reeks b belichting
DESCRIPTION
Reeks B BELICHTING. DUURZAAM- HEID. Wat is duurzaamheid?. B 1- 3 | REcoEP | Belichting. Duurzaamheid. Economisch. Sociaal & Menselijk. Ecologisch. De capaciteit van de aarde is eindig. B 1- 4 | REcoEP | Belichting. Bron: Rockström et al., Nature , 461, 2009. Vicieuse cirkel. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Reeks BBELICHTING
DUURZAAM-HEID
Wat is duurzaamheid?
Sociaal & Menselijk
Economisch
Duurzaamheid
Ecologisch
B1-3 | REcoEP | Belichting
De capaciteit van de aarde is eindig
Bron: Rockström et al., Nature, 461, 2009
B1-4 | REcoEP | Belichting
Vicieuse cirkel
bevolkingsgroei
grondstoffen& ontginning
consumptie& ruimte
massaproductie
energie
natuur& afval
B1-5 | REcoEP | Belichting
Niet elke actie heeft een meetbaar resultaat.
Welke materialen, toestellen en activiteiten hebben de grootste impact?
Welke duurzaamheidsacties maken het grootste verschil?
De ene oplossing kan een negatief effect op een ander aspect hebben.
c
c
Gezond verstandDuurzaamheid is vooral een kwestie van gezond verstand.
Meten is wetenMeet en vergelijk jouwenergie- en materiaalverbruik.
Ken je stielJij bent de expert!
3 vuistregels
Duurzame keuzes makenB1-6 | REcoEP | Belichting
Impact vermijdenIk hak geen bomen om.
Impact beperkenIk gebruik dezelfde bomen voor zoveel mogelijk voorstellingen.
Gevolgen beperkenIk recycleer het afval en de bomen na de voorstelling
Gevolgen compenserenIk plant voor elke omgehakte boom een nieuwe boom.
Meten en acties bepalenB1-7 | REcoEP | Belichting
Grootte van het risico
IMPACT:Hoe groot is de impact?
FREQUENTIE:Hoe vaak komt het voor?
BLOOTSTELLING:Hoe lang komt het voor?
concept
ontwerp
constructie
voorstelling & repetitie
nazorg
Technische keuzes:• Materialen• Energie• Diensten/transport
Werkmethodes:• Onderhoud• Gebruik & levensduur• Recyclage & hergebruik• Planning & organisatie
transport
Doelstellingen integrerenB1-8 | REcoEP | Belichting
THEATER-BELICHTING
Verschillende standaarden
Voor de lichtspecialist?
Voor de artiest?
Voor de toeschouwer?
c
c
Bij Rosas maakt duurzaamheid deel uit van het artistieke proces.
Wat is lichtkwaliteitB2-10 | REcoEP | Belichting | Theaterbelichting
Controleerbaarheid• Dimbaarheid• Amberdrift• Nauwkeurigheid
Artistieke vrijheid• Keuze materialen• Flexibiliteit• Kwaliteit resultaat• Functioneel of artistiek?
Bedrijfszekerheid• Stabiliteit• Energie &
piekverbruik• Flexibiliteit• Levensduur
Kleurenkwaliteit• Kleurtemperatuur• Kleurstabiliteit• Kleurweergave (CRI)• Witpunt (CCT)
Duurzaamheidmaakt deel uit van hetvolledige proces.
BeoordelingsparametersB2-11 | REcoEP | Belichting | Theaterbelichting
Geen belichting meer...?B2-12 | REcoEP | Belichting | Theaterbelichting
LED licht?B2-13 | REcoEP | Belichting | Theaterbelichting
Spectrum
Natriumlicht?B2-14 | REcoEP | Belichting | Theaterbelichting
While we have a duty to make and use more efficient sources of light, we must also work to ensure that these sources provide the beautiful full spectrum of light.
Fred FosterCEO of Electronic Theatre Controls, Inc.
… of anders omgaan met licht?B2-15 | REcoEP | Belichting | Theaterbelichting
TECHNOLOGIE MATERIALEN ONTWERP• Spaarzame
technologie• Duurzame
materialen• Met lage vermogens
werken• Zuiniger omspringen
met energie en technologie
• Doelmatige belichting
• Levensduur verlengen
• Afval herbruiken & recycleren
• Doelgericht ontwerpen
• Experimenteren met nieuwe lichtbronnen
• Maatschappelijke en artistieke visie
Duurzame belichting heeft niet enkel te maken met spaarzame technologieën
ActiedomeinenB2-16 | REcoEP | Belichting | Theaterbelichting
MATERIAALKEUZE
milieu-parameters
Als ik duurzame materialen en toestellen gebruik heb ik er meer van nodig om hetzelfde effect te bekomen.
Is het gebruik van duurzamere materialen en toestellen verantwoord als men er meer van nodig heeft om hetzelfde resultaat te bekomen?
De efficiëntie is ook afhankelijk van de levensduur en herbruikbaarheid
Levensduur: hoe lang gaat het materiaal of toestel mee?
Kan het herbruikt worden?
Levert het een meetbaar resultaat op?
DilemmaB3-18 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Milieu-parameters
Directe ImpactImpact bij gebruik: energie-verbruik van een spot
Indirecte ImpactImpact bij productie: een LED heeft nauwlijks impact bij gebruik, maar vergt wel erg veel energie bij productie. Bijproducten: ventilator voor de koeling van een spot
Ontginning
Vervaardiging
Verpakking
Gebruik
Afval & recyclage
Levenscyclus van toestellen
ImpactB3-19 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Milieu-parameters
c
Milieu-impact
Bij vervaardiging
Energieverbruik & rendement
Efficiëntie & systeemefficiëntie
Levensduur
Recycleerbaarheidc
c
c
Herstelbaarheid
Compatibiliteit
Onderhoudbaarheid
Transporteerbaarheid
c
c
Gebruiksparameters
KeuzeparametersB3-20 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Milieu-parameters
grafiek: klimaat.be
Licht is een neveneffect:20% licht, 80% warmte
EnergieverbruikB3-21 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Milieu-parameters
De transformator van een doorsnee woonkamerlamp verbruikt in rust jaarlijks evenveel als een droogkast in een gemiddeld Belgisch gezin.
Rendement:hoeveel energie steek je erin;hoeveel bruikbare energie levert het op?
Rustverbruik:kunnen toestellen volledig uit-geschakeld worden?
Extra koeling = extra energie:+/- 3W koeling per 1W warmte
RendementB3-22 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Milieu-parameters
Is het toestel compatiebel met bestaande toestellen en standaarden?:
Standaardcomponenten.
Standaard protocolsDMX, LAN, DALI.
Standaard accessoires en wisselstukken
EMC / EMI / RFI interferentie
Systeemefficiëntie & compatibiliteitB3-23 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Milieu-parameters
Filters houden tot 80% licht tegen
RGB-lichtbronnen
Lenzen houden tot 5% licht tegen
gecoate lenzen
Armatuurwand absorbeert licht
condensatorlenzen
Messen & gobo’shouden licht tegen
Lichtlekkenlicht ontsnapt
Spiegels zorgen voorwarmteontwikkeling
koudlichtspiegels
Lampen hebben tot 80% warmteverlies
LichtverliesB3-24 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Milieu-parameters
additieve kleurmenginggebruikt 100% van het uitgestraalde licht
Gekleurde lichtbron
subtractieve kleur-menginghoudt 50% tot 80% van het uitgestraalde licht tegen
Lichtfilters
LichtfiltersB3-25 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Milieu-parameters
Volledig lampvermogenEnergieverbruik van continu brandende lamp
Mechanisch
Vermogen van de lamp wordt verminderdKan levensduur lamp verminderenEnergieverbruik dimmers
Elektronisch
Mechanische dimmercfr. moving heads
DimmersB3-26 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Milieu-parameters
Stroomvervuiling:harmonische frequentiesTrilling filament: kortere levensduur lampen
Fase-afsnijding
Efficiëntie & stabiliteitLangere levensduur lampenMeer koeling nodig
Sinusdimmer
Dimmer Regulation: overbelasting van lampen beperken. Kijk naar high end trim level of maximum output level op de dimmer.
DimmersB3-27 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Milieu-parameters
Starter: verbruikspiek & flikkeren van lampVerkort levensduur lampWarmteontwikkeling
Analoge ballast
20% lager energieverbruikGeen starter nodig: geen flikkeren, verbruiks-pieken, warmteverlies…50% langere levensduur lampen
Elektronische ballast
VoorschakelapparatenB3-28 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Milieu-parameters
Halogeenlamp: 24V – 100W 240V – 100W
Vermogen 100 W 100 W
Stroom 4,17 A 0,417 A
Dikte filament 1 1/10
Lengte filament Korter Langer
Het kortere filament is efficiënter wantHet behoudt makkelijker een constante temperatuurMeer gefocust want het benadert de ideale puntlichtbron
PuntlichtbronB3-29 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Milieu-parameters
De reële levensduur van een toestel is afhankelijk van verschillende factoren:
Levensduur van elke componentHerstelbaarheidGebruiksomstandigheden
Gebruiksomstandigheden kunnen zijn
Frequent transport, schokkenTemperatuurschommelingenFrequent aan- en uitschakelenSpanningsschommelingen
Een led-lampje heeft theoretisch een onbeperkte levensduur, de elektronica die erachter steekt niet
LevensduurB3-30 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Milieu-parameters
Passieve koelingKoelvin
Actieve koelingVentilator
Slecht thermisch beheervermindert de efficiëntie en levensduur van de lamp en armatuur.
Optimale temperatuurLampen hebben een optimaal rendement bij een optimale omgevingstemperatuur.
Een ventilator heeft extra energie nodig en trekt stof en vuil aan.Extra koeling = extra energie: +/- 3W koeling per 1W warmte
Thermisch beheerB3-31 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Milieu-parameters
grafiek: ledsmagazine.com
Interne temperatuur > 70°CKleurstabiliteit vermindert (afhankelijk van kleur)Levensduur vermindert
Theoretisch oneindige levensduur.
LED lampenB3-32 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Milieu-parameters
MATERIAALKEUZE
gebruiksparameters
Is het materiaal of toestel recycleerbaar?
Wie kan het recycleren?
In welke omstandigheden?bv: tape of lijmresten maken materialen zijn onrecycleerbaar
Let op de materiaalcodes
Is het materiaal of toestel herbruibaar?
Kan het intern herbruikt worden?
Kan iemandanders het herbruiken?
Materialen kunnen slechts gerecycleerd worden wanneer ze gescheiden worden opgehaald.
RecycleerbaarheidB4-34 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Gebruiksparameters
LevenscyclusB4-35 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Gebruiksparameters
Is het toestel makkelijk te onderhouden?
Zijn de componenten makkelijk bereikbaar?
Toestellen vervangen betekent:
Afval door vervangingProductie-impact van nieuw toestel
Is het toestel makkelijk te herstellen?
Is er een garantie van de leverancier?Worden er standaard-componenten gebruikt?Gebruiksvriendelijkheid: zijn de onderdelen makkelijk toegankelijk?
20% van alle e-waste in de Europese Unie is perfect herstelbaar of herbruikbaar.
Onderhoudbaarheid & herstelbaarheidB4-36 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Gebruiksparameters
Ik gebruik een zwaarder maar herbruikbaar materiaal of toestel.
Weegt het zwaardere transport op tegen de voordelen van herbruikbaarheid?
Wat is de impact van het transport?
Wat is de grootte, manier, afstand en frequentie van het transport?Hoe lang gaat het materiaal mee?Wat is het rendement ten opzichte van het minder duurzame materiaal of toestel?
Of is het duurzamer om ter plaatse een toestel te kopen of te huren?
Duurzaamheid & transportB4-37 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Gebruiksparameters
Verbruiksmaterialen…eindigen erg snel in de vuilbak.
Beperk het gebruik ervan; zoek naar duurzame alternatieven.bv. Oplaadbare batterijen…
Optimaliseer de levensduur.
Sorteer en recycleer het afval.
VerbruiksmaterialenB4-38 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Gebruiksparameters
Tape is zeer vervuilend:niet recycleerbaarniet herbruikbaarbeschadigt deondergrond
doelgerichte bevestigingtoestellen correct herstellenflappen, messen, en juist richten om lichtlekken op te lossen
Tape & blackwrapB4-39 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Gebruiksparameters
Conventionele lamp
Laag rendement
Kleine productie-impact:bestaat uit glas, gas, en gloeidraad.
Energiezuinige lamp
Hoog rendement
Grote productie-impact: bevatten gas, elektronica, kunststof, gassen, zware metalen…
Inzameling en recyclage van lampen door de eindverkoper via Recupel.
Let bij energiezuinige lampen op het RoHS-label!
LampenB4-40 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Gebruiksparameters
Materiaalverlies:beperk afval en verliezen bij het versnijden.
Herbruik:gebruik standaardmatenberg filters correct opgebruik filterhouders
Recyclage:sommige leveranciers recycleren oude filters.
KleurfiltersB4-41 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Gebruiksparameters
spuitbussenverven, vernis & lijmenonderhoudsproducten
CFC’s & zware metalenB4-42 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Gebruiksparameters
Herlaadbare batterijen
32x minder vervuilend dan gewone batterijen.
Gaan langer mee (mits herladen onmiddellijk na gebruik).
Financiële besparing op lange termijn
Inzameling & recyclage van batterijen via www.bebat.be
The Apollo Theatre, Londen
64 herlaadbare batterijent.o.v. 850 gewone batterijen.
60 voorstellingen per maand
Terugverdientermijn: 15 weken.
Besparing: 200 EURper maand
Herlaadbare batterijenB4-43 | REcoEP | Belichting | Materiaalkeuze | Gebruiksparameters
GEBRUIK & ONDERHOUD
Juist gebruik is meestal ook duurzaam gebruik:
Bij juist gebruik gaan materialen langer mee, verbruiken zij minder energie, en doen ze precies wat ze moeten doen.
Gezond verstandLogische oplossingen zijn vaak het meest effectief.
Klein verbruik = kleine impactDoe de lichten uit als je ze niet nodig hebt.
Elk gebruik zijn eigen verbruikWerk je met het zaallicht aan of eerder met werklicht?
3 vuistregels
VuistregelsB5-45 | REcoEP | Belichting | Gebruik & onderhoud
Vermijd het gebruik van tape voor het bevestigen van kabels.
Maakt materialen herbruikbaar en recycleerbaar
Beperkt beschadiging van materialen door bv. lijmresten van tape.
Financiële besparing op lange termijn
Omkeerbare bevestigingB5-46 | REcoEP | Belichting | Gebruik & onderhoud
Energie- en materiaalverbruik in kaart brengen:
welke zijn de grootste verbruikers?
welke zijn de onverwachte verbruikers?
waar zitten de verliezen?
National Theatre of Scotland
Jaarlijkse meting van totale CO2-uitstoot van alle activiteiten.
Jaarlijkse CO2-limiet gelijk aan of lager aan resultaat voorbije jaar.
Indien limiet bereikt is: geen voorstellingen meer!
Verbruikskringen opsplitsen en meten helpt ook bij het opsporen van fouten en verliezen.
Meten is wetenB5-47 | REcoEP | Belichting | Gebruik & onderhoud
Elk toestel heeft:
specifieke capaciteiten en beperkingen
een welbedoeld gebruik
beste rendement in ideale gebruiksomstandigheden
Het Kaaitheater, Brussel
10 hoge luminantie TL’s vervangen 2 5kW HMI spots.
2x meer licht op scène
1/3 van het energieverbruik.
Doelmatig gebruik verlengt de levensduur van toestellen en materialen.
Doelmatig gebruikB5-48 | REcoEP | Belichting | Gebruik & onderhoud
Optiek:
Een diffuse lichtbundel heeft:
een kleiner lichtverlies, maareen lagere lichtintensiteit
Een gebundelde lichtbundel heeft:
een hogere lichtintensiteit, maareen een hoger lichtverlies
Lichtbundels afsnijden:
Lagere lichtuitstroom
Warmteconcentratie binnenin het armatuur
Kies een optimale plaatsing en optiek moet je zo weinig mogelijk moet afsnijden.Kies de juiste optiek zodat gobo’s met optimaal rendement uitgelicht worden
LichtbundelsB5-49 | REcoEP | Belichting | Gebruik & onderhoud
Verbruiken stroom ook als zij uitgeschakeld zijn:
transfo’sstandby-functie…
Schakel de apparatuur volledig uit en sluit de stroomkringen af wanneer de apparatuur niet gebruikt wordt.
RustverbruikB5-50 | REcoEP | Belichting | Gebruik & onderhoud
Regelmatig onderhoud:
Verlengt levensduur van toestellen en materialen
Helpt problemen vroegtijdig op te sporen
Bij LED-armaturen:
Onderhoud van lamp en elektronica
Let steeds op de voorschriften van de producent!
Let op ecologisch verantwoorde onder-houdsproducten.
Of gebruik lichte oplossing van isopropylalcohol in gedistilleerd water
OnderhoudB5-51 | REcoEP | Belichting | Gebruik & onderhoud
Handig om de technische omzet-ting van een ontwerp te “testen” alvorens te beginnen bouwen.
Simulatie: flexibel maar soms wat abstract; dure software.
Schaalmodel: zeer realistisch maar een zware investering.
LightboxSchaalmodel voor belichting
Vermijd het gebruik van toxische lijmen en kunststoffen zoals piepschuim (polystyreen).
Testen & simulerenB5-52 | REcoEP | Belichting | Gebruik & onderhoud
ARTISTIEKEKEUZES
Duurzaamheid is een beperking vande artistieke vrijheid.
Kunst kan de maatschappelijke evolutiesniet negeren.
Nieuwe technologieën en werkmethodeszijn een meerwaarde voor creativiteit.
Artiestieke vrijheidB6-54 | REcoEP | Belichting | Artistieke vrijheid
Artistieke keuzes / visiedoelstelling om gedachtengoed uit te dragen?statement (cfr. Arcola Theatre)
Werkprocesartistiek proces is een zoektocht naar nieuwe tools?elk proces is uniek?nieuwe vormen van ontwerp (cfr. Rosas)
Een doel op zichwelk is het gewenste resultaat?draagt technologie iets bij tot het resultaat?technologie heeft specifieke artistieke eigenschappen
Keuzes makenB6-55 | REcoEP | Belichting | Artistieke vrijheid
…verschillende soorten licht
grafiek: wikipedia.com
Verschillende technologieën…B6-56 | REcoEP | Belichting | Artistieke vrijheid
Rosas: The SongRosas: Cesena
Alternatieve lichtbronnenB6-57 | REcoEP | Belichting | Artistieke vrijheid
Maximaal vermogen: 5 kWTechnologie: Stroomnet of zelf ontwikkelde waterstofgeneratorEindresultaat: lager verbruik, creatieve oplossingen
Waterstofgenerator (Hydrogen Fuelcell)The Arcola Factory, Londen
www.arcolatheatre.com
Alternatieve energiebronnenB6-58 | REcoEP | Belichting | Artistieke vrijheid
INFO &LINKS
Recyclage
Certificaten
Energielabels
Ecolabels
Labels en certificatenB7-60 | REcoEP | Belichting | Info & links
www.kringloopexpo.bewww.jongesla.be
www.huged.de
www.juliesbicycle.com
www.groenlichtvlaanderen.be
www.whitelight.ltd.uk/greenguide
LinksB7-61 | REcoEP | Belichting | Info & links
LinksA7-62 | REcoEP | Duurzaamheid | Info & links
Neem voor meer informatie, documentatie, tools en links een kijkje ophttp://www.podiumtechnieken.be/onderzoek/recoep. En op de volgende websites:
www.juliesbicycle.com
www.jongesla.be
www.huged.de
www.ig-tools.com
www.kringloopexpo.be
www.podiumtechnieken.be/onderzoek
REcoEP is een project van het Kenniscentrum Podiumtechnieken van het RITS/EHB met de steun van