radioactieve stoffen in afval/schroot d. van der meersch k. de wilde
TRANSCRIPT
Radioactieve stoffen
in afval/schroot
D. Van der Meersch
K. De Wilde
Programma
• Weesbronproblematiek• Wat is radioactiviteit en hoe kan
ik er mij tegen beschermen?• Risico’s van radioactiviteit• Waakzaamheid – wat werd er
reeds gevonden?• De interventie
Problematiek
Vele toepassingen van radioactiviteit
Strikt gereglementeerd
KB van 20/07/01 houdende algemeen reglement op de bescherming van de bevolking, van de werknemers en het leefmilieu tegen het gevaar van de ioniserende stralingen
Problematiek
• Gebruik radionucliden in 20ste eeuw niet altijd zo strikt gecontroleerd als vandaag
• Bepaalde toepassingen – die nu verboden zijn – deden zich voor binnen publieke domein: bv. radiumhoudende verf op uurwerken
Opsporen van ongewenste radioactieve bronnen (=weesbronnen) in de klassieke afval- en recyclagesectoren
Richtlijn 2003/122/Euratom van 22/12/03 – art. 9.3
Problematiek
Cs-137 bron (Co-60) in schroot
Voorbeeld 1: Algeciras (Spain)–1998 6 miljoen euro schadeVoorbeeld 2: Goiânia (Brazil) – 1987 4 dodenVoorbeeld 3: La Louvière (Belgium) – 2011 Opschorting van
activiteiten bij Duferco La Louvière Produits Longs + Ontsmetting
….Juarez-Mexico, Tammiku-Estonia, Lilo-Georgia, Istanbul-Turkey,
Bangkok-Thailand
BRAZIL (1987)
BELGIUM (2011)
ContainerparkenSchroothandelaar < 25,000 T/jSorteercentra
Schroothandelaar > 25,000 T/jVerbrandingsovenSmeltoven > 25,000 T/jStorten
MINIMALE VERPLICHTINGEN
WEESBRONGEVOELIGE INRICHTINGEN
BIJKOMENDE MAATREGELEN
MINIMALE VERPLICHTINGEN BIJKOMENDE MAATREGELEN
• Vormingsplicht• Meldingsplicht• Aanstellen van intervenant• Opstellen
waakzaamheidsprocedure• Voorzien van lokaal voor tijdelijke
opslag
• Vormingsplicht• Meldingsplicht• Aanstellen van intervenant• Opstellen
waakzaamheidsprocedure• Voorzien van lokaal voor tijdelijke
opslag• Installatie en gebruik van een
meetpoort
Weesbrongevoelige inrichtingen
Reeds 524geregistreerde inrichtingen1
1Cijfers tot eind 2012
Geregistreerde meetpoorten
reeds 201 geregistreerde meetpoorten in
België1
1Cijfers tot eind 2012
Programma
• Weesbronproblematiek
• Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er mij tegen beschermen?
• Risico’s van radioactiviteit
• Waakzaamheid – wat werd er reeds gevonden?
• De interventie
… … Nucleair ??Nucleair ??
… … Radioactiviteit ??Radioactiviteit ??
… … Ioniserende straling Ioniserende straling !!!!
Wat is dat ?Wat is dat ?
Basiskennis radioactiviteit !Hoe kan ik mij er tegen beschermen?
RadioactiviteitRadioactiviteit
• natuurlijk verschijnsel natuurlijk verschijnsel (kosmische straling,(kosmische straling, uit de uit de grond, rondom ons, wijzelf)grond, rondom ons, wijzelf)• op het niveau van de atoomkernenop het niveau van de atoomkernen (“kern”)(“kern”)
ATOOM :ATOOM :• Kern (protonen + Kern (protonen + neutronen)neutronen)• ElektronenElektronen
RadioactiviteitRadioactiviteit
De kern van een zogenaamd radioactief atoom, is instabiel; de kern zal uit elkaar vallen en hierbij energie produceren…
Stabiele kernOnstabiele
(radioactieve) kern
straling energie dosis schade
Doordringingsvermogen
Afstand in de lucht
α
β
γ
n
Enkele centimeters
Enkele meters
Honderden meters
Honderden meters
Groot probleem :Groot probleem :
Radioactiviteit Radioactiviteit 1) ruikt men niet1) ruikt men niet2) ziet men niet2) ziet men niet3) voelt men niet3) voelt men niet4) gevolgen zijn soms later merkbaar4) gevolgen zijn soms later merkbaar
Eén belangrijk voordeel:Eén belangrijk voordeel:
Radioactiviteit kan gemeten worden !!!Radioactiviteit kan gemeten worden !!!
Eenheden om de radioactiviteit te meten
1. Het aantal deeltjes grind en zand dat geworpen werd
= BECQUERELS
2. Gevolgen, sporen nagelaten op de vriend:
= SIEVERT
Sv - Bq
Sv is een zeer grote eenheidmeestal µSv (microSievert)
Bq is een zeer kleine eenheidmeestal MBq (megaBequerel)
Gemiddelde dosis voor een belg:
4500 µSv/jaar
industrieel
1%
radon32%
medisch 43%
intern7%
kosmisch
8%
natuurlijk 9%
Gemiddelde dosis voor een belg:
4500 µSv/jaar
industrieel
1%
radon32%
medisch 43%
intern7%
kosmisch
8%
natuurlijk9%
FILM
1. Bestraling
2. Besmetting
A) Uitwendig
+ =B) Inwendig
Bestraling versus besmetting
Bescherming tegen bestraling
Duur van de blootstellingHoe korter de blootstellingsduur,hoe kleiner de stralingsdosis.
Afscherming en insluitingDe afscherming stopt of vermindert de straling.Het insluiten van radioactieve stoffen gaat de verspreiding ervan tegen.
Afstand tot de bronHoe verder de radioactieve bron verwijderd is,hoe kleiner de dosis.
Bescherming tegen uitwendige besmetting
• Wegwerp overall• Overschoenen• Handschoenen
Verwijderen handschoenen
Verwijderen van overschoenen
Bescherming tegen inwendige besmetting
Programma
• Weesbronproblematiek
• Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er mij tegen beschermen?
• Risico’s van radioactiviteit
• Waakzaamheid – wat werd er reeds gevonden?
• De interventie
Dosislimiet voor personen van het
publiek:
1000 µSv/jaar
Dosislimiet voor beroepshalve blootgestelde
personen:
20 000 µSv/jaar
Gemiddelde dosis voor de Belg:
~ 4500 µSv/jaar
industrieel
1%
radon32%
Medisch 43%
intern7%
kosmisch8%
aardse9%
RISICO’S VAN RADIOACTIVITEIT
Directe, deterministsiche effecten, alléén bij hoge dosis (boven bepaalde drempeldosis)
Bv. Stralingsziekte
Late, stochastische effecten, ook bij lage dosissen en waarschijnlijker naar mate de dosis toeneemt
Verhoging kankerrisico in functie van de leeftijd: jonger = stralingsgevoeliger!
in functie van geslacht: vrouwen zijn gevoeliger dan mannen
Andere (cataract, hart- en vaatzieketen, genetische effechten
Effecten op ongeboren vrucht: abortus, daling IQ, afwijkingen
RISICO’S VAN RADIOACTIVITEIT
Programma
• Weesbronproblematiek
• Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er mij tegen beschermen?
• Risico’s van radioactiviteit
• Waakzaamheid – Hoe herkennen?
• De interventie
1) HET SYMBOOL
Vb. van herkenning aan symbool
Ingekapselde bron
10 cm : 9 µSv/u50 cm : 0,4 µSv/u
Vb. van herkenning aan symbool
Ingekapselde bron
Vb. van herkenning aan symbool
Bron zelf is slechts een potloodpunt groot!
Klein, maar gevaarlijk!
bronhouder
labotoestel
Vb. van herkenning aan symbool
2) Vermeldingen« …. Radioactif » « …Radioactive… » « …. Radioactief »
« Activité» « Activiteit» « Activity »
« …Bq » « …MBq » « …GBq »
« …Ci » « …mCi» « …µCi »
« …..Uranium…..» « …..Uranyl…..» «U-… »
« …..Thorium…..» « Th-… »
« Thoriumnitrat »
Vb. van herkenning aan vermelding
« Th »
4,3 µSv/h
Vb. van herkenning aan vermelding
« Uranylacetaat »
« Uraniumnitraat »
1,3 µSv/h
3) Door ervaring
• Bliksemafleiders
• Mineralen
• Toestellen/producten met luminescente verf
• Americium/radium/krypton• Bliksemafleider• 5 - 400 µSv/u
Vb. van herkenning door ervaring
http://www.fanc.fgov.be -> Bevolking -> Bliksemafleiders
Vb. van herkenning door ervaring
• Mineralen (NORM)• Natuurlijk uranium• 1 µSv/u – 300 µSv/u
Vb. van herkenning door ervaring
Hoogtemeter
Luminescente verf• Radium• 8 µSv/u
Vb. van herkenning door ervaring
• Luminescente verf• Ra-226, Cs-137• 45 µSv/h - 1000 µSv/h
Vb. van herkenning door ervaring
• Kompas• Luminescente verf• 10 cm: 13µSv/u
SorteercentrumHuishoudelijk afval
Vb. van herkenning door ervaring
↔
Vb. van herkenning door ervaring
Wel radioactief Niet radioactief
Nog meer....
• Lichtschakelaar• Versterker• Niveaumeter• Medisch afval• NORM
De aangiftes
Alarmen in 2012170
Weesbrongevoelige inrichtingen
Reeds 524geregistreerde inrichtingen1
1Cijfers tot eind 2012
• +/- 75 % van de weesbrongevoelige inrichtingen zijn containerparken
• +/- 1 % van de alarmen komen van een containerpark
De mogelijkheid om een radioactief voorwerp te ontdekken op een containerpark is klein, maar reëel.
Samenvatting: Wat wordt er zoal gevonden?
• Ingekapselde bronnen• Toestellen met luminescente verf• Bliksemafleiders• Medisch afval (pampers, …)• NORM-materiaal (« NORM » = Naturally Occuring Radioactive Material) –
verhoogde natuurlijke radioactiviteit• Besmette metalen• Rookmelders (APARTE INZAMELING ! )
• …
ZIE OOK WEBSITE VAN HET FANC: http://www.fanc.fgov.be Professionelen > Weesbrongevoelige inrichtingen
Programma
• Weesbronproblematiek
• Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er mij tegen beschermen?
• Risico’s van radioactiviteit
• Waakzaamheid – wat werd er reeds gevonden?
• De interventie
Doelstellingen :
• De stralingsbescherming verzekeren
• Gelijk afstellen van de methodes
• Te volgen procedure voor de uitbaters na het vinden (vermoeden) van een radioactieve bron
Beheer van verdacht object:• Doe handschoenen aan• Isoleren en stockeren op een
vooraf afgesproken plaats.• Handen wassen• Nummerplaat/naam van bezorger noteren• Waarschuw de verantwoordelijke (interne
procedure) = INTERVENANT
CONTACTEER INTERVENANT
« INTERVENANT » = persoon die aangesteld wordt om een interventie uit te voeren na het ontdekken van een radioactieve bron
Personeel ≠ beroepshalve blootgesteld
Dosislimiet = 1000µSv/jaar
Wat doet de intervenant?
Acceptatie: geen
radioactief risico
Interventie van de uitbater toegelaten
Geen interventie van de uitbater:
beroep doen op een erkende deskundige
Basisprincipes van stralingsbescherming inachtnemen:
- Tijd van blootstelling minimaliseren- Enkel de personen noodzakelijk voor de interventie aanwezig - Constante registratie van het dosisdebiet tijdens de interventie
Wat doet de intervenant?
1. Meting van het dosisdebietAls > 20µSv/u !! (op borsthoogte)
of > 500µSv/u !! (in contact) :
stop en beroep doen op een erkende deskundige
2. Opslag van de bronnenDe afvalstoffen opslaan in een vat (met het radioactiviteitssymbool duidelijk aangebracht!) + vat in een af te sluiten lokaal (dosislimiet)
Inventaris van opgeslaan materiaal wordt bijgehouden
3. Administratie
Wat doet de intervenant?
interventies noodzakelijk door een erkende deskundigetussen 01/01/2012 et 31/12/2012 17
• Volledig dossier op de website:www.fanc.fgov.be :
Weesbronproblematiek/ Meetpoorten• Algemene info• FAQ vragenlijst• Digitale versie van de posters• Film• Presentaties van de opleidingen
• Posters
Informatie naar stakeholders
Contactpersonen
• Voor alle inlichtingen/meldingen:
• Daan Van der Meersch:
02/2892029
• Katleen De Wilde:
02/2892039
VRAGEN??