1

Raport z badania

potencjału kulturotwórczego mieszkańców gminy Skaryszew

Skaryszew, 2017

2

Spis treści

I. Cele i sposób przeprowadzenia diagnozy ............................................................................... 4

II. Potencjał kulturotwórczy gminy Skaryszew ............................................................................ 6

1. Zasoby M-GOK w Skaryszewie ………………………………………………………………………………………. 6

2. Potencjał kulturotwórczy mieszkańców ....................................................................... 9

2.1 Identyfikacja zasobów lokalnych wybranych społeczności ………………………………. 14

2.2 Pomysły na inicjatywy lokalne w obszarze kultury ………………………………….……………… 16

2.3 Marzenia kulturalne mieszkańców ………………………………………………………………………… 21

2.4 Lokalna kultura z perspektywy mieszkańców ………………………………………………….……. 25

III. Rekomendacje ……………………………………………………………………………………………………..……………. 39

1. Rekomendacje dla M-GOK w Skaryszewie w zakresie konkursu na inicjatywy lokalne

w ramach projektu „Kulturalna czterdziestka wspiera inicjatywy lokalne” ………………….. 39

2. Rekomendacje dla instytucji, organizacji i osób działających w obszarze kultury w gminie

Skaryszew ……………………………………………………………………………………………………………….….. 39

Spis zdjęć ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 42

Spis tabel ………………………………………………………………………….……………………………………………………………. 42

3

Pracownicy Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Skaryszewie składają serdecznie podziękowania

wszystkim osobom, które wzięły udział w pracach nad diagnozą, uczestniczyły

w spotkaniach warsztatowych oraz w wywiadach.

4

I. Cele i sposób przeprowadzenia diagnozy

Diagnoza potencjału kulturotwórczego gminy Skaryszew została przeprowadzona

w ramach projektu realizowanego przez Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Skaryszewie,

pt. „Kulturalna czterdziestka wspiera inicjatywy lokalne”. Projekt ten został dofinansowany

z funduszy Narodowego Centrum Kultury w ramach programu Dom Kultury+ „Inicjatywy Lokalne

2017”.

Raport z badania potencjału kulturotwórczego mieszkańców gminy Skaryszew jest efektem analizy

dostępnych danych zastanych oraz bezpośrednich badań przeprowadzonych z udziałem ponad 80

przedstawicieli lokalnych społeczności.

Działania podejmowane w ramach diagnozy miały charakter partycypacyjny. Diagnoza miała na celu

rozpoznanie potencjału kulturotwórczego mieszkańców poprzez bezpośrednie spotkania i wywiady.

Umożliwiła dotarcie do ludzi z zainteresowaniami w obszarze kultury i zebranie ich pomysłów.

Pozyskana wiedza pozwoliła na określenie potencjału kulturowego mieszkańców, który może zostać

zaangażowany do realizacji we współpracy z M-GOK, inicjatyw lokalnych wzbogacających życie

kulturalne gminy.

Diagnozowanym obszarem było miasto i gmina Skaryszew. Został zrealizowany szereg działań

ukierunkowanych na rozpoznanie zasobów kulturotwórczych oraz potrzeb kulturowych dwóch

głównych grup docelowych projektu, osób dorosłych oraz seniorów.

Pierwszym wydarzeniem była Kawiarenka obywatelska. Celem spotkania było zbieranie opinii

uczestników na temat lokalnej kultury, zasobów i potencjału kulturotwórczego gminy Skaryszew,

a także dyskusja wokół nich oraz budowanie pomiędzy nimi relacji. Spotkanie odbyło się w dniu

9 kwietnia 2017 roku w Miejsko Gminnym Ośrodku Kultury w Skaryszewie. Podczas dwu godzinnego

spotkania w sali MGOK zaaranżowanej na kawiarnię, spotkali się ludzie działający w kulturze. Były to

osoby współtworzące lokalną kulturę, w tym: dorośli mieszkańcy, seniorzy, lokalni liderzy, artyści,

dyrektorzy szkół. Indywidualne zaproszenia zostały wystosowane do blisko 40 osób. Wykorzystana

został technika badawcza World Cafe. Odbyła się jednoczesna rozmowa o kilku aspektach dot.

lokalnej kultury. Rozmowa odbywała się na tematy przypisane do osobnych stolików przez

uczestników podzielonych na grupy z udziałem moderatora. Przez zmiany stolików uczestnicy mogli

omówić wszystkie tematy. Zostały zebrane informacje dotyczące: zasobów kulturotwórczych

w mieście i gminie Skaryszew, roli uczestników w kulturze na przestrzeni 40 lat,

inicjatyw/działań/wydarzeń kulturalnych szczególnie ważnych dla lokalnej społeczności, wizji lokalnej

kultury za 10 lat.

Drugim działaniem był cykl spotkań konsultacyjnych z mieszkańcami gminy Skaryszew

w 5 lokalizacjach: Dzierzkówek Stary w dniu 19.04.2017, Maków w dniu 21.04.2017, Chomentów

Puszcz w dniu 25.04.2017, Skaryszew w dniu 26.04.2017, Odechów w dniu 27.04.2017r. Uczestnicy

spotkań identyfikowali zasoby społeczności: naturalne, kulturalne, społeczno-instytucjonalne,

materialno-techniczne oraz wypracowywali pomysły na inicjatywy kulturalne. Spotkania odbyły się

w remizo-świetlicach na terenie wymienionych wsi oraz w M-GOK w Skaryszewie. O konsultacjach

mieszkańcy byli informowani poprzez ogłoszenia na stronach internetowych Miasta i Gminy

Skaryszew, Lokalnej Grupy Działania „Wspólny Trakt”, poprzez plakaty oraz ulotki rozdawane przez

5

sołtysów. Informacja o spotkaniach została wygłoszona podczas spotkania Rady Miejskiej oraz na

portalu społecznościowym.

Trzecim elementem diagnozy były indywidualne wywiady z mieszkańcami, lokalnymi artystami,

pasjonatami i osobami współtworzącymi lokalną kulturę oraz wywiady fokusowe z grupami dorosłych

mieszkańców i seniorów. Wywiady należy potraktować zarówno jako wywiady eksperckie jak i ze

„zwykłym” mieszkańcem dobrze orientującym się w otoczeniu lokalnym. Badania te były realizowane

na terenie gminy Skaryszew przez zespół diagnostyczny składający się z eksperta ds. diagnozy,

pracowników MGOK w Skaryszewie i wolontariuszy. Wywiady indywidualne i grupowe zostały

przeprowadzone w dniach: od 25 kwietnia do 6 maja 2017 r. z losowo wybranymi mieszkańcami

gminy. Przeprowadzono 9 wywiadów indywidualnych i 3 grupowe, łącznie z 23 osobami. W ramach

wywiadów udało się zebrać informacje dotyczące: postrzegania przez respondentów lokalnej kultury,

działających w tym nurcie instytucji i organizacji, rozpoznania zasobów kulturotwórczych, działań w

obszarze kultury uznawanych za najbardziej wartościowe dla społeczności, pomysłów na rozwijanie

lokalnej kultury z udziałem mieszkańców, barier utrudniających rozwój kultury oraz oczekiwanego

stanu lokalnej kultury w roku 2027, czyli za 10 lat.

W ramach diagnozy zostały zastosowane jakościowe metody badawcze i techniki oparte na

komunikowaniu bezpośrednim czyli wywiady pogłębione i wywiady grupowe. Istotą wywiadów jest

to, że dostarczają one materiału jakościowego, a zatem mniej ważna jest tu liczba uzyskanych

odpowiedzi, a bardziej istotne są dane ukazujące uwarunkowania i okoliczności kształtowania się

określonych opinii i postaw poszczególnych respondentów. Indywidualny wywiad pogłębiony,

ukierunkowany na poszerzenie wiedzy na temat badania, tj. zasobów kulturotwórczych, poprzez

stawianie pytań, które mają wyjaśnić, pomóc zrozumieć interesujące nas zagadnienie. Poznanie opinii

uczestnika badań nt. lokalnej kultury. Zebrane rekomendacji dotyczących współpracy instytucji

kultury z mieszkańcami. Wymiana informacji i pomysłów, określenie potrzeb i oczekiwań

uczestników. Zogniskowany wywiad grupowy – „focus group”, polegający na zorganizowaniu dyskusji

na określony temat, przy odpowiednim doborze uczestników ze względu na określone cechy

i poglądy. W ramach wywiadów zebrano pogłębione informacje na temat potencjału

kulturotwórczego mieszkańców.

Czwartym działaniem była organizacja spotkania animacyjno-kulturalnego w Miejsko Gminnej

Bibliotece Publicznej w Skarszewie ukierunkowanego na rozpoznanie potrzeb kulturowych

mieszkańców, w szczególności seniorów i mieszkańców w wieku 40 lat. Zostały zebrane propozycje

nowatorskich działań w obszarze kultury, łączące różne grypy adresatów działań i techniki twórcze.

Warto podkreślić, że aktywny udział i zaangażowanie mieszkańców w pracach nad diagnozą pozwolił

na wydobycie nieodkrytej dotąd wiedzy na temat ich opinii, zasobów i potrzeb w obszarze lokalnej

kultury. Każdy człowiek ma zasób, ma potencjał, jednak nie każdy jest odkryty. Zadania odkrywania

potencjału kulturotwórczego podjęli się realizatorzy programu Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne

2017.

6

II. Potencjał kulturotwórczy gminy Skaryszew

Gmina i Miasto Skaryszew położone są w południowej części województwa mazowieckiego.

Powierzchnia miasta wraz z gminą wynosi 17 127 ha. Gmina i miasto liczy 34 sołectwa, a liczba

ludności wynosi ogółem ponad 14 tysięcy mieszkańców. Gmina Skaryszew położona jest

w bezpośrednim sąsiedztwie miasta Radomia, w odległości 13 km od Radomia w kierunku Iłży.

Miasto i gmina posiada dogodne połączenie drogowe z resztą kraju. Przez teren gminy przebiega

droga krajowa nr 9 Radom – Rzeszów. Gmina ma charakter rolniczy, a miasto pełni funkcję

skoncentrowanego budownictwa mieszkaniowego, usługową w obsłudze rolnictwa, przemysłową

oraz obsługi komunikacji i transportu. Miasto Skaryszew pełni funkcję ośrodka administracyjno -

usługowo - mieszkaniowego, jest również siedzibą Urzędu Miasta i Gminy.

1. Zasoby M-GOK w Skaryszewie

Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Skaryszewie od 40 lat organizuje działania kształtujące wartości

kulturalne i ożywiające życie kulturalne Skaryszewa. W stałej ofercie zajęć znajdują się m.in.:

profesjonalne warsztaty wokalne, nauka gry na instrumentach, zajęcia taneczne, zajęcia rzeźbiarskie,

areozumba, koncerty, spektakle dla dzieci, wystawy i obchody świąt państwowych. W okresie letnim

organizowane są cykle niedzielnych koncertów, spotkań i wydarzeń pod nazwą „Spotkajmy się

w Rynku” i Dni Skaryszewa. Ośrodek współorganizuje Skaryszewski Jarmark Koński "Wstępy",

imprezę handlowo-folklorystyczną o kilkusetletniej tradycji powstałą w konsekwencji z przeobrażenia

przywileju targowego nadanego Skaryszewowi przez króla Władysława IV w 1633 roku.

Organizuje wydarzenia teatralne i wyjazdową szkółkę gitarową w remizo-świetlicach na terenie

gminy. Wspiera merytorycznie stowarzyszenia i grupy inicjujące działania w obszarze kultury.

Współpracuje ze Stowarzyszeniem Przyjaźń w Dzierzkówku Starym, w zakresie m.in. nagłośnienia

imprez. Jest to ważny partner, ponieważ działa oddolnie w celu ożywiania działań kulturalnych

i pobudzania mieszkańców swojej miejscowości do udziału w życiu społecznym.

Od 2014 roku M-GOK prowadzi Dziecięcą Akademię Karate. Na podwalinach Akademii powstało

Stowarzyszenie Fight Club Skaryszew. Klub zrzesza blisko 40 trenujących sztuki walki ich rodziców

i sympatyków sportu. Senseiem jest Artur Rutkowski 2 dan. Długofalowa współpraca z MGOK,

wspomaga rozwój i działalność klubu poprzez udostępnianie lokalu na treningi, zebrania i spotkania

integracyjne. Ośrodek dwukrotnie współorganizował zawody w sztukach walki w Skaryszewie,

zapewniał nagłośnienie, program artystyczny, prowadził ceremoniał otwarcia i zakończenia. Ośrodek

wykorzystał potencjał aktywnego mieszkańca oraz zasoby MGOK, aby zabezpieczyć potrzeby

sportowe części społeczności.

M-GOK współpracuje z dr hab. szt. Romualdem Kołodziejem, adiunktem Instytutu Wychowania

Artystycznego UMCS w Lublinie i prof. nadzw. Wydziału Sztuki UTH w Radomiu, członka Związku

Polskich Artystów Plastyków. Współpraca rozpoczęła się wystawą malarstwa i grafiki autorstwa

profesora, pt. ”Zapoznanie”. Tytuł ten nie jest przypadkowy ponieważ artysta zamieszkał

w Skaryszewie, gdzie będzie współtworzył i wzbogacał lokalną kulturę oraz rozwijał potencjał

kulturotwórczy mieszkańców.

7

W 1999 roku Ośrodek reaktywował powstały w latach osiemdziesiątych zespół ludowy

"Chomentowianki”. Rolę akompaniatora zespołu i opiekuna merytorycznego przyjął i pełni do dziś

dyrektor M-GOK. Zespół swym śpiewem uświetnia wiele imprez zarówno na terenie gminy, jak

również w regionie. Kultywuje tradycję przyrządzania ludowych potraw.

Kolejną działalnością ośrodka jest prowadzenie archiwizacji artykułów prasowych o mieście i gminie,

a także zbieranie starych dokumentów i fotografii. Pracownicy jako członkowie zespołu

redakcyjnego współpracowali z red. Włodzimierzem Płowcem, gromadzili materiały do książki

pt. "Skaryszew, dzieje, ludzie, jarmarki końskie". Przeprowadzali i nagrywali wywiady z najstarszymi

mieszkańcami, partyzantami, lokalnymi artystami, sławnymi ludźmi związanymi ze Skaryszewem,

przedstawicielami samorządu. Tworzyli dokumentację fotograficzną. Opracowywali opisy sylwetek

skaryszewskich artystów, np. znanego w Europie śpiewaka operowego Arkadiusza Burskiego czy

artysty malarza Zdzisława Doleżyńskiego.

MGOK jest miejscem gdzie swoje umiejętności rozwijało wiele talentów, obecnych w dzisiejszej

kulturze. Wśród nich są Paulina Mamczarz, chórmistrzyni i inicjatorka chóru AD GLORIAM DEI oraz

zespołu ludowego SKARYSZEWIACY, Jacek Falkiewicz i Mirosław Kundys grający w radomskim zespole

"Lustro" oraz Emilia Gowin artysta fotograf.

Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury znajduje się w centralnym punkcie miasta, naprzeciwko Urzędu

Miasta i Gminy. Dogodna lokalizacja i pobliski parking zapewniają mieszkańcom łatwy dostęp do

instytucji. Ośrodek dysponuje kadrą 3 pracowników merytorycznych zatrudnionych na umowy

o pracę oraz 4 instruktorów zatrudnionych na umowy cywilnoprawne. W ramach prowadzonej przez

Ośrodek działalności, do współpracy zapraszani są wyspecjalizowani animatorzy oraz osoby

prowadzące warsztaty twórcze dla mieszkańców gminy. Ośrodek zleca profesjonalnym firmom usługi

akustyczne, oświetleniowe, wynajem scen, itp. Działalność instytucji jest dodatkowo wspierana przez

pracowników Urzędu Miasta i Gminy, głównie: księgową, specjalistę do spraw promocji,

pracowników technicznych. Ośrodek stale współpracuje z organizacjami i instytucjami, m.in.:

Ochotniczą Strażą Pożarną, Stowarzyszeniem Lokalna Grupą Działania "Wspólny Trakt",

Stowarzyszeniem Przyjaźń, Miejsko-Gminną Biblioteką Publiczną, Muzeum Wsi Radomskiej,

Stowarzyszeniem Fight Club Skaryszew, szkołami z terenu gminy, przedszkolem oraz remizo-

świetlicami zlokalizowanymi w pięciu miejscowościach na terenie gminy. Do organizowanych przez

M-GOK Działań z dużym entuzjazmem włączają się wychowankowie Ośrodka, którzy jako

wolontariusze wspierają pracowników w organizacji Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, imprez

i wydarzeń plenerowych.

Ośrodek dysponuje bazą lokalową i sprzętową. Posiada salę konferencyjno-widowiskową mieszczącą

100 osób, wyposażoną w przenośne krzesła, stoliki, projektor multimedialny, ekran, nagłośnienie,

pianino, oświetlenie, scenografię, salę do prób, nauki śpiewu i gry na instrumentach oraz biuro.

Dysponuje również nagłośnieniem plenerowym i namiotami. Z uwagi na ograniczone możliwości

lokalowe i sprzętowe oraz zapotrzebowanie społeczności z terenu gminy, realizuje również działania

w lokalach partnerskich instytucji i organizacji oraz podmiotów gospodarczych. Korzysta

z przestrzeni w Rynku miasta, na którym organizuje wydarzenia otwarte dla kameralnej publiczności.

Masowe imprezy plenerowe organizuje na terenie Stadionu Miejskiego w Skaryszewie i na boiskach

na terenie gminy Skaryszew, działa w przestrzeni przeznaczonej na cele rekreacyjne i społeczne.

8

Dysponuje kadrą posiadającą wieloletnie doświadczenie w realizacji projektów kulturalnych, w tym

także z wykorzystaniem przestrzeni publicznej na potrzeby realizacji tych działań.

Pracownicy M-GOK zaangażowali się w proces diagnozy, poszukiwali ludzi, miejsc i obiektów, które

mogą posłużyć do rozwoju kultury. Została przeanalizowana G mina Skaryszew pod kątem

występowania zasobów kulturotwórczych. Na karteczkach zostały opisane zidentyfikowane zasoby,

oznaczeni ludzie, którzy działają w kulturze, albo mają wpływ na projektowanie kultury lokalnej.

Zdjęcie nr 1. Spotkanie diagnostyczne z animatorem Narodowego Centrum Kultury. Fot. M-GOK

Została dokonana analiza rozpoznanych osób, miejsc i wydarzeń. Ustalono, które zasoby są już

kapitałem i po prostu już działają, a które są kapitałem czyli zasobem, który tak naprawdę nie

funkcjonuje, nie służy i dlatego warto znaleźć jakiś potencjał, który go pobudzi aby zaczął działać.

Takich właśnie zasobów uśpionych jest wiele, i je można wykorzystać do realizacji inicjatyw lokalnych,

warto zapalić iskierkę i uruchomić. Takimi zasobami mogą być na przykład: najstarszy dom, stary

młyn, cmentarz w Odechowie, grupa Bułgarów, kobiety- seniorki zamieszkujące w Skaryszewie, które

haftują, malują, zamieszkujący w okolicach Chomentowa i Magierowa rzeźbiarze. Takim zasobem są

remizo - świetlice na terenie gminy. Mieszkańcy mają już miejsce gdzie mogło by się coś dziać, gdzie

mogliby się spotykać, a nie zawsze tak jest – można przyjąć, że zasoby te są uśpione! Warto

rozpoznać zasoby uśpione i je obudzić, umożliwić ich funkcjonowanie i przy okazji zaproszenia

mieszkańców do działania je uruchomić. Sposobem na uruchomienie uśpionych zasobów

i zaangażowanie mieszkańców lokalnych społeczności do działania w obszarze kultury może być

wcielenie się w rolę animatora kultury. W przypadku osób już zaangażowanych, mocniejsze wejście

w tę rolę, a nawet stworzenie grupy osób i zainteresowanie jej możliwością realizacji inicjatyw

kulturalnych.

9

2. Potencjał kulturotwórczy mieszkańców

Na spotkaniu Kawiarenki kulturalnej zebrane zostały opinie uczestników na temat lokalnej kultury,

odbyła się również dyskusja wokół zgromadzonych informacji.

Zdjęcie nr 2. Kawiarenka kulturalna. Fot. A. Karolak

Poniżej opisane zostały wnioski z dyskusji w grupach.

Jakie zasoby kulturotwórcze dostrzeganych mieście i gminie Skaryszew? Wśród wymienionych

zasobów znalazły się:

XIX dwór, budynki,

place i działki na terenie gminy – niezagospodarowane,

zabytki,

stowarzyszenia,

ludzie,

klasztor, kościoły, księgi parafialne, kapliczki przydrożne

szkoły, przedszkola,

MGOK.

Jak współtworzyłeś/aś kulturę lokalną przez ostatnie 40 lat? Doświadczenia uczestników

w działalności kulturalnej są następujące:

działalność w Zespole Ludowym Chomentowianki od 30 lat - zespół śpiewaczy,

nadanie potrawie z kapusty nazwy Zawijoki (całe „głowni”, kapusta kiszona),

organizacja Wstępów - występy kapel ludowych, degustacja potraw, nalewek,

10

działalność w Orkiestrze Dętej OSP Skaryszew (pełnienie funkcji kapelmistrza, gra na

instrumentach,

organizacja imprez okolicznościowych na terenie szkół,

udział w koncertach, festiwalach, dożynkach,

organizacja festiwalu piosenki religijnej – okazja aby wymienić się twórczością religijną

z artystami z zagranicy.

Jakie inicjatywy/działania/wydarzenia z obszaru kultury uważasz za szczególnie ważne dla lokalnej

społeczności? Najważniejsze zgłoszone inicjatywy w obszarze kultury w gminie Skaryszew dla

społeczności lokalnej to:

budowa domu kultury,

kultywowanie wydarzeń państwowych, lokalnych, np. wydarzenie lokalne dawne, ale warte

odnowienia - capstrzyk wieczorny czyli przemarsz młodzieży ze szkół przed ważnymi świętami

lokalnymi,

połączyć inicjatywy ze starszą grupą społeczeństwa, przekazać ich doświadczenia,

promowanie i rozwijanie orkiestry strażackiej,

„potrzebne są osoby KO-wcy – etaty dla osób inicjujących kulturę”,

Fundusze.

Jak chcesz, żeby kultura lokalna wyglądała za 10 lat? Uczestnicy dyskusji mieli następujące zdanie na

temat kształtu lokalnej kultury w roku 2027:

„musi być baza kultury budynek, w którym skupiało by się całe życie kulturalne w mieście

Skaryszewie”,

„nie zacieśniać tylko w Skaryszewie, ale i rozszerzać na całą gminę”,

„żeby życie kulturalne się rozwijało w innych miejscowościach, gdzie są budynki, bazy remizo-

świetlic, w których nie ma pomysłu na działania, ale przy współpracy z główną instytucją

kultury mogły by się rozwijać”,

„jest dużo ludzi , którzy mają ukryte talenty kulturalne, które nie mają gdzie się

zaprezentować ze swoimi pomysłami mogliby w remizo-świetlicach i, we współpracy z innymi

remizo-świetlicami”,

„żeby współpracować ze sobą i wspólnie organizować różne działania”,

„żeby były przeprowadzone działania trzeba robić spotkania z animatorami kultury,

dyskutować o kulturze, dużo pomysłów mówić na głos opowiadać jak to zrealizować, nie

wstydzić się”,

„animatorem kultury może być każdy, każdy człowiek, który ma świetny pomysł i chce go

realizować”,

„szkopuł jest jeden, kultura jest mało dotowana, a ona w dzisiejszych czasach kosztuje, nie da

się wszystkiego zrobić za darmo, bez funduszy, więc potrzebna jest dobra współpraca

z organizacjami pozarządowymi w celu pozyskania grantów, środków finansowych na

kulturę”,

„podczas dyskusji można omówić pomysły, a później szukać środków na ich sfinansowanie,

gdy je pozyskamy łatwiej będzie pomysły zrealizować”,

„współpraca MGOK z innymi instytucjami jak np. MGB czy bibliotekami, ze szkołami,

parafiami, stowarzyszeniami, które powstają i są bardzo fajne”,

11

„już istnieją zespoły na terenie gminy np. Chomentowianki, nie ma młodego narybku, dobrze

by było zachęcić młode osoby do śpiewu ludowego, do przyłączenia się do zespołu”,

„potrzebny jest instruktor, który pokierowałby zespołem, zachęcił, nauczył śpiewu ludowego”,

„zespól jest wyjątkowy bo panie same układają teksty i melodie”,

„duży skarb, naturalny - samo z siebie - wysoko oceniany w konkursach”,

„żeby twórczość był a utrwalona w różnych postaciach na nośnikach dźwiękowych, żeby

nagrywać, fotografować, żeby przetrwało dla potomnych”.

Zdjęcie nr 3. Materiały wypracowane podczas Kawiarenki kulturalnej. Fot. M. Makowiecka

Zgromadzony materiał pozwala na wyciągniecie następujących wniosków. Uczestnicy Kawiarenki

kulturalnej wśród zasobów kulturotwórczych w gminie Skaryszew dostrzegają: zabytkowe budynki,

zabytkowe kościoły, a przede wszystkim ludzi, instytucje i organizacje działające w obszarze kultury

oraz wskazują na zasoby do wykorzystania takie jak niezagospodarowane miejsca na terenie gminy.

Reprezentują bardzo bogate doświadczenie w działalności kulturalnej, często byli oni inicjatorami

ważnych przedsięwzięć kulturalnych i wpływali na ich działalność oraz rozwój w latach kolejnych.

Warto przytoczyć tutaj działalność Zespołu Ludowego Chomentowianki, wielowiekową tradycję

Wstępów, czy działalność w Orkiestry Dętej OSP Skaryszew.

Za szczególnie ważne dla lokalnej społeczności są uznawane takie inicjatywy jak budowa domu

kultury w Skaryszewie, oraz kultywowanie wydarzeń państwowych, lokalnych, realizowanie inicjatyw

międzypokoleniowych, promocyjnych działalność istniejących grup i zespołów artystycznych oraz

zatrudnianie osób inicjujących kulturę.

12

Opinie wyrażane przez uczestników nt. lokalnej kultury w roku 2027 były bardzo różnorodne

i odważne. Świadczy to o dostrzeganiu potencjału kulturowego w gminie oraz świadomości potrzeby

zapewnienia optymalnych warunków do jego rozwoju. Wypowiedzi wskazywały na potrzebę istnienia

bazy dla kultury, budynku w którym skupiało by się całe życie kulturalne w mieście Skaryszewie.

Potrzeba ta jest dostrzegana także na terenie gminy, gdzie znajdują się budynki remizo-świetlic.

Oczekiwane jest tworzenie oferty kulturalnej na wsiach przy współpracy z M-GOK, ale

z wykorzystaniem potencjału mieszkańców lokalnych społeczności, którzy mają ukryte talenty

kulturalne. Uczestnicy wskazywali współpracę jako pożądany sposób na organizowanie działań

kulturalnych, dostrzegają szansę w spotkaniach ludzi zajmujących się kulturą, wspólnych dyskusjach,

które zaowocują pomysłami. Dostrzegają potrzebę pozyskiwania funduszy ze środków zewnętrznych

w formie projektów partnerskich, zakładających współpracę instytucji publicznych z organizacjami

pozarządowymi.

Działalność w obszarze kultury jest szeroko prowadzona, dlatego jako konieczne uznawane jest

bieżące gromadzenie informacji z tego zakresu i utrwalanie w różnych formach zapisu (film,

nagranie, zdjęcie). „To jest to nasz rodowód z którego wszyscy czerpiemy”. W wypowiedziach

uczestnicy powracali do czasów minionych, gdzie popularnym było zatrudnianie instruktorów

kulturalno-oświatowych, których zadaniem było organizowanie imprez rozrywkowych, czy wycieczek.

Współcześnie pokrewną rolę, wzbogaconą o rozpoznanie potrzeb mieszkańców lokalnych

społeczności mogliby pełnić animatorzy kultury, animatorzy zabaw, czasu wolnego, którzy poprzez

swoją działalność staliby się inicjatorami działań kulturalnych, które będą rozwijać i rozszerzać kulturę

lokalną.

Szczególną uwagę zwraca charakter pisma jednej z uczestniczek spotkania. Wszystkie litery

wychodzące spod jej ręki tworzą niepowtarzalny słowny obraz, bardzo staranny i ozdobny, który sam

w sobie stanowi niewątpliwy zasób.

W dyskusji o sposobach zachęcania mieszkańców do współtworzenia inicjatyw kulturalnych, pojawiły

się propozycje wykorzystania „poczty pantoflowej, bo w danej miejscowości ktoś wie, kto ma ukryty

talent, a często ta osoba nie docenia talentu, albo wstydzi się wyjść z domu i pokazać swoje

umiejętności”. Na przykład 90 procent na zajęciach zumby to dorośli, z 30 osób do publicznego

występu udało się namówić 5, ponieważ obawiali się oni reakcji społeczności, którą obrazują

przytoczone tutaj wypowiedzi: „ludzie powiedzą, że mi odbiło, stara baba i wyszła tańczyć, za robotę

byś się wzięła, a nie na aerobik będziesz chodzić, za dużo czasu masz, nie musisz ćwiczyć jak się za

robotę weźmiesz”.

Uczestnicy zwracali uwagę na osoby narzekające, a także te, które być może chciałyby się

zaangażować, ale się wstydzą, nie czują się naturalnie w nowej dla nich roli osoby aktywnej.

Wskazywali na sposoby dotarcia do osób stanowiących uśpiony zasób. Na przykład, poprzez

przekazanie bezpośredniej informacji: „jak ty umiesz to może byś naszym dzieciakom pokazała jak to

się robi”, albo podeprzeć działanie autorytetem, np. „gwiazda zaczyna chodzić na kijkach - bo skoro

ona chodzi to pewnie wypada, bo jak się będą śmiać to z niej”. Kolejny sposób to popularyzowanie

nowych inicjatyw na imprezach. Rozmówcy podkreślali znaczenie infrastruktury kulturalnej, że musi

być miejsce gdzie osoby mogą przyjść, „remizy się otwierają po remontach”. Mieszkańcy bywają

zaskoczeni dostępnością remiz. Zapraszani na spotkanie, które jest organizowane w remizie reagują

zdziwieniem. „Do remizy? Tam mozno wejść?” W wielu przypadkach miejsce jest ważne, ponieważ

nawet gdy na wsiach są biblioteki, to są one zbyt małe, ciasne żeby organizować w nich spotkania dla

13

liczniejszych grup. Sygnalizowali również potrzebę nagłaśniania wydarzeń kulturalnych, „bo gdyby

ktoś wiedział to by pojechał”.

Wypowiedzi inicjatorów wydarzeń kulturalnych wskazują na nie docenianie realizowanych przez

siebie działań jak i umniejszaniu roli dostępnego miejsca. W odniesieniu do zajęć pisania jajek – „to

było takie małe, nijakie, gdyby były wszystkie techniki: wosk, kraszanki… to by można było

rozpropagować, ale nie w takim wnętrzu jak mamy, nie wypada zapraszać gości”. Udoskonalenia

wymaga system informowania o lokalnych wydarzeniach kulturalnych, ale koniecznie

z uwzględnieniem zwyczajów wypracowanych w tym celu przez mieszkańców poszczególnych

miejscowości.

Zdaniem uczestników rozwój lokalnej kultury powinien opierać się na działaniach realizowanymi we

współpracy, w partnerstwie. „Szansą są projekty, które instytucja realizuje w partnerstwie,

kolokwialnie nie opłaca się działać w pojedynkę, samodzielnie”. Każdy mieszkaniec może mieć wpływ

na lokalną kulturę, bo „każdy z nas ma pomysły, plany, może informację przekazać i w ten sposób

docierać do ludzi, którzy chcą coś zrobić. Tak trzeba ich namówić, żeby się odważyli coś zrobić. Ludzie

są chętni, ale muszą mieć przewodnika, który by ich poprowadził, podparł duchowo, namówił”.

Doświadczenia respondentów wskazują na potrzebę włączania nowych osób. „Namówiłam osobę

i była zadowolona. Dotarcie do ludzi, którzy mają mało odwagi bo mają zahamowania i myślą, że to

ich nie dotyczy, a mogliby wspólnie zadziałać”. „Podczas jednej z imprez, pomagałem emerytce

wchodzić po schodach, ale jak obereczek poszedł to nie było zahamowań i ruszyła do tańca”.

Dotarcie do takich ludzi, to wyzwanie dla osób działających w lokalnej kulturze i ogromna szansa na

wykorzystanie potencjału mieszkańców dla wspólnego dobra lokalnych społeczności. Poza szukaniem

talentów w ludziach warto zwrócić uwagę na uśpione zasoby, miejsca, tradycje, wokół których ludzie

mogliby się skupić i zrobić coś ciekawego, nie zawsze musi być człowiek z jakimś talentem. Trzeba

mówić o tym głośno, bo jest szansa. „Rozmowy nam służą, od słowa do słowa można omówić

pomysły na inicjatywy kulturalne”.

14

2.1 Identyfikacja zasobów lokalnych wybranych społeczności

Podczas 5 spotkań konsultacyjnych w różnych miejscowościach na terenie gminy Skaryszew

mieszkańcy identyfikowali zasoby społeczności. Powstały rysunki map, na których mieszkańcy

oznaczyli zasoby: naturalne, kulturalne, społeczno-instytucjonalne, materialno-techniczne.

Zdjęcie nr 4. Przykład mapy wypracowanej podczas spotkań konsultacyjnych. Fot. M. Makowiecka

Uczestnicy spotkań reprezentowali następujące miejscowości: Dzierzkówek Stary, Dzierzkówek

Nowy, Maków, Chomentów Szczygieł, Chomentów Socha, Chomentów Puszcz, Sołtyków, Gębarzów,

Odechów, Grabina, Edwardów oraz Skaryszew. W spotkaniach uczestniczyło 51 przedstawicieli

lokalnych społeczności, dwoje pracowników M-GOK, specjalistka ds. diagnozy oraz animatorka

Narodowego Centrum Kultury. Uczestnicy pracowali w małych grupach nad zidentyfikowaniem

zasobów 12 wybranych społeczności lokalnych. Wnioski z pracy w grupach zostały opisane w tabeli

nr 1.

Tabela nr. 1 Zasoby społeczności wskazane przez uczestników spotkań konsultacyjnych

Zasoby naturalne Zasoby kulturalne

Lasy:

- Skaryszew,

- Wincentów,

- Dzierzkówek

Łąki i pola uprawne, zboża (kukurydza, pszenica,

pszenżyto)

Runo leśne

Czyste powietrze

Okolica rzek i Kobylanki

Okolica rzeki Modrzejowicy

Zwierzęta chronione:

Wstępy – Jarmark Koński

Dożynki gminne i parafialne

Podwórko Sztuki – prof. Romuald Kołodziej

Pomniki na starym cmentarzu

Figury przydrożne i krzyże (misyjne)

Zespół Ludowy Skaryszewiacy

Chór AD GLORIAM DEI

Orkiestra Dęta OSP w Skaryszewie

Sobótki, Majówki, imprezy z okazji świąt, Kusaki

– dawniej „jajecznica”, imprezy strażackie, darcie

pierza, okrężna – targan.

15

- bobry,

- bociany,

- sarny,

- dziki,

- lisy,

- kaczki,

- łabędzie

Gniazda bocianów

Stawy (przy parafii w Skaryszewie, w Odechowie,

Edwardowie)

Stare wierzby, drzewa iglaste ozdobne

Pasieki

Wieniec dożynkowy – projekt i wicie wieńców

Odpusty parafialne

Wydawnictwa dot. historii Skaryszewa

Zabytkowy dom przy ul. Wyszyńskiego

Pomnik Żołnierzy Wyklętych, pomniki

w Edwardowie i Makowie

Talenty atrystyczno-plastyczne, muzyczne,

wokalne, literackie

Zwyczaje i obrzędy (powitanie wiosny, święcenie

pokarmów w Wielką Sobotę, palmy)

Zabawki drewniane ulokowane w Rynku (koń,

motyl)

Chomentów – nazwa pochodzi od dziedzica

Chomętowskiego

Potrawy dawne, regionalne, w tym z kapusty

„Zawijoki” – certyfikowana

Ludzie grający na instrumentach (harmonii)

Sztandary OSP, w tym najstarszy w Odechowie

Autorka scenariuszy, np. o Fatimie. Gwara - „remizy”

Zasoby społeczno-instytucjonalne Zasoby materialno-techniczne

Firmy i przedsiębiorstwa z branży: brukarskiej,

hotelarskiej, gastronomicznej, rekreacyjnej,

stolarskiej, przemysłu drzewnego,

transportowej, remontowej, budowlanej,

mięsnej, hutniczej, kamieniarskiej, spożywczej,

itd.

Szkoły podstawowe, gimnazjum i przedszkole,

rady rodziców, koła zainteresowań

Kluby sportowe, np. Skaryszewianka, Fight Club,

Olimp, Wiktoria

Stowarzyszenia, np. Aktywni na Targowej, Providentiae Dei, Słoneczko, Koło Emerytów i Rencistów, Koło Diabetyków, Koło Wędkarzy, Koło Łowieckie „Piżmak”, Ochotnicza Straż Pożarna Urząd Miasta i Gminy, Rada Miejska, sołtysi

Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna i filie

biblioteczne, Klub Miłośników Książki

Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury

Policja

Banki spółdzielcze

Ośrodki Zdrowia

Remizo-świetlice wiejskie (Kobylany, Odechów,

Dzierzkówek Stary, Gębarzów, Chomentów

Puszcz)

Rynek w Skaryszewie – przestrzeń

Stadion miejski

Boiska szkolne

Place zabaw

Trasy rowerowe

Drogi, chodniki, parkingi

Przystanki autobusowe, komunikacja publiczna

Place wokół remizo-świetlic

Samochody strażackie

Siłownia w remizie

Fragmenty młyna drewnianego

Maszyny rolnicze

Sprzęt muzyczny

16

Kościół, schola, ministranci, kółka różańcowe,

Ruch Domowego Kościoła, Margarytki, plebanie

Zakon Kontemplacyjny sióstr Klarysek

Sklepy i apteki, targowisko miejskie

Stadnina Koni „Hubertus”

Ludzie: młodzież, nauczyciele, brukarze, stolarze,

ratownicy medyczni, geodeci, dekarze,

mechanicy pojazdów, rolnicy, fizjoterapeuci,

doradcy zawodowi, szwaczki, kucharze, muzycy,

piekarze, księża

Domy weselne, restauracje

Gospodarstwa rolne i producenci rolni (Nagroda

Perła powiatu radomskiego w roku 2014)

Koła gospodyń

Analiza zebranych danych wskazuje na znajomość zasobów lokalnych, jednak wypowiedzi

mieszkańców świadczą o niedostrzeganiu potencjału kulturotwórczego tkwiącego w lokalnych

społecznościach. Wiedza o zasobach jest kluczowym zasobem mieszkańców, niezbędnym do

realizowania inicjatyw kulturalnych opartych o tkwiące w społeczności relacje i nieuruchomione

dotychczas potencjały.

2.2 Pomysły na inicjatywy lokalne w obszarze kultury

Kolejny zasób mieszkańców stanowią ich pomysły na kulturalne inicjatywy lokalne. Uczestnicy

w małych grupach opowiadali o swoich pomysłach podczas spotkań konsultacyjnych oraz

wypracowywali je podczas warsztatów animacyjnych w Miejsko-Gminnej Bibliotece Publicznej.

17

Zdjęcie nr 5. Spotkanie konsultacyjne w Dzierzkówku Starym. Fot. Anna Karolak

Zdjęcie nr 6. Spotkanie konsultacyjne w Makowie. Fot. Anna Karolak

Zdjęcie nr 7. Spotkanie konsultacyjne w Chomentowie Puszcz. Fot. Anna Karolak

18

Zdjęcie nr 8. Spotkanie konsultacyjne w Skaryszewie. Fot. Anna Karolak

Zdjęcie nr 9. Spotkanie konsultacyjne w Odechowie. Fot. Anna Karolak

19

Zebrane propozycje zostały uporządkowane tematycznie i wymienione poniżej.

Zachowanie lokalnej historii, tradycji :

izba ludowa i izba pamięci,

zbiórka eksponatów, starych fotografii, dokumentów, mebli, haftowanych obrusów, firan,

instrumentów muzycznych, ubrań, starej zastawy stołowe,

zastawa makowa,

uzupełnienie strojów ludowych,

wywiady z seniorami, fotografowanie osób,

pomysł na logo Makowa,

tradycje i obrzędy: darcie pierza, pisanki, haftowanie, szydełkowani, kolędowanie, dyngus

praca w zagrodzie i sprzęt gospodarski (forma wystawiennicza),

wyposażenie mieszkania w sprzęty domowe,

formy spędzania czasu wolnego: zabawy taneczne na „dechach”, a zimą potańcówki

w domac,

formy ubioru: codzienne, odświętne i ceremonialne odnoszące się do danego środowiska,

kolędowanie: uczestnictwo w jasełkach i śpiewanie kolęd oraz kolędowanie wśród

mieszkańców z zachowaniem ceremoniału kolędowani,

tradycja śpiewania Majówek przy kapliczkach przydrożnych połączona z Majówką

patriotyczną i rozrywkową,

dożynki: wspólne wicie wieńca, uczestnictwo w dożynkach parafialnych i gminnych, aktywne

uczestnictwo w przygotowaniu regionalnych potraw i napojów na stoisko dożynkowe,

wspólne biesiadowanie i zabawa taneczna.

Wydarzenia turystyczno-patriotyczne:

rajd Harcerski „Śladami Długosza”,

rajd po miejscach pamięci narodowej (parafia Skaryszew, Odechów).

Wydarzenie jubileuszowe:

Zajęcia rękodzieła:

warsztaty rękodzielnicze dla dzieci i dorosłych,

robótki ręczne (szydełkowanie, na drutach).

Wydarzenia integracyjne z tradycją i historią w tle:

Sobótka,

czar wspomnień Zespołu Ludowego Chomentowianki,

przejażdżka na ludowo,

tańce/potańcówka w „remizy”,

festyn rodzinny,

100-lecie OSP.

Kulinaria z tradycją w tle:

warsztaty kulinarne (starodawne przepisy) – 3 osoby,

kulinarna sztafeta pokoleń (60, 40, 20 lat),

degustacja potraw kulinarnych (nowości i stare przepisy),

dostosowanie diety do danego schorzenia,

20

zastosowanie ziół w lecznictwie (powrót do natury),

zdrowa biesiada – ceremoniał podawania posiłków,

savoir vivre, tradycja biesiadowania,

Orlęta Lwowskie tradycje i wartości, kulinarne smaki Lwowa.

Wydarzenia związane z czytelnictwem:

czytanie bajek, tzw. „Poczytajki”,

„Baśnie i legendy ziemi radomskiej” Gierała – konkurs,

galeria literacka - ekspozycja opowiadania (prezentacja twórczości) J. Iwaszkiewicza,

pt. „Kościół w Skaryszewie”,

przedstawienie „Legenda o księżniczce Kunegundzie i zbóju Skaryszu”,

konkurs plastyczny,

teatr amatorski dla dorosłych (grupa teatralna – etiuda teatralna upowszechniająca

m.in. twórczość Stanisława Wyspiańskiego).

Działania edukacyjne związane z tradycją, kulturą:

nauka wykonywania tradycyjnego wieńca dożynkowego (konsultacje z osobami starszymi,

z etnografem), wykonywanie ozdób dożynkowyc,

nauka wykonywania stroików okolicznościowych na Boże Narodzenie, Wielkanoc,

spotkania z popularnymi osobami (zespół muzyczny, wokalista, aktor),

uniwersytet II i III wieku,

organizacja spotkań z osobami, które mogą podzielić się wiedzą na temat chorób:

np. cukrzyca, otyłość.

Tworzenie grup nieformalnych i grup zainteresowań:

Koło Gospodyń Wiejskich - 2 osoby,

tworzenie grup uprawiających nordic walking,

amatorska grupa teatralna (połączenie dzieci ze szkół, nauczycieli, biblioteka, aktor Teatru

Powszechnego w Radomiu (warsztaty), instruktor,

chór męski,

śpiewanie dawnych pieśni,

Kurs wizażu dla kobiet 40+.

Zajęcia rekreacyjne:

rekreacyjne wycieczki rowerowe dla wszystkich – 3 osoby,

siłownia na powietrzu (dla osób 40+) – 3 osoby,

aerobik dla kobiet - 2 osoby,

zajęcia ruchowe dla kobiet w ciąży,

gimnastyka dla osób 50+ pod okiem fachowca,

karaoke,

nauka tańca ZUMBA,

zajęcia taneczne dla kobiet i dzieci zakończone wyjazdem nad wodę.

21

Zdjęcie nr 10. Przykładowe materiały wypracowane podczas spotkań konsultacyjnych. Fot. M. Makowiecka

Podczas pięciu spotkań konsultacyjnych zostało zebranych 48 różnych pomysłów. Najwięcej

dotyczyło potrzeby zachowania pamięci o lokalnej historii, tradycji, poprzez działania integracyjne,

organizację wydarzeń rekreacyjnych i integracyjnych z tradycja oraz historią w tle, z uwzględnieniem

kulinarnego dziedzictwa regionu. Inne to wydarzenia związane z czytelnictwem, łączące różne formy

artystyczne, takie jak teatr, film, wystawa, z odwołaniem do literatury związanej ze Skaryszewem.

Widoczna jest potrzeba prowadzenia działań edukacyjnych związanych z lokalną tradycją

z wykorzystaniem zasobów gospodyń wiejskich oraz etnografów znających historię regionu

radomskiego. Na uwagę zasługuje również potrzeba tworzenia grup nieformalnych i grup

zainteresowań, które poprzez wspólną pracę będą zabezpieczały potrzeby osób je współtworzących,

w zakresie realizacji swoich pasji kulturalnych, a w dalszej perspektywie mogą wzbogacić życie

kulturalne gminy o nowe inicjatywy.

2.3 Marzenia kulturalne mieszkańców

Uczestnicy spotkań konsultacyjnych i kawiarenki kulturalnej otrzymali symboliczne bilety do projektu

„Kulturalna czterdziestka wspiera inicjatywy lokalne”. Zaproszeni zostali do przyłączenia się do

projektu i współtworzenia lokalnej kultury, a także poproszeni o zainteresowanie innych

mieszkańców kulturą i uruchomienia uśpionych zasobów do realizacji inicjatyw lokalnych. Przede

wszystkim zaś zostali zachęceni do podzielenia się swoimi marzeniami związanymi z kulturą lokalną.

Odrywali część biletu z wypisanymi z marzeniami i wrzucali do pudełka - Kultura moich marzeń,

pozostałą część biletu zachowywali dla siebie. Rozdano 55 biletów, zebrano tyle samo karteczek

z marzeniami.

22

Zdjęcie nr 11. Pudełko – Kultura moich marzeń. Fot. M. Makowiecka Marzenia zebrane od uczestników zostały podzielone na kilka obszarów. Wyniki są następujące:

1. Infrastruktura kulturalna:

nowy dom kultury (budowa, budynek MGOK) – 5 osób,

remont i rozbudowa remizy - 4 osoby, w tym w Odechowie – 4 osoby,

kawiarnia - 5 osób,

świetlica – 2 osoby,

„Chcę doczekać pięknego aktywnego centrum kulturalnego GMINNEGO”,

profesjonalny Dom Kultury,

mini domy kultury na wsiach,

stworzenie miejscowego domu kultury,

rozbudowa biblioteki w Odechowie,

powstanie remizo-świetlicy,

„żeby pieniądze były na otwarcie domu kultury w Makowie”,

udostępnienie pomieszczenia na spotkania emerytów,

lokal niezobowiązujący do spotkań,

adaptacja budynku szkoły podstawowej w Skaryszewie na instytucję kultury.

2. Kadra kultury:

zachęcić więcej osób do zespołu „Chomentowianki” (powiększenie zespołu o młodsze

pokolenie, większe zainteresowanie zespołem) – 3 osoby,

„na stałe mieć muzyka w zespole (żeby nam był sponsorowany muzykant)”– 2 osoby,

więcej mężczyzn w zespole,

23

wsparcie finansowe Chomentowianek na różne uroczystości,

rozwój działalności animatorów.

3. Amatorskie ruchy artystyczne:

kurs tańca (dla dorosłych, zajęcia taneczne) – 7 osób,

utworzenie kółka teatralnego - 3 osoby,

teatr wiejski,

amatorski teatr dla każdego,

sztuki teatralne –zaangażowanie instytucji kultury i placówek oświatowych,

zespół taneczny,

utworzenie chóru męskiego w Skaryszewie 40+,

zajęcia artystyczne dla dorosłych z technik malarstwa,

zajęcia fotograficzne,

chór,

śpiewanie.

4. Wystawiennictwo:

wystawy,

zapraszanie ciekawych artystów z pracami.

5. Występy artystyczne:

koncert zespołu pieśni i tańca np. Śląsk, Mazowsze (koncert profesjonalnego zespołu

ludowego) – 5 osób,

koncerty znanych gwiazd muzyki POP lub ROCK.

6. Rekreacja i sport:

skwer – siłownia pod chmurką, napowietrzna – 8 osób, w tym w Dzierzkówku – 3 osoby,

plac zabaw (zagospodarowanie skwerku Maków) – 2 osoby,

klub fitness dla pań,

pełnowymiarowe sztuczne boisko piłkarskie,

sala gimnastyczna,

aerobik,

basen,

miejsca wypoczynku na świeżym powietrzu w lokalnych miejscowościach.

7. Rękodzieło:

kurs szycia – 3 osoby,

kurs haftu.

8. Zdrowie:

rehabilitacja – zabiegi – 2 osoby,

kurs kulinarny – dietetyka,

prelekcje prozdrowotne (żywienie, ruch),

gimnastyka dla seniorów,

kurs masażu.

9. Ochrona dziedzictwa kulturowego:

izba ludowa (powstanie izby) – 3 osoby,

muzeum,

zdobyć dawne pieśni,

5 dniowe Wstępy.

24

10. Grupy nieformalne, grupy zainteresowań:

koło gospodyń wiejskich - 3 osoby,

kurs gotowania, pieczenia - 2 osoby,

gotowanie - 2 osoby,

herbatka przy literaturze (spotkania przy literaturze i kawie) – 2 osoby,

klub dla seniorów,

wspólne czytanie literatury historycznej,

recytacja wierszy,

cykliczne spotkania z autorami,

renowacja zabytków.

11. Integracja mieszkańców:

zintegrowanie miejscowości (ludności, w Makowie, społeczeństwa) – 6 osób,

spotkania integracyjne, kulturalne – 3 osoby,

spotkania sąsiedzkie (lokalne) – 2 osoby,

spotkania dla młodzieży „żeby młodzież spotkała się częściej poza domem” – 2 osoby,

„zaangażowanie się w działania dla dobra innych bez oczekiwania na wdzięczność

i podziękowanie - zapomnij o roszczeniach, daj najpierw sam od siebie, a może ktoś ci

dobrem odda”,

„większa aktywność ludzi, zaangażowanie”

wspólne świętowanie uroczystości ,

przyjazne spotkania,

częstsze spotkania,

więcej zajęć dla dzieci.

12. Czytelnictwo:

przenośna wypożyczalnia książek w każdej wiosce,

więcej czytania,

czytelnia.

13. Film:

kino (letnie kino plenerowe, Kino za Rogiem) - 8 osób.

14. Podróże:

wycieczki różnymi środkami lokomocji.

15. Imprezy i wydarzenia:

lot motocykli zabytkowych.

16. Inne:

drogi – 2 osoby,

światło uliczne – 2 osoby,

sława,

punkt przedszkolny dla najmłodszych na wsiach.

Łącznie uczestnicy spotkań podzielili się 143 marzeniami, w tym 82 się nie powtórzyły.

Wśród marzeń dotyczących infrastruktury kulturalnej (26 osób), wyróżniała się budowa siedziby dla

domu kultury w Skaryszewie, potrzeba stworzenia miejsca pełniącego funkcję kulturalne była

sygnalizowana również na terenie innych miejscowości w gminie. Na potrzebę rozwoju amatorskich

ruchów artystycznych zwróciło uwagę 19 osób, w szczególności zajęcia taneczne dla dorosłych,

25

zajęcia teatralne i wokalne. O działaniach sprzyjających integracji mieszkańców marzy 19 osób. Może

się ona przejawiać poprzez organizowane imprezy lokalne, spotkania sąsiedzkie, przy zaangażowaniu

się we wspólne działania, wspólne świętowanie. O tym jak duże to wyzwanie dla lokalnych

społeczności, może świadczyć wpis jednej z osób „…zapomnij o roszczeniach, daj najpierw sam od

siebie, a może ktoś ci dobrem odda”. Zwolennicy występów artystycznych (6 osób) marzą

o koncertach słynnych zespołów pieśni i tańca np. Śląsk, czy, Mazowsze oraz znanych gwiazd pop-

music i pop-rock. Marzeniami związanymi z rekreacją i sportem podzieliło się 16 osób, najliczniejsze

dotyczyły siłowni napowietrznych, ale i klubu fitness, boiska piłkarskiego, czy też miejsca wypoczynku

na świeżym powietrzu w poszczególnych miejscowościach. Marzenia o udziale lub tworzeniu różnego

rodzaju grup nieformalnych w oparciu o zainteresowania ich uczestników zgłosiło 14 osób, były to:

koło gospodyń wiejskich, kulinaria, wspólne spotkania przy literaturze. Najliczniejsze głosy w zakresie

rozwoju kadry kultury (8 osób), płynęły w kierunku potrzeby wzmocnienia zespołu ludowego

„Chomentowianki” poprzez stale współpracującego instrumentalistę i napływ młodszego pokolenia.

8 osób marzy o dostępnie do filmu, poprzez np. letnie kino plenerowe. W obszarze ochrona

dziedzictwa kulturowego skupiają się marzenia kolejnych 6 osób, którzy najczęściej wspominają

o potrzebie powstania izby ludowej, jak również organizacji 5 dniowych wstępów. 6 osób marzy

o zadbaniu o zdrowie, poprzez np. zajęcia rehabilitacyjne, gimnastyczne czy też prozdrowotne

prelekcje. W obszarze rękodzieła (4 osoby), w tym głównie szycia. 3 osoby marzą o rozwoju

czytelnictwa, na przykład poprzez organizację czytelni czy też przenośnej wypożyczalni książek

w każdej wiosce. Pojedyncze osoby marzą o wycieczkach, zlocie motocykli zabytkowych, wstawach

ciekawych artystów, ale i zwracają uwagę na potrzebę rozwoju infrastruktury drogowej.

Uczestnicy spotkań najczęściej dzielili się marzeniami związanymi z poprawą infrastruktury

kulturalnej, rozwoju amatorskich ruchów artystycznych, integracji mieszkańców oraz tworzeniem

nieformalnych grup zainteresowań. Dla tworzenia, wspierania i rozwoju nieformalnych grup

zainteresowań może stwarzać warunki program Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne. Stworzenie grupy

dla uczestników spotkań może być początkiem drogi do realizacji marzeń i realizowania

z mieszkańcami inicjatywy lokalnej.

2.4 Lokalna kultura z perspektywy mieszkańców

Znaczącym elementem diagnozy były indywidualne wywiady z mieszkańcami, lokalnymi artystami,

pasjonatami i osobami współtworzącymi lokalną kulturę oraz wywiady fokusowe z grupami dorosłych

mieszkańców i seniorów. Badania te były realizowane na terenie gminy Skaryszew w dniach od 25

kwietnia do 6 maja 2017 r. z losowo wybranymi mieszkańcami gminy. Przeprowadzono 9 wywiadów

indywidualnych i 3 grupowe, łącznie z 23 osobami.

W badaniach, przedmiotem zainteresowania było ustalenie, jak respondenci postrzegają lokalną

kulturę? Zebrano następujące relacje:

„Tutaj jest bardzo dużo zdolnych ludzi, dzieci dorosłych, chętnych do działania. Musi nimi ktoś

pokierować, musi ich wysłuchać, musi te pomysły zebrać, omówić. Pomysłów jest multum, są one

ciekawe i realne”.

„Ludzie zawodowo pracujący mają za mało czasu, ale też chcą się spotykać, chcą działać wspólnie.

Tak się mówi, że każdy chce coś robić dla pieniędzy, niekoniecznie, spotkanie przy kawie,

w sympatycznej atmosferze, raz na jakiś czas i już wyłoni się jakaś sprawa”.

26

„Są to sympatycy biblioteki, bo są bardzo życzliwi i bardzo chętni do pomocy dla nas. Osoby, które

niekoniecznie chcą się pokazać, właściwie to w skryciu są. Może się wstydzą, ale w kameralnych

gronach one się uzewnętrzniają, każdy coś powie, przyjdzie, porozmawia”.

„Maków, centrum kultury jest szkoła i biblioteka, do której przychodzą mieszkańcy i uczniowie. Mamy

już wypracowane od kilku lat takie spotkania jak kolędowanie, majówka, przygotowywanie się do

odpustu parafialnego i dożynek. Wszystkie odbywają się we współpracy biblioteki ze szkołą”.

„Niepojęte zaangażowanie dzieci w zajęcia teatralne, niech pani z nami coś robi. Gdy dzieci wychodzą

z podstawówki i one praktycznie już nie maja termy, zabiegają o to bo są zapoznani, to jest bezcenne.

Jak przyszła dziewczynka do nas do 6 klasy, i musiała w zastępstwie zagrać, to ona była pełna strachu,

pytałam czy byłaś kiedykolwiek na scenie, przed publicznością, małą, dużą, klasową? Nie proszę pani.

Gdy nasza grupa szła do gimnazjum to był gotowy, obrobiony materiał do dalszej pracy”.

„W MGOK-u stają na wysokości zadania, są zaangażowani, są na bieżąco z kulturą, np. wystawy

tematyczne”.

„Jak na małe lokalne miasteczko to kultura jest na dobrym poziomie. Zajęcia w parku w wakacje,

plenerowe, żeby integrować społeczeństwo to jest super pomysł”.

„Mogłoby być lepiej, no nie ma zaplecza i to jest podstawa tego, że to wszystko kuleje, nie jest zgrane,

ale myślę, że będzie lepiej. Już jest lepiej, w różnych miejscach ludzie związani z kulturą pracują,

różnymi rzeczami się zajmują”.

„W Skaryszewie jest duży potencjał, ludzie przychodzą. A to że ktoś mówi: a kto tam przychodzi, ale to

żyje i coraz więcej ludzi przychodzi na przykład w Rynku. Wszystkie miejsca są zajęte, nie ma gdzie

usiąść, nawet wtedy ktoś popatrzy i zobaczy. Nie można mówić, że nikt tego nie ogląda, albo tzw.

ławeczka skaryszewska. Nie będzie tak, że od pierwszego razu będzie jakieś tam setek osób, trzeba do

tego przyzwyczajać mieszkańców. Tym bardziej, że każdego może interesować co innego”.

„Jest jakiś tam potencjał, są ludzie. Są ludzie, którzy boją się pewnych jakichś nowych tematów

i blokują wiele rzeczy”.

„Mamy świetne zaplecze. To że mamy jedną salę olbrzymią plus pomieszczenia

z zapleczem to jest naprawdę rewelacja, tam mamy część magazynową i wszystkie rzeczy które ktoś

by wywalił do śmieci my to używamy. Fajną rzeczą jest to, że przy pracy ambitnej, która wymaga dużo

czasu my nie musimy składać tego wszystkiego, leży to wszystko na miejscu każdy następnego dnia

przychodzi na swoje miejsce i kontynuuje pracę. Specyfika zajęć tego wymaga, żeby pozostawiać

rzeczy i następnego dnia kontynuować. Nie traci się czasu na sprzątanie i rozkładanie materiałów”.

„W Dzierzkówku działa stowarzyszenie, są Wstępy, imprezy okolicznościowe. W Chomentowie

działają Chomentowianki. Na stadionie w Skaryszewie są organizowane festyny, koncerty. Są zajęcia

taneczne w MGOK, zajęcia na Targowej, biblioteka organizuje konkursy. Ostatni był o Wiśle, część

teoretyczna była mega trudna, ale prezentacje w formie scenki były bardzo różnorodne: projekcja,

gitara, piosenka, skecze. Szkoły też działają w kulturze, ale rzadko się o tym mówi, szkoły się nie

chwalą, a dzieci zdobywają w konkursach nagrody, nierzadko 1 miejsce”.

27

Respondenci w większości pozytywnie wypowiadali się o lokalnej kulturze. Podkreślali istnienie wielu

utalentowanych i chętnych do zaangażowania się osób, występowanie różnorodnych wydarzeń

kulturalnych. Zwracali uwagę na niewystarczające warunki lokalowe publicznych instytucji kultury.

Respondenci artykułowali obawy o konkurencyjne działania osób, ale jednocześnie wykazywali się

otwartością na nowe osoby jak na przykład prof. Romuald Kołodziej. Zwracali uwagę na

pomniejszanie przez osoby im niesprzyjające ich roli w tworzeniu lokalnej kultury, dotychczasowych

dokonań, a nawet talentu. Naturalnym jest fakt, że ludzie się rozwijają, zdobywając doświadczenie

uczą się w działaniu, uczą się przez całe życie, nasuwa się pytanie: czy warto pomniejszać rolę osób,

tylko dlatego, że nie ukończyły one specjalistycznych studiów?

Kolejnym obszarem zainteresowania było ustalenie roli jaką pełnią bibliotekarze oraz biblioteki

w rozwijaniu społeczności lokalnej. Zebrano następujące wypowiedzi:

„Mogłabym założyć, koło seniorów, czy koło gospodyń”. „Wyrywam czas, do południa dla szkoły,

później dla społeczności, a mnóstwo jest pracy zawodowej, którą trzeba wykonać na czas”.

„Propagować czytelnictwo, żeby ludzie nie zaprzestawali czytać książek, a wręcz zachęcamy od

dziecka. Dbamy o młodego czytelnika, gdy przychodzą z mamami zapisujemy dzieci do biblioteki.

Zachęcamy aby mamy wpajały im ten nawyk czytania. Sami też chcemy z dziećmi pracować,

szczególnie w okresie wakacyjnym, bo wtedy one się nudzą, mają dużo czasu są bardzo chętne”.

„Zauważyłam, że dzieci przychodziły i nie umiały czytać, ale które odważniejsze zaczynało czytać, to

inne gdy to zauważyły też nabierały odwagi by głośno czytać. My zachęcaliśmy je do tego, mówiliśmy,

że nie będziemy oceniać, czy stawiać stopni, tylko, żeby sobie po prostu czytały. Bardzo ciężko im to

szło, dlatego u nas jest główny nacisk na czytanie – taka jest rola instytucji kultury. Czytać, rozwijać

umysł poprzez wiedzę. A tę wiedzę można w różny sposób przekazywać poprzez zabawę”.

Sygnalizowanym problemem jest wielość zadań do realizacji w określonym czasie, spowodowane

łączenie zadań biblioteki szkolnej i publicznej oraz braku miejsca do organizacji spotkań liczniejszych

grup. Bibliotekarze organizują spotkania wspólnego czytania, przedstawienia, konkursy plastyczne

i przyrodnicze, spotkania autorskie dla dzieci i dorosłych spotkania z bajkami na podstawie literatury.

Dbają o to aby dzieci znały literaturę, brały udział w konkursach literackich, ponieważ działania te

rzutują na rozwój dzieci, lepiej się uczą, czują się lepiej, są dowartościowane. Działalność prowadzona

w bibliotekach wskazuje na potrzebę wzmocnienia roli biblioteki publicznej, ale również przyszkolnej

w zakresie pracy ze społecznością lokalną, szczególnie, że stanowi ona zasób do wykorzystania przez

mieszkańców nawet kilku pobliskich miejscowości. Rola bibliotekarza i bibliotek została określona

jako integracyjna i liderska - inicjująca wydarzenia kulturalne.

Następnym obszarem zainteresowania były zasoby, na których można bazować rozwijając kulturę

w Skaryszewie. Wśród propozycji pojawiły się następujące działania:

rozwinąć tematykę końską,

w działaniach bazować na wydarzeniach literackich, na przykład opowiadaniu Iwaszkiewicza,

pt. Kościół w Skaryszewie, zorganizować wieczór z Iwaszkiewiczem, spotkanie z aktorami,

organizować spotkania w formie kawiarenki, wydarzenie artystyczne, wieczory poezji aby

można było obcować z literaturą tzw. wyższą,

28

bazować na potencjale seniorów, wykorzystać to że mają oni dużo czasu, są na emeryturze,

zorganizować na przykład zajęcia teatralne,

organizować wydarzenia w skaryszewskim Rynku – przestrzeni publicznej dostępnej do

wykorzystania przez wszelkie instytucje i organizacje,

bazować na ludziach zajmujących się kulturą, pracownikach instytucji kultury, stowarzyszeń

i osób działających w zespołach ludowych,

wykorzystywać umiejętności twórców rękodzieła ludowego, wspierać ich rozwój w rolach

instruktorów,

promować ludzi utalentowanych z różnymi pasjami, artystów,

angażować zasoby stowarzyszeń działających w obszarze kultury, lokalowe, ludzkie,

włączać w podtrzymywanie tradycji gospodynie wiejskie, potrafiące wić wieńce dożynkowe

i przygotowywać potrawy takie jak: ciasto drożdżowe, pazibroda, porka, kapusta z grochem,

wykorzystywać bazę lokalową instytucji kultury, figury przydrożne, place przyszkolne,

wiejskie, przy straży pożarnej, sadzawki, itp.,

utrwalić w formie zapisu oryginalne pieśni śpiewane podczas Majówek w Makowie,

prezentować stroje ludowe,

kultywować dawne zwyczaje, obrzędy, tradycje, na przykład kolędowanie jako alternatywę

dla zyskującego popularność Halloween,

zachowywać i odnawiać stare sprzęty, na przykład kołowrotki, stoliki, itp. pani „pilnować

tego, pilnować tego i cenić to, jako nasze dobro”,

organizować lokalne imprezy z wykorzystaniem istniejących w społeczności zasobów,

artystycznych dokonań dzieci ze szkół, wypieków regionalnych,

poznawać i upowszechniać historię dworu w Makowie – „Tu gdzie szkoła był dwór, a tam

gdzie stoi remiza i przychodnia były czworaki i tam mieszkali wszyscy ci ludzie, którzy

pracowali przy dworze. W latach 70-tych czworaki były zburzone. Jak je rozebrano to została

wybudowana remiza”,

odpowiadać na oczekiwania seniorów dot. organizacji zajęć tanecznych.

W dalszej kolejności pytano mieszkańców o działania w obszarze kultury najbardziej wartościowe

dla społeczności. Analiza wypowiedzi respondentów wskazuje na następujące działania:

imprezy plenerowe, wakacyjne, Dni Skaryszewa,

imprezy organizowane podczas Wstępów oraz towarzyszące, spotkania z twórcami ludowymi

„Myślę, że wstępy są najważniejsze. To jest nasze dziedzictwo, co tu dużo mówić! A to, że tam

te zadymy są z końmi to wiadomo o co chodzi, a jak nie wiadomo o co chodzi to wiadomo, że

to chodzi o pieniądze i tyle. Ale tym się nie trzeba zrażać. Trzeba robić swoje i tyle, bo to jest

nasza kultura, nasze dziedzictwo i to było wieki temu. Trzeba kontynuować! Wiadomo, że jest

modernizacja rolnictwa i koniem by nie pociągnął. Natomiast sam fakt, że jest estrada

folkloru, aleja twórców to jest fajne”,

wystawy,

koncerty,

przedstawienia teatralne,

zajęcia plastyczne na bazie zwyczajów, tradycji, literatury,

imprezy obrzędowe i kulturalne, na przykład Majówka, dożynki gminne, parafialne,

budowy i rozbudowy remizo – świetlic,

29

obchody z okazji świąt narodowych,

wieczornice w MGOKu,

koncert charytatywny,

festiwal piosenki religijnej.

Wyraźnym impulsem dla respondentów była pomyślna realizacja pierwszych wspólnych działań.

„Wtedy zauważyliśmy, że było duży ludzi, zaczęliśmy rozmawiać z sołtys, że się w tej wsi nic nie

dzieje, że może coś wymyślimy. Czyli coś ludzie chcą? I wtedy zrobiliśmy kolędowanie, powoli, raz,

drugi, ale nie za często, żeby ludzie nie byli znudzeni”. W opinii respondentów istotny jest również

fakt, że wspólnie realizowane działania spajają społeczność lokalną. Co podkreślali badani ważne jest,

żeby docierać do każdego mieszkańca, zachęcać ludzi do brania udziału w imprezach kulturalnych, do

włączania się w życie społeczności.

Respondenci zostali zapytani o rolę organizacji pozarządowych i zespołów ludowych w lokalnej

kulturze.

Analiza wypowiedzi rozmówców pozwala na sformułowanie wniosku, że działające w obszarze

kultury organizacje pozarządowe i grupy są istotnym zasobem do wykorzystania dla rozwoju kultury

lokalnej. Wnoszą wiedzę, umiejętności oraz zasoby lokalowe i sprzętowe. W szczególności

odpowiadają na potrzeby dzieci i seniorów i co ważne znają oczekiwania tych grup. Wiedza ta

stanowi zasób do wykorzystania w procesie projektowania możliwych działań. Z relacji

respondentów wynika, że seniorzy są zainteresowani spotkaniami towarzyskimi podczas, których

będą odbywały się tańce przy muzyce akordeonisty, śpiewy i poczęstunek, najlepiej w formie ciasta

drożdżowego. Mają oni dużą wiedzę i umiejętności na przykład wicia wieńców dożynkowych. „My

wijemy wieńce takie regionalne, naturalne wszystko jest, nic nie ma sztucznego, rozmiary takie jak

trzeba. Na cztery te strony. Robi się zwieńczenie w czubku, we cztery się schodzą, lnem się zakończy

z tyłu, a tu musi być na końcu zwieńczenie i to jest bardzo ważne. I cztery zboża na wszystkie cztery

strony. I tu też wije się, taką koronkę robimy, u dołu zieleń jest. Kwiaty żywe, astry, proso, len. Astry

się sieje trzy razy bo nie wiadomo kiedy będą dożynki. My robimy takie wieńce, które były od zarania”.

Znają obrzędy związane z dożynkami oraz pieśni które śpiewali dworzanie wręczając wieńce

dziedzicowi po zakończeniu żniw, przytaczają ich fragmenty: „skosiliśmy żyto, skosiliśmy jarki nie żałuj

nam panie dzisiaj gorzałki”, „w tym naszym wianeczku to jest moc i siła bo ten nasz wianeczek to

gromada miła”.

Potrzeby osób starszych obrazuje wypowiedz jednej z respondentek dotyczącej organizacji spotkań

dla seniorów. „Myślę, że dużo zadowolenia byłoby u starszych ludzi gdyby mogli coś robić jeszcze

zrobić dla siebie i młodszych, bo by byli potrzebni. Więcej radości by mieli. Ne w jednym miejscu

byłam i słyszałam: jedna pani mówi, gdyby było bliżej to bym z kośtorkiem do was przyszła. Druga

mówi, żeby było bliżej to bym też należała do was, bo tylko siedzę w tej chałupie i siedzę”. „Ja bym tak

nie umiała, jak się nie widzimy z miesiąc to już spotykamy się i nie wiemy kiedy się rozejść, a są tacy co

nie wychodzą na świat. I do takich ludzi właśnie trzeba by dotrzeć”.

O potrzebie realizowanych działań świadczą grupy stałych uczestników warsztatów rękodzielniczych

i zespołu ludowego Skaryszewiacy, który poprzez utwory ludowe pokazuje obrzędowość.

Prowadzona działalność sprzyja formowaniu się grup zainteresowań i wpływa na rozwój relacji wśród

uczestników. „Doskonale zintegrowana grupa, bo są seniorki, mamy z dziećmi i młodzież szkolna od

2 do 5 klasy. Świetnie się dogadują, te zajęcia są wspólne, wspomagają się jedno drugiemu pomoże

30

jak coś jest trudnego jest naprawdę rewelacyjnie, dogadują się żartują”. „Wspólne spotkania

skutkują rozwojem relacji, umiejętności ale również sukcesami w konkursach”. Działania te wpisują

się w podtrzymywanie dziedzictwa narodowego w szczególności kultury ludowej, tradycji.

Z analizy pozyskanych informacji wynika, że placówki oświatowe dostrzegają potencjał w lokalnych

stowarzyszeniach, chętnie by skorzystali z oferty nieodpłatnych zajęć dla dzieci. Jednak oferta jest

ograniczona z uwagi na jej koszty. Zasadne wydaje się większe otworzenie na potrzeby lokalnych

instytucji szczególnie, że organizacje są finansowanie ze środków gminy Skaryszew.

Przedstawiciele organizacji i instytucji dokładają starań aby tworzyć ofertę skierowaną do lokalnych

społeczności, jednakże działanie te zazwyczaj mają charakter zewnętrzny, warto rozważyć

współtworzenie oferty z mieszkańcami, aby w konsekwencji działania cechowały się oddolnym

charakterem. Rolę animatora kultury może przyjąć i realizować organizacja lub grupa.

Jeden z respondentów tak określił rolę organizacji w tworzeniu kultury lokalnej. „Duża rola, jakby

wspomaganie instytucji. Ważna jest rola współpracy bo jeżeli każda instytucja będzie działała sama

i każda instytucja dla siebie i wokół siebie tylko, to też nie jest dobre zjawisko. Duża jest rola

partnerstwa, współpracy, że wspólnie można zrobić więcej i z korzyścią dla wszystkich. Czyli dobre

relacje pomiędzy instytucjami i stowarzyszeniami dużo dają dla rozwoju każdej tej instytucji lub

organizacji”. Jako minus jest postrzegana rywalizacja pomiędzy instytucjami i organizacjami

działającymi w kulturze, gdzie „niemalże każdy działa właściwie na swoim polu”. Respondenci jako

remedium na ten stan rzeczy proponowali działania oparte na współpracy oraz integrację. Jednym

z pomysłów jest biesiada. „Mnie się marzy taka biesiada gminna, nie mam pojęcia jak to zrealizować,

wydaje mi się, że to w mniejszym gronie jakoś można to zrealizować. Taka biesiada gdzie można by

się tak wymieniać, na przykład do nas przyjeżdżają Chomentownianki, Skaryszewiacy i z innych miejsc

i stowarzyszeń, ale to trzeba zrobić taką wiejską. Pozapraszać nasze zaprzyjaźnione zespoły czy osoby,

ale to wtedy jest ogromne przedsięwzięcie, lud trzeba nakarmić, kulturalnie napoić. Może panie

Chomentowianki, one nam zaśpiewają, może zdradzą nam jakieś przepisy, no a my przygotowałyśmy

to i to na takie spotkanie, ale nie wiem jak to zrobić. Mówmy gwarą, którą ja uwielbiam mówić,

przekazujmy sobie zwyczaje, może z Chomentowa jakieś zapożyczenia, że coś gotujemy, i różne strony

gminy”.

Kolejnym obszarem badań było zebranie propozycji mieszkańców w zakresie rozwijania lokalnej

kultury. Respondenci proponowali następujące rozwiązania:

„Przede wszystkim ludzie. To tak jak religia, Kościół to my i kultura to też my. Różne działania

w zakresie kultury to też człowiek”.

„Generalnie współdziałać, nie tylko na tych ambicjach, że ja jestem stąd to mi się nie podoba,

tamto mi się nie podoba, tak się otworzyć”.

„Współpraca, współpraca, jeżeli ktoś chce coś zorganizować to powinien nawiązać

współpracę z co najmniej dwoma partnerami. Dlatego, że jego działanie będzie

rozpropagowane, rozreklamowane, więcej ludzi z tego skorzysta. Czyli więcej ludzi

zaangażowanych w pracę daje większy zakres oddziaływania na społeczeństwo. Żeby nie

zamykać się w tych swoich kręgach”.

„Trzeba pamiętać o promowaniu działań. Gafy człowiek popełnia bo jest skupiony na swojej

pracy i zapomina, żeby to gdzieś rozpropagować, nawet kogoś powiadomić. Bardzo dużą rolę

odgrywa komunikacja ustna, taka bezpośrednia informacja dociera do osób indywidualnych,

31

które mogą być zainteresowane. Ludzie są zmęczeni wszystkim ulotkami, bezpośrednia

rozmowa bardzo ma dobry efekt. Powiadomić kogoś pisemnie nie odniesie takiego skutku jak

rozmowa przez telefon lub bezpośrednia, osoba często czuje się doceniona, że ktoś zadzwonił

i poinformował, że jest zaproszenie, a nawet przekazał informację o spotkaniu. Trzeba

rozmawiać z ludźmi, dzwonić do tych których się zna, zapraszać, informować, a do tych

których się nie zna można wysłać informację pisemną na przykład przez Internet”.

Trzeba polegać na ludziach. „Na ludziach, którzy wiele potrafią, wyciągnąć ich z pieleszy,

wyciągnąć to co robią. Pokazać ludziom, zachęcić, może zaangażować do jakiś działań

wspólnych i to jest rola tego kto się kulturą zajmuje. Nie tylko tak się we własnym sosie dusić,

ale pokazywać ludzi innych, którzy cokolwiek potrafią innego”.

„Można jakoś to towarzystwo zachęcić , zmobilizować. No ale to jest trudne powiem, bo

muszą być osoby, które wiedzą czego chcą, i żeby im się paliło, waliło to i tak będą działać”.

Podejmować działania pomimo narzekania i opinii, że się nic nie dzieje.

„Powrócić do planów muzeum konia”.

„Pracować nad pomysłem zagospodarowania rzeki Kobylanki, wybudować spacerową

promenadę, latarenki, ławeczki, wzdłuż rzeki”.

Pracować nad pomysłem centrum kulturowego. „Nie trzeba tego robić od razu, ale etapami. Są

narzekania, że za duża inwestycja, że nie ta lokalizacja, nie ma pieniędzy i po co my dyskutujemy

nad projektem. Trzeba dyskutować żeby wiedzieć od czego zacząć . Od tylu lat się mówi, a nic”.

Zapewnić środki na organizację imprez, poczęstunek.

Promować ciekawe kobiety, seniorki ze Skaryszewa, które haftują, malują. Zamieszkujących

w okolicach Chomentowa i Magierowa rzeźbiarzy.

Otwartość na pomysły i wspieranie korzystających z oferty instytucji kultury w realizacji ich

pomysłów, przykładem jest kącik gier planszowych stworzony z inicjatywy czytelniczek.

Opinią powtarzaną przez respondentów jest ogólne narzekanie mieszkańców na ofertę kulturalną.

Często wynika na niewiedzy i nieznajomości oferty kulturalnej. Wygłaszane stwierdzenia są

krzywdzące dla organizatorów. Jedna z osób tak opisała to działanie. „Wszędzie jest to samo, że

najlepiej jest narzekać, że się nic nie dzieje. Nie ruszyć się, nie zainteresować, a może stanąć

i przeczytać plakat co oni tam robią, a może przyjść. To jest nasza mentalność, narzekać a nic nie

zrobić”. Respondenci zwrócili uwagę na potrzebę promowania istniejącego potencjału, czyli osób

z pasjami, talentami, które same nie są gotowe na pokazanie swoich prac, na realizację pomysłów.

Zajęcie się tym ukrytym jeszcze zasobem stanowi szansę dla wzmocnienia i rozwoju oferty instytucji

i organizacji działających w obszarze kultury.

Respondenci proponowali kogo i w jaki sposób można włączać w kulturę lokalną. Ich relacje są

następujące:

„Każdego kto tylko jest chętny. Rozmawiać z ludźmi i wyczuć takie zainteresowanie naszym

pomysłem. My możemy mieć różne pomysły na kulturę, ale się okazuje, że nikt nie jest tym

zainteresowany. My musimy rozmawiać i robić taki wywiad wcześniej bo wtedy widać czy ludzie

się zainteresują. Jeśli nikt nie jest zainteresowany to w tym kierunku nie możemy iść. Musimy

mieć takie pomysły i projekty do realizacji gdzie zainteresujemy tym ludzi. Po rozmowach widać

zainteresowanie: o fajnie przyjdę zobaczę. Gdy część ludzi się zainteresuje to staramy się to

robić”.

32

„Każdego można włączyć na różne sposoby, bo się dołożyłam do czegoś, miałam pomysł,

zakasałam rękawy i wzięłam tę łopatę czy grabie do ręki. To wtedy tak poczuwam się, to przyjdę

to będę”.

Rozdawać ulotki, adresowane listy. „Do starszych osób, tradycyjne podejście, że serdecznie

zapraszamy, czy słyszeliście? Żeby taką modę wywołać na uczestniczenie w tych wydarzeniach

kulturalnych”.

Zaangażować MGOK, Wydział Promocji w Urzędzie Gminy, Społeczną Radę Kultury. „Żeby

wszyscy byli zaangażowani w to, żeby nie były to ośrodki konkurencyjne, żeby wszyscy wszystkich

zapraszali jak my coś robimy to zapraszamy do siebie”.

„Usprawnić przepływ informacji i dostosować narzędzia do poszczególnych grup odbiorców”,

rozsyłać droga mailową newsletter do użytkowników Internetu, rozwieszać plakaty, rozdawać

ulotki.

Badani podjęli próbę określenia roli mieszkańców w kulturze:

„Duża, tylko przez aktywność kultura może się rozwijać, bo jeśli mieszkańcy nie będą

zainteresowani to nic z tego nie wyjdzie”.

„Dużą role do odegrania mają rodzice, którym zależy na rozwoju dzieci. Rzucają inne sprawy

i idą. Rolą dorosłych jest ukierunkowanie dzieci, młodzieży na pewne zadania, podkreślenie

wartości nie tylko rzeczy materialnych. Nauczyć od dzieciństwa, że nie wszystko da się

przeliczyć na pieniądze, takie wartości z których można skorzystać, bo one dają ogrom

satysfakcji bez zysku finansowego”.

„Mogą opowiedzieć jak to było dawniej, w szkołach, przedszkolach. Jak ktoś kto jest czasowy

i może to zrobić to powinien iść zaprezentować się, opowiedzieć, ludzie mają bogatą historię,

bogatą tradycję, a nic się nie dzieje, żeby takich ludzi wyłuskać, zaprosić”.

„Zgromadzić grupę osób i przekazać informację o możliwości działania. Rozpropagować

ulotki, program informacyjny, żeby dotrzeć do wszystkich domów”.

„Organizować konkurencje, rywalizacje, np. rodzinne biegi sztafetowe, w jednym tygodniu

sport, w drugim ognisko, quiz i na koniec dla zaangażowanych nagroda”.

„Organizować wycieczki po gminie bryczką szlakiem kapliczek przydrożnych, rajdy piesze,

nocne przy ognisku. Na przykład, poznajemy naszą gminę - start ze Skaryszewa i kolejne

kierunki – Odechów, Chomentów, itd. – 1 raz w tygodniu, każdy kierunek (miejscowość),

miałby za zadanie się zaprezentować”.

„Przeprowadzać konkurencje dzieciaki kontra seniorzy, na przykład wspólne haftowanie,

robienie na drutach”.

„Zorganizować seanse kina plenerowego”.

Rola została określona jako duża, wszyscy respondenci wyrażali gotowość do wspierania

mieszkańców w realizacji ich pomysłów. Pojawiły się takie formy wsparcia i włączenia w kulturę jak:

praca własna, dzielenie się doświadczeniem, radą, finansami, udostępnienia kontaktów do artystów,

ludzi kultury, nawiązanie współpracy.

Respondenci proponowali co można zmienić, ulepszyć w lokalnej kulturze. Wnioski zostały

przytoczone poniżej:

ulepszyć organizacje Dni Skaryszewa, może powrócić do loterii,

usprawnić przepływ informacji i promocję wydarzeń, pojawiła się opinia, że promocja jest

negatywna i źle prowadzona od wielu lat.

33

„Od niedawna mieszkam, potrzeba więcej informacji, przyjeżdżam dowiaduję się, że coś było

coś fajnego się odbyło i tyle. Więcej informacji po ościennych wioskach Skaryszewa. Na

przykład Bieg Żołnierzy Wyklętych, gdyby była informacja wcześniej to było by więcej ludzi, ja

też chciałem wziąć udział”.

„Zatrudniać pracowników w instytucjach kultury na stanowiskach kierowniczych na

kontraktach, z możliwością przedłużenia. Kontrakt powinien opierać się na planach działania

aby możliwa była nie tylko ocena stopnia jego realizacji ale i kontynuacja.

Zastanowić się nad podziałem zadań pomiędzy instytucjami kultury i organizacjami, trudno

jest realizować wiele zadań przy ograniczeniach kadrowych, czasowych i finansowych.

Rozwiązaniem może być podział zadań, współpraca i realizacja złożonych inicjatyw

w partnerstwie.

Zwiększyć poparcie dla kultury ze strony decydentów, „żeby włodarze miast i gmin zauważali

to wszystko i wspierali. Okazywali więcej zainteresowania nie tylko mówili fajnie to zrobiliście,

ale jak to zrobiliście? Nie tylko drogi są ważne po których jeżdżą samochody, kultura też jest

ważna”.

Z wypowiedzi respondentów wynika, że zmienia się postrzeganie lokalnych instytucji kultury

w ostatnich latach. Jest obserwowana tendencja, szukania nowych rzeczy, otwierania się na ludzi.

„Jako rodzic cieszę się z tego, że MGOK się odpalił”. „Pomimo, tego, że czasem powielane są rzeczy,

dla mnie nie ma to znaczenia, ważne, że dzieciaki mogą sobie pójść i zrobić cokolwiek. Jako rodzic

jestem zadowolony, nie mogę powiedzieć, że się nic nie dzieje, nie ma takiej możliwości”.

Zwracali również uwagę na ilość i dostępność oferty. Pojawiały się sugestie, aby organizatorzy wzięli

pod uwagę, że dzieci muszą się uczyć, odrobić lekcje, odpocząć, spędzić czas wolny na zabawie,

z rówieśnikami na podwórku. Uczestnicząc w zajęciach dodatkowych zwyczajnie nierzadko są

zmęczone z powodu nadmiaru obowiązków. W związku z tym zajęcia kulturalne nie mogą ich

nadmiernie absorbować pod względem przeznaczanego czasu i zaangażowania.

Badani zostali zapytani o to, co ich zdaniem utrudnia działalność w obszarze kultury? Wypowiedzi

respondentów wskazują na następujące bariery:

Nierówne szanse aktorów lokalnej kultury. „O niektórych się powie, a o niektórych nie powie.

Jak masz kogoś kogo nie lubisz, to nie interesujesz się tym co on robi, a on może siedzieć

w domu i robić złotą biżuterię i być najlepszym człowiekiem. I nigdy nie wsiąkniesz w to co on

robi”.

Ograniczone środki na kulturę.

Niewystarczające warunki lokalowe, pomieszczenia nie spełniające wymogów do realizacji

działań kulturalnych, które nie były zaprojektowane na potrzeby instytucji kultury.

Pojawiająca się opinia o działaniu w Skaryszewie dwóch ośrodków kultury. „Nie ma czegoś

takiego jak dwa ośrodki kultury”. „Można powiedzieć, że w Skaryszewie jest jeden ośrodek

kultury finansowany ze środków publicznych, a jeżeli są jakieś stowarzyszenia, których jest

dużo, no to są stowarzyszenia stricte prywatne. I jak są prywatne to muszą same zadbać

o finansowanie. Mogą się zgłaszać do urzędów do ministra kultury o dofinansowanie, no ale

nie można tylko wyciągać ręki do urzędu gminy, gdzie budżet urzędu musi przecież zadbać

nie tylko o kulturę ale i inne gałęzie gospodarki”

słabe porozumienie pomiędzy realizatorami działań kulturalnych,

34

opinia o nierównym traktowaniu działających w obszarze kultury stowarzyszeń,

co odzwierciedla sposób finansowania.

Respondenci mieli możliwość zaproponowania co by chcieli usprawnić w lokalnej kulturze?

Wypowiedzi respondentów dotyczyły następujących obszarów:

promocji ludzi utalentowanych z naszej gminy,

organizacji kiermaszów w przestrzeni publicznej, plenerze,

poprawy warunków lokalowych MGOK o sale wystawiennicze,

rozwinięcia zakresu działania lokalnych stowarzyszeń,

„Wszystko jest super, tylko to wszystko jest takie troszkę prywatne, za wąsko działające.

MGOK jest taki miejsko-gminny że wszyscy tam przyjdą, nikt się nie będzie wstydził tam

przyjść”. „Bo do stowarzyszeń to jeszcze takie mamy podejście, a to ja nie jestem stąd, nie

wiem czy mogę, że tylko tam siedzą te osoby, które są w stowarzyszeniu, a do MGOK-ku ta

jak do urzędu gminy każdy idzie bo to jest moje, tak. Tego najbardziej brakuje, to by

zintegrowało na 100% społeczeństwo.

działalności Społecznej Rady Kultury:

„Tak to jest komisja, która jak się okazało ma pomagać dyrektorowi MGOK-u. Chyba inne

było założenie, a inaczej wyszło”. „My nie możemy robić nic bez wiedzy i zgody dyrektora bo

jesteśmy jakby ciałem doradczym dyrektora, że rada nie może samodzielnie wychodzić

z inicjatywami od siebie”. „Jest to organ doradczy gminy, ma działać na zasadzie pomocy

w organizacji jakichś tam braków. Są różni ludzie z różnych kręgów”.

Badani wskazywali głównie na potrzebę wzmocnienia bazy lokalowej ośrodka kultury, usprawnienie

działalności społecznej rady kultury i rozszerzenia zakresu działania stowarzyszeń o nowe grupy

odbiorców. Zrealizowanie przytoczonych działania niewątpliwie wpłynęły by na poszerzenie

dostępności usług kulturalnych dla mieszkańców.

Wskazali również na aspekty, których brakuje w lokalnej kulturze, żeby ta była adekwatna do

potrzeb mieszkańców. Wśród braków pojawiły się następujące:

brakuje miejsc gdzie można organizować duże wydarzenia kulturalne,

„Miasto zasługuje na dom kultury”

„Żeby była izba, na zewnątrz ławeczki przy stoliku czy rzeczce, ognisko na środku”

„brakuje mi muzyka, kogoś z harmonią, żeby przygrał”

„zajęć teatralnych, brakuje kółka teatralnego”.

Po raz kolejny została podniesiona potrzeba poprawy warunków lokalowych w ośrodku kultury, oraz

organizacji zajęć teatralnych.

Respondenci zostali zapytani o czynniki utrudniające rozwój kultury lokalnej, wnioski z wywiadów są

następujące:

„Te pomówienia, jest kilka takich osób, rzekomo coś źle zrobiłyśmy to się idzie i mówi”.

„Jesteśmy skłonne przeprosić jeżeli się poczujemy do winy, to się mówi wprost, a nie

zastrzeżenia, że my nigdy im nie pomożemy, nigdy nie zrobimy”,

„Mnie bardzo denerwują pomówienia wszelakiego typu, ja nie jestem na to uodporniona

i chyba się nie uodpornię: „a cóz to tam było, a cóz się tam dzioło”, ale się wystroiły i lotały”,

„a jak nie mają co w dumu robić to niech się zestrojum i niech śpiwajum”, „No i cóż uny

35

takiego napiekły, szarlotkę to ja mom w dumu”, „a to tam, to nie u nas, to jest wasa

impreza”.

Negatywny obraz wstępów w mediach, „brak zrozumienia dla kultury końskiej”,

„Zderzenie tradycji, chcą zlikwidować wstępy, które są tradycją”,

„Nie ma myślenia perspektywicznego. Kultura kosztuje, nakłady muszą być i trzeba je

zwiększać z roku na rok i tu jest bariera, która tłamsi rozwój”.

Rozpatrywanie działań pokrewnych realizowanych przez różne podmioty w kategorii

konkurencji.

„Lenistwo, transport, żeby dojechać do np. Skaryszewa. Dzieci chcą dojeżdżać to jadę, gdyby

one nie miały zapału to myślę, że i ja bym na to przystała. Wielu rodziców nie chce – w wielu

rodzicach leży problem”.

Odpowiedziom na to pytanie towarzyszyły emocje zarówno smutku jak i złości. Respondenci z żalem

mówili o pomówieniach, które przeżywali, nierzadko czuli się potraktowani niesprawiedliwie

i w konsekwencji zostali zniechęceni do działania. Podkreślali ważność zasobu jakim są Wstępy oraz

potrzebę budowania pozytywnego obrazu tego wydarzenia w odbiorze społecznym. Wskazywali na

potrzebę planowania strategicznego w obszarze kultury wraz z zapewnieniem środków na jej rozwój.

Na koniec wywiadów respondenci zostali zapytani o kulturę lokalną za 10 lat, w roku 2027. Z badań

wynika, że respondenci najwięcej uwagi poświęcili zasobom lokalowym ośrodka kultury i organizacji

wydarzeń artystycznych. Zdaniem respondentów w zasobach lokalowych MGOK mogą się znaleźć:

sala koncertowa, akustyczna,

mała scena i miejsca do ćwiczeń,

sala widowiskowa,

scena na zewnątrz zadaszona,

pracownie: malarstwa, fotograficzna, plastyczna, muzyczna, teatralna, rzemieślnicza,

sala do ćwiczeń, zajęć sportowych

kawiarnia,

miejsce na ławeczki,

hole do wystaw,

pokoje dla kadry, miejsce na pracę koncepcyjną w ciszy,

większa przestrzeń dla ludzi przychodzących, rodziców, użytkowników.

Zwracali uwagę na racjonalne podejście do tworzenia zasobów lokalowych, proponowali aby „nie

rozbudowywać nadmiernie, o np. garderoby. Salka na zajęcia plastyczne, druga muzyczne bo jeśli to

będzie taki projekt ogromny to to nigdy nie powstanie. Można dobudowywać etapami”.

Odwoływali się do planowanych inwestycji i uzasadniali swoje stanowisko. „Podobał mi się pomysł na

stadionie połączone z klubem sportowym, bo rodzice oddają dzieci nie mają co zrobić z sobą

a mogliby pójść do kawiarenki”. „Potrzeba instytucji jako budynku. Jeżeli nie ma budynku jako bazy to

każda działalność ma jakiś uszczerbek, ona nie działa prawidłowo, nie może w pełni się rozwijać”.

Badani chętnie opowiadali o swoich przemyśleniach, prezentują je przytoczone wypowiedzi.

- „Marzy mi się, żeby wszystko było, takie centrum kulturalne, naprawdę to było by super”.

36

- „Uważam, że Skaryszew zasługuje na taki lokal, bo jest dużo ludzi utalentowanych, fantastycznych

tylko trzeba pozwolić ludziom realizować pomysły”.

- „Piękny kompleks kulturalny z amfiteatrem na powietrzu, piękną salą widowiskową wewnątrz

z ogromnymi salami twórczymi do różnych z ogromną salą taneczną, sportową z zapleczem

magazynowym i z łazienką. Duży hol, miejsca ekspozycyjne z kawiarenką, czytelnią”.

- „Supernowoczesny M-GOK przystosowany również do zajęć sportowych, może kort tenisowy, kino,

siłownia napowietrzna, ścieżki rowerowe”.

W wypowiedziach odnosili się do koncepcji powstania centrum kulturowego. Podkreślali, że

konieczna jest nad nią długofalowa praca. „Są narzekania, że za duża inwestycja, że nie ta lokalizacja,

nie ma pieniędzy i po co my dyskutujemy nad projektem. Trzeba dyskutować żeby wiedzieć od czego

zacząć . Od tylu lat się mówi, i nic. Nie trzeba tego robić od razu, ale etapami”.

Respondenci zwrócili uwagę na potrzebę organizowania wydarzeń kulturalnych, takich jak:

zajęcia kulturalne na rynku miasta,

bal charytatywny połączony z koncertem,

zabawne wydarzenia, konkursy ukierunkowane na interakcję z artystami,

warsztaty aktorskie,

łączenie różnych dziedzin kultury, np. „fotografię z czytelnictwem, żeby zachęcać do czytania,

żeby ludzie zetknęli się z literaturą bo to przyciąga, to ma moc”,

„Więcej muzyki, orkiestry, zespołów ludowych. Koncerty orkiestry nie tylko od święta. Zakaz

zapraszania gwiazd disco polo”.

Proponowali również następujące działania:

muzeum Wstępów, „żeby muzeum powstało, to nie musi być wielki gmach, ale żeby tradycja

Wstępów została utrwalona”,

aktywizowanie młodzieży,

„Uruchomić harcerstwo, w gminie Skaryszew jest tylko w Modrzejowicach. Mało ludzi wie

o harcerstwie, jest duża aktywność, przynajmniej raz w miesiącu wyjazdy na rajdy, festiwale.

Zaletą jest las, mają swoją bazę. Problemem są składki, nie wszyscy rodzice płacą, drugi

problem to transport, a kolejny to zakup umundurowania. Dzieci i rodzice się angażują, ale

nie będą zawsze sponsorować, to za mało, żeby drużyna funkcjonowała”

„Aktywizacja osób starszych, dorosłych. My młodzi sobie radzimy, jedziemy do Radomia. Jeśli

chodzi o starszych to kulejemy jako miasto”.

„aby biblioteka się utrzymała”,

„żeby remizo świetlica działała”,

„żeby zespół jak najlepiej działaj, więcej w zespole to jest łatwiej, więcej pracy więcej się

zrobi, więcej się wykona”,

„żeby więcej ludzi uczestniczyło w wydarzeniach kulturalnych”,

„żeby więcej ludzi się zaangażowało, żeby byli życzliwi i otwarci na wszelkiego typu pomysły”,

„żeby jeden drugiemu nie zazdrościł”.

Respondenci odnosili się również do zasobów bibliotek publicznych jako zmieniających się instytucji

kultury. Za 10 lat „będziemy mieć nowoczesną bibliotekę, na 100 % skomputeryzowaną,

37

elektronicznie wszystko”. „Możemy stracić czytelników, bo będą mogli z domu zamawiać sobie

książki, sprawdzać, wszystko, nie będą musieli przychodzić do biblioteki. Wszystko może ulec zmianie

na dobre”. Wyzwaniem dla bibliotek jest zatrzymanie czytelników poprzez zachęcanie ich do przyjścia

poprzez różne formy działalności, np. spotkania z ciekawymi ludźmi, zajęcia artystyczne, różne formy

pracy z wykorzystaniem słowa pisanego i mówionego. Budynek z odpowiednią powierzchnią, „jeśli

chodzi o bibliotekę to: księgozbiór, czytelnia, pomieszczenia typu sala wystawowa, sala

komputerowa, odział dla dzieci. Musimy nadążyć za nowoczesnością, wymogiem czasu i rozwojem

cywilizacyjnym. Kultura musi się do tego dostosować”.

Badani zwrócili uwagę na znaczenie współpracy lokalnych instytucji, organizacji, czy też liderów dla

rozwoju kultury w najbliższych latach. „W kulturze potrzebna jest współpraca, współpraca i jeszcze

raz współpraca, która odgrywa bardzo ważną i dużą rolę, ma oddźwięk na społeczność lokalną. Tu

ludzie widzą i wiedzą co kto robi, dlatego gdy tej współpracy nie będzie, albo będzie zanikać to będzie

niekorzystne dla mieszkających ludzi w Skaryszewie. Bo będą mówić, a co tu się dzieje w tym

Skaryszewie, no nic się nie dzieje! Ja bardzo często takie rzeczy słyszałam, teraz może coraz mniej

słyszę”. „Ale było coś takiego, a ja pojadę do Radomia tam jest jakieś centrum kultury tam się różne

rzeczy dzieją. No więc dobrze by było, żeby i u nas dobrze się działo, nie tylko od wielkiego święta

i tylko imprezy takie plenerowe 2-3 razy do roku, bo tym to się zajmuje władza, natomiast, żeby się

działo na co dzień”. Jednocześnie osoby pracujące w instytucjach kultury wskazywały na skutki

zaniechania działań ukierunkowanych na rozwój kultury. „Jeżeli my nie będziemy się rozwijać i stać

w miejscu to będziemy się cofać. Każdy rok przynosi coś nowego, może nas zaskoczyć. Mogę

powiedzieć, że ja już wszystko umiem, bo to wszystko to samo przez lata, to ja nie będę się rozwijać,

będę się cofać ja nic temu społeczeństwu nie dam. Trzeba nadążyć za rozwojem cywilizacji, za

rozwojem potrzeb ludzkich. To się zmienia. Wymagania jeśli chodzi o to, że jak ta kultura ma

wyglądać to też narzucają nam ludzie”.

Z uzyskanych danych jakościowych wynika, że mieszkańcy posiadają bogate zasoby kulturotwórcze

jednak wiele z nich jest nieodkrytych. Konieczne jest stworzenie warunków dla ich ujawnienia

i zagospodarowania do realizacji inicjatyw kulturalnych. Często inicjatorzy wydarzeń kulturalnych nie

doceniają realizowanych przez siebie działań. Usprawnienia wymaga system informowania

o lokalnych wydarzeniach kulturalnych. Rozwój lokalnej kultury powinien opierać się na działaniach

realizowanych we współpracy, w partnerstwie z otwartością na włączanie nowych osób.

W konsultacje powinni być zaangażowani mieszkańcy, przedstawiciele branży oraz eksperci, taki

skład zapewni optymalny poziom rozmów i zwiększy szanse na wypracowanie najlepszych rozwiązań.

W opinii większości respondentów pożądana jest poprawa zasobów lokalowych ośrodka kultury

w Skaryszewie. Działania pokrewne realizowane przez różne podmioty bywają postrzegane

w kategorii konkurencji, warto podkreślić, ze może być ona zarówno negatywna jak i pozytywna, czyli

taka, która wzmacnia, urozmaica i wzbogaca określoną dziedzinę. Respondenci postulowali za

rozszerzeniem i dostępnością oferty kulturalnej zgodnie z możliwościami osób z niej korzystających

z uwzględnieniem potrzeb osób dorosłych i seniorów. Działania realizowane przez instytucje mogą

być też realizowane przez inne podmioty, które są dofinansowane ze środków publicznych, lub

finansowane przez odbiorców usług, na przykład zajęcia taneczne dla seniorów mogą być

organizowane w 2, 3 , a nawet 5 miejscach na terenie gminy i finansowane z różnych źródeł, w tym

publicznych niezależnie od tego, czy one są rozdysponowane przez samorząd na działalność instytucji

czy organizacji. Respondenci zgłaszali potrzebę tworzenia grup zainteresowań, łączenia się dla

realizowania wspólnych pasji, zamierzeń. Warto mieć zatem na uwadze, że każda grupa jest inna,

38

różni ją skład, zainteresowania, relacje w niej panujące, itp. Ważne wydaje się być uszanowanie

prawa do wyboru przez mieszkańców, odnośnie tego gdzie chcą rozwijać oni swoje zainteresowania

i spędzać czas. Prawo to zakłóca organizacja wspomnianych przykładowo zajęć w jednym miejscu,

czasie i przez tylko jednego organizatora. Respondenci wskazywali też na swoje obawy, często

świadczą one o braku wiary we własne możliwości, o nieznajomości własnych zasobów,

nieświadomości ogromu potencjału tkwiącego w każdym człowieku.

Analiza danych jakościowych wskazuje na dostrzeganie przez respondentów potencjału

kulturotwórczego mieszkańców. W drodze wywiadów pogłębionych i wywiadów grupowych udało się

zebrać informacje jak mieszkańcy postrzegają lokalną kulturę, wiedzę o zasobach kulturotwórczych,

działaniach kulturalnych uznawanych za najbardziej wartościowe dla społeczności, jakie mają

pomysły na rozwijanie lokalnej kultury i potrzeby kulturalne. Zastosowanie jakościowych metod

badawczych i technik opartych na komunikowaniu bezpośrednim pozwoliło na dotarcie do ludzi

z zainteresowaniami w obszarze kultury i zebranie ich pomysłów. Pozyskana wiedza pozwoliła na

określenie potencjału kulturowego mieszkańców, którzy mogą we współpracy z ośrodkiem kultury

realizować inicjatywy lokalne, wzbogacając tym samym życie kulturalne gminy. Warto wziąć pod

uwagę fakt, że każdy człowiek ma zasób, potencjał, tylko nie każdy ten zasób jest odkryty i to jest

zadanie dla realizatorów programu Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne 2017.

39

III. Rekomendacje 1. Rekomendacje dla M-GOK w Skaryszewie w zakresie konkursu na inicjatywy lokalne

w ramach projektu „Kulturalna czterdziestka wspiera inicjatywy lokalne”

W wyniku przeprowadzonych badań i analiz z udziałem mieszkańców gminy Skaryszew, nasuwają się

następujące rekomendacje dla Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Skaryszewie w zakresie

planowanego konkursu na lokalne inicjatywy kulturalne.

Inicjatywy lokalne powinny być ukierunkowane w szczególności na odkrywanie i rozwijanie

potencjału kulturowego mieszkańców.

Działania realizowane w ramach inicjatyw powinny mieć na celu zwiększenie poziomu

aktywności mieszkańców oraz budowanie relacji międzyludzkich.

Inicjatywy winny w sposób aktywny zaangażować mieszkańców w życie społeczno-kulturalne

gminy Skaryszew, w szczególności osoby dorosłe oraz seniorów.

Konkurs warto postrzegać jako przestrzeń umożliwiającą mieszkańcom realizację ich

pomysłów kulturalnych w formie inicjatyw lokalnych.

Sugeruje się aby zachęcać mieszkańców do wspólnego tworzenia i realizowania pomysłów na

inicjatywy w lokalnych społecznościach, mobilizować do tworzenia grup nieformalnych, które

umożliwiają współpracę i współdziałanie na rzecz zabezpieczania potrzeb grupy.

Rekomenduje się aby inicjatywy były realizowane przy wsparciu merytorycznym

i organizacyjnym M-GOK w Skaryszewie, jednakże z zachowaniem oddolnego charakteru

inicjatyw.

2. Rekomendacje dla instytucji kultury, organizacji i osób działających w obszarze kultury

w gminie Skaryszew

Szansą na rozwój dla instytucji, organizacji i osób działających w obszarze kultury jest

rozpoznanie potencjału mieszkańców, wymaga to jednak zaangażowania czasu i wkładu

pracy. Działanie to przekłada się na możliwość wykorzystania zasobów ludzkich,

np. doświadczenia, kompetencji, umiejętności.

Promocja jako ważne narzędzie komunikowania się z mieszkańcami i przepływu informacji

wymaga wzmocnienia. Warto zatem wypracować procedurę gromadzenia informacji

i przekazywania ich mieszkańcom przy wykorzystaniu nowych technologii, np. w formie

newslettera, kalendarza imprez kulturalnych promujących gminę z uwzględnieniem imprez

lokalnych dla mieszkańców. Działanie to wymaga zachowania dyscypliny ze strony

organizatorów wydarzeń, aby z odpowiednim wyprzedzeniem przekazywali informacje

o planowanych miejscowych działaniach.

W gminie Skaryszew zamieszkuje i tworzy wielu artystów, twórców ludowych i pasjonatów, warto rozważyć system wsparcia tych osób umożliwiający im wypromowanie swojej twórczości, samodzielnie nie są one gotowe na pokazanie swoich prac i realizację pomysłów, które mogą wzbogacić życie kulturowe gminy.

40

Doświadczenia instytucji i organizacji wskazują na to, że warto wykraczać poza utarte ścieżki.

Podejmowanie nowych wyzwań stanowi szansę na rozwój istniejącej oferty, jej urozmaicenie

i przygotowywanie w odpowiedzi na potrzeby użytkowników. Przykładem może być tutaj

Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Skaryszewie, która podejmując się najpierw realizacji

projektu w zakresie rozwoju kompetencji cyfrowych, następnie projektu organizacji

„Poczytajek” - spotkań z książką dla dzieci, a obecnie projektu Biblioteka odkrywcą młodych

talentów, wkroczyła na ścieżkę pracy projektem. Drugi przykład to przystąpienie przez

Miejski-Gminny Ośrodek Kultury w Skarszewie do programu Dom Kultury+ Inicjatywy lokalne

2017, którego celem strategicznym jest inicjowanie działań służących wzmocnieniu

zaangażowania domów kultury w życie społeczności lokalnych. Odkrywaniu i rozwijaniu

potencjału oraz kapitału kulturowego jej członków, a także kulturotwórczych zasobów

społeczności. Główny nacisk programu położony jest na nawiązywanie przez dom kultury

stałych relacji z mieszkańcami miejscowości, na terenie których działa. Odkrywanie talentów

i wzmacnianie potencjału społecznego ma owocować stworzeniem inicjatyw na rzecz

społeczności lokalnych i przestrzeni publicznej.

Zmieniające się potrzeby mieszkańców warunkują sposób działalności i ofertę podmiotów

działających w sferze kultury. Wymagają otwartego na zmiany i elastycznego podejścia.

Wszystko to wpływa na zakres i czas pracy osób działających w kulturze. Posiadane przez

kadrę kultury kwalifikacje i wiedza muszą być uaktualniane, wzbogacane o nowe narzędzia

i metody pracy i dostosowywane do potrzeb.

Kultura ma różne oblicza, przykłady zostały opisane w niniejszym raporcie, jednak

przeważająca część realizowanych działań jest powtarzalna, brakuje nowatorskich,

niespotykanych na terenie gminy inicjatyw. Warto sięgać po rozwiązania stosowane w Polsce

przez inne instytucje i organizacje, wybrać te odpowiadające na potrzeby mieszkańców

i zrealizować u siebie dostosowując do warunków i możliwości.

Do instytucji i organizacji przez wiele lat prowadzących stabilną działalność może wkraść się

rutyna, ona zaczyna przeszkadzać, wtedy pojawia się poszukiwanie nowych pomysłów.

Instytucja powinna być ciągle w zmianie, ciągle poszukiwań nowych wyzwań aby nadążyć za

naturalnie zmieniającymi się oczekiwaniami mieszkańców.

Przykład działania wykraczającego poza standardowe zadania instytucji kultury, jest

zainicjowany przez skaryszewską bibliotekę Klub Miłośników Książki. Instytucja ta

w odpowiedzi na potrzeby użytkowników czyni starania aby dostosowywać ofertę do ich

oczekiwań poprzez co pełni funkcję ośrodka animującego kulturę i zaangażowanego w życie

społeczności lokalnej. Międzypokoleniowa grupa klubowiczek angażuje się we

współtworzenie oferty biblioteki, imponuje okazywanym entuzjazmem wobec nowych

wyzwań i otwartością na dzielenie się swoją pasją do literatury z innymi.

Rekomenduje się rozwój ruchów artystycznych, w szczególności grup teatralnych

międzypokoleniowych. Działanie to umożliwia integrację międzypokoleniową, wykorzystanie

zasobów seniorów oraz wspomaga rozwój u dzieci i młodzieży kompetencji osobistych,

społecznych (szczególnie komunikacyjnych) i kulturowych.

41

Poleca się rozważenie zapotrzebowania szkół i przedszkoli w celu zapewnienia szerszego

dostępu do oferty instytucji i stowarzyszeń z terenu gminy Skaryszew.

Uczestnicy spotkań najczęściej dzielili się marzeniami związanymi z poprawą infrastruktury

kulturalnej, rozwoju amatorskich ruchów artystycznych, integracji mieszkańców oraz

tworzeniem nieformalnych grup zainteresowań. Właśnie tworzenie, wspierani i rozwój

nieformalnych grup zainteresowań może być szansą na rozwój kultury w gminie. Tworzenie

przez mieszkańców grup może być początkiem drogi do zrealizowania swoich marzeń.

Wykorzystania zasobów kulturotwórczych w działaniach rewitalizacyjnych, wykorzystanie

Wstępów i kultury konia jako symbolu miasta, poprzez wydarzenia artystyczne oraz zjawiska

społeczne jak na przykład ulokowanie w przestrzeni publicznej rzeźby koni.

Ze względu na ograniczoną dostępność działań ośrodka kultury, należy rozważyć w jakim

stopniu inicjatorzy działań kulturalnych mogą włączyć się i wspomóc oddolne lokalne

działania mieszkańców w ich miejscowościach z wykorzystaniem bazy lokalowej w zasobach

remizo-świetlic oraz obiektów szkolnych.

Rekomenduje się kontynuowanie nawiązanej podczas warsztatów i spotkań z mieszkańcami

i stworzenie w latach kolejnych okazji do spotykania się, dyskutowania o kulturze lokalnej,

a nawet wypracowania inicjatyw kulturalnych, do wspólnej realizacji. Spotkania takie

mogłyby integrować środowisko, tworzyć atmosferę współpracy i zapobiegać konkurowaniu

ze sobą przez różne grupy i osoby. Wzmacnianie osób podejmujących wyzwanie

w działalności kulturalnej.

Rekomenduje się zbudowanie partnerstwa działającego na rzecz rozwoju lokalnej kultury.

Porozumienia ludzi, organizacji i instytucji współpracujących dla wzbogacenia i urozmaicenia

życia kulturowego i społecznego mieszkańców gminy Skaryszew. Partnerstwa stanowią

szansę na pozyskiwanie funduszy ze środków zewnętrznych w formie projektów partnerskich,

zakładających współpracę międzysektorową.

42

Spis zdjęć

Zdjęcie nr 1. Spotkanie diagnostyczne z animatorem Narodowego Centrum Kultury. Fot. M-GOK

Zdjęcie nr 2. Kawiarenka kulturalna. Fot. A. Karolak

Zdjęcie nr 3. Materiały wypracowane podczas Kawiarenki kulturalnej. Fot. M. Makowiecka

Zdjęcie nr 4. Przykład mapy wypracowanej podczas spotkań konsultacyjnych. Fot. M. Makowiecka

Zdjęcie nr 5. Spotkanie konsultacyjne w Dzierzkówku Starym. Fot. Anna Karolak

Zdjęcie nr 6. Spotkanie konsultacyjne w Makowie. Fot. Anna Karolak

Zdjęcie nr 7. Spotkanie konsultacyjne w Chomentowie Puszcz. Fot. Anna Karolak

Zdjęcie nr 8. Spotkanie konsultacyjne w Skaryszewie. Fot. Anna Karolak

Zdjęcie nr 9. Spotkanie konsultacyjne w Odechowie. Fot. Anna Karolak

Zdjęcie nr 10. Przykładowe materiały wypracowane podczas spotkań konsultacyjnych. Fot. M.

Makowiecka

Zdjęcie nr 11. Pudełko – Kultura moich marzeń. Fot. M. Makowiecka

Spis tabel

Tabela nr. 1 Zasoby społeczności wskazane przez uczestników spotkań konsultacyjnych

Opracowanie merytoryczne: Monika Makowiecka Edukacja Aktywna Kontakt e-mali: monika.makowiecka@poczta.onet.pl