ragammotifukiranminangkabau

60
RAGAM MOTIF UKIRAN MINANGKABAU http://zulfikri.wordpress.com/ http://zulfikri.orgfree.com/ukiran_00.html

Upload: vicky-satyawardana

Post on 25-Jun-2015

361 views

Category:

Documents


11 download

TRANSCRIPT

Page 1: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

RAGAM MOTIF

UKIRAN MINANGKABAU

http://zulfikri.wordpress.com/http://zulfikri.orgfree.com/ukiran_00.html

Page 2: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

RAGAM MOTIF UKIRAN MINANGKABAU

http://zulfikri.wordpress.com/http://zulfikri.orgfree.com/ukiran_00.html

PERAN KATA-KATA  DALAM UKIRAN   Falsafah atau pandangan hidup masyarakat adat Minagkabau adalah "adat basandi syarak syarak basandi kitabullah" (ABS-SBK) "syarak mangato, adat mamakai, alam takambang jadi guru"  Dalam hal ini akal dan budi, keluasan perasaan budi sangat berperan, "manusia tahan kieh, binatang tahan lacuik, kilek baliung alah ka kaki, kilek kaco alah kamuko, tagisia lah labiah bak kanai, tasinggung labiah bak jadi". Pepatah tersebut menuntut kearifan dan kebijaksanaan manusia dalam berkata bertindak dan bekerja. Sehingga disebut pula dalam adat "nan bagarih babalabeh" sebagai hasil kearif bijaksanaan sebagai berikut :   

Basilek diujung lidahMalangkah dipangka karihBamain diujuang padangTahu dikieh kato putuihTahu digelek kato abihTahu diereang jo gendeangSarato kurenah jo baenahTahu dirunciang ka

mancucuakTahu dirantiang kamalantiangTahu didahan kamahimpokTahu digantiang nan kaputuihTahu dicondong kamahimpikTahu dibiang nan katabuak

http://zulfikri.wordpress.com/ 2

Page 3: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

Tahu diunah kamahambekTahu dibayang kato sampai  Dalam melahirkan motif-motif dasar ukiran juga terdapat ungkapan adat atau pepatah petitihnya sebagai pangkal tolak renungan seni ukir Minangkabau.

 

Ukia banamo bungo janggiSakaki samundam panuahDibaliak gunuang maha biruDitangahnyo tatandu bararakKiri kanan baaka cinoKaliliang bungo sari manjariWarano kambang gumirabTurang manurang biludu gandumSiba batanti kiri kananBuatan jambak jambu erangBatatah intan co padiRuponyo bagirinyamKilau gumilau camburanoUkia banamo dandam tak sudahSalusin buliah diragamSalaso dapek dilariakMaukia dipapan lawehElok arak dihari panehRancak lenggang di jalan dataTiok kelok nampak balikuMakanan ukia kasamonyoCancang tadaeh jadi ukiaAlam takambang jadi guruRaso pareso tagak ditangah

Alua jo patuik mangamudiPanakiak pisau sirauikAmbiak galah batang lintabuangSalodang ambiak kaniruNan satitiak jadikan lauikNan sakapa jadikan gunuangAlam takambang jadi guruNan Basaluak nan balakaNan Bakaik nan bagagangSupayo tali nan jan putuihKaik kaik nak jan sangkahKaluak paku kacang balimbiangTampuruang lenggang lenggokkanBawo manurun ka SaruasoAnak dipangku kamanakan dibimbiangUrang kampuang dipatenggangkanTenggang nagari jan binasoTenggang sarato jo adatnyoPilin aka nak mamanjekPilin jariang nak barisiRamo-ramo sikumbang jatiKatik Endah pulang bakudoPatah tumbuah hilang bagantiPusako turun ka nan mudo

      

LETAK UKIRAN      Walaupun tempat ukiran pada sebuah rumah "gadang" tidak muthlak ada satu jenis ukiran, namun hal ini diatur dan berpedoman juga pada ukuran "jangko" dalam adat. "Patut senteang" tidak boleh dalam, "patut" dalam boleh "senteang" , didalam "alur"  dengan "patut, malabihi ancak-ancak, mangurangi sio-sio, talampau aru

http://zulfikri.wordpress.com/ 3

Page 4: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

bapantiangan, kurang aru cirik kambiangan, condong mato ka nan elok, condong salero ka nan lamak. Namun secara umum dapat dijelaskan letaknya pada bahagian rumah "gadang"  yang walaupun pada beberapa daerah di Minagkabau masih terdapat perbedaan. Adapun tempat atau letak ukiran serta jenisnya adalah sebagai berikut :

  PADA LINGKUNGAN ANJUANG RUMAH   

     Jenis atau Ragam Ukiran :Penempatan atau lokasi Ukiran :

1. Saluak Laka  2. Labah Mangirok  3. Kalalawa Bagayuik  4. Salimpat 5. Tatandu Manyasok Bungo 6. Itiak Pulang Patang 7. Tangguak Lamah 8. Lumuik Hanyuik 9. Pesong Aia Babuih 10. Tupai Managun

pada perengpada papan galuangpada dinding haripada papan salangkopada papan sabalik anjuangpada paso-pasopada tarawangpada lambai-lambai tagakpada camin-caminpada petak dindiang hari

 

PADA BADAN RUMAH   

     Jenis atau Ragam Ukiran :Penempatan atau lokasi Ukiran :

1. Pisang Sasikek 2. Aka Cino Sagagang Duo

Gagang 3. Ukir Tirai 4. Sikambang Manih 5. Kudo Manyipak 6. Takuak Kudo Basipak 7. Saluak Laka 8. Salimpat

pada papan garebek kepala pintupada lambai-lambai garebekpada lambai-lambai di atas garebekpada dindiang tapi/jendelapada konsen jendelapada konsen jendela

http://zulfikri.wordpress.com/ 4

Page 5: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

9. Aka Barayun 10. Kuciang Lalok 11. Pesong Aia Babuih 12. Saluak Laka

pada papan sakapiang di bawah pengadan jendelapada papan sakapiang di bawah pengadan jendelapada papan sakapiang di bawah pengadan jendelacamin-camin jendelacamin-camin jendelacamin-camin jendela

 

PADA TEMPAT-TEMPAT YANG UMUM LAINNYA   

     Jenis atau Ragam Ukiran :Penempatan atau lokasi Ukiran :

1. Tantadu Manyasok Bungo 2. Itiak Pulang Patang 3. Aka Barayun 4. Aka Duo Gagang 5. Lapiah Batang Jarami 6. Tupai Managun 7. Kalalawa Bagayuik 8. Siku Kalalawa 9. Bada Mudiak 10. Buah Palo Bapatah 11. Bungo Mangarang

Buah 12. Paruah Anggang 13. Jalo Takaka/Taserak 14. Kaluak Paku 15. Aka Cino 16. Saik Galamai 17. Kuciang Lalok 18. Lumuik Hanyuik 19. Pucuak Rabuang 20. Tampuak Manggih 21. Labah Mangirok 22. Lumuik Hanyuik/Aka

Barayun 23. Alang Babega 24. Itiak Pulang Patang 25. Daun Bodi 26. Aka Cino 27. Sajamba Makan

pada tepi ukiran besarpada tepi ukiran besarpada ukiran tengahpada lambai-lambaipada lambai-lambaipada ujung-ujung pekayuan/balokdibawah kasau dan lain-lainpada lambai-lambai dindingpada tepi ukiranpada tepi ukiranpada papan dindingujung ukir pekayuan / balokpada hamparanpada pain dan tiangpada tempe-tempe panjangpada les plangpada pangka ukiranpada tiang-tiang besarpenutup ukiranpada gonjongpada atap penipiranpada serambi / rumah gonjongpada tuturan atappada lesplank / les tempepada dindiang haripada pintupada dindiang

http://zulfikri.wordpress.com/ 5

Page 6: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

28. Carano Kanso 29. Siriah Gadang pada ujuang peranginan

pada ujuang peranginan

( 01 )SINGO MANDONGKAK 

JO TAKUAK KACANG GOREANG 

  

  Singo mandongkak namonyo ukiaUkia di papan nan sakapiangDirumah gadang sulangko gadiang

http://zulfikri.wordpress.com/ 6

Page 7: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

Di dalam lumbuang nan bapereng

Asa di Agam Balai Gurah    Kiasan jago pado adaik    Ingek-ingek sabalun kanai    Sadio payuang sabalun hujan  Ingek-ingek nan di ataehNan di bawah kok mahimpokBaitu kieh ibaraitnyo

(02) CARANO KANSO

 

  Carano kanso namonyo ukiaSiriah gadang lingka-balingkaBalingka jo arai pinangBatukuik dulamak kaco  

http://zulfikri.wordpress.com/ 7

Page 8: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

    Kuniang sacoreng di atehnyo    Pananti sutan jolong pulang    Sajamba makan mairiangnyo    Latak diateh pintu biliak Suko rayo raso dipakaiSanang siat puti bakuruangCupu bakaran basusun nyato      Santo timbakau pakaian adat    Latak di dalam carano kanso    Suatu talatak di tampeknyo    Ukia dikarang tampuak tangkai  Pakaian balai nan saruangPariangan jo Padang PanjangUkia tuo ukia usaliWarih dek anak Indo JatiWarih nan indak putuihTutua nan samo kito danga 

( 03 ) SIRIAH GADANG

 

  

 Siriah gadang siriah balingkaKuniang sacoreng diatehnyoBaaleh batadah tampan

    Hulu adat kapalo baso    Pangka kato hulu bicaro

http://zulfikri.wordpress.com/ 8

Page 9: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

    Panyingkok peti bunian    Pambukak biliak nan dalam

Susunan dari PrianganBuatan Parpatiah Nan SabatangTidan nan turun dari atehBalingka jo mufakatBalingka jo limbagoJadi pusako alam nangko

Latak diateh pintu biliak    Dijujuang jo mufakat    Dipikua kato baiyo

Barundiang sasudah makanBatanyo salapeh arakSiriah gadang manjadi punco

    Anak kunci dalam hetongan    Tando adat badiri nyato 

Nan tampak sirah balingkaIsinyo adat jo pusakoBapahek diateh papanBaukia ditimbagoBacacak ateh batu

    Manjadi pado zaman    Tando biti adat bapakai

Tinggi nan amban jantan    Dalam juo takasiak bulan

Pandai ukia  di timbagoPandai pahek pado kayuDisitu hati mako sanang

    Dilahia manahan bandiang    Di bathin manahan tiliak    Nan nyato nampak di mato

Nan bathin dibawo raso

Distulah latak makna siriahSiriah sahalai nan bagagangGagang barangkai jo bungonyoBungo nan elok katiruan

http://zulfikri.wordpress.com/ 9

Page 10: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

    Disinan tiruan adatDi situ limbago tumbuah

Laweh dikambang ka alam nangkoKucuik saleba daun siriahKok rimbun tampak di junjuangan Urek malakek di rumpunyoAka mancakam masuak tanah

    Kok lah tampak siriah balingko    Mangundang pintak dengan pinto    Siriah naiak junjungan naiak

Baitu dandamnyo siriah nantun

Lakek di papan nan balariakUkiran di rumah gadangLukisan adat jo limbagoJadi pakaian di istano

    Manjadi suri tuladan kain    Umpamo ragi nan tadendeng    Dalam bathin budi marangkak    Lahianyo kayu nan balariak

Bathinnyo limbago cupak adapt

Adat limbago tempat diam di alam MinangkabauAlam takambang jadi guru

( 04 ) BADA MUDIAK

ITIAK PULANG PATANG   

                           Elok susun bada mudiak

Manyonsong aia samo sakatoArak baririang samo sarasoIndak saiku nan mayalo

http://zulfikri.wordpress.com/ 10

Page 11: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

     Saiyo sakato bakayuah mudiak     Tuah di ateh nan sakato     Cilako kato basilang     Dilukih diateh papan     Diukia di rumah gadang

Rumah gadang sandaran adatAdat di alam Minangkabau Indah nian tampak dimato

     Raso dibawo turun     Dilahia bada nan disabuik     Di bathin adat jo limbago

Kieh ibarat caro MinangAdat nan samo kito pakaiTempe manempe ukia gadangSalo manyalo dan nan banyak

     Baitu latak ragam ukia     Alua patuik, barih balabehnyo

( 05 )TATANDU MANYASOK 

BUNGO JO BUAH NIBUANG

http://zulfikri.wordpress.com/ 11

Page 12: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

Tatandu samo manyasokBungo satangkai kambang nyarakDibuek ukia langkok-langkokSusun barangkai tatandu bararak 

Buah nibuang sato bararakBararak sarato jo putiaknyoIndah ukia jo tatahnyoRagam sarato indahnyo 

 Papan sabalik kagunonyoPita jo pilin kabatehnyoUkia sabalik nan tampak nyatoAdat bajalin di dalamnyo

( 06 )LUMUIK HANYUIK

Aka lapuak gagangnyo lapuakHiduik nan indak mamilihah tampek

Asa lai lambah inyo lah tumbuahDalam aia bagagang juoAia hilia lumuik pun hilia

http://zulfikri.wordpress.com/ 12

Page 13: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

     Walau tasalek di ruang batu     Baguba babondoang-bondoang

Aia bapasang lumuik Bapiuah namun hiduik bapantang matiBaitu untuangnyo lumuik

     Indak mancari tampek diam     Hanyo manompang jo aia hilia

Indak mamiliah tampek tumbuahAsa kasampai ka muaro

     Usah cameh badan kahanyuik     Baguru kito kalumuik

Alam takambang jadi guruLahianyo lumuik  nan disabuikBathinnyo adat Minangkabau

     Dilariak di papan tapi     Ukiran rumah nan di lua

Gambaran adat hiasan alam pusako salamonyo 

( 07 )BUAH PALO PATAH

Rancak raginyo buah paloDikarek disusun nyatoElok tampaknyo pandangan mato

Ukia tuturan tumpuan kasauBalampih jo itiak pulang patangBasalo jo tatandu manyasok bungoRaginyo dama tirih bintang gumarau

Baitu tatah lataknyo ukia

http://zulfikri.wordpress.com/ 13

Page 14: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

Dalam barih cupak adapt

( 08 )TAJI SIAREK

Papan gadang baujuan ukiaUkia bataji jo siarek

Talatak di papan perengBuliah di lumbuang nan baperengBaik di rumah nan baanjuang

( 09 )PARUAH ANGGANG

Paruah anggang kaluak bakaluakMangkuto di ateh ranggahSuntiangan buruang di rimbo

Runciang saragam pisau lariakPambuek ukia panca ragamPakakeh tukang ukia maukia

Tumbuak manumbuak rasuk jo paranDisinan baukia pamalanggang

http://zulfikri.wordpress.com/ 14

Page 15: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 10 )SALANGKO

Rumah gadang silanko gadiangSalajang kudo balariSawah gadang lumbuang baperengPereng banamo silangko gadiangBaitu barih balabehnyoPereng baukia jo silangkoBaujuang simanggih karekTalatak di papan tabaKan ganti ukua dengan jangkoPambateh didiang sasak basusunLatak di ateh tampek nan tinggiIndak buliah karandahan 

Ukia banamo ukia tuoSamo tajadi ju lumbuang nangkoSamo tadiri jo rumah gadangSamo naiak jo galombangSamo turun jo gapocongIndak baumpuak bakeh tumbuahGadang tabawo dek pungkamnyoTinggi tabawo de ruehnyo

( 11 )AKA TANGAH DUO GAGANG

Sipasan baranak jantanAnaknyo baranak pulo

http://zulfikri.wordpress.com/ 15

Page 16: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

Anak jadih induakpun jadihAnak manjadi induak puloAlam bakalebaranManusia bakakambangan

Lukisan alam MinangkabauAda barasa di ParianganNan samo naiak jo galombangSamo turun jo kapocoang

Ukia gambaran alam bakalebaranDiukia di kasau gadangBaitu cancang tarahnyo

( 12 )BUNGO PANCA MATOHARI 

JO RANTAK MALAM

http://zulfikri.wordpress.com/ 16

Page 17: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

Panco ringek di tapi jalanMati-mati mako babuahIngek-ingek anak bajalanLauik sati rantau batuah 

Bungo matohari kapunco ukiaRantak malam lingka ba lingkaGayo mantohari nan jadi rasiahCorak bulan mancari aka 

Dipetak, ukia dibuekMancari tenggang jo kalakaMaragam bungo sari manjari

 Baitu alam salingka lawehAlam takambang jadi guruBuliah maukia jo maragamMalukih adat jo limbagoPakaian alam saisinyo

( 13 )KUCIANG LALOK JO SAIK GALAMAI

http://zulfikri.wordpress.com/ 17

Page 18: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

Bakirim  usah bapitaruahBapasan usah baturutiManyuruah usah bakahandak hatiBana lai picayo tidakPitaruah baunyikan juoItu nan labiah rang pantangkan 

Ukia ragam kuciang lalokSalo manyalo saik galamaiLatak dipucuak dindiang hariDisingok di ujuang paranParannyo ulua mangulampaiAsanyo di Gudam Balai janggoDi dalam Koto PagaruyuangUkiran Rajo Tigo Selo

Pikia-pikia mangambang katoKato rahasio baandokkanSimpan bakeh nan picayoLamak usah dimakan sajoRancak usah capek dilakekan 

Ingek dirantiang kamancucuakJago di unak kamanaruangLalok usah talalu matiManyuruak usah talalu hilang

 Lamak manih raso galamaiDalam gatah minyaknyo tumbuahIngek dibadan kabinaso

( 14 )PESONG AIA BABUIAH

http://zulfikri.wordpress.com/ 18

Page 19: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

Bulek kato dek mufakaikBulek aia dek pambuluahAlua jo patuik tagak ditangahBana nan satu panyudahanSapuluah kelek ditampuahSabaleh lauik jo buiahNamun bana hanyo sabuah 

Pesong babuih puputan kaliangSabuah ujuid jo mukasuikDilengong ka suok jo ka kidaDipakai baso jo basiDalam raso jo pareso

Aia luluih aia lah tinggaBana lalu hetongan tinggaNan janiah buliah diminumNan karuah lalu ka hilia  

Ukia nan turun dari SaruasoPayuang panji alam MinangkabauBasa Ampek Balai nan punyo ukiaBaitu warih nan bajawekBapasang di singok jo pasarekDindiang hari tupai managun

( 15 )SIKUMBANG MANIH ( I )

http://zulfikri.wordpress.com/ 19

Page 20: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

Kambang manih bungo nan muliaTimbalan bungo sari manjariDicaliah gunung maha biruBatangkai babuah labekBalingka baaka cinoSilang bapiuah di salo daunBuah manih satandan labekMainan bundo, simpanan putiPanyaru dagang di rantauPananti alek nan dating

Ukia diulak Tanjuang BungoPakaian Ranah MinangkabauLatak di muko adaok halaman 

  Ukia nan tagak surangPuti bakuruan jo aturanBaitu warih di Gudam Balai JanggoKambang tigo buatan tukangIndah di dalam maliputiAdat nan nyato bakambangan

( 16 )SIKUMBANG MANIH ( II )

http://zulfikri.wordpress.com/ 20

Page 21: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

 SIKUMBANG MANIH ( III )

 SIKUMBANG MANIH ( IV )

 SIKUMBANG MANIH ( V )

http://zulfikri.wordpress.com/ 21

Page 22: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

Kambang manih bungo nan muliaTimbalan bungo sari manjariDibaliak gunung maha biruBabuah babungo puloRajo Bajalan badaulatPangulu bajalan basisampiang 

Balingka baaka cinoSilang bapiuah kri kananPanyalo buah jo putiakPalingka bungo ka kambangKambang manih kulindam suto

Bujang Salamat duo sairiangUrang dalam suruah suruahanPatuah nan indak basisiahSalo manyalo di ukiranSisampiang tibo dipakaianBitu arak iriangannyoBaitu barih curiangnyoAturan di Ulak Tanjuang BungoBapakai di Gudam Balai JanggoIkutan alam saisinyo

( 17 )LAPIAH BATANG JARAMI

http://zulfikri.wordpress.com/ 22

Page 23: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

Bilalang dapek dek manuaiLapiah balapiah batang padiTapijak dek tapak manuju lampokBakeh lalu tampek bapijakTanah lambok, bungin kok rawangNak samat padi ka lampokElok nampak dek matoIndah nan lalu kahatiTimbua kalukih papan tuaiManjala katumbuang sitinjau lauikDek arih tukang nan utuihLah jadi ukia sampai kini

Latak di panin ukia dindiangPanyalo papan nan tagakMauleh tak mangasanMambuhua tak mambukuUkia salayok sabidang dindianglapiah jarami tagak di batehBaitu arih situkang utuihPakaian anak MinangkabauPusako Tuan Gadang Pamuncak AlamBaitu curiang barih adat

( 18 )AKA DUO GAGANG

http://zulfikri.wordpress.com/ 23

Page 24: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

Gagang nan duo saaturanLareh nan duo sasaiangKoto Piliang lareh nan buntaBodi Caniago lareh nan panjangAturan Tantejo GarhanoTurun kaukia di Guguak SikaladiPakaian lareh nan duoBacarai carai tak baragiahSamo tapakai kaduonyoTidak silang jo salisiahJauhkan sangketo di alamko

Baitu pituah Datuak nan bduoSungguahpun balain bulakannyoAliran samo kailia juoSapiak aianyo lareh nan baduoUsah manduo hati laiLukisan diukia di papanPaukia rumah nan gadangHiasan dindiang samo tapakai

( 19 )RUSO BALARI DALAM RANSANG

http://zulfikri.wordpress.com/ 24

Page 25: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

Ingek-ingek jago-jagoKana diri kanalah badanTanduak bacapang kaki nan haluihKaruik maruik samak sametoIngek juo sabalun kanaiKulimek sabalun habihDalam hiduik di dunia koBanyak sansaro nan katumbuah

Ingek tasumbek jo tasanduangArih jo bijak ka dipakaiUlemu dalam paham bakunciBapakai ukua jo jangkoSalamat badan kasubarang

Ukia nan turun dari Tampuang tangkaiPariangan Lapan Koto nan Ampek KotoDiateh nan Ampek Koto DibawahPasangan di dakek pintu katurunPalapeh dagang kabajalan

( 20 )KALUAK PAKU KACANG BALIMBIANG

http://zulfikri.wordpress.com/ 25

Page 26: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

  Kaluak paku kaca balimbiangTampuruang lenggang lenggokanBawo manurun ka SaruasoTanam siriah jo gagangnyoAnak dipangku kamanakan di bimbiangUrang kampuang dipatenggangkanTenggang nagari jan binasoTenggang sarato jo adatnyo 

Ukia nak rang SaruasoDibuek anak Balai SalasaSonsong runuik Sungai PaguBaitu curiang barih rang dahuluAnak bapangku kamanakan babimbiangSamo dibawo kaduonyoArif manganduang bijak bicaro

Kini basuo dalam ukiaLatak di rasuak paran dalamDisalasa balai-balaiBaitu tutua rang dahulu

( 21 )BUNGO DUO TANGKAI 

JO BUAH PINANG-PINANG

http://zulfikri.wordpress.com/ 26

Page 27: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

 

Ukia tungga buah pinangBapetak papan tampek diamBungonyo duo tangkai sajoSanang batenggang di nan lapangAdat limbago tampek diamSantoso alam saisinyo 

Kiasan adat bungo pusakoDi dalam alam MinangkabauMaukia di papan lawehElok arak di hari paneh

( 22 )BUNGO TARATAI DALAM AIA

http://zulfikri.wordpress.com/ 27

Page 28: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

Taratai, bungo tarataiTalipuak di dalam tabekUsah picayo daun takampaiDi dalam lunau urek takabek 

Ukia di aliah ateh papanUjuang ukia talipuak layuaBadannyo buliah jo nan lain

 Lataknyo di ateh alua patuitCondoang mato kan nan rancakCondoang salero ka nan lamak 

Nan tampak papan baukiaBathinnyo adat jo pusakoBabedo lahie jo bathinTalampau bathin kalihatanBaitu suriah barih adat

( 23 )DAUN BODI

http://zulfikri.wordpress.com/ 28

Page 29: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

Daun bodi nago taranBadaun babubgo puloTampek balinduang kapanehanDek rajo nan dahuluSamaso di Dusun TuoDaun di buek jadi ukiaBacampua campua jo akanyo 

Buliah di latak di nan petakDi ujuang bakipeh ambai-ambaiTandonyo santoso alam nangko

 Asa ukia di daun tuoDi Limo Kaum Duo Baleh KotoSambilan Koto Di DalamUkia rang Bodi Caniago 

Dek pandai tukang maukiakanJalan pisau lariak balariakDi dalamnyo adat maha mulieKok singkek bari baulehSakapa jadikan gunuangSatitiak jadikan lauikTariklah isi maknanyoUsah diliek nyato sajoBaitu warih kito jawek

( 24 )DAUN PULUIK-PULUIK

http://zulfikri.wordpress.com/ 29

Page 30: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

 

Puluik-puluik tumbuah di parakBabuah lai, mamakan tidakPauitan kambiang, tambang taranakTangah padang puputan anginKok gadang kagalang tabuahTabuah pusako di ParianganKok pupuih di surek, di batu tingga juoKok habih tumbuah puluik-puluikDalam ukia tingga juo 

Ukia banamo puluik-puluikLatak di ujuang bakeh sudahUjuang rasuak ujuang paranBaitu latak tatahnyo

 Asa di Batipuah ParianganDi Sumpu Batu TabaBaitu warih cupak adapt

( 25 )GAJAH BADORONG

http://zulfikri.wordpress.com/ 30

Page 31: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

 

Gajah gadang ta dorong laluPilanduak mati tasapikSalisiah basa samo basaPaduko tagak di tangahGajah dilukih aka bagaluangBungo tasapik dalam guluanganItu nan tando balaranganDek adat nyato batagahDek syarak nan jauh bana 

Di latak diateh papan dataTampek nan tarang kalihatanNak jaleh dek nan banyakPamimpin indak buliah basalisiah pahamHambo rakyat bapantianganBaitu barih nan tabantang

 Asa ukia di Luhak AgamKambang di alam Minangkaba

( 26 )RAJO NAN TIGO SELO

http://zulfikri.wordpress.com/ 31

Page 32: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

 

Rajo bajalan badaulatPangulu bajalan basisampiangAnjuang perak anjuang suasoKaduduakan rajo tigo selo 

Diukia singok dindiang hariLukisan bungo tigo tangkaiDiapik daun baaka puloApik barapik daun haluihSakik tampek mintak tawaDamam bakeh mintak ubekLambangnyo Alam Minangkabau

 Tampek gantiang mintak putuihBiang tampek kamamutuihHukum syarak nyato lazimHukum adat basumpah sati 

Ukia di Luak Tanah DataBaitu warih nan dijawekLukisan alam nan santosoLunak langgam barihnyo jalehBanamo rajo tigo seloUkia di ateh papan sakapiangLanggam di Bodi Caniago

http://zulfikri.wordpress.com/ 32

Page 33: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 27 )TUPAI MANAGUN

 ( I )     

 ( II )

Tupai managun namonyo ukiaUkia diradai nan di tapi

http://zulfikri.wordpress.com/ 33

Page 34: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

Latak di ateh tampek nan tinggiDi ujuang paran nan di singokDakek calekak padang basentakUkia di Luak Tanah DataTurun ka Alam Minangkabau

( 28 )AYAM MANCOTOK 

DALAM TALAM

 

Ayam panaiak bundo kanduangMakan di ateh tapak tanganKini dialiah kadulang talamCiek dicotok ampek taserakDilukih jo ukia bungo cino 

Di ateh papan nan balariakBanamo ukia bungo janggiDiagak mako diagiahSalah cotok bapantiangan

 Baitu ragam ukia nantunKieh ibarat nan isinyoTujuah pangaja pado kitoKiasan di rumah gadang

 

http://zulfikri.wordpress.com/ 34

Page 35: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 29 )SALUAK LAKA

Saluak nan jaleh bakaitanLaka basauh jo baukuranSilang bapiuah di dalamnyoAleh pariang jo balangoPanadah angek jo dinginPanatiang kuma baarangPalatak tambika nan kapacahNan sanang talatak di tampeknyoBuliah katangah jo katapiBaiak di ateh ruang tangahDari muko lalu ka ujuangLaka nan indak dapek tingga 

Basauk untuang jo bagianLahia jo bathin di dalamnyoLahianyo aleh tambikaBathin mangaik kaukuranBalah sapiahan jo karek kuduanganBapantang putuih di dalam adatBagaikan apo nan lah tumbuahKok jauah jalang manjalangKok hampia silau manyilauKaik nan indak dapek sangkahTali nan indak buliah putuihPutuihnyo antaro batenggang

http://zulfikri.wordpress.com/ 35

Page 36: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

 Dilukih di ateh papanDibarih mako dipahekJadi ragam bungo janggiNan sakaki samundan panuahJadi hiasan di rumah gadang

Bagaluik galuang jo siku Antah siku di ateh galuangAntah galuang manitih sikuAka manjadi pangka ragamBungo manyumbua di nan putuihDi dalam bungo putiak marangkoUjuang jo pangka nan tak tampakAwal jo akhia nan tidak kalihatanBaitu ragamnyo saluak laka

  Lataknyo di dalam tingkok Nak tarang tampak dimatoNak baguru bujang jo buatanDagang nak jan salah sangkoUrang di rantau saruannyoAlam takambang jadi guruImbau maimbau dalam bathinJapuik manjapuik dalam raso 

Saluak laka namonyo ukiaDilariak nan rang Balai GurahUkia nan turun dari akaDilingkuang alua jo patuikLahia jo bathin ado maknanyoUtang di kito manguasai

http://zulfikri.wordpress.com/ 36

Page 37: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 30 )PISANG SASIKEK

 

Pisang sasikek masak mudo Latak di ateh dulangPanjang jo singkek paulehkanPandai nan usah mangupalang 

Baburu ka padang dataDapek ruso balang kakiBaguru kapalang ajaBak bungo kambang tak jadi

 Ukia banamo pisang sasikekLatak di ateh tingkok paninjauanDindiang ari nan baranginTando maninjau jo manyuruakMaukua dalam jo dangka

http://zulfikri.wordpress.com/ 37

Page 38: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 31 )KUDO MANYIPAK DALAM KANDANG

 

Kandang sampik kudo panyipakKapuran gadang pado asokSipak manyipak bakuhampehTinggi aia pado ruokPantangan adat Minangkabau 

Baitu kieh jo ibaratUsah maangok kalua badanPantangan adat sajo galo

 Ukia di tapi bawah tingkokPapan sakapiang dindiang tapiBaitu tutua tukang lukih

http://zulfikri.wordpress.com/ 38

Page 39: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 32 )SALIMPAT

 ( I )

( II )

Salimpat namonyo akaLapiah bapiuah jo asam puyuahAbih tenggang jo kalakaLauik panuah danau malimpah 

Ukia di muko dindiang tapiPanagua alek jamu datangDi bawah tingkok manambah ragamTando ibarat pado nan ado

 Kayo di aka sarato budiDalam bapantang kaajuakkanDangka nan tidak kasubarangkan

http://zulfikri.wordpress.com/ 39

Page 40: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 33 )TANGGUAK LAMAH

 

Bamulo ukia ka nan dikarangAlam takambang jadi guruLatak di muko kahadapanDi ateh papan nan sakapiang 

Di bawah tingkok nan di tapiNan elok kamari paiNan bak tangguak lamah bingkaiLapang sampik gaung nan adoSasuai sajo dianikan Baitu langgam tangguak lamah

 Dek pandai situkang ukiaDuo tigo ragam dibuekAmpek limo pamanihnyoElok arak dihari panehElok lenggang di jalan dataHilang baso tak bapitihHilang rono dek panyakik

 Kok maukia di papan lawehBaratuih ragam nan dapekBaitu tatah barihnyo

http://zulfikri.wordpress.com/ 40

Page 41: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 34 )HARIMAU DALAM PARANGKOK

 

Kiasan harimau dalam parangkokBungo aka nan diukiaLah basaluak balaka puloSudah bapiuah bapilin pulo 

Ukia banamo ukia gadangKieh ibarat nan isinyoLatak di dindiang ukia pintuManuruik tutua nan didangaUkia rang Agam Balai GurahManuruik tatah barih adapt

http://zulfikri.wordpress.com/ 41

Page 42: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 35 )JAREK TAKAMBANG

Anak kanduang sibiran tulangJarek samato bundo kanduangputuih jo apo kan diulehPaham urang satangahnyoMananti di nan gantiangJarek sarupo jo jarami 

Di lukih di papan tapiGaluang bagaluang aka cinoKiasan jarek nan tatahanParingatan kapado nan basamoUsah lalai sarato lengahUsah lalok talalu matiManyuruak jan talalu hilangIngek bangek sabalun kanai

http://zulfikri.wordpress.com/ 42

Page 43: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 36 )JALO TASERAK

Jalo taserak di nan dangkaIkan lari ka nan dalamAlek bak kato urang sipangkaIntan talatak di nan kalamAlek bapanggia mangko tiboBuruak nan datang bahambauanBarek ringan saiyo satidoMusuah nan indak ba imbauan 

Ukia laweh balingkaranPanutuik pagu nan di atehHiasan langik-langik kabasaranTando basuriah basalasaranLaweh nan ado basibiranKabuang nan ado bakarek-anTumbuah diadat barungguanTibo di syarak samo bajaniah-anAlam santoso tampek badiam

 

http://zulfikri.wordpress.com/ 43

Page 44: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 37 )JAMBUA CAWEK RANG PITALAH

   

Kabek sabalik buhua sentakTibo rang punyo lapeh sajoTibo diadat bateh jambuaBaso jo basi di dalamnyo 

Cawek dibari nan bajambuaKiasan adat maha muliaJangan basuo bidal adatPutuih kalawan rampuang hiduang

 Tando bakato lamak manihRundiang nan usah lalu landangUsah bakato sabuah sadangTidak marantak mahantam tanah 

Dibuek ukia di rumah gadangPisau sarauik bulek taluaPandai maukia kandirianUkia diasah nak rang PitalahBaitu asa mulo jadi nyo

http://zulfikri.wordpress.com/ 44

Page 45: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 38 )RAMO-RAMO INGGOK 

DI UJUANG KAYU

   

Ramo-ramo sikumbang jatiKatik endah pulang bakudoPatah tumbuah hilang bagantiPusako lamo baitu juo 

Ramo-ramo inggok di ujuangLimpapeh rumah nan gadangAncang-ancang di nagariMainan rumah nan gadang

 Aka jua kabatang ukia Buah jo putiak di ujuangnyoSalo manyalo daun rimbunPutiaknyo manyumbua di kalupakBungonyo kambang bak kapak ramo-ramoHinggoknyo di ujuang putiakKayu banamo aka budiBudi marangkak dalam itu 

Dek arif tukang maukiaJadi hiasan rumah nan gadangJadi mainan Puti BakuruangPusako dek Alam MinangkabauAsa nan dari tukang tuoSasian Cati Bilang PandaiAjaran Tantejo Garhano

http://zulfikri.wordpress.com/ 45

Page 46: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 39 )LABAH MANGIROK

Sabondoang lalu satampuah suruikSakali tabang samo inggokMalayok tabang mandanguang-danguangBalun lai tau tujuan nyatoNamun tabangnyo basuko rioSambia malagu mandanguang panjangTabang ciek, tabang kasadonyoSaulang tinggi nan ditujuDi tangah hutan rimbo rayoLabah manyasok ragam bungo 

Aka jua ka batang ukiaDaun jo bungo maragamiManganduang aka duo parkaroLahianyo aka di dalam hutanBathinnyo aka dalam kapaloAka budi tabang marangkakBaso basi ereng jo gendeangAka labah aka nan endahBudinyo baiak dituladani

 Tasirok darah tukang ukiaPisau sirauik main ujuangDilapeh ka papan ukiaManjadi ukiran labah mangirokAjaran Tantejo GarhanoAturan Cati bilang PandaiDi Pariangan dahulunyoRaso basatunyo labah mangirokManjadi guru tuladan kito

http://zulfikri.wordpress.com/ 46

Page 47: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 40 )KIJANG BALARI UNTUAK MANYURUAK

   

Alam takambang jadi guruBudi marangkak dalam raibDipandang kijang di dalam rimboDikaja musuah samo binatang 

Takuik bacampua dengan rusuahLamah gumalai garak jo garikAka bamain dalam ituDek lihai tukang nan diutuihIlham tibo di dalam pandanganMailia ukia ka ujuang pisauManggamba dalam lukisan

 Bamain misa jo umpamoBukan kijang tibo diukiaBuah jo bungo balinduang daunAka manjadi batang ukiaLatak dipapan rumah tanggoBidang nan laweh papan ukia 

Bamain mungkin jo patuikAdat nan indak buliah tidakPutiak manyuruak dalam daunRaso umpamo putiak jo buahIndah talamun dalam itu

 Asa nan dari sari manjariBungo dilereng gunuang marapiHarum sataun palayaran

http://zulfikri.wordpress.com/ 47

Page 48: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 41 )SIKU-SIKU JO BUNGO LADO

( I ) 

( II )

Rang Padang ma-anik banangMandi basiram bungo ladoUsah dirantang panjang-panjangAmbiak sakiro kapaguno 

Siku-siku basagi ampekPucuak rabuang bari ujuangnyoBaitu siku pagaran rapekNak jan ruyuang mamatah juo

 Saik ajik jo galamai basagi ampekAturan adat jo limbagoDiansua jalan basilambekNan bana usah di paduo 

Kieh ibarat papan ukiaAdat limbago nan isinyoTaserak buliah taseraiAdat bahinggo jo babateh

http://zulfikri.wordpress.com/ 48

Page 49: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 42 )TIRAI RANG AMPEK ANGKEK

Di lingkuang paserek jo pasebangSalilik biliak nan dalamKacubuang bungo baputiakHarum sarupo sari manjari 

Asa nan dari Ampek AngkekAgam Biaro Balai GurahLiuak bapilin aka jo daunDi dalam daun putiak manyumbuaAlamaiknyo mudo mangucambahBarulah tuo mamakan ragam

 Batindak budi jo akaBalimpah baso jo basiEndah di dalam itu puloTandonyo rumah barajo QaliTibo di kampuang barajo mamakRumah gadang batunganaiDi lingkuang adat jo pusakoPusako Agam balai GurahDi dalam Alam Minangkabau

http://zulfikri.wordpress.com/ 49

Page 50: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 43 )SIKU KALALAWA BAGAYUIK

Ukia kalalawa nan bagayuikSiku basuduit kaki jo sayokSiang lalok malam bajagoLalok bagayuik jo kukunyo 

Ukia di dalam kieh juoNamo tasabuik kalalawaUkia aka nan basikuBungo baruntun jo daunnyo 

 Latak diateh papan singokSalo-basalo tupai managunPadang basentak tigo seloUkia rang Sumpu jo BatipuahBuliah talatak di lambai-lambai dindiangDindiang ari samo di dalam

 

http://zulfikri.wordpress.com/ 50

Page 51: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

( 44 )AKA BARAYUN

Aka barayun namonyo ukiaUkia maliuak jo malambaiPiuah bapilin lamah malayokMahimbau marayu jauah

Aka jo budi nan malayokAlam takambang guru muliaAsa nan dari Agam BiaroCanduang Koto Laweh

 Manuangg ulu bicaroPisau sirauik nan maukiaTukang nan utuih pandai ukiaIndahnyo baso nan malukihBaiknyo budi nan ma-isi

Dilukih di papan ukiaDipakai di rumah tanggoMungkin jo patuik jadi ukuranBaitu langgamnyo aka barayun

http://zulfikri.wordpress.com/ 51

Page 52: RagamMOTIFUKIRANMINANGKABAU

45 )AKA CINO SAGAGANG

   

Ukia aka induak ukiranGambaran hiduik sa-alam nangkoAka nan jadi isi buahnyoNan tampak aka bapiuahKieh ibarat nan bapakaiPakaian adat jo limbagoAsa mulo dahulunyoCino manjadi bandianganAka labiah, bicaro tajamBaguru barajo maso itu 

Dilukih kayu sabilahKiasan pilin aka cinoDalam batang rueh manyaloDisalo daun baaka puloIlia mudiak aka manyaloKa ateh ka bawah pucuak mangulaiBadaun sambia manyaloLiauk bak cando kaputuihLeoh bak cando kakusuikNamun pucuak manyumbua juo

 Kok hiduik di aia hiliaManjala di junjuangan siriahKok tinggi di batang urangBitu hiduiknyo akaAka mangulai mangucambahPaham hakikat pagunokan

 

http://zulfikri.wordpress.com/ 52