przykładowe strony

MANIPULACJA POWIĘZI

w zespołach bólowych układu ruchu

Część praktyCzna

MA

NIP

ULA

CJA

PO

WIĘ

ZI w

zespołach bólowych układu ruchu C

zęść pr

aktyC

zna

9 788393 927425

ISBN 978-83-939274-2-5

ISBN 978-83-931079-5-7

www.manipulacjapowiezi.pl

Ideo urbs venerabilis post superbas efferatarum gentium cervices oppressas latasque leges fundamenta libertatis et retinacula sempiterna velut frugi parens et prudens et dives Caesaribus tamquam liberis suis regenda patrimonii iura permisit.

Mox dicta finierat, multitudo omnis ad, quae imperator voluit, promptior laudato consilio consensit in pacem ea ratione maxime percita, quod norat expeditionibus crebris fortunam eius in malis tantum civilibus vigilasse, cum autem bella moveren-tur externa, accidisse plerumque luctuosa, icto post haec foedere gentium ritu perfec-taque sollemnitate imperator Mediolanum ad hiberna discessit.

Ciliciam vero, quae Cydno amni exultat, Tarsus nobilitat, urbs perspicabilis hanc condidisse Perseus memoratur, Iovis filius et Danaes, vel certe ex Aethiopia profectus Sandan quidam nomine vir opulentus et nobilis et Anazarbus auctoris vocabulum referens, et Mopsuestia vatis illius domicilium Mopsi, quem a conmilitio Argonau-tarum cum aureo vellere direpto redirent, errore abstractum delatumque ad Africae litus mors repentina consumpsit, et ex eo cespite punico tecti manes eius heroici dolorum varietati medentur plerumque sospitales.

Homines enim eruditos et sobrios ut infaustos et inutiles vitant, eo quoque accedente quod et nomenclatores adsueti haec et talia venditare, mercede accepta lucris quos-dam et prandiis inserunt subditicios ignobiles et obscuros.

Etenim si attendere diligenter, existimare vere de omni hac causa volueritis, sic con-stituetis, iudices, nec descensurum quemquam ad hanc accusationem fuisse, cui, utrum vellet, liceret, nec, cum descendisset, quicquam habiturum spei fuisse, nisi alicuius intolerabili libidine et nimis acerbo odio niteretur. Sed ego Atratino, huma-nissimo atque optimo adulescenti meo necessario, ignosco, qui habet excusationem vel pietatis vel necessitatis vel aetatis. Si voluit accusare, pietati tribuo, si iussus est, necessitati, si speravit aliquid, pueritiae. Ceteris non modo nihil ignoscendum, sed etiam acriter est resistendum.

Horum adventum praedocti speculationibus fidis rectores militum tessera data sol-lemni armatos omnes celeri eduxere procursu et agiliter praeterito Calycadni flumi-nis ponte, cuius undarum magnitudo murorum adluit turres, in speciem locavere pugnandi. neque tamen exiluit quisquam nec permissus est congredi. formidabatur enim flagrans vesania manus et superior numero et ruitura sine respectu salutis in ferrum.

LUIGI StECCO – CarLa StECCO

Manipulacja powięzi


część praktyczna

Luigi Stecco carLa Stecco

Manipulacja powięzi


część praktyczna

przekład z języka angielskiegopaweł poncyljusz

szczecin 2015

tytuł oryginału: Fascial Manipulation. practical part

tytuł wydania polskiego: Manipulacja powięzi w zespołach bólowych układu ruchu. część praktyczna

wydano za zgodą: piccin nuoVa liBraria s.p.a., włochy

Przekład z języka angielskiegopaweł poncyljusz

Konsultacja naukowacarla stecco

julie ann Dayluigi stecco

Grzegorz sławińskitomasz laniecki

remigiusz Halikowski

opracowanie językowealicja Berner

Korekta merytorycznaremigiusz Halikowski

Skład komputerowyjoanna Dubois-Mosora

isBn 978-83-939274-6-3

copyright © for the polish edition by paweł poncyljusz, 2015

wszelkie prawa zastrzeżone.Żadnej części niniejszej książki nie wolno, bez pisemnej zgody wydawcy, powielać ani wykorzystywać w jakikolwiek sposób

i jakimikolwiek środkami – graficznymi, elektronicznymi lub mechanicznymi, łącznie z kopiowaniem, nagrywaniem,rozpowszechnianiem przez internet lub w sieciach informacyjnych lub systemach gromadzenia i wyszukiwania informacji.

autorzy, redaktorzy, wydawcy i dystrybutorzy nie ponoszą odpowiedzialności za błędy, przeoczenia lub za skutkikorzystania z informacji zawartych w tej publikacji oraz nie udzielają żadnej gwarancji, wyrażonej lub domniemanej,

w odniesieniu do treści tej publikacji. autorzy, redaktorzy, wydawcy i dystrybutorzy nie ponoszą żadnej odpowiedzialnościza urazy i/lub uszkodzenia osób lub własności wynikające z zastosowania wskazówek zawartych w niniejszej publikacji.

Wydawcawydawnictwo oDnowa

ul. jana iii sobieskiego 14, 71-228 szczecin, tel. 914241172

Druk i oprawaprzedsiębiorstwo poligraficzno-wydawnicze „anGraF”

ul. wojska polskiego 43, 64-920 piła, tel. 673522024

zapraszamy na stronę

www.manipulacjapowiezi.pl

SPIS TREŚCI

wykaz skrótów 9

przedmowa do wydania polskiego 11

przedmowa do wydania anglojęzycznego 13

słowo wstępne 17

wprowadzenie 19

podstawowe zagadnienia 21

powięź powierzchowna 23 powięź głęboka 25 powięź namięsna 30 Fizjologia powięzi 33

część i centra koordynacji

rozdział l. Manipulacja powięzi 39

a. powięziowa kontrola ruchu segmentarnego 39 jednostka mięśniowo-powięziowa 39 Fizjologia jednostki mięśniowo-powięziowej 40 anatomia jednostki mięśniowo-powięziowej 41 segmenty ciała 42 ruchy ciała 44 Ból rzutowany a centrum percepcji (cp) 44 B. powięziowa kontrola postawy 46 sekwencja mięśniowo-powięziowa 47 Fizjologia sekwencji mięśniowo-powięziowej 47 anatomia sekwencji mięśniowo-powięziowej 48

rozdział 2. leczenie centrów koordynacji 51

a. wypełnianie karty pacjenta w przypadku leczenia segmentarnego 51

B. wypełnianie karty pacjenta w przypadku leczenia globalnego 56

Manipulacja powięzi – wskazania i przeciwwskazania 58

rozdział 3. sekwencja mięśniowo-powięziowa ruchu przedniego 59

jednostki mięśniowo-powięziowe tułowia 60 jednostki mięśniowo-powięziowe kończyny dolnej 70 jednostki mięśniowo-powięziowe kończyny górnej 76 przykład leczenia 84

rozdział 4. sekwencja mięśniowo-powięziowa ruchu tylnego 85


rozdział 5. sekwencja mięśniowo-powięziowa ruchu dośrodkowego 111


rozdział 6. sekwencja mięśniowo-powięziowa ruchu bocznego 139


rozdział 7. sekwencja mięśniowo-powięziowa rotacji wewnętrznej 167


rozdział 8. sekwencja mięśniowo-powięziowa rotacji zewnętrznej 195


część ii centra fuzji

rozdział 9. Mobilizacja powięzi 225 a. powięziowa kontrola segmentarnego schematu

motorycznego 225 centrum fuzji 228

B. powięziowa kontrola globalnych ruchów złożonych 231

przekątne mięśniowo-powięziowe 231 spirale mięśniowo-powięziowe 233

rozdział 10. leczenie centrów fuzji 241

a. wypełnianie karty pacjenta w przypadku leczenia segmentarnego obejmującego centra fuzji 241

B. wypełnianie karty pacjenta w przypadku leczenia globalnego obejmującego centra fuzji 244

rozdział 11. centra fuzji retro-latero 251

centra fuzji kończyny górnej 253 centra fuzji tułowia 260 centra fuzji kończyny dolnej 267 przykład leczenia 273

rozdział 12. centra fuzji retro-medio 275

centra fuzji kończyny górnej 277 centra fuzji tułowia 284 centra fuzji kończyny dolnej 291 przykład leczenia 297

rozdział 13. centra fuzji ante-latero 299 centra fuzji kończyny górnej 301 centra fuzji tułowia 308 centra fuzji kończyny dolnej 315 przykład leczenia 321

rozdział 14. centra fuzji ante-medio 323 centra fuzji kończyny górnej 325 centra fuzji tułowia 332 centra fuzji kończyny dolnej 339 przykład leczenia 345

rozdział 15. tablice poglądowe 347 centra koordynacji i centra fuzji 349 porównawcze weryfikacje ruchowe 361 podobieństwa do akupunktury 377

zakończenie 381

Bibliografia 383

alfabetyczny wykaz centrów koordynacji i centrów fuzji 385

alfabetyczny wykaz fotografii anatomicznych 387

WYKAZ SKRÓTÓW

w przypadku skrótów wyrazów polskich w nawiasach podano ich odpowiedniki anglojęzyczne.

*** maksymalne natężenie objawów+++ uzyskanie maksymalnej poprawy1 x m. nasilenie objawów raz w miesiącuan / ante ruch przednian-ca / ante-carpus ruch przedni nadgarstka, zgięcie

w stawie nadgarstkowyman-cl / ante-collum ruch przedni szyi, zgięcie szyian-cp / ante-caput ruch przedni głowyan-cu / ante-cubitus ruch przedni łokcia, zgięcie

w stawie łokciowyman-cx / ante-coxa ruch przedni biodra, zgięcie

w stawie biodrowyman-di / ante-digiti ruch przedni palców, zgięcie

palców rękian-ge / ante-genu ruch przedni kolana, wyprost

w stawie kolanowyman-hu / ante-humerus ruch przedni ramienia, zgięcie

w stawie ramiennyman-la-cl /ante-latero-collum ruch przednio-boczny szyian-la-di /ante-latero-digiti ruch przednio-boczny palców,

schemat motoryczny dla ruchu chwytnego ręki

an-la-lu ruch przednio-boczny lędźwi an-lu / ante-lumbi ruch przedni lędźwi, zgięcie do

przodu z leżenia na plecachan-me-... / ante-medio-... ruch przednio-dośrodkowy...an-pe / ante-pes ruch przedni stopy, zgięcie

grzbietowe stopyan-pv / ante-pelvis ruch przedni miednicy,

tyłopochylenie miednicyan-sc /ante-scapula ruch przedni łopatki, ruch łopatki

do przoduan-ta / ante-talus ruch przedni kostki, zgięcie

grzbietowe stopyan-th / ante-thorax ruch przedni klatki piersiowejb.ruch (ang. paMo) bolesny ruchb.wcześ. (ang. pa prev) ból wcześniejszybi. bilateralny, obustronnyca carpus, nadgarstekcc centrum/centra koordynacji cF centrum/centra fuzji (wcześniejsza nazwa – fuzyjne cc)chron. chronologiacl collum, szyja, okolica szyicp centrum/centra percepcjicp caput, głowacu cubitus, łokieć

cx coxa, udo/biodro d. dzień, pierwszy dzień

od wystąpienia objawówdi digiti, palce rąk er / extra rotacja zewnętrzna, supinacjaer-ta / extra-talus rotacja zewnętrzna kostki

(kości skokowej), ewersja stawu skokowego

ge genu, kolanohu ramię, część dalsza barkuintens. (ang. int.) intensywność/natężenie bóluir / intra rotacja wewnętrzna, inwersjair-ta / intra-talus rotacja wewnętrzna kostki, inwersja

stawu skokowegol. (ang. lt) lewa – kończyna lub strona ciałal. (ang. y) lat, latala / latero ruch boczny, zgięcie bocznela-ca / latero-carpus ruch boczny nadgarstka,

odchylenie promieniowego rękila-cl / latero-collum ruch boczny szyi, zgięcie boczne szyila-cp / latero-caput ruch boczny głowyla-cu / latero-cubitus ruch boczny łokcia, boczna

stabilizacja stawu łokciowegola-cx / latero-coxa ruch boczny biodra, odwodzenie

w stawie biodrowymla-di /latero-digiti ruch boczny palców, rozszerzanie

palców rekila-ge / latero-genu ruch boczny kolana, boczna

stabilizacja stawu kolanowegola-hu / latero-humerus ruch boczny ramienia, odwodzenie

w stawie ramiennymla-lu / latero-lumbi ruch boczny lędźwi, zgięcie boczne

lędźwiowego odcinka kręgosłupala-pe / latero-pes ruch boczny stopy, rozszerzanie

palców stopyla-pv / latero-pelvis ruch boczny miednicy, boczna

stabilizacja miednicyla-sc / latero-scapula ruch boczny łopatkila-ta / latero-talus ruch boczny kostki, boczna

stabilizacja stawu skokowegola-th / latero-thorax ruch boczny klatki piersiowej,

zgięcie boczne piersiowego odcinka kręgosłupa

lok. (ang. loc.) lokalizacja lu lumbi, lędźwiem. mięsieńm. (ang. m) miesiącm.bólu (ang. sipa) miejsce bólu (wskazane przez

pacjenta)maks. (ang. max.) maksymalny (ból)

10 manipulacja powięzi

me / medio ruch dośrodkowyme-cl / medio-collum ruch dośrodkowy szyi, ustawienie

szyi w pionieme-di / medio-digiti ruch dośrodkowy palców rąk, ruch

palców do linii środkowejme-hu / medio-humerus ruch dośrodkowy ramienia,

przywodzenie w stawie ramiennymme-ta / medio-talus ruch dośrodkowy kostki mm. mięśniemp (ang. mf) mięśniowo-powięziowa/e

(jednostka, spirala, sekwencja)n. (ang. nt) noc, nasilenie objawów podczas nocynawr. (ang. rec.) nawracający, nawracanie bólup. (ang. rt) prawa – strona ciała lub kończyna pe pes, stopa (stęp, śródstopie i palce

stopy)pp. (ang. pm) po południu, nasilenie objawów po

południupv pelvis, miednicar. (ang. y) rokra. (ang. mn) rano, nasilenie objawów nad ranem re / retro ruch tylny, ruch do tyłure-ca / retro-carpus ruch tylny nadgarstka, wyprost

w stawie nadgarstkowymre-cl / retro-collum ruch tylny szyi, wyprost szyire-cp / retro-caput ruch tylny głowyre-cu / retro-cubitus ruch tylny łokcia, wyprost w stawie

łokciowymre-cx /retro-coxa ruch tylny biodra, wyprost

w stawie biodrowym

re-di / retro-digiti ruch tylny palców, odchylenie łokciowe V palca ręki

re-ge / retro-genu ruch tylny kolana, zgięcie w stawie kolanowym

re-hu / retro-humerus ruch tylny ramienia, wyprost w stawie ramiennym

re-la-... ruch tylno-boczny...re-la-cl ruch tylno-boczny szyire-lu / retro-lumbi ruch tylny lędźwi, wyprost

lędźwiowego odcinka kręgosłupare-me-... ruch tylno-dośrodkowy...re-pe / retro-pes ruch tylny stopyre-pv / retro-pelvis ruch tylny miednicy,

przodopochylenie miednicyre-sc / retro-scapula ruch tylny łopatkire-ta / retro-talus ruch tylny kostki (kości skokowej),

zgięcie podeszwowe stopyre-th / retro-thorax ruch tylny klatki piersiowej,

przeprost piersiowego odcinka kręgosłupa

sc scapula, łopatka, część bliższa barkuseg. segmentst. (ang. cont.) stały, niesłabnący (ból)ta talus, kostka (kość skokowa)th thorax, klatka piersiowatow. (ang. conc.) towarzyszący (ból)tp punkt spustowy (ang. trigger point)wcześ. (ang. prev) wcześniejszy (ból), ból już nieobecny

PRZEDMOWA DO WYDANIA POLSKIEGO

spotkał mnie ogromny zaszczyt i jednocześnie szczęście, gdy poproszono mnie o napisanie przedmowy do książki „Manipulacja powięzi w zespołach bólowych układu ru-chu – część praktyczna” autorstwa luigiego stecco, po-nieważ od dawna fascynuję się systemem powięziowym oraz logicznym tłumaczeniem manewrów podejmowa-nych w trakcie leczenia pacjenta.

kiedy kilka lat temu rozpoczynałem „wędrówkę” po przepastnych otchłaniach nieskończonej sieci powięzio-wej, bazując na metodzie autora tego podręcznika, nie przypuszczałem jakich efektów terapeutycznych będę nie tylko świadkiem, ale i bezpośrednim uczestnikiem.

Manipulacja powięzi w leczeniu zespołów bólowych narządu ruchu dotyczy przede wszystkim powięzi głę-bokiej, która odgrywa kluczową rolę w przenoszeniu sił mięśniowo-powięziowych na odległość. Gdybyśmy ją pominęli, nie uwzględnialibyśmy aż 30% siły mięśnio-wej transmitowanej przez powięź.

Dzięki swojej specyficznej organizacji przestrzennej oraz silnemu unerwieniu tkanka ta zdolna jest do od-bierania aktywności mięśniowej oraz przewodzenia ła-dunków pola bioelektrycznego wzdłuż konkretnych se-kwencji miokinematycznych. jej istotność dostrzegana jest na poziomie układu mięśniowo-szkieletowego oraz kompleksów anatomiczno-funkcjonalnych w obrębie wewnętrznych jam ciała.

jest to jedyna tkanka w ludzkim organizmie zdolna do modyfikowania swojej konsystencji pod wpływem wielorakich bodźców zewnętrznych i wewnętrznych. wykorzystując zatem te unikatowe właściwości, jesteśmy w stanie normalizować nieprawidłowe aferentacje nocy-ceptywne i przywracać spójną synchronizację w pętlach współzależności nerwowo-mięśniowo-powięziowych, a tym samym regulować homeostazę organizmu i popra-wiać jakość życia naszych pacjentów.

leczenie metodą Fascial Manipulation nie tylko li-kwiduje przyczynę problemu, ale również pozwala ciału na odnalezienie nowej, lepszej równowagi napięciowej, prowadząc do niejako kaskadowego zwiększania odpor-ności na przyszłe bodźce patologiczne, atakujące nasze ciało z różnych stron oraz na różnych poziomach. inny-mi słowy: poprzez usuwanie densyfikacji hialuronowo--kolagenowych, ciało odkrywa nowe szlaki energetyczne i reorganizuje szkielet łącznotkankowy, zwiększając tym samym wentyl bezpieczeństwa w przypadku działania możliwych impulsów uszkadzających.

niniejsza publikacja przedstawia bardzo efektywne algorytmy postępowania w leczeniu dysfunkcji układu mięśniowo-szkieletowego. książka kontynuuje docieka-nia dotyczące systemu powięziowego oraz demonstruje praktyczne możliwości wykorzystania wiedzy teoretycz-nej, zdobytej na podstawie pierwszego tomu tego cyklu monografii.

Głęboko zakorzeniony pragmatyzm autora tej książ-ki, dostrzegalny w myśleniu i postrzeganiu ludzkiego ciała, ułatwia czytelnikowi zrozumienie realnych me-chanizmów kompensacyjnych w układzie mięśniowo--powięziowym, a także poszukiwanie pierwotnych przyczyn owych zaburzeń i likwidowanie ich z dużym powodzeniem.

Mam nadzieję, że ten podręcznik, zawierający prak-tyczne wskazówki dotyczące leczenia metodą opracowa-ną przez luigiego stecco, stanie się źródłem inspiracji zarówno dla początkujących terapeutów, jak i tych do-świadczonych, którzy na co dzień mają styczność z pa-cjentem i jego dysfunkcjami manifestującymi się w na-rządzie ruchu.

remigiusz Halikowski MSc, PT, MT Międzynarodowy Terapeuta

metody Fascial Manipulation

PRZEDMOWA DO WYDANIA ANGLOJĘZYCZNEGO

witamy w ekscytującej nowej dziedzinie terapii mięśnio-wo-szkieletowej – w fascynującym świecie powięzi. po-więź tworzy ciągłą, napiętą sieć w całym ciele, pokrywa-jącą i łączącą każdy narząd, mięsień, a nawet każdy nerw i najmniejsze włókno mięśniowe. po wielu dekadach zapomnienia ta wszechobecna tkanka przekształciła się od „kopciuszka nauki ortopedycznej” do pozycji prawie supergwiazdy w badaniach medycznych. od początku XXi wieku liczba prac badawczych, dotyczących powięzi w recenzowanych czasopismach, wzrosła niemalże wy-kładniczo. pierwszy Międzynarodowy kongres Badań nad powięzią (Fascia research congress), który odbył się w Harvard Medical school w październiku 2007 roku, został powszechnie doceniony. podobnie jak w przypad-ku szybko rozwijających się badań komórek glejowych w neurologii istnieje ogólne przekonanie, że ta niedoce-niana tkanka odgrywa dużo większą rolę w fizjologii i pa-tologii, niż uważano w poprzednich dekadach.

o czym każdy student medycyny wie, a niemal każdy lekarz pamięta, dotychczas na kursach anatomii powięź przedstawiano jako białą strukturę wszystko pokrywającą, którą należy usunąć, aby „móc coś zobaczyć”. również podręczniki anatomii konkurują ze sobą, aby jak najczy-ściej i jak najbardziej prawidłowo przedstawić układ ru-chu, po uprzednim całkowitym, lub na ile to możliwe, usunięciu białej lub półprzezroczystej powięzi. studenci doceniają atrakcyjne uproszczenia graficzne, na których każdy błyszczący czerwony mięsień przyczepiony jest do określonych miejsc szkieletu, ale z pewnością są rozcza-rowani, gdy okazuje się, że te uproszczone obrazy mają bardzo niewiele wspólnego z tym, jak naprawdę reaguje i zachowuje się ciało ludzkie podczas zabiegu chirurgicz-nego lub badania palpacyjnego.

na przykład w organizmie mięśnie rzadko kiedy prze-kazują całą swoją siłę skurczu bezpośrednio, poprzez ścięgna, na struktury kostne szkieletu, jak to zwykle sugerują ryciny z podręczników. w rzeczywistości część tej siły przenosi się na blaszki powięziowe, które z kolei przekazują ją do synergistycznych oraz antagonistycznych

mięśni. w ten sposób usztywniają nie tylko odpowiednie połączenie stawowe, ale mogą nawet wpływać na okolice kilku dalej położonych stawów. jeśli przyjrzymy się bliżej dwóm potężnie zbudowanym mięśniom – pośladkowe-mu wielkiemu (gluteus maximus) i naprężaczowi powięzi szerokiej (tensor fasciae latae) – to zobaczymy, że oba są przyczepione do zbitego pasma powięziowego biegnące-go wzdłuż bocznej strony uda, noszącego nazwę pasma biodrowo-piszczelowego (tractus iliotibialis). pasmo to jest częścią powięzi obejmującej udo, nazywanej powięzią szeroką, której napięcie wpływa nie tylko na sztywność mięśni kulszowo-goleniowych i mięśnia czworogłowego uda, ale również w sposób istotny oddziałuje na staw ko-lanowy i całe podudzie.

proste pytania z podręczników opisujących układ mięśniowy, dotyczące mięśni uczestniczących w danym ruchu, stają się nieaktualne. Mięśnie nie są jednostkami czynnościowymi, bez względu na to, jak powszechne jest to błędne przekonanie. większość ruchów jest raczej wy-nikiem pracy wielu pojedynczych jednostek motorycz-nych, które są rozmieszczone w kilku częściach danego mięśnia, a także w różnych częściach innych mięśni. siły napięciowe tych jednostek motorycznych są przekazywa-ne na złożoną sieć blaszek powięziowych, torebek stawo-wych i pasm powięziowych, które przekształcają je osta-tecznie w ruch ciała. odpowiedź na pytanie, ile mięśni znajduje się w ciele ludzkim, podawana w rekomendowa-nych historycznych podręcznikach, zależała głównie od zdolności manualnych i umiejętności sekcyjnych autorów. ich spostrzeżenia mają niewiele wspólnego z odpowiedzią na pytanie, jakie ruchy są możliwe do wykonania dzięki tym strukturom.

wykazano również, że sztywność i elastyczność powię-zi odgrywają istotną rolę w wielu balistycznych ruchach ciała ludzkiego. nowoczesne badania ultrasonograficzne, przeprowadzone na tkankach podudzi kangurów, anty-lop, a później koni, wykazały, że sprężynowanie powięzi odgrywa równie ważną rolę w wielu ruchach człowieka. to, jak daleko można rzucić kamieniem, jak wysoko


można skoczyć, jak długo można biec, zależy nie tylko od skurczu włókien mięśniowych, ale również od tego, w ja-kim stopniu właściwości sprężyste powięzi i jej napięcie są wykorzystane do wspomagania tych ruchów. jeżeli struk-tura naszej sieci powięziowej jest rzeczywiście tak ważnym czynnikiem aktywności układu mięśniowo-szkieletowego, trzeba zastanowić się nad tym, dlaczego nie doceniano roli tej tkanki tak długo. zmieniło się to m.in. pod wpły-wem rozwoju nowych narzędzi badawczych i możliwo-ści przetwarzania obrazu, które obecnie pozwalają nam poznawać tkanki in vivo. innym czynnikiem jest to, że powięź w znacznym stopniu opiera się klasycznym me-todom badań anatomicznych, które dzielą wszystko na pojedyncze części, które można policzyć i nazwać. Można realnie oszacować liczbę kości lub mięśni, jednak każ-da próba policzenia powięzi w organizmie skończy się niepowodzeniem. powięź tworzy duży sieciowy narząd, z wieloma torebkami i setkami lokalnych sznurowatych zgrubień, i z tysiącem kieszonek wewnątrz kieszonek, wszystkich połączonych zarówno wytrzymałymi przegro-dami, jak i warstwami tkanki łącznej luźnej.

ta „nieokreśloność” powięzi odzwierciedla się również w zróżnicowanej terminologii spotykanej w literaturze opisującej szczegółowo rodzaje tkanek, które obejmuje pojęcie „powięź”. wydaje się, że zależy jedynie od indy-widualnej opinii autora to, czy dotyczy to cienkiej we-wnątrzmięśniowej śródmięsnej (endomysium) czy po więzi powierzchownej (a raczej tkanki łącznej luźnej), czy tylko nieregularnych blaszek tkanki łącznej zbitej.

pozwolę sobie zatem na przedstawienie nowej definicji powięzi zaproponowanej podczas pierwszego kongresu Badań nad powięzią (First international Fascia research congress). termin „powięź” opisuje tkankę miękką, bę-dącą częścią układu tkanki łącznej, która przenika ludzkie ciało. Do powięzi zalicza się nie tylko zbite, płaskie war-stwy tkankowe (takie jak przegrody, torebki stawowe, roz-cięgna, otoczki narządów lub troczki), które są nazywane również „powięzią właściwą”, ale także miejscowe zgru-bienia, przyjmujące postać więzadeł i ścięgien. ponadto powięź obejmuje także tkankę łączną, zbudowaną z mniej wytrzymałego kolagenu, tworzącą powięź powierzchowną oraz położoną najgłębiej wewnątrzmięśniową śródmięsną (endomysium).

chociaż nie wszyscy będą zadowoleni z nowej termi-nologii, daje ona wiele istotnych korzyści. ważniejsze od wyznaczania najczęściej arbitralnych granic pomiędzy torebkami stawowymi a ściśle z nimi związanymi więza-dłami i ścięgnami (oraz połączonymi z nimi rozcięgnami, troczkami i przegrodami międzymięśniowymi) jest po-

strzeganie tkanek powięziowych, jako jednej połączonej napiętej sieci, która dopasowuje układ i gęstość swoich włókien do potrzeb miejscowych obciążeń. terminologia ta odzwierciedla właściwie łacińskie korzenie terminu „fa-scia” (wiązka, bandaż, pasek, unifikacja, wiążący ze sobą) i jest synonimem nieprofesjonalnego błędnego rozumie-nia pojęcia „tkanka łączna” (w przeciwieństwie do termi-nologii używanej w medycynie i biologii, gdzie chrząstki, kości, a nawet krew zaliczane są do tkanki łącznej).

Dynamiczny rozwój badań powięzi, do którego auto-rzy tej książki znacznie się przyczynili, wykazał na wiele sposobów, że powięź jest dużo bardziej żywotną tkanką niż wcześniej przypuszczano. Żywotność ta dotyczy co najmniej dwóch aspektów. jednym z nich jest zdolność do czynnego skurczu, co wykazała nasza praca laboratoryjna na powięziach szczurów i ludzi (Fascia research project, ulm university, Germany) oraz praca zespołu pod kie-rownictwem iana naylor (Bradford university, u.k.). Drugim aspektem jest pełnienie przez powięź funkcji or-ganu czuciowego. wykazano, ze powięź jest bogato uner-wiona przez wiele czuciowych zakończeń nerwowych łącznie z mechanoreceptorami i nocyceptorami, które mogą być przyczyną ostrych bólów mięśniowo-powięzio-wych. powięź rozumiana w szerszym znaczeniu definicji podanej powyżej, jest jednym z najbardziej unerwionych czuciowo narządów. jest to z pewnością najważniejszy na-rząd propriocepcji i „świadomości” naszego ciała.

rodzina stecco, której dwaj członkowie są autorami tej książki, stała się jedną z sił napędowych w dziedzinie pra-cy z powięzią. ich pierwsza książka anglojęzyczna „Fascial Manipulation for Musculoskeletal pain” (piccin 2004) wzbudziła zainteresowanie na całym świecie, a informacja o niej szybko rozpowszechniła się wśród terapeutów. ni-kogo nie zaskoczyło to, że wystąpienie autorów na kon-gresie Badań nad powięzią na Harwardzie w 2007 roku zostało uhonorowane nagrodą specjalną za jakość na-ukową i głębię przemyśleń. nie mam wątpliwości co do tego, że ta kolejna książka, która nie tylko pogłębia teorię i anatomiczne informacje zawarte w książce poprzedniej, ale również szczegółowo opisuje techniki, będzie miała olbrzymi wpływ na rozwój całej terapii manualnej.

autorzy przedstawiają nowatorski model udziału po-więzi w koordynacji nerwowo-mięśniowej poprzez to-pograficzne określenie specyficznych, położonych w ob-rębie powięzi, centrów (centrów koordynacji, centrów percepcji, centrów fuzji). ten całkowicie nowy model został przedstawiony w niezwykle przekonujący sposób. zawarte w książce dowody potwierdzające ów nowy in-trygujący model, obejmują nie tylko szczegóły filogene-

15PRZEDMOWA DO WYDANIA ANGLOJĘZYCZNEGO

tyczne i neurofizjologiczne, ale również wyniki tysięcy godzin badań anatomicznych zwłok, wykonanych osobi-ście przez twórcę metody luigiego stecco, jego córkę dr carlę stecco i syna dr. antoniego stecco. ich wnikliwe badania sekcyjne zwłok doprowadziły do wielu nowych odkryć, opublikowanych w recenzowanych czasopismach anatomicznych. ktokolwiek śledził pojawiające się w cią-gu ostatnich kilku lat publikacje na temat powięzi, musiał zauważyć ten istotny wpływ. rodzinny zespół naukow-ców badał szczegółowo morfologię powięzi i jej topogra-fię w sposób, który nie tylko zrobił wielkie wrażenie, ale również pozwolił przedstawić nowoczesne opisy i odkry-cia przemawiające za nowym modelem koordynacji mięś-niowo-powięziowej, który został opisany w tej książce.

pomimo, że powyższe odkrycia wpłynęły na wiary-godność ich pracy, konieczne będą dalsze badania w celu przekonania środowisk naukowych o wartości nowej koncepcji. cokolwiek przyniosą kolejne lata, potwierdza-jąc lub rozwijając niektóre z postawionych w tej książce tez, będą to lata ekscytujące. prace rodziny stecco, a także kilku innych zainspirowanych powięzią grup naukowych, zmotywowały kilku medycznych ekspertów, zajmujących się układem mięśniowo-szkieletowym, do otwarcia się na nowe kierunki badań.

na przykład prof. siegfried Mense, specjalista zajmu-jący się problemem bólu mięśniowego na uniwersytecie w Heidelbergu, od niedawna zaczął uwzględniać powięź piersiowo-lędźwiową w badaniach związanych z unerwie-niem i nocycepcją, i już zebrał kilka bardzo ciekawych szczegółów, które wkrótce ma opublikować. natomiast dr Helene langevin, znana badaczka z Vermont, zajmująca się akupunkturą, wykorzystuje aparat usG w celu po-równania morfologii powięzi u pacjentów z przewlekłym bólem pleców i u osób zdrowych.

jedną z najcenniejszych zalet tej książki jest duża liczba zdjęć preparatów sekcyjnych przedstawiających szczegóły

anatomiczne powięzi. są znakomicie wykonane i uka-zują miejscowe struktury, które nigdy wcześniej nie były przedstawione tak szczegółowo. niemniej jednak pozwo-lę sobie zwrócić uwagę na to, że zdjęcia, mimo że są wspa-niałe, przedstawiają ciało znacznie bardziej odwodnione niż u pacjentów, których badamy. proszę, aby podczas badania wziąć pod uwagę dynamikę płynów w żywym organizmie, gdy po lekturze tej książki będziemy oceniać właściwości powięzi osób żywych. powięź w żywych or-ganizmach jest znacznie bardziej śliska i wilgotna, niż za-zwyczaj to sobie wyobrażamy.

jeśli stawiasz pierwsze kroki w dziedzinie fizjoterapii (lub ortopedii, rehabilitacji, terapii ruchowej itd.), bądź przygotowany na to, że nie jest to książka do pobieżnego przeglądania podczas oglądania telewizji. jest to bogate źródło skondensowanych informacji. jeśli przypadkiem pominiesz jedno zdanie, może ci go zabraknąć później, gdy spróbujesz zrozumieć logikę kolejnych stron, ponie-waż w tej książce nie ma zbędnych informacji. jednak daję słowo, że większość ekspertów w tej dziedzinie będzie czy-tać tę książkę z ogromnym zainteresowaniem i uczuciem radosnego odkrywania. inne książki dotyczące powięzi przedstawiają różne punkty widzenia, natomiast ta książ-ka wyraźnie ustanawia nowe standardy. szczerze gratuluję autorom najcenniejszej i najbardziej wartościowej książki, jaka kiedykolwiek została opublikowana na temat pracy z powięzią, a także tobie, Drogi czytelniku, że wybrałeś tę niesamowitą książkę, aby dowiedzieć się czegoś więcej o tej fascynującej tkance i jej manipulacji.

dr robert schleipdyrektor Fascia Research Project

Uniwersytet w Ulm, Niemcy

SŁOWO WSTĘPNE

w ostatnich latach ortopedzi, reumatolodzy, osteopaci, chiropraktycy, fizjoterapeuci i inni specjaliści przyznają, że źródłem wielu dolegliwości układu mięśniowo-szkie-letowego jest powięź. w różnych metodach terapeutycz-nych oddziałuje się na tę tkankę, wykorzystując różne sposoby: niektórzy wykorzystują nagłe rozciągnięcie (np. pchnięcie manipulacyjne), inni powolne rozciąganie, mi-kroiniekcje (mezoterapię), a jeszcze inni bardziej ogólne metody manipulacji (takie jak rolfing).

niemniej jednak nasza wiedza na temat anatomii po-więzi jest nadal ograniczona.

w czasie prowadzenia szkoleń w zakresie metody Fa-scial Manipulation© wielokrotnie byliśmy pytani o bu-dowę powięzi. powszechnie uważana jest ona za raczej nieokreśloną, słabo zdefiniowaną tkankę, trudną do wy-obrażenia także dlatego, że jest stale pomijana lub w naj-lepszym wypadku rzadko przedstawiana w większości dostępnych atlasów anatomicznych.

z tego właśnie powodu przeprowadziliśmy rozległe badania anatomiczne powięzi u człowieka w instytucie anatomii uniwersytetu im. rené Descartesa w paryżu.

nasze badania wykazały, że w ciele ludzkim występują różne rodzaje powięzi, co uzasadnia konieczność stosowa-nia różnych metod leczenia.

Metoda Fascial Manipulation© opiera się na leczeniu określonych punktów, których położenie często pokrywa się z punktami wykorzystywanymi w akupunkturze. tra-dycyjna medycyna chińska zakłada, że poprzez oddziały-wanie na poszczególne punkty (punkty akupunkturowe) możliwe jest osiągnięcie długotrwałego, często stałego, efektu terapeutycznego. jednakże, aby wyselekcjonować odpowiednie punkty w ramach standardowej diagnostyki w medycynie chińskiej, należy uwzględnić badanie języka, pomiar tętna oraz inne określone kryteria. odkryliśmy, że dzięki powiązaniu określonych testów ruchowych i precy-zyjnych danych anatomicznych, możliwe jest dokładne

ustalenie, które punkty są odpowiedzialne za określone zaburzenie. Badania nasze, wraz z ponad trzydziestoletni-mi rozważaniami teoretycznymi, obserwacjami i prakty-ką kliniczną, doprowadziły do opracowania metody Fa-scial Manipulation©. teoretyczne zasady metody zostały przedstawione w jednym z naszych poprzednich opraco-wań („Manipolazione della Fascia”, piccin 2002; edycja anglojęzyczna: „Fascial Manipulation for Musculoskele-tal pain”, piccin 2004). szczególną uwagę zwróciliśmy na istnienie przyczepów włókien mięśniowych do powięzi, podkreślając ich rozmieszczenie anatomiczne w stosunku do określonych kierunków ruchu w pewnym stopniu po-równywalne z przebiegiem łańcuchów miokinetycznych i meridianów w akupunkturze.

celem tej książki jest dostarczenie praktycznych wskazówek, mających ułatwić leczenie zaburzeń powię-ziowych. książka ta jest owocem stale zwiększającej się liczby próśb uczestników szkoleń Fascial Manipulation© o usystematyzowanie wiadomości. opisujemy zatem po-łożenie wszystkich punktów, odpowiednie testy ruchowe i sposób leczenia każdego punktu.

aby zajmować się manipulacją powięzi, trzeba znać lo-kalizację punktów, wiedzieć jak wykonywać testy rucho-we i właściwie układać pacjenta w celu przeprowadzenia terapii.

Mamy nadzieję, że nasza nowa książka pomoże wszyst-kim, którzy zaczynają stosować metodę Fascial Manipu-lation©, uzyskać satysfakcjonujące wyniki w praktyce klinicznej, a także pogłębi znajomość anatomii powięzi powierzchownej, głębokiej i namięsnej, ponieważ – jak zwykliśmy mówić – tylko ręka myśląca ma wielką moc (Manus sapiens potens est).

padwa, grudzień 2008luigi steccocarla stecco

WPROWADZENIE

książka ta została napisana z zamiarem dostarczenia praktycznych narzędzi terapeutom, którzy stosują ma-nipulację powięzi w leczeniu bólu mięśniowo-powięzio-wego (mp).

została ona podzielona na dwie części – pierwsza dotyczy leczenia centrów koordynacji (cc) każdej jed-nostki mięśniowo-powięziowej (mp), a druga – leczenia centrów fuzji (cF).

rozdział „podstawowe zagadnienia” dotyczy anatomii i histologii powięzi (powierzchownej, głębokiej i namię-snej). znajomość budowy i położenia tych struktur jest podstawą ich skutecznego leczenia.

pierwsza część książki dotyczy jednostek mięśniowo--powięziowych (mp), które odpowiadają za ruchy po-szczególnych segmentów ciała w trzech płaszczyznach przestrzennych. każdy staw koordynowany jest przez sześć jednostek mięśniowo-powięziowych: ruchu przed-niego (ante), ruchu tylnego (retro), ruchu bocznego (la-tero), ruchu dośrodkowego (medio), rotacji wewnętrznej (intra) i rotacji zewnętrznej (extra). każda jednostka mp ma swoje centrum percepcji (cp), odpowiadające miej-scu, w którym pacjent odczuwa ból, oraz centrum koor-dynacji (cc), odpowiadające miejscu, które jest przyczy-ną dysfunkcji.

Miejsce bólu (cp) zwykle lokalizuje się w okolicy sta-wu. każda jednostka mp jest odpowiedzialna za określo-ny obszar stawu, w związku z czym dokładna weryfikacja ruchowa umożliwia zidentyfikowanie jednostki mp od-powiedzialnej za ból stawu lub jego dysfunkcję.

weryfikacja ruchowa nie jest testowaniem poszczegól-nych mięśni; służy ocenie ogólnej wydolności komplek-su kostno-nerwowo-mięśniowo-powięziowego, czyli jed-nostki mięśniowo-powięziowej podczas ruchu segmentu ciała w określonym kierunku.

po leczeniu z wykorzystaniem manipulacji powięzi wielu pacjentów stwierdza, że to nie był masaż. w rze-czywistości ten rodzaj terapii wykorzystuje głęboki ucisk w określonych obszarach (cc), konieczny do identyfi-kacji zmian powięziowych. po określeniu rodzaju zmia-

ny, wykonuje się kilkuminutową manipulację, aż do ustąpienia bólu. każde cc jest zlokalizowane w pewnej odległości od powiązanego z nim cp i jest bolesne tylko podczas badania palpacyjnego.

Druga część książki dotyczy schematów motorycz-nych obserwowanych w ruchach złożonych. w tym przypadku centra fuzji (cF) zlokalizowane w obrębie troczków – struktur powięziowych usytuowanych blisko stawów – koordynują aktywność dwóch lub trzech jed-nostek mp. centra fuzji (cF) zazwyczaj rozciągają się na większej powierzchni niż cc i często składają się z dwóch lub trzech punktów, które mają udowodnione istotne znaczenie terapeutyczne. Dla ułatwienia pracy terapeuty punkty te zostały oznaczone numerem: 1, 2 lub 3.

punkty te wymagają raczej mobilizacji warstw kola-genowych niż głębokiej manipulacji, ponieważ w miej-scach ich występowania troczki składają się z wielu warstw włókien kolagenowych.

segmentarne centra koordynacji tworzą sekwencje mięśniowo-powięziowe (łańcuchy miokinetyczne). na-tomiast centra fuzji tworzą przekątne i spirale mięśnio-wo-powięziowe.

Fotografie anatomiczne powięzi ukazują sekwencje i przekątne mp. chociaż fotografie różnych powięzi są mniej precyzyjne, niż ryciny anatomiczne poszczegól-nych mięśni, terapeuci pracujący z powięzią powinni bardziej skupić swoją uwagę na tej mniej znanej tkance niż na mięśniach.

podsumowując każda jednostka mp składa się z włó-kien mięśniowych należących do kilku różnych mięśni i z powięzi, która łączy te włókna ze sobą.

tablice poglądowe, zawierające zestawienie wszyst-kich punktów i weryfikacji ruchowych, można znaleźć na końcu książki.

loGo Manipulacji powięzi

MANUSSA

PIENS POTENSEST

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA

termin „powięź” jest często stosowany w opisie struk-tur tkanki łącznej, które różnią się zarówno budową, jak i funkcją. z tego powodu musimy usystematyzować na-szą wiedzę na temat powięzi powierzchownej, powięzi głębokiej i powięzi namięsnej.

te struktury łącznotkankowe są uporządkowane war-stwowo (ryc. 1). jeśli przyjrzymy się im w tułowiu war-stwa po warstwie, od zewnątrz do środka, wyróżnimy:1) skórę, zbudowaną z naskórka i skóry właściwej;2) powierzchowną warstwę tkanki podskórnej, składa-

jącą się z tkanki łącznej luźnej, bogatą w komórki tłuszczowe i poprzedzielaną troczkiem skóry powierz-chownym;

3) powięź powierzchowną (warstwa błoniasta), utwo-rzoną przez włókna kolagenowe i włókna elastynowe;

4) głęboką warstwę tkanki podskórnej, zbudowaną z tkanki łącznej luźnej i troczka skóry głębokiego;

5) powięź głęboką, która otacza duże mięśnie tułowia, a w kończynach zawiera włókna rozcięgnowe;

6) powięź namięsną, która w kończynach przebiega pod powięzią głęboką;

7) odpowiednie powięzie wewnętrzne leżące w klatce piersiowej i miednicy.jak przekonamy się dalej, organizacja powięzi głębo-

kiej w kończynach jest zupełnie inna od obserwowanej w tułowiu.

zanim szczegółowo poznamy powięź powierzchowną, omówimy różne tkanki biologiczne, z którymi ta powięź współdziała podczas manipulacji powięzi.

tkankitkanka łączna. obejmuje tak zwaną tkankę łączną luź-ną i tkankę łączną zbitą.

tkanka łączna luźna występuje dość obficie pod skó-rą (warstwa podskórna bogata w komórki tłuszczowe) i w przestrzeniach między mięśniami. tworzy również blaszkę właściwą (lamina propria), która podtrzymuje nabłonek śluzówki i błon wyścielających narządy jamiste.

tkankę łączną zbitą można podzielić na regularną i nieregularną, w zależności od układu włókien kolage-nowych 1. w pierwszym przypadku pęczki włókien kola-genowych biegną równolegle, są mocno spakowane i nie-

1 wyróżnia się trzy rodzaje tkanki łącznej: zbitą regularną, zbitą nieregularną i luźną nieregularną. tkanka zbita regularna występuje w pochewkach powięziowych, rozcięgnach itp. tkankę luźną nieregu-larną znajdujemy w powięzi powierzchownej i głębokiej, w śródmię-snej, w pochewkach mięśniowych itp. tkanka łączna luźna w większo-ści tworzy powięź. (D. Hertling 2005)

POWIĘZIE TUŁOWIA

Naskórek, skóra właściwa

Tkanka podskórna

warstwa tkanki łącznej luźnejwarstwa błoniastawarstwa tkanki łącznej luźnej

Powięź głęboka

blaszka powierzchowna warstwa zewnętrzna

mięsień (piersiowy większy)warstwa wewnętrzna

blaszka środkowa warstwa zewnętrzna

mięsień (piersiowy mniejszy)warstwa wewnętrznablaszka

głęboka

POWIĘZIE KOŃCZYN

Naskórek, skóra właściwa

Tkanka podskórna

warstwa tkanki łącznej luźnejwarstwa błoniastawarstwa tkanki łącznej luźnej

Powięź głęboka

pofałdowane włókna kolagenowerozcięgnowe włókna kolagenowepofałdowane włókna kolagenowe

pofałdowane włókna kolagenowewłókna mięśnioweokostna

Powięź namięsna

Ryc. 1. Makroskopowy podział powięzi


rozciągliwe. ich zadaniem, tak jak w przypadku ścięgien i rozcięgien, jest przenoszenie siły mięśniowej (ryc. 2).

w drugim przypadku pęczki włókien kolagenowych są w mniejszym stopniu uporządkowane. Możemy wy-różnić dwa rodzaje włókien: – włókna kolagenowe równoległe, rozmieszczone w wie-

lu warstwach; w każdej z warstw włókna są ułożone w różnych kierunkach, tak jak w troczkach i w powię-zi głębokiej kończyn;

– włókna kolagenowe pofałdowane (ryc. 3), znajdują-ce się w powięzi namięsnej tułowia i kończyn; falista struktura umożliwia ich wydłużenie, dzięki czemu ak-tywowane są leżące w powięzi neuroreceptory.

tkanka mięśniowa. odpowiada za ruchy dowolne i mimowolne narządów i różnych układów ciała. Mo-żemy wyróżnić trzy rodzaje tkanki mięśniowej: tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną szkieletową, tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną serca i tkankę mięś-niową gładką. każdy mięsień szkieletowy jest utworzony z pęczków włókien mięśniowych, objętych i połączonych tkanką łączną 2, która tworzy „szkielet” łącznotkankowy mięśnia (ryc. 4). poprzez ten „szkielet” włókna mięśnio-we przekazują swoją siłę skurczu na kości.

w rzeczywistości w każdym mięśniu występują włók-na kolagenowe ułożone równolegle do włókien mięśnio-wych (namięsna, omięsna, śródmięsna), a także włókna kolagenowe ułożone w szeregu z włóknami mięśniowy-mi (ościęgno i włókna ścięgniste). ościęgno (epitenon) jest przedłużeniem powięzi namięsnej, włókna ścięgniste natomiast są pofałdowanymi włóknami kolagenowymi omięsnej, przekształconymi w równoległe, nierozciągli-we, włókna kolagenowe.

tkanka nerwowa. jest utworzona z dwóch rodzajów komórek – neuronów, czyli komórek wyspecjalizowa-nych w odbieraniu i wysyłaniu impulsów nerwowych, oraz neurogleju, czyli komórek glejowych stanowiących ważne wsparcie czynnościowe neuronów. w komórkach

2 pochewka tkanki łącznej zbitej – namięsna obejmuje każdy mię-sień w obrębie ciała. przyczepia się do kości poprzez ścięgna, z którymi tworzy ciągłość. przegrody śródmiąższowe tkanki łącznej odchodzą od namięsnej i otaczają pęczki włókien mięśniowych, tworząc omięsną. ostatecznie śródmięsna, obejmująca błonę podstawną i cienką sieć włókien siateczkowatych, otacza każde pojedyncze włókno mięśniowe. (s. adamo 2006)

Ryc. 2. Włókna kolagenowe rozcięgna mięśnia dwugło-wego  ramienia  –  lacertus fibrosus  (barwienie metodą Azan-Mallory’ego; powiększenie x 50)

Ryc. 3.  Pofałdowane  włókna  powięziowe  pomiędzy komórkami  tłuszczowymi  a  włóknami  mięśniowymi mięśnia czworogłowego uda (barwienie hematoksyliną i eozyną; powiększenie x 25)

włóknakolagenowerównoległe

powięź namięsna

omięsnaśródmięsna

ościęgno

włókna mięśniowe

włókna kolagenowe w szeregu

Ryc. 4. Szkielet łącznotkankowy wszystkich mięśni

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

STRONY 23-31 NIEDOSTĘPNE


rozcięgno bliższe przyczepia się do powięzi podko-lanowej i jest utworzone przez omięsną zaledwie kilku włókien mięśniowych. ścięgno dalsze natomiast jest przedłużeniem omięsnej 26 wszystkich włókien mięśnia trójgłowego łydki.

struktura włókien kolagenowych w powięzi namię-snej jest cienka i falista, ponieważ włókna te muszą do-pasowywać się do skracania i wydłużania mięśnia, a także do rozciągania śródmięsnej i wrzecionek nerwowo-mięś-niowych (ryc. 24).

26 namięsna i omięsna łączą się ze sobą, aby utworzyć ścięgno. na-sze badania wykazały, że obecność namięsnej poprawia wytrzymałość ścięgna w odniesieniu do struktur, w skład których wchodzi jedynie omięsna. (j.F. kragh 2005)

powięź namięsna ślizga się na ogół pod powięzią głę-boką 27, z wyjątkiem tych miejsc, w których mięśnie są przyczepione do powięzi.

Gdy mięsień jest poddawany stałemu napięciu (w wy-niku przeciążenia, długotrwałej pozycji statycznej), po-fałdowane włókna kolagenowe w obrębie jego powięzi mają tendencję do przyjmowania nierozciągliwej struk-tury typowej dla włókien ścięgna 28. ta zmiana struktury

27 powięź głęboka jest prostą strukturą zbudowaną z gęsto upako-wanych pęczków kolagenu i włókien elastynowych, która zawiera kwas hialuronowy na swojej wewnętrznej powierzchni stykającej się z leżącym pod nią mięśniem. preparaty pooperacyjne wykazały zachowaną strukturę powierzchni przylegania pomiędzy powięzią a mięśniem, włącznie z zachowaną wyściółką z kwasu hialuronowego w przypadku nienaruszenia namięsnej. jednakże, jeśli dochodzi do jej przerwania, struktura przylegających powierzchni zostaje uszkodzona. (D. Mccombe 2001)28 pierwszy fenomen, zarówno histerezy, jak i napięcia–relaksacji, wy-kazał zwiększenie sztywności powięzi piersiowo-lędźwiowej podczas kolejnych rozciągnięć. Gdy powięź jest kolejno rozciągana, zmniejsza się jej zdolność do odkształcania. (l.H. yahia 1993)

Ryc. 21.  Rozcięgno  i  powięź  (warstwa  powierzchow-na) prawego mięśnia piersiowego większego, które po przejściu nad mostkiem przechodzą w rozcięgno i po-więź kontralateralnego mięśnia piersiowego większego

Ryc. 22. Widoczne pod powięzią powierzchowną włók-na  rozcięgnowe  mięśnia  czworobocznego  po  jednej stronie,  stanowiące ciągłość z kontralateralnymi włók-nami tego samego mięśnia

Ryc. 23. Powięź namięsna, czyli namięsna mięśnia trój-głowego łydki

33PODSTAWOWE ZAGADNIENIA

tkanki łącznej wpływa na zaburzenie koordynacji ruchu, w następstwie czego niefizjologiczne napięcie jest prze-noszone na staw, powodując inkongruencję (niedopaso-wanie powierzchni stawowych) i ból.

Fizjologia powięzinie da się zrozumieć fizjologii powięzi, jeśli nie rozpatru-je się jej wspólnie z mięśniem.

powięź powierzchowna umożliwia:– ślizg mięśni pod skórą podczas ich skurczu. jeśli bli-

zny lub oparzenia skóry powodują, że skóra przylega do powięzi mięśniowej, wówczas ruch jest utrudnio-ny;

– oddzielenie czucia skórnego (eksterocepcji) od czucia z głębokiej powięzi mięśniowej (propriocepcji).powięź głęboka synchronizuje:

– aktywność uporządkowanych równolegle jednostek motorycznych realizujących ten sam ruch (jednostka mięśniowo-powięziowa);

– aktywność kilku mięśni uporządkowanych szeregowo, realizujących ruch w tym samym kierunku (sekwencja mięśniowo-powięziowa).synchroniczna aktywność motoryczna mięśni poło-

żonych w różnych segmentach jest możliwa dzięki ich przyczepom do powięzi głębokiej 29.

29 w chirurgii ręki mięsień dłoniowy długi jest jednym z mięśni najczęściej wykorzystywanych w zabiegach rekonstrukcyjnych ścię-gien. zauważono, że nawet w przypadku występowania dodatkowego mięśnia dłoniowego długiego jest on przyczepiony do powięzi głębo-kiej. (c. tiengo 2006)

Dochodzące do powięzi odnogi ścięgniste mięśni są utworzone z przebiegających w dwóch zasadniczych kie-runkach pęczków włókien kolagenowych:– włókien podłużnych, które przekazują napięcie

wzdłuż trajektorii motorycznych poszczególnych płaszczyzn przestrzennych. trajektorie te odpowiadają sekwencjom lub łańcuchom miokinetycznym. te po-dłużne mięśniowo-powięziowe „pomosty” koordynu-ją mięśnie, które poruszają różnymi segmentami ciała wzdłuż określonej trajektorii, przede wszystkim dlate-go, że są bardzo wytrzymałe na rozciąganie. zastoso-wanie dynamometrów do zmierzenia ich wytrzymało-ści na rozciąganie wykazało, że wszystkie są w stanie wytrzymać trakcję wynoszącą kilka kilogramów.

– włókien skośnych, przenoszących napięcie skośnych włókien mięśniowych, które na ogół uczestniczą w złożonych gestach motorycznych o charakterze „spiralnym”. te podłużne i skośne pęczki włókien kolagenowych

zlokalizowane są w obrębie powięzi głębokiej kończyn, natomiast w tułowiu są obecne w obrębie szkieletu łącz-notkankowego mięśni.

powięzi przypisuje się dwie zasadnicze funkcje:– percepcji ruchu w trzech wymiarach przestrzennych

(sekwencje mp) i w schematach motorycznych (spira-le mp);

– koordynacji motorycznej pomiędzy statycznymi mię-śniami posturalnymi (sekwencje mp) a mięśniami uczestniczącymi w gestach dynamicznych (spirale mp).

Ryc. 24. Ciągłość włókien mięśniowych ze śródmięs-ną  i powięzią namięsną (barwienie metodą Azan-Mal-lory’ego; powiększenie x 200)

Ryc. 25. Przekrój  powięzi  goleni  (S100;  powiększenie x  400)  ukazujący  wolne  zakończenia  nerwowe  (kolor brązowy)  przylegające  do  pofałdowanych włókien  ko-lagenowych

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie



Ryc. 3.20. Miejsce bólu i jego przyczyna

Miejsce bólu:przednia ściana brzucha wzdłuż przebiegu mięśnia prostego brzucha. nierównowaga po stronie przedniej może manifestować się po stronie tylnej bólem pleców.

Przyczyna bólu (CC):w powięzi brzusznej, która staje się mniej elastyczna, gdy jest poddawana nadmier-nym obciążeniom, co wpływa też negatyw-nie na włókna mięśniowe.

Jednostka mp ante-lumbi an-lu

Ryc. 3.21. Weryfikacja ruchowa

pacjent leży na plecach; odrywa od podłoża jednocześnie głowę, klatkę piersiową oraz kończyny dolne. w pozycji stojącej trudno jest przetestować tę jednostkę mp.

Ryc. 3.22. Leczenie

w zależności od budowy ciała pacjenta te-rapeuta manipuluje za pomocą łokcia lub kostki palca pochewkę mięśnia prostego brzucha, na poziomie pępka; ból może promieniować w kierunku kości łonowej lub wyrostka mieczykowatego.

69SEKWENCJA MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWA RUCHU PRZEDNIEGO

Jednostka mp ante-pelvis an-pv


Miejsce bólu:część dolna brzucha, więzadło pachwino-we, staw krzyżowo-biodrowy.

Przyczyna bólu (CC):w powięzi biodrowej, która synchronizu-je włókna jednostawowe (mięśnia biodro-wego) z włóknami dwustawowymi (mięś-nia lędźwiowego) łączącymi się w dole biodrowym.


pacjent leży na plecach z kończynami dol-nymi ugiętymi w stawach biodrowych i ko-lanowych pod kątem 90°; odrywa od pod-łoża jedno biodro, a jeśli ból nie wystąpi, odrywa oba biodra jednocześnie, przybli-żając kolana do klatki piersiowej. Ból może manifestować się w pachwinie lub okolicy krzyżowej.


terapeuta przykłada łokieć lub kostkę pal-ca do powięzi biodrowej, przyśrodkowo od kolca biodrowego przedniego górnego; po uzyskaniu rozluźnienia tkanek przystępuje do głębszej manipulacji.


– udo, gdy pracują w łańcuchu kinematycznym otwar-tym (czyli wtedy, gdy udo ma swobodę ruchu jak w fa-zie wykroku podczas chodu, podczas kopania itp.).

Segmenty ciała

każda jednostka mp obejmuje staw, towarzyszącą powięź, kości i różne włókna mięśniowe poruszające stawem. Granice jednostki mp wykraczają więc poza granicę sta-wu lub kości. z tego powodu oraz ze względu na pewne nieścisłości w terminologii tradycyjnej wprowadziliśmy nowe nazwy segmentów ciała (ryc. 1.3), adaptując mię-dzynarodowe terminy łacińskie (tab. 1.1).

ciało prymitywnych ryb składa się z jednego segmen-tu, który porusza się jak pojedyncza jednostka mięśnio-wo-powięziowa, zaś ciało człowieka składa się z wielu segmentów poruszających się niezależnie w przestrzeni. na przykład zgięcie boczne szyi może odbyć się bez anga-żowania klatki piersiowej, a rotacja odcinka lędźwiowego w jedną stronę może być realizowana jednocześnie z rota-cją miednicy w stronę przeciwną.

każda z kończyn czworonogów i ludzi zawiera cztery główne stawy:– staw biodrowy lub ramienny;– staw kolanowy lub łokciowy;– staw skokowo-goleniowy lub promieniowo-nadgarst-

kowy;– stawy ręki lub stopy; jedynie u ssaków naczelnych roz-

winęła się niezależność motoryczna palców. te stawy kończyn, podobnie jak stawy tułowia, są po-

ruszane przez określone mięśnie, które z kolei są ściśle połączone powięziami.

poznajmy teraz anatomiczne granice każdego segmen-tu ciała (ryc. 1.3):

segment DiGiti (di) obejmuje szereg dalszy kości nadgarstka, śródręcze i wszystkie palce ręki. palce ręki oznacza się odpowiednio cyframi rzymskimi (i – kciuk, ii – palec wskazujący, iii – palec środkowy itd.).

segment carpus (ca) obejmuje szereg bliższy kości nadgarstka i 2/3 dalsze części przedramienia.

segment cuBitus (cu) obejmuje 1/3 bliższą część przedramienia i 2/3 dalsze części ramienia; zawiera włók-na mięśniowe (mięśnia dwugłowego ramienia, mięśnia trójgłowego ramienia, mięśnia ramienno-promieniowe-go) realizujące ruchy w stawie łokciowym.

segment HuMerus (hu) zawiera staw ramienny i te włókna mięśniowe mięśnia naramiennego, dwugłowego ramienia i trójgłowego ramienia, które uczestniczą w ru-chach stawu ramiennego.

segment scapula (sc) obejmuje kości i mięśnie ob-ręczy barkowej, z wyjątkiem wchodzących w skład seg-mentu humerus.

segment caput (cp) obejmuje głowę z trzema pod-segmentami, które odpowiadają oczom, żuchwie i uszom.

CP

CL

TH

LU

PV

CX

GE

TA

PE

DI

CA

CU

HU

SC

Ryc. 1.3. Granice anatomiczne segmentów ciała

Tab. 1.1. Terminy używane dla oznaczenia segmentów ciała oraz ich skróty

Skrót Terminy łacińskie Terminy polskie

di digiti palceca carpus nadgarstekcu cubitus łokiećhu humerus ramięsc scapula łopatkacp caput głowacl collum szyjath thorax klatka piersiowalu lumbi lędźwiepv pelvis miednicacx coxa biodroge genu kolanota talus kostkape pes stopa

43MANIPULACJA POWIĘZI

skrót cp 1 oznacza podsegment oczu, skrót cp 2 – pod-segment żuchwy, skrót cp 3 – podsegment uszu.

segment colluM (cl) rozciąga się od pierwszego do siódmego kręgu szyjnego.

segment tHoraX (th) obejmuje klatkę piersiową z dwunastoma kręgami piersiowymi.

segment luMBi (lu) obejmuje kręgi lędźwiowe i część brzucha powyżej pępka.

segment pelVis (pv) obejmuje część kości kulszo-wych, grzebienie kości biodrowych, kość krzyżową i spo-jenie łonowe z przodu.

segment coXa (cx) obejmuje staw biodrowy (pa-newkę, głowę i szyjkę kości udowej), 1/3 bliższą część uda, więzadła krzyżowo-guzowe i krzyżowo-kolcowe.

segment Genu (ge) rozciąga się od 1/3 środkowej części uda do guzowatości piszczelowej z przodu, a z tyłu do 1/3 bliższej części mięśnia trójgłowego łydki.

segment talus (ta) zawiera włókna mięśniowe w podudziu realizujące ruchy w stawach skokowych gór-nym i dolnym.

segment pes (pe) obejmuje część kości piętowej, część stępu, śródstopie oraz palce. każdy palec stopy jest oznaczany cyframi rzymskimi, tak jak w przypadku pal-ców ręki (i – paluch, ii – drugi palec itd.).

Granice wyznaczające powyższe segmenty nie są gra-nicami bezwzględnymi, bo chociażby na przykładzie podudzia widać, że znajdujące się w nim mięśnie reali-zują ruch zarówno w stawie skokowym, jak i w stawach palców. to samo dotyczy nadgarstka i palców ręki. sto-sując tę metodę, warto więc pamiętać o tym „przenika-niu się” się niektórych segmentów.

Generalnie powyższy podział pozwala zrozumieć funk-cję jednostki mp oraz określić dokładną lokalizację bólu.

Ryc. 1.4. W  środowisku wodnym  ruch  boczny  zapew-nia przemieszczanie ku przodowi

Tab. 1.2. Stara  i nowa  terminologia, wraz ze skrótami, opisująca ruch w trzech płaszczyznach przestrzennych

płaszczyzna czołowa

ruch boczny ruch dośrodkowyLA MEodwodzenie przywodzenie

płaszczyzna strzałkowa

ruch przedni ruch tylnyAN REzgięcie wyprost

płaszczyzna poprzeczna

rotacja wewnętrzna rotacja zewnętrznaIR ER pronacja supinacja

latero

ante

retro

intra

extra

latero

płaszczyzna czołowa

płaszczyzna poprzeczna

płaszc

zyzna

strza

łkowa

Ryc. 1.5. Kierunki i płaszczyzny ruchu

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie



maziowych, po czym rezonans magnetyczny pod kątem uszkodzenia stożka rotatorów. Gdy powyższe badania nie dadzą odpowiedzi, co jest źródłem bólu, zleca się badanie gęstości kości, a także badanie krwi pod kątem stanu za-palnego i innych stanów chorobowych. przeprowadzenie tych wszystkich badań trwa dość długo, a w tym czasie pacjent wciąż cierpi. rozsądniej byłoby zacząć postępo-wanie od manipulacji powięzi, co w przypadku szybkiej ulgi w bólu potwierdziłoby jego mięśniowo-powięziowe pochodzenie. jeśli po dwóch lub trzech sesjach nie doj-dzie do złagodzenia objawów, wtedy dopiero terapeuta powinien odesłać pacjenta do innych specjalistów w celu dalszej diagnostyki.

B. Powięziowa kontrola postawy

powięź rozciąga się przez całe ciało, łącząc wszystkie seg-menty ciała. jest to zgodne z definicją postawy sformu-łowanej przez Guidettiego: „przez postawę należy rozu-mieć każdą pozycję przyjętą przez ciało, którą cechują

szczególne stosunki pomiędzy różnymi segmentami ciała” (G. Guidetti 1997).

Dzięki napięciu podstawowemu powięzi, stymulowa-ne są zakotwiczone w niej receptory, z których wysyłane są do centralnego układu nerwowego impulsy aferentne uczestniczące w kontroli postawy. impulsy te są takie same w całym ciele; przyjmują znaczenie kierunkowe i pozycyjne jedynie wówczas, gdy są związane z konkret-nymi strukturami powięziowymi. powięź jest podzielona na określone przedziały dla każdego łańcucha miokine-matycznego:– sekwencje mięśniowo-powięziowe, które poruszają

segmentami ciała do przodu i do tyłu (w płaszczyźnie strzałkowej);

– sekwencje mięśniowo-powięziowe, które poruszają segmentami ciała w bok i w kierunku linii pośrodko-wej ciała (w płaszczyźnie czołowej);

– sekwencje mięśniowo-powięziowe, które rotują seg-menty ciała do wewnątrz i na zewnątrz (w płaszczyź-nie poprzecznej).

Ryc. 1.8. Rozcięgno mięśnia dwugłowego ramienia sta-nowiące  „pomost”  pomiędzy  jednostką mp  ante-cubi-tus a jednostką mp ante-carpus

Ryc. 1.9. Powięź przedramienia, przecięta i odciągnięta w  tył w celu uwidocznienia przyczepów zginacza pro-mieniowego nadgarstka do powięzi

47MANIPULACJA POWIĘZI

powięź, oprócz nadawania kierunkowego znaczenia aferentnym impulsom nerwowym, uczestniczy także w aktywnym zarządzaniu ruchem poprzez śródpowięzio-we włókna kolagenowe.

Sekwencja mięśniowo-powięziowa

każda sekwencja mięśniowo-powięziowa jest utworzona z jednostek mp, które poruszają różnymi segmentami ciała w tym samym kierunku, w jednej płaszczyźnie. ak-tywność tych jednostek mp synchronizowana jest dzięki przyczepom mięśni do przebiegającej nad nimi powięzi.

na przykład, w przedniej części kończyny górnej znajduje się przedział powięziowy obejmujący jednostki mięśniowo-powięziowe ante-cubitus w ramieniu i ante--carpus w przedramieniu. te dwie jednostki mp łączy

„pomost” powięziowy – rozcięgno mięśnia dwugłowego ramienia (lacertus fibrosus) – ryc. 1.8. podczas skurczu mięśni dwugłowego ramienia i ramiennego (an-cu), po-więź ramienia pociągana jest w kierunku proksymalnym poprzez rozcięgno mięśnia dwugłowego ramienia. Gdy kurczy się zginacz promieniowy nadgarstka, miejsce po-więzi przedramienia, do którego przyczepione jest wspo-mniane rozcięgno, pociągane jest w kierunku dystalnym. trakcja ta jest możliwa dzięki temu, że część włókien zgi-nacza promieniowego nadgarstka jest przyczepiona do przebiegającej nad nim powięzi przedramienia (ryc. 1.9). podczas ruchu przedniego całej kończyny górnej, dzięki ciągłości włókien kolagenowych powięzi, synchronizo-wane są zatem różne zginacze, czyli jednostki mp ruchu przedniego.

Fizjologia sekwencji mięśniowo-powięziowej

sekwencje mp odpowiadają łańcuchom miokinematycz-nym zgięcia, wyprostu, odwodzenia, przywodzenia, rota-cji wewnętrznej i zewnętrznej. sekwencje mp mają takie same nazwy, uwzględniające kierunek ruchu, co jed-nostki mp, czyli: ante, retro, latero itd. ponadto pełnią funkcję koordynacyjną powięzi pomiędzy pojedynczymi jednostkami mp. ta koordynacja różnych jednostek mp następuje dzięki sprzężeniu zwrotnemu pomiędzy po-więzią a wrzecionkami nerwowo-mięśniowymi. wrze-cionka są aktywowane na dwa sposoby – przez bezpo-średnią stymulację z centralnego układu nerwowego oraz przez pasywne rozciągnięcie:– bezpośrednia stymulacja wrzecionek nerwowo-mięś-

niowych przez włókna eferentne gamma powoduje skurcz intrafuzalnych włókien mięśniowych z pocią-ganiem śródmięsnej i omięsnej, do których te wrze-cionka są przyczepione. w wyniku skurczu licznych wrzecionek napięcia przekazywane są pod różnym ką-tem na głęboką powięź namięsną, a powstałe wektory zbiegają się w cc pojedynczej jednostki mp. Gdy to cc jest elastyczne, wrzecionka mogą się skrócić i po-szerzyć w środkowej części receptorowej, w wyniku czego aktywowane są zakończenia pierścieniowo-spi-ralne, a impulsy aferentne przekazywane są poprzez włókna ia do rdzenia kręgowego, gdzie dochodzi do wzbudzenia neuronu ruchowego alfa. impulsy z neu-ronu ruchowego alfa wywołują skurcz włókien mięś-niowych ekstrafuzalnych. siła tego skurczu przekazy-wana jest przede wszystkim na ścięgno przyczepione do kości, w celu wywołania ruchu, natomiast część tej siły przekazywana jest na wiele drobnych odnóg ścięgnistych przyczepionych do powięzi.

ŁAŃCUCH MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWY WZDŁUŻ SEKWENCJI RUCHU PRZEDNIEGO (ANTE)

mięsień piersiowy większy pociąga powięź ramienia w kierunku proksymalnym

mięsień ramienny pociąga tę samą powięź w kierunku dystalnym

zginacze nadgarstka pociągają tę powięź w kierunku dystalnym

mięsień dwugłowy ramienia, poprzez jego rozcięgno, pociąga powięź przedramienia w kierunku proksymalnym

mięsień dłoniowy długi pociąga powięź dłoniową w kierunku proksymalnym

mięśnie kłębu i kłębika pociągają tę samą powięź w kierunku dystalnym

Ryc. 1.10. Sekwencja mp  ruchu przedniego kończyny górnej


– pasywne rozciągnięcie wrzecionek nerwowo-mięśnio-wych zachodzi dzięki przyczepom wielu mięśni do powięzi. ten rodzaj aktywacji wrzecionka synchroni-zuje czynność dwóch przyległych jednokierunkowych jednostek mp. w każdej jednostce mp znajdujemy odnogi ścięgniste, przyczepiające się do powięzi ko-lejnej jednostki mp. w mięśniach wrzecionowatych występuje wrzecionowate rozcięgno; w przypadku mięśni płaskich z rozległym przyczepem mięśniowo--powięziowym, rozcięgno jest cieńsze i szersze.

anatomia sekwencji mięśniowo-powięziowej

przeanalizujmy teraz dla przykładu połączenia mięśnio-wo-powięziowe wzdłuż sekwencji ruchu przedniego. jed-nostka mp ante-humerus (an-hu) składa się z włókien mięśniowych dwustawowych (część obojczykowa mię-śnia naramiennego i mięsień piersiowy większy) oraz jednostawowych (mięsień kruczo-ramienny). Mięsień piersiowy większy wysyła ścięgniste przedłużenie do przedniej części powięzi ramiennej, a mięsień kruczo-ra-mienny jest przyczepiony częściowo do przegrody mię-dzymięśniowej przyśrodkowej ramienia.

podczas skurczu tych mięśni dochodzi także do nie-znacznego napięcia powięzi ramienia (ryc. 1.10 – zob. strzałki wskazujące kierunek proksymalny). to delikatne rozciągnięcie powięzi ramienia jest wystarczające, aby ak-tywować lub, jeszcze lepiej, synchronizować wrzecionka nerwowo-mięśniowe mięśnia ramiennego. wiele włó-kien mięśnia ramiennego biegnie od przegród między-mięśniowych bocznej i przyśrodkowej ramienia; podczas skurczu tego mięśnia powięź ramienia napinana jest w kierunku dystalnym (ryc. 1.10 – zob. cztery skośne strzałki). zachodzi więc stałe sprzężenie zwrotne pomię-dzy jednostką mp ante-humerus a jednostką ante-cubi-tus. podczas zgięcia stawu łokciowego aktywowany jest nie tylko mięsień ramienny, ale również mięsień dwu-głowy ramienia. skurcz tego ostatniego mięśnia napina cześć przednią powięzi przedramienia poprzez rozcięgno mięśnia dwugłowego ramienia. powoduje to pasywne rozciągnięcie wrzecionek nerwowo-mięśniowych jed-nostki mp ante-carpus. skurcz mięśni tej jednostki (zgi-nacza promieniowego nadgarstka i dłoniowego długiego) napina powięzie kłębu i kłębika łączące się ze ścięgnem

Ryc. 1.11.  Odnoga  ścięgnista  mięśnia  najszerszego grzbietu łącząca się z częścią tylną powięzi ramienia

Ryc. 1.12. Powięź przedramienia, przecięta i odciągnię-ta w tył w celu uwidocznienia przyczepów prostownika łokciowego nadgarstka do powięzi

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie


Rozdział 2LECZENIE CENTRÓW KOORDYNACJI

każdy zabieg terapeutyczny z zastosowaniem manipu-lacji powięzi odbywa się według precyzyjnego planu. na początku gromadzimy dane, takie jak miejsce bólu pacjenta (m.bólu) oraz związany z nim bolesny ruch (b.ruch). pacjenci często, zamiast charakteryzować swój ból, odnoszą się do diagnozy postawionej przez lekarza rodzinnego lub innego specjalistę, z którym konsultowali swój problem. Diagnoza ta dotyczy zazwyczaj uszkodze-nia stawu. Manipulacja powięzi nie modyfikuje uszko-dzeń struktur anatomicznych, ale może oddziaływać na zaburzenia, które przyczyniają się do powstania bólu stawowego. Dlatego jeśli nawet wcześniej dokonano rozpoznania medycznego, możemy przeprowadzić oce-nę czynnościową problemu (hipoteza i weryfikacja) i po przygotowaniu planu terapii przystąpić do jego realizacji.

Dla ułatwienia zrozumienia tej metody, przedstawimy na początku sposób wypełniania karty pacjenta dotyczą-cej zaburzeń segmentarnych, obejmujących jeden seg-ment ciała (a), a następnie dotyczącej zaburzeń global-nych, obejmujących więcej niż jeden segment (B).

a. Wypełnianie karty pacjenta w przypadku leczenia segmentarnego

wypełnianie karty pacjenta (ryc. 2.1) jest bardzo przy-datne w ustaleniu właściwego punktu wymagającego le-czenia. Bardzo istotne jest, aby początkujący terapeuci zrozumieli, że leczenia nie przeprowadza się w miejscu manifestowania się bólu; w zależności od tego miejsca należy znaleźć odpowiednie centrum koordynacji (cc) wymagające leczenia.

w karcie pacjenta, oprócz miejsca bólu (m.bólu), za-pisuje się również inne dane, które mogą być pomocne w rozwiązaniu problemu.

Dane

pierwsze rubryki przeznaczone są dla danych osobowych pacjenta, łącznie z wykonywanym zawodem i uprawia-nym sportem. te dwa rodzaje aktywności mogą być

przyczynami bólu pacjenta, chociażby ze względu na po-wtarzające się przeciążenia lub urazy.

w rubryce „diagnoza” zmiany patologiczne występu-jące u pacjenta przedstawia się za pomocą terminologii medycznej. Diagnoza zwykle dotyczy zaburzeń stawo-wych, np. zapalenie okołostawowe, wypadnięcie dysku, zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego itd.

w rubryce „m.bólu” początkujący terapeuta może wpisywać dane dotyczące tylko jednego segmentu.

Ryc. 2.1. Karta pacjenta dotycząca  terapii centrów ko-ordynacji w zaburzeniach segmentarnych

Adres

Zawód wykonywany Sport uprawiany

Nr telefonu

m.bólu seg. lok. chron. nawr. intens.maks.

b.ruch seg. ruch nasilającymaks.

Hipoteza

Weryfikacja

Leczeniezob. tabele dotyczące weryfikacji ruchowej i palpacyjnej

Która jednostka mp? Gdzie jest zlokalizowane CC?

1. sesja:2. sesja:3. sesja:

leczone CC wynik po 1 tyg.

Diagnoza

Imię i nazwisko Data urodzenia

MANIPULACJA POWIĘZI – KARTA PACJENTA

MANUSSA

PIENS POTENS

EST


Miejsce bólu, które wskazuje pacjent, odpowiada centrum percepcji (cp) jednostki mp, czyli okolicy, w której wystąpiło zaburzenie ruchu lub podrażnienie zakończeń nerwowych. w odniesieniu do miejsca bólu określamy, które centrum koordynacji jednostki mp wy-maga leczenia.

wraz z nabywaniem doświadczenia staje się oczywiste, że większość pozornie segmentarnych zaburzeń w rze-czywistości nie pochodzi z jednego cc, dlatego w takiej sytuacji potrzebne jest zrównoważenie globalne.

Miejsce bólu zapisujemy, używając skrótu nazwy seg-mentu ciała (hu – ramię, cu – łokieć, ca – nadgarstek itd.). zalecamy stosowanie tych skrótów, gdyż ułatwia to określenie jednostki mp wymagającej leczenia.

należy także wskazać w obrębie segmentu dokładną lokalizację bólu, którą zapisuje się w sposób następują-cy: la – po stronie bocznej, an – po stronie przedniej, re – po stronie tylnej, me – po stronie przyśrodkowej itd. zaznaczamy również, czy ból odczuwany jest po pra-wej (p.) czy po lewej (l.) stronie tułowia, bądź kończyny, czy obustronnie (bi. = bilateralny). lokalizacja bólu (la, an…) odpowiada często bolesnemu ruchowi.

wpisujemy także od jakiego czasu dokucza ból (chron. = chronologia). Ból trwający kilka dni (d. = dzień), dwa lub trzy tygodnie (tyg. = tydzień) lub krócej niż 3 mie-siące (m. = miesiąc) uważany jest za ból ostry. jeśli ból dokucza od ponad 3 miesięcy lub od lat, uważany jest za ból przewlekły. Ból przewlekły ma często nawracający przebieg (nawr. = nawracający), z okresami remisji i za-ostrzeń. w przypadku bólu nawracającego warto odno-tować częstotliwość występowania bólu: raz w tygodniu (1 x tyg.), dwa razy w miesiącu (2 x m.), trzy razy w roku (3 x r.). zapisanie tego jest ważne, gdyż zmniejszenie częstości zaburzeń może oznaczać poprawę. na przykład, jeśli pacjent, zgłaszający wcześniej ból głowy dwa razy w tygodniu (2 x tyg.), twierdzi, że po leczeniu ból wys-tępuje tylko raz w miesiącu (1 x m.), oznacza to, że le-czenie zostało przeprowadzone w odpowiednim punkcie.

ostatnia część danych, odnosząca się do intensywno-ści bólu (intens. = intensywność), jest wyrażana za po-mocą gwiazdek: jedną gwiazdką (*) oznacza się lekki ból występujący również podczas ciężkiej pracy, znacznego obciążenia lub podczas intensywnego treningu sporto-wego; dwiema gwiazdkami (**) oznacza się silny ból, nieprzerywający jednak codziennej aktywności; trzema gwiazdkami (***) oznacza się bardzo silny ból, niepozwa-lający na zwykłą codzienną aktywność (ryc. 2.2).

po zgromadzeniu danych obiektywnych zapisujemy, jaki ruch prowokuje ból w największym stopniu (b.ruch =

bolesny ruch); pacjent najczęściej demonstruje nie „czys-te” ruchy jednokierunkowe, lecz ruchy złożone lub gesty. przeprowadzona później weryfikacja ruchowa pomo-że określić indywidualne nasilające dolegliwości ruchy. nawet jeśli pacjent demonstruje ruch złożony, może być on pomocny, w połączeniu z innymi danymi, do określe-nia dysfunkcyjnej jednostki mp.

czasami ruch bolesny nie występuje lub przeciwnie: ruchy wykonywane we wszystkich kierunkach są bolesne. w takich przypadkach zamiast bolesnego ruchu można zanotować wszelkie widoczne zmiany zgłaszane przez pacjenta lub zaobserwowane przez terapeutę. najczęściej należą do nich:1) zapalenie – zwykle zlokalizowane w miejscu bólu lub

wokół stawu,2) obrzęk – oceniany jest przez pomiar obwodu stawu,3) torbiele – często powstają nad określonymi ścięgnami

w celu kompensacji niewłaściwej czynności mięśni,

Ryc. 2.2. Przykładowy zapis danych w karcie pacjenta w przypadku izolowanego bólu stawu biodrowego (za-burzenie segmentarne)

Adres

Zawód wykonywany Sport uprawiany

Nr telefonu

m.bólu seg. lok. chron. nawr. intens.maks. cx er p. 3 l. 4 x r. ++

b.ruch seg. ruch nasilającymaks.

Hipoteza

Weryfikacja

Leczeniezob. tabele dotyczące weryfikacji ruchowej i palpacyjnej

Która jednostka mp? Gdzie jest zlokalizowane CC?

1. sesja: er-cx p., la-cx p.* ++ ++2. sesja:3. sesja:

leczone CC wynik po 1 tyg.

Diagnoza

Imię i nazwisko Data urodzenia

MANIPULACJA POWIĘZI – KARTA PACJENTA

MANUSSA

PIENS POTENS

EST

cx krzyżowanie nóg; czasami trzaski w stawie biodrowym

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie


Rozdział 3SEKWENCJA MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWA

RUCHU PRZEDNIEGO

PŁaSZcZYZNa StrZaŁKoWa

sekwencja ta porusza segmentami ciała w kierunku przednim; obejmuje następujące jednostki mięśniowo--powięziowe:

w tułowiu

ante-caput 1,2,3 an-cp 1,2,3ante-collum an-cl ante-thorax an-thante-lumbi an-luante-pelvis an-pv

w kończynie górnej

ante-scapula an-scante-humerus an-huante-cubitus an-cuante-carpus an-caante-digiti an-di

w kończynie dolnej

ante-coxa an-cxante-genu an-geante-talus an-taante-pes an-pe

Ryc. 3.1.  Centra  koordynacji  sekwencji  ruchu  przed-niego


centra koordynacji ruchu przedniego głowy

an-cp 2nad mięśniem jarzmowym

an-cp 1nad brzegiem dolnym oczodołu

powięź skroniowa (powięź głęboka)

czepiec ścięgnisty (powięź powierzchowna)

Ryc. 3.2. Widok głowy z boku. Skóra twarzy odciągnięta w dół, a owłosiona skóra głowy w górę

struktura tkanki łącznej różni się w zależności od okoli-cy głowy i twarzy. w okolicy przyuszniczej i policzkowej układ mięśniowo-rozcięgnowy powierzchowny (ang. su-perficial musculoaponeurotic system – sMas) zawarty jest pomiędzy dwiema warstwami tkanki tłuszczowej. na poziomie warg i oczu powięź powierzchowna łączy się

z mięśniową powięzią głęboką. w okolicy skroniowej powięź powierzchowna (czepiec ścięgnisty) zawarta jest pomiędzy dwiema warstwami tkanki tłuszczowej, od-dzielającymi ją od powierzchownie położonej skóry oraz głębiej położonej powięzi skroniowej.

JeDNoStKi MięśNioWo-PoWięZioWe tuŁoWia

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie




Miejsce bólu:przednia ściana brzucha wzdłuż przebiegu mięśnia prostego brzucha. nierównowaga po stronie przedniej może manifestować się po stronie tylnej bólem pleców.

Przyczyna bólu (CC):w powięzi brzusznej, która staje się mniej elastyczna, gdy jest poddawana nadmier-nym obciążeniom, co wpływa też negatyw-nie na włókna mięśniowe.

Jednostka mp ante-lumbi an-lu


pacjent leży na plecach; odrywa od podłoża jednocześnie głowę, klatkę piersiową oraz kończyny dolne. w pozycji stojącej trudno jest przetestować tę jednostkę mp.


w zależności od budowy ciała pacjenta te-rapeuta manipuluje za pomocą łokcia lub kostki palca pochewkę mięśnia prostego brzucha, na poziomie pępka; ból może promieniować w kierunku kości łonowej lub wyrostka mieczykowatego.

69SEKWENCJA MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWA RUCHU PRZEDNIEGO

Jednostka mp ante-pelvis an-pv


Miejsce bólu:część dolna brzucha, więzadło pachwino-we, staw krzyżowo-biodrowy.

Przyczyna bólu (CC):w powięzi biodrowej, która synchronizu-je włókna jednostawowe (mięśnia biodro-wego) z włóknami dwustawowymi (mięś-nia lędźwiowego) łączącymi się w dole biodrowym.


pacjent leży na plecach z kończynami dol-nymi ugiętymi w stawach biodrowych i ko-lanowych pod kątem 90°; odrywa od pod-łoża jedno biodro, a jeśli ból nie wystąpi, odrywa oba biodra jednocześnie, przybli-żając kolana do klatki piersiowej. Ból może manifestować się w pachwinie lub okolicy krzyżowej.


terapeuta przykłada łokieć lub kostkę pal-ca do powięzi biodrowej, przyśrodkowo od kolca biodrowego przedniego górnego; po uzyskaniu rozluźnienia tkanek przystępuje do głębszej manipulacji.

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie


Rozdział 4SEKWENCJA MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWA RUCHU TYLNEGO

PŁaSZcZYZNa StrZaŁKoWa

sekwencja ta porusza segmentami ciała w kierunku tyl-nym; obejmuje następujące jednostki mięśniowo-powię-ziowe:

w tułowiu

retro-caput 1,2,3 re-cp 1,2,3retro-collum re-clretro-thorax re-thretro-lumbi re-luretro-pelvis re-pv


retro-scapula re-scretro-humerus re-huretro-cubitus re-curetro-carpus re-caretro-digiti re-di

w kończynie dolnej

retro-coxa re-cxretro-genu re-geretro-talus re-taretro-pes re-pe

Ryc. 4.1. Centra koordynacji sekwencji ruchu tylnego


centra koordynacji ruchu tylnego głowy i szyi

re-cp 2szczyt czoła, nad mięśniem czołowym

powięź powierzchowna czaszki (czepiec ścięgnisty)

re-cp 1nad częścią przyśrodkową brzegu górnego oczodołu

re-cp 3bocznie od guzowatości potylicznej

powięź powierzchowna twarzy (SMAS)

re-clbocznie od Vi kręgu szyjnego

Ryc. 4.2. Widok głowy z boku, z czepcem ścięgnistym i mięśniem po-tylicznym

warstwa tkanki tłuszczowej leży pod skórą głowy i szyi. ułatwia to ruch ślizgowy pomiędzy skórą a powięzią po-wierzchowną. z preparatu widocznego na powyższej fo-

tografii warstwa tkanki tłuszczowej została usunięta wraz ze skórą. w okolicy potylicznej widoczny jest mięsień potyliczny zawarty w powięzi powierzchownej.


87SEKWENCJA MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWA RUCHU TYLNEGO

centra koordynacji ruchu tylnego tułowia

re-th nad brzuścem prostownika grzbietu, na poziomie wyrostka kolczystego iV kręgu piersiowego

przegroda międzymięśniowa oddzielająca mięsień najdłuższy (re) od mięśnia biodrowo-żebrowego (la)

re-lunad brzuścem prostownika grzbietu, na poziomie wyrostka kolczystego i kręgu lędźwiowego

powięź piersiowo-lędźwiowa po stronie prawej

Ryc. 4.3. Prostownik grzbietu po stronie lewej po usunięciu powięzi piersiowo-lędźwiowej, mięśnia czworobocznego, mięśni równoległo-bocznych, mięśnia najszerszego grzbietu

re-pvnad więzadłem biodrowo-lędźwiowym, na wysokości i kręgu krzyżowego

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie



Ból typu rwa kulszowa jest jedną z najczęściej spoty-kanych dolegliwości, z którą zmagają się terapeuci. Ból tego typu rozciąga się od okolicy lędźwiowej aż do sto-py, najczęściej po stronie tylnej. przyczyną wzmożonego napięcia wzdłuż sekwencji mp ruchu tylnego często jest densyfikacja w powięzi przykrywającej mięsień czworo-głowy uda (sekwencja antagonistyczna). Historia cho-robowa pacjenta może obejmować ból kolana lub jego uraz. podczas zbierania wywiadu należy zadawać okreś-lone pytania, uwzględniając to, że pacjent może nie pa-miętać dawnych epizodów. pacjenci często są zaskocze-ni, gdy podczas manipulacji cc ante-genu odzywa się ich „stary” ból. w takim przypadku objęty densyfikacją punkt po stronie przedniej jest cichym cc, ponieważ nie jest on przyczyną bólu spontanicznego; jest natomiast kompensowany poprzez zwiększenie napięcia po stronie tylnej. po przeprowadzonej manipulacji cc ante-genu

należy ponownie przeprowadzić weryfikację ruchową – często po leczeniu tego punktu dochodzi do znacznego zmniejszenia napięcia po stronie tylnej.

w stanie chronicznym, w wyniku wzmożonego na-pięcia tylnego, często dochodzi do densyfikacji w jed-nostkach mp re-lu, re-cx oraz re-ta. weryfikacja palpa-cyjna cc tych jednostek mp potwierdzi, czy punkty te wymagają leczenia. w przypadku densyfikacji czy bole-sności należy poddać je manipulacji w celu zmniejszenia napięcia wzdłuż sekwencji ruchu tylnego.

jak można zauważyć, efektywne leczenie powięzi wy-maga dokładnej analizy napięcia strukturalnego wywo-łującego dysfunkcję. największą trudnością jest nie samo postępowanie manualne, a zrozumienie, które cc nale-ży poddać leczeniu, aby zlikwidować aktualne napięcia kompensacyjne.

czasem na terapię zgłaszają się pacjenci z bólem zstępującym wzdłuż strony bocznej uda i podudzia. w takim przypadku może się okazać, na podstawie weryfikacji ruchowej i palpacyjnej, że agonistyczne i antagonistyczne cc, związane z płaszczyzną czołową, wymagają leczenia. natomiast tylno-boczna lokalizacja bólu może wskazywać zaangażowanie cc rotacji ze-wnętrznej i wewnętrznej.

przypadek kliniczny: Do gabinetu zgłosił się pacjent skarżący się na ból prawostronny, obejmujący tylną część miednicy, uda, kolana i pięty. Ból dokuczał mu od sześciu miesięcy, przy czym znacznie się nasilił w ciągu ostatnich dwóch tygodni. Dwa lata wcześniej pacjent doznał złamania rzepki po stronie prawej, ale wszystko wróciło do normy po dwóch miesiącach. weryfikacja ruchowa ujawniła bóle podczas ruchów wykonywanych w płaszczyźnie strzałkowej. leczeniem objęto cc an-ge p. z pozytywnym wynikiem; ze względu na chroniczność prob lemu manipulacji zostały poddane również cc re--pv oraz re-ta (ryc. 4.59).

przebieg badania i leczenie zapisano w sposób nastę-pujący:

Zapis danych w karcie pacjenta Zapis leczenia

pv, cx, ge, ta re p. 6 m. < 15 d. ***, złamanie ge an p. 2 l. an-ge p. +++ re, re-pv, ta p. +

PrZYKŁaD LecZeNia W PrZYPaDKu NieróWNoWagi W PŁaSZcZYŹNie StrZaŁKoWeJ

Ryc. 4.59. Kompensacje w płaszczyźnie strzałkowej

Rozdział 5SEKWENCJA MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWA

RUCHU DOŚRODKOWEGO

PŁaSZcZYZNa cZoŁoWa

sekwencja ta porusza segmentami ciała w kierunku do-środkowym; obejmuje następujące jednostki mięśniowo--powięziowe:

w tułowiu

medio-caput 1, 2, 3 me-cp 1, 2, 3medio-collum me-cl, me-cl rmedio-thorax me-th, me-th rmedio-lumbi me-lu, me-lu rmedio-pelvis me-pv, me-pv r


medio-scapula me-scmedio-humerus me-humedio-cubitus me-cumedio-carpus me-camedio-digiti me-di

w kończynie dolnej

medio-coxa me-cxmedio-genu me-gemedio-talus me-tamedio-pes me-pe

Ryc. 5.1.  Centra  koordynacji  sekwencji  ruchu  dośrod-kowego


centra koordynacji ruchu dośrodkowego głowy i szyi

me-cp 2 szew żuchwowo-gnykowy

kość gnykowa

me-cp 3 przyczep potyliczny więzadła karkowego

szew pomiędzy dwoma mięśniami podgnykowymi

mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy, odsunięty w dół

me-clpomiędzy ścięgnami

głów przyśrodkowych mięśni mostkowo-obojczykowo-sutkowych

Ryc. 5.2. Blaszka środkowa powięzi głębokiej szyi widoczna po odsu-nięciu w dół mięśni mostkowo-obojczykowo-sutkowych

Blaszka środkowa powięzi szyi nie jest jedynie cienką blaszką tkanki łącznej luźnej, oddzielającą mięśnie most-kowo-obojczykowo-sutkowe od mięśni podgnykowych; stanowi także otoczkę dla mięśni podgnykowych, obej-mując ich omięsną i śródmięsną. jedynie taka struktu-

ra tłumaczy koordynacyjną funkcję powięzi głębokiej. tkanka łączna luźna jest równie istotna w utrzymaniu motorycznej niezależności różnych mięśni, ale nie ma kontaktu z ich wrzecionkami nerwowo-mięśniowymi.


113SEKWENCJA MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWA RUCHU DOŚRODKOWEGO

centra koordynacji ruchu dośrodkowego tułowia

me-cl r na przyczepie więzadła karkowego do Vii kręgu szyjnego

więzadło nadkolcowe stanowiące ciągłość z więzadłem karkowym

me-th r na więzadle nadkolcowym odcinka piersiowego kręgosłupa

kąt dolny łopatki przykryty mięśniem najszerszym grzbietu

Ryc. 5.3. Powięź powierzchowna okolicy grzbietu; prześwituje przez nią mięsień  równoległoboczny  zawarty  w  rozdwojeniu  powięzi  głę-bokiej

powięź powierzchowna

me-lu r na więzadle nadkolcowym odcinka lędźwiowego

w ciele ludzkim takie struktury, jak mięśnie i nerwy, osłonięte są różnymi warstwami tkanki łącznej; pierw-szą warstwą pod skórą jest tkanka tłuszczowa, pod którą przebiega, złożona z dwóch warstw (jednej luźniejszej,

a drugiej bardziej zbitej), powięź powierzchowna, a naj-głębiej – powięź głęboka. pokazuje to, jak jednostka mp jest chroniona przed czynnikami zewnętrznymi, aby mo-gła prawidłowo funkcjonować.

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie



Ryc. 5.20. Miejsce bólu z przodu i z tyłu

Miejsce bólu z przodu (me-lu):napięcie lub obrzmienie okolicy nadpęp-kowej.

Miejsce bólu z tyłu (me-lu r):wzdłuż więzadła nadkolcowego odcinka lędźwiowego; podczas siedzenia ból może sprawiać kontakt z twardym oparciem krzesła.

Jednostka mp medio-lumbi me-lu, me-lu r

Ryc. 5.21. Leczenie me-lu

pacjent leży na plecach; terapeuta manipu-luje kresę białą; w karcie pacjenta zapisuje: me-lu 1 – cc poniżej wyrostka mieczyko-watego, me-lu 2 – cc w połowie odległo-ści pomiędzy wyrostkiem mieczykowatym a pępkiem, me-lu 3 – cc powyżej pępka.

Nota bene: powodem bólu brzucha mogą być nie tylko zaburzenia trzewne, ale rów-nież wzmożone napięcie mięśniowo-po-więziowe ściany brzucha, co może zaburzać funkcję jelit.

Ryc. 5.22. Leczenie me-lu r

w przypadku nadmiernej tkliwości więza-dła nadkolcowego należy podczas pierw-szej sesji leczyć je pośrednio, manipulując mięśnie łączące się z tym więzadłem po-przez więzadła międzykolcowe; w wyniku normalizacji napięcia mięśniowego często dochodzi do nagłego zmniejszenia tkliwo-ści więzadeł i okostnej kręgów.

121SEKWENCJA MIĘŚNIOWO-POWIĘZIOWA RUCHU DOŚRODKOWEGO

Jednostka mp medio-pelvis me-pv, me-pv r

Ryc. 5.23. Miejsce bólu z przodu i z tyłu

Miejsce bólu z przodu (me-pv):poniżej pępka – ból lub wrażenie obrzmie-nia.

Miejsce bólu z tyłu (me-pv r):okolica krzyżowo-guziczna; trudność w utrzy maniu pozycji siedzącej przez dłuż-szy czas.

Ryc. 5.24. Leczenie me-pv

pacjent leży na plecach; terapeuta opusz-kami palców manipuluje kresę białą w kie-runku bardziej ograniczonym; w karcie pacjenta zapisuje: me-pv 1 – cc poniżej pępka, me-pv 2 – cc w połowie odległości pomiędzy pępkiem a spojeniem łonowym, me-pv 3 – cc nad spojeniem łonowym.

Ryc. 5.25. Leczenie me-pv r

pacjent leży na brzuchu; terapeuta mani-puluje więzadło krzyżowo-guziczne. w przypadku rozciągnięcia więzadła krzy-żowo-guzicznego, w wyniku po ura zowego zwichnięcia kości guzicznej, normalizacja napięcia następuje po przeprowadzeniu zewnętrznej manipulacji; kość guziczna może wrócić do fizjologicznej pozycji po pracy z tkankami miękkimi.

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie




Miejsce bólu:najczęściej w antagonistycznej jednost-ce mp (me-pe), czyli na stronie podeszwo-wej stopy; drugi i trzeci palec stopy – dość rzadko.

Przyczyna bólu (CC):w powięzi mięśni międzykostnych grzbie-towych, które odwodzą palce; mięśnie mię-dzykostne podeszwowe natomiast przywo-dzą palce; obie grupy mięśniowe pozostają w ścisłym kontakcie.

Jednostka mp latero-pes la-pe


weryfikację można przeprowadzić aktyw-nie, prosząc pacjenta o przejście na palcach lub pasywnie – ściskając jego przodostopie w celu uzyskania efektu ciasnych butów.


pacjent leży na plecach z kończyną dolną zgiętą w stawach biodrowym i kolanowym, z podeszwą stopy przylegającą do kozet-ki. terapeuta manipuluje kostką palca po-między drugą a trzecią lub trzecią a czwartą kością śródstopia u podstawy palców. Ma-nipulacja tego cc przywraca elastyczność powięzi, która może uciskać nerw (meta-tarsalgia Mortona).

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie


227MOBILIZACJA POWIĘZI

troczki

troczki zawdzięczają swoją nazwę temu, że wyglądem przypominają krzyżujące się włókna kolagenowe tworzą-ce układ podobny do sieci (ryc. 9.1). w rzeczywistości włókna kolagenowe są rozmieszczone w różnych war-stwach, ślizgających się jedna względem drugiej. w każ-dej warstwie włókna kolagenowe przebiegają równole-gle do siebie w różnych kierunkach względem włókien warstw sąsiednich. po rozdzieleniu podczas sekcji różnych warstw troczka zginaczy nadgarstka ukazują się włókna kolagenowe głębokiej warstwy troczka; włókna te stano-wią ciągłość z niektórymi włóknami mięśni kłębu kciuka, przez które są wprowadzane w napięcie (ryc. 9.4). Gdy ręka chwyta jakiś przedmiot, w wyniku skurczu mięśni kłębu kciuka rozciągane są także wspomniane włókna kolagenowe. rozciągnięcie to przenosi się wzdłuż sko-śnych (przebiegających spiralnie) włókien kolagenowych powięzi głębokiej przedramienia (ryc. 9.5) na wrzecion-ka nerwowo-mięśniowe, które generują impulsy nerwo-

we skierowane do mięśni ramienia dostosowujących się do siły i ruchu wykonywanego przez rękę.

troczek prostowników nadgarstka napinany jest głów-nie przez przebiegające pod nim ścięgna oraz w wyniku rotacji kości łokciowej i promieniowej.

ostatnie badania7, dotyczące zależności pomiędzy ścięgnami i troczkami, wykazały, że przecięcie troczków spowodowało: – skrócenie włókien mięśniowych z powodu zmniejsze-

nia odległości pomiędzy przyczepem początkowym a przyczepem końcowym;

– zwiększenie ramienia dźwigni mięśnia względem sta-wu.z badań tych można wyciągnąć wniosek, że rolą trocz-

ków jest nie tylko przytrzymywanie ścięgien, ale rów-

7 przecięcie troczków powoduje nie tylko zmiany adaptacyjne włó-kien mięśniowych, ale również reorganizację komponentów macierzy zewnątrzkomórkowej powięzi i szkieletu mięśniowego. (p.a. Huijing 2001)

Ryc. 9.4. Przyczepy wielu włókien mięśni kłębu kciuka do troczka zginaczy

Ryc. 9.5. Ciągłość włókien kolagenowych troczka w po-więzi przedramienia


nież uczestniczenie w organizacji motorycznej mięśni. interakcja pomiędzy ścięgnami, troczkami i narządami ścięgnistymi Golgiego może uczestniczyć w obwodo-wej kontroli motorycznej, oprócz kontroli sprawowanej przez centralny układu nerwowy8.

centralny układ nerwowy sam nie byłby w stanie kon-trolować wszystkich zmiennych, nawet tych uczestniczą-cych podczas takiej prostej czynności motorycznej, jak nalewanie wody z butelki do szklanki. kończyna trzyma-jąca szklankę obciążana jest z coraz większą siłą, podczas gdy obciążenie kończyny trzymającej butelkę zmniejsza

8 najbardziej istotnymi reprezentantami modelu układowego są Gibson i Bernstein (1968) oraz turvey i kelso (1980). przez słowo

„układ” rozumieć należy oddziałujący wzajemnie na siebie kompleks komponentów, utworzony z części połączonych ze sobą w określony sposób. Bernstein rozpoznał, że rola określonego mięśnia w danym ruchu jest zmienna i zależy od kontekstu i okoliczności, w jakich ten mięsień jest używany. turvey przedstawił koncepcję struktury koor-dynacyjnej (czyli grupy mięśni przechodzącej nad kilkoma stawami) działającej jako pojedyncza jednostka funkcjonalna. w odniesieniu do powyższych teorii interesujące jest rozważenie roli powięzi. (l. cossa-rini 2005)

się stopniowo wraz z ubywaniem w niej wody; czynność ta może być wykonywana nawet bez świadomej kontroli.

Dowodem na istnienie tej obwodowej organizacji motorycznej jest przypadek uszkodzenia okołostawo-wych tkanek miękkich – pacjent początkowo wykonuje jedynie powolne ruchy, ponieważ każdy ich etap wymaga świadomej kontroli i uwagi.

istnieją również inne troczki, o tych samych właściwo-ściach, jak te najczęściej opisywane.

na przykład na poziomie kolana najczęściej opisywa-ny jest troczek rzepki9, natomiast rzadko wspomina się o krzyżujących się włóknach kolagenowych obecnych w dole podkolanowym (ryc. 9.6).

krzyżujące się włókna kolagenowe możemy też zna-leźć na poziomie łokcia – po stronie przedniej oraz tyl-nej (ryc. 9.14), w powięzi piersiowo-lędźwiowej, na po-ziomie kości łonowej, nad wyrostkiem mieczykowatym (ryc. 9.25). Być może troczki te nie są brane pod uwagę, ponieważ nie są traktowane jak struktury przytrzymu-jące ścięgna tak jak troczki nadgarstka i okolicy stawu skokowego.

włókna kolagenowe troczków znajdują się bezpośred-nio pod powięzią powierzchowną, gdzie często łączą się ze sobą obie powięzie.

innym rodzajem troczka jest troczek skóry. jego pod-skórne włókna kolagenowe rozciągają się od skóry do po-więzi powierzchownej i od powięzi powierzchownej do powięzi głębokiej. troczek skóry jest dobrze rozwinięty w okolicy piersiowej (więzadło wieszadłowe sutka, łac. li-gamentum suspensorium mammae), na dłoniowej stronie ręki oraz na podeszwowej stronie stopy.

centrum fuzji

centrum koordynacji (cc) znajduje się w obrębie po-więzi, w miejscu zbiegania się trakcji wywieranych przez włókna mięśniowe, natomiast w obrębie troczków znaj-duje się centrum fuzji (cF), które odgrywa istotną rolę w napinaniu ścięgien.

centrum koordynacji (cc) uczestniczy na poziomie segmentarnym, synchronizując aktywność jednokierun-kowych włókien mięśniowych poprzez aktywację wrze-cionek nerwowo-mięśniowych.

centrum fuzji (cF) synchronizuje aktywność dwóch lub większej liczby jednostek mp, w celu realizacji sche-

9 powięź szeroka jest wzmocniona w części bocznej przez włókna ścięgniste biegnące od naprężacza powięzi szerokiej i mięśnia poślad-kowego wielkiego, a od dołu – przez włókna kolagenowe troczka rzep-ki. (D. Hertling 2005)

Ryc. 9.6.  Krzyżujące  się  włókna  kolagenowe  powięzi głębokiej na poziomie dołu podkolanowego


matu motorycznego w danym stawie, za pośrednictwem organów ścięgnistych Golgiego.

pod troczkami nadgarstka, w okolicy stawów sko-kowych oraz palców, przebiegają ścięgna tak jak linki za systemem bloczków (krążków linowych) – ryc. 9.7. wraz ze zmianą kąta pomiędzy linką a bloczkiem zmienia się również siła10 niezbędna do wykonania danego zada-nia ruchowego, tak samo jak np. zmienia się siła zgięcia grzbietowego stopy wraz ze zmianą kąta w stawie skoko-wym. ten mechanizm biomechaniczny wpływa na reali-zowany ruch niezależnie od kontroli układu nerwowego. z tego krótkiego opisu wynika, jak istotny jest niezabu-

10 podsumowując, możemy stwierdzić, że na transmisję siły w mecha-nice mięśniowo-szkieletowej wpływają struktury powięziowe, znajdu-jące się wewnątrz i na zewnątrz mięśnia. (a. can 2003)

rzony ślizg pomiędzy ścięgnem a troczkiem w obwodo-wej koordynacji motorycznej11. koordynacja ta jest ak-tywowana w momencie, w którym segment przechodzi z jednej płaszczyzny do drugiej (schemat motoryczny).

na przykład podczas chodu ścięgna przebiegające pod troczkiem prostowników muszą ciągle przechodzić z pozycji ruchu przedniego do pozycji ruchu bocznego. Można z tego wywnioskować, że dochodzi do płynnej modulacji impulsów motorycznych, w wyniku czego siła kurczliwa mięśni ruchu przedniego zmniejsza się stop-niowo na korzyść zwiększania się siły kurczliwej mięśni ruchu bocznego (ryc. 9.8). podczas czynności motorycz-nej troczki modulują napięcie ścięgien zarówno mecha-nicznie, jak i neurologicznie.

11 precyzyjna interakcja pomiędzy układem kostnym a układem więzadłowym zapewnia stabilność nadgarstka. siły poprzeczne są neu-tralizowane dzięki okrężnemu rozmieszczeniu troczków. uszkodzenie choćby jednego elementu wiąże się z poważnymi konsekwencjami dla stabilności całego układu. (B. Morriggl 1999)

B

A

C

B

A

Ryc. 9.7.  Troczki  przenoszą  ruchy wykonywane  przez ścięgna, tak jak w układzie bloczków; siła zmienia się wraz ze zmianą średnicy bloczka (A, B, C)

Ryc. 9.8. Centrum fuzji an-la reguluje zmniejszanie się sił ante i zwiększanie sił latero


troczki, dzięki podziałowi na przedziały, częściowej elastyczności i przyczepom kostnym, regulują przejście ścięgien z adaptacją wpływającą na biomechanikę lub siłę mięśniową.

troczki są niczym woźnica, który reguluje siłę różnych koni, przemieszczając stopniowo segment z jednej pozy-cji do drugiej.

punkty w obrębie troczków nazywają się centrami fu-zji (cF), ponieważ łączą siły dwóch jednostek mp w celu zrealizowania schematu motorycznego.

na fotografiach pokazujących miejsca bólu każde cF (rozdziały 11–14) wskazane jest przez dwa wektory odchodzące od dwóch centrów koordynacji zaangażo-wanych w ruch pośredni (schemat motoryczny) danego segmentu. trzecia siła – rotacyjna nie została uwzględ-niona, ponieważ występuje zawsze; w każdym schemacie motorycznym musi uczestniczyć komponent rotacji ze-wnętrznej lub wewnętrznej.

Nazwy centrów fuzji

ponieważ każde centrum fuzji (cF) ma określoną loka-lizację i funkcję, otrzymało indywidualną nazwę, dzięki czemu możliwe jest zapisywanie go w karcie pacjenta. najprostszym sposobem nazwania cF było połączenie nazw dwóch jednostek mp, które ten punkt koordynują podczas określonej czynności motorycznej. na przykład cF, które koordynuje przejście stopy z ruchu przedniego do ruchu bocznego, nazywa się cF ante-latero-pes. tak jak w przypadku segmentarnych centrów koordynacji, również centra fuzji można przedstawiać w postaci skró-tu – dla powyższego przypadku: an-la-pe. nazwę każ-dego cF tworzą skróty dwóch kierunków ruchu, które to cF koordynuje, oraz segmentu, w którym to cF się znajduje. pierwszy kierunek zawsze dotyczy płaszczyzny strzałkowej, a drugi – płaszczyzny czołowej (tab. 9.1, 9.2, 9.3). w pierwszej kolumnie każdej tabeli podano peł-ne nazwy schematów motorycznych, a po nich – nazwy segmentów. Druga kolumna zawiera skróty nazw wszyst-kich cF, a kolumna trzecia – odpowiadające im punkty akupunkturowe. na końcu książki znajduje się pełny wykaz punktów akupunkturowych wraz z odpowiadają-cymi im centrami koordynacji oraz centrami fuzji.

centra fuzji retro-medio tułowia mogłyby odpowia-dać punktom nadzwyczajnym (eX), które są wymie-niane w niektórych publikacjach akupunkturowych. zdecydowaliśmy się jednak powiązać je z punktami me-ridianu pęcherza moczowego (pM), przesuwając je nie-co dośrodkowo. centra fuzji w tabelach zostały podane według przebiegu przekątnych mp, natomiast na końcu

rozdziału – według przebiegu spiral mp. interesujące jest to, że przebieg spiral mp jest podobny do przebiegu me-ridianów ścięgnisto-mięśniowych oraz że większość cF odpowiada tak zwanym akupunkturowym miejscom wprowadzania igły.

Tab. 9.1. Centra fuzji i punkty akupunkturowe kończyny górnej

Nazwy CF Skróty Punkty akupunkturowe

retro-lateroscapulahumeruscubituscarpusdigiti

re-la-sc 1, 2re-la-hure-la-cure-la-ca 1, 2re-la-di

Si 12, li 16TE 13TE 9li 6, 7li 5

retro-medioscapulahumeruscubituscarpusdigiti

re-me-scre-me-hure-me-cu 1, 2re-me-ca 1, 2re-me-di

Si 13Si 11TE 11, Si 8TE 5-7, Si 6TE 4, Si 4

ante-lateroscapulahumeruscubituscarpusdigiti

an-la-sc 1, 2an-la-huan-la-cu 1, 2an-la-ca 1, 2an-la-di

li 17, ST 12li 14li 13, lu 5lu 7, 8LU 9

ante-medioscapulahumeruscubituscarpusdigiti

an-me-sc 1, 2an-me-hu 1, 2an-me-cuan-me-ca 1, 2an-me-di

ST 15, 16GB 22, Sp 19HT 3pc 5, HT 6pc 7

Tab. 9.2. Centra fuzji i punkty akupunkturowe tułowia

Nazwy CF Skróty Punkty akupunkturowe

retro-laterocaputcollumthoraxlumbipelvis

re-la-cp 1, 2, 3re-la-clre-la-thre-la-lure-la-pv

GB 13, 17, 19TE 17BL 44BL 49Bl 53

retro-mediocaputcollumthoraxlumbipelvis

re-me-cp 1, 2, 3re-me-clre-me-th 1, 2, 3re-me-lu 1, 2re-me-pv 1, 2

Bl 5, Bl 7, cV 19Bl 10Bl 13, 17, 19Bl 23, 25Bl 31, Bl 29

ante-laterocaputcollumthoraxlumbipelvis

an-la-cp 1, 2, 3an-la-clan-la-th 1, 2an-la-lu 1, 2an-la-pv 1, 2

Si 18, ST 7, Si 19Si 17Sp 18, 17Sp 16, ST 23ST 27, ST 30

ante-mediocaputcollumthoraxlumbipelvis

an-me-cp 1, 2, 3an-me-clan-me-th 1, 2, 3an-me-lu 1, 2, 3an-me-pv 1, 2, 3

li 20, GV 26, cV 24ST 10 Ki 26, Ki 24, Ki 22Ki 21, Ki 19, Ki 16Ki 15, Ki 13, Ki 11

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie



Spirala ante-latero

spirala ta rozpoczyna się w przednio-bocznej okolicy ręki i stopy; od stopy kieruje się ku tylno-przyśrodkowej okolicy podudzia, skąd przechodzi do przednio-bocznej okolicy kolana, a następnie kieruje się ku tylno-przy-środkowej okolicy biodra. krzyżujące się włókna kolage-nowe powięzi piersiowo-lędźwiowej (re-me) łączą tę spi-ralę kończyny dolnej z kontraleteralną kończyną górną. od tylno-przyśrodkowej okolicy łopatki spirala kieruje się w górę ku przednio-bocznej okolicy głowy włóknami więzadła karkowego, przekraczających linię pośrodkową ciała (ryc. 9.18).

Ryc. 9.16.  Troczek  dolny  prostowników  stanowi  ciąg-łość z troczkiem dolnym mięśni strzałkowych

Ryc. 9.18. Spirala ante-latero

Ryc. 9.17. Powierzchowna i głęboka część troczka zgi-naczy nadgarstka

an-la-cp

re-me-cl

re-me-sc

re-me-hu

an-la-cu

re-me-ca

an-la-di

re-me-th

re-me-lu

re-me-pv

re-me-cx

an-la-ge

re-me-ta

an-la-pe


Spirala ante-medio

spirala ta rozpoczyna się w przednio-przyśrodkowej oko-licy ręki i stopy; od stopy kieruje się ku tylno-bocznej okolicy podudzia, skąd przechodzi do przednio-przy-środkowej okolicy kolana, a następnie kieruje się ku tylno-bocznej okolicy biodra. krzyżujące się włókna kolagenowe powięzi piersiowo-lędźwiowej (re-la) łą-czą tę spiralę kończyny dolnej z kontralateralną spiralą kończyny górnej o tej samej nazwie (ryc. 9.21). od tyl-no-bocznej okolicy łopatki spirala kieruje się ku przed-nio-przyśrodkowej okolicy głowy po stronie przeciwnej, poprzez troczek powięzi karku. termin „troczek” odnosi się również do krzyżujących się włókien kolagenowych jednej strony z włóknami strony przeciwnej, tworzących układ podobny do sieci.

Ryc. 9.19. Krzyżujące się włókna kolagenowe (troczek) w okolicy tylno-bocznej przedramienia

Ryc. 9.21. Spirala ante-medio

Ryc. 9.20.  Rotacja  podudzia  wprowadza  w  napięcie włókna o przebiegu spiralnym w udzie

an-me-cp

re-la-cl

re-la-sc

re-la-hu

an-me-cu

re-la-ca

an-me-di

re-la-th

re-la-lu

re-la-pv

re-la-cx

an-me-ge

re-la-ta

an-me-pe

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie


Rozdział 11CENTRA FUZJI RETRO-LATERO

PrZeKĄtNa MięśNioWo-PoWięZioWa retro-Latero

przekątna ta porusza segmentami ciała w kierunku tylno--bocznym; obejmuje następujące centra fuzji:

w tułowiu

retro-latero-caput re-la-cpretro-latero-collum re-la-clretro-latero-thorax re-la-thretro-latero-lumbi re-la-luretro-latero-pelvis re-la-pv


retro-latero-scapula re-la-scretro-latero-humerus re-la-huretro-latero-cubitus re-la-curetro-latero-carpus re-la-caretro-latero-digiti re-la-di

w kończynie dolnej

retro-latero-coxa re-la-cxretro-latero-genu re-la-geretro-latero-talus re-la-taretro-latero-pes re-la-pe

Ryc. 11.1. Centra fuzji retro-latero


Weryfikacja ruchowa przekątnej retro-latero

Ryc. 11.2. Weryfikacja ruchowa kończyny górnej

pacjent zgina, odwodzi i rotuje ramię na zewnątrz, z jednocześnie wyprostowanym lub częściowo zgiętym stawem łokciowym; ruch może być wykonany czynnie lub prze-ciwko oporowi.

Ryc. 11.3. Weryfikacja ruchowa tułowia

pacjent przykłada rękę stroną dłoniową do pośladka i przesuwa ją wzdłuż uda w kie-runku kolana. w przy padku dysfunkcji tej przekątnej ból lokalizuje się bocznie od kręgosłupa.

Ryc. 11.4. Weryfikacja ruchowa kończyny dolnej

pacjent opuszcza testowaną kończynę dol-ną poza brzeg kozetki. ten ruch tylno--boczny (re-la) wiąże się z jednoczesnym zgięciem w stawie kolanowym; może być wykonany czynnie lub przeciwko oporowi, zaczynając od pozycji zgięcia i przywiedze-nia w stawie biodrowym (an-me) z wypro-stowanym stawem kolanowym.

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie


257CENTRA FUZJI RETRO-LATERO

centrum fuzji retro-latero-cubitus re-la-cu

Ryc. 11.13.  Centrum  fuzji  i  powiązane z nim centra koordynacji

Miejsce bólu:przedramię, łokieć, w szczególności miejsce zbiegania się dwóch linii sił naniesionych na fotografii.

Przyczyna bólu (CF):Dysfunkcja każdego z centrów fuzji może powodować bóle w różnych miejscach, po-nieważ związane są one z różnymi jednost-kami mp i z troczkami łączącymi różne okolice ciała.

Ryc. 11.14. Weryfikacja palpacyjna

w bruździe za prostownikami promienio-wym długim i krótkim nadgarstka – na troczku utworzonym przez poprzeczne i skośne włókna powięzi przedramienia, po stronie tylnej.


pacjent leży na brzuchu z kończyną górną wzdłuż tułowia, wyprostowaną w stawie łokciowym; w przypadku zapalenia nad-kłykcia bocznego kości ramiennej często mobilizowane jest to cF wraz z cc la-cu i cc re-cu.

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie


289CENTRA FUZJI RETRO-MEDIO

centrum fuzji retro-medio-lumbi re-me-lu

Ryc. 12.33.  Centrum  fuzji  i  powiązane z nim centra koordynacji

Miejsce bólu:okolica lędźwiowa; może występować sztywność kręgosłupa lędźwiowego.

Przyczyna bólu (CF):to cF synchronizuje wydłużanie i skraca-nie więzadła nadkolcowego (me) z aktyw-nością mięśni przykręgosłupowych (re).

Ryc. 12.34. Weryfikacja palpacyjna

1) w bruździe pomiędzy wyrostkami kol-czystymi i i ii kręgu lędźwiowego a pro-stownikiem grzbietu;

2) w bruździe pomiędzy wyrostkami kol-czystymi iii i iV kręgu lędźwiowego a prostownikiem grzbietu.

Bolesny ruch: unoszenie w pozycji sie-dzącej kończyny dolnej wyprostowanej w stawie kolanowym (test slump w celu wykrycia zaburzonej neuromechaniki), co nasila ból typu rwa kulszowa.


pacjent leży na brzuchu; terapeuta za po-mocą łokcia wykonuje poprzeczną mobi-lizację przyśrodkowo od masy mięśniowej prostownika grzbietu, ale nie bezpośred-nio nad nią (zob. re-lu).

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie


351TABLICE POGLĄDOWE

centra koordynacji (cc) i centra fuzji (cF) kończyny górnej – strona tylna

re-la-sc

re-la-hu

re-la-cu

re-la-ca

re-la-di

Ryc. 15.3. Centra fuzji przekątnej retro-latero (rl); centra koordynacji sekwencji ruchu tylnego (R), bocznego (L) oraz rotacji zewnętrznej (E)

centra koordynacji rotacji zewnętrznej przedstawione są wraz z centrami koordynacji sekwencji ruchu tylnego i bocznego, ponieważ schemat motoryczny retro-latero--extra realizowany jest najczęściej. centra koordynacji

rotacji wewnętrznej przedstawione są wraz centrami ko-ordynacji ruchu przedniego i dośrodkowego, ponieważ schemat motoryczny ante-medio-intra jest antagonistą wspomnianego wyżej schematu.


centra koordynacji (cc) i centra fuzji (cF) kończyny górnej – strona przyśrodkowa

re-me-di

re-me-ca

re-me-cu

re-me-hu

re-me-sc

Ryc. 15.4. Centra fuzji przekątnej retro-medio (rm); centra koordyna-cji sekwencji ruchu tylnego (R) oraz dośrodkowego (M)

na powyższej fotografii zostały zakreślone wszystkie wi-doczne centra koordynacji i centra fuzji danych segmen-tów, z wyjątkiem segmentu łopatki (sc) ponieważ połą-

czenia pomiędzy jednostkami mp ruchu dośrodkowego (medio) i ruchu tylnego (retro) przechodzą pod łopatką.

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie



WerYFiKacJa rucHoWa JeDNoSteK MP SegMeNtu LęDŹWi (LuMBi)

Płaszczyzna strzałkowa

Płaszczyzna czołowa

Płaszczyzna poprzeczna

Fig. 15.31. Ante-lumbi

Fig. 15.33. Medio-lumbi

Fig. 15.35. Intra-lumbi

Fig. 15.32. Retro-lumbi

Fig. 15.34. Latero-lumbi

Fig. 15.36. Extra-lumbi

weryfikacja ruchowa jednostki mp intra-lumbi uważa-na jest za pozytywną, gdy ból manifestuje się w okolicy podżebrowej podczas rotacji; ten sam test uważany jest

za pozytywny dla jednostki mp extra-lumbi, jeśli ból ma-nifestuje się po stronie bocznej części lędźwiowej.


WerYFiKacJa rucHoWa JeDNoSteK MP SegMeNtu MieDNicY (PeLViS)




Fig. 15.37. Ante-pelvis

Fig. 15.39. Medio-pelvis

Fig. 15.41. Intra-pelvis

Fig. 15.38. Retro-pelvis

Fig. 15.40. Latero-pelvis

Fig. 15.42. Extra-pelvis

weryfikacja ruchowa jednostki mp retro-pelvis wyma-ga dynamicznego wypchnięcia jednej strony miednicy

do przodu w celu przezwyciężenia obronnej sztywności ograniczającej ruch.


WerYFiKacJa rucHoWa JeDNoSteK MP SegMeNtu BioDra (coXa)




Fig. 15.43. Ante-coxa

Fig. 15.45. Medio-coxa

Fig. 15.47. Intra-coxa

Fig. 15.44. Retro-coxa

Fig. 15.46. Latero-coxa

Fig. 15.48. Extra-coxa

weryfikacja jednostki mp ante-coxa często ujawnia ból po stronie tylnej; sugeruje to, że ból typu rwa kulszowa

może wynikać z nadmiernego napięcia w jednostce mp ante-coxa lub ante-genu.

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie



lu 1 an-Sclu 2 an-Hulu 3 an-la-HuLU 4 AN-HUlu 5 an-la-cu 2lu 6 an-calu 7 an-la-ca 1lu 8 an-la-ca 2LU 9 AN-LA-DIlu 10 an-Dilu 11 an-Di

ST 1 an-cp 1ST 2 an-cp 1ST 3 an-cp 2ST 4 an-cp 2ST 5 an-cp 3ST 6 la-cp 3ST 7 an-la-cp 2ST 8 la-cp 2ST 9 AN-CLST 10 an-mE-clST 11 iR-clST 12 an-la-Sc 2ST 13 iR-ScST 14 an-mE-Sc 1ST 15 an-mE-Sc 1ST 16 an-mE-Sc 2ST 17 an-mE-Sc 2ST 18 iR-THST 19 an-THST 20 an-THST 21 an-la-lu 2ST 22 an-la-lu 2ST 23 an-luST 24 an-luST 25 an-luST 26 an-la-pV 1ST 27 an-la-pV 1ST 28 an-la-pV 1ST 29 an-la-pV 2ST 30 an-la-pV 2ST 31 la-cXST 32 an-GEST 33 an-la-GE 1ST 34 an-la-GE 1ST 35 an-la-GE 2ST 36 an-la-GE 3ST 37 an-TaST 38 an-TaST 39 la-TaST 40 la-TaST 41 an-la-pE 1ST 42 an-pEST 43 la-pEST 44 LA-PEST 45 la-pE

li 1 la-Dili 2 la-Dili 3 la-DiLI 4 LA-DIli 5 RE-la-Dili 6 RE-la-ca 2li 7 RE-la-ca 1li 8 la-caLI 9 LA-CAli 10 la-culi 11 la-culi 12 an-la-cu 1li 13 an-la-cu 1li 14 an-la-Huli 15 la-Huli 16 RE-la-Sc 2li 17 an-la-Sc 1li 18 la-clli 19 an-mE-cp 2li 20 an-mE-cp 1

Sp 1 iR-pESp 2 iR-pESp 3 iR-pESp 4 an-mE-pE 3Sp 5 an-mE-pE 2Sp 6 an-mE-Ta 2Sp 7 an-mE-Ta 1Sp 8 an-mE-GE 3Sp 9 an-mE-GE 2Sp 10 iR-GESp 11 mE-GESp 12 an-cXSp 13 an-cXSp 14 an-pVSp 15 an-luSp 16 an-la-lu 1Sp 17 an-la-TH 2Sp 18 an-la-TH 1Sp 19 an-mE-Hu 1Sp 20 an-mE-Hu 1Sp 21 mE-Sc

HT 1 mE-HuHT 2 mE-cuHT 3 an-mE-cuHT 4 ME-CAHT 5 an-mE-ca 2HT 6 an-mE-ca 2HT 7 an-mE-DiHT 8 mE-DiHT 9 ME-DI

PoDoBieńStWa PoMięDZY ceNtraMi KoorDYNacJi, ceNtraMi FuZJi a PuNKtaMi aKuPuNKturoWYMi

Tab. 15.2. Meridian płuc (LU)  Tab. 15.3. Meridian jelita grubego (LI)

Tab. 15.4. Meridian żołądka (ST)

Tab. 15.5. Meridian śledziony (SP)

Tab. 15.6. Meridian serca (HT)

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie

Paweł

Pisanie


ZaKońcZeNie

na zakończenie chcielibyśmy zaznaczyć, że przedstawio-na w tej książce metoda wymaga od terapeuty nie tylko znajomości procedur manualnych, ale również syntonii, zrozumienia, synchronii, synergii i symbiozy z pacjentem.

Syntonia oznacza zestrojenie, harmonię częstotliwoś-ci. podczas manipulacji musi istnieć stała syntonia po-między pacjentem a terapeutą. Dotyczy to dostosowania siły nacisku do poziomu tolerancji bólu przez pacjenta, jak również dostosowania manipulacji łokciem (lub kost-ką palca), do odczuć zgłaszanych przez pacjenta. Musi istnieć także zgodność intencji – chęć bycia wyleczonym musi pokrywać się z zamiarami terapeuty.

Zrozumienie wiąże się ze wzajemnym szacunkiem obu osób. pacjent wybrał manipulację powięzi, ponieważ wierzy w tę metodę, a przede wszystkim wierzy w umie-jętności terapeuty, który ją stosuje. szacunek powinien być bodźcem stymulującym i zachęcającym terapeutę do pełnego zaangażowania się w rozwiązanie problemu pacjenta. w pewnym sensie owo zrozumienie może rów-nież pomóc pacjentowi tolerować ból prowokowany ma-nipulacją, skłaniając go nawet do stwierdzenia „to boli, ale jest to dobry ból”.

Synchronia odnosi się do jednoczesnego wykony-wania różnych czynności. Manipulacja jest aktem tera-peutycznym podejmowanym w odpowiedzi na sygnały bólowe z ciała. potrzeba pomocy może być nagła (ból ostry), lub może rozciągać się w czasie (ból chroniczny). Manipulacja powięzi może być wykorzystywana również w fazie ostrej, ponieważ jest skierowana nie bezpośrednio na miejsce objęte stanem zapalnym, lecz na przyczynę,

zlokalizowaną często w segmencie proksymalnym lub dystalnym.

Synergia jest wspólnym działaniem zmierzającym do jednego celu. aby wysiłek terapeuty przyniósł dłu-gotrwałe efekty, potrzebna jest współpraca pacjenta. w kolejnych dniach po zabiegu pacjent musi tolerować umiarkowany stan zapalny obejmujący leczone punk-ty i unikać ich drażnienia. ważne jest również, aby nie przeciążać części ciała objętych leczeniem. niemniej jednak umiarkowana aktywność ruchowa jest pożądana (sport, praca w ogrodzie, taniec itp.). nie ma znaczenia też forma aktywności sportowej, ważne jest, aby przyno-siła zadowolenie i odprężenie.

Symbioza wiąże się z wzajemną korzyścią dla obu stron. korzyścią pacjenta z przeprowadzonego leczenia jest rozwiązanie jego problemów, a korzyścią terapeuty jest zdobycie kolejnego doświadczenia. terapeuta prze-prowadzający manipulację powięzi jest nie pasywnym wykonawcą, ale aktywnym uczestnikiem w procesie le-czenia. po zakończeniu leczenia pacjent jest wdzięczny terapeucie z powodu rozwiązania problemu, zaś terapeu-ta jest wdzięczny pacjentowi za satysfakcjonujące i wzbo-gacające doświadczenie.

Manipulacja powięzi jest techniką wynikającą z wielu lat praktyki. w książce tej przedstawiono pewne wska-zówki ułatwiające terapeutom uzyskanie pozytywnych wyników terapeutycznych. niemniej jednak wskazówki te muszą być indywidualnie dostosowane do konkret-nych potrzeb pacjentów.

Paweł

Pisanie

BiBLiograFia

1. adamo s. comoglio p. et al. istologia, piccin ed. padova 2006.

2. Baldissera F, Fisiologia e biofisica medica. poletto ed, Mila-no 1996.

3. Barker pj, Briggs ca, Bogeski G, tensile transmission across the lumbar fasciae in unembalmed cadavers: effects of tension to various muscular attachments, spine, 2004 jan 15; 29 (2): 129-38.

4. Bennett kM, lemon rn. The influence of single monkey cortico-motoneuronal cells at different levels of activitiy in target muscles. j physiol 1994; 477: 291-307.

5. Bernstein n. The coordination and regulation of move-ments. oxford: pergamon. 1967.

6. Bogduk n. Garth j, spalding D, The morphology and bio-mechanics of latissimus dorsi. clinical Biomech, 1998; 13: 377-385.

7. Butler Dl, et al. effects of structure and strain measure-ment technique on the material properties of young hu-man tendons and fascia. j Biomech. 1984; 17(8):579-96.

8. can a et al. effects of inter and extramuscular myofascial force transmission on adjacent synergistic muscles: asses-sment by experiments and finiteelement modelling. j Bio-mech. 2003; (36):17971811.

9. cossarini l. il ruolo della Fascia corporis nella realizzazio-ne e coordinazione dell’atto motorio. tesi di laurea, 2005 Bologna.

10. Dufour M, anatomia dell’apparato locomotore; ed Marra-pese, 2003 roma.

11. Fredericson M, wolf c. iliotibial band syndrome in run-ners: innovation in treatment. sports Med. 2005; 35 (5): 451-9.

12. Gagey o, et al. Biomechanics of the deltoideus. surg ra-diol anat. 2006 Mar;28(1):76-81.

13. Gerlach u.j. lierse w. Functional contruction of the su-perficial and deep fascia system of the lower limb in Man. acta anat. 1990; 139: 11-25.

14. Grobli c, Dommerrholt j, punti trigger miofasciali: pato-logia e possibilità di trattamento. scienza riab. (da Manu-elle Medizin), lug. 2003;6(1).

15. Guidetti G. Diagnosi e terapia dei disturbi dell’equilibrio. roma: editrice Marrapese, 1997.

16. Hammer wi, pferer Mt. treatment of a case of suba-cute lumbar compartment syndrome using the Graston

technique. j Manipulative physiol Ther. 2005 Mar--apr;28(3):199-204.

17. Hammer wi. The use of transverse friction massage in the management of chronic bursitis of the hip or shoulder. j Manipulative physiol Ther. 1993 Feb;16(2):107-11.

18. Hertling D. Management of common Musculoskeletal Disorders: physical Therapy principles and Methods, lip-pincott williams & wilkins, 2005.

19. Hubbard Dr, Bergkoff GM, Myofascial trigger points show spontaneous needle eMG activity. spine 1993, 18:1803-07.

20. Huijing pa, Baan Gc, Myofascial force transmission cau-ses interaction between adjacent muscles and connective tissue: effects of blunt dissection and compartmental fa-sciotomy on length force characteristics of rat extensor digitorum longus muscle. arch physiol Biochem. 2001 apr;109(2):97-109.

21. Hwang M, kang yk, king Dh, referred pain pattern of the pronator quadratus muscle. pain. 2005 aug; 116 (3): 238-42.

22. kandel e.r. schwartz j. H. jessell t. M. principi di neu-roscienze, 2° edizione, ed. ambrosiana, Milano 1994.

23. kawamata s, ozawa j, Hashimoto M, kurose t, shinoha-ra H, structure of the rat subcutaneous connective tissue in relation to its sliding mechanism. arch Histol cytol. 2003, aug; 66 (3): 273-9.

24. kawamitsu t, serisawa M, Historical notes on anato-my of the transversalis fascia. kaibogaku z. 1997 oct; 72(5):425-31.

25. knize DM, an anatomically based study of the me-chanism of eyebrow ptosis. plast. reconst. surg. 1996 jun;97(7):1321-33.

26. kragh jF jr et al. epimysium and perimysium in sutu-ring in skeletal muscle lacerations. j trauma. 2005 jul; 59 (1):209-12.

27. lacquaniti F, Grasso r, zago M, Motor patterns in wal-king, news physiol sci 1999; 14: 168-174.

28. lai sheng, Huang yong, a comparative study on the acu-points of specialty of Baihui, chin. j. integr. Med. 2005 sept: 11 (3): 161-166.

29. lang j. anatomia pratica, piccin ed. padova, 1988.


30. Macchi V, tiengo c, porzionato a, stecco c, parenti a, Mazzoleni F, Ger r, De caro r. correlation between the course of the medial plantar artery and the morpho-logy of the abductor hallucis muscle. clin anat. 2005 nov;18(8):580-8.

31. Marquart-elbaz c, et al. le tissu cellulaire sous-cutané. ann. Dermatol. Venereol. 2001, 128: 1207-13.

32. Mccombe D, Brown t, slavin j, Morrison wa. The hi-stochemical structure of the deep fascia and its structural response to surgery. j Hand surg. 2001 apr; 26(2):89-97.

33. Moriggl B, putz rV. The carpus in the conflict between stability and mobility, orthopade. 1999 oct;28(10):822-32.

34. nash lG, phillips Mn, nicholson H, Barnett r, zhang M. skin ligaments: regional distribution and variation in morphology, clin anat. 2004 May;17(4):287-93.

35. nava t. la riabilitazione integrata delle malattie reumati-che. Masson, Milano 2006.

36. ninos jc, irrgans j, Burdett r, weiss j, electromyogra-phic analysis of the squat performed in self-selected lower extremity; 1997, May jospt, 25 (5):307-15.

37. rulli MDM, saraceni VM. il sistema di controllo postura-le in riabilitazione, sci riabilitaz, 2005; 6 (1-2): 5-20.

38. sakamoto y. Histological features of endomysium, peri-mysium and epimysium in rat lateral pterygoid muscle. j. Morphol. 1996 jan; 227 (1): 113-9.

39. sato t. Hashimoto M. Morphological analysis of the fa-scial lamination of the trunk. Bull tokyo Med Dent univ. 1984 Mar; 31(1):21-32.

40. schleip r, et al. passive muscle stiffness may be influenced by active contractility of intramuscular connective tissue. Med. Hypotheses, 2006; 66 (1): 66-71.

41. schleip r, Fascial plasticity, a new neurobiological expla-nation. j Bodywork and Mov t, 2003, 7 (1):11-19.

42. schmied a, ivarsson c, Fetz ee, short-term syncroniza-tion of motor units in human extensor digitorum commu-nis muscle: relation to contractile properties an voluntary control. exp Brain res. 1993; 97: 159-172.

43. sheehy p, et al, an electromyographic study of vastus me-dialis oblique and vastus lateralis activity while ascending and descending steps. jospt, 1998 jun, 27 (6), 423-29.

44. skandalakis pn, soras o, skandalakis je, Mirilas p, trans-versalis, endoabdominal, endothoracic fascia: who’s who? am surg. 2006 jan;72(1):16-8.

45. smeulders Mj, et al. spastic muscle properties are affec-ted by length changes of adjacent structures. Muscle nerv, 2005 aug, 32 (2): 208-15.

46. snow sw, Bohne wH. observations on the fibrous reti-nacula of the heel pad. Foot ankle int. 2006 aug; 27(8): 632-5.

47. stecco c., Macchi V, et al. Histotopographic study of the rectovaginal septum, ital j anat embryol. 2005 oct--Dec;110(4):247-54.

48. stecco l, sequenze neuro-mio-fasciali e meridiani agopun-turei, Febb. 1988, arzignano.

49. stecco l, neuro-myo-fascial unit. 1st intern. symposium on myofascial pain and fibromyalgia. Minneapolis, may 8-10, 1989.

50. stecco l, il dolore e le sequenze neuro-mio-fasciali, ipsa ed, 1990, palermo.

51. stecco l, la manipolazione neuroconnettivale, Marrapese ed, 1996, roma.

52. stecco l, stecco c. Fascia corporis, riflessioni anatomi-che, fisiologiche, e terapeutiche. la riabilitazione, 1997, 30 (4): 189-196.

53. stecco l, B. Brigo, M. Michax, la manipulation du fascia dans le traitement des douleurs situées dans la région du cou. ann kinésitèr. 1999, 26, n°7, 322:328.

54. stecco l, Manipolazione della fascia, piccin ed. padova 2002. Fascial Manipulation, 2004

55. tesh kM, shaw D, evans jH, The abdominal muscles and vertebral stability, spine, 1987; 12 (5):501-508.

56. Threlkeld aj. The effects of manual therapy on connective tissue. phys Ther. 1992; 72:893-902.

57. tiengo c, Macchi V, stecco c, Bassetto F, De caro r, epi-fascial accessory palmaris longus muscle. clin anat. 2006 aug 17;19(6):554-557.

58. travell jG, simons DG, Dolore muscolare, Ghedini ed, Milano 1998.

59. Vleeming a, et al. The posterior layer of the thoracolum-bar fascia. spine, vol 20, n° 7 pp 753-758, 1995.

60. yahia lH, pigeon p, Desrosiers ea, Viscoelastic properties of the human lumbodorsal fascia. j. Biomed. eng. 1993, sept; 15:425-29.

61. zigiotti Gl, liverani MB, Ghibellini D. The relationship between parotid and superficial fasciae. surg. radiol. anat. 1991; 14(4):293-300.

ante-caput 1 63ante-caput 2 64ante-caput 3 65ante-carpus 82ante-collum 66ante-coxa 72ante-cubitus 81ante-digiti 83ante-genu 73ante-humerus 80ante-lumbi 68ante-latero-caput 310ante-latero-carpus 304ante-latero-collum 311ante-latero-coxa 320ante-latero-cubitus 305ante-latero-digiti 303ante-latero-genu 319ante-latero-humeurs 306ante-latero-lumbi 313ante-latero-pelvis 314ante-latero-pes 317ante-latero-scapula 307ante-latero-talus 318ante-latero-thorax 312ante-medio-caput 334ante-medio-carpus 328ante-medio-collum 335ante-medio-coxa 344ante-medio-cubitus 329ante-medio-digiti 327ante-medio-genu 343ante-medio-humerus 330ante-medio-lumbi 337ante-medio-pelvis 338ante-medio-pes 341ante-medio-scapula 331ante-medio-talus 342ante-medio-thorax 336ante-pelvis 69ante-pes 75ante-scapula 79ante-talus 74ante-thorax 67

extra-caput 1 199extra-caput 2 200extra-caput 3 201extra-carpus 219extra-collum 202extra-coxa 209

extra-cubitus 218extra-digiti 220extra-genu 210extra-humerus 217extra-lumbi 204extra-pelvis 205extra-pes 212extra-scapula 216exta-talus 211extra-thorax 203

intra-caput 1 171intra-caput 2 172intra-caput 3 173intra-carpus 191intra-collum 174intra-coxa 181intra-cubitus 190intra-digiti 192intra-genu 182intra-humerus 189intra-lumbi 176intra-pelvis 177intra-pes 184intra-scapula 188intra-talus 183intra-thorax 175

latero-caput 1 143latero-caput 2 144latero-caput 3 145latero-carpus 163latero-collum 146latero-coxa 153latero-cubitus 162latero-digiti 164latero-genu 154latero-humerus 161latero-lumbi 148latero-pelvis 149latero-pes 156latero-scapula 160latero-talus 155latero-thorax 147

medio-caput 1 115medio-caput 2 116medio-caput 3 117medio-carpus 135medio-collum 118medio-coxa 125

aLFaBetYcZNY WYKaZ ceNtróW KoorDYNacJi i ceNtróW FuZJi


medio-cubitus 134medio-digiti 136medio-genu 126medio-humerus 133medio-lumbi 120medio-pelvis 121medio-pes 128medio-scapula 132medio-talus 127medio-thorax 119

retro-caput 1 89retro-caput 2 90retro-caput 3 91retro-carpus 108 retro-collum 92retro-coxa 98retro-cubitus 107retro-digiti 109retro-genu 99retro-humerus 106retro-lumbi 94retro-latero-caput 262retro-latero-carpus 256retro-latero-collum 263retro-latero-coxa 272retro-latero-cubitus 257retro-latero-digiti 255

retro-latero-genu 271retro-latero-humerus 258retro-latero-lumbi 265retro-latero-pelvis 266retro-latero-pes 269retro-latero-scapula 259retro-latero-talus 270retro-latero-thorax 264retro-medio-caput 286retro-medio-carpus 280retro-medio-collum 287retro-medio-coxa 296retro-medio-cubitus 281retro-medio-digiti 279retro-medio-genu 295retro-medio-humerus 282retro-medio-lumbi 289retro-medio-pelvis 290retro-medio-pes 293retro-medio-scapula 283retro-medio-talus 294retro-medio-thorax 288retro-pelvis 95retro-pes 101retro-scapula 105retro-talus 100retro-thorax 93

Blaszka głęboka części tylnej powięzi goleni (ryc. 9.23) 239Blaszka środkowa powięzi głębokiej szyi (ryc. 5.2) 112Blaszki głęboka, środkowa i powierzchowna powięzi głębokiej

grzbietu (ryc. 8.3) 197czepiec ścięgnisty i mięsień potyliczny (ryc. 4.2) 86część przednia powięzi przedramienia (ryc. 3.42) 77część przednia powięzi ramienia połączona z powięzią

naramienną (ryc. 3.41) 76krzyżujące się włókna kolagenowe nad wyrostkiem

mieczykowatym (ryc. 9.25) 240krzyżujące się włókna kolagenowe w powięzi głębokiej dołu

podkolanowego (ryc. 9.6) 228krzyżujące się włókna kolagenowe w powięzi przedramienia

(ryc. 14.5) 325Mięsień najszerszy grzbietu zawarty w rozdwojeniu powięzi

(ryc. 9.26) 240Mięsień trójgłowy łydki i jego powięź namięsna (ryc. 23) 32Mięsień biodrowo-żebrowy i jego powięź namięsna

(ryc. 6.3) 141odnoga ścięgnista mięśnia najszerszego grzbietu połączona

z częścią tylną powięzi ramienia (ryc. 1.11) 48pęczki włókien kolagenowych okolicy tylnej przedramienia

(ryc. 9.19) 238pęczki włókien kolagenowych w powięzi głębokiej podudzia

(ryc. 14.40) 340 pęczki włókien kolagenowych w powięzi ramienia

(ryc. 14.6) 326pęczki włókien kolagenowych o przebiegu spiralnym w okolicy

przedniej ramienia (ryc. 13.6) 302pęczki włókien kolagenowych o przebiegu spiralnym w udzie

(ryc. 9.20) 238pochewka mięśnia prostego brzucha i mięsień poprzeczny

brzucha (ryc. 7.3) 169pochewki mięśnia krawieckiego i smukłego (ryc. 7.26) 178połączenia międzypowięziowe okolicy przedniej biodra

(ryc. 1.1) 40powierzchowna i głęboka część troczka zginaczy nadgarstka

(ryc. 9.17) 237powięzie głęboka i namięsna ręki i przedramienia (ryc. 13.5) 301powięzie głębokie i namięsne okolicy tylnej uda (ryc. 8.26) 206powięzie namięsne mięśni najszerszego grzbietu i pośladkowego

wielkiego (ryc. 12.23) 285powięź głęboka (powięź szeroka) okolicy przedniej uda

(ryc. 3.26) 70powięź głęboka (powięź szeroka) okolicy tylnej uda i kolana

(ryc. 4.26) 96powięź głęboka brzucha (ryc. 14.23) 333

powięź głęboka brzucha (ryc. 3.3) 61powięź głęboka goleni okolicy tylnej kolana (ryc. 19) 31powięź głęboka goleni, okolica boczna (ryc. 11.39) 267powięź głęboka goleni, okolica przyśrodkowa (ryc. 5.27) 123powięź głęboka nadgarstka, kłębu i kłębika (ryc. 5.43) 130powięź głęboka okolicy bocznej kolana i podudzia

(ryc. 8.27) 206powięź głęboka okolicy bocznej podudzia i stopy (ryc. 6.27) 151powięź głęboka okolicy bocznej stopy (ryc. 8.28) 207powięź głęboka okolicy grzbietowej ręki (ryc. 8.43) 214powięź głęboka okolicy grzbietowej stopy (ryc. 13.39) 315powięź głęboka okolicy łonowej i dolnej części brzucha

(ryc. 13.23) 309powięź głęboka okolicy piersiowej (ryc. 14.22) 332powięź głęboka okolicy przedniej barku i ramienia

(ryc. 13.6) 302powięź głęboka okolicy przedniej brzucha (ryc. 13.22) 308powięź głęboka okolicy przyśrodkowej ramienia (ryc. 5.42) 130powięź głęboka okolicy tylnej podudzia (ryc. 4.27) 96powięź głęboka okolicy tylnej ramienia i łopatki (ryc. 8.42) 213powięź głęboka przedramienia (ryc. 14.6) 326powięź głęboka uda i kolana – okolica przednio-przyśrodkowa

(ryc. 5.26) 122 powięź głęboka (namięsna) mięśnia czworobocznego i mięśnia

najszerszego grzbietu (ryc. 11.23) 261powięź grzbietowa okolicy grzbietowej ręki (ryc. 4.42) 103powięź międzyzębata (ryc. 12.22) 284powięź namięsna prostownika grzbietu (ryc. 4.3) 87powięź naramienna (głęboka) – strona boczna (ryc. 6.41) 157powięź obojczykowo-piersiowa z więzadłem Gerdy’ego

(ryc. 5.41) 129powięź okolicy tylnej przedramienia (ryc. 11.6) 254powięź okolicy tylnej ramienia (ryc. 11.5) 253powięź piersiowo-lędźwiowa (ryc. 11) 26powięź powierzchowna grzbietu, na poziomie mięśnia

czworobocznego (ryc. 22) 32powięź powierzchowna i powięź głęboka okolicy bocznej głowy

(ryc. 8.2) 196powięź powierzchowna i powięź głęboka okolicy tylnej łopatki

i ramienia (ryc. 4.41) 102powięź powierzchowna okolicy grzbietu (ryc. 5.3) 113powięź powierzchowna okolicy przedniej podudzia (ryc. 327) 70powięź powierzchowna okolicy przyśrodkowej podudzia i stopy

(ryc. 7.27) 179powięź powierzchowna okolicy tylnej podudzia (ryc. 9) 27powięź powierzchowna podudzia i stopy (ryc. 3.27) 70

aLFaBetYcZNY WYKaZ FotograFii aNatoMicZNYcH


powięź powierzchowna szyi z zawartym w niej mięśniem szerokim szyi (ryc. 6.2) 140

powięź powierzchowna twarzy i mięsień okrężny oka (ryc. 7.2) 168

powięź przedramienia – strona tylna (ryc. 6.42) 158powięź skroniowa (głęboka) (ryc. 3.2) 60powięź skroniowa pod czepcem ścięgnistym (ryc. 11.22) 260powięź szeroka i część bliższa powięzi goleni (ryc. 11.40) 268powięź szeroka okolicy bocznej uda (ryc. 6.26) 150powięź szeroka okolicy przedniej uda i kolana (ryc. 13.40) 316powrózek naczyniowo-nerwowy jamy pachowej (ryc. 12.6) 278przyczep mięśni ręki do troczka zginaczy (ryc. 9.1) 225przyczep mięśnia piersiowego większego do powięzi ramienia

(ryc. 7.41) 185przyczep mięśnia półścięgnistego do części przyśrodkowej

powięzi goleni (ryc. 17) 29przyczepy wielu włókien mięśni kłębu kciuka do troczka zginaczy

(ryc. 94) 227przyczepy zginacza promieniowego nadgarstka do powięzi

(ryc. 1.9) 46

rozcięgno mięśnia dłoniowego długiego (ryc. 7.43) 186rozcięgno mięśnia dwugłowego ramienia (ryc. 1.8) 46ścięgno mięśnia piszczelowego przedniego i powięź stopy

(ryc. 14.39) 339tkanka podskórna okolicy tylnej podudzia (ryc. 8) 24troczek dolny prostowników i troczek dolny mięśni strzałkowych

(ryc. 9.16) 237troczek podkolanowy zawarty w powięzi głębokiej

(ryc. 12.40) 292troczek prostowników (ryc. 9.22) 239troczek prostowników (ryc.12.5) 277troczek zginaczy głęboki (ryc. 9.3) 226troczek zginaczy powierzchowny (ryc. 9.2) 226troczek zginaczy ręki (ryc. 94) 227warstwa powierzchowna powięzi mięśnia piersiowego większego

(ryc. 21) 32włókna kolagenowe powięzi okolicy łopatki (ryc. 1.2) 41włókna kolagenowe powięzi ramienia o przebiegu spiralnym

(ryc. 9.14) 234

przykładowe strony

Documents