ragammotifukiranminangkabau
TRANSCRIPT
RAGAM MOTIF
UKIRAN MINANGKABAU
http://zulfikri.wordpress.com/http://zulfikri.orgfree.com/ukiran_00.html
RAGAM MOTIF UKIRAN MINANGKABAU
http://zulfikri.wordpress.com/http://zulfikri.orgfree.com/ukiran_00.html
PERAN KATA-KATA DALAM UKIRAN Falsafah atau pandangan hidup masyarakat adat Minagkabau adalah "adat basandi syarak syarak basandi kitabullah" (ABS-SBK) "syarak mangato, adat mamakai, alam takambang jadi guru" Dalam hal ini akal dan budi, keluasan perasaan budi sangat berperan, "manusia tahan kieh, binatang tahan lacuik, kilek baliung alah ka kaki, kilek kaco alah kamuko, tagisia lah labiah bak kanai, tasinggung labiah bak jadi". Pepatah tersebut menuntut kearifan dan kebijaksanaan manusia dalam berkata bertindak dan bekerja. Sehingga disebut pula dalam adat "nan bagarih babalabeh" sebagai hasil kearif bijaksanaan sebagai berikut :
Basilek diujung lidahMalangkah dipangka karihBamain diujuang padangTahu dikieh kato putuihTahu digelek kato abihTahu diereang jo gendeangSarato kurenah jo baenahTahu dirunciang ka
mancucuakTahu dirantiang kamalantiangTahu didahan kamahimpokTahu digantiang nan kaputuihTahu dicondong kamahimpikTahu dibiang nan katabuak
http://zulfikri.wordpress.com/ 2
Tahu diunah kamahambekTahu dibayang kato sampai Dalam melahirkan motif-motif dasar ukiran juga terdapat ungkapan adat atau pepatah petitihnya sebagai pangkal tolak renungan seni ukir Minangkabau.
Ukia banamo bungo janggiSakaki samundam panuahDibaliak gunuang maha biruDitangahnyo tatandu bararakKiri kanan baaka cinoKaliliang bungo sari manjariWarano kambang gumirabTurang manurang biludu gandumSiba batanti kiri kananBuatan jambak jambu erangBatatah intan co padiRuponyo bagirinyamKilau gumilau camburanoUkia banamo dandam tak sudahSalusin buliah diragamSalaso dapek dilariakMaukia dipapan lawehElok arak dihari panehRancak lenggang di jalan dataTiok kelok nampak balikuMakanan ukia kasamonyoCancang tadaeh jadi ukiaAlam takambang jadi guruRaso pareso tagak ditangah
Alua jo patuik mangamudiPanakiak pisau sirauikAmbiak galah batang lintabuangSalodang ambiak kaniruNan satitiak jadikan lauikNan sakapa jadikan gunuangAlam takambang jadi guruNan Basaluak nan balakaNan Bakaik nan bagagangSupayo tali nan jan putuihKaik kaik nak jan sangkahKaluak paku kacang balimbiangTampuruang lenggang lenggokkanBawo manurun ka SaruasoAnak dipangku kamanakan dibimbiangUrang kampuang dipatenggangkanTenggang nagari jan binasoTenggang sarato jo adatnyoPilin aka nak mamanjekPilin jariang nak barisiRamo-ramo sikumbang jatiKatik Endah pulang bakudoPatah tumbuah hilang bagantiPusako turun ka nan mudo
LETAK UKIRAN Walaupun tempat ukiran pada sebuah rumah "gadang" tidak muthlak ada satu jenis ukiran, namun hal ini diatur dan berpedoman juga pada ukuran "jangko" dalam adat. "Patut senteang" tidak boleh dalam, "patut" dalam boleh "senteang" , didalam "alur" dengan "patut, malabihi ancak-ancak, mangurangi sio-sio, talampau aru
http://zulfikri.wordpress.com/ 3
bapantiangan, kurang aru cirik kambiangan, condong mato ka nan elok, condong salero ka nan lamak. Namun secara umum dapat dijelaskan letaknya pada bahagian rumah "gadang" yang walaupun pada beberapa daerah di Minagkabau masih terdapat perbedaan. Adapun tempat atau letak ukiran serta jenisnya adalah sebagai berikut :
PADA LINGKUNGAN ANJUANG RUMAH
Jenis atau Ragam Ukiran :Penempatan atau lokasi Ukiran :
1. Saluak Laka 2. Labah Mangirok 3. Kalalawa Bagayuik 4. Salimpat 5. Tatandu Manyasok Bungo 6. Itiak Pulang Patang 7. Tangguak Lamah 8. Lumuik Hanyuik 9. Pesong Aia Babuih 10. Tupai Managun
pada perengpada papan galuangpada dinding haripada papan salangkopada papan sabalik anjuangpada paso-pasopada tarawangpada lambai-lambai tagakpada camin-caminpada petak dindiang hari
PADA BADAN RUMAH
Jenis atau Ragam Ukiran :Penempatan atau lokasi Ukiran :
1. Pisang Sasikek 2. Aka Cino Sagagang Duo
Gagang 3. Ukir Tirai 4. Sikambang Manih 5. Kudo Manyipak 6. Takuak Kudo Basipak 7. Saluak Laka 8. Salimpat
pada papan garebek kepala pintupada lambai-lambai garebekpada lambai-lambai di atas garebekpada dindiang tapi/jendelapada konsen jendelapada konsen jendela
http://zulfikri.wordpress.com/ 4
9. Aka Barayun 10. Kuciang Lalok 11. Pesong Aia Babuih 12. Saluak Laka
pada papan sakapiang di bawah pengadan jendelapada papan sakapiang di bawah pengadan jendelapada papan sakapiang di bawah pengadan jendelacamin-camin jendelacamin-camin jendelacamin-camin jendela
PADA TEMPAT-TEMPAT YANG UMUM LAINNYA
Jenis atau Ragam Ukiran :Penempatan atau lokasi Ukiran :
1. Tantadu Manyasok Bungo 2. Itiak Pulang Patang 3. Aka Barayun 4. Aka Duo Gagang 5. Lapiah Batang Jarami 6. Tupai Managun 7. Kalalawa Bagayuik 8. Siku Kalalawa 9. Bada Mudiak 10. Buah Palo Bapatah 11. Bungo Mangarang
Buah 12. Paruah Anggang 13. Jalo Takaka/Taserak 14. Kaluak Paku 15. Aka Cino 16. Saik Galamai 17. Kuciang Lalok 18. Lumuik Hanyuik 19. Pucuak Rabuang 20. Tampuak Manggih 21. Labah Mangirok 22. Lumuik Hanyuik/Aka
Barayun 23. Alang Babega 24. Itiak Pulang Patang 25. Daun Bodi 26. Aka Cino 27. Sajamba Makan
pada tepi ukiran besarpada tepi ukiran besarpada ukiran tengahpada lambai-lambaipada lambai-lambaipada ujung-ujung pekayuan/balokdibawah kasau dan lain-lainpada lambai-lambai dindingpada tepi ukiranpada tepi ukiranpada papan dindingujung ukir pekayuan / balokpada hamparanpada pain dan tiangpada tempe-tempe panjangpada les plangpada pangka ukiranpada tiang-tiang besarpenutup ukiranpada gonjongpada atap penipiranpada serambi / rumah gonjongpada tuturan atappada lesplank / les tempepada dindiang haripada pintupada dindiang
http://zulfikri.wordpress.com/ 5
28. Carano Kanso 29. Siriah Gadang pada ujuang peranginan
pada ujuang peranginan
( 01 )SINGO MANDONGKAK
JO TAKUAK KACANG GOREANG
Singo mandongkak namonyo ukiaUkia di papan nan sakapiangDirumah gadang sulangko gadiang
http://zulfikri.wordpress.com/ 6
Di dalam lumbuang nan bapereng
Asa di Agam Balai Gurah Kiasan jago pado adaik Ingek-ingek sabalun kanai Sadio payuang sabalun hujan Ingek-ingek nan di ataehNan di bawah kok mahimpokBaitu kieh ibaraitnyo
(02) CARANO KANSO
Carano kanso namonyo ukiaSiriah gadang lingka-balingkaBalingka jo arai pinangBatukuik dulamak kaco
http://zulfikri.wordpress.com/ 7
Kuniang sacoreng di atehnyo Pananti sutan jolong pulang Sajamba makan mairiangnyo Latak diateh pintu biliak Suko rayo raso dipakaiSanang siat puti bakuruangCupu bakaran basusun nyato Santo timbakau pakaian adat Latak di dalam carano kanso Suatu talatak di tampeknyo Ukia dikarang tampuak tangkai Pakaian balai nan saruangPariangan jo Padang PanjangUkia tuo ukia usaliWarih dek anak Indo JatiWarih nan indak putuihTutua nan samo kito danga
( 03 ) SIRIAH GADANG
Siriah gadang siriah balingkaKuniang sacoreng diatehnyoBaaleh batadah tampan
Hulu adat kapalo baso Pangka kato hulu bicaro
http://zulfikri.wordpress.com/ 8
Panyingkok peti bunian Pambukak biliak nan dalam
Susunan dari PrianganBuatan Parpatiah Nan SabatangTidan nan turun dari atehBalingka jo mufakatBalingka jo limbagoJadi pusako alam nangko
Latak diateh pintu biliak Dijujuang jo mufakat Dipikua kato baiyo
Barundiang sasudah makanBatanyo salapeh arakSiriah gadang manjadi punco
Anak kunci dalam hetongan Tando adat badiri nyato
Nan tampak sirah balingkaIsinyo adat jo pusakoBapahek diateh papanBaukia ditimbagoBacacak ateh batu
Manjadi pado zaman Tando biti adat bapakai
Tinggi nan amban jantan Dalam juo takasiak bulan
Pandai ukia di timbagoPandai pahek pado kayuDisitu hati mako sanang
Dilahia manahan bandiang Di bathin manahan tiliak Nan nyato nampak di mato
Nan bathin dibawo raso
Distulah latak makna siriahSiriah sahalai nan bagagangGagang barangkai jo bungonyoBungo nan elok katiruan
http://zulfikri.wordpress.com/ 9
Disinan tiruan adatDi situ limbago tumbuah
Laweh dikambang ka alam nangkoKucuik saleba daun siriahKok rimbun tampak di junjuangan Urek malakek di rumpunyoAka mancakam masuak tanah
Kok lah tampak siriah balingko Mangundang pintak dengan pinto Siriah naiak junjungan naiak
Baitu dandamnyo siriah nantun
Lakek di papan nan balariakUkiran di rumah gadangLukisan adat jo limbagoJadi pakaian di istano
Manjadi suri tuladan kain Umpamo ragi nan tadendeng Dalam bathin budi marangkak Lahianyo kayu nan balariak
Bathinnyo limbago cupak adapt
Adat limbago tempat diam di alam MinangkabauAlam takambang jadi guru
( 04 ) BADA MUDIAK
ITIAK PULANG PATANG
Elok susun bada mudiak
Manyonsong aia samo sakatoArak baririang samo sarasoIndak saiku nan mayalo
http://zulfikri.wordpress.com/ 10
Saiyo sakato bakayuah mudiak Tuah di ateh nan sakato Cilako kato basilang Dilukih diateh papan Diukia di rumah gadang
Rumah gadang sandaran adatAdat di alam Minangkabau Indah nian tampak dimato
Raso dibawo turun Dilahia bada nan disabuik Di bathin adat jo limbago
Kieh ibarat caro MinangAdat nan samo kito pakaiTempe manempe ukia gadangSalo manyalo dan nan banyak
Baitu latak ragam ukia Alua patuik, barih balabehnyo
( 05 )TATANDU MANYASOK
BUNGO JO BUAH NIBUANG
http://zulfikri.wordpress.com/ 11
Tatandu samo manyasokBungo satangkai kambang nyarakDibuek ukia langkok-langkokSusun barangkai tatandu bararak
Buah nibuang sato bararakBararak sarato jo putiaknyoIndah ukia jo tatahnyoRagam sarato indahnyo
Papan sabalik kagunonyoPita jo pilin kabatehnyoUkia sabalik nan tampak nyatoAdat bajalin di dalamnyo
( 06 )LUMUIK HANYUIK
Aka lapuak gagangnyo lapuakHiduik nan indak mamilihah tampek
Asa lai lambah inyo lah tumbuahDalam aia bagagang juoAia hilia lumuik pun hilia
http://zulfikri.wordpress.com/ 12
Walau tasalek di ruang batu Baguba babondoang-bondoang
Aia bapasang lumuik Bapiuah namun hiduik bapantang matiBaitu untuangnyo lumuik
Indak mancari tampek diam Hanyo manompang jo aia hilia
Indak mamiliah tampek tumbuahAsa kasampai ka muaro
Usah cameh badan kahanyuik Baguru kito kalumuik
Alam takambang jadi guruLahianyo lumuik nan disabuikBathinnyo adat Minangkabau
Dilariak di papan tapi Ukiran rumah nan di lua
Gambaran adat hiasan alam pusako salamonyo
( 07 )BUAH PALO PATAH
Rancak raginyo buah paloDikarek disusun nyatoElok tampaknyo pandangan mato
Ukia tuturan tumpuan kasauBalampih jo itiak pulang patangBasalo jo tatandu manyasok bungoRaginyo dama tirih bintang gumarau
Baitu tatah lataknyo ukia
http://zulfikri.wordpress.com/ 13
Dalam barih cupak adapt
( 08 )TAJI SIAREK
Papan gadang baujuan ukiaUkia bataji jo siarek
Talatak di papan perengBuliah di lumbuang nan baperengBaik di rumah nan baanjuang
( 09 )PARUAH ANGGANG
Paruah anggang kaluak bakaluakMangkuto di ateh ranggahSuntiangan buruang di rimbo
Runciang saragam pisau lariakPambuek ukia panca ragamPakakeh tukang ukia maukia
Tumbuak manumbuak rasuk jo paranDisinan baukia pamalanggang
http://zulfikri.wordpress.com/ 14
( 10 )SALANGKO
Rumah gadang silanko gadiangSalajang kudo balariSawah gadang lumbuang baperengPereng banamo silangko gadiangBaitu barih balabehnyoPereng baukia jo silangkoBaujuang simanggih karekTalatak di papan tabaKan ganti ukua dengan jangkoPambateh didiang sasak basusunLatak di ateh tampek nan tinggiIndak buliah karandahan
Ukia banamo ukia tuoSamo tajadi ju lumbuang nangkoSamo tadiri jo rumah gadangSamo naiak jo galombangSamo turun jo gapocongIndak baumpuak bakeh tumbuahGadang tabawo dek pungkamnyoTinggi tabawo de ruehnyo
( 11 )AKA TANGAH DUO GAGANG
Sipasan baranak jantanAnaknyo baranak pulo
http://zulfikri.wordpress.com/ 15
Anak jadih induakpun jadihAnak manjadi induak puloAlam bakalebaranManusia bakakambangan
Lukisan alam MinangkabauAda barasa di ParianganNan samo naiak jo galombangSamo turun jo kapocoang
Ukia gambaran alam bakalebaranDiukia di kasau gadangBaitu cancang tarahnyo
( 12 )BUNGO PANCA MATOHARI
JO RANTAK MALAM
http://zulfikri.wordpress.com/ 16
Panco ringek di tapi jalanMati-mati mako babuahIngek-ingek anak bajalanLauik sati rantau batuah
Bungo matohari kapunco ukiaRantak malam lingka ba lingkaGayo mantohari nan jadi rasiahCorak bulan mancari aka
Dipetak, ukia dibuekMancari tenggang jo kalakaMaragam bungo sari manjari
Baitu alam salingka lawehAlam takambang jadi guruBuliah maukia jo maragamMalukih adat jo limbagoPakaian alam saisinyo
( 13 )KUCIANG LALOK JO SAIK GALAMAI
http://zulfikri.wordpress.com/ 17
Bakirim usah bapitaruahBapasan usah baturutiManyuruah usah bakahandak hatiBana lai picayo tidakPitaruah baunyikan juoItu nan labiah rang pantangkan
Ukia ragam kuciang lalokSalo manyalo saik galamaiLatak dipucuak dindiang hariDisingok di ujuang paranParannyo ulua mangulampaiAsanyo di Gudam Balai janggoDi dalam Koto PagaruyuangUkiran Rajo Tigo Selo
Pikia-pikia mangambang katoKato rahasio baandokkanSimpan bakeh nan picayoLamak usah dimakan sajoRancak usah capek dilakekan
Ingek dirantiang kamancucuakJago di unak kamanaruangLalok usah talalu matiManyuruak usah talalu hilang
Lamak manih raso galamaiDalam gatah minyaknyo tumbuahIngek dibadan kabinaso
( 14 )PESONG AIA BABUIAH
http://zulfikri.wordpress.com/ 18
Bulek kato dek mufakaikBulek aia dek pambuluahAlua jo patuik tagak ditangahBana nan satu panyudahanSapuluah kelek ditampuahSabaleh lauik jo buiahNamun bana hanyo sabuah
Pesong babuih puputan kaliangSabuah ujuid jo mukasuikDilengong ka suok jo ka kidaDipakai baso jo basiDalam raso jo pareso
Aia luluih aia lah tinggaBana lalu hetongan tinggaNan janiah buliah diminumNan karuah lalu ka hilia
Ukia nan turun dari SaruasoPayuang panji alam MinangkabauBasa Ampek Balai nan punyo ukiaBaitu warih nan bajawekBapasang di singok jo pasarekDindiang hari tupai managun
( 15 )SIKUMBANG MANIH ( I )
http://zulfikri.wordpress.com/ 19
Kambang manih bungo nan muliaTimbalan bungo sari manjariDicaliah gunung maha biruBatangkai babuah labekBalingka baaka cinoSilang bapiuah di salo daunBuah manih satandan labekMainan bundo, simpanan putiPanyaru dagang di rantauPananti alek nan dating
Ukia diulak Tanjuang BungoPakaian Ranah MinangkabauLatak di muko adaok halaman
Ukia nan tagak surangPuti bakuruan jo aturanBaitu warih di Gudam Balai JanggoKambang tigo buatan tukangIndah di dalam maliputiAdat nan nyato bakambangan
( 16 )SIKUMBANG MANIH ( II )
http://zulfikri.wordpress.com/ 20
SIKUMBANG MANIH ( III )
SIKUMBANG MANIH ( IV )
SIKUMBANG MANIH ( V )
http://zulfikri.wordpress.com/ 21
Kambang manih bungo nan muliaTimbalan bungo sari manjariDibaliak gunung maha biruBabuah babungo puloRajo Bajalan badaulatPangulu bajalan basisampiang
Balingka baaka cinoSilang bapiuah kri kananPanyalo buah jo putiakPalingka bungo ka kambangKambang manih kulindam suto
Bujang Salamat duo sairiangUrang dalam suruah suruahanPatuah nan indak basisiahSalo manyalo di ukiranSisampiang tibo dipakaianBitu arak iriangannyoBaitu barih curiangnyoAturan di Ulak Tanjuang BungoBapakai di Gudam Balai JanggoIkutan alam saisinyo
( 17 )LAPIAH BATANG JARAMI
http://zulfikri.wordpress.com/ 22
Bilalang dapek dek manuaiLapiah balapiah batang padiTapijak dek tapak manuju lampokBakeh lalu tampek bapijakTanah lambok, bungin kok rawangNak samat padi ka lampokElok nampak dek matoIndah nan lalu kahatiTimbua kalukih papan tuaiManjala katumbuang sitinjau lauikDek arih tukang nan utuihLah jadi ukia sampai kini
Latak di panin ukia dindiangPanyalo papan nan tagakMauleh tak mangasanMambuhua tak mambukuUkia salayok sabidang dindianglapiah jarami tagak di batehBaitu arih situkang utuihPakaian anak MinangkabauPusako Tuan Gadang Pamuncak AlamBaitu curiang barih adat
( 18 )AKA DUO GAGANG
http://zulfikri.wordpress.com/ 23
Gagang nan duo saaturanLareh nan duo sasaiangKoto Piliang lareh nan buntaBodi Caniago lareh nan panjangAturan Tantejo GarhanoTurun kaukia di Guguak SikaladiPakaian lareh nan duoBacarai carai tak baragiahSamo tapakai kaduonyoTidak silang jo salisiahJauhkan sangketo di alamko
Baitu pituah Datuak nan bduoSungguahpun balain bulakannyoAliran samo kailia juoSapiak aianyo lareh nan baduoUsah manduo hati laiLukisan diukia di papanPaukia rumah nan gadangHiasan dindiang samo tapakai
( 19 )RUSO BALARI DALAM RANSANG
http://zulfikri.wordpress.com/ 24
Ingek-ingek jago-jagoKana diri kanalah badanTanduak bacapang kaki nan haluihKaruik maruik samak sametoIngek juo sabalun kanaiKulimek sabalun habihDalam hiduik di dunia koBanyak sansaro nan katumbuah
Ingek tasumbek jo tasanduangArih jo bijak ka dipakaiUlemu dalam paham bakunciBapakai ukua jo jangkoSalamat badan kasubarang
Ukia nan turun dari Tampuang tangkaiPariangan Lapan Koto nan Ampek KotoDiateh nan Ampek Koto DibawahPasangan di dakek pintu katurunPalapeh dagang kabajalan
( 20 )KALUAK PAKU KACANG BALIMBIANG
http://zulfikri.wordpress.com/ 25
Kaluak paku kaca balimbiangTampuruang lenggang lenggokanBawo manurun ka SaruasoTanam siriah jo gagangnyoAnak dipangku kamanakan di bimbiangUrang kampuang dipatenggangkanTenggang nagari jan binasoTenggang sarato jo adatnyo
Ukia nak rang SaruasoDibuek anak Balai SalasaSonsong runuik Sungai PaguBaitu curiang barih rang dahuluAnak bapangku kamanakan babimbiangSamo dibawo kaduonyoArif manganduang bijak bicaro
Kini basuo dalam ukiaLatak di rasuak paran dalamDisalasa balai-balaiBaitu tutua rang dahulu
( 21 )BUNGO DUO TANGKAI
JO BUAH PINANG-PINANG
http://zulfikri.wordpress.com/ 26
Ukia tungga buah pinangBapetak papan tampek diamBungonyo duo tangkai sajoSanang batenggang di nan lapangAdat limbago tampek diamSantoso alam saisinyo
Kiasan adat bungo pusakoDi dalam alam MinangkabauMaukia di papan lawehElok arak di hari paneh
( 22 )BUNGO TARATAI DALAM AIA
http://zulfikri.wordpress.com/ 27
Taratai, bungo tarataiTalipuak di dalam tabekUsah picayo daun takampaiDi dalam lunau urek takabek
Ukia di aliah ateh papanUjuang ukia talipuak layuaBadannyo buliah jo nan lain
Lataknyo di ateh alua patuitCondoang mato kan nan rancakCondoang salero ka nan lamak
Nan tampak papan baukiaBathinnyo adat jo pusakoBabedo lahie jo bathinTalampau bathin kalihatanBaitu suriah barih adat
( 23 )DAUN BODI
http://zulfikri.wordpress.com/ 28
Daun bodi nago taranBadaun babubgo puloTampek balinduang kapanehanDek rajo nan dahuluSamaso di Dusun TuoDaun di buek jadi ukiaBacampua campua jo akanyo
Buliah di latak di nan petakDi ujuang bakipeh ambai-ambaiTandonyo santoso alam nangko
Asa ukia di daun tuoDi Limo Kaum Duo Baleh KotoSambilan Koto Di DalamUkia rang Bodi Caniago
Dek pandai tukang maukiakanJalan pisau lariak balariakDi dalamnyo adat maha mulieKok singkek bari baulehSakapa jadikan gunuangSatitiak jadikan lauikTariklah isi maknanyoUsah diliek nyato sajoBaitu warih kito jawek
( 24 )DAUN PULUIK-PULUIK
http://zulfikri.wordpress.com/ 29
Puluik-puluik tumbuah di parakBabuah lai, mamakan tidakPauitan kambiang, tambang taranakTangah padang puputan anginKok gadang kagalang tabuahTabuah pusako di ParianganKok pupuih di surek, di batu tingga juoKok habih tumbuah puluik-puluikDalam ukia tingga juo
Ukia banamo puluik-puluikLatak di ujuang bakeh sudahUjuang rasuak ujuang paranBaitu latak tatahnyo
Asa di Batipuah ParianganDi Sumpu Batu TabaBaitu warih cupak adapt
( 25 )GAJAH BADORONG
http://zulfikri.wordpress.com/ 30
Gajah gadang ta dorong laluPilanduak mati tasapikSalisiah basa samo basaPaduko tagak di tangahGajah dilukih aka bagaluangBungo tasapik dalam guluanganItu nan tando balaranganDek adat nyato batagahDek syarak nan jauh bana
Di latak diateh papan dataTampek nan tarang kalihatanNak jaleh dek nan banyakPamimpin indak buliah basalisiah pahamHambo rakyat bapantianganBaitu barih nan tabantang
Asa ukia di Luhak AgamKambang di alam Minangkaba
( 26 )RAJO NAN TIGO SELO
http://zulfikri.wordpress.com/ 31
Rajo bajalan badaulatPangulu bajalan basisampiangAnjuang perak anjuang suasoKaduduakan rajo tigo selo
Diukia singok dindiang hariLukisan bungo tigo tangkaiDiapik daun baaka puloApik barapik daun haluihSakik tampek mintak tawaDamam bakeh mintak ubekLambangnyo Alam Minangkabau
Tampek gantiang mintak putuihBiang tampek kamamutuihHukum syarak nyato lazimHukum adat basumpah sati
Ukia di Luak Tanah DataBaitu warih nan dijawekLukisan alam nan santosoLunak langgam barihnyo jalehBanamo rajo tigo seloUkia di ateh papan sakapiangLanggam di Bodi Caniago
http://zulfikri.wordpress.com/ 32
( 27 )TUPAI MANAGUN
( I )
( II )
Tupai managun namonyo ukiaUkia diradai nan di tapi
http://zulfikri.wordpress.com/ 33
Latak di ateh tampek nan tinggiDi ujuang paran nan di singokDakek calekak padang basentakUkia di Luak Tanah DataTurun ka Alam Minangkabau
( 28 )AYAM MANCOTOK
DALAM TALAM
Ayam panaiak bundo kanduangMakan di ateh tapak tanganKini dialiah kadulang talamCiek dicotok ampek taserakDilukih jo ukia bungo cino
Di ateh papan nan balariakBanamo ukia bungo janggiDiagak mako diagiahSalah cotok bapantiangan
Baitu ragam ukia nantunKieh ibarat nan isinyoTujuah pangaja pado kitoKiasan di rumah gadang
http://zulfikri.wordpress.com/ 34
( 29 )SALUAK LAKA
Saluak nan jaleh bakaitanLaka basauh jo baukuranSilang bapiuah di dalamnyoAleh pariang jo balangoPanadah angek jo dinginPanatiang kuma baarangPalatak tambika nan kapacahNan sanang talatak di tampeknyoBuliah katangah jo katapiBaiak di ateh ruang tangahDari muko lalu ka ujuangLaka nan indak dapek tingga
Basauk untuang jo bagianLahia jo bathin di dalamnyoLahianyo aleh tambikaBathin mangaik kaukuranBalah sapiahan jo karek kuduanganBapantang putuih di dalam adatBagaikan apo nan lah tumbuahKok jauah jalang manjalangKok hampia silau manyilauKaik nan indak dapek sangkahTali nan indak buliah putuihPutuihnyo antaro batenggang
http://zulfikri.wordpress.com/ 35
Dilukih di ateh papanDibarih mako dipahekJadi ragam bungo janggiNan sakaki samundan panuahJadi hiasan di rumah gadang
Bagaluik galuang jo siku Antah siku di ateh galuangAntah galuang manitih sikuAka manjadi pangka ragamBungo manyumbua di nan putuihDi dalam bungo putiak marangkoUjuang jo pangka nan tak tampakAwal jo akhia nan tidak kalihatanBaitu ragamnyo saluak laka
Lataknyo di dalam tingkok Nak tarang tampak dimatoNak baguru bujang jo buatanDagang nak jan salah sangkoUrang di rantau saruannyoAlam takambang jadi guruImbau maimbau dalam bathinJapuik manjapuik dalam raso
Saluak laka namonyo ukiaDilariak nan rang Balai GurahUkia nan turun dari akaDilingkuang alua jo patuikLahia jo bathin ado maknanyoUtang di kito manguasai
http://zulfikri.wordpress.com/ 36
( 30 )PISANG SASIKEK
Pisang sasikek masak mudo Latak di ateh dulangPanjang jo singkek paulehkanPandai nan usah mangupalang
Baburu ka padang dataDapek ruso balang kakiBaguru kapalang ajaBak bungo kambang tak jadi
Ukia banamo pisang sasikekLatak di ateh tingkok paninjauanDindiang ari nan baranginTando maninjau jo manyuruakMaukua dalam jo dangka
http://zulfikri.wordpress.com/ 37
( 31 )KUDO MANYIPAK DALAM KANDANG
Kandang sampik kudo panyipakKapuran gadang pado asokSipak manyipak bakuhampehTinggi aia pado ruokPantangan adat Minangkabau
Baitu kieh jo ibaratUsah maangok kalua badanPantangan adat sajo galo
Ukia di tapi bawah tingkokPapan sakapiang dindiang tapiBaitu tutua tukang lukih
http://zulfikri.wordpress.com/ 38
( 32 )SALIMPAT
( I )
( II )
Salimpat namonyo akaLapiah bapiuah jo asam puyuahAbih tenggang jo kalakaLauik panuah danau malimpah
Ukia di muko dindiang tapiPanagua alek jamu datangDi bawah tingkok manambah ragamTando ibarat pado nan ado
Kayo di aka sarato budiDalam bapantang kaajuakkanDangka nan tidak kasubarangkan
http://zulfikri.wordpress.com/ 39
( 33 )TANGGUAK LAMAH
Bamulo ukia ka nan dikarangAlam takambang jadi guruLatak di muko kahadapanDi ateh papan nan sakapiang
Di bawah tingkok nan di tapiNan elok kamari paiNan bak tangguak lamah bingkaiLapang sampik gaung nan adoSasuai sajo dianikan Baitu langgam tangguak lamah
Dek pandai situkang ukiaDuo tigo ragam dibuekAmpek limo pamanihnyoElok arak dihari panehElok lenggang di jalan dataHilang baso tak bapitihHilang rono dek panyakik
Kok maukia di papan lawehBaratuih ragam nan dapekBaitu tatah barihnyo
http://zulfikri.wordpress.com/ 40
( 34 )HARIMAU DALAM PARANGKOK
Kiasan harimau dalam parangkokBungo aka nan diukiaLah basaluak balaka puloSudah bapiuah bapilin pulo
Ukia banamo ukia gadangKieh ibarat nan isinyoLatak di dindiang ukia pintuManuruik tutua nan didangaUkia rang Agam Balai GurahManuruik tatah barih adapt
http://zulfikri.wordpress.com/ 41
( 35 )JAREK TAKAMBANG
Anak kanduang sibiran tulangJarek samato bundo kanduangputuih jo apo kan diulehPaham urang satangahnyoMananti di nan gantiangJarek sarupo jo jarami
Di lukih di papan tapiGaluang bagaluang aka cinoKiasan jarek nan tatahanParingatan kapado nan basamoUsah lalai sarato lengahUsah lalok talalu matiManyuruak jan talalu hilangIngek bangek sabalun kanai
http://zulfikri.wordpress.com/ 42
( 36 )JALO TASERAK
Jalo taserak di nan dangkaIkan lari ka nan dalamAlek bak kato urang sipangkaIntan talatak di nan kalamAlek bapanggia mangko tiboBuruak nan datang bahambauanBarek ringan saiyo satidoMusuah nan indak ba imbauan
Ukia laweh balingkaranPanutuik pagu nan di atehHiasan langik-langik kabasaranTando basuriah basalasaranLaweh nan ado basibiranKabuang nan ado bakarek-anTumbuah diadat barungguanTibo di syarak samo bajaniah-anAlam santoso tampek badiam
http://zulfikri.wordpress.com/ 43
( 37 )JAMBUA CAWEK RANG PITALAH
Kabek sabalik buhua sentakTibo rang punyo lapeh sajoTibo diadat bateh jambuaBaso jo basi di dalamnyo
Cawek dibari nan bajambuaKiasan adat maha muliaJangan basuo bidal adatPutuih kalawan rampuang hiduang
Tando bakato lamak manihRundiang nan usah lalu landangUsah bakato sabuah sadangTidak marantak mahantam tanah
Dibuek ukia di rumah gadangPisau sarauik bulek taluaPandai maukia kandirianUkia diasah nak rang PitalahBaitu asa mulo jadi nyo
http://zulfikri.wordpress.com/ 44
( 38 )RAMO-RAMO INGGOK
DI UJUANG KAYU
Ramo-ramo sikumbang jatiKatik endah pulang bakudoPatah tumbuah hilang bagantiPusako lamo baitu juo
Ramo-ramo inggok di ujuangLimpapeh rumah nan gadangAncang-ancang di nagariMainan rumah nan gadang
Aka jua kabatang ukia Buah jo putiak di ujuangnyoSalo manyalo daun rimbunPutiaknyo manyumbua di kalupakBungonyo kambang bak kapak ramo-ramoHinggoknyo di ujuang putiakKayu banamo aka budiBudi marangkak dalam itu
Dek arif tukang maukiaJadi hiasan rumah nan gadangJadi mainan Puti BakuruangPusako dek Alam MinangkabauAsa nan dari tukang tuoSasian Cati Bilang PandaiAjaran Tantejo Garhano
http://zulfikri.wordpress.com/ 45
( 39 )LABAH MANGIROK
Sabondoang lalu satampuah suruikSakali tabang samo inggokMalayok tabang mandanguang-danguangBalun lai tau tujuan nyatoNamun tabangnyo basuko rioSambia malagu mandanguang panjangTabang ciek, tabang kasadonyoSaulang tinggi nan ditujuDi tangah hutan rimbo rayoLabah manyasok ragam bungo
Aka jua ka batang ukiaDaun jo bungo maragamiManganduang aka duo parkaroLahianyo aka di dalam hutanBathinnyo aka dalam kapaloAka budi tabang marangkakBaso basi ereng jo gendeangAka labah aka nan endahBudinyo baiak dituladani
Tasirok darah tukang ukiaPisau sirauik main ujuangDilapeh ka papan ukiaManjadi ukiran labah mangirokAjaran Tantejo GarhanoAturan Cati bilang PandaiDi Pariangan dahulunyoRaso basatunyo labah mangirokManjadi guru tuladan kito
http://zulfikri.wordpress.com/ 46
( 40 )KIJANG BALARI UNTUAK MANYURUAK
Alam takambang jadi guruBudi marangkak dalam raibDipandang kijang di dalam rimboDikaja musuah samo binatang
Takuik bacampua dengan rusuahLamah gumalai garak jo garikAka bamain dalam ituDek lihai tukang nan diutuihIlham tibo di dalam pandanganMailia ukia ka ujuang pisauManggamba dalam lukisan
Bamain misa jo umpamoBukan kijang tibo diukiaBuah jo bungo balinduang daunAka manjadi batang ukiaLatak dipapan rumah tanggoBidang nan laweh papan ukia
Bamain mungkin jo patuikAdat nan indak buliah tidakPutiak manyuruak dalam daunRaso umpamo putiak jo buahIndah talamun dalam itu
Asa nan dari sari manjariBungo dilereng gunuang marapiHarum sataun palayaran
http://zulfikri.wordpress.com/ 47
( 41 )SIKU-SIKU JO BUNGO LADO
( I )
( II )
Rang Padang ma-anik banangMandi basiram bungo ladoUsah dirantang panjang-panjangAmbiak sakiro kapaguno
Siku-siku basagi ampekPucuak rabuang bari ujuangnyoBaitu siku pagaran rapekNak jan ruyuang mamatah juo
Saik ajik jo galamai basagi ampekAturan adat jo limbagoDiansua jalan basilambekNan bana usah di paduo
Kieh ibarat papan ukiaAdat limbago nan isinyoTaserak buliah taseraiAdat bahinggo jo babateh
http://zulfikri.wordpress.com/ 48
( 42 )TIRAI RANG AMPEK ANGKEK
Di lingkuang paserek jo pasebangSalilik biliak nan dalamKacubuang bungo baputiakHarum sarupo sari manjari
Asa nan dari Ampek AngkekAgam Biaro Balai GurahLiuak bapilin aka jo daunDi dalam daun putiak manyumbuaAlamaiknyo mudo mangucambahBarulah tuo mamakan ragam
Batindak budi jo akaBalimpah baso jo basiEndah di dalam itu puloTandonyo rumah barajo QaliTibo di kampuang barajo mamakRumah gadang batunganaiDi lingkuang adat jo pusakoPusako Agam balai GurahDi dalam Alam Minangkabau
http://zulfikri.wordpress.com/ 49
( 43 )SIKU KALALAWA BAGAYUIK
Ukia kalalawa nan bagayuikSiku basuduit kaki jo sayokSiang lalok malam bajagoLalok bagayuik jo kukunyo
Ukia di dalam kieh juoNamo tasabuik kalalawaUkia aka nan basikuBungo baruntun jo daunnyo
Latak diateh papan singokSalo-basalo tupai managunPadang basentak tigo seloUkia rang Sumpu jo BatipuahBuliah talatak di lambai-lambai dindiangDindiang ari samo di dalam
http://zulfikri.wordpress.com/ 50
( 44 )AKA BARAYUN
Aka barayun namonyo ukiaUkia maliuak jo malambaiPiuah bapilin lamah malayokMahimbau marayu jauah
Aka jo budi nan malayokAlam takambang guru muliaAsa nan dari Agam BiaroCanduang Koto Laweh
Manuangg ulu bicaroPisau sirauik nan maukiaTukang nan utuih pandai ukiaIndahnyo baso nan malukihBaiknyo budi nan ma-isi
Dilukih di papan ukiaDipakai di rumah tanggoMungkin jo patuik jadi ukuranBaitu langgamnyo aka barayun
http://zulfikri.wordpress.com/ 51
45 )AKA CINO SAGAGANG
Ukia aka induak ukiranGambaran hiduik sa-alam nangkoAka nan jadi isi buahnyoNan tampak aka bapiuahKieh ibarat nan bapakaiPakaian adat jo limbagoAsa mulo dahulunyoCino manjadi bandianganAka labiah, bicaro tajamBaguru barajo maso itu
Dilukih kayu sabilahKiasan pilin aka cinoDalam batang rueh manyaloDisalo daun baaka puloIlia mudiak aka manyaloKa ateh ka bawah pucuak mangulaiBadaun sambia manyaloLiauk bak cando kaputuihLeoh bak cando kakusuikNamun pucuak manyumbua juo
Kok hiduik di aia hiliaManjala di junjuangan siriahKok tinggi di batang urangBitu hiduiknyo akaAka mangulai mangucambahPaham hakikat pagunokan
http://zulfikri.wordpress.com/ 52