T.C.

MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI

RAYLI SĠSTEMLER TEKNOLOJĠSĠ ALANI

TRAFĠK VE PERFORMANS HESAPLARI 840UH0019

Ankara, 2011

Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve

Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak

öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıĢ bireysel öğrenme

materyalidir.

Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiĢtir.

PARA ĠLE SATILMAZ.

1

AÇIKLAMALAR ........................................................................................................ 2 GĠRĠġ ........................................................................................................................... 3 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 ........................................................................................ 4

1. TRAFĠKLE ĠLGĠLĠ TABLOLARI YORUMLAMAK VE UYGULAMAK .......... 4 1.1. Tür Kodu ve Numaralama Sistemi .................................................................... 4

1.1.1. Trenlerin Sınıflandırılması ve Türleri ........................................................ 4 1.1.2. Trenlerin Numaralandırılması .................................................................... 6

1.2.Bölge Kodları ..................................................................................................... 8

1.3. Tren Trafiğine Ait Tablolar ............................................................................. 11 1.3.1. Net Ağırlıkları TaĢıma Belgesinde Olmayan Vagonlarda Ağırlık Tabloları ... 11

1.3.2. Lokomotiflerin Soğuk Sevkinde Tren Yükü Tablosu .............................. 12 1.3.3. Vagon Fren Türü Konum Tablosu ........................................................... 12

1.3.4. En Fazla Dingil Miktarı Tablosu .............................................................. 13 1.3.5. Fren Cetveli .............................................................................................. 14

UYGULAMA FAALĠYETĠ ................................................................................... 17

ÖLÇME VE ERLENDĠRME ................................................................................. 18 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2 ...................................................................................... 20

2.TRAFĠKLE ĠLGĠLĠ EKONOMĠK GÖSTERGELER............................................. 20 2.1.Yolcu ve Yük Vagon ÇeĢitleri, Özellikleri ...................................................... 20

2.1.1. Yolcu Vagonu ÇeĢitleri ve Özellikleri ..................................................... 20

2.1.2.Yük Vagonu ÇeĢitleri Ve Özellikleri ........................................................ 30

UYGULAMA FAALĠYETĠ ................................................................................... 47 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ......................................................................... 48

MODÜL DEĞERLENDĠRME .................................................................................. 50

CEVAP ANAHTARLARI ......................................................................................... 51 ÖNERĠLEN KAYNAKLAR ...................................................................................... 52

KAYNAKÇA ............................................................................................................. 53

ĠÇĠNDEKĠLER

2

AÇIKLAMALAR

KOD 840UH0019

ALAN Raylı Sistemler Teknolojisi Alanı

DAL/MESLEK Raylı Sistemler ĠĢletme

MODÜLÜN ADI Trafik ve Performans Hesaplamaları

MODÜLÜN TANIMI Bu modül trafikle ilgili tabloları incelemek, yorumlamak ve

uygulamak konusunda bir öğrenme materyalidir.

SÜRE 40/32

ÖN KOġUL

YETERLĠK Trafikle ilgili verileri değerlendirerek hesaplamalar yapmak

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç:

Bu modül ile gerekli ortam sağlandığında, iĢletme

yönetmeliklerine uygun olarak ve hazırlanmıĢ tablo

verilerinden faydalanarak trafikle ilgili kapasite ve

performansı hesaplayabilecek ve yorumlar yapabileceksiniz.

Amaçlar:

1. Trafikle ilgili tabloları yorumlayabilecek ve

uygulayabileceksiniz.

2. Trafikle ilgili ekonomik göstergeleri

hesaplayabilecek ve yorumlayabileceksiniz.

EĞĠTĠM ÖĞRETĠM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam

Trenlerin hazırlanması ve trafiğine ait yönetmelik tabloları,

tarifeler, istatistik yıllığı, kalkınma planları, hesap makinesi

ÖLÇME VE

DEĞERLENDĠRME

Modülün içinde her öğrenme faaliyetinden sonra yer alan

ölçme araçları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek

kendi kendinizi değerlendireceksiniz

Öğretmen, modül sonunda ölçme aracı uygulayarak modül

uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek

değerlendirebilecektir.

AÇIKLAMALAR

GĠRĠġ

Sevgili Öğrenci;

Her ulaĢım sisteminde olduğu gibi Demiryolu ulaĢım sisteminde de bazı değerlere sık

sık ihtiyaç duyulur. Bu değerlerin hesaplanması uzun zamanlar aldığı için bu değerlerin tablo

haline dönüĢtürülmesi ile demiryolundaki çeken araçların kapasite hesaplamalarında

kolaylıklar sağlanmıĢtır.

Trenler kullanım amaçlarına göre birçok çeĢitlere ayrıldığı gibi vagonlarda kullanım

amaçlarına göre birçok çeĢitlere ayrılırlar. TaĢımanın çeĢitliliği günün ihtiyaçlarına göre yeni

yük vagonları seferlere konulmaya baĢlanmıĢ, ülkemiz insanının daha rahat ve güvenli bir

yolculuk yaptırılması açısından konfora yönelik yenilikler baĢlamıĢtır.

Demiryollarında sık sık istatistikî bilgilere ihtiyaç vardır.

Bu modülle;

Tren ve vagon çeĢitlerini öğrenebilirsiniz.

Trenlerin numaralandırılmasını yapabilirsiniz.

Tren trafiğine ait tabloları yorumlayabilirsiniz.

Demiryolu hareketine ait istatistikleri hesaplayabilirsiniz.

GĠRĠġ

4

ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1

Bu öğrenme faaliyeti sonucunda gerekli ortam sağlandığında; trafikle ilgili tabloları

yorumlayabilecek ve uygulayabileceksiniz.

Trafikte kaç çeĢit tablo kullanıldığını araĢtırınız?

TCDD bölge haritalarını inceleyerek kilometre, sinyal ve elektrikli olarak

iĢletme sistemlerini araĢtırınız?

1. TRAFĠKLE ĠLGĠLĠ TABLOLARI

YORUMLAMAK VE UYGULAMAK

1.1. Tür Kodu ve Numaralama Sistemi

1.1.1. Trenlerin Sınıflandırılması ve Türleri

Trenler, orerler, sefere konma Ģekilleri ve gördükleri iĢ bakımından olmak üzere üç

sınıfa ayrılır.

Orer bakımından trenler ikiye ayrılır.

Orerde gösterilen trenler; düzenli ve isteğe bağlı tarifeli trenler.

Orerde gösterilmeyen trenler; özel, tarifeli ve tarifesiz trenler.

Sefere konma bakımından trenler ikiye ayrılır.

Her gün veya belirli günlerde iĢleyen, her defasında sefer edeceğinin

duyurulmasına gerek olmayan düzenli tarifeli trenler.

Sefer edeceği her defasında duyurulması gereken, isteğe bağlı tarifeli

trenlerle, özel, tarifeli ve tarifesiz trenler.

Gördükleri iĢ bakımından trenler; yolcu, yük ve hizmet trenleri olmak üzere üç

sınıfa ayrılır.

Yolcu trenleri; yolcu taĢınması amacıyla iĢletilen trenlerdir. Hız, konfor

ve diğer özellikleri bakımından aĢağıda gösterildiği Ģekilde sınıflandırılır.

o Banliyö treni; büyük kentlerde toplu yolcu taĢıması yapan

trenlerdir.

AMAÇ

ARAġTIRMA

ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1

5

o Süper ekspresler; en hızlı ve konforlu trenler olup, büyük kentler

arasında direkt yolcu taĢıması yapan ara gar ve istasyonlarda

durdurulmayan trenlerdir.

o Mavi trenler; iĢledikleri bölgenin önemli merkezleri dıĢında

durmayan hızlı trenlerdir.

o Ekspresler; uzun mesafeli hızlı trenler olup, yolcusu yoğun olan

merkezlerde duran trenlerdir.

o Bölgesel ekspresler; iĢledikleri bölgenin, yolcusu yoğun olan

merkezlerinde duran hızlı trenlerdir.

o Ray otobüsü ve mototrenler; kısa mesafeler arasında iĢleyen hızlı

trenlerdir.

o Normal yolcu trenleri; kısa ve uzun mesafe trenleri olup, yerleĢim

merkezleri arasında çalıĢan ve aradaki bütün istasyonlar ile

duraklarda duran trenlerdir.

o Karma trenler; dizisinde yük vagonu da bulunan, iĢledikleri

bölgenin istasyon ve durakları arasında yolcu ve yük taĢıması

yapan trenlerdir.

o Özel yolcu trenleri; kiĢi, kurum ve kuruluĢların isteği üzerine

tarifeli ve tarifesiz olarak sefere konulan orerde gösterilmeyen

yolcu trenleridir.

Yük trenleri; yük taĢıması amacıyla iĢletilen trenler olup hız ve

gördükleri iĢ bakımından aĢağıdaki gibi sınıflandırılır.

o Ekspres yük trenleri; belirli merkezler arasında doğru yük taĢıyan,

iĢletme zorunluluğu dıĢında istasyonlarda durdurulmayan ve

manevra yaptırılmayan trenlerdir.

o Blok yük trenleri; belirli merkezler arasında demir cevheri, kömür,

konteynır ve benzeri programlı yük taĢımalarının yapıldığı, iĢletme

zorunluluğu dıĢında ara gar ve istasyonlarda durdurulmayan ve

manevra yaptırılmayan, belli vagon dizileri ile sefer ettirilen

trenlerdir.

o Bölgesel hızlı yük trenleri; teĢkilat merkezleri arasında yük

taĢıması yapan, iĢletme zorunluluğu dıĢında durdurulmayan ve

manevra yaptırılmayan hızlı trenlerdir.

6

o YavaĢ yük trenleri; iĢledikleri bölgenin bütün istasyonları arasında

vagon ve parça taĢıması yapan ve istasyon manevralarını sağlayan

trenlerdir.

o Özel Yük Trenleri; kiĢi, kurum ve kuruluĢlarının isteği üzerine

tarifeli ve tarifesiz olarak sefere konulan orerde gösterilmeyen

trenlerdir.

Hizmet trenleri; KuruluĢların çeĢitli hizmetleri için gerektiğinde tarifeli

veya tarifesiz olarak sefere konulup iĢletilen trenlerdir.

o Tek lokomotifler; destek veya herhangi bir amaçla seyir ettirilen,

bir veya birkaç lokomotiften veyahut lokomotif, sofaj vagonu,

furgon ve en fazla iki vagondan oluĢan trenlerdir.

o Ġmdat lokomotifi ve trenleri; herhangi bir kaza veya olay nedeniyle

iĢletilen trenlerdir.

o ĠĢ treni; yol bakım ve onarım makineleri, oto ve motorlu drezin,

çekici oto ile kar kürer trenleri gibi demiryolunun yapım, bakım ve

onarım ile kontrol hizmetlerinin yapılması amacıyla iĢletilen

trenlerdir.

1.1.2. Trenlerin Numaralandırılması

Trenlerin numaralandırılması aĢağıdaki Ģekilde yapılır.

Trenler 5 rakamlı olarak numaralandırılır.

Kilometrenin artıĢ yönüne giden trene çift, aksi yöne giden trene tek numara

verilir. Ancak, bazı kesimlerde bu kuralın dıĢına çıkılabilir.

Tren numarasının ilk rakamı, trenin bölge (Resim 1.1) kodunu gösterir.

Trenlerin bölge kodları Tablo 1.3 de gösterilmiĢtir.

Tren numarasının ikinci rakamı, trenin türünü gösterir. Trenlerin tür kodu ve

numaralama sistemi Tablo 1.1 de gösterilmiĢtir.

Tren numaralarının son üç rakamı, trenin sırasını yani, aynı nitelikteki kaçıncı

tren olduğunu gösterir.

Trenlerin bilgisayarla takibinin sağlanması için tren numaralarının her türlü

yazıĢma ve kayıtlarda tam olarak yazılması zorunludur. Ancak, bazı TSĠ (CTC)

sisteminde kumanda panolarının tren izleme bölümlerine tren numarasının ilk

rakamı yazılmayarak, son dört rakamı yazılabilir.

7

Hat kesimlerine göre trenlerin numaralandırılması kalkıĢ-varıĢ tarifelerinde

gösterilmiĢtir.

Tren numarasının ilk rakamı, trenin bölge değiĢtirdiği son istasyonda yeni

bölge kodu verilerek değiĢtirilir.

Türü Bölge kodu Tür kodu Sıra No

Yolcu Trenleri

1-Banliyö Trenleri 1–9 0 001–999

2-Süper Ekspresler 1–9 1 001–100

3-Mavi Trenler 1–9 1 101–200

4-Ekspres 1–9 1 201–600

5-Bölgesel Ekspres 1–9 1 601–999

6-Ray Otobüsü, Mototren 1–9 2 001–500

7-Normal Yolcu Trenleri 1–9 2 501–800

8-Karma Trenler 1–9 2 801–999

Yük Trenleri

1- Ekspres Yük Trenleri 1–9 3 001–500

2- Blok Yük Trenleri 1–9 3 501–999

3- Bölgesel Hızlı Yük Trenleri 1–9 4 001–800

4- YavaĢ Yük Trenleri 1–9 4 801–999

Özel Trenler

1- Özel Yolcu Trenleri 1–9 5 001–500

2- Özel Yük Trenleri 1–9 5 501–999

Hizmet Trenleri

1- Tek Lokomotifler 1–9 6 001–999

2- Ġmdat Loko. Ve Trenleri 1–9 7 001–300

3- ĠĢ treni, ĠĢ Makineleri Kar kürer Trenleri 1–9 7 301–600

4- Oto Drezinler 1–9 7 601–999

5- Motorlu Drezinler 1–9 8 001–999 Tablo 1.1: Tür Kodu Ve Numaralama Sistemi

Örnek 1:

11001 numaralı BaĢkent Ekspresi Ankara-HaydarpaĢa arasında çalıĢıyor. Numarasının

açılımı:

8

Örnek 2:

31321 numaralı Pamukkale Ekspresi Denizli-HaydarpaĢa arasında çalıĢıyor. Numarasının

açılımı:

1.2.Bölge Kodları

Ülkemiz demiryolları coğrafik olarak 7 bölgeye ayrılmıĢtır. Bu bölgelerde bulunan

istasyonlar Tablo 1,3 de gösterilmiĢtir. Bu bölgelerin ne kadar elektrikli ve elektriksiz

demiryoluna sahip oldukları Tablo 1.2 de gösterilmiĢtir. Bölgeler ise Resim 1,1 deki harita

üzerinde gösterilmiĢtir.

Her bölgenin merkezinde bulunan yolcu ve yük bakımından en büyük ilinde bölge

müdürlüğü bulunur. (1. Bölge HaydarpaĢa, 2.Bölge Ankara, 3.Bölge Alsancak, 4.Bölge

Sivas, 5.Bölge Malatya, 6.Bölge Adana, 7.Bölge Afyon) Bu bölge müdürlükleri yönergelerle

belirtilen görevleri yerine getirmekle ve genel müdürlüğe karĢı sorumludurlar.

1 1 001

Bölge Kodu: Bu tren 1.bölge nin Treni

Tür Kodu: Süper ekspres, Mavi tren,

Ekspres veya Bölgesel Ekspres

Sıra No: Aynı nitelikleti trenlerin birincisi

ve km artıĢ yönünün tersine doğru hareket etmekte.

3 1 321

Bölge Kodu: Bu tren 3.bölge nin Treni

Tür Kodu: Süper ekspres, Mavi tren,

Ekspres veya Bölgesel Ekspres

Sıra No: Aynı nitelikleti trenlerin 321.si ve km

artıĢ yönünün tersine doğru hareket etmekte.

9

Bölgeler Elektriksiz Elektrikli Toplam

1.Bölge 382 1.167 1.549

2.Bölge 1.316 231 1.547

3.Bölge 1.132 214 1.346

4.Bölge 1.818 91 1.909

5.Bölge 1.094 388 1.482

6.Bölge 1.459 245 1.704

7.Bölge 1.447 0 1.447

T o p l a m 8.648 2.336 10.984

Tablo 1.2: Bölgelerim Km Olarak Yol Durumları

Bölgeler Ġstasyonlar

1. Bölge

HAYDARPAġA

HaydarpaĢa-Polatlı, Arifiye-Adapazarı

Ġstanbul-Kapıkule, Pehlivanköy-Uzunköprü,

Mandıra-Kırklareli

2. Bölge

ANKARA

Polatlı-Kayseri, Irmak-Zonguldak,

Kayseri-UlukıĢla, Karadeniz Ereğli- Armutçuk

3. Bölge

ALSANCAK

Basmane-Bandırma, Manisa-Afyon,

Alsancak-Denizli ve Ģube hatları

4.Bölge

SĠVAS

Kayseri-Doğukapı, Sivas-Samsun-ÇarĢamba,

5. Bölge

MALATYA

Çetinkaya-Malatya-Kurtalan, Yolçatı-Tatvan,

Van-Kapıköy, Malatya- Narlı

6. Bölge

ADANA

Konya-Narlı, Yenice-Mersin, Toprakkale-Ġskenderun,

Narlı-Nusaybin, FeyzipaĢa-Meydanekbez,

Köprüağzı-KahramanmaraĢ, ġenyurt-Mardin,

KarkamıĢ-Çobanbey

7. Bölge

AFYON

EskiĢehir-Balıkesir, Alayunt-Denizli,

Karakuyu-Isparta-Burdur-Eğirdir, Afyon-Konya

Tablo 1.3: Bölge Kodları

10

Resim 1.1: TCDD Bölge Haritası

11

1.3. Tren Trafiğine Ait Tablolar

1.3.1. Net Ağırlıkları TaĢıma Belgesinde Olmayan Vagonlarda Ağırlık Tabloları

Vagonun içindeki net yükü taĢıma belgesinde yazılıdır, taĢıma belgesi olmayan

vagonların ağırlıkları Tablo 1.4 de gösterilmiĢtir.

Örneğin; 80 yolcu kapasiteli bir vagona önceden 80 yolcunun bineceği kesin

olmadığından yâda daha fazla olacağından tren hazırlanırken söz konusu vagonun net

ağırlığı ortalama 5 ton olarak tabloda gösterildiği gibidir.

Bir trenin ağırlığı; lokomotifin çekme gücüne, trenin hızına, yolun eğimine ve hava

Ģartlarına göre belirlenir. Trenin ton ile ifade edilen ağırlığı dizisindeki her vagonun üzerinde

yazılı darası ile içindeki yükün ağırlığının toplamı olan brüt ağırlıklarının toplanmasıyla

bulunur.

Sıra

Nu. Yükün ve Vagonun Türü

Ortalama

Ağırlığı

1 I. Sınıf Bojili Yolcu Vagonları 4 ton

2 Furgon bölmeli I. sınıf bojili yolcu vagonları 4 ton

3 1. sınıf bojili kuĢetli vagonlar 4 ton

4 Bojili koltuk sayısı 80 den az II. sınıf yolcu vag. 5 ton

5 80 den az koltuklu bojili yolcu vagonları ve kuĢetli vagonlar 5 ton

6 Yataklı vagon 2 ton

7 Bojili personel vagonları 5 ton

8 2 dingilli personel vagonları 1 ton

9 2 dingilli yolcu treni personel vagonları 3 ton

10 Tek ve çift katlı oto-kuĢet vagonları (taĢınan her araç için 1 ton

11 Büyük baĢ hayvan yüklü 2 dingilli vagonun ağırlığı 4 ton

12 Büyük baĢ hayvan yüklü 4 dingilli vagonun ağırlığı 8 ton

13 KüçükbaĢ hayvan yüklü iki katlı veya bojili bir vagonun ağırlığı 5 ton

14 KüçükbaĢ hayvan yüklü tek katlı veya 2 dingilli bir vagonun ağırlığı 2.5 ton

15 At, katır, öküz, manda, deve (her biri) 0.4 ton

16 EĢek, domuz, dana (her biri) 0.1 ton

17 Koyun ve keçi (her biri) 0.05 ton

18 Cenaze 0.2 ton

19 Binek otomobili, traktör, pikap 1.4 ton

20 Ġki ve üç dingilli kamyon ve benzeri 2.5 ton

21 Dört ve daha fazla dingilli kamyon ve benzerleri 5 ton

22 Yol silindir, dozer, kepçe ve benzerleri 5 ton

23 Paletli dozer, kepçe ve benzerleri 7.5 ton

24 Yemekli vagonlar 0 ton

Tablo 1.4: Net Ağırlıkları TaĢıma Belgesinde Olmayan Vagonlarda Ağırlık Tabloları

12

1.3.2. Lokomotiflerin Soğuk Sevkinde Tren Yükü Tablosu

Lokomotiflerin soğuk ve boĢ hallerde trenlere verilmesinde 0% 0-5-15 vb. gibi

rampalarda ağırlıklarının ne oranda olacağının tablosudur. (Tablo 1.5)

Soğuk lokomotifler genellikle yük trenleriyle sevk edilirler. Herhangi bir nedenden

dolayı yolcu trenleri ile sevk edilmeleri gerekirse, bu trenlerin ivmeleri (0,8 m/s2) nin yüksek

olması sebebiyle lokomotifin indirgenmiĢ ağırlığı yüksek değerlere çıkar ki bu durum trende

seyir kaybına neden olur.

1.3.3. Vagon Fren Türü Konum Tablosu

YavaĢ tesirli ve Seri tesirli vagonlar bir trene karıĢık olarak verilmiĢ ise fren ayar

kolları yavaĢ tesirliye çevrilir.

TĠP

Ġ No.su BoĢ Ağırlık Ton

Rampa Değeri Binde

„dan „ya 5‟e kadar 5–15,0 15,0‟dan yukarı

Dizel lokomotifler

MAK 33101 33138 37 55 46 40

MAK 44101 44106 54 89 66 59

DE 20001 20005 95 140 113 104

DH 6001 - 47 79 58 51

DH 27001 27003 100 147 118 111

DE 21501 21540 104 153 123 116

DE 24001 24042 105 154 124 116

DE 18004 18017 99 145 90 84

Elektrikli lokomotifler

Bobo 4401 4403 80 119 95 87

E 40001 40015 76 115 90 84

E 43001 43…. 120 174 141 133

Ev 8001 8030 158 226 185 175

Ev 14001 14…. 118 171 139 131

Tablo 1.5. Lokomotiflerin Soğuk Sevkinde Tren Yükü Tablosu

13

1.3.4. En Fazla Dingil Miktarı Tablosu

Yolcu trenlerinde azami dingil miktarı Tablo 1.7 dikkate alınarak belirlenir. Bu

tabloda lokomotiflerin hava üretme güçlerine göre (Kompresör tipine göre) trenlere

verilebilecek en çok dingil miktarları gösterilmektedir. Bazı özel durumlarda aĢağıdaki

kurallar geçerlidir;

Hızı 70 Km/s'i geçmeyen ve dizisinde yük vagonu bulunan hava frenli yolcu

trenlerine verilecek dingil sayısı aĢağıdaki cetvelde belirtilmiĢtir.

Hattın Eğimi Dingil Sayısı

‰ 5 100

‰ 10 100

‰ 15 100

‰ 20 90

‰ 25 80

Zorunlu olarak frenleri yavaĢ tesirliye çevrilen yolcu trenlerinin en yüksek hızı

70 Km/s'i geçemez. Bu Ģekilde bulunan dingil sayısı 100‟den fazla olamaz.

Yük trenlerinin dingil sayısı 120'yi geçemez. Ġlgililerden izin alınarak dingil

sayısı 150'ye kadar çıkarılabilir. Tamamı en az dört dingilli vagonlardan oluĢan

yük trenlerinde ise en fazla dingil sayısı 150‟dir. Bu trenlerde de ilgililerden

alınacak izinle dingil sayısı 200‟e kadar çıkarılabilir.

Hava Kompresörü Tipleri Lokomotif

Tipleri

Ġzin Verilen Azami Fren Dingil Adedi

%o,10 kadar olan

meyillerde

(%10 hariç)

%10-%20

meyilde

(%20 hariç)

%20‟den yukarı

meyiller

(%20 dahil)

a) Knorr W 230/180-2 DE 11000

DH 7000

Herhangi bir

sınırlama yoktur 90 60

b) Westinghouse

DE 18000

DE 18100

DE 24000

Herhangi bir

sınırlama yoktur 150 120

c) Vestinghouse 3 CDC

Bu tip Lokomotifler için herhangi bir sınırlama

yoktur.

d) Gardner danver

VLNA9G DE2150

e) Gardner danver

WLNA9AS De 22000

f) Knorr W450/150-3 E 43000

g) W house 243 VCR-60 E 40000

h) Westinghouse 242 VA E 4000

ı) CF75EG/1 E 52500

Tablo 1.7. En Fazla Dingil Miktarı Tablosu

Hızı 70 Km/s'den fazla olan yük trenlerine verilecek vagonların frenleri seri

tesirlide çalıĢan olmalıdır. Bu trenlerin dingil sayısı 70'i geçemez. Ancak ilgili

müdürlüğünden izin alınarak 80 dingile çıkabilir.

14

Ancak, zorunlu durumlarda, TSĠ ve TMĠ sistemlerinde trafik kontrolöründen

önceden gerekli önlemleri alarak ve yönetmelikte belirlenen en fazla dingil

sayısını aĢmamak Ģartıyla istasyon yollarının faydalı yol uzunluğunu dikkate

almadan, vereceği emirle trenlerin dingil sayısını artırabilir.

1.3.5. Fren Cetveli

I: Seri tesirli frenle çalıĢan trenler için

II: YavaĢ tesirli frenle çalıĢan trenler için

SÜR’AT (km/s)

Meyil 0/00 Fren nevi 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105 110 115 120

FREN YÜZDESĠ

0 I 6 6 6 6 8 11 14 18 23 28 34 41 48 57 66 77 88 95 104 114 125

II 6 6 6 6 8 11 15 20 26 33 41 50 62 76 93 - - - - - -

1 I 6 6 6 7 9 12 15 19 24 29 35 42 50 58 68 78 901 96 105 116 128

II 6 6 6 7 9 12 16 21 27 34 42 53 64 78 95 - - - - - -

2 I 6 6 6 8 10 13 16 20 25 31 37 44 51 60 69 80 91 98 107 118 130

II 6 6 6 8 10 13 18 23 29 36 44 54 66 80 97 - - - - - -

3 I 6 6 7 9 11 14 18 22 27 32 38 45 53 62 71 82 93 100 109 120 133

II 6 6 7 9 11 15 19 24 30 37 46 56 68 82 99 - - - - - -

4 I 6 6 8 10 12 15 19 23 28 34 40 47 54 63 73 83 94 101 111 121 -

II 6 6 8 10 12 16 20 26 32 39 48 58 70 85 - - - - - - -

5 I 7 7 9 11 13 16 20 24 29 35 41 48 56 65 74 85 96 103 112 123 -

II 7 7 9 11 14 17 22 27 33 41 50 60 72 87 - - - - - - -

6 I 7 8 10 12 15 18 21 26 31 36 43 50 58 67 76 87 97 105 114 125 -

II 7 8 10 12 15 19 23 28 35 42 51 62 74 89 - - - - - - -

7 I 8 9 11 13 16 19 23 27 32 38 44 52 59 68 78 89 99 106 116 127 -

II 8 9 11 13 16 20 24 30 46 44 53 64 76 91 - - - - - - -

8 I 9 10 12 14 17 20 24 29 34 39 46 53 61 .0 81 91 100 108 118 129 -

II 9 10 12 14 17 21 26 32 38 46 55 66 78 93 - - - - - - -

10 I 11 12 14 17 19 23 27 31 37 43 49 56 64 74 83 94 103 111 121 133 -

II 11 12 14 17 20 24 29 35 41 49 59 70 83 98 - - - - - - -

12 I 13 14 16 19 22 25 29 34 40 45 52 60 68 77 87 97 107 - - - -

II 13 14 16 19 23 27 32 38 45 53 63 74 87 - - - - - - - -

14 I 15 17 19 21 24 28 32 37 42 49 55 63 71 80 91 100 - - - - -

II 15 17 19 22 26 30 35 41 48 56 66 78 91 - - - - - - - -

16 I 17 19 21 24 27 31 35 40 45 52 58 66 75 84 94 103 - - - - -

II 17 19 21 24 28 32 38 44 52 60 70 82 95 - - - - - - - -

18 I 19 21 23 26 29 33 38 43 48 55 62 69 78 87 97 107 - - - - -

II 19 21 23 27 31 35 41 47 55 64 74 86 99 -* - - - - - - -

20 I 21 23 25 28 32 36 40 46 51 58 65 73 81 91 100 - - - - - -

II 21 23 26 29 33 38 44 51 58 67 78 90 - - - - - - - - -

22 I 23 25 28 31 34 38 43 48 54 61 68 76 85 94 104 - - - - - -

II 23 25 28 32 36 41 47 54 62 71 82 94 - - - - - - - - -

25 I 26 29 31 34 38 42 47 53 59 66 73 81 90 99 - - - - - - -

II 26 29 32 36 40 46 52 59 67 76 87 - - - - -

Tablo 1.11. Fren Cetveli (700 metre fren mesafesi için)

15

Trenler; TSĠ ve DRS bölgelerinde 1000 metre, diğer bölgelerde 700 metrelik uzaklıkta

emniyetle durabilmelerine yetecek kadar fren ağırlığı bulunacak Ģekilde hazırlanır.

Frenlerin iyi ve muntazam çalıĢıp çalıĢmadığı, hava freninde fren denemesi, el

freninde ise freni kullanacak görevlinin el frenini sıkıp gevĢeterek kontrolü ile olur.

Treni çeken veya iten lokomotiflerin fren ağırlığı trenin fren hesabına katılmaz. Hava

freni arızalı lokomotiflerin treni temin etmesine veya tek olarak seyrine izin verilmez.

Trenlerin fren emsalleri, türlerine ve hattın eğimine göre kalkıĢ-varıĢ tarifelerinde

gösterilmiĢtir. KalkıĢ-varıĢ tarifelerinde gösterilmeyen veya iĢletme gereği hızı düĢürülen

trenlerin fren ihtiyacının hesaplanmasında TSĠ ve DRS bölgelerinde tablo 1.12, diğer

bölgelerde tablo 1.11 kullanılır. 1.11 ve 1.12 No.lu fren tablolarında ise, trenin seyredeceği

bölgedeki yolun en yüksek eğimi ile tren hızının kesiĢtiği bölümdeki rakamlar fren emsali

olarak alınır. 20 Km/s'den aĢağı hızlar için 20 Km/s'e gerekli rakamlar alınır. Burada I ile

gösterilen fren cinsi seri tesirli, II ile gösterilen fren cinsi yavaĢ tesirli frenler içindir.

Tabloda bulunmayan eğimler için de bir üst sıradaki rakamlar alınır.

Fren ağırlığının hesaplanmasında 0,5 den az rakamlar atılıp sıfırlanır. 0,5 ve daha

yukarı rakamlar bir üst sayıya tamamlanır.

Trene verilecek brüt yük, fren ağırlığı ve fren emsalleri aĢağıdaki Ģekilde hesaplanır.

Bir trende bulunması gereken fren ağırlığı,

nAğırlığıGerekliFretAğırlığıxTreninBrüFrenEmsali

100

formülü,

Trenin brüt ağırlığı ve mevcut fren ağırlığına göre fren emsali,

%100

FrenEmsaliırlığıBrütTrenAğ

ğıToplamıxFrenAğırlı

formülü,

Fren emsali ve fren ağırlığına göre trenin brüt ağırlığı,

)(100

tonırlıkecekBrütAğTreneVerilFrenEmsali

ğıToplamıxFrenAğırlıformülü ile bulunur.

16

I: Seri Tesirli frenle çalıĢan trenler için

II. YavaĢ tesirli frenle çalıĢan trenler için

Meyil

0/00

Fren

nevi

SÜR’AT (km/s)

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105 110 115 120 125 130 135 140 145 150 155 160

FREN YÜZDESĠ

0 I 6 6 6 6 6 6 8 11 13 18 26 26 32 38 44 51 58 65 73 82 90 100 110 122 135 149 164 180 196

II 6 6 6 6 6 8 11 14 18 22 33 33 39

1 I 6 6 6 6 6 7 9 12 15 19 28 28 33 39 46 52 60 67 75 83 92 102 113 124 137 152 166 182 198

II 6 6 6 6 6 9 12 15 19 23 34 34 40

2 I 6 6 6 6 6 8 10 13 16 20 29 29 34 41 47 54 61 68 76 85 94 104 114 126 139 154 168 185 201

II 6 6 6 6 7 10 13 16 20 25 36 36 42

3 I 6 6 6 6 7 9 11 14 17 21 30 30 36 42 49 55 63 70 78 87 96 106 116 128 142 156 170 187 204

II 6 6 6 7 9 11 14 18 22 26 37 37 43

4 I 6 6 6 6 8 10 12 15 18 23 32 32 37 44 50 57 64 72 80 88 98 108 118 130 144 158 173 190 206

II 6 6 6 8 10 12 15 19 23 28 39 39 45

5 I 6 6 6 7 9 11 13 16 20 24 33 33 39 45 52 58 66 73 82 90 99 110 120 133 146 161 175 192 208

II 6 6 7 9 11 14 17 20 25 29 40 40 47

6 I 6 6 7 8 10 12 14 17 21 25 35 35 40 46 53 60 67 75 83 92 101 112 122 135 148 163 178 194 211

II 6 7 8 10 12 15 18 22 26 31 42 42 48

7 I 6 7 8 9 11 13 15 19 22 26 36 36 41 48 54 61 69 76 85 94 103 113 124 137 150 166 180 197 214

II 7 8 9 11 13 16 19 23 27 32 43 43 50

8 I 6 7 9 10 12 14 16 20 23 28 37 37 43 49 56 63 70 78 86 95 105 115 126 138 152 168 182 199 216

II 8 9 10 12 14 17 20 24 29 34 45 45 52

10 I 8 9 10 12 14 16 18 22 26 30 40 40 46 52 59 66 74 81 90 99 108 119 130 143 157 172 187 204 221

II 10 11 13 15 17 20 23 27 32 37 48 48 55

12 I 10 11 12 14 16 18 21 24 28 33 43 43 48 55 62 69 77 85 93 102 112 123 134 147 161 177 192 209

II 12 13 15 17 19 22 26 30 34 40 52 52 59

14 I 12 13 14 16 18 21 24 28 32 36 47 47 53 59 66 73 81 90 98 107 117 128 140 153 168

II 15 16 18 20 23 27 30 34 39 44 57 57 64

17 I 13 15 16 18 20 23 26 30 34 39 50 50 55 62 69 76 84 93 101 111 121 132 143

II 17 18 20 23 25 29 32 36 41 47 60 60 67

20 I 16 17 19 21 23 27 30 34 38 43 54 54 60 67 74 81 89 98 107 116 127 138 149

II 20 22 24 26 29 33 36 41 46 52 65 65 73

22 I 18 19 21 23 25 29 32 36 41 46 57 57 63 70 76 84 92 101

II 22 24 26 29 32 35 39 44 49 55 69 69 77

25 I 20 22 24 26 28 32 35 40 45 50 61 61 67 74 81 89 97 106

II 25 27 30 33 36 40 44 48 54 60 74 74 83

27 I 22 23 25 28 30 34 38 43 47 53 64 64 70 77 84 92 101 110

II 27 29 33 35 39 43 47 51 57 63 78 78 83

30 I 24 26 28 31 33 37 41 46 51 57 68 68 75 82 87 97 106 115

II 31 33 36 39 43 47 51 56 62 68 84 84 93

Tablo 1.12. Fren Cetveli (1000 metre fren mesafesi için)

17

UYGULAMA FAALĠYETĠ

Tren trafiğinde kullanılan Tabloların okunmasını aĢağıdaki iĢlem basmaklarına

göre yapınız.

ĠĢlem Basamakları Öneriler

Vagonların ağırlıklarının tablo yardımıyla

belirlenmesi; tablo 1.4 kullanılır.

Örnek olarak 80 yolculu bir vagona 80 yolcu binip

binmeyeceği belli olamadığı için o vagonun ağırlığı

tablo1.4 yardımı ile 5 ton olarak belirlenir.

Lokomotiflerin soğuk sevkinde tren yükünün tablo

yardımıyla belirlenmesi; bazı durumlarda

lokomotifler soğuk olarak trenlere vagon gibi

eklenirler. Bu durumlardaki lokomotiflerin ağırlıkları

eğime göre tablo 1.5 den bulunarak hesaplanır.

Örneğin; 120 ton luk bir lokomotif 0%5 lik bir eğimde

174 ton ağırlık olarak karĢımıza çıkar.

Vagonlarda bulunan fren türlerini tablo yardımıyla

belirlerken; vagonun doluluk oranına göre ve içindeki

yükün yolcu veya yük olduğuna göre kol

ayarlanır.(tablo 1.6)

En fazla dingil miktarını tablo yardımıyla belirlerken;

lokomotiflerin hava üretme güçlerine göre

(Kompresör tipine göre) trenlere verilebilecek en çok

dingil miktarları tablo 1.7 de gösterilmektedir.

Tablo verilerini okurken

satır kaydırmamaya ve

rakamları doğru geçirmeye

dikkat ediniz.

Tablo verileri her tren için

farklı olduğu için doğru tren

numarasına göre değerleri

alınız.

Herhangi bir hesap

yapılması gerekiyorsa hesabı

birkaç defa yapmak doğru

sonucu bulmak için faydalı

olabilir.

UYGULAMA FAALĠYETĠ

18

ÖLÇME VE ERLENDĠRME

A- OBJEKTĠF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

1-( ) Bir trenin ağırlığı lokomotifin çekme gücüne, trenin hızına, yolun eğimine ve hava

Ģartlarına göre belirlenir.

2 ( )KarıĢık frenlerden teĢkil edilmiĢ trenin fren ayar kollarını yavaĢ tesirliye çevrilir.

3- ( )Yük trenlerinin dingil sayısı 160 „ı geçemez.

4- ( )Hızı 70 Km/s'den fazla olan yük trenlerine verilecek vagonların frenleri seri tesirlide

çalıĢan olmalıdır.

5- ( )Treni çeken veya iten lokomotiflerin fren ağırlığı trenin fren hesabına katılır.

6- ( )Trenler; TSĠ ve DRS bölgelerinde 2000 metre, diğer bölgelerde 900 metrelik uzaklıkta

emniyetle durabilmelerine yetecek kadar fren ağırlığı bulunacak Ģekilde hazırlanır.

7- ( )31321 numaralı Pamukkale Ekspresi Denizli-HaydarpaĢa arasında çalıĢıyor.

Numarasının açılımındaki ilk rakam bölge kodunu belirtir.

8- ( )Trenler, orerler, sefere konma Ģekilleri ve gördükleri iĢ bakımından olmak üzere beĢ

sınıfa ayrılır .

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise “KONTROL LĠSTESĠ”ne geçiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME

19

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler için

Evet, kazanamadıklarınız için Hayır kutucuklarına (X) iĢareti koyarak kontrol ediniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Fren cetvelini kullanırken eğimi dikkate aldınız mı?

2. Net ağırlıkları yazılı olmayan vagonlar için ilgili tabloyu

kullandınız mı?

3. Fren ağırlığını hesaplarken fren emsalini tablodan doğru bir

Ģekilde aldınız mı?

4. Lokomotifleri soğuk Ģekilde sevk ederken tren yüküne

lokomotifin ağırlığını eğime göre eklediniz mi?

5. Vagonun durumuna göre fren kolunun ne durumda

olacağını tespit ettiniz mi?

6. Yolcu vagonları için gerekli olan gücü ilgili tablodan

buldunuz mu?

7. Neden 2 tane fren tablosu olduğunu öğrendiniz mi?

8. Bazı vagonların ağırlıklarının neden yazılmadığını

öğrendiniz mi?

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız

“Evet” ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

20

ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2

Bu öğrenme faaliyeti sonucunda gerekli ortam sağlandığında; trafikle ilgili ekonomik

göstergeleri hesaplayabilecek ve yorumlayabilecektir.

1-Uluslararası ülkelerle –Türkiye yi yolcu-km olarak karĢılaĢtırınız.

2-Hafif raylı sistemlerde güvenilirlik kıstaslarını araĢtırınız.

2.TRAFĠKLE ĠLGĠLĠ EKONOMĠK

GÖSTERGELER

2.1.Yolcu ve Yük Vagon ÇeĢitleri, Özellikleri

2.1.1. Yolcu Vagonu ÇeĢitleri ve Özellikleri

Yolcu vagonları koltuk tiplerine ve kullanım alanlarına göre çeĢitlere ayrılır. Yolcu

vagonlarında kullanılan kısaltmalar Tablo 2.7 de gösterilmiĢtir.

Kompartımanlı vagonlar: Bu vagonlar her kompartımanda karĢılıklı üçer kiĢi olmak

üzere 6 kiĢi oturabilecek Ģekilde inĢa edilmiĢlerdir.

TVS–2000 Kompartımanlı vagon; TVS–2000 serisi yolcu vagonlarının bir üyesidir.

(Resim 2.1, Resim 2.2) Seyir emniyeti, yolcu konforu, iç dekorasyon ve renk seçiminde

elemanlar arasında uyumu esas alan özgün bir anlayıĢla tasarlanmıĢtır.

Hafif yapıda kaynaklı çelik konstrüksiyon olarak üretilmiĢtir. Etkin bir korozyon, ısı

ve ses izolasyonu yapılmıĢtır. Ġç dekorasyonda modüler tasarım anlayıĢı ile üretilmiĢ SMC

kaplama panelleri kullanılmıĢtır. Toplam 66 adet yolcu kapasiteli 11 adet kompartıman

vardır.

AMAÇ

ARAġTIRMA

ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2

21

Yolculuk sırasında bilgi vermek ve müzik dinletmek amacıyla müzik yayın sistemi

mevcuttur. Maksimum yolcu konforunu sağlamak amacıyla, vagon tam otomatik

iklimlendirme sistemi ile donatılmıĢtır.

160 km/h hiza uygun imal edilmiĢ çift kademeli düĢey süspansiyon sistemine sahip

Y32 bojileri kullanılmıĢtır.

Resim 2.1: Kompartımanlı vagon

22

Resim 2.2: Kompartımanlı vagon iç görünüĢü

KuĢetli Yolcu Vagonları: Bu vagonlar da kompartımanlı vagonlar gibidir. Ancak,

oturulan yerlere dizayn değiĢikliği ile her kompartımanda 4 veya 6 kiĢinin yatabilmesini

mümkün kılan yatak düzeni oluĢturulmuĢtur.

TVS–2000 KuĢetli Vagon; TVS–2000 serisi yolcu vagon ailesinin bir üyesidir.

(Resim 2.3) Seyir emniyeti, yolcu konforu, iç dekorasyon ve renk seçiminde elemanlar

arasında uyumu esas alan özgün bir anlayıĢla tasarlanmıĢtır.

Vagon 10 yolcu kompartımanı ve 1 personel kompartımanından oluĢmaktadır. Her

yolcu kompartımanı 4 yolcu kapasitelidir.

Ergonomik olarak tasarlanmıĢ yataklar, uzun yolculuklarda rahat bir yolculuk

sağlamak amacıyla gece yatak, gündüz koltuk haline gelebilecek özelliktedir.

Maksimum yolcu konforunu sağlamak amacıyla, vagon tam otomatik iklimlendirme

sistemi ile donatılmıĢtır.

160 km/h hiza uygun imal edilmiĢ çift kademeli düĢey süspansiyon sistemine sahip Y

32 bojileri kullanılmıĢtır.

Resim 2.3: KuĢetli yolcu vagonu iç görünüĢü

23

Yataklı Vagonlar: Gece boyu yolculuk yapıldığında yolcuların oturarak veya

yatarak seyahat etmelerini sağlayacak Ģekilde kompartımanlı olarak yapılmıĢlardır. Her

kompartıman 2 kiĢiliktir.

TÜVASAġ tarafından tasarlanan TVS–2000 YATAKLI VAGON; TVS–2000 serisi

yolcu vagonlarının bir üyesidir. ( Resim 2.4) Seyir emniyeti, yolcu konforu, iç dekorasyon ve

renk seçiminde elemanlar arasında uyumu esas alan özgün bir anlayıĢla tasarlanmıĢtır.

Hafif yapıda kaynaklı çelik yapı olarak üretilmiĢtir. Etkin bir korozyon, ısı ve ses

yalıtımı yapılmıĢtır. Ġç dekorasyonda modüler tasarım anlayıĢı ile üretilmiĢ, SMC kaplama

panelleri kullanılmıĢtır. Yataklı vagonlar her kompartımanda 2 adet yolcu olmak üzere 10

yolcu ve 1 personel kompartımanından oluĢmuĢtur. Yataklar uzun yolculuklarda rahat bir

yolculuk sağlamak amacıyla gece yatak, gündüz koltuk haline gelebilecek özelliktedir ve

maksimum yolcu konforunu sağlamak Ģekilde ergonomik olarak tasarlanmıĢtır.

160km/h hıza uygun çift kademeli düĢey süspansiyon sistemine sahip Y–32 bojileri

kullanılmıĢtır.

Resim 2.4: Yataklı vagonun iç görünüĢü

Pulman Vagonlar: Yolcu otobüslerine benzer Ģekilde koltuk düzenli yapılmıĢlardır.

Ancak, koltuklar daha geniĢ, aralarındaki mesafe daha fazla ve dinlenmek veya uyumak için

sırt bölümü geriye yatabilir, aynı zamanda kendi ekseni etrafında 180 derece dönebilecek

Ģekilde yapılmıĢlardır. ĠkiĢerli iki sıra(2+2) veya iki ve tek sıra(2+1) yan yana olacak Ģekilde

sıralanırlar.

TVS–2000 PULMAN VAGON; serisinin ilk örneğidir. ( Resim 2.5) Seyir emniyeti,

yolcu konforu, iç dekorasyon ve renk seçiminde estetiğe önem veren özgün bir anlayıĢın

ürünüdür.

Hafif yapıda kaynaklı çelik konstrüksiyon olarak üretilmiĢtir. Etkin bir korozyon, ısı ve ses

yalıtımı yapılmıĢtır. Ġç dekorasyonda modüler tasarım anlayıĢı ile üretilmiĢ SMC kaplama

panelleri kullanılmıĢtır. Koltuklar uzun yolculuklarda yolcu konforunu sağlayacak Ģekilde

ergonomik olarak tasarlanmıĢtır.

24

Yolculuk sırasında bilgi vermek ve müzik dinletmek amacıyla müzik yayın sistemi

mevcuttur. Maksimum yolcu konforunu sağlamak amacıyla, vagon tam otomatik

iklimlendirme sistemi ile donatılmıĢtır.

160 km/h hiza uygun imal edilmiĢ çift kademeli düĢey süspansiyon sistemine sahip Y

32 bojileri kullanılmıĢtır.

M10 PULMAN VAGON; Modernizasyon projesi yenilenme ihtiyacı olan eski

vagonlar için bu projenin bir üyesidir. ( Resim 2.7) Seyir emniyeti, yolcu konforu, iç tasarım

ve renk seçiminde estetiğe önem veren özgün bir anlayıĢın ürünüdür. Hafif yapıda çelik yapı

olarak üretilmiĢtir. Etkin bir korozyon, ısı ve ses yalıtımı yapılmıĢtır. Ġç dekorasyonda

modüler tasarım anlayıĢı ile üretilmiĢ SMC kaplama panelleri kullanılmıĢtır. Vagon yolcu

konforunu sağlayacak Ģekilde ergonomik olarak tasarlanmıĢ 60 adet koltuklarla

donatılmıĢtır.

Yolculuk sırasında bilgilendirmek ve müzik dinletmek amacıyla müzik yayın sistemi

vardır. Maksimum yolcu konforunu sağlamak amacıyla, vagon tam otomatik iklimlendirme

sistemi ile donatılmıĢtır. 140 km/h hıza uygun imal edilmiĢ Schlieren bojileri kullanılmıĢtır.

Resim 2.5:Pulman vagon ( 2+ 1 )

25

Resim 2.6: Pulman vagon ( 2+ 2 )

Resim 2.7: M10 Pulman vagon

Yemekli(Restoran) Vagonlar: Bu vagonlar, mutfak bölmeli olup, yolculara yemek

ve içecek servisi yapılacak Ģekilde dizayn edilmiĢlerdir.

TVS–2000 YEMEKLI VAGON; TVS–2000 serisi yolcu vagon ailesinin bir üyesidir.

Seyir emniyeti, yolcu konforu, iç dekorasyon ve renk seçiminde elemanlar arasında uyumun

baĢlangıç noktası kabul edildiği özgün bir anlayıĢla tasarlanmıĢ ve üretilmiĢtir. Yolcu

bölmesine ergonomik olarak tasarlanmıĢ 14 adet yemek masası ve 55 yolcu kapasitesi vardır.

Etkin bir korozyon, ısı ve ses yalıtımı yapılmıĢtır. Vagon tam otomatik iklimlendirme sistemi

ile donatılmıĢtır. Mutfak bölmesi aspiratörler vasıtası ile etkin bir Ģekilde

26

havalandırılmaktadır. Mutfak teçhizatının imalatında sağlıklı Ģartlar sağlamak amacıyla

paslanmaz çelik kullanılmıĢtır. Mutfak bölümündeki ekipmanların rahat kullanımı sağlamak

amacıyla ergonomik bir yerleĢtirme yapılmıĢtır. 160 km/h hıza uygun imal edilmiĢ çift

kademeli düĢey süspansiyon sistemine sahip Y 32 bojileri kullanılmıĢtır.

Tablo 2.4: Yemekli Vagon Özellikleri

Resim 2.8: Yemekli Vagon Ġç Görünümü

Banliyö Vagonları: Kısa mesafeli yolculuklarda kullanılan bu vagonlarda oturma

yeri az, ayakta seyahat etme alanı fazladır.

Resim 2.10: Banliyö Treni

27

Resim 2.11: Banliyö Vagonu Ġç Görünümü

M80 Bedensel Engelliler için Pulman Vagon: M80 Modernizasyon Engelli

Kullanımına Uygun Personel Bölmeli Vagon, teknik emniyet, yolcu konforu, iç dekorasyon

ve estetiğe önem veren özgün bir anlayıĢın ürünüdür. Yan duvarlarda ve damda kullanılan

kaplama panelleri; tamir olayını kolaylaĢtırıcı Ģekilde modüler tasarım anlayıĢı ile SMC

malzemeden imal edilmiĢtir. ( Resim 2.12, Resim 2.13)

Uzun yolculuklarda, maksimum yolcu konforunu sağlayacak Ģekilde ergonomik

olarak tasarlanmıĢ koltuklar, lastik titreĢim yutucular ile tabana bağlanmıĢtır. Salon

bölümünde, (2+1) oturma düzeninde 39 adet koltuk vardır. Vagonun bir baĢına temiz

Ģartlarda alaturka tuvalet mevcuttur. Salon bölümünde ayrıca engelli kullanımı için araba ile

durabileceği alan mevcuttur.

Engelli yolcu kullanımı için ayrılan bölümde 1 adet özel dizayn WC; engelli yolcunun

inip binmesi amacıyla 2 adet otomatik kapı ve iniĢ biniĢ rampası mevcuttur. Bu bölümde

engelli yolcu refakatçilerinin ve personelin kullanımı için 4 katlanır koltuk mevcuttur.

Yolcunun vagona iniĢini sağlayan rampa operatör tarafından kumanda edilebilmekte,

otomatik ve manüel olarak çalıĢtırılabilmektedir.

Modern iç tasarımı, ergonomik ve estetik güzellikleri ile renk uyumuna sahip Pulman

vagonlarda ısıtma, sıcaklığın her tarafta karalı olmasını kombine bir iklimlendirme sistemine

sahiptir. Isıtma, havalandırma ve soğutma iĢlemleri kombine bir iklimlendirme sistemi ile

yüksek bir konfor sağlanmaktadır. Seyahat sırasında yolculara bilgi vermek ve arzu ettikleri

müziği dinletebilmek amacıyla, vagonlar anons ve bir kanallı devre müzik yayın sistemi ile

tanıtılmıĢtır. Elektro-Pnömatik giriĢ kapıları ve alın duvar kapıları kısa ve uzun mesafede

tam emniyet sağlamaktadır. Kapı kanatları yüksek mukavemetli alüminyum malzeme ve

petek kâğıttan hafif yapıda imal edilmiĢtir. Vagonlar 5 km/hıza ulaĢtığında yan giriĢ kapıları

içeriden otomatik olarak kilitlenmektedir.

28

Resim 2.12: Bedensel Engelliler Ġçin Vagon

Resim 2.13: Bedensel Engelliler Ġçin Vagon Ġç Görünümü

Özel Vagonlar: Özel amaçlara uygun olacak Ģekilde dizayn edilmiĢ vagonlardır.

Sinema, sergi, disko vb. tipteki amaçlar için kullanılırlar. ( Resim 2.15, Resim 2.16)

29

Resim 2.15: Konferans Vagonu Ġç Görünümü

Resim 2.16: Konferans Vagonu

30

Tablo 2.7: Yolcu Vagonlarında Kullanılan Kısaltmalar

2.1.2.Yük Vagonu ÇeĢitleri Ve Özellikleri

TaĢınacak yükün cinsi de düĢünülerek, değiĢik tip ve özelliklerde inĢa edilmiĢ

vagonlardır. Yükün emniyetli bir Ģekilde taĢınabilmesi için, dıĢ hava Ģartlarından zarar

görebilecek veya etkilenebilecek yükler için kapalı tip, dıĢ hava Ģartlarından etkilenmeyecek

biçimde taĢınacak yükler için ise açık olmak üzere çok değiĢik tip ve özelliklerde vagon

imalatı yapılmıĢtır. Yükün doldurulup boĢaltılması kapasitesi gibi özellikler de düĢünülerek

iki dingilli, bojili ve çok dingilli olarak imal edilmiĢ çekilen vasıtalardır.

Yük vagonları dıĢ hava Ģartları da düĢünülerek kapalı ve açık olmak üzere 2 tipte

yapılmıĢlardır. AĢağıda TCDD‟de kullanılan kapalı ve açık tipteki yük vagonlarının tip

iĢaretleri ( Tablo 2.9) ile kullanım amaçları belirtilmiĢtir.

Kapalı Tip Yük Vagonları: DıĢ hava Ģartlarından zarar görebilecek tipteki eĢya,

meyve, sebze, canlı hayvan vb. ile sıvı ve gaz nakliyatı için imal edilmiĢ vagonlardır.

Salon Salon Vagonu

WL Yataklı vagon, sunulan hizmet tipine bağlı olarak yanına A,B ve AB seri

harfleri bulunur. Özel Kompartımanlı yataklı vagonlar için seri harflerin

yanına “S” harfi ilave edilir.

WSP Pulman vagonu

WR Restoran vagonu

SR,WR,AS Bar, dans vagonu

A 1.sınıf kompartımanlı (oturma yerli) vagon

B 2.sınıf kompartımanlı vagon

AB 1. ve 2. sınıf kompartımanlı vagon

D Bagaj furgonu

DD Otomobil taĢımasına mahsus, 2 katlı açık furgon

Post Posta vagonu

b,h Özürlü yolcuları taĢımak için donatılmıĢ vagon

c KuĢetli vagon (Ac, Bc, AcBc)

ee,v Merkezi güç kaynaklı vagon

f Makinist bölmesi bulunan vagon

m Boyu 24.5 m. den uzun

p,t Ortadan geçitli kompartımanlı vagon

s Bagaj furgonu ve bagaj kompartımanlı vagonlarda yan geçit (Ds)

51 Sabit ekartmanlı klimasız RIC vagonları

52 Ayarlanabilir ekartmanlı(1435-1524) klimasız RIC vagonları

61 Sabit ekartmanlı klimalı yolcu vagonları

62 Ayarlanabilen ekartmanlı(1435-1524 mm açıklığa sahip)klimalı yolcu vagon

73 Sabit ekartmanlı klimalı ve basınç sızdırmaz RIC vagonları

31

Yandan Sürme Kapılı Kapalı Vagonlar: Bunlar, Ģase üzerinde iki yan duvar,

iki alın duvar ve üstü bir dam ile kapatılmıĢ normal ve özel tip vagonlardır.

G, Gb: Normal tip kapalı, 2 dingilli yük vagonu, Buzdolabı, Saman, ġeker, Tuğla, Un, Ot,

Manyezit, Çimento, Gübre, Odun vb. taĢımalarında kullanılır.

Ga: Normal tip kapalı, bojili yük vagonu

He: Özel tip kapalı, 2 dingilli, canlı hayvan taĢımalarında kullanılır.

Ha: Özel tip kapalı 4 dingilli yük vagonu

TĠP VAGON CĠNSĠ TAġIDIĞI MALZEME

G,H KAPALI VAGON

Kapalı vagonla her türlü ev ve mutfak

eĢyası, giyecek, yiyecek, içecek, torbalı

çimento, gübre, canlı hayvan vb. taĢıması

yapılır.

Habis KAYAR YAN DUVARLI

KAPALI VAGON Paletli eĢya vb. taĢıma yapılır.

E YÜKSEK KENARLI VAGON

Normal tip yüksek kenarlı açık vagon ile

kömür, her türlü maden cevheri, tuğla,

kiremit, demir, boru, kum ve pancar

taĢıması yapılır.

K,R PLATFORM VAGON

Normal tip platform vagon ile oto, pikap,

kamyon, otobüs, iĢ ve tarım makineleri,

beton, demir ve ağaç direkler taĢıması

yapılır.

S PLATFORM VAGON

Özel tip platform vagon ile konteyner,

tank, ağır iĢ makinaları ve tır vb. taĢıması

yapılır.

F YÜKSEK KENARLI VAGON

Özel tip yüksek kenarlı vagon ile kömür

ve her türlü maden cevheri taĢıması

yapılır. Vagon üstten doldurulur, yanda

otomatik boĢaltma tertibatı vardır.

Ug TAHIL VAGONU

Tahıl vagonu ile dökme halinde tahıl

taĢınır. Üstten doldurulur ve boĢaltması

vagonun altından otomatik olarak yapılır.

Z SARNIÇLI VAGON Sıvı taĢımaya mahsus sarnıçlı vagon ile

her türlü akaryakıt taĢıması.

Uaais AĞIR YÜK VAGONU

120 ton, 180 ton ve 250 ton taĢıma

kapasiteleri vardır. Trafo, jeneratör,

reaktör gibi ağır ve havaleli yüklerin

taĢınması gerçekleĢtirilir.

Tablo 2.9: Yük Vagonlarının TaĢıdığı Malzemeler

32

KAPALI YÜK VAGONU (Gbs - w)

Resim 2.17: Kapalı Yük Vagonu

Resim 2.18: Özel ġahıslara Ait Kapalı Vagon

Resim 2.21: Kapalı Yük Vagonu

33

Resim 2.22: Kayan Duvarlı Vagon

Resim 2.23: Kapalı Yük Vagonuna Yük Yüklenirken

Resim 2.24: Hububat TaĢıma Vagonu

34

Resim 2.25: Sarnıçlı Vagon

Resim 2.27: Lpg Vagonu

Resim 2.28: Balast TaĢıma Vagonu

35

Resim 2.29: Cevher TaĢıma Vagonları

Resim 2.30: Balast TaĢıma Vagonu (Fal - wu)

Resim 2.31 Demir Yüklü Vagon

36

Resim 2.32: Kömür Yüklü Vagonlar

Resim 2.34: Yüksek Kenarlı Yük Vagonu

Resim 2.35 Konteynır Yüklü Vagon

37

Resim 2.36: Ağır Makine Yüklü Vagonlar

Resim 2.37: Konteynır Vagonu

d. Otomobil taĢımaya mahsus iki katlı vagonlar: Ülkemizde imal edilmeyen bu vagonlar, iki

katlı ve iki vagon ortadan mafsallı olacak Ģekilde birleĢtirilmiĢ vagonlardır.

Resim 2.38: Ġki Katlı Taksi Vagonu

38

Resim 2.39: Tır Yüklü Vagonlar

Resim 2.40: Araba TaĢıma Vagonları

2.2.Ütilizasyon (Verimlilik)

En genel anlatımıyla, üretim sürecine sokulan çeĢitli faktörlerle (girdiler) bu sürecin

sonunda elde edilen ürünler (çıktılar) arasındaki iliĢkiyi ifade eden verimlilik, savurganlıktan

uzak, kaynakları en iyi biçimde değerlendirerek üretmek demektir.

Bundan dolayı teknik anlamda verimlilik, "üretilen mal ve hizmet miktarı ile bu mal

ve hizmet miktarının üretilmesinde kullanılan girdiler arasındaki oran" olarak tanımlanır ve

genellikle bu ölçü, çıktı/girdi olarak formüle edilir.

Verimlilik denince artık, elde edilen ürün ve hizmetin kalitesini yükseltme, çevreyi ve

doğal yapıyı koruma, çalıĢanlara en iyi yaĢam ve çalıĢma koĢullarını sağlama ve bu arada

birim girdi baĢına üretim miktarını artırma çabaları birlikte düĢünülmektedir.

39

Verimlilik anlayıĢı, günümüzde insanın refah ve mutluluğunu birbirine paralel olarak

geliĢtiren, iĢ ve teknolojiyi bir amaç değil araç olarak gören mertebeye ulaĢmıĢtır.

Toplam verimlilik anlayıĢı içinde ise verimliliği, çeĢitli üretim ve çevre faktörleriyle

teknolojik, ekonomik ve örgütsel yeteneklerin bir bileĢimi olarak tanımlamak mümkündür

Ütilizasyonun hesaplanabilmesi için girdi ve çıktıların bilinmesi gerekir. Bunlar;

Emek Girdisi

Enerji Girdisi

Yük Vagonları ve Yolcu TaĢıma Kapasiteleri

Çeken Araçlar Gücü

2.2.1.Ütilizasyon Değerlendirme

2.2.1.1.Yük Vagon Ütilizasyon Hesabı

Yük vagon parkında bulunan vagonların taĢımalardaki kullanım oranını % olarak

verir.

Dvt

YvÜ = --------------------

( Mvt / R )

YvÜ : Yük vagon Ütilizasyon (%)

Mvt : Mevcut vagon adedi

R : Rotasyon (gün)

Dvt : Dolan vagon adedi

Örnek:1. ġebekedeki toplam vagon mevcudu 18.000 adet, günlük ortalama dolan

vagon 1.300 adet, Rotasyon 10 gün ise ütilizasyonu 30 gün için hesaplayınız?

R = 10 gün

Mvt = 18.000*30 = 540.000 vagon

Dvt = 1.300*30 = 39.000 vagon

Dvt 39.000 39.000

YvÜ = -------------- = ----------------- = --------------- = 0.72

( Mvt / R ) (540.000 / 10) 54.000

Vagon parkında bulunan toplam 17.000 adet vagonun ancak % 72‟si taĢımalarda

kullanılmıĢtır. Bu oran ne kadar büyük ise o kadar iyidir. Yük vagon ütilizasyonunun 0,50 ≤

YvÜ ≤ 1 sınırları arasında çıkması gerekmektedir. Bu oranın üst sınıra yaklaĢması

vagonların iyi kullanıldığının göstergesidir.

Her tip vagon için ayrı ayrı da hesaplanabilir.

40

2.2.1.2.Yük Vagon Ton Ütilizasyon Hesabı

Yük vagon parkında bulunan vagon kapasitesinin taĢımalarda ki kapasite kullanma

oranını % olarak verir.

t

∑ DTi

DTt i=1

YvÜ = ---------------------- yâda YvÜ = ----------------------

( Vkt / R ) t

∑ Dvki

i=1

DTt = DTi : Ġncelenen süredeki dolan ton

Vkt = Dvki : Ġncelenen süredeki vagon kapasitesi

Örnek:2. Bir iĢyerinde incelenen süre içinde 44.000 ton yük taĢınmıĢtır. Ortalama

günlük dolan vagon âdeti ise 1200, toplam vagon âdeti ise 17.000. ĠĢyerindeki vagonların

kapasitesi 628.000 ton ise Yük vagon ton ütilizasyonunu hesaplayınız? Rotasyon 10 gün.

R = 10 gün

Mvt = 17.000*30 =510.000 vagon

Dvt = 1200*30 =66.000 vagon

DT = 44.000 ton

Vk = 628.000 ton

DTt =44.000*30 = 1.320.000 ton

Vkt =628.000*30 = 18.840.000 ton

1.320.000 1.320.000

YvÜ = ------------------- = ---------------------- = 0.70

( 18.840.000 / 10 ) 1.884.000

Toplam 628.000 ton kapasitesinin ancak % 70 i kullanılmıĢtır. Bu oran ne kadar

büyük ise o kadar iyidir. Yük vagon ütilizasyonunun 0.50 ≤ YvÜ ≤ 1 sınırları arasında

çıkması gerekmektedir. Bu oranın üst sınıra yaklaĢması vagonların iyi kullanıldığının

göstergesidir. Her tip vagon için ayrı ayrı da hesaplanabilir.

2.2.1.3.Yolcu Vagon Ütilizasyon Hesabı

Bir yolcu vagonunun ya da treninin doluluk oranını yüzde olarak verir.

TavYo TaTYo

YovÜ = ---------------- ya da YoTÜ = -----------------

YovK Trys

YovÜ : Yolcu vagon ütilizasyonu %

TavYo : Bir yolcu vagonunda taĢınan yolcu sayısı

YovK : Bir yolcu vagonunun kapasitesi

41

YoTÜ : Yolcu tren ütilizasyonu %

TaTYo : Bir yolcu treninde taĢınan toplam yolcu sayısı

Trys : Trendeki toplam yer sayısı

Örnek:3. 64 yolcu kapasiteli bir vagonda 48 yolcu taĢındığında, vagon ütilizasyonu

bulmak için;

TavYo 48

YovÜ = ------------- = ------------- = 0.75

YovK 64

Bu vagon %75 kapasite ile kullanılmıĢtır. Bu oran ne kadar büyük ise o kadar iyidir.

Yolcu vagon ütilizasyonunun değeri 0.50≤ YovÜ ≤ 1 olmalıdır.

Yolcu tren ütilizasyonu değeri de aynı yolla hesaplanır.

2.2.2.Yolcu Kilometre

Gönderilen yolcu sayısı ile kat edilen mesafenin çarpılmasıyla elde edilir.

n

YoTm = ∑ Gyoi * li

i=1

li : Kat edilen mesafe

YoTm : Yolcu taĢıma mesafesi

Örnek:4. Bir iĢyerinden 10 yolcu 280 km, 7 yolcu 200 km, 5 yolcu 260 km, 3 yolcu

400 km gitmiĢtir. Yolcu taĢıma mesafesini bulmak için;

YoTm = 10 * 280 + 7 * 200 + 5 * 260 + 3 * 400

= 2800 + 1400 + 1300 + 1200

= 6700 yolcu-km

2.3.Rotasyon (Yer DeğiĢtirme)

Bir vagonun iki dolumu arasında geçen süre (ġekil 2.1) rotasyon olarak tanımlanır.

Birimi gündür.

Dolu Seyir

1.Dolum Yeri 2.Dolum Yeri

BoĢ Seyir

BoĢalım Yeri

Tgd Tgd

42

2.3.1.Rotasyon Hesaplama

1

R = ------------------- * [Ds + Bs + Dss + Bss + Tgd ]

24

R : Rotasyon Süresi (Gün)

Ds : Bir vagonun dolum süresi

Bs : Bir vagonun boĢaltma süresi

Dss : Bir vagonun dolu seyir süresi

Bss : Bir vagonun boĢ seyir süresi

Tgd : Güzergâh üzerindeki teĢkilat garlarında, vagonların duruĢ süreleri

Örnek:5 Bir vagonun; Demirdağ‟da dolum süresi 10 saat, Yakacık‟ta boĢaltma süresi

10 saat, Demirdağ- Yakacık dolu seyir süresi 36 saat, Yakacık-Hekimhan boĢ seyir süresi 30

saat, teĢkilat garlarında toplam duruĢ süresi 60 saattir. Bu vagonun rotasyonunu

hesaplayınız?

1

R = ---------------- * [Ds + Bs + Dss + Bss + Tgd ]

24

1

R = ----------------- * [ 10 + 10 + 36 + 30 + 60 ]

24

1

R = ---------------* 146 R = 6,08 gün

24

43

2.3.2.Rotasyon AĢamaları

ġekil 2.1 de rotasyonun safhaları gözükmektedir.

ġekil 2.1: Rotasyon Safhaları

44

2.4.Hamton ve Netton

HAMTON= Vagonun darası ve net yükün toplamıdır.

NETTON= Vagonun dolum kapasitesi

2.4.1.Hamton. Km ve Netton Km, Ton/Km

HAMTON KM = Sadece dara ya da dara ve net yük toplamından oluĢan bir brüt

tonun bir km mesafeye taĢınması ile elde edilen değerdir.

= HAMTON * TAġIMA MESAFESĠ

NETTON KM = Bir ton ağırlığındaki net yükün bir km mesafeye taĢınması ile elde

edilen değerdir.

= NETTON * TAġIMA MESAFESĠ

TON KM = Yük ve yolcu taĢıma miktarlarının toplanması ile bulunur.

Tton-km = YüTm + YoTm

Tton-km = Yük Netton-km + Yolcu-km

Tton-km = Toplam Ton-km

ÖRNEK:6 Yolcu taĢıma mesafesi 6.500 yolcu-km, yük taĢıma hacmi 825.000 Netton-

km dir. Ton km yi hesaplayınız?

Ton-km = 6.500 + 825.000

= 831.500 ton-km

Bölgenin yaptığı toplam iĢi verir. Değer ne kadar büyük ise o kadar iyidir.

2.4.2.Dingil Km. ve Mevki. Km

Dingil Km: Bir dingilin bir kilometre mesafeye taĢınmasıyla ifade edilen iĢletme

hizmeti birimidir.

Mevki Km: Bir mevkinin bir kilometre mesafeye taĢınmasıyla ifade edilen iĢletme

hizmeti birimidir

2.4.3.TaĢıma Planları ve GerçekleĢmeleri KarĢılaĢtırma

VII. BeĢ Yıllık Kalkınma Planı döneminde TCDD‟nin çeken-çekilen demiryolu

araçları talebi, bu plan dönemi için öngörülen yük ve yolcu taĢıma taleplerinden yararlanarak

hesaplanır.

TaĢıma talepleri, önceki yıllara ait kronolojik trafik ile nüfus artıĢ hızı ve GSMH artıĢ

oranı gibi sosyo-ekonomik göstergelerin bileĢiminden oluĢan bir sistemle hesaplanır.

45

2.5. Sistem Güvenilirliği

UlaĢtırma türleri içerisinde en güvenli ve güvenilir olan raylı ulaĢım sistemleri,

ülkemizde, büyük Ģehirlerdeki Ģehir içi ulaĢımında son 10 yıldır kullanılmaya baĢlanmıĢtır.

Gelecekte ülkemizde de Ģehir içi ve Ģehirlerarası ulaĢımda daha fazla kullanılması öngörülen

raylı taĢımacılık sistemlerinde yetenek kazanılması büyük önem taĢımaktadır.

Raylı taĢımacılıkta hızın artırılması ile konfor ve güvenlik faktörleri ön plana

çıkmakta; bu bağlamda sinyalizasyon sistemleri, bilgi aktarımı ve değerlendirilmesi için

yazılım sistemleri, yüksek hıza uygun güvenli vagon teknolojileri öncelikli olmaktadır.

Yüksek hız ile seyretmenin beraberinde getirdiği güvenli durmayı sağlayıcı fren sistem ve

malzemeleri ve ray ve tekerlek sistemleri için yeni kompozit malzemeler geliĢtirilmesi de

üzerinde çalıĢılması gereken konular arasındadır.

Hafif Raylı Sistem Araçları en yüksek güvenirliliği sağlamak için "Görerek SürüĢ"

ilkesine göre yapılmıĢtır. Aracın kontrolü tamamıyla sürücü tarafından sağlanır. Bu sebeple

sürücü için mükemmel görüĢ açısı sağlanmıĢtır. Sürücü kontrolleri önem derecesine göre

birinci, ikinci ve üçüncü derece olarak düzenlenmiĢtir. Sürücü kabini, kullanıcı hatalarını en

aza indirecek Ģekilde değiĢik renklerde düzenlenmiĢtir. Sürücü kabini sabit Ģasesi ve ön

camın altında bulunan masif kiriĢ pasif güvenliği sağlar ayrıca yanal korumalar için Ģasi

yükseltilmiĢtir. Tramvayların tipik çarpıĢma senaryoları incelenerek çarpma bölgeleri uygun

Ģekilde imal edilmiĢtir. Ayrıca;

Bir seyrin planlanan süresi, trenin baĢlangıç istasyonundan tarifeli olarak seyire

baĢlama süresi ile seyir sonunda varacağı istasyondan tarifeli olarak kalkıĢına kadar geçen

süredir. Bir trenin seyri, planlanan süre içerisindeki zamanda +0 seyir için trenler için

planlanan tarifeli kalkıĢ aralığının %20 si kadar sürede tamamlayamaması halinde, seyir

olarak kabul edilecektir.

Verilen bir hizmet aralığında “t” hizmet güvenilirliği (SR) oransal olarak aĢağıdaki

gibi olacaktır.

SRt = nt – nf

Buradaki semboller aĢağıdaki gibi tanımlanır.

SRt = t süresinde hizmet güvenliği

nt = t seyir süresindeki seyir adedidir.

nf = t süresinde gerçekleĢtirilemeyen seyir adedi.

Hizmet güvenilirliği aĢağıda verilen hizmet aralıklarına göre günlük olarak hesaplanır.

Sabah ve akĢam doruk saatlerde hizmet verilebilirlik > % 98,5

Ġki doruk saat arasındaki sürede hizmet verilebilirlik > % 98,0

ĠĢletim planındaki tüm diğer saatler için hizmet verilebilirlik > % 99,0

46

2.6. Sistem ElveriĢliliği

ElveriĢlilik bir sistemin belirlenmiĢ, özelliklerini karĢılamak suretiyle çalıĢacağı

zamanın bir ölçüsüdür. Sistem sürekli çalıĢtırılacağı zaman yüksek elveriĢliliğe sahip bir

Ģekilde tasarlanmalıdır. ElveriĢlilik kavramı sürekli olarak çalıĢtırılacak ve tamir edilebilir

sistemler için geliĢtirilmiĢtir. Bir sistem, iki mümkün sürede düĢünülür: iĢletim süresi ve

tamir süresi. ElveriĢlilik herhangi bir t zamanında bir sistemin bütün fonksiyonlarını yerine

getirecek Ģekilde çalıĢtırılma olasılığı olarak tanımlanır. Yani elveriĢlilik, güvenilirlik ve

sürekliliğin bir birleĢimidir.

Sistem elveriĢliliği ile ilgili temel olarak alınabilecek kriterler; planlanan seferler,

toplam çalıĢma saatleri ve bunlara karĢılık kayıp seferler ve kayıp çalıĢma süreleri (bunlar

çeĢitli nedenlerden kaynaklanabilir sistem içinden ve sistem dıĢından) dikkate alınarak,

hesaplanmaktadır.

Sistem tipini tanımlamak için birçok farklı yol mevcuttur, en çok kabul edileni ise

sistemin her bir kolu için her bir seyir istikametinde saat baĢına düĢen yolcu sayısı ile

tanımlanan yolcu kapasitesinin hesaplanması suretiyle bulunanıdır. Ana yatırım (ve belli bir

derece iĢletme ve bakım) doğrudan hangi sistem tipi seçiminin yapılması gerektiğini

belirleyen kapasite gereklilikleri ile ilgilidir. Bundan dolayı, kapasite çalıĢmalarının mümkün

olduğunca doğru ve gerçeğe yakın yapılması sistemin ekonomik uygulanabilirliği açısından

çok önemli ve can alıcı bir noktadır. Daha yüksek kapasite daha büyük maliyeti de

beraberinde getirir. Hafif Raylı Sistem daha az kapasite için daha hafif bir tasarım demektir,

daha düĢük hız böylece, çarpıĢma dayanıklılığı için daha az sayıda gereklilik ister. Bunun

sonucu olarak daha düĢük tren ağırlıkları ve hat yatağında daha hafif inĢaat yeterli olur.

Ayrıca;

MTBF : (Mean Time Between Failure) Arızalar arasındaki ortalama süredir.

Araç/araçlarda meydana gelen tüm arızaların bu süre zarfında araç/araçların toplam çalıĢma

süresine oranıdır.

MTBSF : (Mean Between Service Failure) Gelir getirici servise mani arızalar

arasındaki ortalama süredir.

MKBF : (Mean Kilometer Between Failure) Ortalama ticari hız dikkate alınarak

arızalar arasındaki ortalama kilometredir.

MKBSF : (Mean Kilometer Between Service Failure) gelir getirici servise mani

arızalar arasındaki ortalama kilometredir.

47

UYGULAMA FAALĠYETĠ

Örnek 1: Bir vagonun; Demirdağ‟da dolum süresi 4 saat, Yakacık‟ta boĢaltma süresi 4

saat, Demirdağ- Yakacık dolu seyir süresi 36 saat, Yakacık-Hekimhan boĢ seyir süresi 30

saat, teĢkilat garlarında toplam duruĢ süresi 50 saattir. Bu vagonun rotasyonunu aĢağıdaki

Ģekilde hesaplayınız?

Örnek 2: ġebekedeki toplam vagon mevcudu 15.000 adet, günlük ortalama dolan

vagon 1.000 adet, Rotasyon 10 gün ise ütilizasyonu 30 gün için aĢağıdaki Ģekilde

hesaplayınız?

Metro ve Raylı Sistemlere ĠliĢkin Verilerin toplanmasını aĢağıdaki Ģekilde

hesaplayınız?

ĠĢlem Basamakları Öneriler

Örnek 1: 1

R = ---------------- * [Ds + Bs + Dss + Bss + Tgd ]

24

1

R = ----------------- * [4 + 4 + 36 + 30 + 50 ]

24

1

R = ---------------* 124 R = 5.17 gün

24

Örnek 2: R= 10 gün

Mvt = 15.000*30 = 450.000 vagon

Dvt = 1.000*30 = 30.000 vagon

Dvt 30.000

YvÜ = -------------- = -----------------

( Mvt / R ) (450.000 / 10)

30.000

=------------ = 0.67

45.000

Örnek 3: MTBF: Arızalar arasındaki ortalama

süredir.

T

MTBF= ------- formülüyle bulunur.

r

T: Toplam iĢletim zamanı

r: Aksaklıkların sayısıdır.

Hesaplamaları yapmak

için alınan değerleri birimleri

çevirmeden kullanmayınız.

Verilmeyen değerleri

gerekli tabloları kullanarak

alınız.

Problemleri çözerken

daha önce yapılmıĢ örnekleri

inceleyiniz.

Daha önceki yıllarda

yapılan istatistik çalıĢmalarını

dikkate alınız

.

UYGULAMA FAALĠYETĠ

48

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki cümlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen

bilgiler doğru ise D, yanlıĢ ise Y yazınız.

1- ( )Üretilen mal ve hizmet miktarı ile bu mal ve hizmet miktarının üretilmesinde

kullanılan girdiler arasındaki orana verimlilik denir.

2- ( )Yolcu Kilometre: Bir iĢyerinden gönderilen yolcu sayısı ile kat edilen mesafenin

çarpılmasıyla elde edilir.

3- ( )Bir vagonun iki boĢaltımı arasında geçen süre rotasyon olarak tanımlanır.

4- ( )HAMTON= Bir vagonun darası veya net yüküdür.

5- ( )NETTON KM= Bir ton ağırlığındaki net yükün bir km mesafeye taĢınması ile elde

edilen değerdir.

6- ( )Güvenirlik: Bir birimin, belirlenen Ģartlar altında ve belirli bir zaman diliminde,

istenilen fonksiyonları yerine getirebilme kabiliyetidir.

7- ( )ElveriĢlilik: bir sistemin belirlenmiĢ, özelliklerini karĢılamak suretiyle çalıĢacağı

zamanın bir ölçüsüdür.

8- ( )MTBF: (Mean Time Between Failure) Arızalar arasındaki ortalama kilometredir.

9- ( )Yük vagonları dıĢ hava Ģartları da düĢünülerek 3 çeĢit olarak yapılmıĢtır.

10-( ) Yolcu Furgonları: Tren personelinin faydalandığı vagonlar olup, yolcu taĢıma

vagonlarıdır.

11- ( )Özel Vagonlar: Özel amaçlara uygun olacak Ģekilde dizayn edilmiĢ vagonlardır.

12- ( )Banliyö Vagonları: Uzun mesafeli yolculuklarda kullanılan bu vagonlarda oturma

yeri az, ayakta seyahat etme alanı fazladır.

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise “KONTROL LĠSTESĠ”ne geçiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME

49

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler için

Evet, kazanamadıklarınız için Hayır kutucuklarına (X) iĢareti koyarak kontrol ediniz.

DeğerlendirmeÖlçütleri Evet Hayır

1. Hesaplamaları yaparken çevirmelere dikkat ettiniz mi?

2. Formülleri doğru yazdınız mı?

3. Değerleri yerine koydunuz mu?

4. Dört iĢlem kurallarına dikkat ettiniz mi?

5. Sorularda verilmeyen değerleri nereden alacağınızı biliyor

musunuz?

6. Metro ve hafif raylı sistemler için ilgili birimlerden

yararlandınız mı?

7. Sonuçlarınızı kontrol ettiniz mi?

8. Hatalı sonuçlarda iĢlemlerinizi 2 kere yaptınız mı?

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise “Modül Değerlendirme”ye geçiniz.

50

MODÜL DEĞERLENDĠRME

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler için

Evet, kazanamadıklarınız için Hayır kutucuklarına (X) iĢareti koyarak kontrol ediniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1-Trenlerin sınıflandırılmasını öğrendiniz mi? 2-Tren trafiği tablolarını öğrendiniz mi? 3-Trenlerin numaralandırılmasını öğrendiniz mi?

4-Trenlerin fren hesabını öğrendiniz mi?

5-Yolcu ve yük vagonu çeĢitlerini öğrendiniz mi? 6- Verimlilik hesaplamayı öğrendiniz mi? 7-Rotasyon hesaplamayı öğrendiniz mi? 8-Sistem güvenilirliğini öğrendiniz mi? 9-Sistem elveriĢliliğini öğrendiniz mi? 10-Diğer performans hesaplamalarını öğrendiniz mi?

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız

“Evet” ise ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize baĢvurunuz.

MODÜL DEĞERLENDĠRME

51

CEVAP ANAHTARLARI

ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1’ĠN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 D

3 Y

4 D

5 Y

6 Y

7 D

8 Y

ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2’NĠN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 D

3 Y

4 Y

5 D

6 D

7 D

8 Y

9 D

10 Y

11 D

12 Y

CEVAP ANAHTARLARI

52

ÖNERĠLEN KAYNAKLAR

Bu alanla ilgili faaliyet gösteren iĢletmeler

Trafik ve Performans hesaplamaları ile ilgili bütün yazılı veya görsel kaynaklar

Trafik ve Performans hesaplamaları ile ilgili internet adreslerinin ilgili bölüm ve

sayfaları

ÖNERĠLEN KAYNAKLAR

53

KAYNAKÇA

ÇELĠK, Ġbrahim, Demiryolu ĠĢletmeciliğinde Kullanılan Teknik ve Ekonomik

Göstergeler, Ankara,1999

ġEN, Mehmet Ali, Aday Makinist Trafik Eğitimi Tren Trafiği, TCDD

EskiĢehir Eğitim Merkezi Müdürlüğü, EskiĢehir, 2005

ARSLAN, Cemalettin Eğitim merkezi Öğretmeni SĠVAS

TURUNÇ, Ahmet, AyĢegül Pamukçu Turan, Gültekin Çoygun, Orhan Pazarcık,

Demiryolu Ve Havayolu TaĢımacılığında Verimlilik, Ġstanbul

ÇETĠNER M.A., B. Çetiner, B. Demircioğlu, H. Karadeniz, Ġ.Türkçakır,

Hızlandırıcı Sürümlü Sistemlerde Hızlandırıcıların Elde Edilebilirliği Ve

Güvenilirliği, Ankara ,2004

T.C. Devlet Demiryolları Ġstatistik Yıllığı, Ankara, 2006

www.tcdd.gov.tr

www.tulomsas.com.tr/

www.tuvasas.com.tr

www.trainsofturkey.com

http://e40003.me.metu.edu.tr

www.demiryolu.net

www.demiryolcu.com

www.oxfordlular.com

http://wowturkey.com

www.istanbul-ulasim.com.tr

www.eskisehir-bld.gov.tr

www.izmirmetro.com.tr

www.ego.gov.tr/uprs/uprs.as

KAYNAKÇA