve tarifelerWTO ve tarifeler

�� AB, GB ve tarifelerAB, GB ve tarifeler

1515

Tam Rekabet Tam Rekabet ŞŞartlarartlarıında nda Tarifelerin EtkileriTarifelerin Etkileri

P

Q0

Sd

Dd

(1+t’)p

(1+t)p

E

St

Sw

C D

A Bp F G

qA qC qE qD qB

1616

Nominal ve Efektif TarifelerNominal ve Efektif Tarifeler

P

0Q

D

Sd

S’d

Ed

E’d

St

Sw

(1+t)p

p

H I C D

G BK

FA

J

qAq’C qC qE qD qB

1717

X

XX

V

VVg

−=

'

Efektif Koruma OranEfektif Koruma OranııX malının iç piyasa fiyatı 1 TL’dır. Bu malın üretiminde kullanılan tüm girdiler ithaldir.

1=+∑ iX aV ∑−= iX aV 1veya

X malının ithalatına %tx kadar gümrük vergisi uygulanırsa;

xiX taV +=+∑ 1'

Girdilere de %ti kadar gümrük vergisi uygulanırsa;

( ) xiiX ttaV +=++∑ 11'

( )iiXX tatV +−+= ∑ 11

'

iiiXX taatV ∑∑ −−+=1'

∑∑∑∑

−

+−−−+=

i

iiiiX

a

ataatg

1

11

∑∑

−

−=

i

iiX

a

tatg

1

veya

1818

Tarife DTarife Dışıışı ÖÖnlemlernlemler

�� Neden Tarife DNeden Tarife Dışıışı ÖÖnlem?nlem?

�� Tarifelerden farkTarifelerden farkıı

�� Tarife dTarife dışıışı öönlemlerin ekonomik etkilerinlemlerin ekonomik etkileri

�� WTO ve tarife dWTO ve tarife dışıışı öönlemlernlemler

1919

Tarife DTarife Dışıışı ÖÖnlemlernlemler((nonnon--tarifftariff measuresmeasures))

�� Miktar KMiktar Kııssııtlamalartlamalarıı

�� Mali Nitelikli Tarife DMali Nitelikli Tarife Dışıışı ÖÖnlemlernlemler

�� Ticarette Ticarette ĐĐdari ve Teknik Engellerdari ve Teknik Engeller

2020

Miktar KMiktar Kııssııtlamalartlamalarıı

�� ĐĐthalat Yasaklarthalat Yasaklarıı((importimport prohibitionsprohibitions))�� Ambargo (Ambargo (embargoembargo))�� Kota (Kota (quotasquotas))�� Tarife KotalarTarife Kotalarıı ((tarifftariff quotasquotas) ) �� GGöönnüüllllüü ĐĐhracat Khracat Kııssııtlamalartlamalarıı ((valuntaryvaluntary

exportexport restrictionsrestrictions))�� Pazar PayPazar Payıınnıı DDüüzenleme zenleme

anlaanlaşşmalarmalarıı((orderlyorderly marketing marketing agreementsagreements))

2121

Mali Nitelikli Mali Nitelikli ÖÖnlemlernlemler

�� ÜÜretim Sretim Süübvansiyonlarbvansiyonlarıı ((productionproductionsubsidiessubsidies))

�� ĐĐhracat Shracat Süübvansiyonlarbvansiyonlarıı ((exportexport subsidiessubsidies))

�� AntiAnti--damping Vergisi (antidamping Vergisi (anti--dumpingdumping dutiesduties))

�� Telafi Edici Vergiler (Telafi Edici Vergiler (countervailingcountervailing dutiesduties))

�� DeDeğğiişşken Nitelikli Vergiler (ken Nitelikli Vergiler (veriableveriable taxtax))

�� AyAyıırrıımcmcıı Devlet SatDevlet Satıın Aln Alıımlarmlarıı ((discriminatorydiscriminatorygovernmentgovernment procurementprocurement))

2222

ĐĐdari ve Teknik Engellerdari ve Teknik Engeller

�� ĐĐdari Nitelikli Engellerdari Nitelikli Engeller ((AdministrativeAdministrativeBarriersBarriers toto TradeTrade

* G* Güümrmrüüklerdeki deklerdeki değğerleme prosederleme prosedüürleri rleri ((customcustom valuationvaluation procedureprocedure))

* * ĐĐthalatthalatıın gn göözetimi (zetimi (importimport surveillancesurveillance))* * ĐĐthalat lisansthalat lisansıı ((importimport licenselicense))* Men* Menşşe kurallare kurallarıı ((rulerule of of originsorigins))* Sevk * Sevk ööncesi inceleme (ncesi inceleme (prepre--shipmentshipment

inspectioninspection))

2323

�� Teknik engellerTeknik engeller

* teknik d* teknik düüzenlemeler (zenlemeler (regulationsregulations))

* standartlar (* standartlar (standartsstandarts))

ĐĐdari ve Teknik Engellerdari ve Teknik Engeller

2424

DiDiğğer Ticaret Politikaser Ticaret Politikasıı AraAraççlarlarıı

�� BaBağğllıı Ticaret YTicaret Yööntemlerintemleri

�� Serbest BSerbest Böölgelerlgeler

�� DDışış Ticaret Sermaye Ticaret Sermaye ŞŞirketleri/irketleri/SektSektöörelrelDDışış Ticaret Ticaret ŞŞirketleriirketleri

�� YabancYabancıı SermayeSermaye

�� DDööviz Kuru Politikasviz Kuru Politikasıı

2525

WTO WTO ĐĐlkelerilkeleri

�� Ticarette ayTicarette ayıırrıım gm göözetmemezetmeme

�� Ticarette haksTicarette haksıız rekabetin z rekabetin öönlenmesinlenmesi

�� Tarifelerin baTarifelerin bağğlaylayııccııllığıığı ilkesiilkesi

�� ŞŞeffafleffaflııkk

2626

Tarife DTarife Dışıışı ÖÖnlemler ve WTO nlemler ve WTO (Korunma (Korunma ÖÖnlemlerinlemleri--

EscapeEscape ClousesClouses))

�� Genel Nitelikli Genel Nitelikli ĐĐstisnalar: Sosyal, kstisnalar: Sosyal, küültltüürel ve rel ve ulusal gulusal güüvenlik amavenlik amaççllıı korunma: korunma: (Md.XX(Md.XX--Md.XXI)Md.XXI)

�� HaksHaksıız Ticari Uygulamalara Yz Ticari Uygulamalara Yöönelik nelik ÖÖnlemler nlemler (Md.VI)(Md.VI)

�� Ulusal Sanayinin Ulusal Sanayinin ““Acil DurumlardaAcil Durumlarda”” KorunmasKorunmasıı(Md.XIX(Md.XIX--SafeguardSafeguard))

�� Bebek Sanayilerin KorunmasBebek Sanayilerin Korunmasıı (Md.XVIII.a(Md.XVIII.a--c)c)

�� ÖÖdemeler Dengesi Ademeler Dengesi Aççııklarklarıınnıın Giderilmesi n Giderilmesi (Md.XII (Md.XII ––Md.XVIII.b)Md.XVIII.b)

2727

KaynakKaynakççaa

�� Acar, SadAcar, Sadıık, (2004), k, (2004), UluslararasUluslararasıı Reel Ticaret: Teori, PolitikaReel Ticaret: Teori, Politika, , Dokuz EylDokuz Eylüül l ÜÜniversitesi Yayniversitesi Yayıınlarnlarıı, , ĐĐzmir.zmir.

�� HoekmanHoekman, , BernardBernard ve ve MichelMichel KosteckiKostecki, (1995), , (1995), TheThe PoliticalPoliticalEconomyEconomy of of thethe WorldWorld TradingTrading SystemSystem, , FromFrom GATT GATT toto WTOWTO, , Oxford Oxford UniversityUniversity PressPress. .

�� SeymenSeymen, Dilek, (2002), , Dilek, (2002), ““DDışış Ticarette Yeni KorumacTicarette Yeni Korumacıı EEğğilimler ve ilimler ve TTüürk Drk Dışış Ticareti ATicareti Aççııssıından Dendan Değğerlendirilmesierlendirilmesi””, (Dan. Prof. Dr. Sad, (Dan. Prof. Dr. Sadıık k Acar), Acar), Dokuz EylDokuz Eylüül l ÜÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüüssüü Dergisi,Dergisi,Cilt: 4, SayCilt: 4, Sayıı: 4, Y: 4, Yııl: Ekiml: Ekim--AralAralıık 2002.k 2002.

�� DDüünya Ticaret nya Ticaret ÖÖrgrgüüttü’ü’nnüün Resmi n Resmi ĐĐnternet Sitesi: nternet Sitesi: www.wto.orgwww.wto.org