volken en talen 2015
DESCRIPTION
Weer een magazine over het Bijbelvertaalwerk! Of toch niet? Het vertalen van Gods Woord is een belangrijk deel van ons werk. Dat is u vast niet ontgaan want we schrijven hier vaak over. Juist daarom leek het ons leuk om u dit keer mee te nemen in het grotere verhaal. Want het Bijbelvertaalwerk staat niet op zich. Maar dat leest u vanzelf. Veel leesplezier!TRANSCRIPT
magazine van wycliffe bijbelvertalers
Achtergrond Onderwijs in de moedertaal Recept bananencake Van Benschop tot Benin Fotoreportage Madagaskar
Meer danBijbelvertaalwerk
IN DIT NUMMER:
‘Het is onze Bijbel’
Inhoud
April 2015
Over Volken & Talen Volken & Talen is een jaarlijkse uitgave van Wycliffe Bijbelver-talers. Wycliffe geeft door een unieke combinatie van Bijbelvertalen, alfabetisering, wetenschappelijk werk en dienstverlening gehoor aan de zendingsopdracht. We laten u graag zien wat er door uw steun gerealiseerd is!
VoorpaginaEen Kapingamarangi-jongen lacht naar de camera. Zijn taalgroep werkte zelf aan een vertaling van de Bijbel in hun moedertaal. Lees er meer over vanaf pagina 26 van dit magazine.
Foto’s Elyse Patten, Heather Pubols, Kahunapule Michael Johnson, Joanne van der Vlist, Petra Petersen, Marc Aarnoudse, Dianne Lodewijks, Gerard ter Horst, Marian Hagg, Albert en Jacomine Verhoeff, Tiemen van Meijeren, Gerlise Teseling (kleurplaat), iStock. Postbus 1503970 AD Driebergen(0343) 51 74 [email protected]: NL44 RABO 0145 2886 76BIC: RABONL2U
RSIN-nummer: 804 855 110Gedrukt op FSC papier.
Plof. Weer een magazine over het Bijbelvertaalwerk op uw mat. Of toch
niet? Het vertalen van Gods Woord is een belangrijk deel van ons werk.
Dat is u vast niet ontgaan want we schrijven hier vaak over. Juist
daarom leek het ons leuk om u dit keer mee te nemen in het grotere
verhaal. Want het Bijbelvertaalwerk staat niet op zich. Maar dat leest u
vanzelf. Veel leesplezier!
6 BetrokkenArie van Es uit Benschop:
“In Benin is een Bijbel in de eigen taal de eerste behoefte van elke kerk.”
8 AchtergrondBijbelvertaalwerk is
veel meer dan alleen
het beschikbaar
stellen van de Bijbel
in de eigen taal.
Als kinderen bidden...
1418 ToelichtingEen Bijbelvertaling:
wat komt er
allemaal bij kijken?
16 Kleurplaat
De Bijbel in de taalvan je
hart
2 wycliffe magazine
26 NieuwsHoutsnijders in
Micronesië werken
aan Bijbel in hun
moedertaal.
13 Uitgezonden
Wat beweegt twee jonge Urkers om naar Tanzania te
verhuizen?
24 ColumnSorry, wij zijn geen
Bijbelvertalers.
19 FotorapportageJoanne van der Vlist neemt
u mee naar Madagaskar.
De kogels vlogen Bertin letterlijk om de oren.
22Project
25 PrikbordNieuwe app ‘Parallel Bible’:
deel je favoriete Bijbelteksten
en foto’s.
29 DoenMaak je eigen bananencake
naar Papoea-Nieuw-
Guineesch recept
30 School in actie
Scholieren van het Wartburg
College halen € 8.000 voor
Wycliffe op met stroop-
wafelactie
32 Taalbloopers
Juist in een omgeving van geweld, onrust en verdriet is er behoefte aan een Bijbel in de eigen taal.
De Bijbel in de taalvan je
hart
wycliffe magazine 3
De Wycliffe Bijbelvertalers, dat zijn we al meer dan 45 jaar. Met
volle overtuiging, omdat we geloven in de kracht van Gods
woord zoals in Jesaja 55:11 staat: “Zo zal Mijn woord zijn dat uit
Mijn mond uitgaat: het zal niet vruchteloos tot Mij terugkeren,
maar het zal doen wat Mij behaagt, en het zal voorspoedig zijn
in hetgeen waartoe Ik het zend.”
Maar dan moet de Bijbel wel open gaan. Logisch zult u zeg-
gen. Helaas zien we met regelmaat dat vertalingen slecht
gebruikt worden. Dat was de reden dat we in Papoea-Nieuw-
Guinea een onderzoek gestart zijn naar het gebruik van de
Bijbel. We bezoeken daarbij een aantal taalgemeenschappen
waar de Bijbel al vertaald is. Tijdens dit bezoek kijken we hoe
de taalgroep de Bijbel gebruikt en proberen er achter te
komen waarom dat zo is. Op deze manier kunnen we de
opzet van nieuwe Bijbelvertaalprojecten verbeteren.
Het meest recente bezoek aan een taalgroep leverde onlangs
een positief verslag op. René en Lydi van den Berg schreven:
”De Gapapaiwa-taal bleek springlevend te zijn, en het Gapa-
paiwa Nieuwe Testament werd in bijna alle kerkdiensten en
bijeenkomsten gelezen.“ Wat een bemoediging!
René mocht tijdens zijn bezoek ook nog een rol spelen in een
verzoeningsproces tussen twee kerkelijke groepen. De leiders,
die elkaar al twee jaar lang niet gesproken hadden, kunnen
elkaar nu weer recht in de ogen kijken. Hier zie je dat de Bijbel
spreekt in een conflict. Geweldig voor René en Lydi om dat
mee te mogen maken, en om de vreugde daarover te proeven
bij de mensen.
Daar waar Gods Woord spreekt, gaat gebeuren wat Hij voor
ogen heeft. God verandert mensen door Zijn Woord. Dat is
waar wij aan mee willen werken. Doet u ook
mee?
Bram van Grootheest
Directeur
Veranderde levens
foto
: ely
se p
atte
nVOORWOORD
4 wycliffe magazine
PRIKBORD
2016=BijbeljaarVolstrekt ongewoon. De Bijbeluitgave die Erasmus in
1516 op de markt bracht was destijds wereldnieuws en
had grote invloed op de Reformatie. Het Nieuwe
Testament kon weer gelezen worden in de taal waarin
het geschreven was. Refo500 vraagt in 2016 aandacht
voor de Bijbel, met als aanleiding de 500e verjaardag van
de uitgave van Erasmus. Er zijn onder andere tentoon-
stellingen in Museum Catharijne-convent in Utrecht en
in Museum Gouda. De officiële opening van het Bijbel-
jaar is op D.V. 31 oktober 2015 in Gouda.
bron: www.refo500.nl
NIEUWS
ONDERZOEK
STATISTIEKEN
Volgens de laatste cijfers beschikken nog ten minste 1,3 miljard mensen niet over de volledige Bijbel in hun moedertaal.
Geschat wordt dat ongeveer 180 miljoen
mensen tenminste 1.859 talen spreken
waarin ‘waarschijnlijk een Bijbelvertaling
moet worden gestart’. Van 2195 talen in
meer dan 130 landen is bekend dat er
vertaalwerk of taalontwikkeling gaande
is. Bij ongeveer 78% van deze taalprojec-
ten is personeel van Wycliffe betrokken.
Duitsers zonder Bijbel Meer dan de helft van de –miljoenen– Duitse protestan-
ten leest nooit in de Bijbel. Ruim een kwart (28 procent)
doet dit zelden, 14 procent af en toe. „Slechts 5 procent
houdt zich intensief bezig met het Boek der boeken.”
De cijfers zijn te lezen op de tentoonstelling ”De Bijbel,
Boek van de joden, Boek van de christenen” in het Duitse
Bremen.
bron: reformatorisch dagblad, 19 februari 2015
Nog 1859 talen
Lees je Bijbel,
bid elke dag
Amerika72
Europa43
Azië582
Oceanië403
Afrika759
Totaal 1859
wycliffe magazine 5
BETROKKEN
Als kerkelijke gemeente kun je direct verschil maken voor een Wycliffe-project ergens op
de wereld. Arie van Es is 63 jaar en diaken bij de Hervormde gemeente in Benschop. We
vroegen hem naar de betrokkenheid van zijn gemeente bij het Idaasha-project in Benin.
Van Benschop tot Benin
Vertel eens iets over jullie gemeente.“De Hervormde gemeente Benschop is
een actieve veelkleurige gemeente
binnen de Protestantse Kerk in Neder-
land. We behoren binnen de PKN tot
gemeenten die zich rekenen tot de
Gereformeerde bond. Dit betekent dat
we de hele Bijbel zien als het geïnspi-
reerde Woord van God. De zondagse
diensten vormen het hart van ons
gemeenteleven. De heldere verkon-
diging neemt daarbij een centrale plaats
in. Onze gemeente ziet het als een
opdracht om dienstbaar te zijn aan de
opbouw van Gods Koninkrijk.”
Hoe is uw kerk betrokken geraakt bij het Bijbelvertaal-werk?“Eén van onze gemeenteleden, Dianne
Lodewijks, kwam als lid van de
zendingscommissie van onze gemeente
voor het eerst in aanraking met het
werk van Wycliffe Bijbelvertalers. Het
werk liet haar niet meer los en sinds
2007 werkt ze bij de afdeling Projecten
van het Wycliffe-kantoor in Driebergen.
Dianne bracht het Idaasha Bijbel-
vertaalproject in Benin onder de
aandacht van de diaconie. Dit was voor
de Hervormde Gemeente Benschop
aanleiding om ons te bezinnen op onze
rol in het Bijbelvertaalwerk.”
Hoe ziet jullie betrokkenheid bij het
Idaasha eruit in de praktijk?
“Onze gemeente in Benschop had de
financiering van het Idaasha-project
graag volledig voor haar rekening
genomen. Helaas ontbreken ons de
financiële middelen om dat te doen.
Daarom bedachten we dat het mooi
zou zijn om er een gezamenlijk project
van te maken met alle gemeenten in de
Lopikerwaard. Gezamenlijk kunnen we
dan ook dit Bijbelvertaalwerk in ons
gezamenlijke kerkblad onder de
aandacht brengen bij onze gemeente-
leden.”
Hoe zien jullie de betrokkenheid bij het project in de toekomst?“Door gebed voor het project en de
jaarlijkse financiële bijdrage volgen we
de ontwikkelingen van het vertaalteam
in Dassa met grote belangstelling. Vorig
jaar nodigden we de andere betrokken
diaconieën uit voor een presentatie over
het project. Na deze avond besloot de
diaconie om jaarlijks een vast bedrag
testlezers aan het werk
6 wycliffe magazine
lezen in het stripboek
van € 1500,- te doneren, totdat het
Nieuwe Testament voor de Idaasha’s
gereed is.”
U bent zelf bij het Idaasha-project op bezoek geweest. Hoe was dat?“Dat klopt. Samen met Dianne en nog
4 anderen reisde ik van 7 t/m 15 oktober
2014 naar Afrika. Het doel van onze reis
was een bezoek aan en kennismaking
met het Idaasha Bijbelvertaalproject in
Benin. In de stad Dassa zijn drie
Beninese Bijbelvertalers bezig met de
vertaling van het Nieuwe Testament in
het Idaasha. Ze doen dit onder leiding
van projectleider Prosper Nongnide.
Het was mooi om zelf te ervaren hoe
enthousiast de mensen zijn over het
vertaalwerk. Wekelijks komen testlezers
bij elkaar om de vertaalde teksten te
helpen verbeteren. Ze verlangen naar
verandering door Gods Woord in hun
eigen taal en vertelden ons: ‘Voor het
eerst wordt de naam van Jezus in onze
hartstaal vertaald. Daardoor gaat deze
cultuur het licht zien.’
Op zondag reisden we naar het dorp
Sowé om aanwezig te zijn bij een
bijeenkomst van de zondagschoolgroep
van jongeren van 12 tot 16 jaar. Door
middel van het stripboek ‘Jésus, le
Dankwoord van Prosper uitgesproken naar de Hervormde Gemeente Benschop
“Ik wil de kerk van Arie en Dianne
in Benschop graag bedanken.
Jullie dragen eraan bij dat de
Idaasha’s Gods Woord zullen
krijgen in hun eigen taal. We zijn
erg blij om Arie en Dianne hier in
het Idaasha-gebied te ontvan-
gen. Het is voor ons een vreugde
om hen persoonlijk te ontmoeten
en met hen te kunnen praten.
Dank aan de kerk, dank aan de
gelovigen, aan de diakenen en
aan allen die het Idaasha-volk
een warm hart toedragen. Dat de
Heer, de Almachtige God die
Heer is over alle middelen, u
rijkelijk zegene.
Dank u wel. We houden van u en
als de Heere het wil, zullen we
elkaar ontmoeten in de hemel.”
Messie’ horen ze op eenvoudige manier
over het leven van Jezus Christus. Dit
Jezus Messias stripboek van de Neder-
landse tekenaar Willem de Vink is al
vertaald in het Idaasha. Na afloop
kunnen de jongeren moeiteloos een
favoriet verhaal vertellen. Eén van de
jongeren wees het verhaal van de vier
vrienden aan die hun verlamde vriend
door een gat in het dak voor de voeten
van Jezus brengen. Hij zegt: “Ik vind het
verhaal over het lijden en sterven van
Jezus heel erg.” Het greep hem duidelijk
aan. De jongen vertelde dat hij verlangt
naar de vertaalde Bijbel om er meer
over te lezen.
Hoe heeft de reis u veranderd?“De reis heeft mij als diaken aan het
denken gezet. In Benin is een Bijbel in
de eigen taal de eerste behoefte van
elke kerk. Ze werken daarom samen
met zo’n 15 kerkgenootschappen aan
het gezamenlijke doel: de Bijbel in het
Idaasha. In Nederland zien we meer
kerkverlating en scheuringen in kerken,
terwijl daar in Benin juist sprake is van
een opleving van het christendom.
Ondanks hun beperkte financiële
middelen zijn ze dankbaar en het
allerbelangrijkste vinden zij het dat wij
hen vanuit Nederland opdragen in ons
gebed.” «
Er zijn nog veel meer projecten waarbij u als kerkelijke gemeente het verschil kunt maken voor broeders en zusters elders in de wereld. Neem voor meer informatie over de mogelijkheden contact op met ons kantoor, tel. 0343-517444 of stuur een e-mail via [email protected].
v.l.n.r. dianne lodewijks, prosper nongnide, arie van es
wycliffe magazine 7
Over de waarde van onderwijs in de moedertaal
ACHTERGROND
Het begint allemaal met Bijbelvertaalwerk!
8 wycliffe magazine
»
“ Het is geschreven in mijn moedertaal en dat raakt ons.”
Wat veel mensen niet weten, is dat Bijbelvertaalwerk eigenlijk veel meer omvat
dan alleen het beschikbaar stellen van de Bijbel in de eigen taal. Op het moment
namelijk dat een vertaalproject van start gaat, betekent het dat mensen hun eigen
taal op schrift krijgen en dat zij ook gaan leren lezen en schrijven in die taal. En dat
blijkt heel veel impact te hebben op het welzijn van die mensen.
Onderzoek wijst uit dat kinderen die eerst leren
lezen en schrijven in hun moedertaal veel succes-
voller zijn op school. Een voorbeeld: Mofu is de taal
die gesproken wordt in het noorden van Kame-
roen. Wycliffe heeft een alfabet ontwikkeld en
inmiddels het Nieuwe Testament in het Mofu
vertaald. Dat is de taal waar kinderen thuis mee
opgroeien. Op school echter krijgen ze uitsluitend
les in het Frans, de officiële taal van Kameroen. Een
taal die ze tot het moment dat ze naar school gaan
nog helemaal niet kennen!
Het onderzoek wees uit dat van de kinderen die
eerst hadden leren lezen en schrijven in het Mofu
99% met succes de basisschool afmaakte, tegen
49% van de kinderen die meteen in het Frans
waren begonnen! Dat betekent dus ook dat van
die eerste groep veel meer kinderen doorstromen
naar het vervolgonderwijs. En dat heeft natuurlijk
heel veel invloed op de ontwikkeling van het
Mofu-volk.
De Bwisi in OegandaHetzelfde zien we terug bij de Bwisi-bevolking in
Oeganda. In dat land is de officiële spreektaal
Engels. Op een dag ging pastor Timothy Bandirana
bij een van de scholen langs en vroeg de directrice
of zij wellicht de kinderen in het Bwisi wilde leren
lezen. Haar antwoord was kort en krachtig: “Nee!
Deze kinderen zijn te jong om te leren lezen in de
lokale taal.” “Maar het is hun eigen taal!”, reageerde
Timothy verbaasd. “Hoe kunt u van hen verwach-
ten dat ze begrijpen wat u hen in het Engels leert
als ze het niet eerst in hun eigen taal begrepen
hebben?”
Kunnen jullie Bwisi lezen?Op dat moment kwamen er juist twee kinderen
het kantoor van de directrice binnen. Timothy
vroeg: “Kunnen jullie deze woorden in het Bwisi
lezen?” De jongen antwoordde dat er bij hem thuis
Bwisi-les aan ouderen werd gegeven en dat hij die
lessen altijd bijwoonde. Irene, het meisje, vertelde
dat haar moeder haar had geleerd om het boekje
Kande in het Bwisi te lezen.
Op het moment dat pastor Timothy een poster
uitrolde met Bijbelteksten in het Bwisi, lazen beide
leerlingen ze dan ook zonder aarzelen voor: ‘Jezus
zegt: volg Mij’ (Mark. 1:17) en ‘Heb je naaste lief als
jezelf’ (Mark. 12:31).
De directrice was diep onder de indruk en vroeg
meteen om meer posters. Ze wist zelf ook wel dat
het erg moeilijk is voor de kinderen om teksten in
het Engels uit hun hoofd te leren. “Engelse
woordjes verdwijnen heel snel weer uit hun hoofd.
Maar in hun eigen taal onthouden ze alles heel
gemakkelijk.”
Het leren lezen en schrijven van hun moedertaal
helpt kinderen dus niet alleen om de Bijbel te lezen
en te begrijpen, maar helpt hen ook enorm om zich
te ontwikkelen! Het is voor de ontwikkeling van
wycliffe magazine 9
»
gemeenschappen de meest fundamentele stap om
de moedertaal op schrift te krijgen. Want dan is het
namelijk mogelijk om informatie te delen en
mensen te onderwijzen. En wordt het voor
kinderen veel gemakkelijker om vanuit die kennis
ook de voor hen onbekende landstaal te leren.
Leren lezen helpt!Onderwijs helpt gemeenschappen bijvoorbeeld in
de strijd tegen de verspreiding van malaria, hiv/
aids – en actueler nog – ebola! Er wordt weleens
gezegd dat het meer effect heeft op een samenle-
ving als je een moeder leert lezen, dan wanneer je
er een dokter naartoe stuurt. Bewezen is in ieder
geval dat kinderen waarvan de moeder kan lezen,
een veel grotere kans hebben om hun vijfde
levensjaar te halen, dan wanneer dat niet het
geval is.
Het verhaal van KandeNeem de Bwisi. Zij hebben nu hun eigen alfabet,
het Nieuwe Testament in hun eigen taal en het
verhaal van Kande. Het verhaal van Kande is
inmiddels vertaald in bijna 200 talen. Het gaat
over een 12-jarig Afrikaans meisje dat haar vader
en moeder verliest aan de gevolgen van hiv/aids.
Zij blijft over met haar vijf broertjes en zusjes. Het
verhaal vertelt waar deze weeskinderen mee te
maken krijgen en hoe ze dat met hulp van de
plaatselijke kerk overleven.
Irene’s moeder was hiv
positief en is kortgeleden
overleden. Dat was
waarschijnlijk de reden
waarom zij haar dochter
leerde om het verhaal
van Kande in het Bwisi
te lezen. Toen Irene acht
jaar werd, was ze wees
en kreeg ze de zorg voor
haar jongere broertje
Tumwesige: “Ik hou van
hem en ik ga voor hem
zorgen, precies zoals
Kande voor haar broertjes en zusjes zorgde. Dat is
wat mijn moeder zei dat ik moest doen.”
In onze moedertaalEen van de Bwisi-voorgangers zei over het boekje:
“Als je het verhaal van Kande in je eigen taal leest,
ga je er helemaal in op. Je huilt met de kinderen
10 wycliffe magazine
mee. Je leert wat het is om echt voor iemand te
zorgen. Je leert hoe je besmetting moet voorko-
men. Je leert om trouw te zijn aan je echtgenote.
Het helpt mij ook enorm om de boodschap aan
anderen door te geven. Het is geschreven in mijn
moedertaal en dat raakt ons, veel meer dan alle
andere materialen die er zijn in het Engels en
dat de meeste mensen hier niet eens begrijpen.”
Rechtstreeks tot hun hartWe zien ook wat effect is van het Nieuwe
Testament in het Bwisi. Regelmatig komen
mensen tot geloof op het moment dat ze de
Bijbel voor het eerst in hun eigen moedertaal
lezen. Teksten die ze al jaren kenden in het
Engels, spraken plotseling rechtstreeks tot
hun hart.
Het is geweldig om te zien dat God ons de
mogelijkheden geeft om mensen als de Bwisi te
helpen in de strijd tegen armoede en ziektes als
hiv/aids, maar hen ook het goede nieuws over
Jezus Christus door mogen geven. In hun eigen
taal, de taal van hun hart!
De missie van WycliffeNatuurlijk is de missie van Wycliffe het Bijbel-
vertaalwerk. Daar ligt onze focus, die God ons
heeft toevertrouwd om de volken met het Woord
van God te bereiken. Laat daar geen misverstand
over bestaan! Maar Bijbelvertaalwerk staat nooit
op zichzelf. Het heeft altijd te maken met de
totale noden van de mensen waaronder wij
werken.
Geweldige gevolgenVeel mensen zijn verbaasd over wat er met
een gemeenschap gebeurd als we met Bijbel-
vertaalwerk van start gaan. We zien allerlei
»
Teksten die ze al jaren kenden in het Engels, spraken plotseling rechtstreeks tot hun hart.
»
wycliffe magazine 11
veranderingen zoals: mensen leren lezen en
schrijven en krijgen daardoor veel meer zelfver-
trouwen, veel meer kinderen gaan naar school en
maken school ook af, mensen worden over het
algemeen gezonder omdat ze veel meer informa-
tie over bijvoorbeeld hygiëne krijgen, verbetering
van mensenrechten, een betere relatie met de
landelijke overheid en versterking van de totale
gemeenschap.
De dreiging van Ebola hing al een
tijd in de lucht. Er is nogal wat
grensverkeer tussen het land
waar ik werk en Guinee, waar de
ziekte al heel wat slachtoffers had
gemaakt. Toen een Ebola-geval
werd ontdekt in buurland
Senegal, werd daar de voorlich-
tingsmachine in een hogere
versnelling gebracht. Er was
behoefte aan posters en geïllu-
streerde boekjes in verschillende
lokale talen en onze zusterorga-
nisatie daar werd benaderd voor
hulp. Ons team werkt in de
S-taal, die zowel hier als in delen
van Senegal wordt gesproken.
We hebben hier direct prioriteit
aan gegeven. Dankzij de inzet van
verschillende collega’s en andere
S-sprekers met wie we contact
hebben, konden we snel belang-
rijke informatie over de ziekte
vertalen en laten controleren.
De poster en boekjes werden en
worden nog steeds verspreid in
Senegal, via gezondheidscentra,
aan de grens en op andere
belangrijke plaatsen.
Als mensen goed op de hoogte
zijn, kan verdere verspreiding van
de ziekte worden voorkomen. Ik
ben blij dat we daar een bijdrage
aan kunnen leveren. Ik voelde me
er extra bij betrokken omdat in de
stad waar ik woon een meisje aan
Ebola is overleden. Goddank zijn
toen geen andere mensen besmet
geraakt. De zieke man in Senegal
is genezen en er zijn daar geen
nieuwe gevallen gevonden. In ons
land hier is de ziekte nog een keer
opgedoken en er zijn toen vier
mensen aan overleden, twee zijn
genezen en daar is het bij
gebleven.
Ebola is maar een van de vele
ziekten hier. Daarom zijn we
bezig een wat uitgebreider boek
over gezondheid en ziekte te
vertalen. We willen het ook in
audiovorm uitgeven, want het is
hier veel meer een luister- dan
een leescultuur. We hopen dat
daardoor levens kunnen worden
gered. Er sterven hier nog altijd
veel mensen aan ziektes die te
voorkomen of te genezen zijn als
je er op tijd bij bent en weet wat
je moet doen. Taal speelt daarin
een cruciale rol.
Marian Hagg
Marian Hagg doet alfabetiserings-
werk voor Wycliffe in West-Afrika
[In verband met de veiligheids-
situatie noemen we de naam van
het land en taalgroep niet.]
Ebola helpen voorkomen
Wycliffe gelooft dat ieder mens toegang moet
krijgen tot het Woord van God in zijn eigen taal.
Dat mensen de gelegenheid moeten krijgen om
Hem te leren kennen die de Weg, de Waarheid en
het Leven is. Tegelijkertijd zijn we ervan overtuigd
dat ieder mens ook toegang moet hebben tot
onderwijs en informatie waardoor ze de middelen
krijgen voor een beter leven.
En dat begint allemaal met Bijbelvertaalwerk! «
Ebolan ni mani wattin xabila yi ?
Ebolan ni watte ya yi masin baane ya ga ra w’a wattifunsen walli foren di.
tawoye / lanpuntaaxu/ muutiye / xorinbiyiye / nuxudunkutu / ficceye / nuxudunwure
Ebolanwatten wa seren kitta do watunten futte, a nuxunji, sobe, tanji, laxanji, fore, a
do a yaaxanjin ŋa. N’a tu nan ti wattifunse ke w’an faten di, an na bito filli (2), ma tanpille do bita baane (21) ya ɲaana fana saado a taagumansun ga wa bangene.
Ebolanwatten kaanexateye
Xa da jaarandira sagata
jawoye di. Xa da gaanun rondi kittun ŋa axa nda yi watunte be
wuretaaxen ŋa.
Watunte ke ga ɲi saqa nuqu be, xa da non yanqi ti jaweli kopu taaxanden do a jin ŋa.
Xa maxa duŋe axa do watunte ke nan kafu yigeyokke yi, kudu, jiranxolle, ma taasa.
Xa maxa kati fure be, ebolan ga d’a kaman kari n’a toxo dutangayiraamun
ga nta axa faton ŋa.
Xa maxa kerifune yiga, hari gundufo
karinton xa. Xa da du kaba saqallenmaaxun ŋa koyu
ɲeri gelli watten sahayen falle.
12 wycliffe magazine
“Allebei geloven we al vanaf jonge leeftijd in Jezus de
Messias als onze Heer en Zaligmaker. Graag wilden we
iets betekenen in het bekend maken van het evangelie
onder al de volken. Ons enthousiasme voor Wycliffe werd
gewekt door de presentaties van onze plaatsgenoten
Hessel en Coby Visser. Dit echtpaar is sinds vele jaren
vanuit onze gemeente uitgezonden om te werken onder
de San-bevolking in Botswana.
Wycliffe sprak ons ook op een andere manier aan. Beiden
zijn we geboren en getogen Urkers en 95% van de tijd
spraken wij ook Urkers. Het Urkers is een heel sterk dialect
en is sterk verweven met onze identiteit. Daardoor is het
voor ons best moeilijk om bijvoorbeeld gevoelens in het
Nederlands te verwoorden. Terugkijkend vinden we het dan
ook zeer opmerkelijk dat we om te bidden altijd omscha-
kelden naar het Nederlands; zelfs in ons persoonlijk gebed.
We dachten dat het Urkers niet geschikt was voor
communicatie met God. Het Urkers kent namelijk geen
beleefdheidsvorm. We ontdekten echter dat ook het
Hebreeuws, de taal van het Oude Testament geen
beleefdheidsvorm heeft. Daarnaast associeerden we
eerbied met afstand en afstand creëren wij door geen
Urkers maar Nederlands te spreken. Sluiten eerbied en
nabijheid elkaar uit? Een kind dat zijn ouders liefheeft
mag het zeggen.
Sinds een paar jaar bidden we dus in het Urkers. Dat
betekende een grote omslag. In plaats van het opzeggen
van een gebed ervaren we nu dat we tot Iemand spreken.
We ervaren God veel dichterbij. We hebben zelf ervaren
welke impact taal op het leven met God kan hebben.
Daardoor onderschrijven we het belang van het vertalen
van de Bijbel in de taal van het hart van de mensen en zijn
we nog meer gemotiveerd om daarin zelf een bijdrage te
leveren.” «
meer informatie over het werk van albert en jacomine is te vinden op hun website: www.albertenjacomine.nl
Bidden in het Urkers
UITGEZONDEN
Albert en Jacomine Verhoeff komen van Urk. Sinds kort wonen ze met hun dochtertje Carolien in Tanzania. Wat beweegt dit jonge stel om een bijdrage leveren aan het Bijbelvertaalwerk?
OproepHeeft u een soortgelijke ervaring met de Bijbel of bidden
in uw eigen taal of dialect, deel dat dan met ons!
Stuur uw verhaal naar [email protected]. Alle inzenders
ontvangen het boek ‘Hobbelend door talenland’ van Hans
Hoddenbagh.
wycliffe magazine 13
BIDDEN
Als kinderen bidden...Nog niet zo lang geleden was de Dâw-bevolkingsgroep bijna verdwenen. De eens bloeiende inheemse stam leed onder alcoholmisbruik. De Dâw verloren hun identiteit, hun huizen en hun land. Gezinnen vielen uit elkaar en levens werden verwoest. Door hun drankgebruik werden de mannen bovendien agressief en ze waren vaak betrokken bij gevechten. Op het dieptepunt waren er nog maar 63 Dâw-mensen over.
De Dâw zijn een kleine bevolkingsgroep in de
Amazone met een eigen taal. Jarenlang
leefden ze van wat er groeide in het bos en
van wat ze zelf verbouwden. Ze waren
gezond en sterk. Maar toen hun leefgebied
werd ingenomen door een machtiger stam
kreeg de alcohol hen in zijn greep.
Slaven“Toen de Dâw voor anderen begonnen te
werken, veranderde alles”, vertelt Gregorio,
zelf een Dâw. “We werden afhankelijk van
andere mensen en ze maakten misbruik van
ons. Ze stuurden ons naar hun plantages om
daar te werken voor een mager salaris en we
hadden geen tijd meer om ons eigen land te
bewerken. We waren hun slaven geworden”.
Het herstel begon toen God hen in 1984 de
eerste zendelingen stuurde. Zij deelden Gods
Woord met de Dâw en begonnen hen daaruit
te onderwijzen. Voor het eerst hoorden ze
van een liefhebbende God die hen liefhad als
Zijn eigen kinderen. Een God van genade,
vergeving en herstel.
KinderenVandaag de dag telt de Dâw-bevolkings-
groep 120 mensen. Ze zijn een bloeiende
gemeenschap van gelovigen èn tellen weer
mee als burgers van het land. Lenita Assis
werkte als zendelinge onder de Dâw. Ze
vertelt: “Gebed was de basis van deze omslag.
In het bijzonder de gebeden van kinderen, die
het ergst te lijden hadden. Ik geloof dat God
hun gebeden heeft gehoord en de ouders
heeft veranderd.”
Jakobus 5:17,18 Elia was een mens net zoals wij en hij deed een vurig gebed dat het niet zou regenen, en het regende niet op de aarde, drie jaar en zes maanden. En hij bad opnieuw, en de hemel gaf regen en de aarde bracht haar vrucht voort.
14 wycliffe magazine
Bidden helpt
Overdracht Kapingamarangi Bijbel (Gebedskalender, 27/10/2014)
(Zie ook artikel op blz. 22)
Gebedspunt:‘De Kapingamarangi Bijbels zijn op de boot
onderweg naar Phonpei. Bid dat eventuele
obstakels voor een feestelijke overdracht
uit de weg geruimd worden.’
Gebedsverhoring:
“De inzegening van de Kapingamarangi
Bijbel is goed verlopen. Vier leden van het
vertaalcomité hebben actief deelgenomen
aan de inzegeningsdienst. Heel hartelijk
dank voor alles. Zonder jullie zouden we
geen Bijbel hebben.“
Caleb Gamule, voorzitter van het vertaal-
comité
Jezus Messias-project (Gebedskalender, 1/10/2015)
Gebedspunt:‘Het stripboek Jezus Messias wordt gebruikt
om mensen aan te moedigen om de Bijbel
in de taal van hun hart te gaan lezen. In
Noord-India en Bangladesh zijn veel kleine
kerkjes. Bid dat de 10.000 gedrukte
stripboeken in deze regio christenen,
moslims en hindoes zullen aanspreken. ‘
Gebedsverhoring:De eerste oplage van 5000 Bengaalse
stripboeken is verspreid. De evangelisten
merken dat het verhaal over het leven van
Jezus veel hindoes bijzonder raakt. In de
gesprekken kunnen ze aanhaken bij het
verhaal. Ze hebben al met een heel aantal
hindoes mogen bidden.
Vraag de gratis gebedskalender aan via
Marc en NeideDe familie Aarnoudse, Marc
en Neide met hun dochtertje
Hilda, werkt op dit moment
voor Wycliffe in Brazilië.
Neide, Braziliaanse en lid van
ALEM, de Braziliaanse
Wycliffe-organisatie, maakte
tijdens haar stage in 1995 al
kennis met de Dâw-bevolking
in het Amazonegebied. «
Via de Gebedskalender vragen we u maandelijks om voor ons werk te bidden. We delen graag onder-staande voorbeelden van verhoorde gebeden:
wycliffe magazine 15
KLEURPLAAT
De Bijbel in de taalvan je
hart
16 wycliffe magazine
De Bijbel in de taalvan je
hart
wycliffe magazine 17
TOELICHTING
Je kunt niet zomaar ergens beginnen met
Bijbelvertaalwerk. We zoeken eerst uit welke
talen in een gebied worden gesproken. Maar
ook hoeveel mensen een taal spreken en of
ze ook nog andere talen gebruiken, bijvoor-
beeld op school. Soms
wordt een taal bijna niet meer gebruikt
omdat mensen een andere taal gaan gebrui-
ken. We praten ook met de mensen die de
taal spreken en met de kerken in het gebied.
Willen zij graag een Bijbel in hun eigen taal?
Meer dan Bijbelvertaalwerk...
Taalonderzoek
Soms is een taal nog nooit geschreven en zijn
er nog helemaal geen boeken in een taal. Dan
moeten mensen eerst na gaan denken hoe de
taal geschreven moet worden. In het Neder-
lands is bijvoorbeeld afgesproken dat je als je
een ‘e’ en een ‘i’ na elkaar schrijft je dat
uitspreekt als ‘ei’. Ook moeten mensen soms
leren hoe je over taal kunt praten. In Neder-
land leer je bijvoorbeeld op school wat het
onderwerp en wat het gezegde is. Je moet
ook leren nadenken over hoe je taal werkt.
‘Liep ik’ betekent iets anders dan ‘ik liep’. Zo
heeft elke taal zijn eigen regels.
Vertaalwerk doe je niet alleen. Je hebt
verschillende mensen nodig. Mensen die de
taal goed kennen (moedertaalsprekers),
mensen die Grieks en Hebreeuws kennen en
die goed weten hoe je iets kunt vertalen.
Samen werken ze aan de vertaling. Ze praten
dan over hoe je bijvoorbeeld een woord als
‘genade’ goed kunt vertalen. Welk woord in
de lokale taal geeft het beste de betekenis
van het griekse woord weer? Gelukkig zijn er
ook veel boeken en computerprogramma’s
om hierbij te helpen. Als de tekst bijna klaar
is, wordt alles nog een keer heel goed
nagekeken.
Als je nog niet kunt lezen, dan is de Bijbel wel
een heel moeilijk boek om mee te beginnen!
Vaak moeten mensen eerst nog leren lezen
en schrijven. Daarom worden er soms ook
makkelijke leesboekjes gemaakt. En als
mensen eenmaal kunnen lezen, kunnen ook
andere dingen worden gedrukt, bijvoorbeeld
een boekje over malaria en hoe je ervoor kunt
zorgen dat je geen malaria krijgt. Lezen is
heel handig!
De Bijbel is een dik en moeilijk boek. Dat
vinden mensen in Nederland ook, maar
mensen die verder bijna geen boeken hebben,
vinden het nog moeilijker. Ze moeten leren
hoe je de Bijbel gebruikt: hoe kun je iets
opzoeken bijvoorbeeld. Want soms lezen
mensen de Bijbel alleen in de kerk. Dan is het
goed dat ze leren hoe ze ook thuis uit de Bijbel
kunnen lezen. Wat ook heel bijzonder is, is dat
er soms een opname gemaakt wordt van de
Bijbel. Dan kunnen mensen bijvoorbeeld op
een MP3 speler naar de Bijbel luisteren. Vooral
als je lezen moeilijk vindt, is dat heel fijn. We
helpen mensen ook om goed Bijbelverhalen te
vertellen: zo kunnen ze wat ze lezen en horen
weer aan andere mensen verder vertellen. Dan
is de Bijbel niet alleen een boek, maar een
verhaal dat verder verteld wordt! «
Taalontwikkeling
Bijbelvertaling
Ontwikkeling van een bevolkingsgroep
Bijbelgebruik
Op de kleurplaat op de vorige pagina zie je dat er bij het Bijbelvertaalwerk veel meer komt kijken dan je zou denken. Op deze pagina vind je de uitleg van de gebruikte symbolen.
18 wycliffe magazine
Joanne van der Vlist reist als vertaalconsulent regelmatig naar Madagaskar om Bijbelvertaalteams te ondersteunen. In deze fotoserie neemt ze u mee op reis naar dit enorme eiland ten oosten van Afrika.
REISDAGBOEK VAN JOANNE VAN DER VLIST
FOTOREPORTAGE
Meer dan Bijbelvertaalwerk...
MadagascarAantal inwoners: 22,9 miljoen
Aantal levende talen: 20
Geen Bijbelvertaling: 5Alleen delen van de Bijbel: 10Nieuwe Testamenten: 2Complete Bijbel: 3
Aan het werk in Madagaskar
wycliffe magazine 19
Als we vertaal-
teams bezoeken
maken we gebruik
van de mogelijk-
heden en de
accommodatie ter
plekke. Hier ben ik
aan het werk met
een vertaalteam
dat aan de
oostkust woont.
We houden onze
werksessies op de
veranda van het
hotel.
Op palmzondag vliegen we per helikopter naar een
afgelegen dorp om daar de kerkdienst bij te wonen en
daarna de vertaling te testen met de kerkgangers.
Na de kerkdienst is er een
gezamenlijke maaltijd, opgediend
op traditionele wijze.
Madagaskar is net zo groot als Frankrijk en de
Benelux samen en is heel divers qua natuur en
klimaat. Dit dorp lag oorspronkelijk in het regen-
woud, maar daar is weinig van over zoals u ziet.
Rijst is hier het hoofdvoedsel en de bevolking kapt
steeds verder om nieuwe rijstvelden aan te leggen.
20 wycliffe magazine
Hier staan we op de bus te wach-
ten... Grapje natuurlijk. We zijn
uitgenodigd door de plaatselijke
voorganger om bij hem thuis te
komen eten en staan te wachten tot
we binnen worden geroepen. «
Deze kinderen zijn druk bezig met rijst stampen. Rijst staat drie
keer per dag op het menu en vormt ook nog eens het grootste
bestanddeel van de maaltijd omdat er vaak nauwelijks geld is
voor groente en vlees. Het meisje komt waarschijnlijk net uit
school; ze heeft haar schooluniform nog aan.
Ook wat betreft fauna is Madagaskar bijzonder. Veel dieren die
er voorkomen, vind je nergens anders op de wereld. Ringstaart-
maki’s bijvoorbeeld.
wycliffe magazine 21
Bijbelvertaalprojecten worden niet
zelden uitgevoerd in landen en gebie-
den waar het onveilig is. Toch gaan de
vertalers door. Hun motivatie? Juist in
een omgeving van geweld, onrust en
verdriet is er behoefte aan de Bijbel in
de taal die mensen raakt. Zo ook in de
Centraal Afrikaanse Republiek (CAR).
In 2012 brak er in het land een burger-
oorlog uit doordat rebellengroepen
opererend onder de naam Seleka het
aftreden van de toenmalige president
wilden afdwingen. Ze zetten een
opmars in naar de hoofdstad Bangui en
wisten onderweg een aantal grote
steden te veroveren. Er volgde een
akkoord. Maar de rebellen schonden
het akkoord omdat ze vonden dat hun
eisen niet voldoende waren ingewilligd.
Het conflict kwam pas echt dichtbij
toen op 24 maart 2013 de hoofdstad
Bangui door de rebellen werd veroverd.
Ondanks het aantreden van een nieuwe
president weigerden veel rebellen zich
te laten ontwapenen. Ze begonnen op
eigen houtje te plunderen en dorpen
plat te branden. Ook in Bangui waar
het kantoor van ACATBA is gevestigd,
liepen de spanningen hoog op.
Bertin schrijft in december 2013:
“Terwijl ik u deze nieuwsbrief schrijf, woedt
in Bangui, de hoofdstad van de Centraal
Afrikaanse Republiek, een gewapend
conflict tussen de rebellen van de islamiti-
sche coalitie Seleka en de milities van
zelfbescherming. Deze laatste groep, die
lokaal de ‘anti-Balakas’ genoemd wordt en
geassocieerd wordt met christenen, heeft op
donderdag 11 november geprobeerd om de
macht over te nemen.
Zoals eerder gebeurd is, zijn wij momenteel
genoodzaakt ons binnenshuis te verschuilen.
Dit omdat de rebellen van Seleka na het
succesvol terugdringen van de aanval zijn
overgegaan tot het plunderen van de stad
en het vermoorden van een ieder die zij in
verband brengen met de ‘anti-Balakas’.
PROJECT
Nog niet zo lang geleden vlogen de kogels Bertin letterlijk om de oren. De
directeur van onze partnerorganisatie werd door rebellen tegen de muur
gezet maar kwam er zonder zichtbare kleerscheuren vanaf. “Wel zijn we
getraumatiseerd door de ernst van de gewelddadigheden en de moordpartijen
zoals we die nog niet eerder meegemaakt hebben.”
Tot hiertoe heeft de HEERE ons geholpen
Bijbelvertaalwerk in de Centraal Afrikaanse Republiek
bertin met zijn gezin
22 wycliffe magazine
Voordat wij naar buiten durven te gaan,
wachten we op het moment dat de militaire
troepen van het Franse leger de controle
over de stad hebben overgenomen. Meer
dan 300 mensen, zowel mannen als
vrouwen, zijn al vermoord.
Onder de slachtoffers betreuren wij ook
Elisée Zama, één van onze Bijbelvertalers.
Elisée was evenals veel andere inwoners
van zijn wijk, zijn huis ontvlucht om zich
schuil te houden in één van de ziekenhuizen
van de stad. Helaas zijn de rebellen het
ziekenhuis binnengedrongen en hebben
zij iedereen die zij als ‘anti-Balakas’
beschouwen vermoord.”
Het is bijzonder om te zien dat onze
partnerorganisatie ACATBA doorgaat
met haar werk. ACATBA is de Centraal
Afrikaanse organisatie voor Bijbelverta-
ling en Alfabetisering. In totaal zijn er bij
ACATBA verspreidt over het land 11
verschillende projecten gaande. Vanuit
de hoofdstad Bangui geeft Bertin met
zijn team leiding aan de verschillende
projecten.
Maar de burgeroorlog heeft een
negatieve impact op het Bijbelvertaal-
werk. Materiaal is geplunderd, vertalers
zijn bedreigd en activiteiten moesten
noodgedwongen worden stilgelegd.
“Door deze vertraging zullen er naast de
duizenden slachtoffers van de moord-
partijen nog veel mensen sterven
zonder toegang gehad te hebben tot
het Woord van God in hun eigen taal.
Zij zullen dus niet de mogelijkheid
krijgen om de Here Jezus als hun Heer
en Verlosser aan te nemen, temeer
omdat de gemiddelde levensverwach-
ting van een inwoner van de Centraal
Afrikaanse Republiek slechts 42 jaar is,”
aldus Bertin.
Omdat de telefoon- en internetverbin-
dingen nog altijd slecht zijn in CAR,
gebruikt het personeel van ACATBA een
auto om de verschillende projecten te
bezoeken. Nadat de vorige auto in
beslag werd genomen door rebellen
moesten ze het zonder doen. Directeur
Bertin was dan ook erg blij toen hij,
mede dankzij een gift van EO Metter-
daad, begin dit jaar een vervangende
auto in gebruik kon nemen.
Over de huidige situatie schrijft Bertin
in januari:
“Ik ben blij dat de situatie in Bangui kalm
genoeg was om naar de kerk te gaan en
daarna samen met mijn familie de maaltijd
te gebruiken. Vorig jaar was het niet
mogelijk om kerstfeest te vieren vanwege
de veiligheidssituatie in de stad.
vrouwen in een leesklas
“ Er zullen nog veel mensen sterven zonder Gods Woord in hun eigen taal.”
»
wycliffe magazine 23
COLUMN
“Jij werkt toch in het ziekenhuis? Ik heb ’n raar bultje op mijn arm, wat zou
dat zijn?”
“Euh... nou, ik heb geen medische achtergrond.. ik ben er schoonmaakster.”
“Oh...”
Zo voelt het voor ons als we vertellen dat we voor Wycliffe Bijbelvertalers
werken. Dus zeggen we er meteen achteraan:“Maar ik ben geen Bijbelverta-
ler, hoor.” En dan zie je mensen denken:”Oh.. wat doe je dan wél?” “We doen
ondersteuningswerk”, leg ik uit. Vragende gezichten. Vervolgens vertellen
we uitgebreid wat ondersteuningswerk inhoudt, hoe veelzijdig het is en dat
Bijbelvertalers niet zonder ons kunnen etc.
Mijn man en ik, we werken ons een slag in de rondte op het zendingsveld. En
gelukkig hebben we meestal plezier in ons werk. Maar ergens... het gevoel
dat we tekortschieten. Dat het nooit ‘genoeg’ is. Want we zijn geen Bijbel-
vertalers. We zijn maar ondersteuningswerkers.
Begrijp me goed, de Bijbelvertalers zélf waarderen ons werk enorm en zien
als geen ander de noodzaak. Zij doen liever ook gewoon hun eigen werk, in
plaats van een waterpomp repareren, zonnepanelen installeren, computer-
problemen oplossen of mensen leren lezen. Waarom lijkt het werk van een
Bijbelvertaler dan een hoger doel te dienen dan ondersteuningswerk? Is het
de naam?
U bent het vast met me eens: Het is het mooiste als mensen doen waarvoor
ze gemaakt zijn. Dan pas kom je als mens tot bloei. Een voorbeeld: mijn man
is goed in zijn werk, als manager van een groot bouw-en onderhoudsdepar-
tement. Maar vraag hem alsjeblieft niet om een alfabetiseringsles te geven,
of een stukje te schrijven voor ons blog. Ieder zijn ding.
God heeft ons allemaal met een bepaalde bedoeling gemaakt. Verschillend.
En daarom hebben we elkaar nodig. ‘...nu heeft God de leden, elk van hen
afzonderlijk, in het lichaam een plaats gegeven zoals Hij gewild heeft’
(Kor.12:18).
Wij houden van ons werk en zijn blij dat we
mogen doen waar we goed in zijn. We zijn
prima op onze plek hier in Papoea-Nieuw-
Guinea. Juist in de dienende rol van onder-
steuningswerker. Nee, we zijn géén Bijbel-
vertalers, maar we werken met hart en
ziel voor Wycliffe Bijbelvertalers!
Petra Petersen
www.hetwoordwereldwijd.nl
Sorry, wij zijn geen Bijbelvertalers
De viering van Nieuwjaar daarentegen was
een nachtmerrie. In een land als het onze
waar traditioneel veel gewapende conflicten
zijn, is het de traditie dat Nieuwjaar gevierd
wordt door het afvuren van salvo’s in de
lucht, zowel door militairen als door
burgers. Dit gaat de hele nacht door.
Omdat dat dit jaar ook het geval was, bleef
de bevolking binnen en werden de straten
bevolkt door groepen gewapende mannen.”
De situatie in CAR is nog steeds niet
hersteld. Inmiddels verzorgen mede-
werkers van ACATBA ook een trauma-
healing-programma, waarmee ze door
het geweld getraumatiseerde slachtof-
fers proberen te helpen. Wycliffe blijft
ACATBA zoveel mogelijk steunen bij
haar werk. Wilt u ook betrokken zijn?
Stuur dan een e-mail aan info@wycliffe.
nl en meld u aan om de nieuwsbrief van
Bertin te ontvangen. «
bertin bij de vervangende auto
»
Giften voor het Bijbelvertaalwerk
in CAR zijn welkom via
NL44 RABO 0145 2886 76 o.v.v. CAR
24 wycliffe magazine
?MEDIA
Vertaaldilemma’sNieuwsgierig met welke uitgangspunten,
keuzes en dilemma’s vertalers van de Bijbel
te maken krijgen? Het boek ‘Hoe vertaal je
de Bijbel in gewone taal?’ geeft inzicht in
een vertaalproces. Het is bedoeld voor
iedereen die persoonlijk of beroepshalve
geïnteresseerd is in de achtergronden van
vertalen.
MEDIA
“ Ons hele gezin heeft een zeer fijne en bijzondere dag beleefd!”
COLUMN
Prijs € 14,95ISBN 978-90-8912-084-7
UitgezondenVanuit Wycliffe Nederland zijn op
dit moment meer dan 130 veldmedewerkers
en 3 guesthelpers uitgezonden om een bijdrage te leveren
aan het Bijbelvertaalwerk. Zij werken in ruim 30 verschil-
lende landen, in een aantal gevallen in het geheim.
Meer dan een boek ‘s Werelds eerste sociale, visuele bijbel. Dat is de gedachte achter de
nieuwe app ‘Parallel Bible’. Gebruikers kunnen foto’s koppelen aan
een bijpassende Bijbeltekst en andersom. Door middel van de app
deel je eenvoudig je meest favoriete Bijbelteksten en foto’s. Eén van
de initiatiefnemers is Andrew Breitenberg: “De Bijbel is zoveel méér
dan een boek; het is een beleving. Geloven is niet iets van
een individu maar iets gemeenschappelijks met God én
de mensen om je heen.”
i.theparallelbible.com
Parallel Bible is gratis en beschikbaar voor Apple en Android.
STATISTIEKEN
PRIKBORD
wycliffe magazine 25
Wycliffe-dag 2014
Tien jaar geleden, in hetzelfde huisje op
dit afgelegen eiland in Micronesië,
ontspon zich een onverwachte discus-
sie onder het gestage ritme van het
houtsnijwerk. Eén van de houtsnijders
zat op een krat en las de anderen
hardop voor van een vel papier. ‘Stop’,
zei er één, ‘lees dat nog eens’. De
Kapingan houtsnijders luisterden voor
het eerst in hun eigen taal naar Gods
Woord, de Bijbel. Maar het bleef niet bij
luisteren alleen, ze gaven er zelf mede
vorm aan.
‘Iedere keer als we een fout vonden,
corrigeerden we het’, vertelt Aaron
Tongo. Hij is één van de houtsnijders die
de Bijbelvertalers hielp hun werk te
herzien. ‘Omdat ik zelf niet goed kan
zien, lazen anderen mij uit de Bijbel
voor. Later zou het vertaalcomité onze
suggesties langslopen om te zien of we
gelijk hadden.’
Met meer dan twintig vertalers en zestig
mensen die hielpen hun vertaling te
checken, voltooide de Kapingamarangi
gemeenschap - huisvrouwen, wevers en
zeelui - in nog geen vier jaar tijd het
Nieuwe Testament. Dat was in het jaar
2000. In december 2014 werd de hele
Bijbel in de taal van deze taalgroep van
net 3000 sprekers ingezegend tijdens
een feestelijke kerkdienst.
‘Het was mooi werk’, zegt Taitos
Hikarip, die voorzitter was van het
vertaalteam van het Nieuwe Testa-
ment. ‘Het kostte ons weinig tijd omdat
we met veel mensen waren.
NIEUWS
Het is onze Bijbel!
Het ‘Isles of the Sea Project’
(Eilanden van de zee-project) is
bedoeld om Bijbelvertaalprojec-
ten in de talen van de eilanden in
Micronesië en Polynesië te
ondersteunen. De kleine eilanden
liggen verspreid over de Stille
Oceaan. Op dit moment zijn er in
de regio 18 actieve projecten voor
in totaal bijna 40.000 mensen.
Vanuit Nederland zijn veldmede-
werkers Nico en Pam Daams en
Paulus-Jan en Antje Kieviet
betrokken bij het Isles of the
Sea-project.
Project in de Stille Oceaan
Als je het Kapingamarangi houtsnijwerkhuis nadert, hoor je het geluid van gereedschap dat stukjes uit het mangrovehout schuurt en vijlt steeds duidelijker. Beetje bij beetje creëren de houtsnijders fantastische figuren. Houten dolfijnen, haaien en schildpadden bungelen aan de dakspanten van de openluchtwerkplaats, getuigen van de bekwaamheid van hun makers en verleiden de toeristen om ze te kopen.
26 wycliffe magazine
‘Wij werkten als vertalers gratis’,
vervolgt hij. ‘Het is onze Bijbel, we
deden het niet voor onszelf, maar voor
de gemeenschap en onze kinderen,
waarom zouden we daarvoor geld
moeten ontvangen?’.
Honger naar Gods Woord‘Eén van de belangrijkste redenen
waarom de Kapingamarangi mensen de
Bijbel in hun eigen taal wilden was om
te zien of het waar was’, zegt Nico
Daams, vertaaladviseur van het
Kapingamarangi project. ‘Mensen die
het Goede Nieuws alleen van anderen
hebben gehoord, weten nooit helemaal
zeker of ze het kunnen vertrouwen
totdat ze het zelf gelezen hebben’.
Sinds het ontstaan van de Kapinga kerk
aan het begin van de twintigste eeuw,
lezen de mensen de Bijbel in het Engels
of het Pohnpeian. Het zijn de twee
belangrijkste talen die in Micronesië
worden gesproken maar lijken helemaal
niet op de Polynesische Kapingamarangi
taal. Alleen de mensen die op het
hoofdeiland van Pohnpei leefden,
begrepen iets deze talen. Voor de
mensen was het daarom moeilijk om
zeker te zijn van de waarheid van wat
zij geloofden.
Een nabijgelegen Polynesische groep,
de Nukuoro, was al jaren bezig met het
vertalen van de Bijbel in hun taal. Toen
de Kapingamarangi mensen dit zagen
kwamen zij in actie. Zij vroegen een
Nukuroan man namens hen een brief
naar SIL (partnerorganisatie van
Wycliffe, red.) te schrijven om iemand
te sturen die hen kon helpen bij het
vertaalwerk. En men zamelde zelf geld
in om het vertaalwerk te bekostigen
door kokosnoten, houtsnijwerk en
geweven stof te verkopen.
Veertien jaar later, in 1996,
bezochten Nico en Pam Daams de
Kapingamarangi nederzetting op
Pohnpei en zagen dat hun verlangen
naar Gods Woord in hun eigen taal nog
net zo sterk was als daarvoor. De
Kapingamarangi mensen nodigden Nico
en Pam uit om deel te worden van hun
gemeenschap; de kerk regelde de
toestemming van de overheid en zorgde
voor een huis waarin zij konden leven.
‘Zij namen de volledige verantwoorde-
lijkheid voor ons om zo hun dank-
baarheid te uiten dat we gekomen
waren’, zegt Nico. ‘In het begin kwamen
de mensen ons veel eten brengen,
iedere dag weer. Gelukkig hebben
we ze kunnen overtuigen wat te
minderen want we konden het
gewoon niet op!’
‘Toen God ons naar de
Kapingamarangi zond…leek het wel of
Hij ons recht de stroom en kracht van
Zijn werk introk’, zegt Pam, ‘en we
waren onder de indruk van wat Hij voor
ons deed’. Nico kreeg de taak het gehele
vertaalproces te begeleiden, vertalers
aan te stellen, de vergaderingen van het
comité voor te bereiden en de kostprijs
van de publicaties te bepalen. Ook gaf
hij training aan de leden van het
vertaalteam dat zelf verantwoordelijk
was voor het vertaalwerk zoals spelling
van de taal en de vertaling van Bijbelse
kernbegrippen. Doordat er veel vertalers
waren en een veelvoud aan mensen die
de vertaling checkten, was het bijhou-
den van het vertaalteam Nico’s grootste
uitdaging!
Een lagune in Micronesie
»
het kapingamarangi vertaalcomité met nico daams (uiterst rechts)
..
wycliffe magazine 27
Het Woord vermenigvuldigdeBij de overdracht van het Nieuwe
Testament in 2000 maakte de
Kapingamarangi kerk duidelijk dat ze
graag de gehele Bijbel in hun eigen taal
wilden. Het vertaalteam maakte daarop
eerst een selectie van ongeveer veertig
procent van het Oude Testament. Toen
dat eerste deel in 2004 af was, wilde
men nog steeds meer!
‘Ze zeiden, ‘’Nico, we willen echt graag
de rest van het Oude Testament’’’, legt
Nico uit. ‘Ik zei, ‘’Hoor eens, er zijn op z’n
minst nog twaalf andere Polynesische
talen die helemaal niets hebben!’’’.
Nico en Pam besloten de Kapingans te
blijven helpen om het Oude Testament
af te ronden, maar tegelijkertijd aan het
werk te gaan voor andere Polynesische
taalgroepen. Ondertussen had de
Kapingamarangi kerk in alle stilte een
collecte voorbereid. Ze overhandigden
Nico en Pam een envelop met $1.500
dollar om hen te helpen met het
vertaalwerk voor de andere Polynesi-
sche talen.
Nu kunnen we de Bijbel zienNa meer dan nog eens negen jaar van
hard, maar vreugdevol teamwerk
maakten de Kapingamarangi de
vertaling van de gehele Bijbel in hun
taal af. Eindelijk konden de mensen
lezen dat wat hen altijd was verteld ook
echt in de Bijbel stond en dus waar was.
Antelynne Mateak, leidster van de
Bijbelstudiegroep voor vrouwen legt
uit: ‘vrouwen vertellen me dat ze in het
verleden zeiden dat zij tot geloof in
Christus waren gekomen, maar pas nu
de diepte hiervan begrepen.’
‘Nu kunnen we de Bijbel zien’, zegt
Caleb Gamule, de voorzitter van het
vertaalteam, ‘en de mensen laten zien
dat dit echt het Woord van God is. Dat
we de mensen vertellen wat er in de
Bijbel staat en niet dat wat wij zelf
geloven, dat is erg belangrijk’. «
Vandaag de dag inspireert het verhaal van de Kapingamarangi en hun Bijbel anderen in het Stille Zuidzee gebied.
Als onderdeel van het ‘Isles of
the Sea’-project ontmoeten de
Kapingamarangi-vertalers zo
andere eilandbewoners van de
Stille Oceaan om hun kennis en
kunde te delen. Hun getuigenis
toont aan wat God in deze
eilandgemeenschappen kan
doen.
Toen een leider van een kleine
taalgroep in Frans Polynesië
hoorde van de mogelijkheid om
een Bijbelvertaling in zijn eigen
taal te maken, dacht hij dat het
onmogelijk was. ‘Het kan niet,
het is een bijna onmogelijke
opdracht,’ zei hij. Deze leider
dacht dat de vertaling van de
Bijbel alleen gedaan kon worden
door koningen of buitenlanders.
Maar toen hoorde hij dat hele
gewone mensen in nog geen
vier jaar tijd het hele Nieuwe
Testament in hun eigen taal
hadden vertaald.
‘Je kon zijn ogen zien oplichten’,
zegt Nico Daams. Hij realiseerde
zich dat dit echt mogelijk was
en maakte het nieuws in zijn
eilandengroep bekend. Inmid-
dels zijn ook zij er klaar voor om
het Woord van God in hun eigen
taal te gaan vertalen!
Het is mogelijk!
Een koor leidt de kerkzang
Vakman aan het werk
Kapingamarangi-jongen bij zijn huis
»
28 wycliffe magazine
DOEN
Wat heb je nodigMooi touw, bijvoorbeeld slagerstouw (Albert Heijn), oude atlas
of wegenkaarten (aan twee kanten bedrukt) (kringloop),
stuk karton (als mal), potlood, schaar, linaal, nietmachine
Stap 1. Maak een mal voor een vlaggetje met behulp van het
stuk karton. Teken een strookje aan de bovenkant om straks
om het touw te vouwen.
Stap 2. Teken met behulp van de mal zoveel vlaggetjes op de
kaart als je nodig hebt en knip ze uit.
Stap 3. Vouw het bovenste stuk van het vlaggetje steeds
om het touw en niet ze 1 á 2 cm van de vouw vast.
Op deze manier kun je de vlaggetjes nog schuiven.
En klaar is je vlaggenlijn!
Tip! De vlaggenlijn is ook leuk om weg te geven.
Maak er dan bijvoorbeeld nog letters op met stift of knip
letters uit gekleurd papier. Heb je nog papier over? Gebruik het
om een cadeautje in te pakken of om een boek te kaften.
In Tok Pidgin (handelstaal in Papoea-Nieuw-Guinea) en in het Nederlands
Banana kek (bananencake)Tainim wantaim (roer door elkaar)
• ¼ cup cooking oil 5 eetlepels olie
• 1 cup suga 250 gram suiker
• 2 kiau 2 eieren
Bungim (voeg toe)• 1 cup brukbrukim banana 250 gram geprakte banaan
• 1 tispun vanilla 1 theelepel vanille
Bungim (voeg toe, mengen tot een geheel)• 1¼ cup plaua ruim 300 gram bloem
• ½ tispun baking soda ½ theelepel bakpoeder
• ¼ tispun sol ¼ theelepel zout
• 1½ tispun nutmeg 1½ theelepel nootmuskaat
• ½ cup sus 125 ml melk
Recept voor bananencakeKukim kek kukim long oven i
gat 180⁰ C long 30 minit.
Putim longpela stik long
namel long kek. Sapos em bai
kam out drai, kek em I
gutpela. Sapos stik I no drai
tru, yu mas wetim liklik taim
na traim gen.
Bak de cake 30 minuten op
180⁰. Controleer met een
prikker of de cake droog is.
Als de prikker droog is, is hij
klaar. Als de prikker niet
droog is, moet de cake nog
even in de oven blijven.
Controleer het na een klein
poosje nog een keer.
Wereld vlaggenlijn maken
wycliffe magazine 29
De stroopwafelactie op het Wartburg College, locatie Guido de Brès, was ook afgelopen jaar een groot succes.
De middelbare school in Rotterdam
organiseert ieder jaar een stroopwafel-
actie voor het wereldwijde Bijbelver-
taalwerk. Dit jaar wisten de leerlingen
maar liefst €8000 bij elkaar te brengen!
De stroopwafelleverancier, Paul Markus
Siroopwafels, is ook betrokken bij de
succesvolle actie. Zijn liefde voor vliegen
bracht hem op het idee om de leerlin-
gen die de meeste pakjes stroopwafels
verkochten een rondvlucht boven
Rotterdam aan te bieden.
Martijn Eggebeen, Pieter Duifhuizen,
Camillia de Weerd, Lizette Bos en Rick
SCHOOL
School in actieArens waren de gelukkigen. Zij vlogen
op zaterdag 17 januari jl. vanaf Rotter-
dam Airport een rondje boven de stad.
Bedankt jongens en meiden!
Op andere scholen komen jongeren in
actie door het organiseren van een
nachtelijke vertaalmarathon of laten
leerlingen zich sponsoren om 24 uur
offline te gaan. «
Werkt u op een school en wilt u ook in actie komen voor Wycliffe?
Neem dan eens een kijkje op onze
website voor actie-ideeën en
actie-materiaal: www.wycliffe.nl/
scholen. Of neem direct contact op
met kantoor via tel. 0343-517444 of
door een e-mail te sturen naar
KortingsbonnenGa naar www.wycliffe.nl/winkel en profiteer als lezer van Volken & Talen van korting op onze uitgaven:
GRATIS
10 talen, 10 verhalen
10 korte verhalen over de impact
van het Bijbelvertaalwerk
wereldwijd.
Actiecode: tien
Moederdagtip
Bestel nu het boekWeet u wel wat u doet, Heer? door Carol Lee Anderson
Nu voor € 5,-(i.p.v. €10,-)
Kortingscode: moederdag
Prachtig boek
Hobbelend door talen-land, een vertaler verteltdoor Hans Hoddenbagh
Nu voor € 7,50(i.p.v. €10,-)
Kortingscode: talenland
30 wycliffe magazine
Wil jij iemand verrassen met een mooie Bijbeltekst? Bijvoorbeeld bij doop, belijdenis of huwelijk? Adopteer deze tekst dan en geef hem cadeau op een mooi certificaat. Het bijzondere van dit cadeau is dat je de tekst ook beschikbaar maakt in een andere taal. Wil jij zo’n uniek cadeau geven, ga dan naar
www.adopteereenbijbeltekst.nl
GEEF EEN BIJBELTEKST CADEAU!
een bijbeltekstAdopteer
DEEL HET WOORD
Uw nalatenschap: een Nieuw Testament?Denkt u zich eens in dat u geen Bijbel zou hebben. Of dat er geen Bijbel in het Nederlands zou zijn. Onvoorstelbaar toch?
Is het ook uw verlangen om alle mensen toegang te geven tot Gods Woord? Overweeg
dan om Wycliffe op te nemen in uw testament. Met uw nalatenschap kunnen we meer
volken een Nieuwe Testament of complete Bijbel geven.
Op www.wycliffe.nl/geven kunt u onze folder over nalaten
aanvragen. U kunt ook bellen met Bram van Grootheest
voor meer informatie.
“ In mijn eigen leven is het belangrijkste dat ik weet dat Jezus mijn Verlosser is. Dat gun ik alle mensen op de wereld. Daarom steun ik het werk van Wycliffe, zoveel als in mijn vermogen ligt.”
Mevrouw J. Koppe liet haar huis en bezittingen na aan
Wycliffe Bijbelvertalers
Dit is een campagne van Wycliffe Bijbelvertalers
wycliffe magazine 31
Taalbloopers
WCEen consulent wilde kennismaken met
zijn collega’s van het Zuid-Afrikaanse
gebarentaalvertaalteam. Hij vroeg
daarom in zijn Amerikaanse gebaren-
taal naar de naam van de leden van
het vertaalteam. Ze antwoorden
allemaal met “Nee”. Toen hij hen vroeg
wat hij eigenlijk zei, bleek dat hij had
gevraagd “Moet je naar de WC?”.
durk meijer
BruidenBij het leren vertellen van het verhaal van de wijze en de
dwaze meisjes kwam ik erachter dat de deelnemers
allemaal dachten dat al die meisjes de bruid waren, en ze
dus allemaal met dezelfde man gingen trouwen.
karsten en irene
BorrelToen ik ‘s avonds na een maaltijd vroeg aan mijn Kameroense
vrienden of ze misschien een ‘hot drink’ wilden hebben, was het
antwoord “Nee”. Mijn nieuwe Kameroense collega leek
enigszins verlegen met de zaak. Wat bleek? Een ‘hot drink’ is
een stevige borrel zoals whiskey bijvoorbeeld. En ik had dus al
heel vaak een ‘hot drink’ aangeboden...Voor een land waar veel
Christenen geen alcohol drinken nogal een stevige blooper!
bep langhout
SlachtenEr is nog geen Sheko-Bijbel,
dus in de Sheko-kerkdienst
wordt voorgelezen uit het
Nieuwe Testament in de
nationale taal, het Am-
haars. Vertalen gaat niet
altijd van een leien dakje,
ook al is de Sheko-vertaler
nog zo goed. Zo werd het
Amhaarse ‘yirduacchew’,
‘help hen’, verstaan als
‘yarduacchew’ en dus naar
het Sheko vertaald als
ishira baashe ‘slacht hen’.
Dit tot ongerustheid van
de weduwen onder het
gehoor... (1 Tim 5:16)
anne-christie
MonstersHet gebruik van de Spaanse ‘Statenvertaling’ waarvan de inheemse vertalers het
verouderde Spaans niet altijd begrijpen, leidt soms tot leuke fouten. Het woord
‘bestia’ betekende vroeger ‘vee’, maar nu ‘monster’. De vertaler moest eerst een
paar fouten maken, voordat hij doorhad dat Abraham toch echt niet met zijn
‘monsters’, maar met zijn ‘vee’ op reis ging. Lokale vertalers maken een letterlijke
terugvertaling in het Spaans, zodat de consulent, die niet al die talen beheerst, de
vertaalbeslissingen kan nalopen. In een vers van Handelingen stond dat Paulus in
een gemeente konijnen uitdeelde. Wat was het geval? De terugvertaler bedoelde
‘Pablo les dio consejos’ (Paulus gaf ze adviezen) maar liet per ongeluk een S weg,
waardoor er stond ‘Pablo les dio conejos’.
theo van der louw
VleesIn het begin van mijn taalstudie aan de taalschool leerde ik woor-
den voor levensmiddelen. Vol goede moed besloot ik bij het
boodschappen alleen nog ‘Berglands’ te spreken. Ik kwam bij de
slager en vroeg om schapenvlees. De slager keek me met grote
ogen aan waarop ik mijn bestelling herhaalde. Bleek dat ik twee
letters verwisseld had, waardoor ik vroeg naar ‘vlees van een
familielid’...
corina
PoepTijdens een linguïstiekcursus in de Bra-taal
schreef ik het woord voor kokosnoot op het bord:
‘cocô’. Mèt accent want ik wilde het natuurlijk
goed doen. Maar in plaats van het woord voor
kokosnoot, ‘coco’, was dit het woord voor
ontlasting (poep). De klas brulde van het lachen.
erik en cristy
met dank aan onze veldmedewerkers