Modeli finansiranja sveobuhvatnog predškolskog obrazovanja u Srbiji

Sunčica Vujić (Ekon Bath)sa Hanom Baronijan (IPSOS) &

Aleksandrom Baucalom (Psihologija Beograd)

UNICEF, Beograd - 2012

Redosled izlaganja

• Tekući javni troškovi za predškolsko (PŠ):• Računanje jedinične cene

• Troškovi univerzalne pokrivenosti predškolskim programima dece u uzrastu 3-5,5 godina

• Finansiranje predškolskog obrazovanja – različiti scenariji

• Polazne investicije za dodatne fizičke i ljudske resurse u predškolskom obrazovanju (PO)

• Zaključci i preporuke

Tekući javni izdaci za PO u Srbiji• Ukupni izdaci za obrazovanje u Srbiji su ispod proseka

za OECD zemlje (Levitas & Herczynski, 2006):• Srbija: 4.53% BDP & 11% javni rashodi• OECD: 5.4% BDP & 12.9% javni rashodi

• Izdaci za PO u Srbiji su takođe niži od OECD zemalja• Srbija: 0.43% BDP (L&H, 2006); 0.46% BDP (ova studija) • OECD: 0.50% BDP

• Relativni udeo izdataka za PO u odnosu na ukupne izdatke za obrazovanje:• Srbija 9.3% vs OECD 7.9%• U Srbiji deca kasnije polaze u školu u odnosu na OECD zemlje

• Neophodni su dodatni izdaci za PO i bolja iskorišćenost raspoloživih resursa!!

Ukupni izdaci za PO u Srbiji• Na osnovu izdataka za PO iz Trezora (f-ja 911)

• Period 2007-2009 (u dinarima/evrima iz decembra 2009)• Izdaci na nivou svih opština u Srbiji• Različite kategorije troškova – izdaci za zaposlene u PO 83%• Bez informacije o troškovima za pojedine kategorije PO

• Računanje Ukupnih Troškova za PO (UTPO)• UTPO (100%) = Trezor (80%) + Roditelji (20%)

• Rashode za PO iz Trezora smo povezali s brojem dece iz podataka RZS-a (DD20), po godini i na nivou opštine

Računanje jedinične cene• U nedostatku izdataka iz Trezora za pojedine kategorije

PO (jaslice, obdanište, PPP), polazimo od sledećih pretpostavki.

• Pretpostavka 1. Programi PO prema dužini trajanja• Celodnevni: više od 8 ili 9 sati (= 9 sati) 

• Poludnevni: 6 do 8 sati (= 6 sati)• Kraći od 4 sata: 3 do 4 sata (= 3 sata)

• Pretpostavka 2. Programi PO prema boravku• Jaslice: samo celodnevni 

• Obdanište: celodnevni, poludnevni ili kratki• PPP: celodnevni ili poludnevni

 

Računanje jedinične cene• Pretpostavka 3. Preračunavamo programe prema

uzrastu u 3-časovne jedinice (podaci RZS DD20)• PPP

• Poludnevni = 1*3h (troškove snosi republički budžet)• Celodnevni = 3*3h (1*3h snosi republički budžet i 2*3h lokalni)

• Obdanište• Kratki = 1*3h• Poludnevni = 2*3h• Celodnevni = 3*3h

• Jaslice• Celodnevni = 3*3h

• Ove pretpostavke su u skladu sa situacijom u Srbiji i u poređenju s drugim zemljama (npr., Kirgistan, Poljska)

Računanje jedinične cene

• Deljenjem Ukupnih Troškova za PO (UTPO) iz Trezora sa ukupnim brojem 3-časovnih jedinica, računamo stvarne troškove ili jediničnu cenu za PO po detetu, na godišnjem nivou (u dinarima – gornji panel; u evrima – donji panel):

• Ukupni iznosi za PO na mesečnom nivou: • Kratki (3-4h) = 41E (4,000RSD) • Poludnevni = 82E (8,000RSD) • Celodnevni = 122E (12,000RSD)

Troškovi univerzalne pokrivenosti PO

• Jedinična cena je upotrebljena kao osnov za računanje troškova univerzalnog obuhvata PO:

Jedinična cena * Broj dece = Ukupni troškovi

Troškovi univerzalne pokrivenosti PO

Scenariji za ekspanziju PO (1)

• Ekspanzija PO može da se obavi postepeno: 1. Faza 1: Deca u uzrastu 4-5,5 godina2. Faza 2: Deca u uzrastu 3-4 godine

• Ovo bi omogućilo podelu neophodnih resursa u 2 faze:1. Faza 1: Investicije bi išle od 26 mil. evra za 3-4h programe do

79 mil. evra za celodnevne programe

2. Faza 2: Investicije bi išle od 20 mil. evra za 3-4h programe do 59 mil. evra za celodnevne programe

Scenariji za ekspanziju PO• Kvalitetni kratki (3-4h) programi PO su adekvatni sa

razvojne strane dece i jeftiniji od celodnevnih programa• Troškovi univerzalnog obuhvata kratkim programima PO su 50%

sadašnjih ukupnih troškova na lokalnom nivou

• Polazeći od sledećih argumenata…1. PO treba da bude strateški interes države2. Ulaganje u PO je finansijski isplativo i izvodljivo u Srbiji3. Prisutna velika nejednakost u obuhvatu i raspodeli raspoloživih

sredstava – oni kojima najviše treba su isključeni iz PO

• … predlažemo scenarije za raspodelu troškova PO između lokalnih i republičkog budžeta, prema nivou razvjenosti opštine.

Pokrivenost PO prema nivou razvijenosti opštine

020

4060

80U

i iz

van

PO

, dec

a od

3 d

o 5.

5 go

dina

1 2 3 4

Izvor: DD20 RSO (2010). Izracunavanja autora.

Deca od 3 do 5.5 godinaU i izvan PO prema nivou razvijenosti opstina u Srbiji

U PO Izvan PO

Scenariji za ekspanziju PO (2)

• Troškovi univerzalne pokrivenosti kratkim programima (3-4h) sve dece u uzrastu od 3-5,5 godina, koja trenutno nisu obuhvaćena PO iznosi max 46 mil. evra

• Polazeći od činjenice da: • 63% dece živi u opštinama koje pripadaju prvoj grupi razvijenosti• 37% dece živi u opštinama u 2, 3, i 4 grupi razvijenosti

• Investicije u 3-4h programe PO iznose oko 23 mil. evra za prvu grupu i oko 22 mil. evra za opštine u preostale tri grupe.

Izvori sredstava za finansiranje PO• Izvori sredstava za proširenu pokrivenost dece od 3-5,5

godina PO:

1. Republički budžet2. Rast BDP-a & izdvajanje za PO iz BDP-a3. Efikasnije korišćenje postojećih sredstava za PO4. Izdaci roditelja za PO (uzimajući u obzir nivo razvijenosti opštine

ili povećanje roditeljskih izdataka za celodnevni program PO)

Scenariji za finansiranje PO• Troškovi univerzalne pokrivenosti 3-4h programima sve

dece u uzrastu od 3-5,5 godina iznosi max 87 mil. evra

• Dva scenarija:• Republički budžet snosi troškove PO za najnerazvijenije opštine,

u iznosu od 20-40% • Republički budžet snosi troškove PO za sve opštine, bez obzira

na nivo razvijenosti, u iznosu od 20%.

Scenariji za finansiranje PO• Rast BDP-a kao izvor finansiranje PO:

• Uz pomoć dodatnih sredstava, generisanih kroz različite scenarije za preraspodelu troškova između države i roditelja, kao i efikasnijeg korišćenja postojećih sredstava za PO, generisalo bi se dovoljno sredstava (87 do 174 mil. evra) za pokrivenost sve dece u uzrastu 3-5,5 godina poludnevnim programima PO.

Polazne investicije• Sveobuhvatna pokrivenost PO bi zahtevala određene

polazne investicije u fizičke kapacitete i ljudske resurse.

• Pokrivenost dece od 3-5,5 godina, koja trenutno nisu obuhvaćena PO bi zahtevala (gruba procena):• Dodatnih 4.500 grupa (u proseku, 21 dete po grupi)• Dodatnih 1.500 prostorija (kratki programi u tri smene):

o 945 prostorije (opštine iz prve grupe razvijenosti)o 555 prostorije (oprštine iz 2, 3, i 4 grupe razvijenosti)

• Zapošljavanje dodatnih 3.000 vaspitača

Polazne investicije• Nekoliko raspoloživih scenarija:

1. Negativan demografski trend2. Prebaciti PPP u škole3. Renoviranje postojećih prostora4. Izgradnja novih objekata za PO

Polazne investicije

• Negativan demografski trend:• Manji broj PŠ mesta i vaspitača u prvoj fazi • Smanjenje broja dece ne samo u PŠ već i u školskom uzrastu

Polazne investicije• Dodatni fizički kapaciteti:

1. Bolja iskorišćenost prostora u postojećim objektima2. Izgradnja novih objekata

• Bolja iskorišćenost prostora u postojećim objektima:• Oslobađanje kapaciteta u OŠ (zbog neg. demografskog trenda)• Prebaciti 3.639 PPP grupa u škole (ovo bi kreiralo dodatni

prostor za više od 2/3 dece 3-5,5 g., koja trenutno nisu obuhvaćena PO)

• Oko 1.022 mesta je npr. već raspoloživo u obdaništima koja imaju ispod-prosečan broj dece po grupi

• Neophodne investicije za adaptaciju i renoviranje (< troškova izgradnje novih objekata PO).

• Kratki programi PO (3-4h), bez izdataka za spavanje i ishranu, bi zahtevali skromnije investicije

Polazne investicije• Analiza teritorijalnih razlika (prema broju dece po grupi i

stope pokrivenosti PO), bi dala određene smernice kreatorima politike PO na nivou opština.

• Izvori sredstava za pokrivanje troškova PO: • Tekući troškovi – iz lokalnih i republičkog budžeta, • Početne investicije – strani donori i investitori (npr., EC,

WB), nacionalne i inostrane privatne kompanije, privatno/državno partnerstvo (npr., društveno-odgovorna preduzeća), itd.

Zaključci i preporuke: Specifični• Troškovi univerzalne pokrivenosti sve dece u uzrastu od 3-5,5

godina, koja trenutno nisu obuhvaćena PO, iznose od max 46 mil. evra za 3-4h programe do 137 mil. evra za celodnevne programe

• Troškovi univerzalne pokrivenosti sve dece u uzrastu od 3-5,5 godina, iznose od max 87 mil. evra za 3-4h programe do 260 mil. evra za celodnevne programe

• Uz planirani rast BDP-ja od 1% u 2013, izdvajanja za PO u iznosu od 0.5% BDP-a, uz pomoć sredstava, generisanih kroz različite scenarije za preraspodelu troškova između države i roditelja, kao i efikasnijeg korišćenja postojećih sredstava za PŠ obrazovanje, generisalo bi se dovoljno sredstava (87 do 174 mil. evra) za pokrivenost sve dece u uzrastu 3-5,5 godina poludnevnim programima PO.

Zaključci i preporuke: Podaci• Bolja raspoloživost najnovijih podataka• Harmonizacija metodologija skupljanja podataka između RZS

& MP u pogledu: • definicija • školska vs kalendarska godina• dezagregiranost podataka na nivou opština; prema tipu programa

(jaslice, obdanište, PPP); prema dužini programa (polu/celodnevni); prema polu

• uporedivost podataka skupljenih u različitim vrem. periodima• Usklađenost s međunarodnim definicijama, naročito na nivou

EU (npr., broj vaspitača & FTE)• Bolja raspoloživost podataka o deci u PO iz osetljivih grupa• Izdaci za PO iz Trezora bi trebalo da budu raspoloživi prema

tipu programa (jaslice, obdanište, PPP) i bolje usklađeni sa računovodstvom u PŠ institucijama.

Zaključci i preporuke: Opšti 1• PO treba da bude od strateškog nacionalnog interesa

države, a ne samo briga opština i roditelja

• Ulaganje u PO je finansijski isplativo i izvodljivo u Srbiji• Izdaci za PO u Srbiji su ispod proseka za OECD zemlje i treba ih

uvećati

• Kvalitetni kratki (3-4h) programi PO su adekvatni sa razvojne strane dece i jeftiniji od celodnevnih programa

• Prisutna velika nejednakost u obuhvatu i distribuciji raspoloživih sredstava – oni kojima najviše treba su isključeni iz PO

Zaključci i preporuke: Opšti 2• Kreatori politike PO bi trebalo da revidiraju odgovornost

lokalnih budžeta u procesu finansiranju PO i smanje njihov teret, kako bi se postigao viši nivo pokrivenosti PO• Naročito važno u manje-razvijenim opštinama, s niskom

pokrivenošću PO

• Prilikom analize različitih scenarija pokrivenosti PO neophodno je u obzir uzeti (negativne) demografske trendove.

HVALA NA PAŽNJI!

SUNCICA.VUJIC@GMAIL.COM

HTTP://WWW.BATH.AC.UK/ECONOMICS/STAFF/SUNCICA-VUJIC/

Levitas and Herczynski, 2006

Rashodi za obrazovanje u 2005, izraženo kao %BDP