Rani razvoj

Prenatalni razvoj Period novorođenčeta Rano (negativno) iskustvo

Prenatalni razvoj (lat. prae – pred,ispred, pre + lat. natus = rođen)

Fizički razvoj Senzorna osetljivost i motorna aktivnost

ploda Uticaj sredine na razvoj ploda Učenje u prenatalnom periodu Uticaj prenatalnog na kasniji razvoj

Stadijumi fizičkog razvoja u prenatalnom periodu Stadijum ovuma (grč. ovum = jaje): prve dve nedelje, od

koncepcije do vezivanja ploda za zid materice. Embrionalni stadijum (grč. embrion = zametak): od 2. –

8. Nedelje- proces organogeneze Fetalni stadijum (lat. fetus = plod): od 9. nedelje do

rođenja - razvoj morfoloških “detalja”- počeci ponašanja- počeci učenja

Deoba zigota, formiranje morule i blastule

Morula

Ektoderm – iz koga se razvijaju koža, nervni sistem i perceptivni organi

Mezoderm iz koga se razvijaju skeletni i mišićni sistem

Endoderm iz koga se razvijaju unutrašnji organi (respiratorni, digestivni itd.)

Prenatalni razvoj nervnog sistema- Nervni sistem se stvara od ektoderma- Do 18. dana starosti ektodermalni ćelijski sloj

se na leđnoj strani embriona duž središnje linije zadeblja i na taj način se stvara nervna ploča

- Na prednjem kraju nervne ploče se ubrzo po njenom stvaranju javljaju zadebljanja – plakode od kojih će se kasnije formirati čulni organi (čulo vida, sluha i mirisa) i deo jedara kranijalnih živaca

Prenatalni razvoj nervnog sistema- Nervna ploča se izdužuje i istovremeno

počinje da se ulubljuje spuštajući se svojim srednjuim delom prema unutrašnjosti tela, dok njeni zadebljani rubovi ostaju uzdignuti.Ovaj proces dovodi do sve većeg približavanja rubova nervne ploče tako da se na kraju oni spoje i oko 25. dana embrionalnog razvića formira se nervna cev od koje će se zatim razviti svi delovi centralnog nervnog sistema

Prenatalni razvoj nervnog sistema- Prednji deo nervne cevi se proširuje u

mešak koji se naziva arhencephalon (pramozak) od koga se kasnije razvijaju svi delovi mozga, a od zadnjeg, repnog dela nervne cevi kasnije nastaje kičmena moždina

- U 4. nedelji se od pramozga formiraju prosencephalon (prednji mozak), mesencephalon (srednji mozak) i rhombencephalon (rombasti zadnji mozak)

- Krajem 4. i početkom 5. nedelje formira se svih pet moždanih mehurova koji čine mozak odraslog čoveka: prosencephalon se deli u dva dela - telencephalon (prednji mozak) i diencephalon(međumozak).Mesencephalon (srednji mozak ) se ne deli. Od rhombencephalona nastaju metencephalon (zadnji ili mali mozak) i myelencephalon (završni mozak), na koji se nadovezuje kičmena moždina, jedini deo centralnog nervnog sistema koji se nalazi van lobanje.

- U toku daljeg embrionalnog razvića telencephalon se pomera znatno napred i deli se na dve hemisfere.Telencephalon raste više od drugih moždanih struktura kod čoveka pa se naziva i veliki mozak.

- Paralelno sa stvaranjem pet mehurova, a i kasnije tokom prenatalnog razvoja odvija se burna deoba, odnosno proliferacija nervnih ćelija, njihova migracija – razmeštanje po genetski utvrđenom planu na određena mesta i diferencijacija. Posle migracije, dolazi do maturacije nervnih ćelija koje uspostavljaju međusobne sinaptičke veze kao i veze sa receptorima i efektorima

- Po završenoj embriogenezi ne dolazi više do deobe nervnih ćelija

Senzorna osetljivost ploda Čulo ukusa-receptorne ćelije se formiraju već krajem

trećeg gestacionog meseca Čulo mirisa-fetus reaguje na draži velikog intenziteta Čulo dodira-plod reaguje na taktilna draženja na

samom početku fetalnog perioda Čulo vida-u 4.g. mesecu javlja se reakcija na

svetlost, pupilarni refleks. Na jake svetlosne draži fetus reaguje pokretanjem očnih kapaka i mišića.

Čulo sluha- u 5. g. mesecu fetus reaguje trzanjem na jake zvučne draži

Motorna aktivnost ploda U embrionalnom stadijumu se javljaju

miogeni i neurogeni pokreti koji nisu oblici ponašanja

U fetalnom stadijumu se javljaju prvi oblici ponašanja, koji predstavljau motorni odgovor na spoljašnje draži. Sa 14 nedelja fetus poseduje sve reflekse koji su prisutni kod novorođenčeta.

Uticaj sredine na razvoj ploda Teratogeni faktori (grč. teras = nakaza): sredinski činioci

koji dovode do malformacija ploda, smrti ili posledica koje se ispoljavaju u postnatalnom razvoju.

Zakonitosti delovanja teratogenih faktora- isti teratogen može izazvati različite posledice zavisno

od vremena kada deluje- različiti teratogeni mogu imati isto dejstvo- najosetljiviji je embrionalni period, “embrionalne

krize” pojedinih organa- fetalni stadijum je u velikoj meri zaštićen od delovanja

teratogena

Učenje u prenatalnom periodu Klasično uslovljavanje:- Speltov ogled: BD - jak zvuk, UD – taktilne

vibracije, R-trzanje Habituacija Ekspoziciono učenje- Učenje ritma spavanja (Štirman)- Pamćenje akustičnih iskustava iz prenatalnog

perioda (ogledi De Caspera): novorođenčad prilagođavaju brzinu sisanja ako se kao potkrepljivač koristi zvuk otkucaja srca ili glas majke nasuprot drugim glasovima

Uticaj prenatalnog na kasniji razvoj Humoralna teorija (lat. Humor – telesna tečnost) (Tomson):

negativna emocionalna stanja majke putem poremećene hormonske ravnoteže deluju na ponašanje ploda i na razvoj u postnatalnom periodu

Poremećen protok krvi u materici u stanjima stresa trudnice

Kortizol je inhibitor fetalnog rasta, materica može da ublaži negativni dejstvo putem pretvaranja kortizola u kortizon

Janet A. DiPietro – Umereni nivo stresa povoljno deluje na razvoj fetusa Current Directions in Psychological Science, 2004

Psihoanalitička teza o uspostavljanju afektivne veze između majke i deteta već u prenatalnom periodu

Pamćenje akustičnih iskustava iz prenatalnog perioda – De Casperov eksperiment je pokazao da novorođenčad prepoznaju pesme koje su slušali tokom prenatalnog perioda

Period novorođenčeta Kriterijumi za određivanje trajanja perioda

novorođenčeta- Vreme do zarastanja pupčane vrpce, vraćanja na

težinu pri rođenju...- Vreme potrebno da se uspostave uslovni refleksi

na svim čulima- Vreme do uspostavljanja početne adaptacije

organizma na spoljašnju sredinu-samostalan rad fizioloških sistema i stabilizacija fizioloških parametara, u proseku do kraja prvog meseca života

Prevremeno rođena deca Uzroci poremećaja u razvoju prevremeno rođene

dece- Organski faktori (moždane povrede prilikom rođenja,

neadekvatno doziranje kiseonika u inkubatoru)

- Smanjena senzorna i socijalna stimulacija tokom boravka u inkubatoru

Korner i sar.: eksperiment sa vodenim krevetićima – dodatna stimulacija dovela do opadanja epizoda apnea

Kategorije aktivnosti novorođenčeta prema Volfu Mirno spavanje Isprekidano spavanje Pospanost Pasivna budnost Aktivna budnost Plač

Senzorne i perceptivne sposobnosti novorođenčeta O senzornim i perceptivnim sposobnostima

novorođenčeta zaklučuje se na osnovu sledećih složaja psihofizioloških reakcija

- Umirivanje- Pojačana budnost (pažnja)- Uznemirenost Preferencija draži koje imaju socijalni

značaj

Senzorne i perceptivne sposobnosti novorođenčeta (nastavak)

Čulo sluha: novorođenče može da vrši grube lokalizacije izvora zvuka u pravcu levo-desno, ritmični niskofrekventni zvuci deluju umirujuće, tonovi u opsegu frekvencjai ljudskog glasa izazivaju povećanu pažnju

Čulo vida- Novorođenčad imaju smanjenu kontrastnu

osetljivost (najmanja razlika u svetlini potrebna da bi se detektovale razlike u stimulusima) u odnosu na odrasle

- Novorođenčad imaju malu vizuelnu oštrinu- Hromatska diskriminacija (sposobnost da se

razlikuju stimulusi na osnovu talasnih dužina) je smanjena u odnosu na odrasle

Mogući uzroci navedenih ograničenja su optička i retinalna nezrelost, kao i nezrelost centralnog nervnog sistema

Čulo vida- sposobnost praćenja objekta koji se kreće

skokovitim pokretim oka, pokreti oka zaostaju za pokretima objekta

- Novorođenčad se uspešnije orijentišu ka stimulusima u temporalnom u odnosu na nazalni deo vidnog polja

- preferencija za složene oblike i oblike koji podsećaju na ljudsko lice

- oštrina vida raste naglo tokom prva tri meseca, ograničeno fokusiranje udaljenih predmeta

- na uzrastu od oko 3 meseca razvija se binokularni vid

Motorno ponašanje novorođenčeta Spontani generalizovani pokreti celog tela Refleksi-specifični, urođeni, nevoljni i

stereotipni motorni odgovori na određene draži

a) Refleksi koji se ne menjaju tokom života

b) Refleksi koji se transformišu tokom razvoja

c) Refleksi koji su prisutni na rođenju i gube se u prvim mesecima života

Refleksi koji se gube Njihovo odsustvo na rođenju ili produženo trajanje

ukazuje na poremećaje u razvoju nervnog sistema- Moroov refleks, grljenja, trzanja-gubi se između 3. i 6.

meseca- Refleks Babinskog – gubi se između 4. i 6. meseca- Palmerov refleks, refleks hvatanja, gubi se do kraja prve

godine- Refleks plivanja, gubi se krajem prve godine- Refleks hodanja, gubi se u prvim nedeljama života