rdch uq,h m%;sm;a;sh iy rdch uq,h lghq;= r · cfha wd∞hu wfmalais; m%udkhg jvd wvq ùu iy rcfha...

14
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 6 r cfha wd∞hu wfmalaIs; m%udKhg jvd wvq ùu iy rcfha úhou by< hEu fya;=fjka rdcH uQ,H ldr®hidOkh 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° miqnEulg ,la jQ w;r" whjeh ys`.h mq`M,aùu" m%d:ñl fYaIh h<s ysÛhla njg m;aùu iy fkdmshjQ rdcH Kh m%udKfhys by< hEula fuu ld,h ;=< ° is≥ úh' n≥ iy n≥ fkdjk wd∞hï kdñl jYfhka iy o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i wvq ùfuka rcfha wd∞hï /ia ls¯u jir ;=< ° my< .sfhah' 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° rcfha wd∞hu weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i" 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha meje;s ishhg 7'5 isg ishhg 6'7 olajd wvq úh' 2017 wxl 24 ork foaYSh wdodhï mk; M,odhS f,i ls%hd;aul ls¯u fya;=fjka wdodhï n≥ u.ska ,o wd∞hu ie,lsh hq;= f,i by< .sh o" fm!oa.,sl jdyk wdkhk by< hEu wju ls¯u i|yd mkjkq ,enQ m%;sm;a;s l%shdudr®." mdial= b˙∞ m%ydrj,ska miq wdr®:ßl l%shdldrlïj, is≥ jQ my< hEu iy 2019 whjeh u.ska m%ldYhg m;a lrk ,o we;eï wd∞hï fhdackd l%shd;aul ls¯fï ° is≥ jQ m%udoh hkd†h wd∞hï ldr®hidOkh ≥r®j, ùu i|yd m%Odk jYfhka fya;= úh' fï w;r" m%Odk jYfhka rcfha mqkrdjr®;k úhou by< hEu fya;=fjka" 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° rcfha úhoï iy Y=oaO Kh°ï weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i miq.sh jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha meje;s ishhg 10'7 isg ishhg 11'1 olajd jeä úh' fmd,S f.ùïj, ie,lsh hq;= jeäùu iy iykdOdr yd mejereï i|yd jeä ms˙jehla ±¯u fya;=fjka weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i mqkrdjr®;k úhou jeä úh' fuys m%;sM,hla f,i" rcfha ksr®-b;=reï ms<sìUq flfrñka" rcfha wd∞hu yd jr®;k úhou w;r mr;rh oelafjk jr®;k .sKqfï ysÛh" i,ld n,k ld,m˙Éf√oh ;=< ° weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha meje;s ishhg 1'0 isg ishhg 2'0 olajd jeä úh' rcfha wd∞hu wvq ùu iy rcfha mqkrdjr®;k úhou jeäùu;a iu`." rdcH whjeh ls%hdld˙;ajfha jr®;udk ;;a;ajh fmkakqï lrk wd∞hu yd fmd,S fkdjk úhoï w;r mr;rh tkï m%d:ñl fYaIh" weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< °" miq.sh jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha jdr®;d l< ishhg 0'3 l w;s˙la;hg idfmalaIj ishhg 0'8 l ysÛhla jdr®;d lrk ,°' fï w;r" m%d.aOk úhou iy Y=oaO Kh °ï weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° ishhg 2'4 olajd iqΩ jYfhka jeä úh' 2019 jifr® m<uq udi y; ;=<° whjeh fYaIh weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha meje;s ishhg 3'2 isg ishhg 4'4 olajd jeä úh' whjeh ys`.h mq`M,a ùu by< Kh .ekSï i|yd fya;= jQ w;r" tys m%;sM,hla f,i" fkdmshjQ rdcH Kh 2018 jifr® wjidkhg meje;s remsh,a ì,shk 11"978 isg 2019 cQ,s wjidkh jk úg remsh,a ì,shk 12"646 olajd jeä úh' jifr® m<uq udi y; ;=< ° meje;s ukao.dó rdcH uQ,H ldr®hidOkh fya;=fldg f.k m%Odk rdcH uQ,H fYaIhka 2019 jifr® ° wfmalaIs; b,lal fj; <`.d ùu ;rula wiSre jkq we;' tfia jqjo" uQ,sl weia;fïka;=j,g idfmalaIj 2019 jifr® ° iqΩ m%udKhl m%d:ñl w;s˙la;hla <`.d lr .ekSug rch wfmalaId lrk w;r" whjeh ys`.h iy jr®;k .sKqfï fYaIh wfmalaIs; weia;fïka;=j,ska ;rula wm.ukh jkq we;' fuu miqìu ;=<" b,lal.; rdcH uQ,H tald.%;dj <`.d lr.ekSu i|yd n≥ cd,h mq`M,a ls¯u" n≥ wkql+,;dj by< kexùu iy n≥ m˙md,kh jeä†hqKq ls¯u wruqKq lr.;a m%;sixialrK ld,Skj l%shd;aul ls¯u jeo.;a jkq we;' tneúka" b†˙fha ° meje;aùug kshñ; ue;sjrK yuqfõ rdcH uQ,H úkh mj;ajd f.k hEu i|yd wfmalaIs; rdcH uQ,H b,lal i|yd wkq.; ùug rch olajk lemùu b;d jeo.;a fõ'

Upload: others

Post on 20-Jun-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= r · cfha wd∞hu wfmalaIs; m%udKhg jvd wvq ùu iy rcfha úhou by< hEu fya;=fjka rdcH uQ,H ldr®hidOkh 2019 jifr® m

rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;=

6r cfha wd∞hu wfmalaIs; m%udKhg jvd wvq ùu iy rcfha úhou by< hEu fya;=fjka rdcH uQ,H

ldr®hidOkh 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° miqnEulg ,la jQ w;r" whjeh ys`.h mq`M,aùu" m%d:ñl fYaIh h<s ysÛhla njg m;aùu iy fkdmshjQ rdcH Kh m%udKfhys by< hEula fuu

ld,h ;=< ° is≥ úh' n≥ iy n≥ fkdjk wd∞hï kdñl jYfhka iy o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i wvq ùfuka rcfha wd∞hï /ia ls¯u jir ;=< ° my< .sfhah' 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° rcfha wd∞hu weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i" 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha meje;s ishhg 7'5 isg ishhg 6'7 olajd wvq úh' 2017 wxl 24 ork foaYSh wdodhï mk; M,odhS f,i ls%hd;aul ls¯u fya;=fjka wdodhï n≥ u.ska ,o wd∞hu ie,lsh hq;= f,i by< .sh o" fm!oa.,sl jdyk wdkhk by< hEu wju ls¯u i|yd mkjkq ,enQ m%;sm;a;s l%shdudr®." mdial= b˙∞ m%ydrj,ska miq wdr®:ßl l%shdldrlïj, is≥ jQ my< hEu iy 2019 whjeh u.ska m%ldYhg m;a lrk ,o we;eï wd∞hï fhdackd l%shd;aul ls¯fï ° is≥ jQ m%udoh hkd†h wd∞hï ldr®hidOkh ≥r®j, ùu i|yd m%Odk jYfhka fya;= úh' fï w;r" m%Odk jYfhka rcfha mqkrdjr®;k úhou by< hEu fya;=fjka" 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° rcfha úhoï iy Y=oaO Kh°ï weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i miq.sh jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha meje;s ishhg 10'7 isg ishhg 11'1 olajd jeä úh' fmd,S f.ùïj, ie,lsh hq;= jeäùu iy iykdOdr yd mejereï i|yd jeä ms˙jehla ±¯u fya;=fjka weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i mqkrdjr®;k úhou jeä úh' fuys m%;sM,hla f,i" rcfha ksr®-b;=reï ms<sìUq flfrñka" rcfha wd∞hu yd jr®;k úhou w;r mr;rh oelafjk jr®;k .sKqfï ysÛh" i,ld n,k ld,m˙Éf√oh ;=< ° weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha meje;s ishhg 1'0 isg ishhg 2'0 olajd jeä úh' rcfha wd∞hu wvq ùu iy rcfha mqkrdjr®;k úhou jeäùu;a iu`." rdcH whjeh ls%hdld˙;ajfha jr®;udk ;;a;ajh fmkakqï lrk wd∞hu yd fmd,S fkdjk úhoï w;r mr;rh tkï m%d:ñl fYaIh" weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< °" miq.sh jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha jdr®;d l< ishhg 0'3 l w;s˙la;hg idfmalaIj ishhg 0'8 l ysÛhla jdr®;d lrk ,°' fï w;r" m%d.aOk úhou iy Y=oaO Kh °ï weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° ishhg 2'4 olajd iqΩ jYfhka jeä úh' 2019 jifr® m<uq udi y; ;=<° whjeh fYaIh weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha meje;s ishhg 3'2 isg ishhg 4'4 olajd jeä úh' whjeh ys`.h mq`M,a ùu by< Kh .ekSï i|yd fya;= jQ w;r" tys m%;sM,hla f,i" fkdmshjQ rdcH Kh 2018 jifr® wjidkhg meje;s remsh,a ì,shk 11"978 isg 2019 cQ,s wjidkh jk úg remsh,a ì,shk 12"646 olajd jeä úh' jifr® m<uq udi y; ;=< ° meje;s ukao.dó rdcH uQ,H ldr®hidOkh fya;=fldg f.k m%Odk rdcH uQ,H fYaIhka 2019 jifr® ° wfmalaIs; b,lal fj; <`.d ùu ;rula wiSre jkq we;' tfia jqjo" uQ,sl weia;fïka;=j,g idfmalaIj 2019 jifr® ° iqΩ m%udKhl m%d:ñl w;s˙la;hla <`.d lr .ekSug rch wfmalaId lrk w;r" whjeh ys`.h iy jr®;k .sKqfï fYaIh wfmalaIs; weia;fïka;=j,ska ;rula wm.ukh jkq we;' fuu miqìu ;=<" b,lal.; rdcH uQ,H tald.%;dj <`.d lr.ekSu i|yd n≥ cd,h mq`M,a ls¯u" n≥ wkql+,;dj by< kexùu iy n≥ m˙md,kh jeä†hqKq ls¯u wruqKq lr.;a m%;sixialrK ld,Skj l%shd;aul ls¯u jeo.;a jkq we;' tneúka" b†˙fha ° meje;aùug kshñ; ue;sjrK yuqfõ rdcH uQ,H úkh mj;ajd f.k hEu i|yd wfmalaIs; rdcH uQ,H

b,lal i|yd wkq.; ùug rch olajk lemùu b;d jeo.;a fõ'

Page 2: rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= r · cfha wd∞hu wfmalaIs; m%udKhg jvd wvq ùu iy rcfha úhou by< hEu fya;=fjka rdcH uQ,H ldr®hidOkh 2019 jifr® m

6

82

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2019 iqúfYaI is≥ùï iy 2020 wfmalaIdjka

uqo,a i|yd Y%S ,xldfjka msg; hï ;eke;af;l=g

f.jkq ,nk Kh fmd,sh wd∞hï noafoka ksoyia

lrkq ,nk w;r" wfkajdisl iud.ula úiska ish

md,l fyda md,s; iud.ula fj; ,nd fok Kh

uqo,a i|yd fuu n≥ ksoyia ls¯u w∞< fkdfõ'

fuhg wu;rj" ´kEu fkajdisl mqoa.,fhl=g

f.jkq ,nk uilg remsh,a 50"000 fkdblaujk

rdcHNd. f.ùï iy l=,S f.ùï" ;lafiare jr®Ihla

i|yd remsh,a 500"000 l Wm˙uhlg hg;aj r|jd

.ekSfï noafoka ksoyia flfrkq we;'

÷ uqo,a mk; i|yd 2019 whjeh u`.ska fhdackd l<

ixfYdaOk 2019 Tlaf;danr® udifha ° mdr®,sfïka;=j

úiska wkqu; lrk ,°' rdcH wd∞hu by< kexùu

fukau by< hk wdkhk úhou iSud ls¯u wruqKq

lrf.k" tka‚ka Od˙;djh ms<sn|j fkdi,lñka"

fudagr® jdykfha jákdlu muKla wod< jk m˙†

iqfLdamfNda.S noao ixfYdaOkh lrk ,°' fuys °

wdkhksl fudagr® jdyk i|yd ms˙jeh" rlaIK yd

m%jdyk l=<sh u; .Kkh lrkq ,nk jákdlu

iy foaYShj tl,ia lrk ,o fudagr® jdyk i|yd

ksIamdok ñ, Ndú;d lrkq ,nhs' ;jo" 2019

foieïnr® 01 jk †k isg n,meje;afjk m˙†

ldnka noao bj;a flfrkq we;' fuhg wu;rj"

úoHq;a uqo,a yqjudre ldâm;a Ndú;d lr NdKav yd

fiajd ñ, ° .ekSu i|yd úfoaYhkag lrkq ,nk

f.ùï u; ishhg 3'5 l úfoaY jd◊c .kqfokq

u; wh noaola mkjk ,°' úfoaY jd◊c .kqfokq

u; wh noao ls%hd;aul jk †kh uqo,a wud;Hjrhd

úiska .eiÜ ksfõokhla u.ska m%ldY lrkq we;'

÷ jir ;=< °" ksIamdok n≥j,g w∞< ixfYdaOk

lsysmhla is≥ lrk ,o w;r" wêl f,i by< hñka

meje;s fudagr® jdyk wdkhkh iSud ls¯u ;=<ska

f.jqï fYaIh u; jk mSvkh wju lr .ekSu iy

fi!LHuh fya;+ka u; me◊ rildrl mdk jr®.

yd ≥ïjeá Ndú;h wffOr®hj;a ls¯u ta i|yd

m%Odk jYfhka fya;= úh' 2019 whjehg wkqj"

tka‚ka Od˙;djh >k fikaàógr® 2"000 g wvq

fudagr® jdyk u; jk ksIamdok noao 2019 udr®;=

06 †k isg n,meje;afjk m˙† by< kxjk ,°'

flfia fj;;a" md˙i˙l jYfhka ys;lr m%jdyk

ud†,s m%jr®Okh ls¯u i|yd úoHq;a r:jdyk

u; jk ksIamdok noao wvq lrk ,°' fï w;r"

ksIamdokfhys wvx.= iSks m%udKh u; mokïj"

rdcH uQ,H m%;sm;a;s ls%hdudr®.

÷ 2019 jifr® ° rdcH uQ,H m%;sm;a;sh" wd∞hï tla/

ia ls¯fï wfmalaIs; by< hEu ;=<ska whjeh

ys`.h iy fkdmshjQ rdcH Kh m%udKh ;sridr

f,i wvq ls¯u flfrys fhduq úh' 2019 jir

i|yd whjeh ys`.h iy rdcH Kh m%udKh

ms<sfj<ska o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ishhg

4'4 la iy ishhg 82'6 la f,i weia;fïka;=

lr we;' 2019 whjeh u`.ska fhdackd l< m˙†

jifr® m<uq udi y; ;=<° fudagr® jdyk yd

mdk jr®. u; jk ksIamdok n≥ ixfYdaOkh

ls¯u iy .dia;= yd wh ls¯ï by< kexùu we;=`M

m%;sm;a;s l%shdudr®. lsysmhla l%shd;aul lrk ,°'

flfia jqj;a" foaYSh wd∞hï mk;g ixfYdaOk

is≥ l< hq;= we;eï fhdackd b†˙fha ° l%shd;aul

l< hq;=j we;' úhoï wxYh ie,lSfï °"

m%d.aOk úhoïj,ska fldgila b;s˙lss¯ï f,i

y∫kd .ekSu;a" úfYaIfhkau ú≥,sh" ≥rl:k

fiajd" c, iemhqu" bkaOk m˙fNdackh"

,smsøjH hkd° úhoï ;dr®lSlrKh ls¯u ;=<ska

mqkrdjr®;k úhoï wvq lr .ekSu i|yd úhoï

ork rdcH wdh;kj,g udr®f.damfoaY ksl=;a ls¯u

u.ska rcfha úhou wvq lr .ekSug l%shdudr®.

.kakd ,°'

÷ 2019 whjeh u`.ska fhdackd l< n≥ ksoyia ls¯ï

,nd °u i|yd foaYSh wd∞hï mk;g is≥ l< hq;=

ixfYdaOk läkñka l%shd;aul ls¯ug wfmalaIs;h'

Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr o we;=<;aj úfoaYSh

jHjydr uqo,ska ksl=;a lrk ,o iaffj¯;aj

ne∫ïlr u; hï fkajdisl ;eke;af;l= úiska

Wmhkq ,nk fmd,S wd∞hu iy uQ,H wdh;khl

mj;ajdf.k hkq ,nk ;ekam;= .sKqï u; jhi

wjqre≥ 18 g wvq <uqka úiska Wmhkq ,nk fmd,S

wd∞hu uilg remsh,a 5"000 l Wm˙uhlg hg;aj

wd∞hï noafoka ksoyia flfrkq we;' ;jo"

wfkajdisl úfoaYSh jHjydr .sKqï fyda fkajdisl

úfoaYSh jHjydr .sKqï u; ´kEu mqoa.,fhl=

úiska Wmhkq ,nk fmd,S wd∞hu jir myl

ld,hla i|yd o" foaYSh fyda úfoaYSh jHjydr

uqo,ska ksl=;a lrk ,o iaffj¯;aj ne∫ïlr u;

hï wfkajdisl mqoa.,fhl= úiska Wmhk wd∞huo

wd∞hï noafoka ksoyia flfrkq we;' ;jo"

Y%S ,xldfõ hï ;eke;af;l=g imhk ,o Kh

Page 3: rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= r · cfha wd∞hu wfmalaIs; m%udKhg jvd wvq ùu iy rcfha úhou by< hEu fya;=fjka rdcH uQ,H ldr®hidOkh 2019 jifr® m

6

83

rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;=

mdk jr®. i|yd jk ksIAmdok noao by< kxjk

,°' ;jo" 2019 udr®;= 06 jk †k isg n,meje;afjk

m˙† ≥ïjeá iy foaYShj ksIamdokh lrkq ,nk

u;ameka i|yd jk ksIamdok n≥ by< kxjk ,°'

jdr®Isl WoaOukh iy rfÜ o< foaYSh ksIamd†;fha

jr®Okh ie,ls,a,g f.k" or®Ylhla u; mokïj

w∞< ksIamdok n≥j, wju jdr®Isl jeä ùu

;SrKh lrkq ,nhs' óg wu;rj" 2019 udr®;= ui

isg n,meje;afjk m˙†" wdkhksl wrlal= u;

jk ksIamdok noao by< kxjk ,°'

÷ wka;r®cd;sl ñ, .Kkaj, úp,khkag iu.dój

wdkhk n≥ jHqyfhys fjkialï is≥ l< w;r

foaYSh ksIamdolhska wdrlaId ls¯u i|yd úfYaI

fj<| NdKav noao j˙ka jr ixfYdaOkh lrk

,°' 2019 cQks udifha ° fmg%,a ^92 TlafÜka&

wdkhk u; jQ wdkhk ;Sre n≥ iykh ,Sgrhg

remsh,a 19 isg ,Sgrhg remsh,a 18 olajd wvq l<

w;r 2019 iema;eïnr® udifha ° th ;j≥rg;a

,Sgrhg remsh,a 17 olajd wvq lrk ,°' 2019 cQks

udifha ° iqms˙ ãi,a wdkhk u; jQ wdkhk

n≥ ,Sgrhg remsh,a 10'55 isg ,Sgrhg remsh,a

15 olajd jeä l< w;r ,Sgrhg remsh,la jQ

;Sren≥ iykh 2019 cQ,s udifha ° bj;a lrk

,°' fï w;r" 2019 cQ,s ui w. jk úg fmg%,a

^95 TlafÜka& iy iq≥ ^Tfgda& ãi,a i|yd jk

wdkhk n≥" ms<sfj<ska" ,Sgrhg remsh,a 35 la

iy ,Sgrhg remsh,a 5'85 la úh' fï wkqj" 2019

iema;eïnr® ui w. jk úg" iq≥ ãi,a" iqms˙ ãi,a"

fmg%,a ^92 TlafÜka& iy fmg%,a ^95 TlafÜka&

wdkhkh i|yd jk wdkhk n≥" ms<sfj<ska"

,Sgrhg remsh,a 2'85 la" ,Sgrhg remsh,a 15 la"

,Sgrhg remsh,a 18 la iy ,Sgrhg remsh,a 35 la

úh' fuhg wu;rj" wxl 2113$2 ork w;súfYaI

.eiÜ ksfõokh hgf;a" mdkSh fkdjk t;fkda,a

uOHidr iy ghr® áhqí i|yd jk wdkhk n≥

jeä l< w;r" f.da-ldr®Ü u; jk wdkhk

noao bj;a lrk ,°' ;jo" wdkhksl NdKav

261 la i|yd w∞< jk tall wdkhk noao ishhg

10 lsska by< kxjkq ,eîh' ;jo" foaYSh

ksIamdolhska wdrlaId ls¯u i|yd W∫" wr®;dm,a"

rg b¢ ^wÆ;a iy úh<s&" wÆ;a f∞vï" wÆ;a

wem,a iy t<jΩ f;,a wdkhkh i|yd wh l<

úfYaI fj<| NdKav noao jeä lrk ,°' foaYSh

fjf<|fmd< ;=< ñ, úp,k wvq ls¯u i|yd

fndïnhs `MEKq iy b˙`.= wdkhkh i|yd wh

l< úfYaI fjf<| NdKav noao wvq lrk ,°'

;jo" cd;Hka;r fjf<|du ,sys,alrKh i|yd

jk rcfha m%;sm;a;sh yd iu.dój" 2019 udr®;=

udifha ° NdKav jr®. 25 la i|yd jk fiia noao

bj;a l< w;r jrdh yd .=jkaf;dgqm< ixjr®Ok

noao wod< jk f;dard .;a wdkhksl NdKav

lsysmhla i|yd n≥ ksoyia ls¯ï yd iyk∞hS n≥

wkqmd;sl mkjkq ,eîh'

÷ wd∞hï W;amdokh by< kexùu i|yd 2019

whjeh u.ska fhda‚; m˙† .dia;= yd wh ls¯ï

ixfYdaOkh lrk ,°' ta wkqj" idudkH moku

u; úfoaY .uka n,m;% ieliqï .dia;=" y†is

moku u; úfoaY .uka n,m;% ieliqï .dia;=

iy fjkia ls¯ï .dia;=" ms<sfj<ska" remsh,a 500"

remsh,a 5"000 iy remsh,a 500 ne.ska remsh,a 3"500"

remsh,a 15"000 iy remsh,a 1"000 olajd jeä fl˙◊'

wxl 2116$62 ork w;súfYaI .eiÜ ksfõokh

u.ska 2019 udr®;= udifha ° wm.uk noao tla

u.sfhl= i|yd t'c'fvd,r® 60 olajd t'c'fvd,r®

10 lska jeä fl˙◊' flfia fj;;a" ixpdrl

fÈa;%hg wkq.%y ±laùfï wruq◊ka hq;=j" 2019

wf.daia;= udifha ° ksl=;a l< wxl 2134$5 ork

w;súfYaaI .eiÜ ksfõokh u.ska by< kexjQ

wm.uk noao n,d;aul jk †kh 2020 fmnrjd˙

01 f,i ixfYdaOkh lrk ,°' fuhg wu;rj"

re‚fkda (rudjino) yer wfkl=;a iQ≥ jHdmdr

mj;ajdf.k hEu fjkqfjka wh lrkq ,nk

jdr®Isl .dia;=j remsh,a ñ,shk 200 isg remsh,a

ñ,shk 400 olajd by< kexùug;a" re‚fkda iQ≥

jHdmdr mj;ajdf.k hEu fjkqfjka remsh,a

ñ,shkhl jdr®Isl .dia;=jla mekùug;a" leisfkda

i|yd jk we;+<;a ùfï .dia;=j tla mqoa.,fhl=g

t'c' fvd,r® 100 isg tla mqoa.,fhl=g t'c' fvd,r®

50 olajd wvq ls¯ug;a 2019 whjeh u.ska fhdackd

lrk ,°'

÷ n≥ moku mq`M,a ls¯u yd n≥ wkql+,;dj by<

kexùu ;=<ska wd∞hï tla/ia ls¯ï by< kxjd

.ekSu i|yd n≥ m˙md,kh Yla;su;a ls¯ug jir

;=<° wLKavj lghq;= lrk ,°' 2017 wxl 24 ork

foaYSh wd∞hï mkf;ys wka;r®.; úêúOdk we;=<;a

ls¯u i|yd" foaYSSh wd∞hï fomdr®;fïka;=j ;=<

ia:dms; lr we;s wd∞hï m˙md,k l<ukdlrK

Page 4: rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= r · cfha wd∞hu wfmalaIs; m%udKhg jvd wvq ùu iy rcfha úhou by< hEu fya;=fjka rdcH uQ,H ldr®hidOkh 2019 jifr® m

6

84

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2019 iqúfYaI is≥ùï iy 2020 wfmalaIdjka

f;dr;=re moaO;sh jeä†hqKq lrk ,°' wd∞hï

m˙md,k l<ukdlrK f;dr;=re moaO;sh u.sska

wdr®:ßl fiajd .dia;=" uqoaor n≥ iy TÜgq yd iQ≥

n≥ yer wfkl=;a ishÆu n≥ jr®. wëlaIKh

lrkq ,nhs' jir ;=<°" uQ,H fiajd u; jk tl;=

l< w.h u; n≥ iy mqoa., wd∞hï n≥ i|yd

,shdm†xÑ ùï wd∞hï m˙md,k l<uKdlrK

f;dr;=re moaO;shg we;=<;a lrk ,°' fuu

moaO;sh iïnkaOfhka uyck ±kqïj;aNdjh

by< kexùu i|yd jevigyka lsysmhla l%shd;aul

lrk ,°' fuu moaO;sh mqΩ,aj ls%hd;aulùu

yd kj ,shdm†xÑ ùï fya;= fldgf.k 2019

ckjd˙ isg cQQ,s olajd ld,m˙Éf√oh ;=< °

foaYSh wd∞hï fomdr®;fïka;=fõ ,shdm†xÑ n≥

,smsf.dkq m%udKh 1"212"125 olajd ,smsf.dkq

30"569 lska by< .sfhah' ;jo" n≥ m˙md,kh

kùlrKh ls¯u i|yd foaYSh wd∞hï

fomdr®;fïka;=j wdh;ksl iy jHdmdr mámdá

m%;sixialrK l%shd;aul ls¯u wdrïN lrk ,°'

wdxYsl l%shdldrlïj,g w∞<j foaYSh wd∞hï

fomdr®;fïka;=j m%;sjHqy.; ls¯u" ie,iqï

ls¯fï iy wëlaIKh ls¯fï wxYhla msysgqùu"

n≥ f.jkakka iu`. lghq;= ls¯u fõ.j;a ls¯u

i|yd l<ukdlrK jHqyh jvd ldr®hlaIu ls¯u"

uyd m˙udK n≥ f.jkakkaf.a wxYh Yla;su;a

ls¯u" bf,lafg%dksl udOHfhka f.dkq.; ls¯u

(e-filling) wksjdr®h ls¯u iy n≥ f.jkakka

y∫kd .ekSfï wxl Ndú;h by< kexùu hkd†h

fuu m%;sixialrKj,g wh;a fõ' fï w;r"

wdkhklrejkag iy wmkhklrejkag myiqlï

ie,iSu i|yd Y%S ,xld fr®.=j úiska cd;sl ;ks

m%fõY moaO;shla (National Single Window) ia:dms; ls¯ug wod< lghq;= wdrïN lrk ,°'

÷ úhoï wxYh ie,lSfï°" rdcH úhou jvd fyd¢ka

l<ukdlrKh ls¯u iy;sl ls¯u i|yd l%shdudr®.

.Kkdjla y∫kajd fok ,°' 2019 whjeh u.ska

m%ldYs; m˙†" 2019 jir i|yd jk m%d.aOk úhoï

ishhg 15 lskaa wvq lrk f,ig 2019 wfm%a,a

udifha° uqo,a wud;HdxYh úiska ishÆu wud;HdxY

iy fomdr®;fïka;=j,g Wmfoia ,nd fok ,°'

fuhg wu;rj" m%uqL fkdjk jHdmD;s" kj

jHdmD;s iy w;HjYH fkdjk NdKav ñ,° .ekSï

l,a ±óu u.ska m%d.aOk úhoïj,ska ;j;a ishhg

10 la wvq lrk f,i 2019 iema;eïnr® udifha

° uqo,a wud;HdxYh úiska ishÆu wud;HdxY iy

fomdr®;fïka;=j,g Wmfoia fok ,°' ;jo" cd;sl

whjeh pl%f,aL wxl 04$2019 wkqj" úplaIKYS,S

úhoï md,k l%u l%shd;aul ls¯ug;a" úfYaIfhka

u ú≥,sh" ≥rl:k fiajd" c, iemhqu" bkaOk

m˙fNdackh yd ,smsøjH u; jk mqkrdjr®;k

úhoï ;dr®lSlrKh ls¯ug;a Wmfoia ,nd fok

,°' b†˙fha ° meje;aùug kshñ; ckdêm;sjrKh

ie,ls,a,g .ksñka" 2020 jifr® uq,a udi y;r

i|yd jk w;=re iïu; .sKqu 2019 Tlaf;danr®

udifha ° mdr®,sfïka;=j úiska wkqu; lrk ,°'

÷ 2019 cQQ,s ui 01 jk †k isg n,meje;afjk m˙†

rdcH wxYfha jegqma jeä ls¯u;a" úY%du jegqmaj,

mj;akd úIu;d ksje/† ls¯u;a is≥ lrk ,o

w;r iajhxl%ShlrKh ls¯fï l%shdj,sh ;=<ska

úY%du jegqma f.ùï iïnkaO fiajd iemhSfï

ldr®hlaIu;dj by< kxjd .ekSug lghq;=

lrk ,°' w;s.re ckdêm;s;=ud úiska m;a lrk

,o úfYaI jegqma fldñIka iNdfõ ksr®foaY

l%shd;aul lrk f;la" 2019 whjeh u.ska fhdacs;

f,i" 2019 cQ,s ui 01 jk †k isg l%shd;aul

jk f,i rcfha fiajlhskag remsh,a 2"500 l

udisl wka;r®ld,Sk °ukdjla f.jkq ,nhs'

;jo" rdcH wxYfha jegqma úIu;d ksje/† ls¯u

i|yd 2020 ckjd˙ ui isg n,meje;afjk m˙†

ishÆu rdcH fiajlhskaf.a udisl jegqm" wjuh

remsh,a 3"000 lska o" Wm˙uh remsh,a 24"000

lska o by< kexùug 2019 Tlaf;danr® udifha°

wud;H uKav,fha wkque;sh ,nd fok ,°' 2016

ckjd˙ 01 †kg fmr úY%du .sh úY%dñlhkaf.a

úY%du jegqmaj, úIu;djhla meje;Su fya;=fjka

tu úY%du jegqma úIu;d ksje/† ls¯u i|yd 2019

whjeh u.ska fhda‚; f,i l%shdudr®. .kakd

,°' ta wkqj" 2019 cQ,s 01 †k isg n,meje;afjk

f,i úY%du hk wjia:dfõ ° úY%dñlhd ,nd .;a

uQ,sl jegqmg 03$2016 rdcH m˙md,k pl%f,aLfha

i|yka uq,a w†hr fol we;=<;a jk f,i úY%du

jegqma f.ùï ixfYdaOkh lrk ,°' úY%du jegqma

pl%f,aL wxl 03$2015 ^ixfYdaOk ˚˚˚& wkqj"

úY%du jegqma f.ùfï ls%hdmámdá iajhxl%ShlrKh

ls¯fï l%shdj,sh ;j≥rg;a Yla;su;a ls¯u ;=<ska

fmd≥ fiajd iemhSfï ldr®hlaIu;dj yd ;;a;ajh

by< kexùug;a mshjr .ekq◊' rdcH m˙md,k

pl%f,aL wxl 02$2019 wkqj" ñh.sh úY%dñlhska

Page 5: rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= r · cfha wd∞hu wfmalaIs; m%udKhg jvd wvq ùu iy rcfha úhou by< hEu fya;=fjka rdcH uQ,H ldr®hidOkh 2019 jifr® m

6

85

rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;=

i|yd jxpksl f,i úY%du jegqma ,nd .ekSu

je<elaùu i|yd wjYH Wmfoia ksl=;a lrk ,°'

ta wkqj" f;dr;=re ksis m˙† hdj;ald,Sk fkdùu

fya;=fjka rdcH uqo,a fjk;a mdr®Yaj úiska

jxpksl f,i ,nd .ekSfï wjia:d jdr®;d jk

neúka" úY%dñlfhl=f.a urKhla fyda m†xÑh yer

hk wjia:djla fyda úfoaY.; jk wjia:djla

jdr®;d jQ ú.iu úY%du jegqma ,nkakkaf.a f,aLkh

hdj;ald,Sk lrk f,ig m%dfoaYSh f,alïjreka

fj; Wmfoia ,nd fok ,°'

÷ há;, myiqlï ixjr®Okh i|yd wjYH rdcH

uQ,H wjldYh iSñ; neúka rdcH-fm!oa.,sl

yjq,ald¯;ajhka m%jr®Okh ls¯ug rch úiska

l%shdudr®. .kakd ,°' ta wkqj" fm!oa.,sl

wxYhg m%Odk há;, myiqlï jHdmD;s i|yd

uQ,Hkh ls¯ug wjYH myiqlï ie,iSu ;=<ska

rdcH-fm!oa.,sl yjq,ald¯;ajhka i|yd fhda.H

m˙irhla ieliSug mshjr .ekq◊' ;jo"

rdcH-fm!oa.,sl iyfhda.S;dj i|yd jk cd;sl

ksfhda‚;dh;kh úiska uqo,a wud;HdxYfha

Wmfoia hgf;a rdcH-fm!oa.,sl yjq,ald¯;ajh

i|yd wjYH udr®f.damfoaY iudf,dapkh ls¯fï

yd tajd ilia lr wjika ls¯fï lghq;=j, ksr;

jQ w;r" tu udr®f.damfoaY ;j≥rg;a jeä†hqKq

ls¯u i|yd 2019 wfm%a,a udifha° cd;sl m%iïmdok

fldñIka iNdj fj; b†˙m;a lrk ,°' ;jo"

rdcH-fm!oa.,sl iyfhda.S;dj i|yd jk

ksfhda‚;dh;kh úiska fr®Çh wud;HdxYj,g

rdcH-fm!oa.,sl yjq,ald¯;ajh hgf;a y∫kd.;a

jHdmD;s ls%hd;aul ls¯u i|yd wjYH iydh o

,nd fok ,°'

÷ iqNidOk m%;s,dN jevigykaj, úksúoNdjh

jeä†hqKq ls¯u i|yd l%shdudr®. .kakd ,°' ta

wkqj" Y%S ,xldfõ ishÆu iqNidOk jevigyka

i|yd iq≥iq kS;suh rduqjla iemhSug;a"

úksúoNdjfhka hq;= f;a¯ï l%shdj,shla ilia

ls¯u i|yd;a ia:dms; lrk ,o iqNidOk m%;s,dN

uKav,h úiska m%Odk iqNidOk jevigyka

y;r1 i|yd wvq wd∞hï,dNS mjq,a y∫kd .ekSug

f;dard .ekSfï l%ufõohla m%ldYhg m;a l<

w;r" tu f;dard .ekSfï l%ufõoh wkque;sh

1 iuDoaê jevigyk" jhi wjqre≥ 70 g jeä mqoa.,hka i|yd uQ,Huh wdOdr ,nd °u" wvq wd∞hï,dNS wdndê; mqoa.,hka i|yd wdOdr ,nd °u iy jl=.vq frda.Ska i|yd uQ,Huh wdOdr ,nd °u'

i|yd mdr®,sfïka;=j fj; b†˙m;a lrk ,°'

fuhg wu;rj" iqNidOk m%;s,dNSka f;dard

.ekSu iy f.ùï is≥ ls¯u i|yd úúO iqNidOk

jevigykaj,g wh;a m%;s,dNSkaf.a o;a; .nvd

lrkq ,nk úoHq;a o;a; .nvdjla jk taldnoaO

iudc wdrlaIK f;dr;=re cd,h msysgqùu i|yd

wjYH l%shdudr®. wkq.ukh flfrñka mj;S'

;jo" 2019 whjeh u.ska m%ldYs; m˙†" wdr®:ßl

jYfhka Yla;su;a fkdjk wjOdkh ,eìh hq;=

lKavdhïj, „jk ;;a;ajh by< kexùu wruqKq

lrf.k iuDoaê m%;s,dNSka ixLHdj 600"000 lska

by< kexùug wjYH l%shdudr®. .ksñka mj;S'

÷ uOHu rcfha whjeh u; jk mSvkh wju lr

.ekSfï wruq◊ka hq;=j rch i;= m%Odk jd◊c

jHjidhhkays uQ,Huh YlH;dj jeä†hqKq ls¯u

i|yd l%shdudr®. lsysmhla wkq.ukh lrk

,°' 2017 udr®;= udifha ° wdh;ksl wNsm%dh

m%ldY w;aika l< rch i;= jd◊c jHjidh

my i|yd 2018 jifr® m<uq Nd.h i|yd jk

ldr®hidOk jdr®;d 2019 cq,s udifha ° wud;H

uKav,h fj; b†˙m;a lrk ,°' ;jo" fufyhqï

ldr®hlaIu;dj by< kxjd .ekSu i|yd rch

i;= jd◊c jHjidhhka wgla tkï" Y%S ,xld

rdcH jeú,s ixia:dj" ,xld if;di wdh;kh"

uOHu bx‚fkare WmfoaYl ldr®hdxYh" rdcH ±j

ixia:dj" rdcH T!IO kS;s.; ixia:dj" ñ,aflda

iud.u" cd;sl mY= iïm;a ixjr®Ok uKav,h

iy N+ úoHd iólaIK yd m;,a le”ï ldr®hdxYh

iu`. 2019 cqks udifha ° wdh;ksl wNsm%dh m%ldY

w;aika lrk ,°' ;jo" foaYSh ls˙ lr®udka;h

wdrlaId lrk w;ru cd;Hka;r ls˙msá ñ, iy

úksuh wkqmd;slfha mj;akd úp,k yd iu.dój

wdkhksl ls˙msá i|yd ñ, hdka;%Khla l%shd;aul

ls¯ug 2019 udr®;= udifha° wud;H uKav,fha

wkque;sh ,nd fok ,°' ta wkqj" 2019 udr®;= 15

jk †k isg n,meje;afjk m˙† ñ, hdka;%Kh

u; mokïj ñ, .e,mqï is≥ lrkq ,efí' fuhg

wu;rj" t,a'mS' .Eia i|yd o ñ, hdka;%Khla

2019 Tlaf;danr® 04 isg ls%hd;aul úh' ;jo" ,xld

ú≥,sn, uKav,fha uQ,H ldr®hidOkh by<

kxjd .ekSu i|yd 2020 jifr®° ú≥,sn,h i|yd

iajhxl%Sh ñ, hdka;%Khla l%shd;aul ls¯u wjYH

fõ'

Page 6: rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= r · cfha wd∞hu wfmalaIs; m%udKhg jvd wvq ùu iy rcfha úhou by< hEu fya;=fjka rdcH uQ,H ldr®hidOkh 2019 jifr® m

6

86

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2019 iqúfYaI is≥ùï iy 2020 wfmalaIdjka

÷ rcfha iq/l=ïm;a fjf<|fmdf<ys úksúoNdjh iy

ldr®hlaIu;dj jeä†hqKq ls¯u i|yd uy nexl=j

úiska 2019 jir ;=< ° l%shdudr®. lsysmhla .kakd

,°' ksr®f,aLk rcfha iq/l=ïm;aj,g w∞< tla

tla yr iy ner jdr®;d ms<sn| f;dr;=re uOHu

;ekam;= moaO;sfha ,shdm†xÑ md˙fNda.slhkag

wf,úldr Rcq iyNd.slrejka ^n,m;%,dNS

jd◊c nexl= yd m%d:ñl wf,úlrejka& úiska

;;ald,Skj ±kqï °u ms◊i ,xldfilHq moaO;sh

hdj;ald,Sk lrk ,°' fuu jevigyk i|yd

myiqlï ie,iSug 2019 fmnrjd˙ udifha isg

n,meje;afjk m˙† ,xldfiÜ,a moaO;sfha ¯;s

o ixfYdaOkh lrk ,°' ;jo" fjf<|fmd< ñ,

y∫kd .ekSu i|yd ;j≥rg;a myiqlï ie,iSug

iy fjf<|fmd< ldr®hlaIu;dj jeä ls¯u ms◊i

NdKavd.dr ne∫ïlrj, m%d:ñl ksl=;=j,g w∞<

hï hï úOdk 2019 cQ,s ui isg n,meje;afjk

m˙† n,d;aul lrk ,°'

÷ YS% ,xldfõ iaffj¯;aj Kh fYa%◊.; ls¯ïj,g

w∞<j" µsÉ (Fitch) Kh fY%a◊.; ls¯fï wdh;kh

±kg mj;akd iaffj¯;aj Kh fYa%◊.; ls¯u

2019 jifr® ;=kajk ldr®;=fõ ° h<s ;yjqre l<

w;r" wfkl=;a cd;Hka;r Kh fYa%◊.; ls¯fï

wdh;k Tjqkaf.a Kh fYa%◊.; ls¯ïj,g w∞<j

is≥l< iudf,dapk jir ;=< ° wjika lrk ,°'

µsÉ Kh fYa%◊.; ls¯fï wdh;kh 2019 jifr®

iema;eïnr® udifha ° YS% ,xldfõ †.=ld,Sk úfoaY

úksuh Kh ksl=;a ls¯ug w∞< Kh fYa%◊.;

ls¯u “B” iy b†˙ ±lau “ia:djr” f,i ;yjqre

lrk ,°' uQãia (Moody’s) yd iagEkavr®â iy

mqjr®ia (Standard and Poor’s) Kh fY%a◊.;

ls¯fï wdh;kj, jr®;udk Kh fYa%◊.; ls¯u

ms<sfj<ska “B2” (ia:djr) iy “B” (ia:djr) uÜgfï mj;ajdf.k hhs'

÷ uE;l° kS;s.; lrk ,o 2018 wxl 8 ork il%Sh

j.lSï l<ukdlrK mk; Wmfhda.S lr .ekSu

i|yd mshjr .kq ,enQ w;r" 2019-2023 ld,hg w∞<

uOH ld,Sk Kh l<ukdlrK Wmdhudr®.h o 2019

° m%ldYhg m;a lrk ,°' j.lSï l<ukdlrK

wruqKq fjkqfjka remsh,a ì,shk 480 l uqo,la

/ia ls¯ug w∞< fhdackdjla 2019 cqks udifha°

mdr®,sfïka;=j u.ska iïu; lr .kakd ,°' rch

iy uy nexl=j úiska b;sydifha m%:u j;djg

cmdkfha ne∫ïlr fj<|fmdf<ka iuqrdhs

ne∫ïlr (Samurai bond) u.ska wruqo,a /ia ls¯u

i|yd lghq;= wdrïN lr we;s w;r" tlS wruqo,a

j.lSï l<ukdlrK wruqKq i|yd fhd∞ .kq

we;' ue†ld,Sk Kh l<ukdlrK Wmdhudr®.h

(Medium-Term Debt Management Strategy) u.ska uQ,sl jYfhka wjOdkh fhduq lrkafka

rcfha whjeh wjYH;d wju ms˙jehlska uQ,Hkh

ls¯u iy Kh l<fò wj∞ku úplaIKYS,S

uÜgul l<ukdlrKh lr .ekSu iy;sl

ls¯u i|yd fhda.H Kh WmlrK ixhq;shla

f.dvke.Su flfrysh' ta wkqj" uOH ld,Sk

Kh l<ukdlrK Wmdh udr®.fha m%Odk wruqKq

jkafka" úfoaY úksuh u.ska ,nd.;a rcfha Kh

m%;sY;h 2018 wjidkfha° mej;s uÜgfï mj;ajd

.ekSu" úfoaYSh Kh l<fUys Kh m˙K; ùfï

idudkH ld,h °r®> ls¯u iy fláld,Sk Kh

m˙K; ùfï m%;sY;h jr®;udk uÜgug jvd wvq

lr .ekSuhs' rcfha jdr®Isl Kh ,nd .ekSfï

ie,eiau" b†˙ jir lsysmh ;=< ° uOHld,Sk Kh

l<ukdlrK Wmdh udr®.fha wfmalaIs; m%;sM,

iu`. wkql+, jk m˙† ilia ls¯u b;d jeo.;a

jkq we;'

rcfha whjeh lghq;=

m%Odk rdcH uQ,H fYaI

÷ wd∞hï /ials¯u wvq uÜgul meje;Su yd

idfmalaIj by< úhoïj, n,mEu ms<sìUq

flfrñka 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° m%Odk

rdcH uQ,H fYaIj, ms˙ySula olakg ,enq◊' 2019

jifr® m<uq udi y; ;=< °" weia;fïka;=.;

o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i iuia; whjeh ys`.h"

fmr jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha meje;s ishhg

3'2 ^remsh,a ì,shk 461'7& isg ishhg 4'4 ^remsh,a

ì,shk 684'1& olajd jeä úh' weia;fïka;=.;

o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i" m%d:ñl fYaIh

i,ld n,k ld,h ;=< °" 2018 jifr® wkqrEm

ld,m˙Éf√ofha ° jdr®;d l< ishhg 0'3 ^remsh,a

ì,shk 47'1& l w;s˙la;hg idfmalaIj ishhg 0'8

^remsh,a ì,shk 122'5& l ys`.hla jdr®;d lrk ,°'

rcfha ksr®-b;=reï ms<sìUq flfrk jr®;k .sKqfï

Page 7: rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= r · cfha wd∞hu wfmalaIs; m%udKhg jvd wvq ùu iy rcfha úhou by< hEu fya;=fjka rdcH uQ,H ldr®hidOkh 2019 jifr® m

6

87

rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;=

ys`.h" weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla

f,i 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° 2018 jifr®

wkqrEm ld,m˙Éf√ofha ° meje;s ishhg 1'0 isg

ishhg 2'0 olajd jeä úh

rcfha wdodhu iy m%odk

wdodhu

÷ 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< °" n≥ yd n≥

fkdjk wd∞hu wvq ùu fya;=fjka rcfha wd∞hu

weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i

2018 wkqrEm ld,m˙Éf√ofha meje;s ishhg 7'5

isg ishhg 6'7 olajd wvq úh' kdñl jYfhka"

rcfha uqΩ wd∞hu 2019 jifr® m<uq udi y; ;=<

° miq.sh jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha jdr®;d jQ

remsh,a ì,shk 1"079'9 isg remsh,a ì,shk 1"031'9

olajd ishhg 4'4 lska wvq úh' fudagr® jdyk"

Lksc f;,a ksIamdok iy ≥ïfld< yd ≥ïjeá u;

jk ksIamdok n≥ fuka u úfYaI fjf<| NdKav

n≥" fiia n≥ iy tl;= l< w.h u; n≥j,ska

,o wd∞hu my< hEu fï i|yd m%Odk jYfhka

fya;= úh' flfia jqjo" kdñl jYfhka" wd∞hï

n≥" Kh wdmiq f.ùfï wh noao" cd;sh f.dv

ke.Sfï noao" wdkhk n≥ iy jrdh yd .=jka

f;dgqm< ixjr®Ok noao u.ska ,o wd∞hu fuu

ld,h ;=<° jeä úh' uy nexl=fõ fnod y˙k

,o ,dN mejereï fkdue;s ùu iy rch i;=

jd◊c jHjidhhkaf.a ,dN yd ,dNdxY mejereï

wvq ùu fya;=fjka i,ld n,k ld,m˙Éf√oh

;=< ° n≥ fkdjk wd∞hu wvq úh' iuia;hla

f,i" remsh,a ì,shk 2"344'0 la jQ rcfha jdr®Isl

wd∞hï weia;fïka;=fõ m%;sY;hla f,i fuu

ld,m˙Éf√ofha uq`M wd∞hu" 2018 jifr® wkqrEm

ld,m˙Éf√ofha jdr®;d jQ ishhg 48'7 yd iei£fï

° ishhg 44'0 la úh'

÷ 2019 jifr® m<uq udi y; ;=<°" wd∞hï n≥ u.ska

,o wd∞hu kdñl jYfhka remsh,a ì,shk 184'9

olajd ishhg 17'0 lska ie,lsh hq;= f,i jeä

jQ w;r 2017 wxl 24 ork foaYSh wd∞hï mk;

M,∞hS f,i l%shd;aul ls¯u fï i|yd fya;=

úh' weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla

f,i wd∞hï n≥ u.ska ,o wd∞hu 2018 wkqrEm

ld,m˙Éf√ofha jdr®;d jQ ishhg 1'1 isg ishhg

1'2 olajd iq`M jYfhka by< .sfhah' kdñl

jYfhka" ixia:dms; yd ixia:dms; fkdjk

wd∞hï n≥ u.ska ,o wd∞hu 2019 m<uq udi y;

;=<° remsh,a ì,shk 85'7 olajd ishhg 24'4 lska

by< .sh w;r" 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< °"

Wmhk úg f.ùfï n≥ u.ska ,o wd∞hu o fmr

jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha meje;s remsh,a

ì,shk 24'5 isg remsh,a ì,shk 29'7 olajd by<

.sfhah' ;jo" i,ld n,k ld,m˙Éf√oh ;=< °

r|jd .ekSfï n≥ iy wdr®:ßl fiajd .dia;= u.ska

,o wd∞hu ms<sfj<ska remsh,a ì,shk 29'4 iy

remsh,a ì,shk 40'1 olajd ishhg 8'6 lska iy

ishhg 6'8 lska jeä úh'

uQ,h( uqo,a wud;HdxYh

6'1 rEm igyk

m%Odk rdcH uQ,H or®Yl

o'foa'k

s' ] f

,i

^;djld,sl&

jr®;k .sKqfïfYaIh

m%d:ñl fYaIh iuia; fYaIh

weia;-fïka;=

ck'- cQ,s ^;djld,sl&

ck'- cQ,s ^;djld,sl&

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

2

2016 2017 2018 2019 2018 2019

^w& ;djld,sl uQ,h( uqo,a wud;HdxYh

re' ì,shk

whs;uh 2017 2018^w&

2019wkqu;

weia;fïka;=

2018ck-cQQ,s

^w&

2019ck-cQQ,s

^w&

n≥ wd∞hu 1,670.2 1,712.3 2,077.0 983.3 944.4wd∞hï n≥ 274.6 310.4 385.0 158.0 184.9tl;=l< w.h u; n≥ 443.8 461.7 529.0 269.0 265.6ksIamdok n≥ 469.5 484.3 593.0 299.1 225.8wdkhk u; n≥ 136.5 97.0 140.0 54.2 55.2jrdh yd .=jka f;dgqm< ixjr®Ok noao 102.4 113.9 115.0 64.2 64.5cd;sh f.dvke.Sfï noao 69.0 71.4 91.0 41.5 42.2úfYaI fj<| NdKav noao 71.4 75.8 90.0 43.9 42.2fiia noao 59.6 53.4 54.0 29.3 28.3wfkl=;a 43.5 44.4 80.0 24.0 35.7

n≥ fkdjk wd∞hu 161.4 207.7 267.0 96.7 87.5uqΩ wd∞hu 1,831.5 1,920.0 2,344.0 1,079.9 1,031.9

6'1 ixLHd igyk

wdr®:ßl jr®.SlrKh wkqj rdcH wdodhu

Page 8: rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= r · cfha wd∞hu wfmalaIs; m%udKhg jvd wvq ùu iy rcfha úhou by< hEu fya;=fjka rdcH uQ,H ldr®hidOkh 2019 jifr® m

6

88

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2019 iqúfYaI is≥ùï iy 2020 wfmalaIdjka

÷ mdial= bre †k is≥ jQ m%ydrfhka miqj wdr®:ßl

lghq;=j,g we;s jQ n,mEu iy 2018 jifr® w.

Nd.fha ° fi!LH fiajd yd wdkhksl fr† jr®.

tl;= l< w.h u; noafoka ksoyia ls¯u fya;=fjka

2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° tl;= l< w.h u;

n≥ wd∞hu kdñl jYfhka fukau weia;fïka;=.;

o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i o wvq úh' ta wkqj"

2019 jifr® m<uq udi y; ;=<° tl;= l< w.h

u; n≥ wd∞hu remsh,a ì,shk 265'6 olajd ishhg

1'3 lska kdñl jYfhka wvq jQ w;r" weia;fïka;=.;

o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i tl;= l< w.h u;

n≥ wd∞hu 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha

meje;s ishhg 1'9 isg ishhg 1'7 olajd wvq úh'

2019 jifr® m<uq udi y; ;=< °" foaYSh wdr®:ßl

lghq;= u; tl;= l< w.h u; n≥ wd∞hu

remsh,a ì,shk 165'6 olajd ishhg 2'3 lska wvq

úh' flfia jqjo" wdkhk wdY%s; lghq;= u; tl;=

l< w.h u; n≥ wd∞hu 2018 jifr® wkqrEm

ld,m˙Éf√ofha meje;s remsh,a ì,shk 99'5 isg

remsh,a ì,shk 100'0 olajd ishhg 0'5 lska iqΩ

jYfhka jeä úh' fï w;r" 2019 jifr® m<uq

udi y; ;=< °" tl;= l< w.h u; n≥ wd∞hu

uq`M n≥ wd∞hfuys m%;sY;hla f,i 2018 jifr®

wkqrEm ld,m˙Éf√ofha mej;s ishhg 27'4 isg

ishhg 28'1 olajd by< .sh w;r 2019 jifr® m<uq

udi y; ;=< °" tl;= l< w.h u; n≥ wd∞hu

uq`M wd∞hug olajk ∞hl;ajh ishhg 24'9 isg

ishhg 25'7 olajd by< .sfhah'

÷ fudagr® jdyk" Lksc f;,a ksIamdok iy ≥ïfld<

yd ≥ïjeá u; jk ksIamdok n≥ wd∞hu my< hEu

fya;=fjka ksIamdok n≥ wd∞hu kdñl jYfhka

fukau weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla

f,i o ie,lsh hq;= f,i wvq úh' kdñl jYfhka"

ksIamdok n≥ wd∞hu remsh,a ì,shk 225'8 olajd

ishhg 24'5 lska wvq jQ w;r" weia;fïka;=.;

o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i" ksIamdok n≥ wd∞hu

2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha jdr®;d jQ

ishhg 2'1 isg ishhg 1'5 olajd wvq úh' 2019 jifr®

m<uq udi y; ;=< °" fudagr® jdyk u; ksIamdok

n≥ wd∞hu remsh,a ì,shk 71'0 olajd ishhg

47'1 lska ie,lsh hq;= f,i wvq jQ w;r" 2018

jifr® ° fudagr® jdyk wdkhk by< hEfï

m%jK;dj wvq ls¯u i|yd y∫kajd ≥ka m%;sm;a;s

l%shdudr®.hkays n,mEu fuu.ska m%Odk jYfhka

ksrEmKh fõ' fï w;r" 2019 jifr® m<uq udi

y; ;=< ° Lksc f;,a ksIamdok u; jQ ksIamdok

n≥ wd∞hu 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha

meje;s remsh,a ì,shk 39'2 isg remsh,a ì,shk

35'3 olajd wvq jQ w;r" 2018 fkdjeïnr® ui isg

n,meje;afjk m˙† iq≥ ãi,a wdkhk u; jQ

ksIamdok noao ,Sgrhg remsh,a 13 isg ,Sgrhg

remsh,a 6 olajd wvq ls¯u fuhg m%Odk jYfhka

fya;= úh' 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< °"

≥ïjeá wf,úh wvq ùu fya;=fjka ≥ïfld< yd

≥ïjeá u; jk ksIamdok n≥ wd∞hu fmr jirg

idfmalaIj remsh,a ì,shk 51'0 olajd ishhg 7'0

lska wvq úh' flfia jqjo" u;ameka u; jk iqrd

n≥ wd∞hu 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha

meje;s remsh,a ì,shk 65'9 isg remsh,a ì,shk

66'2 olajd ishhg 0'4 lska iq`M jYfhka jeä úh'

÷ 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< °" Kh wdmiq

f.ùfï wh noao" wdkhk n≥" cd;sh f.dvke.Sfï

noao iy jrdh yd .=jka f;dgqfmd< ixjr®Ok noao

u.ska ,o wd∞hu 2018 jifr® tu ld,m˙Éf√ohg

idfmalaIj kdñl jYfhka by< .sh w;r úfYaI

fjf<| NdKav noao iy fiia noao u.ska ,o

wd∞hu wvq úh' 2018 wxl 35 ork uqo,a mk;

u.ska y∫kajd fok ,o Kh wdmiq f.ùfï wh

noao u.ska 2019 cQ,s ui jk úg remsh,a ì,shk

9'6 l wd∞hula tla/ia úh' wdkhk n≥ wd∞hu

2018 jifr® m<uq udi y; ;=<° jdr®;d jQ remsh,a

ì,shk 54'2 isg remsh,a ì,shk 55'2 olajd

6'2 rEm igyk

rdcH wdodhfï ixhq;sh ^2019 ck' - cQ,s&

wfkl=;an≥

ksIamdokn≥

tl;= l<w.h u; n≥

n≥ fkdjk

wdodhïn≥

wdkhk ;Sren≥ n≥

uQ,h( uqo,a wud;HdxYh

8.5%

91.5%

25.7%

20.7%

21.9%

17.9%

5.3%

Page 9: rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= r · cfha wd∞hu wfmalaIs; m%udKhg jvd wvq ùu iy rcfha úhou by< hEu fya;=fjka rdcH uQ,H ldr®hidOkh 2019 jifr® m

6

89

rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;=

ishhg 1'9 lska jeä jQ w;r 2019 udr®;= 06 jk

†k isg n,meje;afjk m˙† f;dard .;a NdKav

261 laa i|yd w∞< jk wdkhk noao ishhg 10

lska by< kexùu;a" 2019 cqks 12 jk †k isg

n,meje;afjk m˙† fmg%,a ^92 TlafÜka& yd iqms˙

ãi,a i|yd w∞< jk wdkhk n≥ wkqmd;sl by<

±óu;a fï i|yd fya;= úh' ;jo" i,ld n,k

,o ld,m˙Éf√oh ;=<° cd;sh f.dvke.Sfï n≥

wd∞hu iy jrdh yd .=jka f;dgqm< ixjr®Ok

n≥ wd∞hu" ms<sfj,ska" remsh,a ì,shk 42'2 olajd

iy remsh,a ì,shk 64'5 olajd ishhg 1'8 lska iy

ishhg 0'4 lska jeä úh' flfia jqjo" fiia n≥

wd∞hu remsh,a ì,shk 29'3 isg remsh,a ì,shk

28'3 olajd wvq jQ w;r" 2019 udr®;= 06 jk †k isg

n,meje;afjk m˙† f;dard.;a md˙fNda.sl NdKav

lsysmhl fiia noao bj;a ls¯u fï i|yd lsishï

≥rlg fya;= jQ w;r i,ld n,k ld,m˙Éf√oh

;=< ° úfYaI fj<| NdKav u; n≥ wd∞hu o

remsh,a ì,shk 42'2 olajd ishhg 3'9 lska wvq úh'

÷ 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< °" n≥ fkdjk

wd∞hu kdñl jYfhka fukau weia;fïka;=.;

o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i o wvq úh' ta wkqj"

n≥ fkdjk wd∞hu" kdñl jYfhka remsh,a

ì,shk 87'5 olajd ishhg 9'5 lska wvq jQ w;r"

o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i" n≥ fkdjk wd∞hu

2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha meje;s

ishhg 0'7 isg ishhg 0'6 olajd wvq úh' i,ld

n,k ld,m˙Éf√oh ;=< °" Y%S ,xld uy nexl=fõ

fnod y˙k ,o ,dN mejreï fkdue;s ùu iy

rch i;= jd◊c jHjidhhkaf.a ,dN yd ,dNdxY

mejereï remsh,a ì,shk 12'1 olajd ishhg

31'8 lska wvq ùu fï i|yd fya;= úh' flfia jqjo"

i,ld n,k ld,m˙Éf√oh ;=< °" .dia;= yd wh

ls¯ï u.ska ,o wd∞hu" kdñl jYfhka" remsh,a

ì,shk 46'4 olajd ishhg 14'0 lska jeä jQ w;r

wm.uk noao" wh ls¯ï iy ov uqo,a yd rdcika;l

ls¯ïj,ska ,o wd∞hu by< hEu fï i|yd m%Odk

jYfhka fya;= úh' ;jo" fmd,S wd∞hu remsh,a

ì,shk 4'4 isg remsh,a ì,shk 7'5 olajd jeä jQ

w;r iudc wdrlaIK ∞hl uqo,aj,ska ,o wd∞hu

remsh,a ì,shk 16'2 olajd ishhg 12'1 lska jeä

úh' fuhg wu;rj" l=,S wd∞hu o i,ld n,k

ld,m˙Éf√oh ;=<° remsh,a ì,shk 2'0 isg

remsh,a ì,shk 2'6 olajd jeä úh'

m%odk

÷ 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< °" úfoaYSh m%∞k

m%udKh 2019 jir i|yd jk weia;fïka;=.;

w.hg jvd ie,lsh hq;= f,i my< uÜgul

meje;=◊' ta wkqj" 2019 jifr® m<uq udi y; ;=<

° ,enqKq úfoaYSh m%∞k m%udKh" remsh,a ì,shk

13'0 la jQ jdr®Isl weia;fïka;=jg iy 2018 jifr®

m<uq udi y; ;=< ° jdr®;d jQ remsh,a ì,shk

5'0 g idfmalaIj remsh,a ì,shk 1'1 la úh'

úhou iy Y=oaO Kh °ï

÷ 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° uq`M úhou yd Y=oaO

Kh °ï weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla

f,i 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha meje;s

ishhg 10'7 isg ishhg 11'1 olajd jeä jQ w;r

mqkrdjr®;k úhoï fukau m%d.aOk úhoï o

jeä ùu fuhg fya;= úh' 2019 jifr® m<uq udi

y; ;=< °" rcfha úhou yd Y=oaO Kh °ï kdñl

jYfhka remsh,a ì,shk 1"717'1 olajd ishhg

11'0 lska jeä úh' 2019 jifr® m<uq udi y; ;=<

° uq`M úhou yd Y=oaO Kh °ï 2019 jir i|yd

jk jdr®Isl weia;fïka;=fjka ishhg 56'4 la úh'

÷ fmd,S f.ùï iy iykdOdr yd jr®;k mejreï

by< hEu fya;=fjka" 2019 jifr® m<uq udi y;

;=<° weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla

f,i mqkrdjr®;k úhou 2018 jifr® wkqrEm

ld,m˙Éf√ofha jdr®;d jQ ishhg 8'4 isg ishhg

8'7 olajd jeä úh' 2019 jifr® m<uq udi y; ;=<

^w& ;djld,sl uQ,h( uqo,a wud;HdxYh

re' ì,shk

whs;uh 2017 2018^w&

2019wkqu;

weia;fïka;=

2018ck-cQQ,s

^w&

2019ck-cQQ,s

^w&

mqkrdjr®;k úhoï 1,927.7 2,089.7 2,308.0 1,218.8 1,343.7thska jegqma yd fõ;k 588.5 626.0 690.0 371.0 388.2 fmd,S f.ùï 735.6 852.2 913.0 508.8 561.6 úfoaYSh 164.9 212.7 220.0 114.5 154.2 foaYSh 570.6 639.5 693.0 394.3 407.4 iuDoaê °ukd 39.7 39.2 50.0 23.0 22.7 úY%du jegqma 181.1 194.5 215.0 111.2 124.3 fmdfydr iykdOdr 30.4 26.9 35.0 11.8 25.3m%d.aOk úhou yd Y=oaO Kh °ï 645.4 603.5 734.0 327.8 373.4uqΩ úhou yd Y=oaO Kh °ï 2,573.1 2,693.2 3,042.0 1,546.6 1,717.1

6'2 ixLHd igyk

wdr®:ßl jr®.SlrKh wkqj úhou

Page 10: rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= r · cfha wd∞hu wfmalaIs; m%udKhg jvd wvq ùu iy rcfha úhou by< hEu fya;=fjka rdcH uQ,H ldr®hidOkh 2019 jifr® m

6

90

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2019 iqúfYaI is≥ùï iy 2020 wfmalaIdjka

°" mqkrdjr®;k úhou kdñl jYfhka" 2018 jifr®

iudk ld,m˙Éf√oh yd iei£fï ° remsh,a

ì,shk 1"343'7 olajd ishhg 10'2 lska jeä úh'

2019 jifr® m<uq udi y; ;=< °" fmd,S f.ùï

i|yd jk úhou remsh,a ì,shk 561'6 olajd ishhg

10'4 lska kdñl jYfhka jeä jQ w;r i,ld

n,k ld,m˙Éf√oh ;=< °" weia;fïka;=.;

o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i fmd,S f.ùï ishhg

3'5 isg ishhg 3'6 olajd jeä úh' úfoaYSh Kh

u; jk fmd,S f.ùï by< hEu fï i|yd m%Odk

jYfhka fya;= úh' fmd,S wkqmd;sl idfmalaIj

by< uÜgul meje;Su" cd;Hka;r iaffj¯;aj

ne∫ïlr jeks fkdmshjQ jd◊c Kh m%udKh by<

hEu iy miq.sh jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√oh yd

iei£fï ° 2019 cQQ,s ui wjidkh jk úg úksuh

wkqmd;slh wjm%udKh ùu fya;=fjka 2019 jifr®

m<uq udi y; ;=< ° úfoaYSh Kh u; jk fmd,S

f.ùï remsh,a ì,shk 154'2 olajd ishhg 34'7

lska jeä úh' foaYSh Kh fj<|fmdf<ys fmd,S

wkqmd;sl idfmalaIj by< uÜgul mej;Su iy

2019 cQ,s ui w. jk úg fkdmshjQ foaYSh Kh

m%udKh ishhg 7'2 lska by< hEfï m%;sM,hla

f,i" i,ld n,k ld,m˙Éf√oh ;=< ° foaYSh

Kh u; jk fmd,S f.ùï remsh,a ì,shk

407'4 olajd ishhg 3'3 lska jeä úh' fï w;r"

iykdOdr iy jr®;k mejreï i|yd jk úhou

remsh,a ì,shk 312'8 olajd ishhg 18'0 lska jeä

úh' i,ld n,k ld,m˙Éf√oh ;=< °" tu úhou

weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i

ishhg 1'8 isg ishhg 2'0 olajd jeä jQ w;r

fmdfydr iykdOdrh iy úY%du jegqma f.ùï u;

jk úhou by< hEu fï i|yd fya;= úh' ù yer

wfkl=;a fNda. i|yd lsf,da.%Eï 50 l fmdfydr

nE.hlg ,nd fok iykdOdrh remsh,a 500 lska

jeä ls¯u fmdfydr iykdOdrh u; jk úhou

by< hEug fya;= jQ w;r 2019 cQ,s 01 jk †k

isg n,meje;afjk m˙† is≥ l< úY%du jegqma

ixfYdaOkh iy úY%dñlhka ixLHdj by< hEu"

úY%du jegqma f.ùï by< hEug fya;= úh' flfia

fj;;a" jifr® m<uq udi y; ;=< °" iuDoaê f.ùï

i|yd jk úhou remsh,a ì,shk 22'7 olajd ishhg

1'1 lska iq`M jYfhka wvq úh' ;jo" i,ld n,k

ld,m˙Éf√oh ;=< °" jegqma yd fõ;k u; jk

úhou remsh,a ì,shk 388'2 olajd ishhg 4'6 lska

jeä úh'

÷ 2019 jifr® m<uq udi y; ;=<°" m%d.aOk

úhou yd Y=oaO Kh °ï kdñl jYfhka fukau

weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i o

jeä úh' ta wkqj" m%d.aOk úhou yd Y=oaO Kh

°ï" kdñl jYfhka remsh,a ì,shk 373'4 olajd

ishhg 13'9 lska jeä jQ w;r th weia;fïka;=.;

o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2018 jifr® wkqrEm

ld,m˙Éf√ofha jdr®;d jQ ishhg 2'3 isg ishhg

2'4 olajd jeä úh' 2019 jifr® m<uq udi y;

;=< °" m%d.aOk úhou yd Y=oaO Kh °ï jdr®Isl

weia;fïka;=fjys m%;sY;hla f,i 2018 jifr®

wkqrEm ld,m˙Éf√ofha jdr®;d jQ ishhg 43'7 yd

iei£fï ° ishhg 50'9 la úh'

whjeh ys`.h uQ,Hkh ls¯u

÷ 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° whjeh ys`.h

m%Odk jYfhka foaYSh uQ,dY% u.ska uQ,Hkh lrk

,°' Y=oaO foaYSh uQ,Hkh 2019 jifr® i,ld n,kq

,nk ld,m˙Éf√oh ;=< °" 2018 jifr® wkqrEm

ld,m˙Éf√ofha ° jdr®;d jQ remsh,a ì,shk

187'6 g idfmalaIj remsh,a ì,shk 571'4 la úh'

Y=oaO úfoaYSh uQ,Hkh i,ld n,k ld,m˙Éf√oh

;=< °" 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙pf√ofha °

meje;s remsh,a ì,shk 274'1 isg remsh,a ì,shk

112'7 olajd wvq úh'

÷ 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° nexl= iy nexl=

fkdjk fowxYfhka u ,nd.;a Kh 2018 jifr®

6'3 rEm igyk

rdcH úhofï ixhq;sh ^2019 ck' - cQ,s&

m%d.aOk iy Y=oaO Kh °ï

mqkrdjr®;k

jegqma yd fõ;k

fjk;a

úY%du jegqma

iuDoaê

fmd,Sf.ùï

uQ,h( uqo,a wud;HdxYh

32.7%

22.6%

14.5%

7.2%

21.7%

78.3%

1.3%

Page 11: rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= r · cfha wd∞hu wfmalaIs; m%udKhg jvd wvq ùu iy rcfha úhou by< hEu fya;=fjka rdcH uQ,H ldr®hidOkh 2019 jifr® m

6

91

rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;=

wkqrEm ld,m˙Éf√ohg idfmalaIj by< hEu

foaYSh uQ,Hkh jeäùu i|yd fya;= úh' nexl=

fkdjk wxYfhka is≥ l< Y=oaO foaYSh uQ,Hkh

2019 jifr® i,ld n,k ld,m˙Éf√oh ;=< °"

2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha mej;s remsh,a

187'8 isg remsh,a ì,shk 400'5 olajd jeä jQ w;r"

th iuia; foaYSh uQ,Hk wjYH;djfhka ishhg

70'1 la úh' nexl= wxYfhka is≥ l< uQ,Hkh" 2019

jifr® m<uq udi y; ;=< ° remsh,a ì,shk 170'9

la jQ w;r" 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha

° th remsh,a ì,shk 0'2 l Y=oaO Kh wdmiq

f.ùula f,i jdr®;d úh' NdKavd.dr ì,am;a yd

NdKavd.dr ne∫ïlr ;=<ska jd◊c nexl= úiska

is≥ l< uQ,Hkh ie,lsh hq;= jeä ùu fï i|yd

m%Odk jYfhka fya;= úh' flfia fj;;a" 2019

jifr® m<uq udi y; ;=< °" uy nexl=fjka is≥

l< uQ,Hkh" 2018 jifr® m<uq udi y; ;=< °

jdr®;d l< remsh,a ì,shk 31'6 l Y=oaO Kh ,nd

.ekSug idfmalaIj remsh,a ì,shk 126'4 l Y=oaO

Kh wdmiq f.ùula f,i jdr®;d úh' uy nexl=j

i;= jQ NdKavd.dr ì,am;a l,a ms¯u fï i|yd

fya;= úh'

÷ 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° NdKavd.dr ì,am;a

yd NdKavd.dr ne∫ïlr ;=<ska .;a Kh" foaYSh

uQ,Hkfha m%Odk uQ,dY% f,i wLKavj meje;s◊'

2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° NdKavd.dr

ì,am;a u.ska is≥ l< uQ,Hkh" fmr jifr® w∞<

ld,m˙Éf√ofha meje;s remsh,a ì,shk 81'3 isg

remsh,a ì,shk 149'9 olajd jeä úh' fï w;r" 2019

jifr® m<uq udi y; ;=< ° NdKavd.dr ne∫ïlr

udr®.fhka is≥l< uQ,Hkh" 2018 jifr® wkqrEm

ld,m˙Éf√ofha ° meje;s remsh,a ì,shk 124'9

isg remsh,a ì,shk 331'8 olajd jeä úh' i,ld

n,k ld,m˙Éf√oh ;=< °" YS% ,xld ixjr®Ok

ne∫ïlr u.ska is≥ l< uQ,Hkh" 2018 jifr® m<uq

udi y; ;=< meje;s remsh,a ì,shk 81'6 l Y=oaO

Kh wdmiq f.ùu yd ii|k l, remsh,a ì,shk

47'2 l Y=oaO Kh wdmiq f.ùula jdr®;d lf<ah'

÷ cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr l,a ms¯u

ms<sìUq flfrñka Y=oaO úfoaYSh uQ,Hkh 2019

jifr® m<uq udi y; ;=< ° wvq úh' i,ld

n,k ld,m˙Éf√ofha ° Y=oaO úfoaYSh uQ,Hkh"

2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha ° mej;s

remsh,a ì,shk 274'1 g idfmalaIj remsh,a ì,shk

112'7 olajd wvq úh' Y=oaO úfoaYSh uQ,Hkh" remsh,a

ì,shk 219'7 l cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr

u.ska ,nd.;a Kh yd remsh,a ì,shk 0'2 l

NdKavd.dr ì,am;aj, is≥ l< úfoaYSh wdfhdack

iy remsh,a ì,shk 83'5 l úfoaY úksuh ld,Sk

uQ,H myiqlïj,g w∞< Y=oaO Kh wdmiq f.ùï"

remsh,a ì,shk 5'4 l Y=oaO úfoaY jHdmD;s

Kh wdmiq f.ùï yd remsh,a ì,shk 18'3 l

NdKavd.dr ne∫ïlrj, is≥ l< Y=oaO úfoaYSh

wdfhdack wdmiq f.ùïj,ska iukaú; úh'

÷ rch úiska t'c' fvd,r® ì,shk 4'4 l cd;Hka;r

iaffj¯;aj ne∫ïlr 2019 jifr® wjia:d foll °

ksl=;a lrk ,°' rch úiska oy;=kajeks cd;Hka;r

6'4 rEm igyk

whjeh ysÛh uQ,Hkh

foaYSh nexl= fkdjk Kh .ekSï

úfoaYSh Kh .ekSï foaYSh nexl= Kh .ekSï

uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh Y%S ,xld uy nexl=j

o'foa'k

s' ] f

,i

^;djld,sl& weia;-fïka;=

ck'- cQ,s ^;djld,sl&

ck'- cQ,s ^;djld,sl&

-1

0

1

2

3

4

2016 2017 2018 2019 2018 2019

whs;uh 2017 2018^w&

2018ck-cQQ,s

^w&

2019ck-cQQ,s

^w&

foaYSh uQ,Hkh 294.3 437.2 187.6 571.4nexl= 187.7 109.5 -0.2 170.9nexl= fkdjk 106.5 327.8 187.8 400.5

úfoaYSh uQ,Hkh 439.2 323.5 274.1 112.7jHdmD;s Kh 0.8 7.7 -20.0 -5.4jd◊c Kh 381.2 456.9 321.9 136.2NdKavd.dr ne∫ïlrj, úfoaYSh wdfhdack 43.7 -126.4 -22.4 -18.3NdKavd.dr ì,am;aj, úfoaYSh wdfhdack 13.6 -14.6 -5.5 0.2

iuia; uQ,Hkh 733.5 760.8 461.7 684.1^w& ;djld,sl

re' ì,shk

6'3 ixLHd igyk

Kh ,nd.ekSfï uQ,dY%

uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh Y%S ,xld uy nexl=j

Page 12: rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= r · cfha wd∞hu wfmalaIs; m%udKhg jvd wvq ùu iy rcfha úhou by< hEu fya;=fjka rdcH uQ,H ldr®hidOkh 2019 jifr® m

6

92

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2019 iqúfYaI is≥ùï iy 2020 wfmalaIdjka

iaffj¯;aj ne∫ïlrh 2019 jifr® udr®;= udifha

° ksl=;a lrñka t'c' fvd,r® ì,shk 2'4 l uqo,la

/ialr .kakd ,°' fuu ne∫ïlr ksl=;=j" ishhg

6'85 l jdr®Isl M,∞ wkqmd;slhla hgf;a wjqre≥

5 l l,ams¯fï ld,hla iys;j t'c' fvd,r® ì,shk

1'0 la iy ishhg 7'85 l jdr®Isl M,∞ wkqmd;slhla

hgf;a wjqre≥ 10 l l,ams¯fï ld,hla iys;j

t'c' fvd,r® ì,shk 1'4 lska iukaú; úh' 2019

cqks udifha °" t'c' fvd,r® ì,shk 2'0 l ;j;a

cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlrhla ksl=;a l<

w;r" th ishhg 6'35 l jdr®Isl M,∞ wkqmd;slhla

hgf;a wjqre≥ 5 l l,ams¯fï ld,hla iys;j

t'c' fvd,r® ñ,shk 500 la iy ishhg 7'55 l

jdr®Isl M,∞ wkqmd;slhla hgf;a wjqre≥ 10 l

l,ams¯fï ld,hla iys;j t'c' fvd,r® ì,shk

1'5 lska iukaú; úh'

rdcH Kh iy Kh fiajdlrK f.ùï

rdcH Kh

÷ 2019 cQ,s ui w. jk úg uOHu rcfha uqΩ Kh

m%udKh" 2018 jifr® wjidkhg mej;s remsh,a

ì,shk 11"977'5 isg remsh,a ì,shk 12"645'9 olajd

remsh,a ì,shk 668'4 lska jeä úh' foaYSh Kh

remsh,a ì,shk 6"453'1 olajd remsh,a ì,shk

435'1 lska jeä jQ w;r" úfoaYSh Kh remsh,a

ì,shk 6"192'8 olajd remsh,a ì,shk 233'2 lska

jeä úh' whjeh ys`.h mqΩ,a ùu fya;=fjka Y=oaO

uQ,Hkfhys is≥ jQ jeäùu" 2019 cQ,s ui wjidkh

jk úg Kh f;d.h ie,lsh hq;= f,i jeä ùug

fya;= úh' fï w;r" 2019 cQ,s ui wjidkh jk

úg úksuh wkqmd;slh w;sm%udKh ùu fkdmshjQ

Kh m%udKfha remsh,a w.h remsh,a ì,shk

190'9 lska wvq ùug ∞hl úh' flfia jqjo"

NdKavd.dr ì,am;a iy NdKavd.dr ne∫ïlr

ksl=;=j, fmd;a w.h iy uqyqK;a w.h w;r

fjki ±lafjk jÜgï idOlh fya;=fjka Kh

m%udKh remsh,a ì,shk 58'3 lska jeä úh'

÷ iuia; foaYSh Kh m%udKfhys m%;sY;hla f,i

fláld,Sk foaYSh Kh m%udKh 2019 cQQ,s ui

wjidkh jk úg jeä jQ w;r" ue† yd †.=ld,Sk

foaYSh Kh m%udKh wvq úh' foaYSh Khj,ska

fláld,Sk Kh m%udKh" 2018 jifr® wjidkhg

meje;s ishhg 18'9 idfmalaIj 2019 jifr® cQ,s

ui wjidkhg ishhg 19'8 olajd jeä úh' nexl=

wxYh i;= NdKavd.dr ì,am;aj, m%udKh jeäùu

fya;=fjka iuia; foaYSh Khj,ska NdKavd.dr

ì,am;a ;=<skaa ,nd.;a Kh m%udKh 2018 jir

wjidkhg meje;s ishhg 12'4 isg 2019 cQ,s

wjidkh jk úg ishhg 14'0 olajd jeä úh'

fï w;r" iuia; foaYSh Khj,ska ue† yd †.=ld,Sk

Kh m%udKh" 2018 jir wjidkhg meje;s ishhg

6'5 rEm igyk

uOHu rcfha fkdmshjQ Kh

o'foa'k

s' ] f

,i

úfoaYSh KhfoaYSh Kh

whs;uh 2017 2018^w&

2018cQQ,s

wjidkhg ^w&

2019cQQ,s

wjidkhg ^w&

foaYSh Kh ^wd& 5,594.4 6,018.0 5,737.7 6,453.1 l,ams¯u wkqj

fláld,Sk 1,031.2 1,134.6 1,100.9 1,277.1 ue† yd †.=ld,Sk 4,563.2 4,883.4 4,636.8 5,176.0 wdh;k wkqj

nexl= 2,328.5 2,315.3 2,385.2 2,702.1 nexl= fkdjk wxYh 3,265.9 3,702.7 3,352.5 3,751.0

úfoaYSh Kh ^we& 4,718.6 5,959.5 5,221.3 6,192.8 iyk∞hS 2,130.5 2,705.8 2,163.3 2,620.3 iyk∞hS fkdjk 2,588.1 3,253.7 3,058.0 3,572.5

rcfha uqΩ Kh 10,313.0 11,977.5 10,959.0 12,645.9

re' ì,shk

^w& ;djld,sl

^wd& (i) úfoaYSh wdfhdaclhskag ksl=;a lrk ,o NdKavd.dr ì,am;a yd ne∫ïlr we;=<;a fkdfõ'

(ii) rdcH wdh;k u.ska ,xld Lksc f;,a kS;s.; ixia:djg f.úh hq;= Kh msh ùu i|yd 2012 ° ksl=;a l< re' ñ,shk 78"447 l NdKavd.dr ne∫ïlr we;=<;a fkdfõ' 2017 ckjd˙ udifha ° tajdhska iuyr ne∫ïlr l,ams¯u ksid 2017 ckjd˙ isg fkdmsh jQ Kh m%udKh remsh,a ñ,shk 56"662 ls'

^we& remsh,a jákdlulska hq;= NdKavd.dr ì,am;a iy NdKavd.dr ne∫ïlrj, is≥ l< úfoaY wdfhdackj, fkdmshjQ m%udKh we;=<;a fõ'

6'4 ixLHd igyk

uOHu rcfha fkdmshjQ Kh

uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh Y%S ,xld uy nexl=j

uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh Y%S ,xld uy nexl=j

45.3 44.5 41.7 41.6

82.6

32.4 33.7 35.2 41.2

77.7 78.3 76.9 82.9

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2015 2016 2017 2018 2019 ^;djld,sl& weia;-

fïka;=

Page 13: rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= r · cfha wd∞hu wfmalaIs; m%udKhg jvd wvq ùu iy rcfha úhou by< hEu fya;=fjka rdcH uQ,H ldr®hidOkh 2019 jifr® m

6

93

rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;=

81'1 idfmalaIj 2019 cQ,s ui wjidkh jk úg

ishhg 80'2 olajd wvq úh' foaYSh Kh l<U i|yd

jeäu ∞hl;ajh imhk NdKavd.dr ne∫ïlr

;=<ska ,nd.;a Kh m%udKh" 2018 jir wjidkhg

meje;s ishhg 68'8 isg 2019 cQ,s ui wjidkh

jk úg ishhg 69'0 olajd iqΩ jYfhka jeä úh'

flfia fj;;a" i,ld n,k ld,m˙Éf√oh ;=<"

YS% ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr i|yd jQ Y=oaO Kh

wdmiq f.ùu iy t'c' fvd,rhg idfmalaIj

remsh, w;sm%udKh ùu fya;=fjka tu ne∫ïlr

;=<ska ,nd.;a Kh iuia; foaYSh Kh f;d.fha

m%;sY;hla f,i" 2018 jir wjidkhg meje;s

ishhg 10'2 isg 2019 cQ,s wjidkh jk úg ishhg

8'5 olajd wvq úh'

÷ úfoaY jHjydr uqo,ska jákdlu ;lafiare

l< fkdmsh jQ foaYSh Kh m%udKh 2018

jir wjidkfha mej;s remsh,a ì,shk 714'7

^t'c' fvd,r® ñ,shk 3"911'0& isg 2019 jifr®

cQ,s ui wjidkh jk úg remsh,a ì,shk 700'5

^t'c' fvd,r® ñ,shk 3"967'6& olajd iqΩ jYfhka

wvq úh' ta wkqj" 2019 jifr® cQ,s ui wjidkh

jk úg YS% ,xld ixjr®Ok ne∫ïlrj,ska ,nd .;a

Kh m%udKh remsh,a ì,shk 546'2 ^t'c' fvd,r®

ñ,shk 3"094'1& la jQ w;r" wla fjr< nexl=

tallj,ska ,nd .;a Kh m%udKh remsh,a ì,shk

154'2 ^t'c' fvd,r® ñ,shk 873'5& la úh' iuia;

foaYSh Kh m%udKfhka úfoaY jHjydr uqo,ska

jákdlu ;lafiare l< foaYSh Kh m%udKh"

2018 jir wjidkfha ° mej;s ishhg 11'9 isg

2019 jifr® cQ,s ui wjidkh jk úg ishhg 10'9

olajd wvq úh' fï w;r" remsh,aj,ska jákdlu

;lafiare l< foaYSh Kh m%udKh 2018 cQ,s ui

wjidkh jk úg remsh,a ì,shk 5"752'7 olajd

remsh,a ì,shk 449'4 lska jeä úh'

÷ iykodhS fkdjk Kh iuia; úfoaYSh Khj,g

olajk wkqmd;h 2018 jir wjidkfha ° meje;s

ishhg 54'6 isg 2019 jifr® cQ,s ui wjidkh

jk úg ishhg 57'7 olajd jeä úh' ta wkqj"

2019 jifr® cQ,s ui wjidkh jk úg iuia;

úfoaYSh Kh m%udKfhka iyk∞hS Khj,

wkqmd;h 2018 jifr® wjidkfha ° mej;s ishhg

45'4 isg ishhg 42'3 olajd wvq úh' m%Odk jYfhka"

2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° cd;Hka;r

iaffj¯;aj ne∫ïlr ksl=;a ls¯u fya;=fjka

6'6 rEm igyk

rdcH Kh fiajdlrK f.ùï iy rcfha wdodhï

o'foa'k

s' ] f

,i

^;djld,sl&

rdcH wdodhu fmd,S f.ùï Kh wdmiq f.ùï

weia;-fïka;=

ck'- cQ,s ^;djld,sl&

ck'- cQ,s ^;djld,sl&

uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh Y%S ,xld uy nexl=j

5.1 5.5 5.9 5.9 3.5 3.6

6.2 6.5

8.6 8.3

5.9 5.6

0

2

4

6

8

10

12

14

16

2016 2017 2018 2019 2018 2019

iyk∞hS fkdjk Kh" remsh,a ì,shk 3"572'5

olajd ishhg 9'8 lska jeä úh'

Kh fiajdlrK f.ùï

÷ 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° iuia;

Kh fiajdlrK f.ùï 2018 jifr® wkqrEm

ld,m˙Éf√ohg idfmalaIj remsh,a ì,shk 1"435'5

olajd ishhg 5'5 lska jeä úh' fuh remsh,a

ì,shk 873'9 ^ishhg 60'9& l Kh wdmiq f.ùï

yd remsh,a ì,shk 561'6 ^ishhg 39'1& l fmd,S

f.ùïj,ska iukaú; úh' ;jo" foaYSh yd úfoaYSh

Kh fiajdlrK f.ùï ms<sfj<ska remsh,a ì,shk

781'2 la yd remsh,a ì,shk 654'3 la úh' 2019

jifr® m<uq udi y; ;=< iuia; Kh fiajdlrK

f.ùï m%udKh jdr®Isl whjeh weia;fïka;=fjka

ishhg 61'2 la úh'

wfmalaIs; jr®Okhka

÷ uOHld,Skj rcfha wd∞hï by< kxjd .ekSu

u.ska whjeh ys`.h yd fkdmsh jQ rdcH Kh

;sridr uÜgulg wvqlr .ekSu flfrys rcfha

uOHld,Sk rdcH uQ,H Wmdh udr®.h u.ska

wjOdkh fhduq flfrkq we;' 2019 whjeh

l:djg wkqj" 2019 ° whjeh ys`.h o'foa'ks'fhys

m%;sY;hla f,i ishhg 4'4 la f,i weia;fïka;=

l< w;r" th 2020 jk úg yd bka b†˙hg

Page 14: rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= r · cfha wd∞hu wfmalaIs; m%udKhg jvd wvq ùu iy rcfha úhou by< hEu fya;=fjka rdcH uQ,H ldr®hidOkh 2019 jifr® m

6

94

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2019 iqúfYaI is≥ùï iy 2020 wfmalaIdjka

o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 3'5 olajd wvqlr

.ekSug wfmalaIs;h' whjeh ys`.fhys tu wvqùug

iu.dój" rdcH Kh o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i

2022 jk úg ishhg 72 l muK uÜgula olajd

wvq lr .ekSug o wfmalaIs;h' ;jo" wd∞hu

jeä †hqKq lr .ekSu iy úhoï l<ukdlrKh

u.ska uOHld,Skj m%d:ñl fYaIh m%udKj;a

iy ;sridr uÜgul w;s˙la;hla olajd Yla;su;a

lr .ekSu o rcfha wruqK fõ' flfia fj;;a"

rdcH uQ,H fufyhqï lghq;= ;j≥rg;a Yla;su;a

ls¯ug wjYH mshjr fkd.;fyd;a 2019 jir yd

bka Tíng wfmalaIs; rdcH uQ,H b,lal <`.d lr

.ekSu wNsfhda.d;aul jkq we;' 2019 jir i|yd

rcfha wd∞hï /ials¯u uQ,sl weia;fïka;=j,g

jvd wvq jkq we;ehs wfmalaIs; w;r" úfYaIfhkau

fudagr® jdyk we;=Ω wdkhk wdY%s; n≥ wd∞hu

wvqùu iy mdial= b˙∞ m%ydr fya;=fjka wdr®:ßl

ls%hdld˙;ajh ukao.dó ùu fï i|yd m%Odk

jYfhka fya;= jkq we;' úhoï wxYh .;aúg"

wfmalaIs; by< mqkrdjr®;k úhoï fya;=fjka 2019

jifr® b†˙ ld,m˙Éf√ofha ° iy 2020 jifr® °

rdcH úhou u; w;sfr®l mSvkhla we;s jkq we;'

rcfha úhoï wvqlr .ekSu i|yd 2019 jifr® °

ls%hdudr®. y∫kajd fokq ,enqj o" jegqma jeäùï"

iykdOdr yd mejreï iy ue;sjrK wdY%s; úhoï

;=<ska mqkrdjr®;k úhoï by<hEug wfmalaIs;h'

whjeh ys`.h iy o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i

rcfha Kh 2019 jifr® ° b,lal.; uÜgïj,ska

wm.ukh ùug bv we;' tneúka" b†˙fha ° wd∞hï

/ials¯fï m%h;ak Yla;su;a ls¯u i|yd jeä≥r

ls%hdudr®. .ekSu wjYH fõ' fï w;r" uOHld,Skj

wd∞hï /ials¯fï m%h;ak fukau rcfha úhoï

l<ukdlrKfha jeä†hqKq ls¯ï o wjYH fõ' ;jo"

iSñ; rdcH uQ,H wjldYh ie,ls,a,g .;a l,"

rfÜ há;, myiqlï wjYH;d imqrd,Sfï ° uOHu

rcfha whjeh u; is≥jk n,mEu wvq lr .ekSu

i|yd rdcH fm!oa.,sl yjq,ald¯;ajh m%jr®Okh

ls¯u w;HjYH fõ' tu ksid" uOHld,Sk jr®Ok

wfmalaId mj;ajd .ksñka iudc iy m%d.aOk úhoï

i|yd m%udKj;a bvlvla iemhSu i|yd iq≥iq

mshjr .;hq;=j we;' ;jo" b†˙ jirj,° úfoaYSh

jd◊c Kh úYd, jYfhka f.ùug ;sfnk

miqìula ;=< m%;suQ,HlrK ms˙jeh wju ls¯u

iy wj∞kï úplaIKYS,S f,i l<ukdlrKh

ls¯u i|yd" Kh l<fUys l,ams¯fï jHqyh iqug

ls¯u yd l,ams¯ug kshñ; Khj,g wod< f.ùï

is≥ ls¯ug wruqo,a l,a;shd iQ∞kï lr .ekSu

fjkqfjka j.lSï l<ukdlrK ls%hdldrlï

fhd∞ .ekSu w;HjYH jkq we;' uOHld,Skj

rcfha Kh wfmalaIs; uÜgu olajd my< fy<Su

myiq ls¯u i|yd m%udKj;a iy ;sridr uÜgul

m%d:ñl w;s˙la;hla iy;sl ls¯u ms◊i rcfha

rdcH uQ,H Wmdhudr®.h yev.eiaúh hq;=h'