Regeling

Thema 6

Het zenuwstelsel

• Centrale zenuwstelsel– Grote hersenen– Kleine hersenen– Hersenstam– ruggenmerg

• Perifere zenuwstelsel– Zenuwen

http://www.schooltv.nl/docent/project/1951916/bio-bits-bovenbouw-de-maakbare-mens/1951962/afleveringen/

• Prikkel– Invloed uit het milieu op een organisme

• Impuls– Soort elektrisch signaal die door zenuwen kunnen

worden voortgeleidt• Receptoren– Zintuigcellen (ontvangen)

• Effectoren – Spiercellen en kliercellen (voeren uit)

• Conductoren – Zenuwcellen , schakelcellen(voortgeleiden)

• Zenuwcellen (neuron)– Cellichaam– Uitlopers• Dendriet

– Uitloper die impulsen naar het cellichaam leidt

• Axon (neuriet) – Uitloper die impulsen van het cellichaam af leidt

• Myelineschede (mergschede)– Cellen van Schwann met insnoering

Schakelcellen- Impulsen binnen cz

- In cz- Korte en vertakte dendrieten en axonen

Motorische zenuwcellenCz effector

- Cellichaam in cz- Meerdere korte dendrieten, één

lang axon

Sensorische zenuwcellenReceptor cz

- Cellichaam ligt vlak bij cz- Eén lange dendriet, korte

axon

Synaps Plaats waar de impuls van de ene cel naar de andere cel wordt doorgegeven

Zenuwcel ontvangt veel impulsen (van zintuig- of zenuwcellen)

Zenuwcel geeft veel impulsen door (aan zenuw-, spier- of kliercellen)

ZenuwenDe uitlopers van de zenuwcellen(gescheiden door myelineschedeOmgeven door bindweefsel

GevoelszenuwUitlopers van sensorische zenuwcellen

Bewegingszenuw Uitlopers van motorische zenuwcellen

Gemengde zenuwUitlopers van sensorische en motorische zenuwcellen

Een zenuwcel in rust - negatieve elektrische lading ten opzichte van het

weefsel eromheen. - -70 millivolt

Impuls - Verandert de negatieve lading naar een positieve

lading- +30 millivolt- Actiefase

- 1 milliseconde- Herstelfase

- 1 milliseconde- geen impulsen verwerken.

Impulsgeleiding

Impulsgeleiding

• Impulssterkte– De grootte van de verandering die optreedt in de

elektrische lading van het celmembraan• Impulsfrequentie – Het aantal impulsen dat per tijdseenheid door de

zenuwcel wordt voortgeleid• Alles of niets– Er treedt een impuls op of niet

• Niet sprongsgewijze impulsgeleiding– Impuls beweegt zich over het

membraan– 2-3 m/s

• Sprongsgewijze impulsgeleiding– Impuls springt van insnoering

naar insnoering– 120 m/s

Kunstmatige prikkeling van een zenuwcel

- Om te bepalen of zenuwcellen nog werken- Snelheid van de geleiding meten

Mechanisch prikkelen- Micronaald

Elektrisch prikkelen- Stroomstoot

Chemisch prikkelen - Inwerking van stoffen op celmembraan

• Prikkeldrempel (drempelwaarde)– De kleinste prikkelsterkte die een impuls

veroorzaakt– Heeft geen invloed op impulssterkte• < Prikkeldrempel geen impuls• ≥ Prikkeldrempel impuls

– Heeft invloed op impulsfrequentie• Hoe sterker de prikkel, hoe hoger de impulsfrequentie

Impulsoverdracht

• Zenuwcellen geven impuls maar in één richting door– Door synaps en neurotransmitters• Sensorische zenuwcellen schakelcellen• Motorische zenuwcellen spier- of kliercellen

• Synaps op bioplek

• Impuls kan geremd of gestimuleerd worden door (afb. 11, blz 207)– Geneesmiddelen• Morfine (remt)

– Genotmiddelen• Alcohol (remt)

– Drugs• Amfetamine (stimuleert)

Ruggenmerg Ruggenmerg is goed beschermd door de wervels

• Ruggenmerg bestaat uit– Schors• Witte stof: uitlopers van schakelcellen

– Merg • Grijze stof: cellichamen van de schakelcellen en

motorische zenuwcellen

– Centrale kanaal• Vocht• Rechtstreekse verbinding hersenholte

– Beschermd door vliezen

- Verlaten wervels aan beide kanten- Altijd gemengd- Splitst vlak voor ruggenmerg

- Uitlopers sensorische zenuwcellen: aan rugzijde ruggenmerg binnen- Spinale ganglia: opeenhoping van cellichamen

- Uitlopers motorische zenuwcellen: verlaten ruggenmerg aan buikzijde

Ruggenmergzenuwen

Elke ruggenmergzenuw verbindt een bepaald gedeelte van de romp of ledematen met het ruggenmerg

http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20111128_hersenen01

Grote hersenenGrijze stof (2-6 mm dik)= Cortex (hersenschors)

cellichamen van neuronen (+steuncellen)Witte stof

uitlopers neuronen (axonen)complexe hersenfuncties: taalgebruik, logisch denken

Sterk geplooid

Twee helften (hemisferen)Door groef (fissura longitudinalis) Elk vier kwabben

voorhoofdskwab: fijne motoriek, spraak, stemming, denkvermogen

achterhoofdskwab: gezichtsvermogen, interpretatie beelden

wandbeenkwab: lichamelijke gewaarwordingslaapbeenkwab: onthouden en herkennen,

herinnering

De kleine hersenen (het cerebellum)sterk geplooidbuitenste laag : grijze stof, de hersenschors

beweging, evenwicht en oogbewegingen, kunnen bewegingen corrigeren en aanpassen.

http://www.youtube.com/watch?v=lG7HnNqt3w8

De weg die impulsen afleggen

Bewuste reactie- Je hebt invloed op de reactie- Je bepaalt zelf of je reageert

Onbewuste reactie (reflex)- Je hebt geen invloed op de reactie- Je bepaalt niet of je reageert

Zenuwstelsel

• Indeling op bouw– Centraal zenuwstelsel – Perifeer zenuwstelsel

• Indeling op functie– Animale zenuwstelsel• Bewuste reacties en reflexen

– Autonome (vegetatieve) zenuwstelsel• Regelt vooral de werking van inwendige organen

Autonome zenuwstelsel: regelt vooral de werking van inwendige organen

Parasympatische deelVoor rust en herstel

- Bevordert assimilatie (vorming van organische stoffen waaruit je lichaam is opgebouwd, kost energie)

- Impulsen via zwervende zenuw (linker en rechter, oorsprong hersenstam) naar organen

Orthosympatische deelVerrichten van arbeid

- Bevordert dissimilatie (vrijmaken van energie, verbranding van glucose)

- Impulsen vanuit ruggenmerg via grensstrengen(net buiten wervelkolom) naar organen

http://www.youtube.com/watch?v=EOTYuEDEZR8 (Ngbiologie, gaat iets verder dan jullie moeten weten)

Innervatie Orgaan is voorzien van een zenuw

Dubbele innervatieElk orgaan wordt geïnnerveerd door twee zenuwen- Zowel orthosympatische (arbeid) als

parasympathische (rust en herstel) zenuw innerveren het doelwitorgaan

Doelwit orgaanEen orgaan dat door een bepaald deel van het centrale zenuwstelsel wordt beïnvloed

orthosympatisch roodParasympatisch blauw

Spieren en bewegen

BewegenDoor samentrekken spieren

Glad spierweefselLangwerpige cellenEén celkernHuid, wand buisvormige/ holle organenAutonome zenuwstelsel

Dwarsgestreept spierweefselSpiervezels (versmelting spiercellen)Meerdere kernenSkeletspierenAnimale zenuwstelsel

HartspierweefselVnl dwarsgestreept spierweefselMaar 1 à 2 kernenAutonome zenuwstelsel

Spieren

http://www.bioplek.org/animaties/spieren_botten/spiersubmicroscopisch.html

Anabole steroïdenSpierversterkend middelZelfde werking/ bouw als testosteron

Hormoonstelsel

Hormonen Stoffen die door endocriene klieren aan het bloed worden afgegeven

Regelen werking van een doelwitorgaanReactie doelwitorgaan wordt bepaald door hormoonspiegel (concentratie in het bloed)

http://www.youtube.com/watch?v=CB7gCMvrDac

http://www.studiobiologie.nl/2efase/index.html

Websites voor extra info en oefening

De man zonder geheugen. Een aflevering van Labyrint. Over een man die in 1953 een hersenoperatie onderging om z’n epileptische aanvallen te verminderen

De weg die impulsen af kunnen leggen

http://www.bioplek.org/animaties/zenuwstelsel/zenuwennieuw.html hoe het zenuwstelsel werkt

Een cochleair implantaat

Begrippen • Prikkel• Impuls• Bewuste reactie• Reflex• Dendriet• Axon• Receptor• Effector• Conductor• Sensorisch neuron• Schakelneuron• Motorisch neuron

• Synaps• Drempelwaarde • Autonome zenuwstelsel• Perifere zenuwstelsel• Centraal zenuwstelsel• Parasympatisch zenuwstelsel• Orthosympatisch zenuwstelsel• Zenuw • Impulsfrequentie• impulssterkte