Foster Robert

Encyklopedia Śródziemia

Wstęp

Po wydaniu Silmarillionu mamy szansę w pełni docenić skalę i znaczenie dziejów

Amanu i Sródziemia, głównych scen, na których rozgrywał się dramat Stworzenia Ea.

Możemy teraz szczegółowo prześledzić drogę Światła Amanu - od Dwóch Drzew na wzgórzu

Ezellohar aż po zwycięską moc flakonika Galadrieli w cuchnącym mroku Jaskini Sheloby.

Groza, jaką odczuwał tam Sam Gamgee, jest łatwiejsza do zrozumienia, gdy wiemy o

Bezświetle Ungolianty, a pożądanie Pierścienia przez Boromira można postrzegać jako ślad

Cienia Melkora, który pożądał Światła, lecz stworzył jedynie Ciemność. Wielkie konflikty

między Wschodem i Zachodem - od Pierwszej Wojny i Bitwy Potęg po Bitwę pod Fornostem

i Wojnę o Pierścień - ujawniają nie tylko istotę dobra i zła oraz niezmierzone współczucie

Iluvatara, ale też naturę tych sił, które interweniują, by umożliwić zwycięstwo dobra. Ukazują

też, jak ludzie stopniowo uwalniali się spod wpływu zarówno Valarów, jak i demonów, by

samodzielnie wykuwać swój los, znany jedynie Iluvatarowi.

Podczas pisania tego poprawionego wydania Encyklopedii Śródziemia1 zwróciłem

uwagę na owe zależności, których założenia stanowią zapewne istotę zachwytu wzbudzanego

przez Krainę Baśni (Faerie), a które nadają dziełu Profesora Tolkiena jego wspaniałą i

głęboką spójność. Dostrzegłem także różnice między koncepcją a realizacją tego cyklu mitów

i opowieści, między „fantastyczną scenerią” a jej „ramą”2, między Wizją a Tekstem.

„Ściśle utkana sieć opowieści”3 jest nieskończona i bez skazy, lecz książki - i żywoty -

niestety, takie nie są. W pierwszym wydaniu Encyklopedii posługiwałem się wszystkimi

dostępnymi informacjami, które pochodzą od Profesora Tolkiena i zostały mi przekazane -

miałem wówczas nadzieję, że zawierające te szczegóły teksty ukażą się drukiem. Teraz

jednak, wobec nadmiaru poprawionych tekstów, kalendarzy, listów, ilustracji, wywiadów,

anegdot, relacji z rozmów, które niekiedy zawierają sprzeczne informacje, doszedłem do

przekonania, że niezgodności, czasami świadomie zachowane przez Profesora Tolkiena,

występują tam, gdzie szczegóły Wizji nie były dlań jasne. Działo się tak wówczas, gdy

zatrzymywał się on nad pojedynczym liściem Drzewa, niepewny „jego kształtu, połysku,

blasku kropli wody na jego krawędzi”4, jeszcze nie gotów, by utrwalić go w Tekście. Nie

powinniśmy jednak pozwolić, aby te niezgodności, narastające przy próbie alfabetycznego

uporządkowania Faerie, zaszkodziły rozkwitowi tego bujnie rozrośniętego Drzewa.

Poprawiona Encyklopedia została więc ograniczona do Tekstu, czyli do

opublikowanych prac Profesora Tolkiena (ich ostatnich wydań). Trzema wyjątkami od tej

reguły są źródła, które wydają się szczególnie wiarygodne: mapa Śródziemia wykonana przez

Pauline Baynes, zawierająca pewną liczbę nazw miejscowych, niewątpliwie podanych jej

przez Profesora Tolkiena; gruntowna praca Clyde’a Kilby’ego Tolkien and the Silmarillion,

zawierająca zaskakujące wzmianki na temat Końca; wreszcie liczne informacje zawarte w

listach i rozmowach Profesora Tolkiena z moim przyjacielem Dickiem Plotzem, z których

wiele zostało potwierdzone w Silmarillionie, więc także pozostałe uznałem za godne zaufania.

Mam nadzieję, że nie przekroczyłem granic, w jakich powinna pozostawać praca o

1 Pierwotnie wydane w Stanach Zjednoczonych Ameryki przez Mirage Press w 1971 roku i Ballantine Books w 1974 roku. 2 J.R.R. Tolkien O baśniach, przei. Joanna Kokot (w:) Opowieści z Niebezpiecznego Królestwa, Wydawnictwo Amber, Warszawa 2010, s.

308. 3 Ibidem. 4 J.R.R. Tolkien Liść, dzieło Niggle’a, przet. Krzysztof Sokołowski (w:) op.cit., s. 231-232.

charakterze informacyjnym. Miałem to szczęście, że mogłem wędrować po baśniowych

królestwach Ardy przez piętnaście lat, a choć nic mnie nie krępowało, nauczyłem się - w imię

ocalenia swego własnego zachwytu - nie „zadawać zbyt wielu pytań, narażając się na to, że

zatrzasną się (...) drzwi królestwa, a klucze do nich zaginą”5. Encyklopedia jest uzupełnieniem

dzieł Profesora Tolkiena i niczym więcej; jej wartość polega na tym, że rozjaśnia ona fakty

historyczne i zestawia strzępki informacji, których związki można łatwo przeoczyć. Ma

pomóc wędrowcowi po Ardzie w poszukiwaniu jego własnej Prawdy. Tam, gdzie sam Tekst

był niejasny, starałem się zachować milczenie, tam zaś, gdzie nie byłem w stanie

powstrzymać się od przypuszczeń, wskazywałem na nie słowami „być może”, „zapewne” itp.

Hasła składające się na Encyklopedię są efektem dziesięciu lat pracy (z licznymi przerwami)

oraz stałych poprawek, dokonywanych przeze mnie i uważnych czytelników, mogę więc mieć

nadzieję, że błędy, które pozostały, są raczej natury drukarskiej niż merytorycznej.

Jednak pod jednym względem odszedłem od konserwatywnego potraktowania Tekstu.

Inaczej bowiem niż Władca Pierścieni, gdzie Dodatek A zawiera dokładną chronologię

Drugiej i Trzeciej Ery, Silmarillion, oprócz sporadycznych wzmianek o upływie lat („Jednak

gdy Tuor przeżył w samotności cztery lata”) i przybliżonego datowania od pierwszego

wschodu Słońca, nie podaje nam dokładnych danych chronologicznych. Pragnąc upodobnić

informacje o Pierwszej Erze do tych, które dotyczą dalszych er, podjąłem trud

uporządkowania tych wskazówek w Chronologię Pierwszej Ery (Dodatek I). Może być

pomocna w ujednoliceniu poglądów czytelników na następstwo zdarzeń i osób podczas Bitew

oBeleriand. Chronologia podkreśla też nagły upadek Beleriandu po Dagor Bragollach i

tragedię wczesnej śmierci Huora (w wieku 31 lat), Turina i Nienor (36 i 27 lat) oraz Diora

(około 39 lat). Muszę też wyznać, że pisząc Dodatek I oddałem się z radością pracy

naukowej. Daty wydarzeń z Pierwszej Ery, zarówno podane w hasłach, jak i w Dodatku I,

pochodzą ode mnie i należy traktować je raczej jako przybliżenia niż w pełni wiarygodne

dedukcje. Wyjaśniłem także sposób ustalania tych dat.

Zasady definiowania haseł Encyklopedii były proste. Każdy wyraz lub zwrot

zaczynający się wielką literą stał się oddzielnym hasłem, chyba że był to łatwy do

zidentyfikowania przydomek lub tłumaczenie imienia, które nie jest używane niezależnie od

jego głównej formy. Jest tu zatem hasło „Sulimo”, ale nie ma jego pełnego przekładu:

„Władca Oddechu Ardy”. Również imię Voronwe jako przydomek namiestnika Mardila nie

jest osobno wyszczególnione. Włączyłem też jako hasła niektóre określenia pisane małą literą

(głównie nazwy gatunków i przedmiotów, np. „wielkie pająki” i „ithildin”). Zostały

5 J.R.R. Tolkien O baśniach (w:) op.cit., s. 251.

uwzględnione różne formy zapisu tych samych imion (na ogół odzwierciedlające rozwój

języka Eldarów tworzonego przez Profesora Tolkiena), natomiast większość rozbieżności w

stosowaniu znaków diakrytycznych została pominięta. Odnośniki do stron poszczególnych

dzieł dotyczą tylko istotnych wzmianek. Hasła geograficzne nie zawsze odwołują się do map,

na których dane miejsce jest oznaczone, i podobnie hasła historyczne czasem podają daty

zawarte w Dodatku B do Władcy Pierścieni - w obu przypadkach źródła informacji można

łatwo odnaleźć.

W wypadku gdy hasło jest słowem (zwrotem) pochodzącym z języka Śródziemia,

wskazałem ten fakt, dodając tłumaczenie tam, gdzie byłem go pewien. Znak zapytania po

określeniu języka lub tłumaczenia oznacza brak pewności. Przekładane formy języka

rohirrimskiego (staroangielskiego) są niekiedy przetłumaczone na współczesną

angielszczyznę6; w innych wypadkach dodano określenie „tłum.”, jeśli istniała obawa

pomylenia ich z formami elfickimi lub należącymi do języków ludzi. Na ogół nie podawałem

jednak nazw i terminów w brzmieniu adunaickim, rohirrim - skim, westrońskim czy

hobbickim, zastąpionych przez Profesora Tolkiena odpowiednikami angielskimi,

germańskimi lub celtyckimi, zgodnie ze wzmianką zawartą w Dodatku F we Władcy

Pierścieni. Założyłem też, że anglojęzyczne wersje nazw i imion podane we Władcy

Pierścieni - np. Treebeard (Drzewiec) zamiast Fangorn - są odpowiednikami westrońskich

form używanych przez ludzi i hobbitów. W Silmarillionie rzecz ma się inaczej, gdyż Wspólna

Mowa rozwinęła się nie wcześniej niż pod koniec Drugiej Ery; założyłem więc, że wersje

anglojęzyczne, nawet pisane dużą literą, są jedynie tłumaczeniami, podanymi dla wygody

czytelnika.

Sposób pisania haseł w tej poprawionej edycji Encyklopedii jest nieco mniej jednolity

niż w pierwszym wydaniu. Hasłom dotyczącym osób, miejsc i wydarzeń z Pierwszej Ery

nadano perspektywę Quenta Silmarillion, znajomą, lecz cokolwiek oddaloną. O Valarach i

Zachodzie piszę w czasie teraźniejszym, oprócz tych nazw miejscowych, które uległy zmianie

po upadku Numenoru. W odniesieniu do dalszych er przyjęto - ze względu na to, że materiały

historyczne dołączone do Władcy Pierścieni pochodzą z Gondoru - punkt widzenia uczonego

Dunadana z początków Czwartej Ery lub (gdy hasła dotyczą hobbitów) punkt widzenia

interesującego się historią Tooka z Wielkich Śmiali lub Fairbairna z Wież. Stąd wszystkie

hasła niemające wyraźnych czasowych ograniczeń odnoszą się do sytuacji panującej podczas

Długiego Pokoju (przy hasłach dotyczących Beleriandu) lub Wojny o Pierścień (we

wszystkich innych wypadkach). 6 Natomiast tłumacz dokonał następnego przekładu nazw: z angielskiego na język polski (przyp. red.).

Daty śmierci elfów odnoszą się, oczywiście, jedynie do śmierci ich ciał w Ardzie; nie

podaję dat śmierci tych, którzy odeszli za Morze, jako że ci wciąż żyją. Należy tu wspomnieć,

iż zapisy Shire stwierdzają, że Bilbo żył 131 lat i siedem dni. Określenie miesięcy i dni

opisane jest w Dodatku D Kalendarz Shire. Różnica między datowaniem hobbitów i

Dunedainów nie przekracza jednego dnia wiosną i latem, gdyż dzień 2 Yule odpowiada

yestare w Rachubie Namiestnikowskiej. Jednakże, idąc za Dunedainami, uznałem, że rok 1

Czwartej Ery to rok 3021 Trzeciej Ery i rok 1421 według Kalendarza Shire, choć w Shire 1

rok Czwartej Ery był 1422 rokiem Kalendarza Shire.

Podczas dziesięciu lat pracy nad Encyklopedią wiele zawdzięczam pomocy i przyjaźni

mnóstwa osób. Dick Plotz zachęcił mnie do pisania i udostępnił swą korespondencję z

Profesorem Tolkienem. Ed Meskys i Felice Rolfe opublikowali wcześniejszą wersję haseł w

swym czasopiśmie „Niekas”, a Ed skontaktował mnie z Jackiem Chalkerem z Mirage Press,

który opublikował Encyklopedię w 1971 roku i skontaktował mnie z Ballantine Books. Wśród

ludzi (mniej licznych, niż się spodziewałem), którzy znaleźli błędy w pierwszym wydaniu lub

których badania językoznawcze wykorzystałem dla swych przekładów, muszę wymienić Jima

Allana, Paulę Marmor oraz dwóch innych członków

Mythopoeic Linguistic Fellowship: Marka Mandela i George’a Stadtmuellera. Judy-

Lynn i Lester del Rey, Owen Lock i pracownicy Ballantine Books bardzo mi pomogli

podczas przygotowywania poprawionego wydania. Bez współpracy Cindy Wiitali wciąż

jeszcze przepisywałbym na maszynie hasła na literę R. Wreszcie nie mam słów, by wyrazić

mą wdzięczność dla Johna Ronalda Reuela (a także Christophera) Tolkiena za radość, jaką

dało mi jego dzieło. Kunsztowna precyzja jego umysłu i pióra przywodzi mi na myśl Króla

Orfea grającego na harfie:

Nie znalazł się nikt z rodu człowieczego, co by nie przysiągł, słuchając grania tego,

gdy Orfeo przed nim struny trącał, że otwarły się bramy rajskiego ogrojca i że niebiańskich

harf słucha melodii, taka w tym graniu była radość i słodycz.7

Wykaz oznaczeń, do których odsyłają hasła

Udnośniki na końcu haseł odsyłają do stron polskich wydań dzieł J.R.R. Tolkiena

Wydawnictwa Amber, do oryginalnych edycji jego utworów niedostępnych w języku

polskim, a także do innych tekstów i źródeł informacji. Poszczególne źródła oznaczono w

następujący sposób:

I J.R.R. Tolkien Władca Pierścieni, t. I, Drużyna Pierścienia, przeł. Maria i

Cezary Frąc, Wydawnictwo Amber, Warszawa 2001. 7 J.R.R. Tolkien Pan Gawen i Zielony Rycerz. Perła. Król Orfeo, przet. Andrzej Wicher, Wydawnictwo Amber, Warszawa 1997, s.195.

II J.R.R. Tolkien Władca Pierścieni, t. II, Dwie Wieże, przel. Maria i Cezary

Frąc, Wydawnictwo Amber, Warszawa 2001.

III J.R.R. Tolkien Władca Pierścieni, t. III, Powrót Króla, przeł. Maria i Cezary

Frąc, Wydawnictwo Amber, Warszawa 2001.

H J.R.R. Tolkien Hobbit, albo tam i z powrotem, przeł. Paulina Braiter, wyd. II

poprawione, Wydawnictwo Amber, Warszawa 2002.

S J.R.R. Tolkien Silmarillion, przeł. Maria Skibniewska, wyd. V, Wydawnictwo

Amber, Warszawa 2002.

TB J.R.R. Tolkien Gospodarz Giles z Ham, przeł. Cezary Frąc, Przygody Toma

Bombadila, przeł. Aleksandra Jagiełowicz, Wydawnictwo Amber, Warszawa 2002.

V Clyde Kilby Tolkien and the Silmarillion, Harold Shaw, Wheaton, Illinois

1976.

W Jared Lobdell Guide to the Names in the Lord of the Rings (w:) A Tolkien Compass,

Open Court, La Salle, Illinois 1975.

X Pauline Baynes A Map of Middle-earth, 1970.

Y J.R.R. Tolkien The Road Goes Ever On, Allen & Unwin Ltd., Londyn 1968.

Z Informacje od Dicka Plotza.

Wykaz skrótów

adun.

CM

dunl.

hob.

khuz.

ludz.

nand.

num.

ork.

quen.

rohir.

sind.

west.

oryg.

tłum.

st.

PE

DE

TE

CE

->

ok.

WoP

adunaicki Czarna Mowa Język Dunlendingów hobbicki khuzdul (język krasnoludów)

język ludzi (inny niż westron i rohirrimski)

nandorin (język Elfów Leśnych)

numenorejski język orków ąuenya rohirrimski sindarin westron brzmienie oryginalne

brzmienie tłumaczone stulecie Pierwsza Era Druga Era Trzecia Era Czwarta Era patrz

żył/działał w okresie żył w czasach Wojny o Pierścień

Każde hasło składa się z: nazwy lub pojęcia w tłumaczeniu polskim (jeśli takie

istnieje); następnie w nawiasie kwadratowym podane jest oryginalne brzmienie hasła; w

nawiasach okrągłych pojawia się informacja, z jakiego języka pochodzi dane słowo oraz

wyjaśnienie jego znaczenia, ewentualnie - w hasłach osobowych - daty życia danej postaci,

dokładne lub przybliżone; główna treść hasła; na końcu zaś - odsyłacze do źródeł.

Nazwy z języka westron8 pozostawiamy w brzmieniu oryginalnym, uzupełniając je ich

polskim tłumaczeniem tam, gdzie takie istnieje.

Wszystkie nazwy i imiona z języków elfów zaczynające się w oryginale od litery C

umieszczamy pod tą literą, chociaż w Silmarillionie w przekładzie Marii Skibniewskiej C

zostało zamienione na K. Podobna zasada dotyczy znaków diakrytycznych, a także

przywrócenia oryginalnego „ph” w miejsce „f”.

A

A ELBERETH GILTHONIEL Pieśń elfów, śpiewana w Rivendell, z której zapisana

została tylko pierwsza strofa. Każdy wiersz napisany jest jambicznym czterostopowcem.

Siedmiowierszowa strofa ma rymy o układzie aababcc. Był to hymn uwielbienia i modlitwa o

pomoc do Vardy.

Pieśń ma podtytuł aerlinrt in Edhil o Imladris «aerlinn elfów z Imladris». Pierwsze

słowo określa zapewne formę wersyfikacyj - ną. (I 315, III 279; wezwanie Sama II 315, 279)

ADAN -» Edainowie.

8 Które |.R.R. Tolkien przetłumaczył na język staroangielski (przyp. red.). 2 - Encyklopedia Śródziemia

ADANEDHEL (sind. «człowiek-elf») Imię nadane -» Turinowi w Nargothrondzie ze

względu na jego urodę oraz szlachetność mowy i zachowania. (S 198, 312, 314)

ADORN Rzeka w zachodnim Rohanie, płynąca z Ered Nimrais na zachód i wpadająca

do Iseny. (II 12)

ADRAHIL (ok. 30 st. TE) Dunadan z Gondoru, książę Doi Amroth. Był ojcem

Finduilas i prawdopodobnie ojcem lub dziadkiem Imrahila. (III 305)

ADUIAL (sind.) -» Undóme. (III 353)

ADUNAIC (adun. adiin «zachód») Potoczny język Dunedainów z Numenoru. W

latach pychy Numenoru (2899-3319 DE) używany także na dworze królewskim.

Początkowo był ojczystym językiem rodu Hadora, był więc spokrewniony z językami

Edainów oraz ludzi z Doliny Anduiny. Jego rozwój w Pierwszej Erze następował pod

wpływem języków elfickich, w następstwie kontaktów z Moriquendimi na Wschodzie i

Eldarami w Beleriandzie. Adunaic z kolei stał się źródłem słownictwa i gramatyki języka

westron.

Język adunaicki zwano także numenorejskim. (III 288, 356)

ADURANTA [Adurant] (sind. «podwójny nurt») Rzeka w Beleriandzie, płynąca na

zachód z Ered Luin; najbardziej południowy dopływ Gelionu, wyznaczający południową

granicę Ossiriandu. Rzeka ta rozdziela się, opływając wyspę Tol Galen. (S 117, 118, 177,

221, 319)

AEGLOS (sind. «śnieżne ostrze, sopel») Włócznia Gil-galada, słynna broń, którą

walczył w Bitwie na Równinie Dagorlad. (S 273)

AEGNOR (sind. «dziki ogień», zm. 455 PE) Elf, Noldor z rodu Finroda, czwarty syn

Finarfina. Powrócił do Sródziemia z zastępami Fingolfina ze względu na swą przyjaźń z

Fingonem i osiadł wraz z bratem Angrodem na północnych stokach Dorthonionu. Zginął

podczas Dagor Bragollach, zabity przez ognie Thangorodrimu. W ąuenya jego imię brzmiało

Aikanaro. (S 59,80,131,158,159)

AELIN-UIAL (sind. «jezioro-zmierzch») Część Doriath wzdłuż biegu Sirionu między

ujściem Arosu i Wodospadami Sirionu. Tu rzeka rozdzielała się na wiele rozlewisk i kanałów,

przez które straże graniczne Doriath utrzymywały promy.

Zwane także Stawami Półmroku. (S 116, 117)

AELUIN (sind.) Górskie jezioro we wschodnim Dorthonionie, baza grupy banitów

Barahira. Jego czyste wody były, jak powiadają, uświęcone przez Melianę. Zwane Tarn

Aeluin. (S 153, 154)

AERANDIR (sind. «morze-wędrowiec», ok. 600 PE). Marynarz, towarzysz Earendila

w jego podróżach. (S 232)

AERIE Prawdopodobnie nazwa królestwa elfów, występująca w poemacie Bilba

Wędrówka. Nazwa wydaje się imitacją elfickiego, prawdopodobnie nie ma więc znaczenia w

geografii Ardy. (TB 143)

AERINA (sind. ok. 473-296 PE) Kobieta z rodu Hadora, żyła w Dor - - lóminie, gdzie

wyszła za mąż za Easterlinga imieniem Brodda, prawdopodobnie po Nirnaeth Arnoediad.

Pomogła Morwenie, a także Turinowi, gdy powrócił do domu po tej bitwie. (S 187,203)

AERŁINN (sind. «morze-pieśń»?) ->AElbereth Gilthoniel. (Y 62)

AFTERUTHE Siódmy miesiąc -» Kalendarza Shire, następujący po dniu Lithe,

odpowiadający w przybliżeniu naszemu lipcowi. Przez mieszkańców Bree zwany Mede. (III

348)

AFTERYULE Pierwszy miesiąc -> Kalendarza Shire, następujący po dniu Yule,

odpowiadający w przybliżeniu naszemu styczniowi. Przez mieszkańców Bree zwany Frery.

(III 348)

AGARWAEN (sind. «splamiony krwią») Pseudonim, którego Turin używał w

Nargothrondzie. (S 198, 199)

AGLAROND (sind. «błyszcząca pieczara») Groty w Hełmowym Jarze wykute przez

Numenorejczyków, później miejsce schronienia i magazyny Rohirrimów. Podczas Bitwy o

Rogaty Kasztel Gimli walczył w Błyszczących Grotach Aglarondu i odkrył ich wielkie

piękno. Po Wojnie o Pierścień osiedlił się tam wraz z grupą krasnoludów z Ereboru i został

Władcą Błyszczących Grot. Najprawdopodobniej tu zrobiono nową bramę dla Minas Tirith, a

krasnoludy z Aglarondu wykonały wiele wielkich dzieł dla Gondoru i Rohanu.

Zwane przez Rohirrimów Jaskiniami Hełmowego Jaru, a w we - stronie Błyszczącymi

Grotami (Aglarondu); ta ostatnia nazwa jest dwujęzyczna (i zawiera powtórzenie). (II 145,

192)

AGLON (sind. «wąskie przejście») Przesmyk między wzgórzami Dorthonionu a

Himring, łączący Lothlann z Beleriandem. Ufortyfikowany przez Celegorma i Curufina,

został sforsowany przez armie Morgotha podczas Dagor Bragollach. Maedhros wkrótce

odzyskał Aglon, jednak po jego ucieczce z północy po Nirnaeth Arnoediad przesmyk pozostał

bez obrony. (S 118, 130,145, 157)

AHA (quen. «gniew, wściekłość») Późniejsza nazwa tengwy d (nr 11), przyjęta, gdy

zaczęła ona oznaczać inicjalne bezdźwięczne „h” oraz środkowe i końcowe „ch”.

Także -» Harma. (III 361, 365)

AIGLOS -> Aeglos. (I 234)

AKAN ARO (quen. «ostry, dziki ogień») Pierwotne imię -> Aegnora. (S 318)

AINUUNDALE (quen. Ainu, «pieśń») Wielka Muzyka śpiewana przez Ainurów,

rozwijająca trzy tematy Iluvatara i w ten sposób wyrażająca boski ład. W pierwszym temacie,

stworzonym przez Iluvatara, a rozwijanym przez Ainurów, przedstawiony był kształt Ea.

Temat ten został skażony przez dysonans Melkora, ale drugi temat, zapewne wskazujący

sposób kształtowania Ardy, pokonał ten dysonans i uczynił go częścią Muzyki. Trzeci temat,

w którym Ainurowie nie mieli udziału, dotyczył stworzenia Dzieci Iluvatara i ich historii aż

do czasu Panowania Ludzi.

Zwana także Muzyką Ainurów, Wielką Muzyką, Wielką Pieśnią. (S 8, 11)

AINUUNDAIŹ Relacja o stworzeniu Ea przez Iluvatara, buncie Melkora i

przygotowaniu Ardy przez Valarów dla Dzieci Iluvatara. Ściśle związana z Quenta

Silmarillion, Ainulindale była prawdopodobnie oparta na relacji Rumila z Tirionu i

przyniesiona do Śródziemia przez noldorskich Wygnańców. Zachowana dzięki Przekładom z

el - fickiego Bilba w Czerwonej Księdze Marchii Zachodniej. (S 49, 72)

AINULINDALE Relacja o stworzeniu Ea, ponoć napisana przez Rumila z Tirionu w

Pierwszej Erze. Prawdopodobnie jest ona pierwotnym źródłem relacji o Stworzeniu w

Czerwonej Księdze Marchii Zachodniej. (S 49, 72)

AINUROWIE [Ainur] (quen. «święci») Istoty duchowe, potomstwo myśli Iluvatara.

Większość Ainurów przebywała z Iluvatarem, jednak część z nich, -> Valarowie i ->

Majarowie, przybyli do Ea, aby wypełnić Muzykę Ainurów. Inni, w tym Ungołianta i

Balrogowie, przybyli, aby przeciwstawić się Muzyce i zdobyć lub zniszczyć Światło. Z tej

liczby niektórzy, wśród nich Melkor i Sauron, zostali wyrzuceni w Pustkę.

Ainurowie nie mieli przyrodzonych form cielesnych, a imiona, pod którymi znani byli

Valarowie i Majarowie, były prawdopodobnie nadane im już w Ea. Mimo ich duchowej

natury istniały między nimi stosunki pokrewieństwa oraz podział na płci. Zwani także

Świętymi i Wielkimi. (S 13-17, 23, 40-41)

AINUROWIE, TWÓRCY WIELKIEJ PIEŚNI [Ainur of the Great Song] Ci z

Ainurów, którzy brali udział w tworzeniu Ainulindale. (S 13, 16, 23, 192)

AKALLABETH (adun. «zatopiony») Nazwa nadana przez Duneda - inów

Numenorowi po jego zagładzie.

W ąuenya nazwa ta brzmiała Atalante, skąd greckie Atlantis. (S 8, 240, 261, 269, 270,

V 23)

AKALLABETH Historia powstania i zagłady Numenoru, opracowana

prawdopodobnie przez Dunedainów na początku Trzeciej Ery i zachowana dzięki gondorskim

rękopisom, skopiowanym dla Tooków, przechowywana następnie w Wielkich Smialach. (S

239, 240, 261, 269, 270)

ALATAREEL -> Altariel. (Y 58, S 316)

ALCARINQUE (quen. «wspaniała») Gwiazda, stworzona przez Vardę podczas

przygotowań do przebudzenia elfów. (S 47)

ALCARONDAS Okręt flagowy Ar-Pharazóna, zniszczony wraz z całą flotą

Numenoru, która pożeglowała do Valinoru.

Zwany także Morskim Zamkiem. Nazwa była prawdopodobnie adunaicka, lecz jej

forma przypomina ąuenya. (S 258)

AIDA (quen. «drzewo») Nazwa tengwy 5 (nr 28), używanej w ąuenya na oznaczenie

głosek „ld”, ale w sindarinie i westronie często oznaczająca „lh”. (III 361, 365)

ALDALÓME (quen. «drzewo-cień») Słowo użyte przez Drzewca na określenie

Fangornu, być może część długiej nazwy tego lasu. (II72)

ALDAMIR (quen. «drzewo-klejnot», zm. 1540 TE) Dunadan, dwudziesty trzeci król

Gondoru (1490-1540), zginął śmiercią gwałtowną. (III 290)

ALDARON (quen. «pan drzew») Tytuł Valara -> Oromego. (S 27)

ALDŹA (quen. «drzewo-dzień») Quenejska forma numenorejskiej i westrońskiej

nazwy czwartego dnia euąuie, nadana ku czci Białego Drzewa. Sindarińska forma brzmiała

Orgalath, hobbic - ka - Trewesdei.

Także Alduya. (III 350)

ALDOR (tłum. rohir. «książę, stary» 2544-2645 TE) Człowiek, szósty król Rohanu

(2570-2645). Panował 75 lat i zdobył ziemie na wschód od Iseny. Za jego panowania

zasiedlono Harrowdale i inne doliny w Ered Nimrais.

Zwany Starym z powodu długiego życia i panowania. (III 230)

ALDUDENIE (quen. «dwóch drzew lament») Relacja o zniszczeniu Dwóch Drzew

znana wszystkim Eldarom, ułożona przez Elemmire, elfa z plemienia Vanyarów, wkrótce po

tym wydarzeniu. (S 74)

ALDUYA (quen. «drzewa-dzień») Quenejska forma eldarskiej nazwy czwartego dnia

enąuiS, nadana ku czci Dwóch Drzew. Sindarińska forma brzmiała Orgaladhad. (III 352)

ALFABET DAERONA [Alphabet of Daeron] -* Angerthas Daeron. (III 362)

ALFIRIN (sind.) Złoty kwiat, kwitnący między innymi na polach Lebennin. (III 136)

ALMAREN (quen.) Wyspa na Wielkim Jeziorze Śródziemia, siedziba Valarów w

czasach Dwóch Latarni, zniszczona wraz z siedzibami Valarów, gdy Melkor obalił Latarnie.

(S 35, 36, 37, 96)

ALQUALONDE (quen. «łabędź-port») Miasto i port w Eldamarze na północ od

Calaciryi, zbudowany przez Telerich po ich przybyciu do Amanu. Jego władcą był Olwe.

Wejście do portu prowadziło przez wielki naturalny luk.

Zwany też Łabędzią Przystanią. (S 59, 60, 70, 82-85, 99, 106,124, 148,233)

ALTARIEL (quen. a lata «promienność», riel «uwieńczona dziewczyna») Pierwotne

imię Gaładrieli, związane z jej złotymi włosami. Także w brzmieniu Altariel lub Alatariel (Y

58, S 316)

AMAN (quen. «błogosławiony, wolny od zła») Wielki zachodni kontynent leżący

między morzami Belegaer i Ekkaia. W jego centralnej części, na zachód od wielkiego łuku

gór Pelóri, leży Valinor. Zatoka Eldamar tworzy wąski pas wybrzeża na wschód od gór Pelóri

w pobliżu Calaciryi, natomiast na północ i południe rozciągają się wielkie pustkowia

Aramanu i Avatharu. Aman i Tol Eressea zostały usunięte z Ardy, gdy uczyniono ją kulistą

po zniszczeniu Numenoru.

Aman często zwano Błogosławionym łub Błogosławionym Królestwem, a także -

Prastarym, Zachodem. Także -» Nieśmiertelne Kraje. (S 56, 58, 74, 95, 122, 247, 248, 253-

261, 265266, 272, 275, W 179)

AMANDIL (zm. 3319 DE) Dunadan, ostatni książę Andunie, ojciec Elendila. Byt

przywódcą Wiernych i oparł się pokusom Saurona, lecz w końcu, widząc szybko zbliżającą

się katastrofę, poradził swym towarzyszom wsiadać na statki, sam zaś pożeglo - wał do

Amanu, by prosić Valarów o pomoc. Nic więcej o nim nie słyszano. (III 288, S 252-257, 259,

271)

AMANYAROWIE [Amanyar] (quen. «ci z Amanu») Eldarowie, którzy zakończyli

Wielką Wędrówkę, w przeciwieństwie do Umanyarów. Także -> Calaąuendi. (S 309)

AMARIE (quen., ur. w PE) Ze szczepu Vanyarów, ukochana Finroda Felagunda. Nie

poszła z nim na Wygnanie. (S 125)

AMBAR (quen. «los, zagłada») Jako słowo pospolite «los jednostki». W

ogólniejszym znaczeniu «przeznaczenie Ea», stąd (jak w ślubowaniu Elendila po

wylądowaniu w Śródziemiu) może być synonimem Ardy, Ea, a nawet Ainulindale. (III 222)

AMBARONA (quen.) Słowo użyte przez Drzewca na określenie Fangornu, być może

część długiej nazwy tego lasu. (II 72)

AMLACH (ok. 4 st. PE) Adan z Trzeciego Rodu, syn Imlacha. Z początku nie chciał

przystąpić do walki z Melkorem, ale gdy Melkor lub jeden z jego sług, przybrawszy postać

Amlacha, zabrał głos podczas wielkiej narady, Amlach zmienił zdanie i wstąpił na służbę do

Maedhrosa. (S 138-139)

AMLAITH Z FORNOSTU [Amlaith of Fornost] (sind., zm. 946 TE) Dunadan,

pierwszy król Arthedainu (861-946), najstarszy syn Earendura, ostatniego króla Arnoru. (III

290)

AMON AMARTH (sind. «góra przeznaczenia») Nazwa nadana -» Orodruinie przez

ludzi z Gondoru po jej wybuchu przed atakiem Saurona na Gondor w 3429 roku Drugiej Ery.

(III 289, S 270)

AMON DiN (sind. «milcząca góra») Wzgórze na wschód od lasu Druadan, pierwsze z

północnych wzgórz sygnałowych Gondoru. W skrócie zwane Din. (III 16)

AMON EREB (sind. «samotne wzgórze») Wschodnie przedłużenie wzgórz Andram,

samotne wzgórze, widoczne znad Gelionu. Miało wielkie znaczenie strategiczne, będąc

najdalszym na południe umocnionym miejscem w Beleriandzie Wschodnim, strzegącym

północnych podejść do Taur-im-Duinath.

Zwane też Ereb. (S 92, 117, 146)

AMON ETHIR (sind. «wzgórze zwiadowców») Wzgórze w Beleriandzie, usypane

przez Finroda na wschód od Nargothrondu, jako punkt obserwacyjny podejść do miasta.

Zwane też Wzgórzem Zwiadu. (S 205, 206)

AMON GWARETH (sind.) Wzgórze pośród równiny Tumladen, na którym

zbudowano Gondolin. Jego północny stok zwał się Caragdur. (S 121, 131, 224, 226, 227)

AMON HEN (sind. «wzgórze oka») Jeden z trzech szczytów na południowym krańcu

Nen Hithoel, położony na zachodnim brzegu Anduiny. Na jego szczycie zbudowano punkt

obserwacyjny.

Zwany w westronie Górą Oka. (I 167, 371-375, 377-379, 381, II 24, 231, 235)

AMON LHAW (sind. «wzgórze uszu») Jeden z trzech szczytów na południowym

krańcu Nen Hithoel, położony na wschodnim brzegu Anduiny. Na jego szczycie zbudowano

wysokie krzesło, prawdopodobnie zwane Miejscem Nasłuchiwania.

Zwany w westronie Górą Ucha. (I 371-372, 378-379, 383)

AMON OBEL (sind.) Lesiste wzgórze w Beleriandzie Zachodnim w lesie Brethil.

Pod koniec piątego stulecia Pierwszej Ery Haladinowie mieli tu twierdzę, Ephel Brandir. (S

192, 204, 207)

AMON RUDH (sind. «nagie wzgórze») Wzgórze w Zachodnim Beleriandzie między

Talath Dirnen i Nivrim. Wydrążyli w nim siedziby Noegyth Nibin (Krasnoludy Poślednie).

Amon Rudh było skaliste, rósł na nim jedynie seregon. (S 190195,217)

AMON SLIL (sind. «wzgórze wiatru») -> Wichrowy Czub, -> Wieża Amon Sul. (S

270, 271,1 181, 283, II190)

AMON UILOS (quen. «góra zawsze-śnieżno-biała») Sindarińska nazwa -»

Taniąuetilu. (S 31)

AMPA (quen. «hak») Nazwa tengwy b (nr 14) używanej w quenya na oznaczenie

„mp”, a w innych językach często na „v”. (III 361, 365)

AMRAS (sind., zm. pod koniec 6 st. PE) Elf Noldor z rodu Feanora; wraz z bratem

bliźniakiem Amrodem byli najmłodszymi synami Feanora. Złożył Przysięgę Feanora i

towarzyszył ojcu do Sródziemia, gdzie żył z Amrodem na równinach i w lasach Beleriandu

Wschodniego. Podczas Oblężenia Angbandu trzymali się na uboczu, jednak podczas wojen

walczyli u boku swego brata Maedhrosa. Zginęli, gdy synowie Feanora usiłowali siłą odebrać

Elwindze Silmaril w Przystaniach Sirionu.

Amras i Amrod byli podobni z wyglądu i temperamentu. Wydaje się, że wśród synów

Feanora należeli do spokojniejszych. Byli wielkimi myśliwymi. (S 59, 80, 119, 136, 146, 231)

AMROD (sind., zm. pod koniec 6 st. PE) Elf Noldor z rodu -> Feanora, miał brata

bliźniaka -> Amrasa. (S 59, 80, 119, 136, 146,231)

AMROTH (nand., zm. 1981 PE) Król elfów, który zbudował port w Doi Amroth;

ukochany Nimrodel. Gdy jego biały okręt wiatr porwał na morze, a Nimrodel została na

brzegu, rzucił się wpław, by do niej powrócić, i zaginął.

Aczkolwiek Doi Amroth leżało w Belfalas, podniebny dom Amrotha znajdował się w

Lórien, na Cerin Amroth. (1322-323,332)

ANACH (sind.) Przełęcz w północnym Beleriandzie między Ered Gorgoroth i

Crissaegrimem. Pod koniec piątego stulecia Pierwszej Ery orkowie z Dorthonionu zbudowali

tu drogę, wykorzystaną przy ataku na Dimbar. (S 189, 193, 195, 226)

ANADUNĆ (adun. «zachodni») Adunaicka forma nazwy -» Numenor. (S 243)

ANAR (quen.) -> Słońce. (S 95)

ANARDIL (quen. «słońce-miłośnik», zm. 411 TE) Dunadan, szósty król Gondoru

(329-411). (III 290)

ANARION (zm. 3440 DE) Dunadan, młodszy syn Elendila, wraz z bratem Isildurem

drugi król Gondoru (3320-3440). Uciekł z tonącego Numenoru dwoma statkami, a następnie

wraz z Isildurem założył królestwo Gondoru. Ziemie Anariona nazwano Anórien, a jego

główną siedzibę - Minas Anor.

Podczas ataku Saurona w 3425 roku Anarion bronił Osgiliath i linii Anduiny,

następnie wkroczy! do Mordoru z armią Ostatniego Przymierza. Zginął, zabity kamieniem

ciśniętym z Barad-dur. (I 232, 373, II 258, 266, III 119)

ANARRIMA (quen.) Gwiazdozbiór uformowany przez Vardę ze starszych gwiazd

podczas przygotowań do przebudzenia elfów (S 47)

ANARYA (quen. «słońce-dzień») Quenejska nazwa drugiego dnia enąuie, nadana na

cześć Słońca. Sindarińska forma brzmiała Oranor, hobbicka - Sunnendei. (III 352)

ANBORN (WoP) Dunadan z Gondoru, strażnik z Ithilien. (II273- 274, 279-280)

ANCA (quen. «paszcza») Nazwa tengwy td (nr 15) używanej w quenya dla oznaczenia

„nk”. (III 361, 365)

ANCALAGON (sind. «paszcza-rwąca») Największy z uskrzydlonych smoków,

zabity przez Earendila w Wielkiej Bitwie. Upadek jego ciała zdruzgotał Thangorodrim.

Zwany też Ancalagonem Czarnym. (I 70, S 235)

ANDAITH (sind. «długi-znak») Tetha wskazująca długość samogłoski, używana w

stylu pisania Beleriandu. (III 364)

ANDO (quen. «brama») Nazwa tengwy po (nr 5) używanej w qu - enya dla

oznaczenia „nd”, a w innych językach często dla „d”. (III 361, 365)

ANDOR (quen.? «dar-kraj») Nazwa nadana -> Numenorowi przez Dunedainów. (S

243, 259)

ANDRAM (sind. «długi mur») Wielki uskok w Beleriandzie, biegnący od Falas przez

Nargothrond i Wodospady Sirionu do Ramdal i Amon Ereb. Nazwę Andram stosowano

zazwyczaj tylko do jego części między Nargothrondem a Ramdal. (S 92, 117)

ANDRAST (sind. «długie wybrzeże») Półwysep, zakończony przylądkiem Andrast,

oddzielający zachodnią część zatoki Belfalas od Morza. (X)

ANDROTH (sind. «wielki») Jaskinie w Mithrimie, prawdopodobnie w górach

Mithrim. Po Nirnaeth Arnoediad ukrywali się tu nieliczni Sindarowie i Edainowie, później

schronił się tu Tuor jako banita. (S 223)

ANDUINA (sind. «wielka rzeka») Największa rzeka północno-zachodniego

Śródziemia, płynąca z Dalekiej Północy do delty w zatoce Belfalas, długości ok. 1500 mil.

Zlewisko Anduiny i jej dopływów obejmuje obszar między Górami Mglistymi a Mroczną

Puszczą (znany jako Dolina Anduiny), a także Anórien i Ithilien, większą część Rohanu i

Lebenninu. Główne dopływy to Gladden, Celebrant, Limlight, Entwash, Morgulduina, Erui,

Sirith i Poroś.

Zwana w westronie Wielką Rzeką.

Także -> Carrock, Sarn Gebir, Rauros, Nindalf, Nen Hithoel, Ethir Anduin, Cair

Andros. (115, 20, 62, 233, 236, 241, 256, 323, 328, 333, 348, 359-360, 364, 366, 368, 372,

II21, 23, 26, 45, 78, 197, 203, 232, 241, 248-249, 255-256, 261, 272, 285, 295, III 18, 26, 31-

32, 56, 72, 82, 88, 98, 109, 116, 134-135, 144, 149, 176, 210-212, 217, 225, S 52, 90, 248,

268, 270, 273, 274-278)

ANDtfNifi (quen. «zachód») Miasto i port na zachodnim wybrzeżu Numenoru. Na

początku było to główne miasto Numenoru, ponieważ tu przybywali Eldarowie z Eressei.

Gdy Cień padł na Numenor, Andunie zostało przewyższone wielkością i znaczeniem przez

Armenelos, a tutejsi Wierni zostali zmuszeni do przeniesienia się na wschodnie wybrzeże.

Książęta Andunie, spadkobiercy Valandila, syna Silmarien, byli najwyższą szlachtą

Numenoru. (S 244, 250, 251, 252)

ANDliRIL (quen.? «zachód-lśnienie») Miecz Aragorna II, wykuty ze szczątków

Narsila przez elfickich kowali w Rivendell w 3018 roku Trzeciej Ery. Na jego ostrzu był

wzór: Siedem Gwiazd (znak Elendila) między Półksiężycem (znak Isildura) i Promienistym

Słońcem (znak Anariona) oraz wiele runów Ze względu na swą przeszłość i tego, kto się nim

posługiwał, a także z powodu swego wielkiego blasku, Anduril szybko stał się słynną bronią.

Zwany w westronie Płomieniem Zachodu. Znany też jako Miecz, Który Został

Złamany, Miecz Ponownie Przekuty. (1264, 307-308, 354, II 38, 10, 109, 131, III 11, 142)

ANDWISE POWROŹNIK (ur. 2923 TE) Hobbit z Shire, pierwszy syn Hobsona

(Powroźnika Gamgee). Tak jak ojciec, byi powroź - nikiem w Tighfield.

Zwany w skrócie Andy. (III 347)

ANFALAS (sind. «długie wybrzeże») Lenno Gondoru, obszar wybrzeża między

rzekami Lefnui i Morthond.

Zwany w westronie Długim Brzegiem. (III 37)

ANFAUGLIR (sind. «wielkie-pragnienie-paszcza») -> Carcharoth. (S 170)

ANFAUGUTH (sind. «wielkie-pragnienie-popioły») Nazwa nadana równinie -> Ard-

galen po spaleniu jej przez ognie Melkora podczas Dagor Bragollach. Równina ta pozostała

wypaloną pustynią oprócz kurhanu Haudh-en-Nirnaeth.

Zwana także Dławiący Pył i Dor-nu-Fauglith. (S 144, 152, 168, 179, 180, 181, 185,

195, 196, 200, 214, 235)

ANGA (quen. «żelazo») Nazwa tengwy cq (nr 7) używanej w qu - enya dla oznaczenia

„ng”. (III 361, 365)

ANGAINOR (quen. «żelazo-») Łańcuch wykuty przez Aulego, by spętać Melkora. (S

50)

ANGAMAITfi (quen. «żelazo-», ok. 1634 DE) Dunadan, prawnuk Castamira i wódz

korsarzy z Umbaru. Wraz z bratem Sangahyando dowodził najazdem na Pelargir w 1634

roku, podczas którego został zabity król Gondoru Minardil. (III 298)

ANGAMANDO (quen. «żelazo-więzienie») -> Angband. (S 313)

ANGARATO (quen. «żelazo-osobistość») Quenejska forma imienia Angrod. (S 313)

ANGBAND (quen. «żelazo-więzienie») Wielka podziemna twierdza, więzienie,

koszary, kopalnie i fabryki Morgotha, położone 150 staj na północ od Menegroth, za

południowo-zachodnim narożnikiem Ered Engrin. Zbudowany przez Melkora po zniszczeniu

przezeń Latarni, z początku był w rękach Saurona i miał ochraniać Utumno przed atakiem

Valarów. Po Bitwie Potęg Angband został zburzony, ale jego lochów nie zniszczono i

Balrogowie oraz inny słudzy Morgotha ukryli się tam na czas niewoli ich pana.

Po powrocie do Śródziemia z Silmarilami Melkor odbudował Angband, wznosząc nad

nim -> Thangorodrim i budując wielki tunel pod Ered Engrin z Angbandu do Ard-galen.

Angband był bazą Melkora podczas Wojny o Wielkie Klejnoty, tu hodował on też swoje

potwory. Choć wiele razy atakowana, twierdza została zdobyta dopiero podczas Wielkiej

Bitwy; uległa całkowitej ruinie podczas zniszczenia Beleriandu.

Zwana także Piekłem Żelaza. Quenejska forma jej nazwy brzmiała Angamando. (I

189, S 46, 50, 77, 78, 91, 95, 102-113, 127, 132, 135, 143, 144-152, 158, 162, 169-173, 179-

186, 188, 192-198,213, 225)

ANGBOR (sind. «żelazo-», WoP) Człowiek z Gondoru, prawdopodobnie Dunadan,

władca Lamedonu podczas Wojny o Pierścień. Bronił Linhiru przed korsarzami, następnie

dowodził armią, która szła na odsiecz Minas Tirith. (III 136, 140-141, 146)

ANGERTHAS DAERON (sind. «długie-runy Daerona») Wariant pisma -> cirth,

pełne rozwinięcie Certhas Daeron nastąpiło pod wpływem tengwaru. Choć przypisywane

Daeronowi, Angerthas jest prawdopodobnie dziełem Noldorów z Eregionu, którzy zazwyczaj

używali tego systemu. Angerthas został przejęty przez krasnoludów z Morii (-> Angerthas

Moria), którzy nadali mu formę kursywy.

Zwany także alfabetem Daerona, runami Daerona. (III 360, 366-370)

ANGERTHAS MORIA (sind. «długie-szeregi-runów z Khazad - dumu»)

Krasnoludzka adaptacja alfabetu Angerthas Daeron stosowanego w Eregionie, używana przez

plemię Durina w Khazad - - dumie i Ereborze. Zmiany wprowadzone przez krasnoludów były

niesystematyczne i wynikały głównie z potrzeby oddawania dźwięków języka khuzdul

niewystępujących w elfickim oraz z pragnienia, by znaki mogły reprezentować spółgłoski

miękkie. Krasnoludy z Ereboru dalej modyfikowały ten system, a zmiany wprowadzane przez

nich wskazują na tendencję powrotu do oryginalnego systemu elfickiego. (III 360, 366-370)

ANGHABAR (sind. «żelazne-siedziby») Kopalnia żelaza w Gon - dolinie, odkryta

przez Maeglina w północnej części gór Echoriath. (S 134)

ANGLACHEL (sind. «żelazny-płomień») Miecz z żelaza meteorytowego, jeden z

dwóch wykutych przez Eóla, ofiarowany Elwemu w zamian za zgodę na zamieszkanie w Nan

Elmoth. Mimo ostrzeżenia Meliany, że jest w nim przewrotność Eóla, Beleg wziął Ang -

lachela ze zbrojowni w Menegroth, wyruszając po raz drugi na poszukiwanie Turina, Turin

zaś nieświadomie zabił nim Belega.

Turin w Nargothrondzie dał ten miecz do przekucia i nazwał Gurthangiem. Pod

imieniem Mormegila dokonał tym ostrzem wielkich czynów, lecz także nierozważnych,

bezsensownych mordów, aż w końcu zwrócił je przeciw sobie. Gurthang pękł, zabijając go, a

jego szczątki złożono obok ciała Turina.

Anglachel był czarny i bardzo twardy; ostrze przekutego Gurthanga lśniło bladym

płomieniem. Miecz ten byl niewątpliwie obdarzony świadomością. (S 190, 191, 194, 196-

198)

ANGMAR (sind. «żelazo-dom») Czarnoksięskie królestwo po obu stronach północnej

części Gór Mglistych, na północ od Ettenmoors, rządzone przez Wodza Nazguli, znanego

wówczas jako Król Czarnoksiężnik z Angmaru. Jego stolicą było Carn Dum. Angmar był

zamieszkany przez ludzi z gór, orków i inne podobne stwory.

Angmar powstał około 1300 roku Trzeciej Ery i przez następne 700 lat próbował

zniszczyć Dunedainów Północy. Królestwa Cardolan i Rhudaur upadły szybko; pierwsze

zostało zmiażdżone w 1409 roku, drugie było infiltrowane jeszcze wcześniej. Natomiast

Arthedain, wspomagane przez elfy z Rivendell i Lindonu, utrzymało się do roku 1974, mimo

że w 1409 roku było bliskie klęski. W 1975 roku Król Czarnoksiężnik został pokonany w

bitwie pod Fornostem przez armię z Lindonu (dowodzoną przez Cirdana i Earnura oraz

wzmocnioną wojskiem z Gondoru) i z Rivendell (dowodzoną przez Glorfindela), następnie

zaś wyparty z Północy, a jego słudzy żyjący na zachód od Gór Mglistych zostali wytępieni

lub rozproszeni. Garstka ocalałych, mieszkających na wschód od Gór, została wkrótce

zniszczona przez Eotheodów. (I 16, 145, III 83, 108)

ANGRENOST (sind. «żelazo-twierdza») -> Isengard. (S 271, II75)

ANGRIM (sind., ok. 430 PE) Adan z Pierwszego Rodu, ojciec Gorlima. (S 153)

ANGRIST (sind., «żelazo-rozcinacz») Nóż wykonany przez Telchara z Nogrodu,

który Beren zabrał Curufinowi i użył do wyłuskania Silmarila z korony Melkora. Ostrze

złamało się przy próbie wyjęcia drugiego klejnotu.

Jak na to wskazuje nazwa, Angrist mógł z łatwością ciąć nawet żelazo. (S 1667, 171)

ANGROD (sind. «żelazo-osobistość», zm. 455 PE) Elf Noldor z rodu Finroda, trzeci

syn Finarfina. Jak jego brat Aegnor, Angrod powrócił do Śródziemia z zastępami Fingolfina,

ze względu na swą przyjaźń z Fingonem, i osiedlił się na północnych stokach Dorthonionu.

Był pierwszym z Wygnańców, który dotarł do Doriath. Opowiedział Elwemu pełną

historię buntu Noldorów. Zginął zabity płomieniami Thangorodrimu podczas Dagor Bragol -

lach.

Quenejska forma jego imienia brzmiała Angarato. (S 59, 80, 106, 114, 129, 148, 204)

ANGUIREL (sind. «żelazo-») Miecz wykuty przez Eóla, skradziony mu przez

Maeglina. Było to bliźniacze ostrze -> Anglachela. (S 190)

ANNA (quen. «dar») Nazwa tengwy a (nr 23). (III 361, 364)

ANNAEL (sind., PE) Elf Sindar z Mithrimu, opiekun Tuora. (S 223)

ANNATAR (sind. «dar-pan») Imię przybrane przez Saurona w Drugiej Erze, gdy

próbował usidlić elfy w Śródziemiu. (S 267)

ANNON-IN-GELYDH (sind. «brama-Noldorów») Wschodnie wejście do

podziemnego koryta rzeki na zachodnich wzgórzach Dor - lóminu; prowadziło ono do Cirith

Ninniach. Zbudował je Turgon w czasach, gdy mieszkał w Nevraście. (S 223)

ANN-THENNATH (sind. «długi-») Rodzaj pieśni elfów; oryginalna wersja Ballady o

Leithian była utrzymana w tej formie. (1189)

3 - Encyklopedia Śródziemia

ANNUMINAS (sind. «wieża zachodnia, wieża zachodu słońca») Miasto zbudowane

przez Elendila na brzegu jeziora Nenuial, pierwsza stolica Arnoru. Opuszczone z powodu

upadku Arnoru między 250 a 861 rokiem Trzeciej Ery; dwór przeniósł się wówczas do

Fornostu. Odbudowane na początku Czwartej Ery przez Elessara stało się północną stolicą

Zjednoczonego Królestwa. (I 234, II190, III 226, S 270, 271, 274)

ANÓRIEN (sind. «słońce-kraj») Część Gondoru na północ od rzeki Erui, na zachód

od Anduiny, na wschód i południe od Rohanu. Początkowo domena Anariona. Tu znajdował

się las Druadan, a także żyzne tereny rolnicze. Stolicą i głównym miastem było Minas Tirith.

Zwane w rohirrimskim Sunlending. Forma Anórien pochodzi od starszej, sindarińskiej

Anóriend. (III 15, 229)

ANSON POWROŹNIK [Anson Roper] (ur. 2961 TE) Hobbit z Shire, syn Andwise’a

Powroźnika. Prawdopodobnie mieszkał w Tighfield i był powroźnikiem. (III 347)

ANTO (quen. «usta») Nazwa tengwy fx> (nr 13) używanej w qu - enya dla oznaczenia

„nt”, a w innych językach często dla „dh”. (III 361, 365)

APANONAR (quen. «później urodzeni») Jedno z określeń -> ludzi używane przez

Eldarów. (S 98)

APPLEDORE Nazwisko ludzi używane w Bree. (I 153)

APPLEDORE ROWUE (zm. 3019 TE) Człowiek z Bree zabity podczas walki

między ludźmi z Bree a Billem Fernym i jego towarzyszami. (III 158)

AR - (adun. «królewski, król») Partykuła dodawana do imion tych królów Numenoru,

którzy przyjmowali swe królewskie imiona w języku adunaickim. Królowie i królowe są w tej

Encyklopedii wymieniani pod swymi królewskimi imionami.

Także -> Tar-. (III 287)

ARADAN (sind. «królewski człowiek», ok. 4 st. PE) Adan z Trzeciego Rodu, syn

Maracha. Jego pierwotne imię brzmiało Malach. W młodości uczestniczył w wędrówce

swego rodu z Eriadoru do Estoladu, wkrótce jednak przeniósł się stamtąd do Hithlumu, gdzie

spędził 14 lat, prawdopodobnie w służbie Fingołfina, i otrzymał sindarińskie imię.

Niewątpliwie władał tą znaczną częścią swego ludu, która powędrowała na zachód od

Estoladu. (S 137, 141)

ARADOR (sind. «królewski-», zm. 2930 TE) Dunadan, czternasty wódz Dunedainów

Północy (2912-2930). Zabity przez górskie trolle na Zimnych Polach. (III 290)

AR-ADUNAKHÓR (adun. «władca zachodu», ok. 2899 DE) Dunadan, dziewiętnasty

król Numenoru (2899-?), pierwszy, który przybrał królewskie imię w języku adunaickim.

Prześladował Wiernych i karał za publiczne używanie języka elfów.

W ąuenya jego imię brzmiało Herunumen. (III 288, 329, 356, S 258, 319)

ARAGLAS (sind. «królewski-liść», zm. 2455 TE) Dunadan, szósty wódz

Dunedainów Północy (2327-2455). (III 290)

ARAGORNI (sind. «królewski-drzewo», zm. 2327 TE) Dunadan, piąty wódz

Dunedainów Północy (2315-2327), zabity przez wilki. (III 290)

ARAGORN II (2931 TE-120 CE) Dunadan, szesnasty i ostatni wódz Dunedainów

Północy (2933-3019), odnowiciel królestw Dunedainów w Śródziemiu i jako Elessar,

pierwszy król Zjednoczonego Królestwa (3019 TE-120 CE). Jako dziedzic Isildura dorastał w

tajemnicy w Rivendell, znany pod imieniem Estel aż do ukończenia lat 20, kiedy Elrond

wyjawił mu jego pochodzenie.

Wówczas Aragorn udał się do Dzikich Krain i przez prawie 70 lat walczył ze sługami

Saurona, ucząc się też zwyczajów różnych ludów, aż stał się najwytrzymalszym i

najmądrzejszym człowiekiem swoich czasów. W tym czasie, ukrywszy swą prawdziwą

tożsamość, służył pomocą Thengełowi w Rohanie i Ecthelionowi w Gondorze; w Gondorze

znany był jako Thorongil ze względu na Gwiazdę Strażników, którą nosił. Jego największym

czynem w owym czasie był atak na Umbar w 2980 roku i zniszczenie znacznej części floty

korsarzy. W 2956 roku spotka! Gandalfa i stal się jego przyjacielem. W 3017 roku, po 13

latach nieustających poszukiwań, Aragorn schwytał Golluma. W następnym roku spotkał

Froda i jego towarzyszy w Bree i pomógł im dotrzeć do Rivendell. Został jednym z

Dziewięciu Towarzyszy i poprowadził Drużynę po upadku Gandalfa w Khazad-dumie.

Podczas Wojny o Pierścień Aragorn był jednym z wodzów w Bitwie o Rogaty

Kasztel; w tym czasie zaprzyjaźnił się z Eomerem. Następnie, wraz z Legolasem, Gimlim i

Strażnikami Północy przeszedł przez Ścieżki Umarłych, opierając się na wiedzy uzyskanej

dzięki palantirowi Orthanku, który wyrwał spod kontroli Saurona. Jako dziedzic Isildura

wezwał Umarłych do posłuszeństwa i przy ich pomocy pokonał korsarzy w Pelargirze,

zdobywając korsarską flotę. Następnie poprowadził liczny oddział ludzi z południa Gondoru

do Minas Tirith, gdzie jego armia odwróciła losy Bitwy na Polach Pelennoru. Później został

dowódcą -> Armii Zachodu.

Po Wojnie o Pierścień Aragorn został królem Zjednoczonego Królestwa i Władcą

Zachodnich Krajów pod imieniem Elessara Telcontara. Poślubił Arwenę, córkę Elronda.

Podczas 120-letnie - go panowania rozszerzył granice królestwa i przywrócił długo nieobecne

w nim pokój oraz dobrobyt.

Oprócz wiedzy, nagromadzonej podczas długich walk z Sauronem, Aragorn posiadał

mądrość elfów i dar przewidywania Dunedainów. Sprawiedliwie mówiono, że odżyła w nim

szlachetność Numenorejczyków.

Mając 20 lat, tuż przed opuszczeniem Imladris, Aragorn spotkał Arwenę. Od tej chwili

kochał ją, a w 2980 roku oboje przyrzekli sobie wierność. Jednak Elrond nie godził się wydać

swej córki za jakiegokolwiek człowieka, chyba że byłby on królem Arnoru i Gondoru, dlatego

pobrali się dopiero po zakończeniu Wojny o Pierścień. Aragorn i Arwena mieli syna

Eldariona i kilka córek.

Aragorn od czasu wykucia Andurila w 3018 roku nosił go przy boku; przedtem od

czasu do czasu nosił szczątki Narsila.

Aragorn zwany był Elessarem i Kamieniem Elfów przez Galadrielę oraz przez lud

Gondoru (w czasie Wojny o Pierścień, z powodu szmaragdowej broszy, którą nosił); to

przepowiedziane mu imię przyjął jako swe imię królewskie. W Bree przed Wojną o Pierścień

nazywany Obieżyświatem, przyjął ąuenejski odpowiednik tego imienia, Telcontar, dla

założonej przez siebie dynastii. Zwany był także dziedzicem Isildura, Odnowicielem i

Skrzydłonogim; to ostatnie imię nadał mu Eomer, gdy usłyszał owędrówce Trzech Łowców.

(I 68, 168-170, 204, 212, 215, 228, 237-243, 251, 253, 261, 264-285, 290, 295-297, 306-329,

333, 336-339, 347-381, II19-48, 88-140, 155-159,165, 234-235, 248, 253, 259, 266, 295, III

21, 28, 40-57, S 281)

ARAGOST (sind. «królewska twierdza», zm. 2588 TE) Dunadan, ósmy wódz

Dunedainów Północy (2523-2588). (III 290)

ARAHAD I (sind. «królewski-», zm. 2532 TE) Dunadan, siódmy wódz Dunedainów

Północy (2455-2525). (III 290)

ARAHAD n (sind. «królewski-», zm. 2719 TE) Dunadan, dziesiąty wódz

Dunedainów Północy (2654-2719). (III 290)

ARAHAEL (sind. «królewski-», zm. 2177 TE) Dunadan, drugi wódz Dunedainów

Północy (2106-2177). (III 290)

ARAMAN (quen. «na zewnątrz, poza Amanem») Wielkie północne pustkowia

Amanu, obejmujące cały obszar między Morzem a górami Pelóri na północ od Eldamaru.

Araman był opuszczony i górzysty. Na jego północnych krańcach było bardzo zimno.

Także -> Helcaraxe, Oiomure. (S 70, 77, 80, 85-86, 96-97, 101,105, 225)

ARAN - (sind. «królewski») Partykuła, używana przez królów Arthedainu po

Malvegilu oraz przez wodzów Dunedainów Północy, wskazująca na ich roszczenia do całego

Arnoru. Inaczej niż nume - norejskie partykuły Ar - i Tar-, element Aran - był integralną

częścią imienia i był nadawany przy urodzeniu, jak można zobaczyć w opowieści o nadaniu

imienia Arvedui.

Czasami skracany do Ara - lub Ar-. (III 290, S 313)

ARANARTH (sind. «królewski kraj», zm. 2106 TE) Dunadan, pierwszy wódz

Dunedainów Północy (1974-2106), najstarszy syn Arvedui, ostatniego króla Arthedainu. (III

290)

ARANEL (sind. «królewska gwiazda, królewski elf») Przydomek -> Diora. (S 177)

ARANRUTH (sind. «królewski gniew») Miecz Elwego w Doriath, później należący

do królów Numenoru. (S 190)

ARANTAR (quen., zm. 435 TE) Dunadan, piąty król Arnoru (339-435). (III 290)

ARANUIR (sind. «królewski-», zm. 2247 TE) Dunadan, trzeci wódz Dunedainów

Północy (2177-2247). (III 290)

ARANWE (quen., PE) Elf z Gondolinu, ojciec Voronwego. (S 224)

ARAPHANT (sind. «królewski-», zm. 1964 TE) Dunadan, czternasty król Arthedainu

(1891-1964). Za jego panowania wznowiono kontakty z Gondorem. (III 290)

ARAPHOR (sind. «królewski-», zm. 1589 TE) Dunadan, dziewiąty król Arthedainu

(1409-1589). W roku koronacji z pomocą Cirdana wyparł siły Angmaru z Fornostu i

Północnych Wzgórz. Za jego rządów w Arthedainie panował pokój, gdyż siły Angmaru były

chwilowo poskromione przez elfy z Lindonu i Rivendell. (III 290)

ARASSUIL (sind. «królewski-», zm. 2784 TE) Dunadan, jedenasty wódz

Dunedainów Północy (2719-2784). Za jego czasów Eriador był niepokojony przez orków. (III

290)

ARATAN (quen. «królewski człowiek», zm. 2 TE) Dunadan, drugi syn Isildura.

Walczył w armii Ostatniego Sojuszu i poległ w -» Bitwie na Polach Gladden. (S 274)

ARATAROWIE [Aratar] (quen. «wzniośli») Ośmioro najważniejszych Valarów:

Manwe, Varda, Ulmo, Yavanna, Aule, Mandos, Nienna i Orome.

Zwani też Ośmioma Aratarami, Szlachetnymi Ardy. (S 27)

ARATHORNI (sind. «królewski-», zm. 2848 TE) Dunadan, dwunasty wódz

Dunedainów Północy (2784-2848), zginął gwałtowną śmiercią. (III 290)

ARATHORN II (2873-2933 TE) Dunadan, piętnasty wódz Dunedainów Północy

(2930-2933). Zabity przez orków, gdy walczył wraz z Elladanem i Elrohirem.

W 1925 roku poślubił Gilraenę, jedynym ich dzieckiem był Aragorn II. (III 290)

ARAVAL (sind. «królewski-», zm. 1891 TE) Dunadan, trzynasty król Arthedainu

(1813-1891). (III 290)

ARAVIR (sind. «królewski-», zm. 2319 TE) Dunadan, czwarty wódz Dunedainów

Północy (2247-2319). (III 290)

ARAVORN (sind. «królewski-», zm. 2654 TE) Dunadan, dziewiąty wódz

Dunedainów Północy (2588-2654). (III 290)

ARAW (sind.) -» Orome. (III 23)

ARCHET Wieś w okręgu Bree, na północnym skraju Chetwood. (1 148, 166, 177-

179)

ARCIRYAS (quen. «-statek», ok. 19 st. TE) Dunadan, młodszy brat króla Gondoru

Narmacila II, przodek Earnila II. (III 300)

ARCYKAMIEŃ [Arkenstone] Wielki biały klejnot znaleziony głęboko pod

Ereborem przez Thraina I. Arcykamień był największym skarbem królów Ereboru, lecz został

porzucony, gdy Smaug wygnał stamtąd krasnoludów w 2770 roku Trzeciej Ery. W 2941 roku

Bilbo, który był członkiem Kompanii Thorina, podczas przeszukiwania skarbca Smauga

znalazł klejnot. Użył on Arcykamienia, by próbować pogodzić Thorina z oblegającymi go

elfami i ludźmi. Później klejnot złożono do grobu wraz z ciałem Thorina.

Zwany także Sercem Góry. (III 325, H 193, 196, 199, 201)

ARDA (quen. «region, królestwo») Ziemia, która zgodnie z zamiarem Iluvatara miała

być siedzibą jego Dzieci. Według Ainulindale, miała być ona pozbawiona skrajności i

symetryczna, została jednak poważnie skażona przez złośliwość Melkora i walkę między nim

a Valarami.

Gdy Valarowie zrealizowali Wizję - w stopniu, w jakim mogli to uczynić - Arda była

okrągła i płaska, otoczona przez Ekkaia, Morze Zewnętrzne, które z kolei było ograniczone -

> Ścianami

Nocy. Składała się z co najmniej dwóch wielkich kontynentów, Amanu i ->

Śródziemia, rozdzielonych przez -> Belegaer. Poniżej powierzchni Ardy całą przestrzeń

zajmowała skała podziurawiona grotami; nie jest powiedziane, czy owa skała gdziekolwiek

się kończyła. Ponad powierzchnią rozciągała się Zasłona Ardy - atmosfera.

Podczas Odmiany Świata Ilúvatar usunął Aman poza obszar Ardy i uczynił ją tym

kulistym światem, w którym żyjemy. Powiedziane jest, że Arda zostanie przywrócona do

pierwotnego kształtu, gdy nadejdzie Koniec.

W sprawie licznych przemian Ardy zobacz także: Beleriand, Zaczarowane Wyspy,

Ered Engrin, Tol Eresséa, Númenor, Pelóri, Dwie Latarnie, Arda Skażona i Zakrzywiony

Świat.

Zwana też Ziemią, a także Królestwem Ardy, Królestwem Ziemi lub Królestwem

Manwégo oraz Małym Królestwem. (S 16, 23, 25, 35, 37, 39, 84, 98, 102, 238, 245, 265)

ARDA Nazwa tengwy y (nr 26) używanej zazwyczaj w quenya dla oznaczenia „rd”, a

w sindarinie i westronie dla „rh”. (III 361, 365)

ARD-GALEN (sind. «region-zielony») Wielka równina na północ od Dorthonionu,

na wschód od Ered Wethrin, a na południe i zachód od Ered Engrin. Chociaż częściowo

skażona zniszczeniami, spowodowanymi przez Angband, Ard-galen pozostała piękna,

pokryta trawą. Podczas Oblężenia Angbandu była patrolowana przez jazdę Fingolfina i

Maedhrosa.

Strawiona przez ogień podczas Dagor Bragollach, Ard-galen zwana była później -»

Anfauglith. (S 102, 109, 110, 112-114, 118,144)

ÁRE (quen. «światło słoneczne») Wczesne określenie tengwy 6 (nr 31); początkowo

áze, następnie ésse. (III 361, 365)

ÁRE NUQUERNA (quen. «áre odwrócona») Jedna z nazw tengwy 9, (nr 32); áre, áze

nuquerna. (III 361, 365)

AREDHELA (sind. «szlachetny elf», zm. ok 330 PE) Kobieta z rodu Noldorów,

najmłodsze dziecko i jedyna córka Fingolfina. Wróciła do Śródziemia z Wygnańcami i

mieszkała z bratem Turgonem w Nevraście i Gondolinie. Około 300 roku poczuła niepokój i

opuściła Gondolin, by odwiedzić synów Feanora, którzy byli jej przyjaciółmi w Eldamarze.

Oddzieliła się od swych towarzyszy w Nan Dungortheb i została uznana za zmarłą, przeżyła

jednak, a następnie została uwiedziona i poślubiona przez Eóla z Nan Elmoth.

Aredhela urodziła Eólowi syna, Maeglina, który w końcu, pragnąc utwierdzić swe

prawa do dziedzictwa po Turgonie, przekonał ją, by uciekli z Nan Elmoth. Eól podążył za

nimi do Gondolinu, gdzie, podczas kłótni przed tronem Turgona, zatrutym grotem zabił

Aredhelę, która własnym ciałem zasłoniła Maeglina przed gniewem jego ojca.

Aredhela była wysoka, miała ciemne włosy i jasną cerę, a ubierała się tylko w srebro i

biel. Z tego powodu zwano ją Aredhelą Białą i Ar-Feiniel, Białą Panią Noldorów lub Białą

Panią Gondolinu. Lubiła jeździć konno i polować. (S 59, 126-132)

AR-FEINIEL (sind.?) -> Aredhela. (S 59, 126-132)

ARGELEB I (sind. «królewskie srebro», zm. 1356 TE) Dunadan, siódmy król

Arthedainu (1349-1356). Podczas koronacji ogłosił się władcą całego Arnoru ze względu na

brak potomków Isildura w Rhudaurze i Cardolanie. Rhudaur, będący pod kontrolą Angmaru,

odrzucił te roszczenia. W czasie wojny, która po tym nastąpiła, Argeleb ufortyfikował

Wichrowe Wzgórza, lecz poległ w bitwie. (III 290, 292)

ARGELEB II (zm. 1670 TE) Dunadan, dziesiąty król Arthedainu (1589-1670). W

1600 roku Trzeciej Ery udzielił zgody Marchowi i Blancowi na osiedlenie się w Shire. (116,

III 290, 292)

AR-GIMILZÓR (ok. 3125 DE) Dunadan, dwudziesty drugi król Numenoru. Poślubił

Inzilbeth z Andunie wbrew jej woli. Z tego nieszczęśliwego związku przyszło na świat dwóch

synów: Tar - - Palantir i Gimilkhad. Gimilzór zaniedbał Białe Drzewo i Święte Miejsce Eru.

(III 288, S 250)

ARGONATH (sind. «kamienie królów») Rzeźbione skały górujące nad wylotem ze

skalistego wąwozu przy północnym przejściu na jezioro Nen Hithoel na Anduinie. Były to

dwa ogromne i budzące trwogę posągi Isildura i Anariona, każdy po jednej stronie rzeki.

Zostały stworzone za panowania Rómendacila II, około 1340 roku Trzeciej Ery, by oznaczyć

północną granicę Gon - doru.

Zwane także Kolumnami Królów, Wrotami Argonath, Wrotami Królów, Wrotami

Gondoru. Ta pierwsza nazwa była prawdopodobnie rzeczywistą nazwą westrońską, a w

każdym razie powszechnie używaną. (1235, 256, 367, 369-370, II31, 290, III 22, S 271, 276)

ARGONUI (sind. «królewski-kamienny», zm. 2912 TE) Dunadan, trzynasty wódz

Dunedainów Północy. (III 290)

ARIENA [Arien] (quen.) Jedna z Majarów, potężny duch ognia, oddany Laurelinowi i

złotym kwiatom w ogrodach Vardy. Wybrana przez Valarów do kierowania -» Słońcem. (S

94, 95)

AR-INZILADUN (adun. «kwiat zachodu») -» Tar-Palantir. (III 288)

ARMENELOS (quen. «królewska-niebiańska twierdza») Miasto w Numenorze na

wzgórzu w pobliżu Meneltarmy. Był tam pałac królewski, rosło Białe Drzewo Nimloth.

Później w Armenelos stanęła świątynia zbudowana przez Saurona. Po zmierzchu Andunie

Armenelos było prawdopodobnie największym miastem Nume - noru.

Zwane także Złotym Armenelos. (S 245, 251-254, 271)

ARMIA ZACHODU [Army of the West] Niewielka armia ludzi z Gondoru i Rohanu,

dowodzona przez Aragorna, Gandalfa, Imrahila i Eomera, która podczas Wojny o Pierścień

maszerowała na Morannon, by odwrócić uwagę Saurona od Froda. Armia omało nie została

unicestwiona, jednak ostatecznie Pierścień zniszczono, a potęgę Saurona złamano. Armia

odniosła wówczas wielkie zwycięstwo nad Haradrimami i Easterlingami, sprzymierzonymi z

Sauronem, a także nad pozbawionymi przywództwa orkami i trollami.

Wraz z armią maszerowali Pippin, Legolas, Gimli, Beregond, Elladan i Elrohir. (III

143-152, 221)

ARMIA ZACHODU [Host of the West] Armia, która pokonała Czarnoksiężnika w

bitwie pod Fornostem w 1975 roku Trzeciej

«

Ery i zniszczyła Angmar. Składała się z elfów z Lindonu oraz ludzi z Arthedainu i

Gondoru, a była dowodzona przez Cirdana i Earnura. (III 332)

ARMINAS (quen. «królewska wieża», PE) Elf Noldor, towarzysz Angroda. Po Dagor

Bragołlach mieszkał w Falas z Cirdanem. Wiosną 496 roku wraz z Gelmirem zaniósł

Orodrethowi ostrzeżenie Ulma o zagrożeniu Nargothrondu. (S 200)

ARNACH -» Lossarnach. (III 373, 393)

ARNOR (sind. «królewski kraj») Starsze Królestwo Dunedainów w Śródziemiu,

utworzone w 3320 roku Drugiej Ery przez Elendila, który panował tu bezpośrednio jako

pierwszy król. W najszerszych swych granicach Arnor rozciągał się na wszystkie ziemie

między rzekami Gwathló-Bruinen i Lune. Jego pierwszą stolicą było Annuminas, ale przed

861 rokiem Trzeciej Ery stolicę przeniesiono do Fornostu, głównego miasta kraju. Inaczej niż

Gondor, Arnor nie rozkwitł, a zmierzch Dunedainów rozpoczął się tu od katastrofalnej ->

Bitwy na Polach Gladden w 2 roku. Jednak mimo wszelkich przeszkód linia Isildura i jego

następców, władców Arnoru, została zachowana.

Po śmierci Earendura, dziesiątego króla (861 rok), Arnor został podzielony między

jego trzech synów, z których najstarszy został królem Arthedainu. Dunedainów w pozostałych

królestwach (Cardolanie i Rhudaurze) szybko ubywało i w 1349 roku Arthedain ogłosił

zwierzchność nad całym Arnorem. Od tego czasu Arthedain był czasem nazywany Arnorem.

Angmar i Rhudaur wykorzystały roszczenia Arthedainu jako pretekst do najazdu i

królestwo upadło w 1974 roku. Następcy Isildura stali się wodzami Dunedainów Północy aż

do Wojny oPierścień, po której królestwo Arnoru zostało odtworzone przez Elessara.

Zwany także Północnym Królestwem lub Królestwem Północy. (1 16, 233, 235, III

124, 221, S 270, 282)

AROD (rohir. «szybki», WoP) Szybki i ognisty koń z Rohanu, pożyczony Legolasowi

i Gimliemu przez Eomera. Arod niósł ich podczas Wojny o Pierścień przez pola Rohanu i

Ścieżki Umarłych, a prawdopodobnie także podczas Bitwy na Polach Pelennoru. (II 44, III

53, 229)

AROS (sind.) Rzeka w Beleriandzie, płynąca z Dorthonionu na południe, a następnie

na zachód. Wpadała do Sirionu tuż powyżej Aelin-uial. Głównym jej dopływem był Celon.

Aros tworzył wschodnią i południową granicę Doriath. (S 91, 92, 107, 116, 118, 127,

130, 220)

AROSSIACH (sind. «-bród») Bród na górnym Arosie. Tu stara droga z Nan

Dungortheb przecinała rzekę, wiodąc do Himladu, Nan Ełmoth i krasnoludzkich miast w Ered

Luin. (S 116)

AR-PHARAZÓN (adun. «złoty», zm. 3319 DE) Dunadan, dwudziesty czwarty i

ostatni król Numenoru (3255-3319), syn Gimilkhada i bratanek Tar-Palantira. Był przywódcą

buntu Numenorejczyków przeciw rządom stryja po śmierci swego ojca. Po śmierci Tar - -

Palantira zmusił jego dziedziczkę, Tar-Miriel, by wbrew swej woli poślubiła go, następnie zaś

przejął bezprawnie berło.

Będąc ambitnym człowiekiem i wielkim wojownikiem, Ar - - Pharazón był

popularnym królem. Jego największym czynem było wysłanie wielkiej armii do Śródziemia

w 3261 roku i upokorzenie Saurona, będącego wówczas u szczytu potęgi. Jednak pycha

popchnęła Ar-Pharazóna do tego, by zabrać Saurona jako więźnia do Numenoru. W rezultacie

wraz ze swym dworem niebawem dostał się pod wpływy Cienia. Następne 50 lat rządów Ar-

Pharazóna wypełniał chaos i rosnące prześladowania Wiernych. Na koniec, gdy Ar-Pharazón

ściął Nimloth i zaczął składać Melkorowi ofiary z ludzi, Sauron nakłonił go do zaatakowania

Valinoru i zdobycia nieśmiertelności siłą. Przez dziewięć lat, zaczynając od 3319 roku, król

budował Wielką Armadę, a w 3319 roku wylądował na zakazanym wybrzeżu

Błogosławionego Amanu. Tam podczas Odmiany Świata został wraz ze swymi ludźmi

pogrzebany w Jaskiniach Zapomnianych, Numenor zaś zatopiły fale.

Ar-Pharazón miał przydomek Złoty. Nie używana forma jego imienia w języku

ąuenya brzmiała Tar-Calion. (III 288-289, S 251-260, 270)

AR-SAKALTHÓR (adun. ok. 31 st. DE) Dunadan, dwudziesty pierwszy król

Numenoru. (III 288)

ARTAMIR (quen. «-klejnot», zm. 1944 TE) Dunadan z Gondoru, syn króla

Ondohera, zginął w bitwie z Woźnikami. (III 299)

ARTHAD (sind., zm. 460 PE) Adan z Pierwszego Rodu, jeden z 12 towarzyszy

Barahira w Dorthonionie. (S 148)

ARTHEDAIN (sind. «królestwo Edainów») Królestwo Dunedainów powstałe w

wyniku podziału Arnoru w 861 roku Trzeciej Ery. Stolicą jego był Fornost. Obejmowało

ziemie między rzeką Lunę a Brandywiną oraz na północ od Wielkiego Wschodniego

Gościńca aż po Wichrowy Czub na wschodzie. W Arthedainie znajdowały się dwa palantiry

Północy, przechowywane w Trzeciej Erze przez ludzi.

Królowie Arthedainu byli następcami Amłaitha, najstarszego syna Earendura,

ostatniego króla Arnoru, w ich rodzie zachowała się więc linia Isildura.

W 1349 roku Argeleb I ogłosił się władcą całego Arnoru, gdyż linie królewskie w

Cardolanie i Rhudaurze wygasły, lecz Rhudaur wspomagany przez Angmar odrzucił te

roszczenia i zaatakował Arthedain. Królestwo Arthedainu, wspomagane od czasu do czasu

przez Cardolan, Lindon i Rivendell, odparło wielkie najazdy w 1356 i 1409 roku i szereg

drobnych ataków, jednak jego siły słabły. W 1974 roku Fornost został opanowany przez

Angmar, król Arvedui uciekł do Ered Luin, a potem na przylądek Forochel, gdzie utonął

następnej wiosny. Niemniej Angmar został zniszczony przez elfy z Lindonu i Rivendell oraz

resztki armii Arthedainu, przy wsparciu wielkich sił z Gondoru, dowodzonych przez Earnura.

Arthedain nie został jednak wskrzeszony, Fornost był opuszczony, a Dunedainowie Północy

poszli w rozsypkę.

Choć przez większą część swych dziejów Arthedain był oddzielony od Gondoru, za

panowania króla Araphanta (18911964) wznowione zostały kontakty między dwoma

królestwami. Arvedui poślubił księżniczkę Firiel, córkę króla Ondohera, i choć roszczenia

Arvedui do tronu Gondoru zostały odrzucone w 1944 roku, oba królestwa pozostały w

przyjaźni. Bez pomocy Gondoru w 1975 roku Angmar nie mógłby zostać pokonany.

Zwany także Królestwem Północnym. (III 290-295)

ARYEDUI (sind. «król ostatni», zm. 1975 TE) Dunadan, piętnasty i ostatni król

Arthedainu (1964-1974). Przy jego narodzinach Malbeth Jasnowidzący przepowiedział, że

będzie on ostatnim królem, dlatego nadano mu imię Arvedui.

W 1944 roku, po śmierci króla Gondoru Ondohera i jego synów Arvedui zażądał

korony Gondoru, gdyż był potomkiem Isildura, który wraz z Anarionem był królem Gondoru,

a także dlatego, że był mężem Firiel, jedynego żyjącego dziecka Ondohera, która zgodnie z

prawami Numenoru dziedziczyła tron po ojcu. Wprawdzie roszczenia Arvedui zostały

odrzucone, ale król Earnil z Gondoru obiecał mu pomoc w potrzebie. W 1973 roku Arvedui

poprosił o wsparcie w walce przeciw Angmarowi, lecz nim flota wysłana przez Earniła

przybyła, Czarnoksiężnik pokonał Arthedain. Arvedui wysiał synów do Lindonu, sam jednak

pozostał na Północnych Wzgórzach do końca. Następnie ukrywał się w kopalniach

krasnoludów w północnych Ered Luin, aż głód zmusił go do szukania azylu u Lossothów. W

marcu 1975 roku Cirdan przysłał okręt do zatoki Forochel, by ratować Arvedui. Król i jego

ludzie weszli na statek, który w drodze powrotnej został uwięziony w lodach i zatonął. (III

290, 293-294)

ARYEGIL (sind. «królewski-», zm. 1743 TE) Dunadan, jedenasty król Arthedainu

(1670-1743). (III 290)

ARYELEG I (sind. «królewski-», zm. 1409 TE) Dunadan, ósmy król Arthedainu

(1356-1409). Po śmierci ojca wyparł z pomocą Lindonu i Rivendell siły Angmaru i Rhudauru

z Wieżowych Wzgórz i przez 50 lat Arthedain wspólnie z Cardolanem utrzymywały granicę

wzdłuż Wichrowych Wzgórz, Wielkiego Wschodniego Gościńca i dolnego biegu Hoarwell.

W 1409 roku Arveleg poległ podczas bezskutecznej obrony Wieżowych Wzgórz przed

potężnym najazdem Angmaru i Rhudauru. (III 290)

ARYELEG II (zm. 1813 TE) Dunadan, dwunasty król Arthedainu (1743-1813). (III

290)

ARYERNIEN (sind.) Kraina na zachód od ujścia Sirionu, zwana tak pod koniec

Pierwszej Ery, gdy stała się schronieniem dla elfów i ludzi (w tym Earendila i Elwingi),

uciekinierów ze spustoszonego Doriathu, Gondolinu i Falas. Arvernien było chronione przez

Ulma oraz żeglarzy Cirdana, żyjącego na wyspie -> Balar. (I 224, S 208)

ARWENA (sind. «królewska dziewczyna», 241 TE-121 CE) Księżniczka Eldarów,

córka Elronda i Celebriany. Przez blisko 3000 lat żyła spokojnie w Imladris i Lórien, aż w

2951 roku spotkała w Rivendell Aragorna. W 2980 roku ślubowali sobie wierność na Cerin

Amroth, a po Wojnie o Pierścień pobrali się i Arwena została królową Gondoru. Dała swemu

mężowi syna i kilka córek. Jednakże wychodząc za Aragorna dokonała tym samym wyboru,

że nie będzie mogła towarzyszyć swemu ojcu, gdy odpłynie on za Morze pod koniec Trzeciej

Ery, lecz stanie się śmier - telniczką. Po śmierci Aragorna w 120 roku Czwartej Ery wróciła

do Lórien, gdzie zmarła następnej zimy. Pochowano ją na Cerin Amroth.

Arwena była znana ze swej urody. Jej ciemne włosy - jak mawiano - przypominały

urodę Luthien. Ze względu na piękno, jakie nigdy już nie miało się pojawić wśród elfów

Śródziemia, zwano ją Undómiel, a w westronie - Gwiazdą Wieczorną; była znana jako

Gwiazda Zmierzchu swego ludu. (1218, 221, II110, 226-229, 231, III 227, 307-311)

AR-ZIMRAPHEL (adun.) Imię, do którego przyjęcia Ar-Pharazón zmusił -» Tar-

Miriel. (S 251, 259)

AR-ZIMRATHÓN (adun., ok. 3000 DE) Dunadan, dwudziesty król Numenoru. (III

288)

ASCAR (sind. «bystry, gwałtowny») Rzeka w Beleriandzie, najdalej na północ

położony dopływ Gelionu, spływający z okolic góry Dolmed i wpadający do Gelionu koło

Sarn Athrad. Wzdłuż rzeki biegła Droga Krasnoludzka z Nogrodu i Belegostu. (S 88, 117-

118, 134, 139, 221)

ASEA ARANION (quen. «liście królewskie») -» Athelas. (III 110)

ASFALOTH (sind. «-kwiecie») Biały i szybki koń Glorfindela, który przyniósł Froda

do Rivendell z brodu Bruinen. (I 206)

ASTA (quen. «miesiąc») Miesiąc w różnych kalendarzach Dunedainów i

westrońskich. Liczył zazwyczaj 30 dni, choć dwa astar w Rachubie Królewskiej miały po 31

dni. (III 350)

ASTALDO (quen. «odważny») Imię -» Tulkasa. (S 26)

ASTRON Czwarty miesiąc -» Kalendarza Shire, w przybliżeniu odpowiadający

naszemu kwietniowi. W Bree nazywany Chithing. (III 348)

ATALANTE (quen. «w dół upadłe») Nazwa nadana przez Dunedainów ->

Numenorowi po jego zniszczeniu. (S 261)

ATANATARI (quen. «człowiek-ojciec», zm. 748 TE) Dunadan, dziesiąty król

Gondoru (667-748). (III 290)

ATANATAR II (zm. 1226 TE) Dunadan, szesnasty król Gondoru (1145-1226). Za

jego panowania Gondor osiągnął szczyt potęgi i wspaniałości. Jednakże król kochał zbytek i

nie czynił nic, by utrzymać potęgę kraju. Straż na granicach Mordoru została zaniedbana, za

to królewską koronę zastąpiła nowa, wykonana ze szlachetnych metali i wysadzana

klejnotami.

Atanatar był znany jako Alcarin („Sławny”) ze względu na bogactwo i potęgę jego

królestwa. (III 290)

ATANATARI (quen. «ludzie-ojcowie») -> Edainowie. (S 98, 179)

ATANI (quen. «ci drudzy», l.poj. Atan) Nazwa nadana ludziom w Valinorze, w

Śródziemiu stosowana jedynie do Trzech Rodów Przyjaciół Elfów, -> Edainów. (S 98, 137)

ATHELAS (sind. «królewskie liście») Roślina lecznicza przyniesiona do Śródziemia

przez Numenorejeżyków, rosnąca tylko w miejscach, gdzie kiedyś żyli lub obozowali. Miała

odświeżający zapach, a w dłoniach dziedziców Elendila - wielką moc leczenia ran,

zwalczania trucizn i złych wpływów. Aragorn używał ziół athelas, krusząc i gotując jego

liście w wodzie, a następnie obmywając rany chorego tym naparem lub dając mu do

wdychania parujący płyn.

Zwany w westronie królewskimi liśćmi, w quenya asea ara - nion. (1193, 318, III

110)

AULE (quen.) Ainur, jeden z Aratarów. Najpotężniejszy z Valarów po Manwem,

Vardzie i Ulmie. Aule ukształtował substancje, z których tworzono Ardę; jest mistrzem

rzemiosł i wiedzy o materiałach. Lubuje się ich naturą i dziełami kunsztu, ale nie dąży do

posiadania ani władzy. Oprócz kształtowania Ardy największymi dziełami Aulego były Dwie

Latarnie Valarów, statki Słońca i Księżyca oraz krasnoludy, które stworzył z niecierpliwości,

nie mogąc się doczekać Dzieci Iluvatara.

Mimo swego wspaniałego kunsztu Aule jest pokorny i współczujący; krasnoludy

przeżyły wyłącznie dlatego, że Aule poddał je woli Iluvatara. Jego małżonką jest Yavanna,

mieszkają w Vali - norze.

Aule znany jest jako Kowal, Twórca oraz Przyjaciel Noldorów (ponieważ wiele ich

nauczył i dzielił z nimi zainteresowanie rzemiosłem). Krasnoludy zwą go Mahalem. (S 16, 18,

24-27, 35-36, 39, 45-48, 49, 58, 62, 75, 94, 243)

AVALLÓNE (quen. «blisko Valinoru») Miasto i port zbudowane przez Eldarów na

początku Drugiej Ery na wschodnim wybrzeżu Tol Eressei. Miało oświetlone nabrzeża i

wysoką białą wieżę.

Zwane także Portem Eldarów. Także -» Wieża w Avallóne. (S 243, 245-246, 251, 259,

261-262, 271, 275)

AVARI (quen. «oporni, ci którzy odmówili») Elfy, które odmówiły wezwaniu

Valarów do Wielkiej Wędrówki. Prawdopodobnie określenie to jest równoznaczne z nazwą -

> Elfy Leśne.

Zwane także Opornymi. (S 51, 89, 90, 266)

AVATHAR (quen. «cienie») Południowa część Amanu, chłodny, ciemny,

opuszczony i lekceważony obszar między południowymi górami Pelóri a Morzem. Avathar

był siedzibą LJngolianty, zanim zatruła Dwa Drzewa. (S 71, 72, 77)

AZAGHAL (zm. 473 PE) Krasnolud władający w Belegoście. Został zabity przez

Glaurunga podczas Nirnaeth Arnoediad, jednak zadał smokowi kilka poważnych ran i zmusił

go do opuszczenia pola walki. (S 182)

AZANULBIZAR (khuz. «dolina mrocznych strumieni».) Dolina przed Wielką Bramą

Khazad-dumu, między dwoma ramionami

4 - Encyklopedia Śródziemia

Gór Mglistych. W dolinie leżało Kheled-záram i znajdowały się źródła Srebrnej Żyły.

W 2799 roku Trzeciej Ery miała miejsce -» Bitwa w Azanulbizar, końcowa i największa

bitwa w wojnie krasnoludów z orkami.

Zwana w sindarinie Nanduhirion, w westronie Doliną Ciemnego Strumyka. (I 271, III)

ÁZE (quen. «światło słoneczne») Najstarsza nazwa tengwy 6 (nr 31), używanej w

quenya dla oznaczenia „z”. Kiedy dźwięk „z” zaczął mieszać się z miękkim „r”, nazwa

tengwy zmieniała się w -> áre lub -> essé. (III 361, 365)

ÁZE NUQUERNA (quen. «áze odwrócona») Najstarsza nazwa tengwy 9, (nr 32),

używana równolegle z -> áze. (III 361, 365)

AZOG (zm. 2799 TE) Ork, król orków z Khazad-dümu, który zabił Thróra i

zbezcześcił jego ciało w 2790 roku, co wywołało wojnę krasnoludów z orkami. Podczas

Bitwy w Azanulbizar dowodził siłami orków, zabił Náina i zginął z ręki Dáina II. (III 321,

325, H 27, 202)

B

BAG END Rezydencja w Hobbitonie zbudowana około 2880 roku Trzeciej Ery przez

Bunga Bagginsa na końcu Bagshot Row. Mieszkali tam Bungo, Bilbo i Frodo Bagginsowie.

Od września 3018 roku żyła tam Lobelia Sackville-Baggins i jej syn Lotho, do czasu jej

uwięzienia, a jego śmierci. Była tu też główna kwatera Sarumana w Shire. Po wyjeździe

Froda za Morze mieszkał tam Sam Gamgee i jego spadkobiercy.

Bag End była typową norką hobbicką, choć nieco bardziej luksusową niż typowe

mieszkania w Shire. (I 25, 33, II 287, III 167, H 21, 155, 163, 218)

BAGGINS ANGELICA (ur. 2981 TE) Hobbitka z Shire, córka Ponta Bagginsa. Była

gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. Ze względu na jej próżność Bilbo

ofiarował jej wklęsłe lusterko. (I 49, III 344)

BAGGINS BALBO (ur. 2767 TE) Hobbit z Shire, poślubił Beryllę Boffin, mieli

pięcioro dzieci. (III 344)

BAGGINS BELLADONNA (2852-2934 TE) Hobbitka z Shire, dziewiąte dziecko

Gerontiusa Tooka. Około 2880 roku poślubiła Bunga Bagginsa; Bilbo był ich jedynym

dzieckiem. (III 344345, H 12, 14)

BAGGINS BERYLLA (ok. 2800 TE) Hobbitka z Shire, żona Balba Bagginsa, z

domu Boffin. (III 344)

BAGGINS BILBO (ur. 2890 TE) Hobbit z Shire, podróżnik, Przyjaciel Elfów,

Powiernik Pierścienia, pisarz i uczony. Bilbo zaczął angażować się w sprawy Śródziemia w

2941 roku, gdy Gandalf włączył go jako „złodzieja” do Kompanii Thorina. Podczas tej

wyprawy

Bilbo dotarł do Rivendell i innych oddalonych miejsc, ukradł Jedyny Pierścień oraz

odegrał istotną rolę w zabiciu Smauga i pomyślnym zakończeniu ekspedycji. Wrócił do domu

w Bag End ze skromną częścią skarbu smoka i Pierścieniem, po czym żył wygodnie w Shire

przez 60 lat. W 2980 roku, po śmierci Droga i Primuli Bagginsów, adoptował ich syna Froda i

uczynił go swym spadkobiercą. W 3001 roku wydał wielkie przyjęcie urodzinowe, zwane

pożegnalnym przyjęciem, po czym znikł, pozostawiając Frodowi swój majątek, łącznie z

Pierścieniem. Udał się wówczas do Imladris, gdzie pozostał przez 20 lat (oprócz podróży do

Dale i Ereboru w 3001 lub 3002 roku), pisząc poezje i studiując wiedzę elfów. W 3021 roku

udał się za Morze wraz z Ostatnią Wyprawą Powierników Pierścieni.

Bilbo napisał relację ze swej wyprawy do Ereboru z Kompanią Thorina. Znalazła się

ona w Czerwone/ Księdze Marchii Zachodniej i została wydana przez Profesora Tolkiena pod

tytułem Hobbit albo tam i z powrotem. Napisał także liczne wiersze, w tym piosenki

owędrowaniu, Wędrówkę oraz długi poemat o Earendilu (1224227). Jego głównym

osiągnięciem naukowym są Przekłady z elfic - kiego; interesował się przede wszystkim

historią Pierwszej Ery.

Bilbo przeżył większość życia w Bag End, w Hobbitonie. Inaczej niż większość

hobbitów, był kawalerem. Był też najdłużej żyjącym hobbitem w dziejach, odpływając za

Morze liczył bowiem 131 lat i 8 dni; ta długowieczność była po części związana z wpływem

Pierścienia, który jednak oddziałał nań w zadziwiająco nikłym stopniu. Na jego fallohidzką

krew wskazuje niespotykana u hobbitów miłość do elfów i zamiłowanie do podróży oraz

zdolności językowe. Poza tym był jednak dość normalnym hobbitem.

Mieczem Bilba była słynna klinga elfów, Żądło. Bilbo nosił też kolczugę z mithrilu,

ofiarowaną mu przez Thorina II. (11349, III 277, H 11 i passim)

BAGGINS BINGO (2864-2960 TE) Hobbit z Shire, mąż Chiki Chubb. Ich syn Falco

był pierwszym z Chubb-Bagginsów. (III 344)

BAGGINS BUNGO (2846-2926 TE) Hobbit z Shire, ojciec Bilba. Około 2880 roku

ożenił się z Belladonną Took i zbudował rezydencję w Bag End. (III 344, H 32)

BAGGINS CHICA (ok. 2900 TE) Hobbitka z Shire, żona Binga Bagginsa, matka

Falca Chubb-Bagginsa. Z domu Chubb. (III 344)

BAGGINS DORA (2902-3018 TE) Hobbitka z Shire, najstarsze dziecko Fosca

Bagginsa. Była gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa, po którym otrzymała

kosz na śmieci. Była znana ze swych długich listów z dobrymi radami. (I 48, III 344)

BAGGINS DROGO (2908-2980 TE) Hobbit z Shire, drugie dziecko i najstarszy syn

Fosca Bagginsa. Poślubił Primulę Brandybuck, ich jedynym dzieckiem był Frodo Baggins.

Zginął wraz z żoną, gdy łódź, którą płynęli Brandywiną, wywróciła się.

Wyłączywszy kwestię nietypowej śmierci, Drogo był uważany za przyzwoitego i

nienagannego hobbita, wielkiego miłośnika dobrego jadła. (I 34, II 278, III 344)

BAGGINS DUDO (2911-3009 TE) Hobbit z Shire, najmłodsze dziecko Fosca

Bagginsa. Był gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 344)

BAGGINS FOSCO (2864-2960 TE) Hobbit z Shire, dziadek ze strony ojca Froda

Bagginsa. Poślubił Ruby Bolger. (III 344)

BAGGINS FRODO (2968 TE-?) Hobbit z Shire, Powiernik Pierścienia, Przyjaciel

Elfów, bohater. Jedyny syn Droga Bagginsa i Primuli Brandybuck. W 2980 roku po śmierci

rodziców został adoptowany przez swego kuzyna Bilba i zamieszka! z nim w Bag End. W

3001 roku, gdy Bilbo opuści! Shire, Frodo odziedziczy! cały jego majątek, w tym Bag End i

Jedyny Pierścień.

W 3018 roku za radą Gandalfa opuści! Shire i pod nazwiskiem Underhill udał się do

Rivendell, uciekając przed Nazgulami. Po drodze spotkał Aragorna i był bliski śmierci z ręki

Wodza Nazguli. W Rivendell dobrowolnie wyruszył ku Górze Przeznaczenia. Po wielkich

przygodach i bohaterskich czynach, dokonanych wraz z Drużyną Pierścienia, dotarł do

Sammath Naur, lecz w ostatniej chwili przejął Pierścień na własność. Jednak Gollum odgryzł

mu palec z Pierścieniem i sam runą! w głąb Sammath Naur, dopełniając w ten sposób Misji.

Po Wojnie o Pierścień Frodo był przez krótki czas burmistrzem Michel Delving

(listopad 3019-sobótka 3020 roku). Był jednak okaleczony na duchu i wciąż odczuwał

odniesione rany (od ciosu sztyletem Wodza Nazguli i zatrutego żądła Sheloby), odpłynął więc

za Morze wraz z Ostatnią Wyprawą Powierników Pierścieni, pozostawiając swój majątek

ukochanemu słudze i przyjacielowi, Samowi Gamgee.

Frodo napisał relację z Wojny o Pierścień i wędrówki ku Górze Przeznaczenia,

zawartą w Czerwonej Księdze Marchii Zachodniej. Jest on też autorem kilku pieśni.

Już przed Wojną o Pierścień Frodo był bardziej skłonny do refleksji i poważniejszy,

niż zazwyczaj bywają hobbici, a także żądny wiadomości z odległych krajów. Miał rzadki dar

przenikania serc tych, których spotykał, co tylko po części wiązało się z jego

odpowiedzialnością jako Powiernika Pierścienia. Sam Pierścień miał na niego zadziwiająco

nikły wpływ, choć spowodował, że Frodo starzał się bardzo powoli. Brzemię to jednak bardzo

go dręczyło, aż wreszcie uległ mu, choć opierał się wyjątkowo silnie. Frodo znał język

sindariński i trochę ąuenya; jak sam twierdził, posiadał rzadką zdolność do obcych języków.

Wydaje się, że miał niewielu przyjaciół wśród rówieśników, lecz był silnie związany z

Bilbem i grupą młodszych od siebie hobbitów. Był kawalerem.

Zwany też Powiernikiem Pierścienia, Frodem o Dziewięciu Palcach lub

Dziewięciopalcym. (I 19, 25, 34, 40, 60-382, II 2025, 45, 49, 58, 83, 95, 165, 197-321, 327,

III 16, 20, 58, 62, 76, 79-80, 147-211, 222, 226, 237-280, 326, 334-341, 353, 358, 372, 377, S

279)

BAGGINS GILLY (zm. po 3001 TE) Hobbitka z Shire, z domu Brownlock, żona

Posca Bagginsa. Była gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 344)

BAGGINS KAMELIA [Camellia Baggins] (ok. 2900 TE) Hobbitka z Shire, z domu

Sackville. Wyszła za mąż za Longa Bagginsa i urodziła mu syna, Otha Sackville-Bagginsa.

(III 344)

BAGGINS LARGO (2820-2912 TE) Hobbit z Shire, trzeci syn, a czwarte dziecko

Balba Bagginsa. Poślubił Tantę Hornblower, mieli jedno dziecko, Fosca. (III 344)

BAGGINS LAURA (ok. 29 st. TE) Hobbitka z Shire, żona Munga Bagginsa, z domu

Grubb. (III 344)

i BAGGINS LONGO (2860-2950 TE) Hobbit z Shire, drugi syn, a trzecie

dziecko Munga Bagginsa. Ożenił się z Kamelią Sackville był ojcem Otha Sackville-Bagginsa.

(III 344)

BAGGINS MIMOZA [Mimosa Baggins] (ok. 29 st. TE) Hobbitka z Shire, żona

Ponta Bagginsa, z domu Bunce. (III 344)

BAGGINS MUNGO (2087-2900 TE) Hobbit z Shire, najstarszy syn Bałba Bagginsa.

Poślubił Laurę Grubb, mieli pięcioro dzieci. (III 344)

BAGGINS POLO (ur. ok. 2860 TE) Hobbit z Shire, syn Ponta Bagginsa. (III 344)

BAGGINS PONTO (2816-2911 TE) Hobbit z Shire, trzecie dziecko Balba Bagginsa.

Poślubił Mimozę Bunce, mieli dwoje dzieci. (III 344)

BAGGINS PONTO (ur. 2946 TE) Hobbit z Shire, pierwsze dziecko Posca Bagginsa.

Byl gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 344)

BAGGINS PORTO (ur. 2948 TE) Hobbit z Shire, drugi syn Posca Bagginsa. Był

gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 344)

BAGGINS POSCO (2902-przed 3001 TE) Hobbit z Shire, syn Pola Bagginsa.

Poślubił Gilly Brownlock, mieli troje dzieci. (III 344)

i BAGGINS PRIMULA (2920-2980 TE) Hobbitka z Shire, najmłodsze

dziecko Gorbadoca Brandybucka. Poślubiła Droga Bagginsa urodziła jedno dziecko, Froda.

Wraz z mężem utonęła, gdy wywróciła się łódź, którą płynęli po Brandywinie. (I 35)

BAGGINS RUBY (ok. 2900 TE) Hobbitka z Shire, żona Fosca Bagginsa, z domu

Bolger. (III 344)

BAGGINS TANTA (ok. 21 st. TE) Hobbitka z Shire, żona Larga Bagginsa, z domu

Hornblower. (III 344)

BAGGINSOWIE [Baggins] Zamożna rodzina hobbitów, której członkowie żyli w

całym Shire. Bagginsowie byli spokrewnieni z większością arystokratycznych rodzin w Shire,

jak również z Chubb-Bagginsami i Sackville-Bagginsami.

Bagginsowie byli, ogólnie rzecz biorąc, wzorową rodziną (jak na hobbickie

standardy); jej bardziej ekscentryczni członkowie mieli w sobie znaczną część krwi Tooków.

(I 26, 39-41,

III 506, H 5-6)

BAGNA NEVRASTU [Marshes of Nevrast] Szerokie bagna wzdłuż brzegów

Linaewen w środkowym Nevraście. (S 330)

BAGNO [Tode] Bagno w wierszu Wargule, leżące po drugiej stronie gór Merlok.

Chociaż mogło być obszarem fikcyjnym, być może było wzorowane na bagnach leżących

przy wschodnim skraju Starej Drogi Leśnej. (TB 168)

BAGSHOT ROW Ulica biegnąca u podnóża wzgórza w Hobbitonie, poniżej Bag

End. Przed Wojną o Pierścień rodzina Gamgee mieszkała tam pod nr 3, a Daddy Twofoot

obok. Podczas Wojny

0 Pierścień została rozkopana przez Sarumana i zmieniona w żwirownię i

piaskarnię. Po wojnie zrekonstruowana i nazwana Nową Uliczką. (I 34, II 242, III 263)

BAGSHOT ROW NUMER 3 [Number 3 Bagshot Row] Norka przy Bagshot Row, w

której w czasach Wojny o Pierścień żyła rodzina Gamgee. Zniszczona przez Ludzi

Naczelnika podczas rządów Lotha w Shire, później odbudowana i oblicowana cegłą. (I 34, II

242, III 263)

BAIN (ok. 3007 TE) Człowiek, drugi król Dale (2977-3007). Był synem Barda I i

ojcem Branda. (I 220)

BALAN Pierwotne imię -> Beora. (S 136)

1 BALAR (sind.) Wielka wyspa w zatoce Balar. Z początku była fragmentem

Tol Eressei, pływającej wyspy, na której Ulmo przewiózł Eldarów do Amanu, jednak ten

fragment ugrzązł w zatoce odłamał się. Później Osse często odwiedzał Balar, a wyspa była

pod władzą Cirdana i Falathrimów. Po upadku Falas Balar stała się głównym azylem

Sindarów w Beleriandzie, a po upadku

*

Gondolinu władał tu Gil-galad jako Najwyższy Król Noldorów. Na mieliznach u jej

wybrzeży znajdowano wiele pereł. (S 50, 53, 56, 88, 114, 151, 184, 185, 228, 230, 331)

BALAR [Bay of Balar] Wielka zatoka morza Belegaer, na południe od Ujścia Sirionu.

Powstała w czasie wstrząsów Bitwy Potęg. (S 50, 3, 56, 88, 114, 151, 184, 185, 228, 230,

231)

BALAR [Cape Balar] Przylądek w zachodnim Arvernien, oddzielający zatokę Balar

od Belegaeru. (S 330)

BALCHOTH (sind. «-lud») Plemię Easterlingów uzależnione od Saurona, które w 25

stuleciu Trzeciej Ery żyło w Rhovanionie, na wschód od Mrocznej Puszczy. Często najeżdżali

Dolinę Anduiny na południe od pól Gladden, niepokojąc jej mieszkańców. Gdy siła ich

wzrosła, zaczęli atakować wysunięte placówki Gondoru nad Anduiną. W 2510 roku

przekroczyli Anduinę i najechali Calenardhon. Mimo wsparcia orków z Gór Mglistych zostali

rozgromieni w Bitwie na Polach Celebrantu przez siły Gondoru, dowodzone przez Ciriona,

oraz Eotheodów. Po tej bitwie lud Balchoth zniknął z kart historii. (III 303)

BALDOR (zm. 2569 TE) Człowiek z Rohanu, starszy syn króla Brega. Podczas

święta z okazji zakończenia budowy Meduseld ślubował wejść na Ścieżki Umarłych. Ciało

jego zostało tam znalezione przez Szarą Drużynę podczas Wojny o Pierścień. (III 62, 230,

315)

BALIN (2763-2994 TE) Krasnolud z rodu Durina, król Khazad - - dumu (2989-2994).

Balin od czasu wojny krasnoludów z orkami był towarzyszem Thraina, a potem Thorina.

Towarzyszył Thrainowi w podróży w 2841 roku, w której ten straci! życie, a w 100 lat

później był jednym z członków Kompanii Thorina. Po śmierci Smauga osiadł w Ereborze,

lecz w 2989 roku udał się do Khazad-dumu z licznymi krasnoludami z Ereboru i założył tam

kolonię. Pięć lat później zginął zabity przez orka w dolinie Azanulbizar.

Balin i Bilbo zaprzyjaźnili się w 2941 roku; Balin wydawa! się bardziej uprzejmy niż

wielu innych krasnoludów. (1220, 304311, H 13, 16, 18, 24, 31, 37, 44, 75)

BALLADA O EARENDILU [Lay of Earendil] Pieśń o życiu i podróżach Earendila.

Jej wersja ułożona przez Bilba była niewątpliwie jedynie bladym cieniem oryginału. (I 224-

227, S 229, 241)

BALLADA O LEITHIAN [Lay of Leithian] Relacja o miłości i kolejach życia Berena

i Luthien, druga pod względem długości pieśń opowiadająca o dziejach Beleriandu. Pieśń

śpiewana przez Aragorna (I 187-189) prawdopodobnie nie była jej częścią.

Zwana także O wyzwoleniu z pęt, co może być tłumaczeniem słowa Leithian, oraz -

zapewne - Balladą o Luthien. (S 153)

i BALROGOWIE [Balrogs] (sind. «moc-zgroza, demon mocy») Majarowie,

którzy zbuntowali się razem z Melkorem, po Sauronie najpotężniejsi i najstraszniejsi jego

słudzy. Byli duchami ognia mieli miecze z płomienia, lecz byli spowici w ciemność. Ich

władcą był Gothmog.

Balrogowie często walczyli w Wojnach Beleriandu, lecz większość ich zginęła w

Wielkiej Bitwie. Kilku ocalałych ukryło się głęboko pod ziemią, ale w 1980 roku Trzeciej Ery

jeden z nich został odkryty przez krasnoludów podczas eksploatacji żył mithriłu w Khazad-

dumie. Ten demon, zwany w Trzeciej Erze Balrogiem, zabił dwóch królów plemienia Durina

w ciągu dwóch lat. Krasnoludy uciekły z Khazad-dumu. Około 2480 roku Sauron obsadził

Khazad-dum orkami i trollami, którymi Balrog rządził terrorem. Został zabity przez Gandalfa

w 3019 roku po dziesięciodniowej walce.

W ąuenya Balrogów określano mianem Valaraukar (l.poj. Valarauko). Balrog z

Khazad-dumu był znany także jako Zguba Durina (gdyż zabił Durina VI) i Groza. (I 301,

312-313, 337,

II 100-101)

BAMFURLONG Farma Maggota, położona w Marish, niedaleko Promu do

Buckleburry. Uprawiano tam przede wszystkim pieczarki. (I 96, TB 139)

BANAKEL (oryg. west. «niziołek») -> Hobbici. (III 381) BANAZIR (oryg. west.

«pół-mądry») -> Samwise Gamgee. (III 379) BANKS Nazwisko hobbitów z Bree i Shire. (I

153, III 245)

«

BANKS WII.T.IF. (zm. 3019 TE) Hobbit z Bree, zabity w walce między

mieszkańcami Bree a Billem Fernym i jego ludźmi. (III 245)

BARAD F.TTHF.T. (sind. «wieża źródła») Twierdza w Eithel Sirion, największy

zamek Fingolfina i Fingona. Strzegła Hithlumu przed atakiem i umożliwiała Noldorom

atakowanie Angbandu przez Ard - galen. Ze względu na strategiczne znaczenie była

miejscem wielu bitew i oblężeń, a pod koniec Pierwszej Ery ród Hadora dzierżył ją w imieniu

Najwyższego Króla Noldorów. Tu podczas Dagor Bragollach poległ Hador, a siedem lat

później - jego syn Galdor. Barad Eithel niewątpliwie padła po Nirnaeth Arnoediad. (S 180)

BARAD NIMRAS (sind. «wieża biały-róg») Wieża zbudowana przez Finroda w

Falas na przylądku Eglarest podczas Długiego Pokoju. Miała ona strzec przed atakiem

Morgotha z morza. Została wzięta szturmem z lądu w 474 roku Pierwszej Ery i zniszczona. (S

114,184)

i BARAD-DUR (sind. «wieża-ciemna») Twierdza Saurona, zbudowana przezeń

przy użyciu mocy Jedynego Pierścienia między 1090 a 1600 rokiem Drugiej Ery. Pod koniec

tej ery oblegana, zdobyta zburzona (3434-3441), jednak jej fundamenty nie mogły być

zniszczone, dopóki istniał Pierścień. Sauron rozpoczął odbudowę Barad-dur w 2951 roku

Trzeciej Ery, ale została ona zniszczona w 3019 roku, kiedy Pierścień został unicestwiony.

Barad-dur znajdowała się na południowym krańcu wielkiej ostrogi Ered Lithui i była

największą twierdzą Śródziemia w Drugiej i Trzeciej Erze.

Zwana w języku orków Lugburz, w westronie Mroczną Wieżą, a przez swego

komendanta - Wielką Wieżą. (I 282, 378

II 22, III 83)

BARAGUND (sind., zm. 460 PE) Adan z Pierwszego Rodu, syn Bregolasa, ojciec

Morweny. Jeden z 12 towarzyszy Barahira w Dorthonionie. (S 141, 147-148, 152, 187, 235)

BARAHIR (sind. «wieża-pan», zm. 460 PE) Adan, wódz Pierwszego Rodu (435-

460), Przyjaciel Elfów, syn Bregora, mąż Emeldiry, ojciec Berena. Podczas Dagor Bragollach

uratował życie Finroda, który zaprzysiągł pomoc dla jego rodu i dał mu pierścień ->

Barahira. Po bitwie Barahir powrócił do Dorthonionu i prowadził wojnę partyzancką

przeciw siłom Morgotha. Jego kurczący się oddział znalazł schronienie w Aeluin i tam

Barahir został zabity po zdradzie Gorlima. (1189, S 100, 141, 144-148, 152-155, 157-160,

175, 177, 187, 218, 235)

BARAHIR (2 st. CE) Dunadan, wnuk Faramira, napisał Opowieść

0 Aragornie i Arwenie. Prawdopodobnie był księciem Ithilien namiestnikiem

Gondoru. (I 26)

BARAN (ok. 4 st. PE) Adan, syn Beora, wódz Pierwszego Rodu. Mieszkał w

Estoladzie.

(W polskim przekładzie Silmarillionu-. Barian). (S 136, 137)

BARANDUINA [Baranduin] (sind. «złotobrązowa rzeka») Rzeka płynąca na

południe i południowy zachód z jeziora Nenuial do Morza, zwana tak z powodu swej barwy.

W Shire Wielki Wschodni Gościniec przecinał ją na Moście Kamiennych Łuków.

Pierwotna, oryginalna hobbicka nazwa tej rzeki brzmiała Branda-nin «graniczna-

woda», co zostało z czasem zniekształcone na Bralda-him «mocne-piwo», potoczną nazwę w

czasach Wojny o Pierścień. Przetłumaczona hobbicka nazwa brzmiała Brandywine. (I 16-18,

III 246, 382)

BARANOR (sind. «wieża-słońce», WoP) Człowiek z Gondoru, ojciec Beregonda,

przybył z Lossarnach. (III 28)

BARAZ -> Barazinbar. (I 270)

BARAZINBAR (khuz. «czerwony róg») Jeden ze szczytów Gór Morii, najbardziej

wysunięty na wschód i północ. Miał strome ciemnoczerwone zbocza, a szczyt okalała srebrna

korona śniegu. U jego korzeni znajdowały się jedyne w świecie złoża mithrilu; tam też

ukrywał się Balrog.

Barazinbar zwany był przez krasnoludów Barazinbarem Okrutnym, gdyż panowała

tam zła pogoda. W sindarinie zwany Caradhrasem, w westronie Czerwonym Rogiem. Zwany

także Barazem.

Także -> Brama Czerwonego Rogu, Przełęcz Czerwonego Rogu. (I 270-273, 279, II

266, III 237)

BARD I (zm. 2977 TE) Człowiek, potomek Giriona z Dale, znany łucznik. Urodził się

i wychował w Esgaroth, a w 2941 roku zorganizował obronę miasta przed Smaugiem i zabił

smoka. Stał się dzięki temu czołową postacią w Esgaroth i dowodził armią ludzi w czasie

Bitwy Pięciu Armii. Bard zużył swoją część skarbu Smauga na odbudowę Dale, dał również

znaczną sumę władcy Esgaroth, by mógł odbudować tamto miasto. Był pierwszym królem

odtworzonego Dale; po nim panowali tam jego następcy.

Choć Bard był trochę ponury, tak z wyglądu, jak i z usposobienia, zapisał się w

historii jako mądry i zdolny przywódca.

Znany również jako Bard Łucznik i Bard Smokobójca. (H 179, 180-183, 187, 190,

191, 195-205)

BARD II (ok. 1 st. CE) Człowiek, czwarty król Dale (3019 TE-? CE), który wraz z

Thorinem III dowodził armią ludzi i krasnoludów, która przerwała oblężenie Ereboru podczas

Wojny o Pierścień. (III 334, 339)

BARDINGOWIE [Bardings] -> Ludzie z Dale. (I 220, II 36)

BAR-EN-DANWEDH (sind. «dom okupu») Krasnoludzkie jaskinie w Amon Rudh,

nazwane tak przez Mima, gdyż dał on tam schronienie Turinowi jako wykup za swe życie. (S

192, 194)

BAŚNIOWY LUD [Fair Folk] -* Elfy. (I 56)

BAUGLIR (sind. «niewolący») Epitet, którym Eldarowie - zapewne w Beleriandzie -

określali Morgotha. (S 99, 188, 199, 218, 238)

BAWOŁY ARAWA [Kine of Araw] Rodzaj wielkich białych bawołów,

występujących w pobliżu morza Rhun. Często na nie polowano; najsłynniejszymi łowcami

byli Orome w Pierwszej Erze

i Vorondil z Gondoru w Trzeciej. Wielki Róg, noszony przez następców

namiestników, był wykonany z rogu bawołu zabitego przez Vorondila. (III 23)

BEL, BELFALAS [Bay of Bel, Bay of Belfalas] Wielka zatoka Belegaeru między

Gondorem i Umbarem. (I 360, TB 122, 156)

BELECTHOR I (sind. «wielki-orzeł», zm. 2655 TE) Dunadan, piętnasty rządzący

namiestnik Gondoru (2626-2655). (III 291)

BELECTHOR II (zm. 2972 TE) Dunadan, dwudziesty pierwszy rządzący namiestnik

Gondoru (2811-2872). Po jego śmierci Białe Drzewo uschło i nie znaleziono nowego pędu,

by zasadzić inne. (III 291)

BELEG (sind. «potężny», zm. 487 PE?) Elf Sindar z Doriath, dowódca strażników

granicznych tego królestwa, wielki tropiciel i wojownik. Walczył na pograniczach Doriath, a

czasem też w innych krajach. Pomógł Haladinom zniszczyć armię orków w Brethilu około

458 roku i wraz z Mablungiem był jedynym elfem z Doriath, który walczył w Nirnaeth

Arnoediad.

Beleg zaprzyjaźnił się z Turinem podczas jego nauki wojennego rzemiosła i próbował

pomóc mu, gdy ten stał się banitą. Razem, jako Dwaj Wodzowie, dokonali wielkich czynów.

Belegowi udało się uwolnić Turina z rąk orków, którzy pojmali go na Amon Rudh, lecz Turin

nieświadomie go zabił.

Beleg był przede wszystkim łucznikiem, ale w ostatnim roku życia nosił miecz

Anglachel, którym został zabity. Jego łuk, Belthronding, został pochowany wraz z nim.

Znany także jako Beleg Mocny Łuk, Beleg Cuthalion (sin - dariński odpowiednik tego

miana) i Łuk. (S 149, 174, 175, 178, 188-197)

BELEG (zm. 1029 TE) Dunadan, drugi król Arthedainu (9461029). (III 290)

BELEGAER (sind. «wielkie morze») Morze oddzielające Śródziemie od Amanu,

rozciągające się od Helcaraxe na północy aż po nieznane regiony południa. Głównymi

wyspami na tym morzu były Balar, Numenor, Tol Eressea i -> Zaczarowane Wyspy.

Zwane także Zachodnim Morzem, Zachodnimi Morzami, Wielkim Morzem Zachodu,

Wysokim Morzem, Wielką Wodą, Morzami Rozłąki oraz - najczęściej - Morzem. Także

Zatoka Balar, Belfalas i Eldamar, Wielka Zatoka i Prosta Droga. (S 37, 85,223)

BELEGORN (sind. «wielkie drzewo», zm. 2204 TE) Dunadan, czwarty rządzący

namiestnik Gondoru (2148-2204). (III 291)

BELEGOST (sind. «potężna twierdza») Krasnoludzkie miasto zbudowane pod

wschodnimi stokami Ered Luin w pobliżu góry Dolmed. Krasnoludy z Belegostu były

stosunkowo przyjaźnie nastawione do Noldorów z Beleriandu, szczególnie zaś przyjaźniły się

z Thingolem z Doriath. Walczyły dzielnie w pierwszej z Bitew oBeleriand, a w ostatniej,

Nirnaeth Arnoediad, to właśnie one odparły atak smoków, choć ich władca Azaghal został

zabity przez Glaurunga. Belegost został zrujnowany podczas Wielkiej Bitwy pod koniec

Pierwszej Ery, a wielu jego mieszkańców przeniosło się do Khazad-dumu.

Pośród wielkich zasług krasnoludów z Belegostu było wynalezienie kolczugi i

wydrążenie Menegroth. Częścią zapłaty za to ostatnie dzieło była wielka perła Nimphelos.

Belegost był zwany w języku khuzdul Gabilgatholem, a także Mickleburgiem;

wszystkie trzy nazwy są przypuszczalnie synonimami. (S 87, 88, 90, 107, 128, 182, 192, 217,

220)

BELEGUND (sind., zm. 460 PE) Adan z Pierwszego Rodu, syn Bregolasa, ojciec

Riany i jeden z 12 towarzyszy Barahira. (S 141, 147,152, 187)

BELEGUR Sindarińska forma imienia Melkor, nigdy nieużywana. (S 300)

BELEGURTH (sind. «wielka śmierć») Imię nadane -> Melkorowi, naśladujące

formę Belegur. (S 300)

BELERIAND (sind. «Balar-kraj») Obszar Śródziemia w Pierwszej Erze; na początku

ziemie wokół zatoki Balar, później cały kraj leżący na zachód od Ered Luin i na południe od

Ered Wethrin, być może łącznie z Dorthonionem i Nevrastem. Rzeka Sirion dzieliła go na

Beleriand Wschodni i Beleriand Zachodni. Zaludniona północna część kraju była oddzielona

od przeważnie niezamiesz - kanego południa uskokiem Andram.

Początkowo był ojczyzną Sindarów z Doriath i Falas, do których później dołączyli

Laiquendi z Beleriandu, Noldorowie z Nar - gothrondu, Himladu, Beleriandu Wschodniego i

Thargelionu, wreszcie Edainowie. Stopniowo zdobywany przez siły Morgotha Beleriand,

oprócz skrawka Ossiriandu znanego później jako

Lindon, został zniszczony w Wielkiej Bitwie pod koniec Pierwszej Ery.

Zwany także Krajem Elfów. (S 53-59, 78, 87-92, 101-103, 108-124, 128, 133-155,

171, 177-178, 192-194, 218-220, 235238, 242, 265, 266)

BELERIAND WSCHODNI [East Beleriand] Część Beleriandu między Sirionem a

Gelionem, rozciągająca się na 600 staj. Składały się nań królestwo Doriath oraz regiony:

Dimbar, Nan Dungortheb, Dor Dinen, Himlad, Estolad oraz opuszczone puszcze -> Taur -

im-Duinath. Pozostawał on pod władzą Thingola (Doriath i jego północne pogranicza) oraz

rodu Feanora (ziemie na wschód od Arosu). (S 54, 56, 116-119, 145)

BELERIAND ZACHODNI [West Beleriand] Część Beleriandu położona na zachód

od Sirionu, obejmująca Nargothrond, Falas, Arvernien, Nivrim, Brethil i może także Nevrast.

(S 114, 286)

BELFALAS (Bel+ sind. «wybrzeże») Piękne wybrzeża Gondoru między

Morthondem a Gilrainą. Głównym miastem był tu Doi Amroth. Belfalas było lennem książąt

Doi Amroth. (116, III 16)

BELMARIE Kraj wymieniony w wierszu Bilba Wędrówka. Nazwa jest imitacją nazw

elfickich i jest prawdopodobnie fikcyjna. (TB 143)

i BELTHIL (sind. «boskie lśnienie») Sztuczne drzewo o srebrnych kwiatach,

stworzone przez Turgona jako wyobrażenie Telperiona stojące na królewskim dziedzińcu w

Gondolinie. (S 121)

BELTHRONDING (sind.) Wielki łuk Belega, zrobiony z drzewa czarnego cisu.

Został pochowany wraz z Belegiem. (S 196)

BĆMA Orome. (III 23)

BEOR (adun.? «wasal», ok. 4 st. PE) Człowiek, pierwszy odnotowany w źródłach

wódz Pierwszego Rodu Edainów. Gdy miał 48 lat, wprowadził swój lud do Beleriandu i

zgromadził w Estoladzie. Później służył Fingonowi w Nargothrondzie przez 44 lata; zmarł w

wieku 93 lat, odchodząc ze świata z własnej woli.

Jego pierwotne imię brzmiało Balan; zwano go Beorem ze względu na jego służbę dla

Finroda. Zwany także Beorem Starym. (S 134-136, 142)

BEORN (ok. 30 st. TE) Człowiek, wódz Beorningów, berserk. Nienawidził orków i

był nieufny w stosunku do obcych, ale serce miał dobre. Gdy Gandalf przezwyciężył jego

początkowe podejrzenia w 2941 roku, nakarmił i wspomógł Kompanię Thorina, później zaś

przyczynił się do zwycięstwa w Bitwie Pięciu Armii, w której zabił Bolga, wodza orków.

Także -> Beorningowie. (H 90-114, 117, 140, 173, 183, 209, 211, 212, 215, 223)

BEORNINGOWIE [Beornings] Ludzie z Doliny Anduiny, mieszkający po obu

stronach rzeki w pobliżu Carrock. Byli potomkami Edainów lub bliskich im ludów, a ich

język był pokrewny adunaickiemu i rohirrimskiemu. W czasach Wojny o Pierścień odnosili

się niezbyt przyjaźnie do jakichkolwiek przybyszów, lecz w zamian za dostawy broni

pilnowali Wysokiej Przełęczy i Starego Brodu przy Carrock, zapewniając bezpieczeństwo

kupcom. Gorąco nienawidzili orków. Po Wojnie o Pierścień wraz z Leśnymi Ludźmi

otrzymali centralną część Eryn Lasgalen (Mrocznej Puszczy).

Jedynym Beorningiem, z jakim stykamy się na kartach Hobbita, jest Beorn, który jako

„zmieniający skórę” prawdopodobnie nie był typowym przedstawicielem swego ludu.

Beorningowie byli znani ze swych wypieków, szczególnie placków miodowych. Nie

jadali mięsa i byli bardzo przyjaźnie nastawieni do zwierząt. Zapewne przybyli z Gór

Mglistych, wyparci stamtąd przez orków. (I 220, II 36)

BEREG (ok. 4 st. PE) Adan z Pierwszego Rodu, wnuk Barana. Przeciwstawił się

zaangażowaniu się w Bitwy o Beleriand i poprowadził tysiąc ludzi ze swego rodu z Estoladu

z powrotem do Eriadoru. (S 138-139)

BEREGOND (sind. «-kamień»?, zm. 2811 TE) Dunadan, dwudziesty rządzący

namiestnik Gondoru (2763-2811) i jeden z największych wodzów w jego historii. (III 290)

BEREGOND (WoP) Człowiek z Gondoru, być może Dunadan, żołnierz Trzeciego

Oddziału Straży Minas Tirith. Podczas oblężenia Gondoru opuścił swój posterunek i zabił

kilku ludzi w Domu Pogrzebowym Namiestników, by zapobiec spaleniu Faramira przez

5 - Encyklopedia Śródziemia

Denethora II, byl bowiem bardzo oddany Faramirowi. Po Wojnie o Pierścień za swój

czyn został wygnany z Minas Tirith, ale jednocześnie mianowany dowódcą gwardii Faramira.

(III 28-36, 38, 74-75, 90-91, 113-115, 117-119, 121, 127, 132, 151-152, 223)

BEREN (ok. 435-509 PE) Adan, syn Barahira, wódz Pierwszego Rodu Edainów (460-

467?), bohater i Przyjaciel Elfów, przeznaczony przez los do największego zwycięstwa w

dziejach Bitew oBeleriand. Będąc jedynym ocalonym banitą z Dorthonionu, Beren zabił orka,

który zamordował jego ojca, i odzyskał pierścień Barahira. Pozostał samotnie w Dorthonionie

następne cztery lata, stając się tak groźny dla wojsk Morgotha, że za jego głowę wyznaczono

podobną nagrodę jak za głowę Fingona. Był dobry w stosunku do innych istot; nie jadał

mięsa, a ptaki i zwierzęta z Dorthonionu pomagały mu.

W końcu Sauron zmusił Berena do opuszczenia Dorthonionu. Przez Ered Gorgoroth i

Nan Dungortheb dotarł do Doriath, przebywając tę drogę jako jedyny spośród elfów i ludzi.

Przekroczył Obręcz Meliany latem 465 roku. Zobaczył Luthien tańczącą w lesie Neldoreth i

zakochał się w niej. Ona odwzajemniła jego miłość następnej wiosny, lecz po kilku

miesiącach zdradzono ich tajemnicę Thingolowi, który zażądał Silmarila w zamian za rękę

córki.

Thingol sądził, że znalazł sprytną metodę uwolnienia się od Berena. Bohater jednak

udał się do Nargothrondu, gdzie Finrod gotów był wypełnić przysięgę, zgodnie z którą musiał

udzielić pomocy potomkom Barahira. Udali się razem na północ, wraz z dziesięcioma

towarzyszami, i zostali schwytani przez siły Tol - in-Gaurhoth, gdzie Finrod został pokonany

przez Saurona, na koniec zaś zginął w lochach, ratując Berena od pożarcia przez wilkołaka.

Luthien i Huan pokonali Saurona i uwolnili Berena, a następnie (po walce z

Curufinem i Celegormem) we trójkę wkroczyli do Angbandu. Luthien zwyciężyła

Carcharotha i Morgotha, a Beren wyłuskał Silmaril z Żelaznej Korony. Podczas odwrotu

Carcharoth odgryzł i połknął prawą dłoń Berena wraz z trzymanym w niej Silmarilem.

Ocaleni przez orły, Beren i Luthien przybyli w końcu do Doriath, gdzie pojednali się z

Thingolem. Beren wkrótce potem został zabity przez Carcharotha, jednak konając, wręczył

Siłmarił Thingolowi, dopełniając w ten sposób swego ślubowania.

i Wkrótce potem Luthien zmarła z rozpaczy, otrzymała jednak od Mandosa

łaskę drugiego życia wraz z Berenem w Śródziemiu. Po powrocie żyli w odosobnieniu na Tol

Galen wraz z synem Diorem. Beren tylko raz opuścił Tol Galen, by pomścić śmierć Thingola,

zabitego przez krasnoludów z Nogrodu i odzyskać Silmaril. Zmarli wraz z Luthien w jakiś

czas potem. Ich bohaterskie czyny były najszlachetniejszymi, jakich dokonały Dzieci

Iluvatara były zrodzone z ich miłości, największej, o jakiej wiemy. Dzięki ich związkowi,

pierwszemu między Eldarami a Edainami, i dzięki ich czynom narodził się Earendil i

nadeszło zbawienie Sród - ziemia.

Beren znany był jako Beren Jednoręki (w sindarinie Ercha - mion), a sam po powrocie

z Angbandu nazwał się Camlost, Pustorękim. (I 187-190, II 310, 314, III 216, S 100, 118,

141, 148, 152-162, 164-177, 187, 199, 221, 222, 231)

BEREN (sind., PE) Adan z Pierwszego Rodu, potomek Beora, ojciec Emeldiry. (S

291)

BEREN (zm. 2763 TE) Dunadan, dziewiąty rządzący namiestnik Gondoru (2743-

2763). Za jego rządów w 2757 roku Gondor był atakowany przez trzy wielkie floty z Umbaru.

Atak ten odparto z trudnością. Beren powierzył Isengard Sarumanowi, sądząc, że czarodziej

będzie wspomagał Rohan, który był osłabiony przez Długą Zimę i najazd Wulfa. (III 290,

303)

BERGIL (sind. «-gwiazda», ur. 3008 lub 3009 TE) Człowiek z Gondoru, syn

Beregonda. Pozostawał w Minas Tirith podczas oblężenia Gondoru. (III 36-38, 124, 130, 148-

149)

BERŁO KRÓLÓW MORZA [Sceptre of the Sea-kings] Symbol władzy królewskiej

w Numenorze, prawdopodobnie zniszczony w czasie Upadku. (S 250)

BERŁO Z ANNUMINAS [Sceptre of Annuminas] Srebrna różdżka, niegdyś berło

książąt Andunie. Sprowadzone do Sródziemia przez Elendila, stało się w Amorze główną

oznaką władzy królewskiej. Po upadku Północnego Królestwa berło było przechowywane w

Rivendell. Elrond dał je Elessarowi na jego zaślubinach, kiedy to znów stało się oznaką

władzy królewskiej w Arnorze. (III 226)

BERT (zm. 2941 TE) Troll, jeden z trzech spotkanych przez Kompanię Thorina.

Został zamieniony w kamień dzięki podstępowi Gandalfa. (H 35)

BERUTHIEL (sind. bereth «królowa», iel «kobieta») Królowa, której koty stały się

przysłowiowe z powodu umiejętności odnajdywania drogi do domu. (1299)

BEZCZASOWA OTCHŁAŃ [Timeless Void] -» Pustka. (S 237)

BEZIMIENNA KRAINA [Nameless Land] -> Mordor. (II 298)

BEZIMIENNA PRZEŁĘCZ [Nameless Pass] -» Przełęcz Morgulu. (II 297, III 158)

BEZIMIENNY, BEZIMIENNY NIEPRZYJACIEL [Nameless, Nameless Enemy,

Nameless One] Obok „Nienazwanego” najpowszechniejsze określenia -» Saurona, używane

przez ludzi z Gondoru. (I 236, II 256)

BEZŚWIATŁO [Unlight] Moc i emanacja Ungolianty, nieprzenikniona ciemność

pochłaniająca i niszcząca wszelkie światło.

Zwane także Chmurą Ungolianty, Cieniem i Ciemnością. (S 71-74)

BIAŁA GÓRA [White Mountain] -> Taniquetil. (S 307)

BIAŁA KOMPANIA [White Company] Gwardia książąt Ithilien w Czwartej Erze,

sformowana przez króla Elessara po Wojnie o Pierścień, by służyła Faramirowi, pierwszemu

księciu Ithilien. Jej pierwszym dowódcą był Beregond.

Zwana także gwardią Faramira. (III 223, 234)

BIAŁA KORONA [White Crown] -» Srebrna Korona. (III 221)

BIAŁA PANI [White Lady] Galadriela, zwana tak przez Faramira. (II 37)

BIAŁA PANI GONDOLINU [White Lady of Gondolin] -> Aredhela. (S 284)

BIAŁA PANI NOLDORÓW [White Lady of the Noldor] -» Aredhela. (S 284)

BIAŁA PANI Z ROHANU [White Lady of Rohan] Eowina. (III 219)

BIAŁA RADA [White Council] Rada mędrców powołana z inicjatywy Galadriełi w

celu ustalenia strategii dalszej walki z Sauronem. Składała się z czarodziejów, Galadriełi,

Elronda, Cirdana i innych wielkich Eldarów. Saruman został wybrany jej przewodniczącym.

Pierwsze spotkanie Rady odbyło się w 2463 roku Trzeciej Ery, trzy lata po końcu

okresu Niespokojnego Pokoju. Następne ważne spotkanie miało miejsce w 2851 roku, kiedy

to Saruman, pożądający Jedynego Pierścienia, odrzucił plan Gandalfa, by zaatakować Doi

Guldur. Na kolejnym spotkaniu w 2941 roku Saruman zgodził się na ten atak i Rada zmusiła

Saurona do ucieczki do Mordoru. Ostatnie spotkanie Rady odbyło się w 2913 roku;

omawiano na niej sprawę Pierścieni Władzy. Podczas tego spotkania Saruman kłamał,

twierdząc, że Jedyny Pierścień przepadł w Morzu, co uspokoiło wątpliwości Gandalfa

dotyczące pierścienia Bilba.

Rada jako organizacja była, jak się wydaje, instytucją formalną. Mędrcy utworzyli ją z

własnej grupy, nie zmieniając jej pierwotnego składu. To właśnie Mędrcy, ale jeszcze nie

Rada, wygnali Saurona z Doi Guldur w 2063 roku.

Zwana także Radą i Radą Mędrców. (I 55, 58, 337, II 75,

III 253, S 280)

BIAŁA RĘKA [White Hand] Godło Sarumana. (II 30)

BIAŁA WIEŻA [White Tower] Wieża w cytadeli Minas Tirith, zbudowana przez

króla Calimehtara w 1900 roku Trzeciej Ery. W 2968 roku przebudował ją namiestnik

Ecthelion I. Wydaje się, że od wzniesienia była siedzibą dworu królewskiego. Głównym

pomieszczeniem była Sala Wieżowa. Pod kopułą wieży przechowywano palantir Minas Anor.

Zwana także Wieżą Ectheliona. (II 23, 247-248, III 19, 82, 305)

BIAŁA WYŻYNA [White Downs] Wzgórza w Zachodniej Ćwiartce, na których

zbudowano Michel Delving i gdzie odbywał się Wolny Jarmark. Zwana Białymi Wzgórzami.

(118, 21)

BIAŁE DRZEWO [White Tree] -» Nimloth. (S 58, 221, 245, 254, 257, 271)

BIAŁE DRZEWO [White Tree] -> Telperion. (S 58)

BIAŁE DRZEWO GONDORU [White Tree of Gondor] Każdy z potomków

Nimloth rosnący w Gondorze. Isildur wykradł owoc Nimloth z Królewskiego Dziedzińca w

Numenorze, przeniósł wyhodowaną sadzonkę do Śródziemia i zasadził w Minas Ithii. Sauron

spalił to Białe Drzewo po zdobyciu Minas Ithil w 3429 roku Drugiej Ery, lecz Isildur przed

ucieczką do Arnoru zabrał nową sadzonkę.

Po pokonaniu Saurona Isildur zasadził ją w twierdzy Minas Anor, by upamiętnić

swego brata Anariona. To drzewo przetrwało do Wielkiej Zarazy w 1636 roku Trzeciej Ery, a

niewiele później król Tarondor posadził na Placu Fontanny w twierdzy nową sadzonkę. To

drzewo uschło w 2852 roku, wraz ze śmiercią namiestnika Belecthora II, a ponieważ nie

znaleziono nowej sadzonki, -> Uschłe Drzewo pozostawiono na miejscu. Po Wojnie

oPierścień Aragorn znalazł sadzonkę Białego Drzewa na zboczach Mindolluiny i zasadził w

Cytadeli.

Białe Drzewo miało liście ciemne na wierzchu i srebrne od spodu, a pęki jego

kwiatów miały białe płatki. Zwane także Białym Drzewem Eldarów i Srebrzystym Drzewem.

(1235, II28, 233, 260)

BIAŁE GÓRY [White Mountains] -> Ered Nimrais. (I 235, II27,

III 19, 59)

BIAŁE STATKI [White Ships] Statki budowane przez elfy do żeglugi ze Śródziemia

do Eldamaru. Miały zarówno wiosła, jak i żagle. Wypływały z Doi Amroth do około 2000

roku Trzeciej Ery, żeglowały także w dół Anduiny i z Szarych Przystani.

Zwane też Statkami Elfów lub szarymi statkami. (I 56)

BIAŁE WIEŻE [White Towers] Trzy wieże na Wieżowych Wzgórzach,

prawdopodobnie zbudowane przez Gil-galada dla Elendila po założeniu Arnoru. Palantir był

przechowywany w Elostirion, najwyższej z wież, z której można było zobaczyć Morze.

Przetrwały do Czwartej Ery. (I 56, 522, III 280)

BIAŁE WILKI [White Wolves] Zwierzęta żyjące na Północnych Pustkowiach

Śródziemia. Podczas Srogiej Zimy 2911 roku Trzeciej Ery ruszyły na południe, niepokojąc

mieszkańców Eriadoru. (III 333)

BIAŁOSKÓRZY [Whiteskins] Nazwa nadana -> Rohirrimom przez orków z

Isengardu. (II 54, 56-59)

BIAŁY JEŹDZIEC [White Rider] -» Imię Gandalfa, nadane mu, gdy dosiadał

Cienistogrzywego, w przeciwieństwie do Czarnych Jeźdźców, Nazguli. (II 100, 103, 123,

138, 140, III 74-75)

BIAŁY KOŃ na zielonym polu [White Horse Upon Green] Godło Rohanu,

wyobrażające mearasa biegnącego po trawiastej równinie. (III 318)

BIFUR (ok. 2541-3018 TE) Krasnolud, członek Kompanii Thorina. Po 2941 roku

mieszkał w Ereborze. (I 220, H 17, 19, 37, 79, 96, 110, 116, 121, 142, 158, 210)

BIJACZ [Beater] Glamdring, zwany tak przez orków. (H 56)

BILL (WoP) Kuc zakupiony w Bree przez Froda w 3018 roku Trzeciej Ery od Billa

Ferny’ego, po którym otrzymał imię. W chwili zakupu był na wpół zagłodzony, jednak pod

opieką Sama Gamgee stał się zdrowy i szczęśliwy. Niósł Froda przez część drogi do

Rivendell, następnie służył Drużynie Pierścienia jako zwierzę juczne. Uwolniony przed

Zachodnią Bramą Khazad-dumu, wrócił sam do Bree. Po Wojnie o Pierścień Sam odzyskał

swojego ukochanego Billa. (I 267-296)

BILL RZEŹNIK [Bill Butcher] Hobbit z Shire, rzeźnik z Michel Delving,

wymieniony w wierszu Perry Winkle. Był prawdopodobnie postacią historyczną, ale jego

nazwisko wydaje się raczej przezwiskiem niż rzeczywistym nazwiskiem rodowym. (TB 164)

BINDBALE WOOD Las w Północnej Ćwiartce. (I 30)

BITEWNY DÓŁ [Battle Pit] Piaskarnia koło Bywater, gdzie pochowano Ludzi

Naczelnika, zabitych w Bitwie o Bywater. (III 267)

BITWA [Battle] -» Bitwa na Równinie Dagorlad. (S 287)

BITWA NA POLACH CELEBRANTU [Battle of the Field of Celebrant] Bitwa

stoczona w 2510 roku Trzeciej Ery w północnym Gondorze. Północna Armia Gondoru

dowodzona przez namiestnika Ciriona zaatakowała lud Balchoth, który opanował

Calenardhon. Na pomoc Balchothom przyszły bandy orków z Gór Mglistych. Armia Gondoru

została otoczona, ale gdy najeźdźcy przygotowywali się do masakry, z północy nadeszły siły

Eotheodów pod wodzą Eorla, wezwane wcześniej na pomoc, i otoczyły nieprzyjaciela. Za to

zwycięstwo, które położyło kres zagrożeniu Gondoru przez Balchothów, Eotheodowie

otrzymali Calenardhon. (II 111, 267, III 229)

BITWA NA POLACH GLADDEN [Battle of the Gladden Fields] Masakra, która

miała miejsce w 2 roku Trzeciej Ery, kiedy Isildur i Dunedainowie z Arnoru, wracający do

domu po zwycięstwie nad Sauronem, wpadli w zasadzkę orków z Gór Mglistych. Isildur i

jego trzej synowie zginęli, a Pierścień przepadł w bagnach pól Gladden. Tylko trzech ludzi

przeżyło masakrę, ocalono jednak szczątki Narsila. Arnor nigdy nie zdołał wyrównać

poniesionej straty znacznej części swych wojowników. (I 62, 234, 261, S 291)

BITWA NA POLACH PELENNORU [Battle óf the Pelennor Fields] Największa

bitwa Wojny o Pierścień i całej Trzeciej Ery, stoczona 15 marca 3019 roku między wojskami

Saurona, złożonymi z 30 tysięcy Haradrimów i wielkiej liczby Easterlingów, Wariagów i

orków, dowodzonych przez Wodza Nazguli, a siłami Minas Tirith, wspomaganymi przez

3000-4000 żołnierzy z południowych lenn, oraz siłami Ithilien i Osgiliath oraz 6000 jeźdźców

Rohanu. Przed świtem Wódz Nazguli zniszczył Wielką Bramę Minas Tirith (-» Oblężenie

Gondoru), jednakże nieoczekiwane nadejście Rohirrimów powstrzymało go przed

wkroczeniem do miasta. Jeźdźcy Rohanu pod wodzą Theodena wczesnym rankiem pokonali

wroga, jednak Wódz Nazguli rozproszył ich, zabił Theodena, sam zaś został zabity przez

Eowinę i Merry’ego. Następnie Eomer poprowadził Rohirrimów do szaleńczego ataku na

Haradrimów, jednakże przed południem, mimo wsparcia kawalerii Gondoru dowodzonej

przez Imrahila, ich natarcie zostało zatrzymane, nie mogli oni bowiem pokonać znacznie

liczniejszych sił Haradrimów na olifantach. Jednocześnie nowy (dowódca, Gothmog,

wprowadził do walki odwody, które zepchnęły piechotę Gondoru z powrotem ku Minas

Tirith. W południe Rohirrimowie zostali otoczeni o milę na północ od Harlondu, lecz w tym

właśnie momencie w Harlondzie wylądował Aragorn wraz z wielką flotą z południowego

Gondoru, gdzie poprzednio pokonał korsarzy. Siły Gondoru opanowały pola Pelennoru i do

zachodu słońca wszyscy najeźdźcy zostali zabici bądź wyparci za Rammas Echor. (III 109,

143)

BITWA NA RÓWNINIE DAGORLAD [Battle of Dagorlad] Bitwa stoczona w

3434 roku Drugiej Ery między siłami Ostatniego Sojuszu a wojskami Saurona. Według

Golluma trwała wiele miesięcy, ale w końcu Ostatni Sojusz odniósł zwycięstwo, gdyż Gil-

galad i Elendil byli niezwyciężeni. Wiele z grobów poległych zostało później pochłoniętych

przez Martwe Bagna.

Bitwa na Równinie Dagorlad mogła być w rzeczywistości oblężeniem Morannonu z

licznymi wypadami oblężonych orków. (II 218, III 234)

BITWA NA SZCZYCIE [Battle of the Peak] Końcowa, dwudniowa walka między

Gandalfem a Balrogiem na szczycie Zirak-zigil 23-25 stycznia 3019 roku Trzeciej Ery,

zakończona strąceniem Balroga i śmiercią Gandalfa. W toku walki została zniszczona Wieża

Durina i Nieskończone Schody. (II101-102)

BITWA NAGŁEGO PŁOMIENIA [Battle of Sudden Flame] -> Dagor Bragollach.

(S 144)

BITWA NIEPRZELICZONYCH ŁEZ [Battle of Unnumbered Tears] -» Nirnaeth

Arnoediad. (S 133)

BITWA O BYWATER [Battle of Bywater] Ostatnia bitwa Wojny oPierścień,

stoczona 3 listopada 3019 roku Trzeciej Ery. Około setki Dużych Ludzi Naczelnika zostało

rozgromionych przez oddział hobbitów pod wodzą Merry’ego i Pippina. Poległo 70 zbójów i

19 hobbitów. (III 267)

BITWA O DALE [Battle of Dale] Bitwa stoczona podczas Wojny o Pierścień, 15-17

marca 3019 roku Trzeciej Ery, w której Easterlingowie sprzymierzeni z Sauronem pokonali

ludzi z Dale wspomaganych przez krasnoludów z Ereboru. Król Dale Brand i król Dain II

polegli, a resztki ich armii zostały oblężone w Ereborze. (III 338)

BITWA O FORNOST [Battle of Fornost] Bitwa stoczona w 1975 roku Trzeciej Ery,

w której Cirdan i Earnur z Gondoru, wspomagani przez resztki ludu Arnoru i siły Rivendell

dowodzone przez Glorfindela, ostatecznie pokonali Króla Czarnoksiężnika i złamali potęgę

Angmaru.

Hobbici twierdzą, że Shire wysłało oddział łuczników na pomoc królowi Arvedui. (III

293-294, 332)

BITWA O OBÓZ [Battle of the Camp] Bitwa stoczona w północnym Ithilien w 1944

roku Trzeciej Ery między Gondorem a Woźnikami, w której Earnil, dowodzący Południową

Armią Gondoru i resztkami Północnej Armii, rozbił zaskoczonych Woźników w ich własnym

obozie, gdy świętowali już podbój Gondoru, a następnie, ogarniętych paniką, wyparł z

Ithilien. Część Woźników uciekła na wschód przez Dagorlad, ale wielu utonęło w Martwych

Bagnach. Ta bitwa, wraz z wcześniejszym zwycięstwem Earnila nad Woźnikami i

Haradrimami w południowym Ithilien, położyła kres ich najazdom na Gondor. (III 332)

BITWA O ROGATY KASZTEL [Battle of the Hornburg] Bitwa w czasie Wojny o

Pierścień, stoczona 3-4 marca 3019 roku Trzeciej Ery, w której starła się armia Sarumana,

złożona z Dunlendingów i orków, z Rohirrimami dowodzonymi przez Theodena i Eomera.

Rohirrimowie wraz z Aragornem, Legolasem i Gimlim zostali zamknięci przez najeźdźców w

Hełmowym Jarze i w Rogatym Kasztelu, lecz próby złamania obrony nocą 3 marca okazały

się bezskuteczne. Wrota Kasztelu zostały zniszczone, jednak nieprzyjaciel nie dostał się do

środka. O świcie 4 marca Jeźdźcy Rohanu na czele z Theodenem, Eomerem i Aragornem

zaczęli natarcie z Kasztelu, a piesi żołnierze zaatakowali, maszerując z Kasztelu i Hełmowego

Jaru. Odrzuceni najeźdźcy znaleźli się w pułapce między armią Theodena, armią Erkenbranda

(i Gandalfem) a huornami. Dunlendingowie poddali się, orko - wie zaś uciekli do lasu

huornów i zostali wybici. (II126, III 42, 337)

BITWA O ZIELONE POLA [Battle of Greenfields] Bitwa stoczona w 2747 roku

Trzeciej Ery w Północnej Ćwiartce między oddziałem hobbitów dowodzonym przez

Bandobrasa Tooka a oddziałem orków maruderów dowodzonym przez Golfimbula,

zakończona zwycięstwem hobbitów. (117, III 267, H 22)

BITWA PIĘCIU ARMII [Battle of the Five Armies] Bitwa stoczona w 2941 roku

Trzeciej Ery w Ereborze i wokół niego między ludźmi z Esgaroth i Dale, elfami z północnej

części Mrocznej Puszczy i krasnoludami z Ereboru oraz z Żelaznych Wzgórz z jednej strony a

olbrzymią armią orków z Gór Mglistych i wargów z drugiej. Przybycie Beorna i orłów z Gór

Mglistych przeważyło szalę na rzecz sił dobra. W bitwie zginął Thorin II. Ludźmi dowodził

Bard, elfami Thranduil, krasnoludami Thorin II i Dain Żelazna Stopa. Dowódcą orków był

Bolg. Innymi godnymi pamięci uczestnikami bitwy byli Gandalf i Bilbo. (III 3525, 334, H

202-206)

BITWA POTĘG [Battle of the Powers] Bitwa stoczona na początku Pierwszej Ery

między Valarami a Melkorem. Pragnąc ochronić budzących się do życia elfów przed złem

Melkora, Valarowie zdecydowali się uwolnić Śródziemie od jego dominacji. Po długiej

walce, która zmieniła kształt zachodnich wybrzeży Beleriandu, Utumno zostało zdobyte, a

Melkor pokonany przez Tulkasa i skuty Angainorem.

Zwana też Wielką Bitwą. Bitwa Valarow, wzmiankowana w Powrocie Króla (III

101), to albo ta bitwa, albo Wielka Bitwa. (S 50)

BITWA U BRODÓW NA ISENIE [Battle of the Crossings of Isen] Bitwa stoczona

w 2758 roku Trzeciej Ery, w której Rohirrimowie pod wodzą Heima zostali pokonani przez

Wulfa i jego Dunlendingów i zepchnięci do Edoras, Rogatego Kasztelu i innych twierdz.

Także -» Bitwy u Brodów na Isenie. (III 314, 333)

BITWA U BRODÓW NA POROSIE [Battle of the Crossings of Poroś] Bitwa

stoczona w 2885 roku Trzeciej Ery w Ithilien, w której namiestnik Turin z pomocą

Folcwine’a z Rohanu pokonał Haradrimów. W tej bitwie zginęli bliźniaczy synowie

Folcwine’a, Fastred i Folcred. (III 316, 333)

BITWA U BRODU NA ERUI [Battle of the Crossings of Erui] Bitwa stoczona w

1447 roku Trzeciej Ery, podczas Waśni Rodzinnej, w której Eldacar pokonał armię Castamira

i zabił uzurpatora. Niedobitki buntowników uciekły do Pelargiru, gdzie zostały oblężone

przez Eldacara. (III 331)

BITWA W AZANULBIZAR [Battle of Azanulbizar] Ostatnia bitwa wojny

krasnoludów z orkami, stoczona zimą 2799 roku Trzeciej Ery. Początkowo układała się

niepomyślnie dla krasnoludów, jednakże z pomocą oddziałów z Żelaznych Wzgórz, które

przybyły z opóźnieniem, pokonano orków i zabito Azoga. Poległo wielu krasnoludów, w tym

członkowie królewskiego rodu Durina. Orkowie z Gór Mglistych ponieśli jeszcze większe

straty i zostali tak osłabieni, że odzyskali siły dopiero po ponad 100 latach.

Zwana przez elfów Bitwą w Nanduhirion, przez ludzi - Bitwą w Dolinie Dimrilla

(Ciemnego Strumyka). (III 327-322, 324)

BITWA W DOLINIE TUMHALAD [Battle of Tumhalad] Ostatnia walna bitwa

Wygnańców z siłami Morgotha. Jesienią 496 roku Pierwszej Ery Glaurung poprowadził

wielką armię orków przez Przełom Sirionu, skalał Eithel Ivrin i spustoszył północną część

Talath Dirnen. Armia Nargothrondu, dowodzona przez Orodretha i Turina, pomaszerowała

naprzeciw orkom, ci mieli jednak wielką przewagę, ponadto tylko Turin, noszący Smoczy

Hełm, mógł sprostać ogniowi Glaurunga. Elfy zepchnięto do Tumhalad, gdzie miały za

plecami rzeki Narog i Ginglith. Tam zostały wycięte w pień. Orodreth i Gwindor polegli,

Turin był jednym z nielicznych ocalałych. Glaurung i orkowie podążyli do Nargothrondu,

który splądrowali. (S 199-200)

BITWA W NANDUHIRION [Battle of Nanduhirion] Bitwa w Azanulbizar. (III 324)

BITWY O BELERIAND [Wars of Beleriand] Wielkie konflikty z Pierwszej Ery

między siłami Morgotha a Eldarami i ich sprzymierzeńcami, Edainami i krasnoludami. Wśród

nich najważniejszych było sześć wielkich bitew.

W trzecim stuleciu uwięzienia Melkora mnożyły się jego stwory, szczególnie orkowie

i wilki; wyruszały one na przeszpiegi do Beleriandu, a dalej na wschód srodze nękały

mieszkańców Eriadoru, sprawiając, że grupa Nandorów pod wodzą Lenwego poszukała

schronienia w Beleriandzie. Elfowie jednak niewiele robili w tej sprawie; chociaż Thingol

zbudował obronne jaskinie Menegroth i kupował od krasnoludów broń, a Cir-dan

ufortyfikował Falas, większość Sindarów wędrowała po lasach Beleriandu, niezorganizowana

i bezbronna.

Gdy tylko Melkor powrócił do Śródziemia i odbudował Angband, wysłał do

Beleriandu swoich orków. Na zachodzie wkroczyli oni do Doliny Sirionu, zdobywając tereny

między Sirionem i Narogiem oraz oblegając Cirdana w Falas. Na wschodzie orkowie

zapuścili się w dolinę Gelionu, lecz zostali pokonani w pierwszej większej bitwie przez elfów

z Regionu pod wodzą Thingola oraz elfów z Ossiriandu prowadzonych przez Denethora.

Zgnieceni między tymi dwiema armiami, niektórzy orkowie uciekli na północ, lecz zostali

przechwyceni i wybici przez krasnoludów z Ered Luin. Wojsko Denethora było jednak słabo

uzbrojone i zanim Thingol zaatakował od tyłu jego przeciwników, Denethor poległ na Amon

Ereb.

Wtedy Noldorowie Feanora wylądowali w Losgarze i gdy dotarli do Mithrimu,

zaatakowała ich trzecia armia Morgotha. Tak doszło do Dagor-nuin-Giliath, Drugiej Bitwy.

Morgoth nie docenił jednak sił Noldorów świeżo przybyłych z Amanu; jego wojska, łącznie z

orkami oblegającymi Falas, którzy pośpieszyli na północ, by wesprzeć trzecią armię, zostały

pokonane. Mimo że podczas pościgu za uciekającymi orkami zginął Feanor, przybycie

Fingolfina i pierwsze wzejście Słońca zmusiło wojska Morgotha do wycofania się do

Angbandu. Noldorowie zajęli pozycje obronne, by ograniczyć siłę Morgotha: Fingolfin w

Hithlumie, gdzie obsadził Barad Eithel oraz inne fortece broniące wschodnich przełęczy Ered

Wethrin, Finrod na Tol Sirion, strzegąc Przełomu Sirionu, Aegnor i Angrod na północnych

zboczach Dorthonionu. Synowie Feanora zajęli wzgórza i przełęcze leżące między

Dorthonionem i Ered Luin. Dodatkowo jazda Fingolfina i Maedhrosa patrolowała Ard-galen i

Lothlann.

Około 60 roku Pierwszej Ery Morgoth przypuścił kolejny nagły atak, wdzierając się

na obszar Przełomu Sirionu i Szczerby Maglora, by wywabić elfów, a następnie wysłał swe

główne siły, by zaatakowały Dorthonion. Elfowie byli jednak na to przygotowani. Bandy

orków pustoszące Beleriand zostały wytropione i zniszczone, a Fingolfin i Maedhros

zaatakowali główną armię Morgotha z obu flank i zniszczyli ją na Ard-galen w Dagor

Aglareb, Trzeciej Bitwie.

Wtedy to Noldorowie rozpoczęli Oblężenie Angbandu, uważnie patrolując Ard-galen i

wypatrując wszelkich wycieczek z Angbandu na południe. Około 160 roku Morgoth

zaatakował Hithlum niewielkimi siłami z północy i zachodu, lecz orkowie zostali zauważeni

na czas i wybici. Około 260 roku z Angbandu wychynął Glaurung, lecz byl jeszcze młody i

został odpędzony strzałami jeźdźców Fingona.

Następnie nastał czas Długiego Pokoju (około 260-455), kiedy to zdarzały się jedynie

wypady na pogranicza Beleriandu. Morgoth zbierał jednak siły, hodował potwory i zacieśniał

kontrolę nad Eriadorem, podczas gdy elfowie sprzymierzyli się jedynie z Edainami i

wzmocnili obronę. Zimą 455 roku Morgoth spalił płomieniem całe Ard-galen

(przemianowane na Anfauglith) oraz zbocza Dorthonionu, zabijając lub zmuszając do

odwrotu noldorską jazdę. Po przełamaniu Oblężenia Angbandu Morgoth rozpoczął Czwartą

Bitwę, Dagor Bragollach. Ered Wethrin i Przełom Sirionu zostały utrzymane, lecz elfy i

ludzie z Dorthonionu zostali zdziesiątkowani, co umożliwiło Morgothowi zajęcie wyżyny

mimo nieugiętej obrony Barahira. Na wschodzie Maedhros utrzymał Aglon i Himring, lecz

Szczerba Maglora i Thargelion zostały spustoszone przez Glaurunga i armię orków.

Maedhros i Maglor pozostali na Himring, ale Celegorm i Curufin uciekli do Nargothrondu, a

inni bracia wycofali się za Andram.

W ciągu kilku następnych lat Morgoth umacniał swe zdobycze. W 457 roku Sauron

zdobył Tol Sirion; choć w 10 lat później został z niej wygnany, Przełom był broniony jedynie

dzięki groźbie bocznego ataku z Hithlumu. Po śmierci Barahira w 460 roku walkę o

Dorthonion kontynuował jedynie Beren, lecz i on wycofał się stamtąd pod koniec 464 roku.

W 462 roku Morgoth zaatakował Hithlum od wschodu i północy; Ered Wethrin, bronione

przez Edainów, jeszcze raz mu się oparli, lecz północna armia została pokonana tylko dzięki

pomocy Cirdana. Jedynym sukcesem Eldarów w tym okresie było wykradzenie Silmarila

przez Berena i Luthien.

Widząc, że Morgoth nie jest odporny na ataki, ale zdając sobie sprawę, że z czasem

obrona Eldarów osłabnie, w 473 roku Maedhros powołał do życia swoją Ligę. Jego plan

przewidywał wciągnięcie Morgotha w bitwę, którą przegra, tak jak podczas Dagor Aglareb,

lecz potęga Morgotha oraz zdrada Easterlingów doprowadziły armie Ligi do klęski w

Nirnaeth Arnoediad, Piątej Bitwie. Zginęła większość wojowników Eldarów i Edainów,

Hithlum i Himring zostały utracone, a Beleriand stanął otworem przed Morgothem. W 474

roku padło Falas, po czym Talath Dirnen została spustoszona przez orków.

Eldarowie i Edainowie mogli stawiać skuteczny opór jedynie w Ossiriandzie, Brethilu

oraz w ukrytych królestwach Nargothrondu, Doriath oraz Gondolinu. W większości tych

miejsc ich siła zależała od utrzymania tajemnicy. Przez kilka lat dalszym zdobyczom

Morgotha w Beleriandzie Zachodnim zdawały się zapobiegać zdumiewające wyczyny Turina,

lecz gdy ten przekonał Orodretha z Nargothrondu, by otwarcie przeciwstawił się Morgothowi,

Noldorowie ponieśli klęskę w Tumhalad (496 rok), a Nargothrond został splądrowany. Potem

Haladinowie z Brethilu nie zapuszczali się już poza swoje lasy, a Morgoth właściwie zajął

cały Beleriand Zachodni. Po dwukrotnym spustoszeniu Menegroth - najpierw przez

krasnoludów z Nogrodu, a potem przez synów Feanora - oraz po upadku Gondolinu w 511

roku, cały Beleriand leżał bezbronny przed Morgothem.

Uznając swe zwycięstwo za całkowite, Morgoth dał odpoczynek wojskom, nie

zawracając sobie głowy zniszczeniem słabych elfów i ludzi z Ossiriandu, Brethilu, Przystani

Sirionu, Arvenien i Balaru. W końcu jednak Earendilowi udało się przedostać na Zachód i

uzyskać pomoc Yalarów. W bitwie, która zakończy - ta Wojny o Beleriand, Zastępy Valinoru

rozbiły siły Morgotha w Wielkiej Bitwie, rozbiły w proch Angband i wyrzuciły Morgotha

poza obręb Ea. Sam Beleriand został jednak zniszczony i zatonął w morskich odmętach.

Bitwy o Beleriand zwane były także Wojnami z Goblinami, Wojnami o Beleriand i

Wojnami Beleriandu. Wojna o Wielkie Klejnoty rozpoczęła się powrotem Noldorów oraz

Drugą Bitwą, lecz poza tym była równoznaczna z Wojnami o Beleriand. (H 47, 59, S 91-92,

101-11, 120, 143-152, 169-175, 177-187, 202-206, 229-237)

BITWY U BRODÓW NA ISENIE [Battles of the Fords of Isen] Dwie bitwy

stoczone podczas Wojny o Pierścień między Jeźdźcami Rohanu a siłami Sarumana złożonymi

z orków i Dunlendingów. W pierwszej bitwie, 25 lutego 3019 roku Trzeciej Ery, siły

Sarumana pokonały armię Rohanu dowodzoną przez księcia Theodreda. Theodred poległ, ale

nieprzyjaciel nie przekroczył brodów. W drugiej bitwie, stoczonej 2 marca, wojska

Erkenbranda zostały rozbite przez najeźdźców, którzy tym razem przekroczyli rzekę. Jednak

straty w drugiej bitwie okazały się mniejsze, niż początkowo myślano, gdyż Rohirrimowie

zostali rozproszeni w pierwszej fazie walki, dzięki czemu uniknęli dużych strat. (II124-125,

III 337)

BLADORTHIN (sind. «-szary») Król (przypuszczalnie elf), który zamówił włócznie

u krasnoludów w Ereborze, lecz zmarł przed ich dostarczeniem. Musiał więc umrzeć między

1999 a 2770 rokiem Trzeciej Ery. (H 166)

BLANCO (ok. 1601 TE) Hobbit, ze szczepu Fallohide’ów z Bree. Wraz z bratem

Marchem osiedlił się w Shire w 1601 roku Trzeciej Ery. (115-16)

BLASK STALI [Steelsheen] -»Morwena z Lossarnach (III 317)

BLIŻSZE ZIEMIE [Hither Lands, Hither Shores] -> Śródziemie, zwane tak przez

Eldarów. (S 54)

BLOOTING Nazwa jedenastego miesiąca, używana w Bree. Także -> Blotmath,

Kalendarz Shire. (III 352)

BLOTMATH Jedenasty miesiąc w Kalendarzu Shire, odpowiadający naszemu

listopadowi. Nazwę tę w czasach Wojny o Pierścień wymawiano jako Blodmath lub

Blommath.

W Bree zwany Blooting. (III 348)

BŁOGOSŁAWIONE KRÓLESTWO [Blessed Realm] Aman, szczególnie Valinor.

(S 58)

BŁYSZCZĄCE GROTY [Glittering Caves] -> Aglarond. (II145)

BOB (WoP) Człowiek lub hobbit z Bree, jeden ze służących w gospodzie Pod

Rozbrykanym Kucykiem, prawdopodobnie stajenny. (1 152, 175-177, III 257)

BOFFIN DONNAMIRA (2856-2884 TE) Hobbitka z Shire, dziesiąte dziecko

Gerontiusa Tooka. Poślubiła Huga Boffina. (III 345)

BOFFIN FOLCO (WoP) Hobbit z Shire, bliski przyjaciel Froda. Prawdopodobnie

był gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (I 53, 75)

BOFFIN GRIFFO (ok. 3000 TE) Hobbit z Shire, mąż Stokrotki Baggins. Był

gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 344)

BOFFIN HUGO (ok. 2900 TE) Hobbit z Shire, poślubił Donnamirę Took. (I 345)

BOFFIN STOKROTKA [Daisy Boffin] (ur. 2950 TE) Hobbitka z Shire, córka Duda

Bagginsa i żona Griffa Boffina. Była gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III

344)

BOFFINOWIE [Boffin] Rodzina hobbicka, której członkowie w czasach Wojny o

Pierścień żyli na terenie całego Shire. Była to zapewne rodzina zamożna, o czym świadczą

liczne związki małżeńskie Boffinów z Tookami i Bagginsami. Ponieważ nie odnotowano

żadnego związku między Boffinami a Brandybuckami, zapewne niewielu z nich żyło we

wschodniej części Shire.

Boffin to zanglicyzowana forma oryginalnego hobbickiego nazwiska Bophin, o

nieznanym znaczeniu i pochodzeniu. (121, 40)

6 - Encyklopedia Śródziemia

BOFUR (ok. 2941-3018 TE) Krasnolud, członek Kompanii Thorina. Był potomkiem

krasnoludów z Morii, nie pochodził jednak z rodu Durina.

Po 2941 roku mieszkał w Ereborze. (1220, H 17, 19, 37, 79, 96, 99, 110, 116, 121,

142, 150, 210)

BOGOWIE [Gods] -> Valarowie, zwani tak przez Edainów. (S 138, 267)

BOJĄCY SIĘ NOCY [Night-fearers] -> Edainowie, zwani tak przez Eldarów. (S

134)

BOLG (zm. 2941 TE) Olbrzymi ork z Gór Mglistych, prawdopodobnie uruk, syn

Azoga. Dowodził orkami i wargami w Bitwie Pięciu Armii i został zabity przez Beorna.

Zwany także Bolgiem z Północy. (III 325, 334, H 202-206)

BOLGER BELBA (2856-2956 TE) Hobbitka z Shire, starsza córka Munga Bagginsa,

żona Rudigara Bolgera. (III 344)

BOLGER FASTOLPH (19 st. TE) Hobbit z Shire. Poślubił Pansy Baggins. (III 344)

BOLGER FILIBERT (ok. 3000 TE) Hobbit z Shire, mąż Mak Baggins. Był gościem

na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 344)

BOLGER FREDEGAR (WoP) Hobbit z Shire, syn Odovacara Bolgera i Rosamundy

Took, gość na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa, bliski przyjaciel Froda Bagginsa.

Pochodził z Budgefordu. W 3018 roku dopomógł ukryć wyjazd Froda z Crickhollow i o mało

nie został zabity przez Nazgule. Podczas rządów Lotha i Sarumana w Shire Fredegar kierował

grupą buntowników w Brockenborings, lecz został pojmany i uwięziony w Lochach.

Przed uwięzieniem, skąd wyszedł na pół zagłodzony, zwany był Grubasem. Był

typowym hobbitem, co można poznać po tym, że mimo przyjaźni do Froda nie zdecydował

się opuścić wraz z nim Shire w 3018 roku, by szukać przygody, w potrzebie jednak stanął na

czele partyzantki. (I 53, 75-76, 105, 110-113, 173-174, III 272)

BOLGER GUNDABALD (ok. 29 st. TE) Hobbit z Shire, ożenił się z Salvią

Brandybuck. (III 346)

BOLGER MAK [Poppy Bolger] (ur. 2944 TE) Hobbitka z Shire, córka Falca Chubb-

Bagginsa. Poślubiła Filiberta Bolgera. Była gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba

Bagginsa. (III 344)

BOLGER ODOVACAR (ok. 30 st. TE) Hobbit z Shire, ojciec Fredegara Bolgera.

Był gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 345)

BOLGER PANSY (ur. 2812 TE) Hobbitka z Shire, drugie dziecko Balba Bagginsa.

Poślubiła Fastolpha Bolgera. (III 344)

BOLGER PRISKA (2906-przed 3001 TE) Hobbitka z Shire, drugie dziecko Pola

Bagginsa. Poślubiła Wilibalda Bolgera. (III 344)

BOLGER ROSAMUNDA (2938-po 3001 TE) Hobbitka z Shire, córka Sigismonda

Tooka. Poślubiła Odovacara Bolgera i urodziła mu dwoje dzieci, Fredegara i Estellę. Była

gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 345)

BOLGER RUDIGAR (ok. 2900 TE) Hobbit z Shire. Poślubił Belbę Baggins. (III

344)

BOLGER SALVIA (ur. 2826 TE) Hobbitka z Shire, trzecie dziecko Sadoca

Brandybucka. Wyszła za Gundabalda Bolgera. (III 346)

BOLGER WILIBALD (ok. 2900-przed 3001 TE) Hobbit z Shire. Poślubił Priscę

Baggins. (III 344)

BOLGEROWIE [Bolger] Stara, artystokratyczna rodzina hob - bicka ze szczepu

Fallohide’ów, mieszkająca w Shire, głównie w Budgeford. Bolgerowie często nadawali swym

dzieciom dumnie brzmiące imiona. (III 344-347)

BOMBADIL, TOM -> Tom Bombadil.

BOMBUR (ok. 2941-3018 TE) Krasnolud, członek Kompanii Thorina. Był

potomkiem krasnoludów z Morii, nie pochodził jednak z rodu Durina. Po 2941 roku mieszkał

w Ereborze.

Zawsze gruby, na starość utył tak, że nie mógł poruszać się samodzielnie i aż sześciu

krasnoludów musiało go nosić. (1220,

H 17, 19, 37, 39, 56, 78, 92, 96, 110-122, 142, 150, 158, 194, 205)

BOPHIN (oryg. hob.) -> Boffinowie. (III 378)

BÓR (5 st. PE) Człowiek, wódz Easterlingów, przypuszczalnie zmarł przed Nirnaeth

Arnoediad. (S 149, 178)

BORGIL (sind. «-gwiazda») Czerwona gwiazda, wschodząca przed północą pod

koniec września. Prawdopodobnie współczesny Aldebaran lub Betelgeuse. (I 88)

BORIN (2450-2711 TE) Krasnolud z rodu Durina, drugi syn Naina II. Żył w Górach

Szarych do 2590 roku, kiedy to udał się do Ereboru wraz z Thrórem. (III 324)

BORIACH (zm. 473 PE) Easterling, drugi syn Bóra, domownik Maedhrosa i

Maglora. Wraz z braćmi zabił Ulfasta i Ulwartha podczas Nirnaeth Arnoediad, lecz sam też

został zabity. (S 149, 182)

BORLAD (zm. 473 PE) Easterling, najstarszy syn Bora, domownik Maedhrosa i

Maglora, brat -> Borlacha. (S 149, 182)

BOROMIR (sind. boro, quen. mir «klejnot», ok. 400 PE) Adan, wódz Pierwszego

Rodu, syn Borona. Był pierwszym władcą Ladros. (S 141)

BOROMIR (2978-3019 TE) Dunadan z Gondoru, starszy syn Denethora II, nazwany

na część poprzedniego. Dowodził obroną Osgiliath przed armiami Saurona w czerwcu 3018

roku, następnie udał się do Imladris, aby znaleźć wyjaśnienie snu, który miał zarówno on, jak

i jego brat. Dotarł tam po długiej i wyczerpującej podróży, wziął udział w radzie u Elronda i

wszedł w skład Drużyny Pierścienia. Na Amon Hen czar Pierścienia, kuszący go co najmniej

od pobytu w Lórien, okazał się zbyt silny i pchnął go do próby zabójstwa Froda. Wprawdzie

opamiętał się natychmiast, ale jego szaleństwo wpłynęło na decyzję Froda, by samotnie

kontynuować misję. Okazało się to szczęśliwym posunięciem, gdyż nieco później tego

samego dnia Amon Hen zostało zaatakowane przez orków. Boromir poległ, broniąc

Merry’ego i Pippina.

Aragorn, Legolas i Gimli wyprawili mu stosowny pogrzeb, powierzając ciało nurtom

Anduiny.

Boromir był silnym i przystojnym mężczyzną, jednym z najwybitniejszych wodzów

Gondoru. Był jednak bardzo dumny i interesował się głównie bronią i wojną. Jako dziedzic

Denethora nosił tytuły i sprawował urzędy zwyczajowo przysługujące następcy namiestnika.

(I 231, II19-24, III 17)

BOROMIR (zm. 2489 TE) Dunadan, jedenasty rządzący namiestnik Gondoru (2477-

2489). W 2475 roku pokonał uruków i wygnał ich z Ithilien, jednak odniósł ranę, zadaną

ostrzem Morgulu, która skróciła jego życie.

Był jednym z największych wodzów Gondoru, człowiekiem szlachetnym i silnym

ciałem i duchem. (III 291)

BORON (sind., 4 st. PE) Adan, wódz Pierwszego Rodu, wnuk Beora. Żył w

Dorthonionie. (S 141)

BORSUKI [Badger-folk] Rodzina borsuków, żyjąca w Starym Lesie, wymieniona w

wierszu Przygody Toma Bombadila. (TB 126)

BORTHAND (zm. 473 PE) Easterling, młodszy syn Bóra, domownik Maedhrosa i

Magłora, brat -> Borlacha. (S 182)

BÓG [God] -> Iluvatar. (Y 66)

BRACEGIRDLE HUGO (ok. 3000 TE) Hobbit z Shire, gość na pożegnalnym

przyjęciu Bilba Bagginsa. Znany z tego, że pożyczał książki, lecz ich nie oddawał. (I 49)

BRACEGIRDLE’OWIE [Bracegirdle] Rodzina hobbicka z Shire, zapewne zamożna.

Spora jej część żyła w Hardbottle. (I 40, 49, III 272)

BRALDAGAMBA (oryg. hob. «piwo-koziołek») -» Brandybuckowie. (III 382)

BRALDA-HEM (oryg. hob. «mocne piwo») Baranduina. (III 382)

BRAMA [Gate] Wielkie, sklepione wejście do Angbandu, położone u stóp Ered

Engrin, poniżej Thangorodrimu. (S 91, 103, 109-110, 112)

BRAMA BUCKLANDU [Buckland Gate] Brama w Wysokim Płocie, wjazd do

Bucklandu z Wielkiego Wschodniego Gościńca.

Zwana także bramą Bucklandu, Zieloną Bramą. (1249, 250)

BRAMA CZERWONEGO ROGU [Redhorn Gate] Jedna z najważniejszych

przełęczy w Górach Mglistych, łącząca Eregion z doliną Azanulbizar, położona po

południowej stronie Barazinbaru. Wschodnie podejście na tę przełęcz zwane było Schodami

Dimrilla.

Zwana też Przełęczą Czerwonego Rogu. (I 271, 280-282, III 237)

BRAMA NOCY [Door of Night] Brama w -» Murach Świata między Ea i Pustką,

przez którą pod koniec Pierwszej Ery został wyrzucony Morgoth. (S 237)

BRAMA NOCY [Doors of Night] Brama w -» Ścianach Nocy między Ardą a Ilmen.

Earendil przeszedł przez nią, by wstąpić na niebo jako gwiazda. (S 233)

BRAMA PORANKA [Gates of Morning] Miejsce na najdalszym wschodzie Ardy

Drugiej Ery, prawdopodobnie brama w -> Ścianach Nocy, przez którą rano przechodziło

Słońce. (S 244)

BRAMA UMARŁYCH [Gate of the Dead] -> Czarne Drzwi. (III 52, 83)

BRAMY KRÓLEWSKIE [Gate of Kings] -> Argonath. (II 24)

BRAMY LATA [Gates of Summer] Święto w Gondolinie, prawdopodobnie Dzień

Środka Roku. Podczas tego święta elfy śpiewały owschodzie słońca. (S 246)

BRAMY SIRIONU [Gates of Sirion] Jaskinie u podnóży gór Andram, którymi Sirion

wypływał z podziemnego kanału. (S 117)

BRAND (zm. 3019 TE) Człowiek, trzeci król Dale (3007-3018), silny władca. Zginął

w Bitwie o Dale. (III 338)

BRANDAGAMBA (oryg. hob. «pogranicze-koziołek») -» Brandybuckowie. (III 346)

BRANDA-NIN (oryg. hob. «granica-woda») -»Baranduina. (III 382)

BRANDIR (zm. 501 PE) Adan, wódz Haladinów z Brethilu (496501), zbudowai

Ephel Brandir i stara! się ukryć swój lud przed siłami Morgotha aż do końca 496 roku, kiedy

przybył tam Turin. Brandir zaopiekował się nim, pogrążonym w rozpaczy po śmierci

Finduilas, a następnego lata uzdrowił Nienor, w której się zakochał. Został zabity przez

Turina, gdy powiedział mu, że jego żona, Niniel, jest w istocie jego siostrą, Nienor.

Brandir był kulawy. Był szlachetnym człowiekiem i utalentowanym uzdrowicielem.

Zwany był Brandirem Kulawym. (S 204, 207-212)

BRANDY HALL Główna siedziba Brandybucków, przestronne smiale pod

wzgórzem Buck w Bucklandzie. Drążenie Brandy Hall rozpoczął Gorhendad Oldbuck około

2340 roku Trzeciej Ery. (I 19, 25, 35, 96, 102-103)

BRANDYBUCK ADALDRIDA (ok. 29 st. TE) Hobbitka z Shire, żona Marmadoca

Brandybucka, z domu Bogler. (III 346)

BRANDYBUCK AMARANTH (2904-2998 TE) Hobbit z Shire, drugi syn

Gorbadoca Brandybucka. (III 346)

BRANDYBUCK BERILAC (ur. 2980 TE) Hobbit z Shire, syn Merimaca

Brandybucka. Był gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 346)

BRANDYBUCK CELANDINA [Celandine Brandybuck] (ur. 2994 TE) Hobbitka z

Shire, najmłodsze dziecko i jedyna córka Seredica Brandybucka. Była gościem na

pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 346)

BRANDYBUCK DINODAS (ur. w latach 2914-2919, zm. po 3001 TE) Hobbit z

Shire, najmłodszy syn Gorbadoca Brandybucka. Był gościem na pożegnalnym przyjęciu

Bilba Bagginsa. (III 346)

BRANDYBUCK DODERIC (ur. 2989 TE) Hobbit z Shire, najstarszy syn Seredica

Brandybucka. Był gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 346)

BRANDYBUCK DODINAS (ur. w latach 2908-2913, zmarł przed 3001 TE) Hobbit

z Shire, czwarte dziecko Gorbadoca Brandybucka. (III 346)

BRANDYBUCK ESMERALDA (ur. 2936 TE) Hobbitka z Shire, żona Saradoca

Brandybucka, matka Merry’ego. Piąte i najmłodsze dziecko Adałgrima Tooka. Była gościem

na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (I 43, III 345-346)

BRANDYBUCK GORBADOC (2860-2963 TE) Hobbit z Shire, Dziedzic Bucklandu

(2910-2963). Poślubił Mirabellę Took, z którą miał siedmioro dzieci, w tym matkę Froda,

Primulę.

Znany był z bogatego stołu i imponującego obwodu w pasie. Zwano go Szerokim

Pasem. (I 43, III 346)

BRANDYBUCK GORBULAS (2908-przed 3001 TE) Hobbit z Shire, syn Orgulasa

Brandybucka. (III 346)

BRANDYBUCK GORMADOC (2734-2836 TE) Hobbit z Shire, Dziedzic

Bucklandu (?-2836). Poślubił Malvę Headstrong i miał z nią wiele dzieci.

Zwany Głębokokopaczem; prawdopodobnie powiększył Brandy Hall. (III 346)

BRANDYBUCK HANNA (ok. 2800 TE) Hobbitka z Shire, żona Madoca

Brandybucka. Z domu Goldworthy. (III 346)

BRANDYBUCK HILDA (ok. 3000 TE) Hobbitka z Shire, żona Seredica

Brandybucka, z domu Bracegirdle. Była gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa.

(III 346)

BRANDYBUCK ILBERIC (ur. 2991 TE) Hobbit z Shire, drugi syn Seredica

Brandybucka. Był gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 346)

BRANDYBUCK MADOC (2775-2877 TE) Hobbit z Shire, syn Gormadoca

Brandybucka, Dziedzic Bucklandu (2836-2877). Poślubił Hannę Goldworthy. Zwano go

Sztywny Kark. (III 346)

BRANDYBUCK MALVA (ok. 2800 TE) Hobbitka z Shire, żona Gormadoca

Brandybucka, z domu Headstrong. (III 346)

fc

BRANDYBUCK MARMADAS (ur. 2943 TE) Hobbit z Shire, syn Gorbulasa

Brandybucka. Byt gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 346)

BRANDYBUCK MARMADOC (2817-2910 TE) Hobbit z Shire, syn Madoca

Brandybucka, Dziedzic Bucklandu (2877-2910). Ożenił się z Adaldridą Bolger, mieli czworo

dzieci. (III 346)

BRANDYBUCK MARROC (ur. 2780 TE) Hobbit z Shire, najmłodszy syn

Gormadoca Brandybucka. (III 346)

BRANDYBUCK MELILOT (ur. 2985 TE) Hobbitka z Shire, młodsza córka

Marmadasa Brandybucka. Była gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (I 41, III

346)

BRANDYBUCK MENEGILDA (ok. 30 st. TE) Hobbitka z Shire, żona Rorimaca

Brandybucka, matka Saradoca i Merimaca. Z domu Goold. (III 346)

BRANDYBUCK MENTHA (ur. 2983 TE) Hobbitka z Shire, drugie dziecko

Marmadasa Brandybucka. Była gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 346)

BRANDYBUCK MERIADOC (2982 TE-65 CE) Hobbit z Shire, syn Saradoca

Brandybucka, podróżnik, Dziedzic Bucklandu (12-64 CE). W młodości Merry był bliskim

przyjacielem Froda Bagginsa i towarzyszył mu do Rivendell w 3018 roku. Tam został

członkiem Drużyny Pierścienia i przebył z nią drogę do Parth Galen, gdzie wraz z

Peregrinem Tookiem został uprowadzony przez orków. Podążający do Isengardu oddział

orków został zaatakowany przez Rohirrimów, a Merry i Pippin zdołali uciec do Fangornu.

Tam zaprzyjaźnili się z Drzewcem i przyczynili się do podjęcia przez entów ataku na

Isengard. Następnie Merry wstąpił na służbę u króla Théodena i jako jego giermek powrócił z

nim do Edoras. Wbrew rozkazowi pozostania w Rohanie podczas wyprawy Rohirrimów do

Gondoru pojechał do Minas Tirith z Eowiną. Wspólnie zabili Wodza Nazgúli podczas Bitwy

na Polach Pelennoru. Bliski śmierci wywoływanej przez Czarny Dech, został uzdrowiony

przez Aragorna.

Po Wojnie o Pierścień Merry został pasowany na rycerza Rohanu i nagrodzony za swą

dzielność. Powrócił do Shire, gdzie był jednym z przywódców sił hobbickich w Bitwie o

Bywater. Po śmierci ojca został Dziedzicem Bucklandu, a w 14 roku Czwartej Ery -

członkiem Rady Królestwa Północy. Poślubił Estellę Bolger, siostrę swego przyjaciela

Fredegara. Przez całe życie utrzymywał kontakt z przyjaciółmi, a w 64 roku obaj z Pippinem

złożyli swe urzędy i wyjechali odwiedzić Rohan i Gondor. Obaj zmarli w Gondorze kilka lat

później i zostali pochowani w Domu Pogrzebowym Królów.

Merry napisał Zielnik Shire, Rachubę lat, Stare słowa i nazwy w Shire oraz inne

prace naukowe.

Merry i Pippin, którzy w Fangornie pili stymulujące wzrost napoje entów, byli

najwyższymi hobbitami w dziejach. Każdy z nich mierzył co najmniej cztery i pół stopy.

Meriadoca zawsze zwano Merrym. Znany był także jako Holdwine z Shire (w

Rohanie), Pan Perian (w Gondorze); jako Dziedzic Bucklandu zwany był Meriadokiem

Wspaniałym. Jego prawdziwe imię w języku hobbickim brzmiało Kalimac i było skracane na

Kali, czyli - w westronie - «wesoły, radosny». (120, 26, 54-177, 181-202, 218-219, 260, 271-

383, II20, 45-82, 86, 97, 153-189, III 36, 40-46, 57-69, 94-107, 120-138, 142, 210, 216, 218,

228, 230-239, 248-250)

BRANDYBUCK MERIMAC (2942 TE-10 CE) Hobbit z Shire, syn Rorimaca

Brandybucka. Był gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 346)

BRANDYBUCK MERIMAS (ur. 2981 TE) Hobbit z Shire, syn Marmadasa

Brandybucka. Był gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 346)

BRANDYBUCK MERRY -> Meriadoc Brandybuck. (I 54-100)

BRANDYBUCK MIRABELLA (2860-2960 TE) Hobbitka z Shire, najmłodsza

córka Gerontiusa Tooka. Poślubiła Gorbadoca Brandybucka i miała z nim siedmioro dzieci.

(III 345, 346)

BRANDYBUCK ORGULAS (ur. 2868 TE) Hobbit z Shire, najmłodsze dziecko

Marmadoca Brandybucka, ojciec Gorbulasa Brandybucka. (III 346)

BRANDYBUCK RORIMAC (2902-3008 TE) Hobbit z Shire, Dziedzic Bucklandu

(2963-3008). Poślubił Menegildę Goold, z którą miał dwoje dzieci. Był gościem na

pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa.

Rorimac był znany jako Złoty Ojciec oraz, na starość, jako Stary Rory. (I 43, 49, III

346)

BRANDYBUCK SADOC (ur. 2779 TE) Hobbit z Shire, drugi syn Gormadoca

Brandybucka. (III 346)

BRANDYBUCK SARADAS (2908-3007 TE) Hobbit z Shire, trzecie dziecko

Gorbadoca Brandybucka. Był gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 346)

BRANDYBUCK SARADOC (2940 TE-12 CE) Hobbit z Shire, syn Rorimaca

Brandybucka i Dziedzic Bucklandu (3008 TE-12 CE). Poślubił Esmeraldę Took, z którą miał

jedno dziecko, Meriadoca. Saradoc był gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa.

Jako Dziedzic Bucklandu otrzymał przydomek Rozrzutny. (III 346)

BRANDYBUCK SEREDIC (ur. 2948 TE) Hobbit z Shire, syn Saradasa

Brandybucka. Seredic ożenił się z Hildą Bracegirdle; był gościem na pożegnalnym przyjęciu

Bilba Bagginsa. (III 346)

BRANDYBUCKOWIE [Brandybuck] Jedna z najważniejszych rodzin hobbickich w

Shire, w której wyraźne były cechy szczepu Fallohide’ów. Wywodziła się od Gorhendada

Oldbucka, który około 2430 roku Trzeciej Ery przeniósł się z Marish do Bucklandu i zmienił

nazwisko na Brandybuck. Od tego czasu głową rodziny był zawsze Dziedzic Bucklandu,

mieszkający wraz z krewnymi w Brandy Hall.

Właściwa forma nazwiska brzmiała Brandagamba, co w hob - bickim znaczy

«pogranicze-koziołek». Forma Braldagamba znacząca «piwo-koziołek», nie była używana,

jednak Profesor Tolkien przełożył nazwisko rodziny jako Brandybuck, aby zachować

oryginalne podobieństwo tego nazwiska do nazwy Brandywiny. (119, 34, 101, II184, III 346)

BRANDYWINA -> Baranduina. (III 381)

BRATOBÓJSTWO W ALQUALOND£ [Kinslaying at Aląualonde] Pierwsza

wielka tragedia, będąca następstwem buntu Noldorów, i pierwszy mord elfów na

wspólplemieńcach. Bitwa rozpoczęła się, gdy Teleri z Aląualonde odmówili użyczenia swych

statków Noldorom, zaś Feanor, w pośpiechu i pysze, zdecydował się zabrać je siłą. Teleri

stawili zbrojny opór, lecz hufiec Feanora został wzmocniony awangardą wojsk Fingolfina,

dowodzonymi przez Fingona. Lekko uzbrojeni Teleri ponieśli klęskę; znaczna ich część

poległa.

Konsekwencje Bratobójstwa były poważne. Burza, sprowadzona przez żal Uineny

zabiła wielu Noldorów żeglujących na zrabowanych statkach, a rozlew krwi w Amanie

spowodował bezpośrednio -> Przeznaczenie Noldorów. W Śródziemiu Bratobójstwo pchnęło

Thingola (brata Olwego, władcy Aląualonde) do odwrócenia się wraz z całą potęgą Doriath

od rodu Feanora. Mimo pokuty rodu Fingolfina w lodach Helcaraxe, cień Bratobójstwa padł

na wszystkich Noldorów. To on wywołał kazirodczą miłość Maeglina do Idril i spowodował

słabość, w rezultacie której Sauron był w stanie pokonać Finroda. (S 83-84)

BREE [Bree Hill, Bree-hill] Wielkie wzgórze w kraju Bree, na północ od

miejscowości Bree. (I 147, III 243)

BREE [Bree-land] Lesisty obszar u przecięcia Wielkiego Wschodniego Gościńca i

Północnego Gościńca, zamieszkany przez ludzi i hobbitów. Były tam cztery miejscowości -

Bree, Archet, Staddle i Combę oraz pewna liczba rozproszonych osad.

Kraj Bree został założony w Drugiej Erze przez ludzi z Dunlandu i przetrwał

wszystkie wojny w Śródziemiu. Wchodził w skład Arnoru, a następnie Arthedainu; po

upadku Północnego Królestwa był chroniony przez Strażników Północy. Jego gospodarka

załamała się po upadku Północnego Królestwa, podobnie jak handel, ale w Czwartej Erze kraj

niewątpliwie się odrodził. Jednak w każdej sytuacji gospodarstwa wiejskie Bree pozwalały

wszystkim jego mieszkańcom na wygodne życie. (1148)

BREE Miasto ludzi i hobbitów, główne osiedle kraju Bree. Powstało w Drugiej Erze,

jakiś czas przed powstaniem Arnoru w 3330 roku, ale hobbici osiedlili się tam dopiero około

1300 roku Trzeciej Ery. W dniach potęgi Arnoru Bree było ważnym miastem, położonym na

skrzyżowaniu Wielkiego Wschodniego Gościńca i Północnego Gościńca, ale w czasach

Wojny o Pierścień znacznie podupadło. Niemniej starożytna i znana gospoda Pod

Rozbrykanym Kucykiem była wciąż ważnym ośrodkiem wymiany informacji. W Czwartej

Erze Bree niewątpliwie ponownie rozkwitło.

Bree powstało u stóp wzgórza Bree. Od strony nieosłoniętej przez wzgórze było

otoczone żywopłotem i rowem. W ogrodzeniu były dwie bramy, przy wlocie i wylocie

Wielkiego Wschodniego Gościńca. W czasach Wojny o Pierścień w Bree było około 100

domów, w których żyli ludzie, i mniejsza liczba siedzib hobbic - kich. (1 16, 26, 146, II157,

III 131, 208)

BREGALAD (sind. «szybkie-drzewo», WoP) Ent z Fangornu, podobny zewnętrznie

do jarzębiny i dbający o te drzewa. Zabawiał Merry’ego i Pippina podczas Wiecu Entów w

3019 roku, gdyż był już zdecydowany, jakie działania należy podjąć przeciw Sarumanowi,

który zmasakrował jego drzewa. Myślał i działał szybciej niż większość entów, czemu

zawdzięczał swe imię.

W westronie zwany Zwawcem. (II 83-86)

BREGO (2512-2570 TE) Człowiek, drugi król Rohanu (25452570), wyparł resztki

orków i Balchothów z Pagórów i zbudował dwór w Meduseld. Zmarł z żalu po stracie syna

Baldora. (II114, III 62-63, 230)

BREGOLAS (sind. «szybki-liść»?, zm. 455 PE) Adan, wódz Pierwszego Rodu, syn

Bregora. Padł u boku Angroda i Aegnora podczas Dagor Bragollach. (S 141, 144, 148)

BREGOR (sind, ok. 5 st. PE) Adan, wódz Pierwszego Rodu, ojciec Bregolasa i

Barahira. Zmarł przed Dagor Bragollach. (S 141)

BREREDON Wieś w Bucklandzie w pobliżu Haysend. (TB 123)

BRITHIACH

94

BRETHIL (sind. «brzoza») Lesisty obszar Beleriandu między Sirionem a Teiglinem.

Choć położony poza Obręczą Meliany, był przedmiotem roszczeń Thingola. W czwartym

stuleciu Pierwszej Ery osiedlili się tu Haladinowie pod wodzą Halethy i otrzymali tę ziemię w

zamian za strzeżenie Przeprawy na Teiglinie. Przez ponad 100 lat ludzie z Brethilu wielkim

kosztem osłaniali Nargothrond przed napadami orków, aż w 496 roku poległ ich wódz Handir

i wielu jego ludzi. Później, z wyjątkiem lat 496-501, gdy przebywał tu Turin, siły ludzi z

Brethilu były niewielkie.

Powszechnie zwany lasem Brethil. (S 114, 140-141, 147, 149-150, 167, 178, 184, 192,

194, 204, 207)

BRLLTHOR (sind. «lśniący strumień») Rzeka w Ossiriandzie, dopływ Gelionu. (S

117)

BRITHIACH (sind. «żwir-bród») Bród na górnym Sirionie, łączący Brethil i Dimbar.

Zwany także Brodem Brithiach. (S 127, 131, 140, 150, 195, 215, 216)

BRITHOMBAR (sind. «Brithon-siedziby») Jeden z portów w Falas, leżący u ujścia

rzeki Brithon. Zbudowany przez Falathrimów na początku Pierwszej Ery, później

przebudowany i umocniony z pomocą Finroda. W 497 roku oblegany, zdobyty i zniszczony.

(S 57, 103, 114, 184, 230)

BRITHON (sind. «żwir») Rzeka w Beleriandzie Zachodnim, płynąca na południe

przez Falas i wpadająca do Belegaeru koło Brithombaru. (S 184)

BROCKENBORINGS Wieś we Wschodniej Ćwiartce w pobliżu Scary. Podczas

Wojny o Pierścień mieściła się tam baza grupy buntowników Fredegara Bolgera. Zapisywane

też Brockenbores. (I 30, III 272)

BROCKHOUSE’OWIE [Brockhouse] Rodzina hobbitów z Bree i Shire. (I 42, 49,

153)

BRODDA (zm. 496 PE) Easterling, prawdopodobnie walczył po stronie Morgotha w

Nirnaeth Arnoediad, a później został wysłany do Hithlumu. Tam ożenił się z Aeriną z

Trzeciego Rodu

Edainów. Zabity przez Turina podczas jednego z jego wybuchów furii. (S 187, 203)

BRODY NA ISENIE [Ford of Isen] Bród na rzece Isenie w zachodnim Rohanie,

główny wjazd do Rohanu z zachodu. W 2758 roku Trzeciej Ery stoczono tu bitwę między

królem Heimem a Wulfem, a podczas Wojny o Pierścień - dwie bitwy między Rohirrimami a

siłami Sarumana. (II124, III 41)

BRODY NA POROSIE [Crossings of Poroś] Bród na rzece Poroś na drodze do

Haradu, miejsce wielkiego zwycięstwa Gondoru nad Haradrimami w 2885 roku Trzeciej Ery.

(III 333, 399)

BROWNLOCKOWIE [Brownlock] Rodzina hobbitów z Shire, prawdopodobnie

zamożna. (III 344)

BROWNOWIE [Brown] Rodzina hobbitów z Shire. (III 347)

BRÓD BRITHIACH [Ford of Brithiach] Brithiach. (S 127, 131)

BRÓD BRUINEN [Ford of Bruinen] Bród na rzece Bruinen na Wielkim Wschodnim

Gościńcu. Tu Frodo i jego towarzysze zostali w 3018 roku Trzeciej Ery zaatakowani przez

Nazgule w drodze do Rivendell. Czarni Jeźdźcy zostali jednak pokonani przez Aragorna i

Glorfindela oraz przez falę wezbranej wody, wywołaną przez Elronda.

Zwany też Brodem Rivendell. (1184)

BRÓD BUDGE [Budge Ford] Bród na Wodzie na północ od Whitfurrows we

Wschodniej Ćwiartce. (I 30)

BRÓD ENTÓW [Entwade] Bród na rzece Entwash na północny wschód od Edoras.

(II 39, 43)

BRÓD NA ERUI [Crossings of Erui] Bród na rzece Erui w Lebennin, miejsce

wielkiej bitwy podczas Waśni Rodżinnej. (III 136, 399)

BRÓD PRZY CARROCK [Ford of Carrock] Bród przez Anduinę, utrzymywany w

czasach Wojny o Pierścień przez Beorningów.

W Hobbicie mówi się o brodzie prowadzącym od stóp Carrock na wschodni brzeg

Anduiny; wzmianka w Drużynie Pierścienia (1220) odnosi się prawdopodobnie do Starego

Brodu. (I 220)

BRÓD SARN [Sarn Ford] Bród na Brandywinie na południe od Shire. Strzegli go

Strażnicy Północy w ramach ochrony Shire, ponieważ Brandywinę przecinała tu droga

prowadząca z południa.

Nazwa ta jest częściowym tłumaczeniem pierwotnego Sarn - - athrad. (1170, III 252,

261)

BRUINEN (sind. «grzmiąca woda») Rzeka w Eriadorze, po połączeniu z Mitheithel w

Tharbadzie tworząca Gwathló. Wielki Wschodni Gościniec przecina ją w miejscu Brodu.

Górny bieg rzeki był pod władzą Elronda, który mógł spowodować powódź, gdy nieprzyjaciel

próbował ją przekroczyć.

Zwana także rzeką Rivendell, a w westronie Grzmiącą Wodą. (1 15, 195-196, 229,

230)

BRUNATNE POLA [Brown Lands] Obszar między Mroczną Puszczą a Emyn Muil,

wyludniony i bezleśny. Niegdyś żony entów założyły tu swe ogrody, lecz zostały stąd

wygnane, a kraj spustoszony podczas wojny Ostatniego Sojuszu z Sauronem pod koniec

Drugiej Ery.

Zwane tamże Ziemią Niczyją. (I 36, II 63, 77)

BRYŚ [Grip] Pies rzeźnika Billa w wierszu Perry Winkle. Mógł być wzorowany na

rzeczywistym zwierzęciu. (TB 164)

BRYTTA (2752-2842 TE) Człowiek, jedenasty król Rohanu (27982842). Za jego

panowania Rohan był nękany przez orków, wypartych z Gór Mglistych w czasie wojny

krasnoludów z orkami.

Zwany przez swój lud Leofa (tłum. rohir. «ukochany») ze względu na swą szczodrość.

(III 316)

BRZEG OSTATNI [Last Shore] Wybrzeża Eldamaru; także ogólne określenie

Nieśmiertelnych Krajów. (III 211)

BRZEG STAWU [Pool Side] Część drogi do Hobbitonu, sąsiadująca ze Stawem w

Bywater. Podczas panowania Lotha w Shire wybudowano tu szereg brzydkich, murowanych

domów.

W tłumaczeniu polskim: „wzdłuż brzegu Stawu, gdzie biegła droga do Hobbitonu”.

(III 256)

BRZEMIĘ [Burden] -> Jedyny Pierścień, który Frodo niósł na Górę Przeznaczenia.

(1 156, 158, 184, 191-192, 242)

BRZOZOWE LASY NIMBRETHILU [Birchwoods of Nimbrethil] -» Nimbrethil.

(S Mapa Beleriandu)

BRZOZOWIEC [Beechbone] (zm. 3019 TE) Ent z Fangornu, spłonął podczas ataku

na Isengard podczas Wojny o Pierścień. (II 163)

BUCCA Z MARISH [Bucca of the Marish] (ok. 1979 TE) Hobbit, pierwszy than

Shire (1979-?). Prawdopodobnie dał początek rodzinie Oldbucków. (III 332)

BUCK [Buck Hill] Wzgórze w pobliżu Bucklebury, w którym wydrążono Brandy

Hall. (I 10)

BUCKLAND Część Shire położona między Baranduiną a Starym Lasem, kraj

Brandybucków. Został założony w 2340 roku Trzeciej Ery przez Gorhendada Oldbucka.

Pierwotnie pozostawał poza Shire i dopiero w 42 roku Czwartej Ery został oficjalnie doń

włączony jako dar króla Elessara. Od tego czasu jest znany jako Marchia Wschodnia.

Rządzony przez dziedzica Bucklandu, jednak władza ta była głównie nominalna. (I

15, 21, 101, III 249, 259)

BUCKLEBURY Główna miejscowość Bucklandu, położona w jego centrum, o milę

na wschód od Brandywiny. (I 26, 74, 102)

BUDGEFORD Wieś lub miasteczko w Bridgefields we Wschodniej Ćwiartce,

główna siedziba Bolgerów. (I 110)

BULLROARER -» Bandobras Took. (III 345, H 22, 23)

BUNCE’OWIE [Bunce] Rodzina hobbicka z Shire. Wydaje się, że co najmniej kilku

jej członków mieszkało w Michel Delving.

Pani Bunce, występująca w wierszu Sama Perry Winkle może być postacią

historyczną. (III 344, TB 166)

BUNDUSHATHUR (khuz. «głowa w chmurach») Jedna z trzech gór wznoszących

się ponad Morią.

Zwany w westronie Chmurogłową, przez elfy Fanuidholem Szarym, a przez

krasnoludów w skrócie Shathurem. (1270-271)

BURMISTRZ MICHEL DELVING [Mayor of Michel Delving] Jedyny rzeczywisty

urząd w Shire w czasach Wojny o Pierścień. Burmistrza wybierano podczas Wolnego

Jarmarku na siedem lat -

7 - Encyklopedia Śródziemia

jak się wydaje, spośród najpopularniejszych i najbardziej odpowiedzialnych członków

klasy pracującej. Jako pierwszy szeryf i poczmistrz był odpowiedzialny za działalność

szeryfów i listonoszy, jednak najważniejszym jego obowiązkiem było przewodniczenie

bankietom. W 14 roku Czwartej Ery burmistrz, którym był wówczas Sam Gamgee, został

członkiem Rady Północnego Królestwa.

Jedynymi burmistrzami wzmiankowanymi we Władcy Pierścieni są Will Whitfoot

(3012 TE lub wcześniej-6 CE) i Sam Gamgee (5-56 CE). Frodo Baggins zastępował

burmistrza w latach 3019-3020.

Zwany także burmistrzem Shire. (I 21-22, III 254)

BURROWS ASPHODEL (2913-3012 TE) Hobbitka z Shire, córka Gorbadoca

Brandybucka, żona Rufusa Burrowsa. Była gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba

Bagginsa. (III 346)

BURROWS MILO (ur. 2947 TE) Hobbit z Shire, syn Rufusa Burrowsa i Peonii

Baggins. Był gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 344)

BURROWS MINTO (ur. 2996 TE) Hobbit z Shire, najmłodszy syn Mila Burrowsa.

(III 344)

BURROWS MOSCO (ur. 2987 TE) Hobbit z Shire, najstarszy syn Mila Burrowsa.

Był gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 344)

BURROWS MOTO (ur. 2991 TE) Hobbit z Shire, drugi syn Mila Burrowsa. Był

gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 344)

BURROWS MYRTLE (ur. 2993 TE) Hobbitka z Shire, trzecie dziecko, a jedyna

córka Mila Burrowsa. Była gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 344)

BURROWS PEONIA [Peony Burrows] (ur. 2950 TE) Hobbitka z Shire, najmłodsze

dziecko Posca Bagginsa. Poślubiła Mila Burrowsa i urodziła mu czworo dzieci. Była gościem

na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 344)

*

BURROWS RUFUS (ok. 3000 TE) Hobbit z Shire, poślubił Asphodel Brandybuck.

Był gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 346)

BURROWSOWIE [Burrows] Rodzina hobbicka z Shire, prawdopodobnie zamożna.

W Hobbicie nazwisko brzmi Burrowes. (III 344, H 218)

BURZA MORDORU [Storm of Mordor] -> Ciemności poprzedzające oblężenie

Gondoru. (III 71-73)

BUTTERBUR BARi.TMAN (WoP) Człowiek z Bree, właściciel gospody Pod

Rozbrykanym Kucykiem w czasach Wojny o Pierścień i przyjaciel Gandalfa. Był niski,

gruby, łysy i czerwony na twarzy, miał złą pamięć, ale był niewątpliwie bystry, a przy

bliższym poznaniu można było dostrzec jego dobre serce i spostrzegawczość.

Zwany w skrócie Barley. (1146, 151-162, 164-168, 171, 175177, 213, 252, III 243)

BUTTERBUROWIE [Butterbur] Rodzina ludzi z Bree, właściciele gospody Pod

Rozbrykanym Kucykiem. (1146, 151)

BYSTRA RZEKA [River Running] Rzeka wypływająca z Głównej Bramy Ereboru i

wpadająca do morza Rhun. Miała długość około 600 mil. Przepływała przez Długie Jezioro, z

którego wypływając, tworzyła wodospad. Jej głównym dopływem była Carnen. Stanowiła

ważny szlak handlowy.

W sindarinie zwana Celduiną. Nazywana też Rzeką Bystrą. (II11, H 7, 25, 178, 223)

BYT [Being] Materialna realizacja Wizji Iluvatara i Ainulindale jako Ea -> Świat,

który Jest. (S 13, 17)

BYWATER Wieś w Zachodniej Ćwiartce, położona przy Wielkim Wschodnim

Gościńcu, około trzech mil od Kamienia Trzech Ćwiartek. Tu w 3019 roku stoczono Bitwę o

Bywater.

Główną gospodą wsi była gospoda Pod Zielonym Smokiem. Także -» Droga do

Bywater, Brzeg Stawu, Staw w Bywater. (I 34, 51, III 190)

c

CABED NAERAMARTH (sind. «skok straszliwej zguby») Późniejsza nazwa Cabed-

en-Aras. (S 210, 216)

CABED-EN-ARAS (sind.) Wąwóz Teiglinu w pobliżu wodospadu Dimrost. Tam

Tiirin zabił Glaurunga i samego siebie.

Zwany także Cabed Naeramarth po tym, jak Nienor rzuciła się w jego wody. Inaczej

zwany Wąwozami Teiglinu. (S 210,212)

CAIR ANDROS (sind. «okręt-długa piana») Wyspa na Anduinie, około 50 mil na

północ od Minas Tirith, ufortyfikowana przez Gondor około 2900 roku Trzeciej Ery, by

chronić Anórien przed atakiem ze wschodu. Podczas Wojny o Pierścień zdobyta przez armię

z Morannonu, lecz szybko odbita.

Cair Andros miała kształt okrętu z wysokim dziobem, na którym łamał się, pieniąc,

nurt Anduiny. (II 76)

CALACIRIAN (quen. «okolica Calaciryi») Część Eldamaru przed i wokół wejścia do

Calaciryi. Tu światło Dwóch Drzew przed ich zatruciem było najsilniejsze, a kraj

najpiękniejszy. Tu też leżał Tirion.

Pełna forma nazwy brzmiała Calaciriande ze zanglicyzowaną wymową kalakiryande.

(1226, 357, Y 62)

CALACIRYA (quen. «światło-wąwóz») Wielka rozpadlina w górach Pelóri, jedyny

przesmyk, którym światło Dwóch Drzew docierało na wschód, do Eldamaru. W Calaciryi

znajdowało się wzgórze Tuna. Po zatruciu Dwóch Drzew Valarowie silnie ufortyfikowali ten

przesmyk.

Zwana także Przełęczą Światła. (I 226, 357, Y 62)

CALAQUENDI (quen. «światło-elfy») Ełdarowie, którzy przybyli na Zachód w

Pierwszej Erze i widzieli światło Dwóch Drzew. Byli to wszyscy Vanyarowie i Noldorowie, a

także wielu Telerich oraz Elwe.

Zwani także Elfami Światła. Do końca Pierwszej Ery było to określenie synonimiczne

z Amanyarami. (S 52, 99, 102)

CALEMBEL (sind.) Miasto w Lamedonie (część Gondoru), niedaleko Ciril. (III 56)

CALENARDHON (sind. «zielona okolica») Część Gondoru między Anduiną a Iseną,

być może obszar rozciągający się na zachód od Iseny. Wyludniony podczas Wielkiej Zarazy

w 1636 roku Trzeciej Ery i zagarnięty przez Balchothów w 2510 roku, którzy wymordowali

lub wypędzili resztki mieszkańców. W tym samym roku został przekazany Eotheodom przez

namiestnika Ciriona w nagrodę za ich pomoc w Bitwie na Polach Celebrantu.

W sprawie historii Calenardhonu po 2510 roku Trzeciej Ery -> Rohan. (II 267)

CALENHAD (sind.) Szóste z północnych wzgórz sygnałowych Gondoru. (III 16, 70)

CAUMEHTAR (quen. «światło-», ok. 14 st. TE) Dunadan z Gondoru, młodszy brat

Rómendacila II i dziad Castamira. (III 297)

CAUMEHTAR (zm. 1936 TE) Dunadan, trzydziesty król Gondoru (1856-1936). W

1899 roku odniósł wielkie zwycięstwo nad Woźnikami, osłabionymi przez rebelię w

Rhovanionie. (III 290)

CALIMMACIL (quen., ok. 19-20 st. TE) Dunadan z królewskiego rodu Gondoru,

bratanek Narmacila II i dziad Earnila II. (III 300)

CALMA (quen. «lampa») Nazwa tengwy q (nr 3). (III 361, 365)

CA1MACIL (zm. 1304 TE) Dunadan, osiemnasty król Gondoru (1294-1304). Za jego

panowania Gondor był rządzony przez jego syna, Minalcara. (III 290)

CALMATEMA (quen. «calma-serie») Nazwa głosek welarnych zwartych i

szczelinowych („k”, „g”, „kh”, „gh”), używana przez elfickich gramatyków. Calmatema była

zazwyczaj przedstawiana przez serie III lub IV tengwara. Wartości rzędów piątego i szóstego

calmatema były fakultatywne, ale zazwyczaj welarne. (III 360-363)

CAMLOST (sind. «ręka-pusty») Imię, jakie nadał sobie -> Beren po utracie Silmarila

i prawej ręki, odgryzionej przez Carcharotha. (S 174)

CARACH ANGREN (sind. «paszcza z żelaza») -» Zęby Mordoru. (III 177, 184)

CARADHRAS (sind. «czerwony róg») Elficka nazwa -> Barazinbaru. (1271, 273, II

266, III 237)

li CARAGDUR (sind. «kieł ciemny») Czarne urwisko skalne w Gondolinie, na

północnym stoku Amon Gwareth. Stąd zosta zrzuceni Eól i Maeglin. (S 132)

CARANTHIR (sind. «czerwony-», zm. 6 st. PE) Elf Noldor, czwarty syn Feanora.

Wraz z braćmi złożył -> Przysięgę Feanora i niósł ciężar -»Wyroku Mandosa. W Śródziemiu

osiadł w Thargelionie, gdzie wzbogacił się na handlu z krasnoludami z Ered Luin. Jego

siedziba znajdowała się nad jeziorem Helevorn, a jego poddani ufortyfikowali też góry na

wschód od Szczerby Maglora.

Gdy Thargelion został zdobyty przez orków podczas Dagor Bragollach, Caranthir

uciekł na południe i dołączył do Amroda i Amrasa. Później przyjął do swej służby

zdradzieckich synów Ulfanga. Walczył we wschodnim ugrupowaniu podczas Nirnaeth

Arnoediad, został ranny, a później udał się do Ossiriandu. Został zabity przez Diora w

Menegroth, gdy wraz z braćmi usiłował odzyskać Silmaril.

Caranthir był pyszny, najbardziej szorstki i skłonny do gniewu z synów Feanora.

Nienawidził synów Finarfina. Miał ciemną cerę. (S 59, 80, 106, 107, 118, 124, 127, 136, 139,

140, 145, 146, 149, 222)

CARAS GALADHON (sind. «miasto drzew») Główne miasto Lórien, siedziba

dworu Celeborna i Galadrieli. Składało się z wielu wielkich talanów w ogrodzonym lesie

ogromnych mallornów. Opustoszało pod koniec Trzeciej Ery, gdy Galadriela odpłynęła za

Morze, a Celeborn przeniósł się do Wschodniego Lórien.

Nazwa miasta pochodziła prawdopodobnie z języka Elfów Leśnych, skąd przeszła do

sindarinu. W westronie zwane Miastem Drzew. (I 334, 350, II 74, 102)

CARC (ok. 2770 TE) Kruk z Ereboru, zaprzyjaźniony z krasnoludami z Góry. (H 186,

187)

CARCHAROTH (zm. 468 PE) Wilk, najpotężniejszy, jaki kiedykolwiek żył na

świecie. Pochodził z rodu Draugluina, a wyhodowany został przez Morgotha do walki z

Huanem. Był strażnikiem wrót Angbandu. Poddał się zaklęciu Luthien, gdy wraz z Berenem

przybyła ona do Angbandu, lecz zagrodził im odwrót i odgryzł prawą dłoń Berena, połykając

ją wraz z Silmarilem. Trawiony żarem klejnotu, gnał w szaleństwie przez Taur-nu-Fuin i

Doriath. Ostatecznie zabił Berena i Huana, lecz sam został zabity przez tego wielkiego psa.

Znany także jako Anfauglir, Wilk Angbandu i Czerwona Paszcza, co jest

tłumaczeniem imienia Carcharoth. (I 170, 171, 173-175, 315)

CARCHOST (sind. «kieł-cytadela») Jedna z wież -> Zębów Mordoru. (III 158)

CARDOLAN (sind. «czerwony-wzgórze-kraj»?) Królestwo założone w 861 roku

Trzeciej Ery, jedno z trzech powstałych w wyniku podziału Arnoru. Obejmowało terytorium

na południe od Wielkiego Wschodniego Gościńca, między Baranduiną a Gwathló i

Mitheithel. Dunedainowie z Cardolanu bronili swojego kraju przed Angmarem do 1400 roku,

kiedy to kraj został podbity, a ocalali Dunedainowie musieli szukać schronienia w Starym

Lesie i na Kurhanach. W tej wojnie zginął ostatni książę Cardolanu. Gdy jednali po jakimś

czasie elfy pokonały Angmar, rozproszona ludność powróciła do Cardolanu. W 1636 roku

Wielka Zaraza wyniszczyła ostatnich Dunedainów z Cardolanu, a wielkie obszary kraju,

zwłaszcza Minhiriath na południu, opustoszały. Po tym wydarzeniu Cardolan najwidoczniej

nie istniał już jako państwo, choć niewątpliwie do czasów Wojny o Pierścień przetrwało tam

rozproszone osadnictwo. (III 291-295, S270)

CARL (ur. 2863 TE) Hobbit z Shire; drugi syn Cottara. (III 347)

CARN DUM (sind. «czerwony zmierzch») Twierdza i główne miasto Angmaru,

położone na północnym krańcu Gór Mglistych. (I 142, 145)

CARNEN (sind. «czerwona woda») Rzeka płynąca z Żelaznych Wzgórz i wpadająca

do Bystrej Rzeki, długości około 250 mil. Nazwa rzeki po połączeniu Carnen i Bystrej Rzeki

nie jest znana. Zwana w westronie Rudą Wodą. (III 319)

CARNIL (quen. «czerwony-») Jedna z gwiazd, stworzonych przez Vardę podczas

przygotowań do przebudzenia Elfów. Była czerwonego koloru. (S 47)

CARNIMIRlfi (quen. «czerwono-ozdobiona klejnotami») Jarzębina z Fangornu,

ścięta przez orków z Isengardu pod koniec Trzeciej Ery. (II 84)

CARROCK Wielka skała w nurcie Anduiny około 30 mil na północ od Starego

Brodu. Beorn wyciął w niej stopnie i siedzisko i często tam przychodził. (H 90, 100-103, 222)

CASTAMIR (quen. «-klejnot», zm. 1447 TE) Dunadan, dwudziesty drugi król

Gondoru (1437-1447), wnuk młodszego brata Rómendacila II. W czasie Waśni Rodzinnej był

dowódcą floty. Pomógł w obaleniu króla Eldacara i jako najpopularniejszy spośród

buntowników (miał za sobą poparcie całej floty i ludności wybrzeża) został wybrany królem.

Okazał się jednak władcą okrutnym i butnym. Wydał na śmierć pojmanego Ornendila, syna

Eldacara. Całą uwagę skupił na ukochanej flocie, zaniedbując kraj i wojsko. Gdy Eldacar po

10 latach panowania Castamira powrócił z armią do Gondoru, jego liczni zwolennicy

podnieśli bunt przeciw Castamirowi. Castamir próbował uciekać, został jednak doścignięty i

zabity przez Eldacara w Bitwie u Brodu na Erui.

Znany jako Castamir Samozwaniec. (III 290, 297-298)

CELDUINA [Celduin] (sind. «bystra-rzeka») -> Bystra Rzeka. (III 297)

CELEBDIL (sind. «srebrny róg») Elficka nazwa -» Zirak-zigil. Zwany także

Celebdilem Białym. (I 271, 315, II 101, III 237)

CELEBORN (sind. «srebrne drzewo», PE-?) Elf Sindar, książę Doriath, krewny

Elwego. Poślubił Galadrielę w Doriath i prawdopodobnie po jego upadku uciekł z nią do

Arvernien.

Pod koniec Pierwszej Ery zdecydował się pozostać w Sród - ziemiu i przez jakiś czas

mieszkał w Lindonie. Następnie przybyli z Galadrielą do Eregionu, a ostatecznie osiedli w

Lórien, gdzie Celeborn przez długi czas był władcą Galadhrimów. Podczas Wojny o Pierścień

Celeborn powiódł armię z Lórien na wschód i zdobył Doi Guldur. W Czwartej Erze był przez

jakiś czas królem Wschodniego Lórien, lecz bez Galadrieli czuł się coraz bardziej znużony

Śródziemiem, wyjechał więc do Rivendell. Później zapewne odpłynął za Morze.

Chociaż był władcą elfów o wielkiej sławie i nazywany był Celebornem Mądrym, we

Władcy Pierścieni jego postać nie jest specjalnie eksponowana. Zwany był także Władcą

Galadhrimów, Władcą Lórien (Lothlórien). (1334-338, 347-348, 353-356, II46, 70, III 226,

229, 234-235, 237, S 245, 277, Y 60)

CELEBORN Białe Drzewo ze szczepu Galathiliona. Rosło na Tol Eressei; z jego

szczepu wyhodowano Nimloth. (S 58, 109, 221, 238, 245, 277)

CELEBRANT (sind. «srebrny nurt») Piękna rzeka płynąca z Nandu - hirion przez

Lórien, wpadająca do Anduiny. Jego dopływem była Nimrodel i inne górskie potoki.

Zwana w westronie Srebrną Żyłą, a w khuzdul - Kibil-nala. (I 271, 337, W 191)

CELEBRiANA [Celebrian] (sind. «srebro-», PE-?) Pani Eldarów, córka i

prawdopodobnie jedyne dziecko Celeborna i Galadrieli. W 100 roku Trzeciej Ery poślubiła

Elronda. Urodziła mu troje dzieci: Elladana, Elrohira i Arwenę. W 2509 roku podczas

podróży z Imladris do Lórien została napadnięta przez orków w Górach Mglistych. Synowie

odbili ją, odniosła jednak zatrutą ranę, co spowodowało, że odpłynęła za Morze w sześć lat

później. (I 354)

CELEBRIMBOR (sind. «srebro-pięść, ręka», PE-1697 DE) Elf Noldor z rodu

Feanora, syn Curufina. Po śmierci Finroda wyparł się swego rodu i pozostał w

Nargothrondzie.

W Drugiej Erze pozostał w Śródziemiu, był władcą Eregionu i największym

rzemieślnikiem Śródziemia. Jednak to właśnie kunszt go zgubił, gdy wspólnie z ukrywającym

swe prawdziwe oblicze Sauronem stworzył Pierścienie Władzy. Trzy Pierścienie stworzył

sam, bez udziału Saurona, gdy zaś ten wykuł Jedyny Pierścień, Celebrimbor przejrzał jego

zdradę, ukrył Trzy i przygotował się do wojny. Zginął po opanowaniu Eregionu przez

Saurona.

Jego imię w ąuenya brzmiało Telperinąuar. (1233, 243, 290, S 167, 266, 268)

CELEBRINDAL (sind. «srebrna-stopa») Przydomek-» Idril. (S 121, 129, 133, 224,

226, 238)

CELEBRINDOR (sind. «srebro-», zm. 1272 TE) Dunadan, piąty król Arthedainu

(1911-1272). (III 290)

CELEBROS (sind. «srebrna piana») Strumień w Brethilu, wpadający w Dimrost do

Teiglinu. (S 207)

CELEGORM (sind., zm. 6 st. PE) Elf Noldor, trzeci syn Feanora. Wraz z braćmi

złożył -> Przysięgę Feanora i niósł ciężar -> Wyroku Mandosa. Po powrocie do Śródziemia

odegrał wielką rolę w zwycięstwie w Dagor-nuin-Giliath, a następnie wraz z bratem

Curufinem strzegł Aglonu i Himladu. Gdy ich oddziały zostały pokonane podczas Dagor

Bragollach, obaj uciekli do Nargothrondu.

Tam bracia przeciwstawili się Finrodowi, gdy ten pragnął pomóc Berenowi w jego

poszukiwaniu Silmarila, i odnowili Przysięgę Feanora. Prawdopodobnie zamierzali zagarnąć

tron Finroda. Wkrótce potem spotkali Luthien, a Celegorm, zakochawszy się w niej, zmusił ją

do udania się do Nargothrondu i wysłał posłanie do Thingola, iż zamierza się z nią ożenić.

Celegorm i Curufin zostali wygnani z Nargothrondu, gdy ich spiski zostały ujawnione. Jadąc

do Maedhrosa próbowali zabić spotkanego Berena, lecz zostali pokonani dzięki dzielności

Adana i prawości Huana, który odwrócił się od swego pana, Celegorma.

Celegorm został ranny w walce we wschodnim ugrupowaniu w Nirnaeth Arnoediad,

później żył w Ossiriandzie. Zginął z ręki Diora w Menegroth, gdy wraz z braćmi usiłował

odzyskać Silmaril.

Tak jak jego bracia, Celegorm był bardzo dumny, działał jednak bardziej siłą niż

podstępem. W Valinorze wiele nauczył się od Oromego o zwierzętach i łowach; dostał też od

niego Huana. Miał jasną cerę. (S 59, 60, 80, 102, 118, 127, 130, 145, 160-168, 173, 178, 222,

266)

CELEPHARN (sind., zm 1911 TE) Dunadan, czwarty król Arthe - dainu (1110-

1191). (III 290)

CELON (sind. «strumień spływający ze wzgórz») Rzeka w Beleriandzie, płynąca z

Himring na południowy zachód przez Nan Elmoth i wpadająca do Arosu. (S 91, 127, 136,

140, 148)

CELOS (sind. «padający-śnieg»?) Rzeka w południowym Gondorze, płynąca z Ered

Nimrais i wpadająca do Sirith, długości 60 mil. (III 136)

CEMENDUR (sind. «ziemia-pan», zm. 238 TE) Dunadan, czwarty król Gondoru

(158-238). (III 290)

CEORL (WoP) Człowiek, Jeździec Rohanu. Walczył w oddziale Erkenbranda w

Drugiej Bitwie u Brodów na Isenie. (II125)

CERIN AMROTH (sind.) Wzgórze w Lothlórien, na którym Amroth miał swój dom.

W czasach Wojny o Pierścień nie było już tego domu, a wzgórze pokrywała trawa, wśród

której rosły elanory i niphredile. Tu Aragorn i Arwena ślubowali sobie wierność i tu Arwena

wróciła, by umrzeć. (I 333)

CERMIE (quen.) Siódmy miesiąc w Rachubie Królewskiej i Namiestnikowskiej, a

czwarty w Nowej Rachubie, odpowiadający w przybliżeniu naszemu lipcowi.

Sindarińską formą tej nazwy, używaną tylko przez Dunedainów, było Ceweth. (III

352)

CERTAR (quen. «runy») -> Cirth. (III 360)

CERTHAS DAERON (sind. «runy Daerona») Oryginalna forma pisma -> cirth,

rozwinięta w trzecim wieku uwięzienia Melkora przez Daerona z Doriath na wzór tengwaru.

(III 360, 366-370)

CERYETH (sind.) -> Cermie. (III 352)

CHETWOOD Las w kraju Bree. (1 16, 148, 179, III 243)

CHITHING Nazwa miesiąca -> Astron w Bree. (III 352)

CHLEB PODRÓŻNY [Waybread] -> Lembasy. (I 349, II 89, 217, III 185, 189)

CHMURA UNGOLIANTY [Cloud of Ungoliant] -> Bezświatło. (S 71-78)

CHMUROGŁOWA [Cloudyhead] Westrońska nazwa -> Bundu - shathura. (1271)

CHUBB-BAGGINS FALCO (2903-2999 TE) Hobbit z Shire, syn Binga Bagginsa i

Chiki Chubb, pierwszy z Chubb-Bagginsów. (III 344)

CHUBB-BAGGINSOWIE [Chubb-Baggins] Rodzina hobbitów z Shire, pochodząca

od Falca, syna Binga Bagginsa i Chiki Chubb. (III 344)

CHUBBOWIE [Chubb] Rodzina hobbitów z Shire, zapewne zamożna. (137, III 344)

CHUDE LATA [Days of Dearth] -> Długa Zima 2758-2759 roku Trzeciej Ery i

późniejszy głód, zwany tak w kronikach Shire. (117)

CIEMNA MOC [Dark Power of the North] -> Melkor. (III 372, 375)

CIEMNA STRAŻNICA [Dark Guard] Straż wejścia do Gondolinu. Zwana też

Strażą.

Także -> Droga Odwrotu. (S 131)

CIEMNOŚCI [Darkness] -» Wielkie Ciemności. (II 70)

CIEMNOŚĆ [Dark, Darkness] -» Bezświatło Ungolianty. (S 71-74)

CIEMNOŚĆ [Dark] Część Amanu nieoświetlona przez Dwa Drzewa,

prawdopodobnie Araman i Avathar. (S 56, 58, 74)

CIEMNOŚĆ [Darkness] Emanacja Saurona, okrywająca Mordor, Gondor i Rohan

przed i podczas oblężenia Gondoru. Została rozproszona przez południowy wiatr, który niósł

flotę Aragorna w górę Anduiny.,

Zwana także Cieniem lub Ciemnościami Mordoru. (III 71-73)

*

CIEMNOŚĆ [Darkness] Natura, wpływ i zasięg zła, brak lub odrzucenie Światła

Iluvatara. Słowo to czasem odnosi się do dominacji zła, kiedy indziej do Pustki, nieobecności

Iluvatara dostrzeżonej po zakończeniu Wizji, a następnie wykorzystanej przez Melkora jako

narzędzie zła. Najczęściej określa ogólnie moc lub wpływ Melkora albo jego sługi, Saurona.

Zwana także Cieniem. Także -» Wielkie Ciemności. (S 30, 241,252, 267, 270, 275)

CIEMNY ELF [Dark Elf] -> Eól. (S 88, 128-133, 190)

CIENIE [Shadows] Mgły i ciemności -» Morza Cienia. (S 97)

CIENIE [Shadows] We Władcy Pierścieni i The Road Goes Ever On jest

powiedziane, że po zatruciu Dwóch Drzew Varda z polecenia Manwego pogrążyła Aman i

część Morza w Zmierzchu, na znak żałoby po Świetle Drzew i niezgody Valarow na

rozpoczęcie wojny z Morgothem o Silmarile.

Jednakże w Silmarillionie powiedziane jest, że Aman był ogarnięty Ciemnością przez

Bezświatło Ungolianty tylko do momentu wschodu Księżyca i Słońca, kiedy to nastąpił

koniec Długiej Nocy. Od tego czasu aż do Przemiany Świata tylko dla niektórych (takich jak

Galadriela) Aman jawił się - gdy ze Śródziemia spoglądali w jego stronę - jako pogrążony w

Cieniu, jako że Morza Cienia rozciągały się między tymi dwoma kontynentami.

Także -> Zmierzch. (S 97, Y 60)

CIENISTOGRZYWY [Shadowfax] (WoP) Mearas, najwspanialszy koń Rohanu w

okresie Wojny o Pierścień. W 3018 roku król Theoden obiecał dać Gandalfowi konia, jakiego

ten sobie zażyczy, i czarodziej wybrał Cienistogrzywego. Koń ten nosił go wiernie, bez uzdy i

siodła, podczas całej Wojny o Pierścień.

12 Cienistogrzywy był niezwykle wytrzymały i szybki; mógł biec godzin bez

zatrzymania i potrafił wyprzedzić wierzchowce Nazguli. Imię otrzymał od srebrzystoszarego

koloru swej sierści. (1252,253,1140, 58, 103-105, 108, 111-112, 120, 122-123, 126, 139, 140,

148, 188-189, 192-193, III 16)

CIEŃ [Shadow] -» Bezświatło Ungolianty. (S 71-74)

CIEŃ [Shadow] -> Burza Mordoru, -> Ciemność okrywająca Mordor, Gondor i

Rohan w dniach poprzedzających oblężenie Gondoru. (III 71-73)

CIEŃ [Shadow] Ciemność -> Morgotha, jego obecność oraz wpływ i zasięg jego zła.

Zwany także Cieniem Morgotha. (S 30, 246)

CIEŃ [Shadow] Ciemność Saurona, jego obecność i zasięg jego zła, będącego w

ostatecznym rozrachunku złem Melkora.

Zwany także Cieniem zalegającym lasy ciągnące się na wschód od Morii (kiedy

Sauron mieszkał w Doi Guldur) oraz Cieniem ze Wschodu (kiedy mieszkał w Mordorze). (I

61, II 95, III 32)

CIEŃ [Shadow] Obecność lub wpływ Nazguli, ->■ Czarny Dech. Ostatecznie była to,

oczywiście, Ciemność Saurona, ich pana, oraz Melkora. Zwany także Czarnym Tchnieniem,

Czarnym Cieniem. (I 171, III 126)

CIEŃ [Shadow] Według Gandalfa sfera, do której powinien wrócić Balrog,

prawdopodobnie -> Ciemność lub -» Pustka. (I 313)

CIEŃ [Shadow] Zło, które spadło na Numenor; odrzucenie Eldarów, Valarow i w

końcu woli Iluvatara, który ustanowił Przywilej Człowieka. Cień ten był przywróconym

Cieniem Melkora, który padł na wszystkich ludzi w Hildorien. (S 135)

CIEŚNINA LODOWEJ KRY [Grinding Ice] Pływające lody cieśniny Helcaraxe.

Zwane także Lodową Cieśniną, Lodową Krą. Także -> Helcaraxe. (I 225, S 56, 85,

103, 110, 124, 129)

CIĘŻKORĘCY [Heavy-handed] -> Ludzie, zwani tak przez Eldarów. (S 98)

CIRDAN (sind. «szkutnik») Elf, jeden z najmądrzejszych wśród Sindarów. W

Pierwszej Erze władca Falas, żeglarz i szkutnik. Przez długi czas trzymał się z dala od sporów

Noldorów i Sindarów i był szczególnie zaprzyjaźniony z Elwem, który prawdopodobnie był

jego władcą, oraz z Finrodem.

Falas z jego portami w Eglarest i Brithombarze rozwijało się do roku 474, kiedy to

zostało zdobyte. Cirdan wycofał się na

*

wyspę Balar i do końca Pierwszej Ery wspomagał resztki Elfów i Edainów z

Beleriandu, w szczególności Gil-galada i Elwingę. Zbudował wówczas statek „Vingilot” dla

Earendila.

W Drugiej i Trzeciej Erze Cirdan był władcą Szarych Przystani. Przechowywał Naryę,

jeden z Trzech Pierścieni, od czasu jego wykucia do chwili, gdy przekazał go Gandalfowi po

jego przybyciu do Śródziemia. Walczył przeciw Sauronowi w armii Ostatniego Sojuszu, a w

Trzeciej Erze stale wspomagał Dunedainów Północy. Był członkiem Białej Rady.

Powiedziane jest, że pozostał w Śródziemiu, by służyć swą mądrością i statkami, nim w

końcu odpłynął białym statkiem, w Czwartej Erze.

Cirdan był bardzo wysoki; pod koniec TE miał długą brodę i wygląd starca (I 237,

237, III 280, S 57, 87, 88, 91, 92, 102, 107, 114, 123, 152, 184, 185, 200, 228, 230, 231, 238,

274, 276, 277, 278, 282)

CIRIL (sind.) Rzeka w Lamedonie (Gondor), dopływ Ringló. (III 56)

CIRION (sind. «statek-», zm. 2567 TE) Dunadan, dwunasty namiestnik rządzący

Gondoru (2489-2567). Za jego rządów Gondor był poważnie niepokojony, głównie przez

korsarzy z Umbaru oraz Balchothów - i choć Cirion był zdolnym władcą, Gondor nie miał

dość sił, by odeprzeć wrogów. Dopiero w 2510 roku, dzięki niespodziewanej pomocy

Rohirrimów, Cirion wygrał Bitwę na Polach Celebrantu, co położyło kres zagrożeniu ze

strony Balchothów. Cirion ofiarował Rohirrimom Calenardhon w zamian za Przysięgę Eorla.

Ten sojusz znacznie wzmocnił oba królestwa; bez niego Gondor zapewne zostałby pokonany

w Wojnie o Pierścień lub nawet wcześniej. (II 267)

CIRITH GORGOR (sind. «przełęcz nawiedzona») Główne wejście do Mordoru,

przesmyk u styku Ered Lithui i Ephel Duath, łączący Dagorlad i Udun. Przegrodzone wielką

bramą Morannonu i dodatkowo umocnione Zębami Mordoru (Carach Angren).

W westronie zwane Nawiedzoną Przełęczą. (I 353, II 228, 231, III 146)

CIRITH NINNIACH

112

CIRITH NINNIACH (sind. «wąwóz tęczy») Wąwóz w Ered Lómin, w górnej części

zatoki Drengist. (S 223)

CIRITH THORONATH (sind. «wąwóz orłów») Wąska i niebezpieczna przełęcz w

północnej części Echoriath. Tędy uciekli z Gondolinu Tuor, Idril, Earendil i inni, którzy

ocaleli. (S 227)

CIRITH UNGOL (sind. «przełęcz pająka») Przełęcz w Ephel Duath bezpośrednio na

północ od Minas Morgul, strzeżona przez wieżę Cirith Ungol. Nazgule użyły tej drogi w 2000

roku Trzeciej Ery, by zaatakować Minas Ithil. Podczas Wojny o Pierścień Frodo wszedł tędy

do Mordoru. Choć była dobrze strzeżona, łatwiej było tędy dostać się niezauważenie do

Mordoru niż główną przełęczą koło Minas Ithil.

Potocznie nazywano tak całą drogę z Imlad Morgul do Morgai, choć we właściwym

znaczeniu Cirith Ungol oznaczała drogę i wąwóz na wschód od legowiska Sheloby.

Także -> Wieża Cirith Ungol (II 235, 279-280, 298, 309, III 76, 79, 157, 172, 198)

CIRTH (sind. «runy») Alfabet opracowany przez Daerona z Doriath w trzecim wieku

uwięzienia Morgotha, przewidziany do wykonywania napisów. Choć rzadko używany przez

Sindarów przed końcem Pierwszej Ery, został szybko przejęty przez krasnoludów, którzy

rozpowszechnili go w Śródziemiu.

Pierwotnie pismo cirth nie miało systematycznego charakteru, podobnie jak jego

kontynuacje (-> Angerthas Moria), oprócz wariantu -» Angerthas Daeron.

Zwany w ąuenya certar, a w westronie - runami. (III 360, 366-370)

CIRYAHER (quen. «okręt-pan») -> Hyarmendacil I. (III 290)

CIRYANDIL (quen. «okręt-miłośnik», zm. 1015 TE) Dunadan, czternasty król

Gondoru (936-1015), trzeci z Królów-Żeglarzy. Kontynuował politykę ojca, budując flotę.

Zginął podczas walk z Haradrimami w Haradwaith. (III 290, 296)

CIRYON (quen. «okręt-», zm. 2 TE) Dunadan, trzeci syn Isildura, poległ w Bitwie na

Polach Gladden. (S 274)

COIMAS (quen. «życie-chleb») -> Lembas. (S 299)

COIRE (quen. «poruszający») Pora roku, ostatnia część eldar - skiego -> loa,

odpowiadająca lutemu i marcowi.

W sindarinie zwana echuir. (III 349-340)

COMBĘ Wioska w dolinie we wschodniej części kraju Bree. (III 379)

CORANAR (quen. «słońce-okrągły») Rok słoneczny, którym posługiwali się

Eldarowie w Śródziemiu. (III 349)

CORMALLEN -> Pola Cormallen. (III 349)

CORMARË (quen. «pierścień-dzień») Dzień świąteczny Nowej Rachuby,

przypadający na urodziny Froda, 30 Yavannië. W latach przestępnych Cormarë trwał dwa

dni. (III 354)

COROLLAIRE (quen. «letni kurhan, zielony kurhan») -> Ezellohar. (S 37)

COTMAN (ur. 2860 TE) Hobbit z Shire, od którego pochodziła rodzina Cottonów.

Nazwisko to brzmiało w hobbickim Hlothram, co znaczy «chałupnik». (III 382)

COTTAR (ur. 2820 TE) Hobbit z Shire, ojciec Cotmana i Carla. (III 347)

COTTON BOWMAN (ur. 2986 TE) Hobbit z Shire, czwarte dziecko, a trzeci syn

Tolmana Cottona.

Potocznie zwany Nick. (III 259, 347)

COTTON CARL (ur. 2989 TW) Hobbit z Shire, najmłodszy syn Tolmana Cottona.

Potocznie zwany Nibs. (III 347)

COTTON HOLMAN (ur. 2902 TE) Hobbit z Shire, syn Cotmana, mieszkał w

Bywater.

Znany jako Długi Hom. (III 347)

COTTON JOLLY -> Wilcombe Cotton. (III 347)

COTTON LILIA [Lily Cotton] (WoP) Hobbitka z Shire, żona Tolmana Cottona,

matka pięciorga dzieci. Z domu Brown, (III 347)

8 - Encyklopedia Śródziemia

COTTON MARIGOLD (ur. 2983 TE) Hobbitka z Shire, najmłodsze dziecko

Hamfasta Gamgee. Poślubiła Tolmana Cottona. (Ill 347)

COTTON NIBS -> Carl Cotton. (Ill 347)

COTTON TOLMAN (2941 TE-20 CE) Hobbit z Shire, gospodarz z Bywater.

Podczas Wojny o Pierścień cieszył się posłuchem wśród sąsiadów.

Tolman był znany jako Tom lub Stary Cotton. (III 347)

COTTON TOLMAN (ur. 2980 TE) Hobbit z Shire, najstarszy syn Tolmana Cottona.

W 22 roku Czwartej Ery był zastępcą burmistrza w czasie, gdy Sam udał się w podróż do

Gondoru.

Podczas Wojny o Pierścień Tolman był znany jako Młody Tom, dla odróżnienia od

ojca. (III 194, 259)

COTTON TOM -> Tolman Cotton. (III 347)

COTTON WILCOMBE (ur. 2946 TE) Hobbit z Shire, drugie dziecko Holmana

Cottona.

Zwykle nazywany Will. (III 347)

COTTON WILCOMBE (ur. 2984 Te) Hobbit z Shire, trzecie dziecko Tolmana

Cottona.

Zwykle nazywany Jolly. (III 347)

COTTONOWIE [Cotton] Rodzina z Shire; przynajmniej część Cottonów była

farmerami. W czasach Wojny o Pierścień Tolman Cotton był jednym z najbardziej znanych

hobbitów w Bywater, a rola, jaką odegrał w Bitwie o Bywater i ścisłe związki z rodziną

Gamgee przyniosły wzrost wpływów i zamożności rodziny.

W języku hobbickim nazwisko brzmiało Hlothran i pochodziło od Hlothram

(Cotman), założyciela rodziny, lub od wsi -» Hlothran. (III 258-275)

CÓRKA RZEKI [River-daughter] -> Złota Jagoda. (1122, TB 126)

CRAM Podróżne pożywienie, przygotowywane przez ludzi z Esgaroth: twarde i

pozbawione smaku, lecz bardzo pożywne suchary lub małe ciastka. (TB 165-167,1 349, H

188)

CREBAINY [Crebain] (sind.) Czarne kruki z Dunlandu i Fangornu. W czasach

Wojny o Pierścień byty pod władzą Sarumana, który używał ich jako szpiegów.

Crebainy mogły w rzeczywistości nie pochodzić z Fangornu; Aragorn, który to

powiedział, nigdy nie był w tym lesie.

Liczba pojedyncza brzmi craban. (I 272)

CRICKHOLLOW Miejsce w Bucklandzie, na północ od Bucklebury.

Brandybuckowie mieli tam dom, w którym zatrzymał się Frodo po opuszczeniu Hobbitonu w

3018 roku Trzeciej Ery. (I 30, 75, 103, 109, 173, 252, III 275)

CRISSAEGRIM (sind. «wąwóz-») Góry na południe od Gondolinu, prawdopodobnie

część gór Echoriath. Nie do zdobycia dla istot poruszających się na nogach, były siedzibą

orłów Manwego. (S 116, 147, 150, 172, 189, 215)

CUIVTĆNEN (quen. «przebudzenia-wody») Zatoka na wschodnim wybrzeżu morza

-» Helcar, położona u stóp gór Orocarni, w pobliżu Dzikiego Lasu. Na jej wybrzeżach elfy

obudziły się po raz pierwszy. Cuivienen zostało zniszczone, zapewne podczas Odmiany

Świata. (S 47-52, 54, 79, 219)

CULUMALDA (quen. «złote-czerwone-drzewo») Rodzaj drzew rosnących w Ithilien

i na polach Cormallen. (S 317)

CULIJRIEN (quen. «złoty-czerwony-gorący-»?) -> Laurelin. (S 38)

CURUFIN (quen.? «uzdolniony-», zm. 6 st. PE) Elf Noldor, piąty syn Feanora, ojciec

Celebrimbora. Wraz z braćmi złożył ->■ Przysięgę Feanora i niósł ciężar -> Wyroku

Mandosa.

Po powrocie do Śródziemia strzegł Aglonu i Himladu wraz z bratem -> Celegormem i

dzielił jego los. Został zabity przez Diora w Menegroth.

Spośród synów Feanora odziedziczył najwięcej zdolności ojca, był jednak także

podstępny i zdradziecki. Był znakomitym jeźdź - cem. Nosił nóż Angrist, dopóki Beren mu

go nie odebrał. (S 59, 80,118,127,130,145,160,161,163,166-168,173,178,222, 266)

CURUFINWE (quen. «uzdolniony-») Pierwotne imię Feanora. (S 61, 67)

CURUNIR (sind. «człowiek uzdolniony») -> Saruman. (S 278-271)

CUTHALION (sind. «mocny łuk») Przydomek -> Belega. (S 188197)

CYTADELA [Citadel] Siódmy poziom Minas Tirith, mieszczący Plac Fontanny i

Białą Wieżę.

Zwany także twierdzą. (III 27, 29, 220)

CYTADELA GWIAZD [Citadel of the Stars] -> Osgiliath. (I 235, II 23, III 18)

CZARNA BRAMA [Black Gate] -> Morannon. (1234, 234, II221, 227, III 81,

83,142, 146)

CZARNA MOWA [Black Speech] Język stworzony przez Saurona w Drugiej Erze i

używany przez niego i jego sługi. Zanikł pod koniec tej ery, lecz został ponownie

wprowadzony przez Saurona w Trzeciej Erze; w tym okresie jednak już tylko on, Nazgule i

inni najbliżsi słudzy, a także Olog-hai, używali go w czystej formie. Orkowie z Mordoru

używali zdegradowanej formy Czarnej Mowy, a niektóre słowa z ich dialektu, takie jak ghash

«ogień», rozpowszechniły się wśród wszystkich orków.

Czarna Mowa została prawdopodobnie w jakimś stopniu oparta na języku ąuenya i

mogła być świadomym zniekształceniem tego języka. Jedynym przykładem tekstu w czystej

Czarnej Mowie jest inskrypcja na Pierścieniu. Liczni orkowie z Mordoru nosili imiona wzięte

z używanej tam zdegradowanej formy Czarnej Mowy. (III 375-376)

CZARNA OTCHŁAŃ [Black Pit] -> Khazad-dum. (I 270)

CZARNA OTCHŁAŃ [Black Pits] Miejsce w Mordorze, w którym Sauron karał swe

sługi za błędy i przewinienia, prawdopodobnie lochy Barad-dur. (I 282, 378, II22, III 83, 163)

CZARNA PLAGA [Dark Plague] Określenie -» Wielkiej Zarazy z lat 1636-1937

Trzeciej Ery, używane w Shire. (117, III 331)

CZARNA RĘKA [Błack Hand] Ręka Saurona, na której nosił Pierścień, zwana tak

przez Golluma. Była czarna, gdyż Sauron nie mógł przybrać pięknego kształtu po zniszczeniu

jego ciała w zagładzie Numenoru, a w Drugiej Erze miał tylko cztery palce, gdyż Isildur

odciął jeden, by zabrać mu Pierścień.

Używane też jako określenie Saurona. (II 230, 233)

CZARNA RĘKA [Black Hand] Wpływ i moc Morgotha. (S 188)

CZARNA WIEŻA [Dark Tower] -> Barad-dur. (I 55, 61, 234, 282,

II 42, 235, III 83)

CZARNE DNI [Dark Days] Prawdopodobnie -» Czarne Lata, zwane tak przez elfy z

Lórien. (I 325)

CZARNE DRZWI [Dark Door] Północne wejście na Ścieżki Umarłych, u stóp

Dwimorbergu.

Zwane także Zakazanymi Wrotami i Bramą Umarłych. (III 5255, 83, 332)

CZARNE LATA [Black Years] -> Druga Era. (I 61, III 63, 328)

CZARNE LATA [Dark Years] Lata wielkiej, niemal niekwestionowanej dominacji

Saurona w Śródziemiu, kiedy to wiele ludów zostało przez niego zniewolonych lub

zwiedzionych. Trwały od około 1000 roku Drugiej Ery, kiedy to Sauron osiadł w Mordorze,

do 3441 roku, gdy został on pokonany przez Ostatni Sojusz. W tym czasie Sauron zbudował

Barad-dur, wykuł Pierścienie Władzy i wygrał wojnę z elfami.

Zwane także Przeklętymi Latami, Dniami Ucieczki, Czarnymi Dniami i Ciemnymi

Latami. (161, 244, III 54, 63, 95, 329, S 267)

CZARNE SKRZYDŁA [Black Winds] Latające -> Nazgule. (II237)

CZARNI JEŹDŹCY [Black Riders] -> Nazgule, gdy jeździły konno. (I 82, II 74, III

31)

CZARNI NUMENORĘJCZYCY [Black Numenóreans] Numenorej - czycy lojalni

wobec króla, więc przeciwstawiający się Eldarom i Valarom, którzy osiedlili się w

Śródziemiu, a szczególnie mieszkańcy Umbaru. W Drugiej Erze poddali się wpływom

Saurona i zaczęli nienawidzić wszystkich dobrych ludzi, zwłaszcza Wiernych. Kochali moc i

władzę. Po upadku Saurona w 3441 roku Czarni Numenorejczycy mieszali się z

Haradrimami, którymi władali, jednak zachowali nie mniejszą niż przedtem nienawiść do

Dunedainów z Gondoru, potomków Wiernych. W Trzeciej Erze, wyprawiając się z Umbaru,

często atakowali wybrzeża Gondoru. Ich potęga została złamana w 993 roku, gdy król Earnil I

zdobył Umbar. Zostali ostatecznie rozproszeni, gdy HyarmendaciI złamał oblężenie przez

nich Umbaru w 1050 roku (III 148)

CZARNOKSIĘŻNIK [Necromancer] -> Sauron. (I 240, H 28, 105,215)

CZARNOKSIĘŻNIK Z ANGMARU [Witch-king of Angmar] Miano, pod którym

był znany w Angmarze -> Wódz Nazguli. (116, III 74, 83, 108)

CZARNOKSIĘŻNIK Z DOL GULDUR [Sorcerer of Doi Guldur] Sauron pod

postacią Czarnoksiężnika [Necromancer]. (I 240, S 287)

CZARNY CIEŃ [Black Shadow] Wódz Nazguli, zwany tak przez Gondorczyków na

początku Wojny o Pierścień, gdy ujawnił swą obecność podczas ataku na Osgiliath. (I 85,

173, 378)

CZARNY DECH [Black Breath] Określenie złego oddziaływania Nazguli,

powodującego rozpacz, utratę świadomości, złe sny, a po długotrwałym działaniu - śmierć.

Athelas miał moc leczenia Czarnego Tchnienia.

Określeń Czarny Dech i Czarne Tchnienie używał Aragorn. (1171, III 126)

CZARNY JEŹDZIEC [Black Rider] Wódz -> Nazguli, gdy jeździł konno. (I 82, II

74, III 31)

CZARNY KAMIEŃ [Black Stone] Kamień Erech. (III 49, 55)

CZARNY KORZEŃ [Black Root] -> Morthond. (III 37, 112)

CZARNY KRAJ [Black Land] -> Mordor. Zwany także Czarną Krainą. (1 146, 243,

II 38, III 147)

CZARNY MIECZ (Nargothrondu) [Black Sword (of Nargothrond)] -> Turin. (S 198,

199, 204, 205)

CZARNY WŁADCA [Dark Lord] -> Melkor. (I 5, 61)

CZARNY WÓDZ [Black Captain] Wódz -> Nazguli jako dowódca armii atakującej

Minas Tirith podczas Wojny o Pierścień. (III 81, 92)

CZARODZIEJE [Wizards] Istari. (I 20, 23, 46, 52, 59, 61, 250,

II 86, 176, III 177, H 14, 22, 24, 95, 96)

CZAS [Time] Jeden z wymiarów struktury Ea, kolejność akordów Iluvatara

wyśpiewanych w Ainulindale. Czas rozpoczął się wraz ze stworzeniem Ea i pojawieniem się

Valarów, a skończy się prawdopodobnie przy Końcu.

Także -» Głębiny Czasu. (S 16, 17, 18, 23, 72, 310)

CZATOWNIK Z WODY [Watcher in the Water] Stwór o wielu mackach strzegący

Zachodniej Bramy Morii, przynajmniej w latach 2994-3019 Trzeciej Ery, być może

spokrewniony z bezimiennymi stworami mieszkającymi pod Khazad-dumem. Czatownik był

zdecydowanie zły, lecz nie jest jasne, czy służył Sauronowi, czy Balrogowi.

Czatownik mieszkał w jeziorze powstałym po zatamowaniu Sirannonu. (I 305)

CZERWONA KSIĘGA MARCHII ZACHODNIEJ [Red Book of Westmarch] Duża

księga z okładkami z czerwonej skóry, napisana przez Bilba, Froda i Sama oraz zawierająca

uzupełnienia i noty innych osób. Czerwona Księga zawiera historię wyprawy Bilba z

Kompanią Thorina w 2941 roku Trzeciej Ery oraz opis Wojny oPierścień i innych wypadków

z końca tej ery, widziane oczyma hobbitów. Dołączone były do niej trzy tomy wykonanych

przez Bilba Przekładów z elfickiego i tom genealogii oraz innych materiałów dotyczących

Shire, zestawione przez jednego z potomków Sama. Sam przekazał Czerwoną Księgę swej

córce Elanor i była ona przechowywana przez Fairbairnów w Zachodniej Marchii, skąd

pochodzi jej nazwa. Wprawdzie oryginał Czerwonej Księgi zaginął, lecz zrobiono wiele

kopii. Pierwszą i najważniejszą była Księga Thaina. Jej dokładna kopia, wykonana w 172

roku Czwartej Ery przez Findegila, była przechowywana w Wielkich Smialach. Tylko ona

zawierała całość Przekładów Bilba, a także adnotacje i poprawki uczonych z Gondoru oraz

różne dopiski, dzieło wielu pokoleń hobbitów. Wydaje się, że Profesor Tolkien posługiwał się

tą właśnie kopią. Zwana także Czerwoną Księgą, a w Gondorze Czerwoną Księgą Perianów

(Periannath). (I 13, 19, 24, 25-26, III 267, 280, 347)

CZERWONA STRZAŁA [Red Arrow] Czarno upierzona strzała ze stalowym

grotem, pomalowanym na czerwono. Była przesyłana z Gondoru do Rohanu, gdy Gondor

potrzebował pomocy. Prawdopodobnie związana z Przysięgą Eorla. (III 64, 81)

CZERWONY PIERŚCIEŃ [Red Ring, Red Ring of Fire] -> Narya. (III 280, S 268,

280)

CZERWONY RÓG [Red Horn] Barazinbar. (I 271, 279)

CZŁOWIEK Z KSIĘŻYCA [Man in the Moon] Osoba występująca w bajkach

ludowych Shire i Gondoru, być może odzwierciedlająca część (choć niewielką) wiedzy o

Tilionie.

Zwany także Człowiekiem z Księżyca. (1156-158, TB 150-158)

CZWARTA ERA [Fourth Age] Era panowania ludzi. Rozpoczęła się wraz z

opuszczeniem Śródziemia przez Trzy Pierścienie i bohaterów walki z Sauronem (wrzesień

3021 roku Trzeciej Ery), jednak jej pierwszym dniem był 25 marca 3021 roku Trzeciej Ery.

W Czwartej Erze większość elfów, zwłaszcza Eldarów, odpłynęła za Morze, a

członkowie innych plemion (z wyjątkiem ludzi), które pozostały w Śródziemiu, słabły i

ukrywały się, bo ich czas przeminął, a ludzie już ich nie rozumieli.

Zwany też Nowym Wiekiem i Młodszymi Dniami. (I 25,

III 328, 341-342, 354, S 380)

ĆWIARTKI [Four Farthings] -> Shire. (I 21)

D

DAERON [Daeron] (sind. «cień-osoba»?, PE-?) Elf Sindar z Doriath, mędrzec i

minstrel na dworze Thingola. Kochał Luthien i dwukrotnie zdradził Thingolowi zamiary jej i

Berena. Gdy Luthien uciekła z Hirilorn, zrozpaczony Daeron wyruszył, by jej szukać. Później

zawędrował na wschód Sródziemia, gdzie przez wiele wieków opłakiwał swą miłość.

Był twórcą pisma cirth, był też największym minstrełem, jaki kiedykolwiek żył na

wschód od Morza, gdyż jego utwory czerpały natchnienie z urody Luthien i miłości do niej.

(III 360-362, 366370, S 90, 107, 156, 162, 173, 237)

DAGNIR (sind. «-zguba», zm. 460 PE) Adan z Pierwszego Rodu, jeden z 12

towarzyszy Barahira w Dorthonionie. (S 148)

DAGNIR Glaurunga (sind. «zguba Glaurunga») Przydomek -» Turina, wyryty na jego

grobie. (S 213)

DAGOR AGLAREB (sind. «bitwa chwalebna») Trzecia z pięciu wielkich Bitew o

Beleriand, stoczona około 60 roku Pierwszej Ery. Morgoth, próbując zaskoczyć Noldorów,

wysłał orków przez Przełom Sirionu i Szczerbę Maglora, podczas gdy jego główne siły

napadły na Dorthonion. Orków jednak z łatwością powstrzymano, a Fingolfin i Maedhros

zaatakowali główne siły od zachodu i wschodu. Armia Morgotha próbowała wycofać się

przez Ard-galen, jednak została doścignięta i zniszczona na przedpolach Angbandu.

Wyciągnąwszy wnioski z tego ataku, elfowie rozpoczęli oblężenie Angbandu. (S 109,

110, 112, 120)

DAGOR BRAGOLLACH (sind. «bitwa szybki płomień») Czwarta z wielkich bitew

o Beleriand, stoczona zimą 455 roku Pierwszej Ery. Rozpoczęła się, gdy Morgoth przerwał

oblężenie, wysyłając rzeki ognia, które spopieliły Ard-galen oraz podnóża Dorthonionu i Ered

Wethrin, zabiły wielu Noldorów, dościgniętych na równinie przez płomienie.

Pod osłoną ognia wyruszyły ogromne armie Morgotha, składające się z orków i

Balrogów oraz Glaurunga. Na zachodzie Fingolfin i Finarfin zostali odepchnięci ku Ered

Wethrin, a Hador poległ pod Eithel Sirion. Finrod, broniąc Przełomu Sirionu, z trudem

uniknął śmierci, został jednak ocalony przez Barahira, a Przełom Sirionu utrzymano. W

Dorthonionie Noldorowie i Edainowie zostali pokonani; zginęli Aegnor, Angrod i Bregolas, a

Pierwszy Ród Edainów nigdy nie podniósł się w pełni po stratach, jakie wówczas poniósł.

Na wschodzie przesmyk Aglon został sforsowany po ciężkich walkach, ale Maglor

zebrał siły swego rodu na wzgórzu Himring i odzyskał przełęcz. Jednak Glaurung opanował

Lothlann i przedostał się przez Szczerbę Maglora, a Thargelion i Beleriand Wschodni na

północ od Ramdal zostały spustoszone.

Filgolfin, rozwścieczony druzgocącą klęską, pojechał do Angbandu i wyzwał

Morgotha na pojedynek. W pojedynku tym Najwyższy Król został zabity, zadał jednak

Morgothowi siedem poważnych ran.

Choć po Dagor Bragollach Morgoth nigdy już nie przerwał ataków, uważa się, że

sama bitwa zakończyła się wraz z nadejściem zimy. Jej trwałym rezultatem była utrata Ard-

galen i Dorthonionu oraz poważne osłabienie Marchii Maedhrosa.

Zwana także Bitwą Nagłego Płomienia i Czwartą Bitwą. (S 144, 148, 150, 152, 178,

184,200)

DAGORLAD (sind. «bitwa-równina») Wielka, otwarta, bezleśna równina między

Martwymi Bagnami a Cirith Gorgor. Była ona miejscem wielkiej bitwy między Sauronem a

siłami Ostatniego Sojuszu w 3434 roku Drugiej Ery, a w Trzeciej Erze stanowiła bramę, przez

którą najeżdżali Gondor Easterlingowie, oraz stała się miejscem wielu bitew z nimi,

zwłaszcza w 1899 i 1944 roku.

W westronie zwana Polem Bitwy. (II 218, III 234, S 270, 272, 274)

DAGOR-NUIN-GILIATH (sind. «bitwa pod gwiazdami») Druga z wielkich bitew o

Beleriand, stoczona na 10 dni przed pierwszym wschodem Słońca. Morgoth, dowiedziawszy

się dzięki echom Lammoth i ogniom Losgaru o powrocie Feanora do Śródziemia, postanowił

zniszczyć Noldorów, zanim zdołają się umocnić. Zaatakował elfów w Mithrimie znacznie

przeważającymi siłami, jednak Noldorowie, umocnieni dzięki pobytowi w Amanie, wyrżnęli

orków i wyparli ich na Ard-galen. Druga armia orków, która zaatakowała na południu

Falathrimów, próbowała iść na pomoc głównym siłom, lecz została zmiażdżona przez

Celegorma w pobliżu Eithel Sirion.

Dalszy przebieg kampanii był dla elfów katastrofalny, gdyż Feanor przecenił swe siły

w pościgu i w pobliżu Angbandu został śmiertelnie zraniony przez Gothmoga. Wkrótce

potem Maedhros został pojmany przez Balrogów podczas rokowań i zawleczony do

Angbandu. Kampania zakończyła się, gdy wojska Morgotha uciekły do Angbandu wraz z

pierwszym wschodem Słońca, a Fingolfin wkroczył do Dor Daedeloth.

Zwana także Drugą Bitwą i Bitwą pod Gwiazdami. (S 101)

DAIN I (2440-2589 TE) Krasnolud, król plemienia Durina (25852589). Zabity przez

smoka w swoim pałacu w Ered Mithrin. (III 324)

DAIN H ŻELAZNA STOPA [Dain II Ironfoot] (2767-3019 TE) Krasnolud, król

plemienia Durina (2941-3019). Był wielkim wojownikiem, po raz pierwszy zdobył sławę,

zabijając Azoga w Bitwie w Azanulbizar w 2799 roku. W 2805 roku został władcą

krasnoludów z Żelaznych Wzgórz. W 2941 roku poprowadził wojska na odsiecz Thorinowi

II, oblężonemu w Ereborze, następnie zaś był jednym z dowódców sił dobra w Bitwie Pięciu

Armii. Po śmierci Thorina w tej bitwie, Dain, jako jego prawy następca, został królem

plemienia Durina i Królem pod Górą. Rządził mądrze i sprawiedliwie, przyczyniając się do

wzbogacenia Ereboru aż do Wojny o Pierścień, podczas której zginął w Bitwie oDale, broniąc

ciała swego przyjaciela, króla Branda. (I 220, 231-232, III 141, 324-325, H 190, 193, 196,

198, 200-205, 210, 212)

DAIRUIN (sind. «-czerwony płomień»?, zm. 460 PE) Adan z Pierwszego Rodu,

jeden z 12 towarzyszy Barahira w Dorthonionie. (S 148)

DALE Miasto-państwo ludzi położone na południowych stokach Ereboru. Ludzie z

Dale pochodzili od Edainów, a Dale mogło być starożytnym miastem już w chwili

zniszczenia przez Smauga w 2770 roku Trzeciej Ery. Jego ludność została wówczas

rozproszona, a wielu z mieszkańców udało się do Esgaroth. Po śmierci Smauga w 2941 roku

Dale zostało odbudowane przez Barda, potomka dawnych królów Dale, który został jej

pierwszym nowym królem. Dzięki jednoczesnemu wskrzeszeniu Królestwa pod Górą

odbudowana została też dawna przyjaźń obu królestw, a Dale stało się znów bogate i sławne.

Podczas Wojny o Pierścień Dale było atakowane przez sprzymierzonych z Sauronem

Easterlingów, a mieszkańcy miasta schronili się w Ereborze. Po upadku Saurona połączone

siły krasnoludów i ludzi przerwały oblężenie. W Czwartej Erze Dale zachowało

niepodległość, lecz sprzymierzyło się ze Zjednoczonym Królestwem i pozostało pod jego

opieką.

W Czwartej Erze Dale rozszerzyło swe granice daleko na wschód i południe od

miasta, obejmując zapewne cały obszar między Carnen i Bystrą Rzeką. (122, 39, II36, H 24-

27, 47, 140, 141, 148, 163, 175, 180, 219)

DALEKIE WZGÓRZA [Far Downs] Wzgórza wyznaczające zachodnią granicę

Shire do jego rozszerzenia w 32 roku Czwartej Ery, zwane także Daleką Wyżyną. (116-17, III

280)

DALEKIE WZGÓRZA, WZGÓRZA [Faraway] Wzgórza w Eriadorze w pobliżu

zachodniej granicy Shire, siedziba samotnego trolla z wiersza Perry Winkle. Prawdopodobnie

okolica fikcyjna. (TB 162, 165)

DAMROD (sind., WoP) Dunadan, strażnik z Ithilien. (II249-251, 257-258, 261-262)

DAWNE DNI [Elder Days] -» Pierwsza Era. W Czwartej Erze wszystkie poprzednie

zwano czasem Dawnymi Dniami. (III 328)

DEAGOL (zm. 2463 TE) Stoor z pól Gladden. Łowiąc ryby wspólnie ze swoim

kuzynem Smeagolem, znalazł Jedyny Pierścień i został zamordowany przez pożądającego

Pierścienia Smeagola.

Imię Deagol jest tłumaczeniem na staroangielski pochodzącego z języka Ludzi z

Północy imienia Nahald, znaczącego «skryty». (I 63, III 374)

DEEPHALLOW Wieś w południowej części Wschodniej Ćwiartki, blisko ujścia

rzeki Shirebourn do Brandywiny. (I 30)

DEFICYT [Deficit] „Milenijny deficyt” Rachuby Królewskiej

i Namiestnikowskiej, wyrównywany dopiero, gdy minie ostatni rok tysiąclecia.

Pierwotnie korygowano niewielki błąd, wywołany przez niedokładność systemu lat

przestępnych. W Trzeciej Erze powodem poprawek było przesunięcie się końca stulecia, gdyż

rok 1000 tej Ery odpowiadał 4441 rokowi Drugiej Ery. Wprowadzenie tych poprawek stało

się podstawą Rachuby Namiestnikowskiej. (III 350-351)

DELDllWATH (sind. «groza-noc-cień») ->■ Taur-nu-Fuin. (S 147)

DENETHOR (sind. «-orzeł», PE) Elf Sindar, władca Nandorów, syn Lenwego.

Poprowadził resztki swego ludu z Doliny Anduiny

i Eriadoru do Beleriandu, gdzie osiedlili się w Ossiriandzie. Zabity przez orków

na Amon Ereb podczas pierwszej z Bitew o Beleriand. (S 53, 90-92, 117)

DENETHOR I (zm. 2477 TE) Dunadan, dziesiąty rządzący namiestnik Gondoru. Pod

koniec jego rządów Ithilien zostało najechane przez uruków z Mordoru, których pokonał syn

Denethora, Boromir. (III 291)

i DENETHOR n (2935-3019 TE) Dunadan, dwudziesty szósty ostatni rządzący

namiestnik Gondoru (2984-3019). Był mężem szlachetnym, dzielnym, dumnym i mądrym,

lecz w młodości pozostawał w cieniu Thorongila. Później uważano, że wiedział, iż Thorongil

był w rzeczywistości Aragornem II, i obawiał się, że ten wraz z Gandalfem spiskują w celu

pozbawienia go władzy.

Podobnie jak jego poprzednicy, Denethor byt przeciwny przekazaniu korony Gondoru

dziedzicowi Isildura.

i W 2976 roku poślubit Finduilas z Doi Amroth, która urodziła mu dwóch

synów, Boromira i Faramira, lecz zmarła w 2988 roku. Po jej śmierci Denethor stał się ponury

i stronił od ludzi. Wiedząc, że w jego czasach nastąpi wielki atak na Gondor, pragnąc poznać

zamiary Saurona, zaczął używać palantiru z Minas Tirith. Zdobył wprawdzie tą drogą wiedzę,

pozwalającą mu przygotować Gondor do obrony najlepiej, jak to było możliwe, postarzał się

jednak przedwcześnie, a także poddał się pysze i rozpaczy. Po śmierci Boromira w 3019 roku

i po tym, jak Faramira dotknął Czarny Dech, Denethor oszalał. Próbował spalić żywego

jeszcze Faramira; Beregond i Gandalf powstrzymali go od tego, udało mu się jednak spalić

samego siebie. Prawdopodobnie bezpośrednią przyczyną jego ostatecznego załamania był

ujrzany w palantirze obraz floty korsarzy, płynącej w górę Anduiny, ponieważ zaś Sauron był

w stanie częściowo kontrolować ten obraz, Denethor nie mógł ujrzeć, że dowodzi nią Ara -

gorn.

Mimo jego niechęci do Gandalfa, przez którą odsuwał czarodzieja na dalszy plan i

pozbawił Gondor wybitnego doradcy, Denethor był zdolnym i godnym czci władcą, choć tak

niesławny był jego koniec. (I 236, 238, 242-243, 379, II 20, III 17, 19, 21-39, 67, 71-91, 99,

113-164)

DEOR (2644-2718 TE) Człowiek, siódmy król Rohanu (26992718). Za jego

panowania Rohan niepokoili Dunlendingowie. (III 316)

DEORWIN [Deorwine] (zm. 3019 TE) Człowiek z Rohanu, dowódca straży

przybocznej Theodena. Zginął w Bitwie na Polach Pelennoru. (III 108)

DERNDINGLE Wielka kotlina w Fangornie, miejsce Wieców Entów. (II 80)

DERNHELM Imię, które przybrała -» Eowina, aby w przebraniu Jeźdźca Rohanu

wziąć udział w Bitwie na Polach Pelennoru. (III 73, 98, 104-105, 107-109, 245)

DERRILYN Prawdopodobnie nazwa rzeki, która pojawia się w wierszu Bilba

Bagginsa Wędrówka. Nazwa jest naśladownictwem języka elfów, a sama Derrilyn jest

prawdopodobnie fikcyjna. (TB 141)

DERUFIN (sind., zm. 3019 TE) Człowiek z Gondoru, syn Duinhira z Doliny

Morthondu. Wraz z bratem Duilinem byli łucznikami. Obaj polegli w Bitwie na Polach

Pelennoru, atakując olifanty Haradrimów. (III 37, 116)

DERVORIN (sind., WoP) Człowiek z Gondoru, syn władcy Doliny Ringló.

Przyprowadził oddziały swego ojca do obrony Minas Tirith podczas Wojny o Pierścień i

walczył w Bitwie na Polach Pelennoru. (III 37)

DIMBAR (sind. «smutny dom») Część północnego Beleriandu, między rzekami

Sirion i Mindeb a górami Crissaegrim. Przecinała ją droga z Brithiach przez Nan Dungortheb

do wzgórza Himring, jednak sam Dimbar był zapewne niezamieszkany. Gdy orkowie z Taur-

nu-Fuin zbudowali drogę przez przełęcz Anach, Dimbar stał się areną walk między siłami

Morgotha a strażą graniczną z Doriath. (S 127, 150, 167, 189-191, 193-195, 215)

DIMHOLT Mały lasek czarnych drzew w Rohanie w pobliżu Czarnych Drzwi. (III

53)

DIMROST (sind. «deszczowa gwiazda») Wodospad w lesie Brethil, w pobliżu

wąwozu Cabed-en-Aras, którym Celebros wpadał do Teiglinu. Później nazwany Nen Girith z

powodu drżenia (przeczucia śmierci jej i Turina w pobliżu tego miejsca), które opanowało

Nienor, gdy znalazła się tu po raz pierwszy. (S 207)

DIOR (sind., 470-509 PE) Syn Berena i Luthien, urodzony i wychowany w Tol

Galen. Poślubił Nimloth z Doriath i wraz z dziećmi Eluredem, Elurinem i Elwingą żyli w

Lanthir Lamath. Dior walczył wraz z Berenem w Bitwie pod Sarn Athard, w której wybito

krasnoludów z Nogrodu, które złupiły Menegroth, następnie zaś zamieszkał w Menegroth,

usiłując odbudować Królestwo Doriath. Być może był królem Doriath.

Po drugiej śmierci Berena i Luthien Dior otrzymał -> Nauglamir. Wkrótce został

zaatakowany przez synów Feanora, którzy pożądali Silmarila, osadzonego w tym naszyjniku.

Dior

i Nimloth zginęli w Menegroth, jednak Dior zabił wcześniej Celegorma,

Curufina i Caranthira.

Dior był bardzo piękny, gdyż w jego żyłach płynęła krew trzech ras: Edainów,

Eldarów i Maj arów. Był znany jako Dior Aranel i Dior Eluchil, Spadkobierca Thingola.

(1190, 234, S 177, 221,222, 231)

DIOR (zm. 2435 TE) Dunadan, dziewiąty rządzący namiestnik Gondoru (2412-2435).

(III 291)

DIRHAEL (ok. 2930 TE) Dunadan Północy, potomek Aranartha. Był mężem

Ivorweny i ojcem Gilraeny. (III 306)

DiRHAVEL (6 st. PE) Adan z Przystani Sirionu, poeta. Według tradycji napisał Nam

i Hin Hurin. Zginął podczas szturmu synów Feanora na przystań. (S 302)

DIS (ur. 2760 TE) Kobieta z rodu Durina, trzecie dziecko i jedyna córka Thraina II.

Była matką Kiliego i Filiego. (III 322)

DŁUGA NOC [Long Night] Okres między zatruciem Dwóch Drzew a pierwszym

wschodem Księżyca i Słońca, gdy Valinor pozostawał w ciemnościach. (S 96)

DŁUGA ZIMA [Long Winter] Zima 2758-2759 roku Trzeciej Ery, podczas której

Eriador i Rohan były pokryte śniegiem przez prawie pięć miesięcy. W Rohanie Heim był

oblężony w Hełmowym Jarze przez Dunlendingów, a obie strony poniosły wielkie straty. W

Shire zdołano uniknąć strat dzięki pomocy Gandalfa, głód był jednak powszechny.

W Shire tę zimę oraz jej następstwa zwano Chudymi Latami. (1 17,111316, 333)

DŁUGI POKÓJ [Long Peace] Złoty wiek Noldorów w Beleriandzie, gdy Morgoth

nie próbował przełamać Oblężenia Angbandu, a Eldarowie przez prawie 200 lat cieszyli się

pokojem. Długi Pokój zaczął się pokonaniem niedojrzałego Glaurunga około 260 roku

Pierwszej Ery, a skończył wybuchem ogni Dagor Bragollach w 455 roku. W tym czasie

Edainowie przybyli do Beleriandu, a Eldarowie żyli bezpiecznie, jednak nie próbowali

pokonać Morgotha ani uniemożliwić mu rozbudowy armii. (S 134, 153)

DŁUGI SPIS ENTÓW [Long List of the Ents] Pieśń wiedzy entów, w której

wyliczone były wszystkie rodzaje istot żywych. Ponieważ enty nie stworzyłyby tak krótkich

opisów, Długi spis entów był prawdopodobnie ułożony w języku elfów. (II 67-68)

DŁUGIE MOCZARY [Long Marshes] Moczary wśród Rzeki Leśnej na wschód od

Mrocznej Puszczy. W czasach wyprawy Kompanii Thorina powiększały się. (H 105)

DŁUGOBRODZI [Longbeards] -> Plemię Durina. (III 318, H 46)

DNI DURINA [Durin’s Day] Czasy Durina I, początkowy okres Pierwszej Ery. (III

318)

DNI GODÓW [Yuledays] Pierwszy i ostatni dzień roku w Kalendarzu Shire, obok

Dni Środka Roku główne święta Shire. Dwa Dni Godów nie należały do żadnego z miesięcy.

(III 348-349)

DNI LATA [Summerdays] -» Dni Sobótki. (III 351)

DNI NOWE [Younger Days] Czwarta Era, Era Człowieka, w przeciwieństwie do

Starszych i Średnich Dni, zwana tak przez Sarumana. (I 248)

DNI PIERŚCIENI [Days of the Rings] Okres, w którym Pierścienie Władzy miały

wpływ na Śródziemie, trwający od 1590 roku Drugiej Ery do 3019 roku Trzeciej Ery. (III

330)

DNI SOBÓTKI [The Lithe, Lithedays] Używane w Shire określenie trzech dni

między miesiącem Forelithe i Afterlithe: 1 Lithe, Dzień Środka Roku i 2 Lithe. W latach

przestępnych dodawano czwarty dzień, Overlithe.

W Bree zwane trzema Dniami Lata. (III 348-349, 351)

DNI SZCZĘŚLIWOŚCI VAUNORU [Day, Days of the Bliss of Valinor] -> Pełnia

Valinoru. (S 38-39, 104, 275)

DNI UCIECZKI [Days of Flight] -> Czarne Lata. (S 76, 269)

DNI WĘDRÓWKI [Wandering Days] Okres trwający od około 1000 do 1630 roku

Trzeciej Ery, kiedy to hobbici, przynaglani

9 - Encyklopedia Śródziemia aktywnością Doi Guldur i Angmaru, stopniowo

migrowali z Doliny Anduiny do Bree lub Shire. Około 1050 roku do Eriadoru przybyli

Harfootowie, w ich ślady w jakiś wiek później poszli Fallohide’owie, a Stoorowie udali się

poprzez Klin do Dunlandu. Kiedy Angmar wzrósł w siłę, hobbici odeszli dalej na zachód.

Wielu osiedliło się w Bree, jednak niektórzy Stoorowie wrócili na pola Gladden. W 1600

roku Trzeciej Ery spora liczba hobbitów z Bree zasiedliła Shire, a w 30 lat później przybyli

tam też Stoorowie z Dunlandu. (I 15, III 331)

DOL AMROTH (sind. «wzgórze Amrotha») Zamek i port, główne miasto Belfalasu

w Gondorze. Do około 1981 roku Trzeciej Ery wypływały stąd białe statki elfów z Lórien i

mówiono, że w żyłach Dunedainów z Doi Amroth płynie krew elfów. Herbem książąt Doi

Amroth był Statek i Srebrny Łabędź, sztandary były błękitne.

Także -» Morska Wieża. (III 38, 55, TB 122, 156)

DOL BARAN (sind. «złoto-brązowe wzgórze») Okrągłe, porośnięte wrzosem

wzgórze, najdalej wysunięta na południe część Gór Mglistych. (II 182)

DOL GULDUR (sind. «wzgórze czarnoksięstwa») Twierdza w południowo-

zachodniej części Mrocznej Puszczy. Zbudowana prawdopodobnie przez Saurona około 1050

roku Trzeciej Ery, jednak wzmiankowana po raz pierwszy około 1100 roku, gdy Mędrcy

odkryli pojawienie się tam nieznanych złych mocy. Przez następne tysiąclecie złe moce rosły

w siłę i zatruwały las. W 2063 roku przybył tam Gandalf, by stwierdzić, kto jest władcą Doi

Guldur, jednak jego pan uciekł. Zła moc powróciła jeszcze silniejsza w 2460 roku, a w 2850

roku Gandalf ponownie wszedł do twierdzy i odkrył, że włada w niej Sauron. Ten ostatni

rządził swymi sługami z Doi Guldur aż do 2941 roku, gdy Biała Rada go stamtąd wyparła.

Wycofał się wówczas do Mordoru, ale 10 lat później wysłał trzech Nazguli, którzy zajęli Doi

Guldur. W czasie Wojny o Pierścień armie z Doi Guldur atakowały Lórien i Leśne Królestwo,

lecz zostały pokonane. Po upadku Saurona Celeborn zdobył Doi Guldur, a Galadriela

zburzyła jego mury i oczyściła podziemia. (I 240, 245, 282, II 235, 310, S 278, 280, 281)

DOLINA ANDUINY [Vales of Anduin] Dolina rzeki Anduiny; najczęściej nazwą tą

określano tereny położone w górnym jej biegu, powyżej Rauros. W tym węższym znaczeniu

stanowiła pierwotną ojczyznę hobbitów i ludzi z Doliny Anduiny. Choć były to ziemie piękne

i żyzne, podczas Wojny o Pierścień prawie się wyludniły, zagrożone obecnością Doi Guldur.

Jako jedynych ich mieszkańców wymienia się Beorningów i Stoorów z pól Gladden.

Zwana także Doliną Wielkiej Rzeki. (III 88, 144)

DOLINA CIEMNEGO STRUMYKA [Dimrill Dale] Westrońska nazwa doliny ->

Azanulbizar. (I 271, 294, 305)

DOLINA CZARNEGO KORZENIA [Blackroot Vale] Dolina górnego Morthondu

w południowym Gondorze. Wznosił się tam szczyt Erech. Zwana także Doliną Morthondu.

(III 37, 55)

DOLINA CZARNOKSIĘŻNIKA [Wizard’s Vale] -> Nan Curunír. (II124, 148)

DOLINA ENTWASH [Entwash Vale] Dolina dolnej rzeki Entwash łącznie z jej

ujściem. Był to zielony, żyzny obszar. (II 26)

DOLINA KAMIENNEGO WOZU [Stonewain Valley] Długa, wąska dolina

biegnąca przez las Drúadan od okolic Rammas Echor do kamieniołomów w Ered Nimrais.

Gondorczycy wybudowali wielką drogę biegnącą Doliną Kamiennego Wozu, którą - choć w

czasie Wojny o Pierścień była zarośnięta - Rohirrimowie przybyli do Minas Tirith przed

Bitwą na Polach Pelennoru. (III 97)

DOLINA MORGUL [Morgul Vale] -> Imlad Morgul. (1243, II282,

III 76)

DOLINA MORTHONDU [Morthond Vale] -» Dolina Czarnego Korzenia. (III 37,

112)

DOLINA NAROGU [Vale of Narog] Dolina rzeki Narog w Beleriandzie Zachodnim.

(S 191)

DOT INA RINGLÓ [Ringló Vale] Dolina rzeki Ringló w Lamedonie. (III 37)

DOLINA SIRIONU [Vale of Sirion] Dolina rzeki Sirion w Bele - riandzie, a

szczególnie wąska dolina między Ered Wethrin i Echoriath, znana jako -» Przełom Sirionu. (S

53, 56, 102, 109, 113, 120, 168, 190, 199, 202, 227)

DOLINA WIELKIĘJ RZEKI [Vale of the River] -» Dolina Anduiny. (III 88, 144)

DOLINA WODY [Water-valley, the valley of the Water] Dolina w Shire. Doliną

Wody biegł częściowo Wschodni Gościniec. (I 78, 84)

DOLINA ZACHODNIEGO FAŁDU [Westfold Vale] Dolina w Zachodnim Fałdzie

Rohanu, przez którą płynął Hełmowy Potok. (II126)

DOLMED (sind. «głowa mokra») Góra w środkowych Ered Luin, znana jako siedziba

krasnoludów. Być może pod jej północnymi i południowymi stokami wydrążone były

Belegost i Nogrod. Została prawdopodobnie zniszczona podczas zniszczenia Beleriandu.

Zwana także Górą Dolmed. (S 87, 88, 92, 182, 221)

DOLNA BRAMA [Undergate] Dolne wejście do wieży Cirith Ungol, do której

docierało się tunelem przechodzącym przez Jaskinię Sheloby. (II 303, 304, 321, 323)

DOM ELRONDA [House of Elrond] -> Ostatni Przyjazny Dom. (I 216, 269)

DOM KRÓLA [King’s House] Pałac królewski w Gondorze, początkowo w

Osgiliath, następnie przeniesiony do Minas Anor przez króla Tarondora w 1640 roku Trzeciej

Ery. Także -» Biała Wieża, Sala Wieżowa. (III 21, 331)

DOM MATHOM [Mathom-house] Muzeum w Michel Delving, miejsce

przechowywania broni i innych mathomów. Bilbo zdeponował tam swą kolczugę z mithrilu,

odebrał ją jednak przed opuszczeniem Shire w 3001 roku Trzeciej Ery. (1 17, 25, 301)

DOM POGRZEBOWY KRÓLÓW [House of the Kings] Budynek w -> świętym

miejscu -» Minas Tirith, gdzie chowano królów Gondoru. Zwany także Grobowcami. (III

221, 223, 229)

DOM POGRZEBOWY NAMIESTNIKÓW [House of the Stewards] Budynek w ->

świętym miejscu -> Minas Tirith, gdzie chowano namiestników Gondoru. Podczas Wojny o

Pierścień Denethor II spalił się tam, a ogień zniszczył budynek. (III 114, 116, 117)

DOMY SZERYFÓW [Shirriff-house] Budynki wzniesione dla rozszerzonych sił

policyjnych w czasie, kiedy władzę nad Shire objął Lotho; w szczególności koszary

Pierwszego Oddziału Wschodniej Ćwiartki. Dom szeryfów, położony na zachodnim krańcu

Frogmorton był niedbale zbudowanym, jednopiętrowym ceglanym budynkiem o wąskich

oknach.

Do końca 3019 roku wszystkie domy szeryfów zostały zburzone. (III 255)

DOMY UMARŁYCH [Houses of the Dead] Siedziby Mandosa, położone na dalekim

zachodzie Valinoru, na wybrzeżach Eklcaia. Ozdobione były gobelinami utkanymi przez

Vaire. Tu po śmierci przychodziły duchy ludzi i elfów (a może i krasnoludów), by w mroku i

milczeniu siedzieć i rozmyślać. Duchy elfów po jakimś czasie były zwalniane i wolno im było

żyć w Amanie, zaś duchy ludzi po przepisanym czasie oczekiwania odchodziły poza Ardę.

Jeśli duchy krasnoludów rzeczywiście udawały się do Domów Umarłych, pozostawały tam aż

do Końca.

Zwane także Salami Oczekiwania. (S 27, 41, 43, 47, 50, 58, 62-65, 68-69, 76, 84, 93,

97, 99, 100, 102, 105, 121, 124, 158, 164, 175, 220, 233, 238)

DOMY UZDRAWIANIA [Houses of Healing] Szpital w Minas Tirith, zbudowany

koło południowego muru szóstego poziomu miasta. Posiadał piękne, otoczone drzewami

ogrody. (III 120)

DOR CARANTHIR (sind. «kraj Caranthira») -»Thargelion. (S 118)

DOR DAEDELOTH (sind. «kraj cienia-zgrozy») Nazwa obszarów wokół Angbandu

używana - jak się wydaje - po Dagor Aglareb i podczas Oblężenia Angbandu. (S 97, 98, 100)

DORDfNEN (sind. «milczący kraj») Opuszczona część Beleriandu na północ od

Doriath i na południe od Dorthonionu, między rzekami Esgalduiną i Aros. (S 102, 103, 106)

DOR FIRN-I-GUINAR (sind. «kraj zmariych, którzy żyją») Część Ossiriandu wokół

Tol Galen, nazwana tak dlatego, że żyli tam Beren i Luthien po swym powrocie z Domów

Umarłych.

Zwany Krajem Żyjących Umarłych, co jest tłumaczeniem nazwy sindarińskiej. (S

177)

DOR-CUARTHOL (sind. «kraj łuku-hełmu») Nazwa obszaru wokół Amon Rudh i

zapewne całego Talath Dirnen, nadana mu w 487 roku Pierwszej Ery, gdy banici Turina i

Belega (Hełmu i Łuku) bronili go przed orkami. Zwany Krajem Łuku i Hełmu. (S 186)

DOR-EN-ERNIL (sind. «kraj księcia») Część Gondoru na zachód od rzeki Gilrainy.

(III 398)

DORI (ok. 2941-3018 TE) Krasnolud z rodu Durina, członek Kompanii Thorina. Po

wyprawie osiadł w Ereborze. (1220, H 17, 19, 33, 37, 55, 57, 75, 79, 85, 93, 109, 115, 176,

210)

DORIATH (sind. «kraj ogrodzenia») Wielkie królestwo Sindarów w Beleriandzie,

utworzone na początku Pierwszej Ery przez Thingola i Melianę. Po pierwszej z Bitew o

Beleriand Meliana stworzyła -» Obręcz Meliany, by ochronić Neldoreth, Region i -» Nivrim,

wewnętrzne regiony Doriath. Thingol jednak rościł pretensje do rozległych krajów poza

Obręczą, takich jak Brethil, a może i Dimbar.

Pod ochroną mocy Meliany i dzięki ostrożności Thingola Doriath uniknęło udziału w

wielkich Bitwach o Beleriand, choć jego granice musiały być stale bronione przez Belega i

jego straż pograniczną. Doriath było też stale zasilane przez Sindarów, uciekających przed

wojną. Zachowując przyjazne stosunki z rodem Finarfina i krasnoludami, Thingol zabronił

ludziom oraz członkom rodu Feanora wstępu do Doriath, a po poznaniu prawdziwej historii

powrotu Noldorów zabronił posługiwania się językiem ąuenya w swym królestwie.

W końcu jednak Doriath dosięgło Przeznaczenie Noldorów, Thingol bowiem zażądał

Silmarila jako wykupu za swą córkę Luthien, później zaś z powodu tego klejnotu został zabity

przez krasnoludów z Nogrodu. Po jego śmierci Meliana opuściła Śródziemie, Obręcz

przestała istnieć, a Doriath najechały krasnoludy. Gdy Dior został zabity przez synów

Feanora, Doriath zostało opuszczone, a ocalałe elfy udały się do Ujścia Sirionu.

Na początku Pierwszej Ery zwane było Eglador. Zwane także Domem Elfów,

Ukrytym Królestwem i Krajem Obręczy; to ostatnie jest tłumaczeniem nazwy sindarińskiej. (I

234, II 310, S 55, 90, 92, 99, 103, 106-109, 113, 116, 118-124, 127, 128, 130, 136, 137, 141,

144-149, 152, 155-178, 184, 187-194, 198, 199, 203206, 212-214, 216-222, 225, 228, 230,

231, 233, 237, 238, 266, 277)

DORLAS (sind., zm. 601 PE) Adan z Brethilu, przywódca grupy ocalonej z rąk

orków przez Turina, którego namówił, by po ślubie z Nienor powrócił do walki z orkami.

Dobrowolnie towarzyszył Turinowi w wyprawie przeciw Glaurungowi, lecz ogarnięty trwogą

wycofał się i został zabity przez Brandira. (S 203, 204, 207,208,209, 211)

DOR-LÓMIN (sind.) Kraj między Ered Lómin a górami Mithrim, część Hithlumu.

Po powrocie Noldorów do Śródziemia stał się władztwem Fingona, który w piątym stuleciu

Pierwszej Ery przekazał go Hadorowi. Dor-lómin był siedzibą Trzeciego Rodu Edainów,

którzy tu żyli w spokoju aż do Nirnaeth Arnoediad, wzmocnieni przez uchodźców z

Dorthonionu, członków Pierwszego Rodu. Następnie Morgoth dał Dor-lómin wraz z całym

Hithlumem Easterlingom, którzy wchłonęli lub zniewolili ocalałych Edainów. (S 86, 113,

114, 141, 147, 150-152, 179, 183, 187, 188, 193, 199, 201-205, 211, 212, 215-219, 223)

DOR-NU-FAUGLITH (sind. «kraj pod wyschłym popiołem») -» Anfauglith. (S 146,

172)

DORTHONION (sind. «kraj sosen») Wyżyna na południe od Ard - galen, stworzona

podczas wstrząsów Bitwy Potęg. Jej północne stoki były łagodne, na południe natomiast

opadała urwiskami Ered Gorgoroth. Rozciągała się na 60 staj ze wschodu na zachód i była

pokryta lasami sosnowymi, a ziemie były tam nieurodzajne.

Po powrocie Noldorów do Śródziemia w Dorthonionie osiedli Aegnor i Angrod, a w

czwartym stuleciu Pierwszej Ery zamieszkał tu Pierwszy Ród Edainów. Północne stoki

Dorthonionu zniszczono podczas Dagor Bragollach, a wkrótce potem kraj został opanowany

przez orków. Opuszczony przez elfów i ludzi, oprócz banitów Barahira, kraj zyskał nazwę ->

Taur-nu-Fuin z powodu potworów Morgotha, które skaziły jego lasy. Dorthonion został

wyzwolony na krótko przez Ligę Maedhrosa, lecz znów utracony po Nirnaeth Arnoediad.

Zwany też Orod-na-Thón. (II 71, S 50, 91, 102, 106, 109, 110, 113-118, 137, 141,

144-148, 152, 153, 155, 178, 179, 313, 319)

DORWINION (sind.) Kraj na północno-zachodnich wybrzeżach morza Rhun. Stąd

pochodziły wina, pite przez elfy z Leśnego Królestwa. (H 131)

DOWÓDCA. ARMR SAURONA [Captain of Sauron] -> Wódz Nazguli jako

dowódca armii Saurona podczas oblężenia Gondoru i Bitwy na Polach Pelennoru. (S 279)

DOWÓDCA FLOTY [Captain of Shipsl Tytuł dowódcy floty Gondoru. (III 297)

DOWÓDCA POŁUDNIOWEJ ARMII [Captain of the Southern Army] Tytuł

dowódcy Południowej Armii Gondoru. Jedynym jej wodzem, wymienionym we Władcy

Pierścieni, jest Earnil, który zajmował to stanowisko, zanim został wybrany królem w 1945

roku Trzeciej Ery. (III 332)

DOWÓDCA STRAŻY BIAŁEJ WIEŻY [Captain of the White Tower] Tytuł

dowódcy Straży Minas Tirith; stanowisko w czasach rządzących namiestników zwyczajowo

powierzane następcom namiestników, a za czasów królów - przypuszczalnie następcom tronu.

(III 64, 306)

DOWÓDCA WOJSK [Captain of the Hosts] Naczelny dowódca wojsk Gondoru. (III

295)

DOWÓDCA WOJSK MORGOTHA [Captain of Morgoth] Jeden z dowódców

armii Morgotha, dowódca zachodniego ugrupowania podczas Nirnaeth Arnoediad. Mordując

Gelmira, sprowokował wojska Fingona do opuszczenia umocnionych pozycji. (S 180)

DOWÓDCY ZACHODU [Captains of the West] Dowódcy Armii Zachodu: król

Eomer z Rohanu, Aragorn, książę Imrahil z Doi Amroth, Gandalf, a być może także Elladan i

Elrohir. Aragorn byl wodzem naczelnym.

Zwani byli także Wodzami Zachodu, choć ten termin można odnieść jedynie do

Aragorna, Eomera i Imrahila. (III 146, 148, 185,191,198, 204, 212, 217, 220, 221)

DRAUGLUIN (sind. «wilk błękitny»?, zm. 466 lub 477 PE) Największy z

wilkołaków Morgotha i Saurona, zabity w Tol-in - - Gaurhoth przez Huana, gdy ten wraz z

Luthien przybył uwolnić Berena. Jego skórą okrył się Huan, a później Beren wszedł w niej do

Angbandu i tam ją porzucił. (S 165, 169, 170)

DRENGIST (sind.) Fiord, którym Morze wdzierało się poprzez Ered Lómin w głąb

Dor-lóminu. Tu wylądowali Wygnańcy z rodu Feanora, wracając do Śródziemia.

Zwany zazwyczaj fiordem Drengist. (S 53, 77, 86, 92, 107, 110, 113, 152)

DROGA DO BYWATER [Bywater Road] Droga, prowadząca od Wielkiego

Wschodniego Gościńca przez Bywater na północny zachód, około 30 mil w górę Wody. (I

34)

DROGA DO HARADU [Harad Road] Droga z Ithilien do Haradu przez brody na

Porosie i Harnen. W czasach Wojny o Pierścień jej południowa część nie była używana i

zanikła.

Zbudowana zapewne przez Gondor w początkach Trzeciej Ery, gdy jego zwierzchność

sięgała Haradu. (III 399)

DROGA DO HOBBITONU [Hobbiton Road] Droga z Bywater przez Wodę do

Hobbitonu i Overhill. (I 30, III 67)

DROGA DO MAGGOTA [Maggot’s Lane] Droga w Marish, prowadząca z Rushey

do Bamfurlong. (TB 139)

DROGA DO STOCK [Stock Road] Droga w Shire odbiegająca od Wschodniego

Gościńca na zachód od Bywater i prowadząca przez Zielone Wzgórza i Leśny Zaułek do

Stock. Na drodze tej w Leśnym Zaułku Frodo i Sam spotkali Ostatnią Wyprawę Powierników

Pierścieni. (I 81-85, 87)

DROGA KRASNOLUDÓW [Dwarf-road] Szlak handlowy zbudowany przez

krasnoludów z Ered Luin. Zaczynał się pod górą Dolmed, prowadził w dół Doliny Ascaru,

przekraczając Gelion w Sarn Athrad. Tam rozdzielał się - północne odgałęzienie kierowało

się przez Nan Elmoth do Arossiach, a południowe w głąb Beleriandu Wschodniego.

Była to najłatwiejsza droga do Beleriandu z Eriadoru. Tędy wkroczyli do Beleriandu

Edainowie, ale także bandy rabujących orków. (S 134, 137, 139)

DROGA ODWROTU [Way of Escape] Prawdopodobnie pierwotna główna droga do

Gondolinu, prowadząca wzdłuż Suchej Rzeki w górę jej biegu, przechodząca pod sklepioną

bramą w podziemny tunel, który prowadził na Tumladen.

Ukryta Droga [Hidden Way], która mogła być identyczna z Drogą Odwrotu, została

najwyraźniej wytyczona przez Turgona i Gondolindrimów. Zaczynała się w pobliżu miejsca,

gdzie wypływała Sucha Rzeka; przegradzała ją Zewnętrzna Brama, strzeżona przez Ciemną

Straż. Następnie ścieżka prowadziła w górę Orfalch Echor, wąwozu strzeżonego przez

Siedem Bram (jedną z nich mogła być Zewnętrzna Brama) i wychodzącego na Tumladen. (S

214)

DROGA SAURONA [Sauron’s Road] Droga prowadząca z Barad - - dur do

Sammath Naur. Biegła od stóp Mrocznej Wieży przez potężny żelazny most, a następnie

przecinała Gorgoroth i po nasypie wspinała się ku podnóżom Orodruiny, wokół której wiła

się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, by w końcu zniknąć we wschodnim

otworze Sammath Naur. Droga często ulegała częściowemu zniszczeniu z powodu wybuchów

Orodruiny, lecz zawsze była naprawiana. (III 197)

DROZDY [Thrushes] Ptaki ze Śródziemia. Drozdy z Ereboru i Dale rozumiały

westron. Zaprzyjaźniły się z ludźmi z Dale, którzy rozumieli ich mowę i wykorzystywali je

jako posłańców. Drozdy te były długowieczne i być może osiągały taki sam wiek jak kruki z

Ereboru. (H 48, 152, 165, 168, 180, 186)

DRUADAN [Druadan Forest] (sind. «dzicy ludzie»?) Las wAnórien, 30 mil na

północny zachód od Minas Tirith, ojczyzna -»Wosów. Po Wojnie o Pierścień, w nagrodę za

pomoc udzieloną Rohirrimom, król Elessar darował ten las Wosom i zakazał komukolwiek

wkraczać doń bez ich zezwolenia.

Zwany także Szarym Lasem. (III 94, 229)

DRUGA BITWA [Second Battle] -> Dagor-nuin-Giliath. (S 101)

DRUGA BITWA U BRODÓW NA ISENIE [Second Battle of the Fords of Isen] ->

Bitwy u Brodów na Isenie. (III 337)

DRUGA DYNASTIA [Second Line] Druga dynastia królów Rohanu, rozpoczynająca

się od Frealafa, siostrzeńca Heima, w 2759 roku Trzeciej Ery, a kończąca się śmiercią

Theodena i jego jedynego syna Theodreda podczas Wojny o Pierścień. Liczyła ośmiu królów.

(III 316-317)

DRUGA ERA [Second Age] Era dziejów Sródziemia, zaczynająca się po Wielkiej

Bitwie, wyrzuceniu Morgotha, zniszczeniu Beleriandu i opuszczeniu Śródziemia przez wielu

Eldarów, kończąca się zaś pokonaniem Saurona przez Ostatni Sojusz. Przez większą część tej

ery Sauron kontrolował wielką część Śródziemia; pod jego władzą ludzie byli zabijani lub

niewoleni, zaś elfy i krasnoludy ukrywały się. Ziarno przyszłego zła zasiano przez wykucie

Pierścieni Władzy; następnie świat został odmieniony przy zniszczeniu Numenoru, zaś Aman

odsunięty poza Ardę, wreszcie Dunedainowie powrócili do Śródziemia i założyli królestwa

Arnoru i Gondoru.

Zwana też Czarnymi Latami. (I 233, III 328-330)

DRUGA MUZYKA AINURÓW [Second Musie of the Ainur] Temat Iluvatara, który

Ainurowie mają zaśpiewać wraz z ludźmi po nadejściu -» Końca. Jest powiedziane, że Druga

Muzyka okaże się wspanialsza od Pierwszej, choć nawet Valarowie nie wiedzą, jaka ona

będzie ani jaką rolę otrzymają w niej elfy (i krasnoludy). (S 13)

DRUGA SALA [Second Hall] Hala przy pierwszym szybie Khazad - - dumu, w

której znajdował się Most Durina. Zwana także Drugą Salą Starej Morii. (I 311)

DRUGA WIOSNA ARDY [Second Spring of Arda] Przebudzenie istot rosnących i

śmiertelnych, łącznie z ludźmi, uśpionych przez Yavannę, które miało miejsce z pierwszym

wschodem Księżyca i Słońca. (S 98)

DRUGIE POKOLENIE [Secondborn] -> Ludzie. (S 94)

DRUWAITH IAUR (sind. «stary dziki lud») Kraj między Ered Nimrais oraz rzekami

Iseną i Adornem, prawdopodobnie swego czasu ojczyzna ludu spokrewnionego z Wosami i

Ludźmi z Gór. Zwany także Starym Krajem Pukeli. (X)

DRUŻYNA PIERŚCIENIA [Company of the Ring] Oddział składający się z

członków Wolnych Ludów, towarzyszący Frodowi Bagginsowi w pierwszej fazie

poszukiwania Góry Przeznaczenia. W jej skład wchodzili: Frodo, Sam Gamgee, Peregrin

Took i Merry Brandybuck, reprezentujący hobbitów, Aragorn II i Boromir, reprezentujący

ludzi, Legolas reprezentujący elfów, Gimli reprezentujący krasnoludów oraz Gandalf.

Drużyna nie zamierzała towarzyszyć Frodowi aż do Mordoru - Boromir wracał do Minas

Tirith, a plany innych członków Drużyny były nieokreślone. Kiedy Drużyna rozważała dalsze

działania pod Amon Hen, rozdzieliła się z powodu Boromira, który próbował zdobyć

Pierścień, oraz przez atak orków. Boromir poległ, a Merry i Pippin zostali pojmani przez

orków. Aragorn, Legolas i Gimli ścigali orków, natomiast Frodo i Sam kontynuowali misję.

Gandalf zaś, przywódca Drużyny, wcześniej jeszcze przepadł w Khazad-dumie.

Zwana także Towarzyszami Pierścienia, co odnosiło się do członków Drużyny,

Bractwem Pierścienia, Dziewięcioma Piechurami (w przeciwieństwie do Dziewięciu

Jeźdźców, Nazguli) oraz Dziewięcioma Towarzyszami. (1267-383, II20, 25, III 223)

DRZEWA VALINORU [Trees of Valinor] -> Dwa Drzewa. (S 38)

DRZEWIEC [Treebeard] -> Fangorn. (II 67-87, 98-99, 153-161, 163-169, 177-181,

III 246-249, 252)

DRZEWO ELFÓW WYSOKIEGO RODU [Tree of the High Elves] Godło

Eldarów, przedstawiające Galathiliona. (1289, S 58, 245)

DRZEWO TIRIONU [Tree of Tirion] -> Galathilion. (S 58, 245)

DRZWI [Door, The] -> Czarne Wrota. (III 52-55, 83)

DRZWI DURINA [Doors of Durin] Zachodnia Brama -» Khazad - - dumu. (1290-

293)

DRZWI ELFÓW [Elven Door] Zachodnia Brama -> Khazad - - dumu. (1287)

DRZWI FELAGUNDA [Doors of Felagund] Frontowa brama Nargothrondu,

wychodząca na Dolinę Narogu. Została zniszczona przez Glaurunga po zdobyciu

Nargothrondu. (S 199, 200)

DUHIN (sind. «rzeka-pieśń»?, zm. 3019 TE) Człowiek z Gondoru, syn Duinhira, pan

Morthondu. Podobnie jak jego brat Derufin, został stratowany przez olifanty podczas Bitwy

na Polach Pelennoru. (III 37, 115)

DUILWENA [Duilwen] (sind.) Jedna z siedmiu rzek Ossiriandu, spływająca z Ered

Luin do Gelionu. (S 117)

DUINHIR (sind. «rzeki-pan», WoP) Człowiek z Gondoru, pan Morthondu. Dowodził

wojskami Morthondu w czasach Wojny oPierścień. Walczył w Bitwie na Polach Pelennoru,

stracił w niej obu synów. (III 37)

DULIN (sind. «ciemny-śpiewak») -» Lómelindi. (S 314)

DUMBLEDORY [Dumbledors] Gatunek owadów wymieniony w wierszu Bilba

Wędrózuka, prawdopodobnie fikcyjny. (TB 144)

DUNADAN -> Aragorn. (I 203, 223)

DUNEDAINOWIE [Dunedain] (sind. «Edainowie z zachodu») Ludzie, ci spośród ->

Edainów, którzy na początku Drugiej Ery popłynęli do Numenoru, oraz ich potomkowie. Po

upadku Numenoru w 3319 roku Drugiej Ery Dunedainowie przeżyli jedynie w dwóch

grupach: jako -> Wierni oraz jako Czarni Numenorejczycy z -> Umbaru. Wierni założyli dwa

królestwa na wygnaniu, -> Gondor i -> Arnor, a po śmierci Elendila w 3441 roku podzielili

się na dwie grupy - Dunedainów Północy i Dunedainów z Gon - doru.

Dunedainowie Północy od 1300 roku Trzeciej Ery byli atakowani przez Angmar,

stopniowo tracąc terytorium, a ich liczba malała. Dunedainowie w Rhudaurze byli nieliczni

już w 1409 roku, a ostatni Dunedainowie z Cardolanu wyginęli podczas Wielkiej Zarazy w

1636 roku. Po upadku Arthedainu w 1974 roku Dunedainów Północy pozostała garstka;

przetrwali jedynie dzięki pomocy Elronda. Jednak przeciwności losu hartowały ich i wielu lub

nawet wszyscy mężczyźni spośród Dunedainów byli Strażnikami. Chronili ludzi i hobbitów w

Eriadorze i byli nieprzejednanymi wrogami Saurona i jego sług. Dunedainami Północy

rządzili potomkowie Isildura, którego linia nigdy nie wygasła.

W Gondorze Dunedainowie rozkwitali przez długie lata, mimo niebezpieczeństw ze

strony Haradu i Rhun, jednak wielu stało się ludźmi zepsutymi i pysznymi. Linia Anariona,

ród królów Gondoru, wygasała pięciokrotnie z powodu bezdzietności lub wczesnej śmierci

królów. Ponadto, tak jak ich przodków z Numenoru, Dunedainów dręczyła kwestia coraz

krótszego czasu ich życia (który zmniejszał się szybciej niż u ich północnych pobratymców),

doszło też wśród nich do wyniszczającej wojny domowej: Waśni Rodzinnej. Czysta krew

Dunedainów zmieszała się z inną w rezultacie małżeństw z mniej szlachetnymi ludźmi,

zwłaszcza pochodzącymi z Północy i - co ważniejsze - psuła się na skutek gnuśności i

umiłowania przepychu. Jednak niektóre rody Dunedainów, zwłaszcza ród Hurina i książąt

Doi Amroth, zachowały swą szlachetność. Ten ostatni ród wzbogaciła też krew elfów. W

czasach Wojny o Pierścień Dunedainów z Gondoru było coraz mniej, choć Gondor wciąż

pozostawał silny, a wielu zamieszkujących go Dunedainów było mądrych i szlachetnych.

Dunedainowie przewyższali innych ludzi szlachetnością ducha i ciała, choć byli też

zdolni do zła, jeśli ulegali zepsuciu. Byli wysocy, ciemnowłosi i szaroocy. Długość życia

członków rodziny królewskiej, początkowo trzykrotnie większa od życia innych ludzi (210

lat), w czasach Wojny o Pierścień wciąż wynosiła 150 lat lub więcej; inni Dunedainowie żyli

krócej. Osiągali oni wiek dojrzały między dwudziestym a trzydziestym rokiem życia, jednak

wielu królów obejmowało tron po ojcach, będąc znacznie starszymi. Dunedainowie,

szczególnie o wyższej pozycji społecznej, posiadali wielką mądrość i bystrość umysłu, a

niekiedy dar przewidywania. Wierni i ich potomkowie byli w przyjaznych stosunkach z

elfami, którzy też darzyli ich sympatią. Między nimi a Sauronem panowała nieprzejednana

wrogość.

Dunedainowie używali języka westron, który wzbogacili licznymi elfickimi słowami.

Wielu z nich znało sindarin, a niektórzy język ąuenya. W Numenorze, a zapewne także w

Umbarze, posługiwali się adunaickim.

Zwani także Ludźmi z Westernesse, Ludźmi Zachodu i Numenorejczykami.

Nazywano ich też Królami Ludzi, Ludźmi Morza (ponieważ Numenorejczycy byli wielkimi

żeglarzami), Wysokimi Ludźmi (przez Wosów) i Dostojnymi (w Gondorze). Liczba

pojedyncza od Dunedainowie brzmiała Dunadan. (I 16, 237, III 249, S 244-252, 257, 269-

273)

DUNGORTHEB Nan Dungothreb. (S 78, 116, 127, 167)

DUNHARG -> Dunharrow. (III 360)

DUNHARROW Warownia wzniesiona nad Harrowdale w Czarnych Latach przez

Lud z Gór. Później używana przez Gondor, a następnie przez Rohan, będąc jednym z

głównych ośrodków obronnych Riddermarchii.

Dunharrow było łatwe do obrony, gdyż dostęp do niego był tylko zygzakowatą

ścieżką, która biegła w górę urwistą ścianą; każdy jej odcinek można było kontrolować z

odcinka wyższego.

Nazwa warowni jest zmodernizowaną formą przetłumaczonej rohirrimskiej nazwy

Dunharg. Nazwa Dunharrow odnosi się ogólnie do terenu, natomiast warownia Dunharrow -

do samej warowni. (II117, III 44, 60, W 183)

DUNHERE (zm. 3019 TE) Człowiek z Rohanu, pan Harrowdale, poległ w Bitwie na

Polach Pelennoru. (III 62, 65, 116)

DUNLAND Kraj na zachód od Gór Mglistych i na południe od Glanduiny, w czasach

Wojny o Pierścień nie był zamożny ani cywilizowany, pozbawiony organizacji państwowej,

zamieszkany przez pasterzy i górali.

Dunland byt zamieszkany przez -> Dunlendingów jeszcze przed założeniem Gondoru.

Około 1150 roku Trzeciej Ery osiedliły się tu grupy Stoorów, ale około 1630 roku udały się

do Shire. Od około 2770 do 2800 roku żyły tu krasnoludy, uchodźcy z Ereboru, pod wodzą

Thróra. W czasach Wojny o Pierścień Dunland, choć był krajem pięknym i żyznym, był słabo

zamieszkany. (115, II125, III 235-237)

DUNLENDINGOWIE [Dunlendings] Ludzie, resztki ludu, który niegdyś

zamieszkiwał doliny Ered Nimrais. Część tego ludu została zasymilowana przez Gondor, od

jednej z grup pochodzą Umarli z Dunharrow. Inna część jednak w Drugiej Erze wywędrowała

na północ i osiadła w Dunlandzie bądź w Eriadorze. Ludzie z Bree byli w czasach Wojny o

Pierścień najbardziej wysuniętym na północ odłamem tego ludu.

Dunlendingowie z Dunlandu zachowali swój starożytny język i prymitywną kulturę.

W Trzeciej Erze nienawidzili Rohirrimów, którzy wyparli ich z północnych dolin Ered

Nimrais i równin zachodniego Rohanu i często najeżdżali ich kraj. Dwa największe najazdy

miały miejsce w 2758 roku pod wodzą Wulfa i podczas Wojny o Pierścień, gdy podburzył ich

Saruman.

Dunlendingowie byli wysocy i śniadzi, mieli ciemne włosy. Byli prymitywni,

niekulturalni i podejrzliwi. (III 314-316, 373-374)

DURIN I (PE) Krasnolud, najstarszy i najbardziej szanowany spośród Siedmiu Ojców

Krasnoludzkich, protoplasta plemienia Durina, najznaczniejszego ludu krasnoludzkiego w

Trzeciej Erze. Nadał nazwę dolinie Azanulbizar i najważniejszym jej elementom i rozpoczął

budowę Khazad-dumu.

Durin żył bardzo długo i z tego powodu zwano go Durinem Nieśmiertelnym.

Krasnoludy wierzyły, że pewnego dnia zmartwychwstanie. (I 283, 290, III 318, 324, S 43,

273)

DURIN n (ok. 750 DE) Krasnolud, król plemienia Durina i władca Khazad-dumu.

Prawdopodobnie za jego panowania zbudowano Zachodnią Bramę. (I 231)

DURIN III (ok. 16 st. DE) Krasnolud, król plemienia Durina i Khazad-dümu w

czasach wykucia Pierścieni Władzy. Otrzymał od Celebrimbora główny z Siedmiu Pierścieni.

(III 323)

DURIN IV (1731-1980 TE) Krasnolud, król plemienia Durina i władca Khazad-

dümu. Za jego panowania uwolniono Balroga, który zabił Durina VI. (I 301, III 318-319, 324)

DURIN VII (CE lub później) Krasnolud, ostatni król plemienia Durina. (III 324)

DURTHANG (sind. «ciemność-ucisk») Zamek zbudowany na początku Trzeciej Ery

przez Gondor na grani po zachodniej stronie Udünu, aby strzec wejścia do Mordoru.

Opuszczony wraz z innymi podobnymi umocnieniami około 1640 roku, został przekształcony

w twierdzę orków. (III 185, 188, S 314)

DUZI LUDZIE [Big Folk, Big People] -» Ludzie, zwani tak przez hobbitów. (113, H

12)

DWA DRZEWA VALINORU [Two Trees of Valinor] Telperion Biały i Laurelin

Złocisty, jedne z największych dzieł Valarów. Stworzone przez pieśń mocy Yavanny i łzy

Nienny, Drzewa narodziły się, gdy Valinor był w pełni ukształtowany. Rosły na wzgórzu

Ezellohar, przed zachodnimi bramami Valmaru, skąd ich blask oświetlał Valinor, Eldamar, a

później Tol Eresseę. Varda zbierała ich rosę do wielkich mis, Studni Vardy.

Dwa Drzewa wzbudzały w Eldarach szacunek i podziw; ich światło zostało

uchwycone w największym dziele Dzieci Ilúvatara - Silmarilach Féanora. Melkor pożądał

jednak tego blasku i z pomocą Ungolianty zatruł Drzewa, wysączył Studnie i ukradł Silmarile.

Yavanna i Nienna nie potrafiły uzdrowić Drzew, lecz z ich ostatnich owoców powstały

Księżyc i Słońce. Być może Drzewa zostaną odrodzone przy Końcu.

Światła Dwóch Drzew przybywało i ubywało w 12-godzin - nym cyklu, stanowiącym

jeden dzień cyklu mierzonego w -> Latach Drzew.

Zwane także Dwoma Drzewami Valarów, Drzewami Valinoru, Złotym i Srebrnym lub

Złotym i Białym Drzewem. (II236, III 225, S 38, 47, 58, 59, 72, 94, 95, 121, 191, 245, 271, V

65, Y 62)

10 - Encyklopedia Śródziemia

DWA POKOLENIA [Two Kindreds] Elfy i ludzie, Dzieci Iluvatara. (S 13-19, 28, 29,

37, 40, 42, 44, 47, 49, 55, 57, 63, 65, 72, 93, 94, 98, 99, 137, 142, 156, 157, 176, 198, 219,

220, 233, 243)

DWAJ STRAŻNICY [Two Watchers] Złe posągi strzegące bramy wieży Cirith

Ungol w czasach Wojny o Pierścień. Każdy z nich miał trzy połączone tułowia i trzy głowy,

skierowane na zewnątrz, do wewnątrz i w poprzek bramy. Zagradzały one wejście i wyjście

każdemu wrogowi, który nie miałby silniejszej od nich woli, i alarmowały, jeśli komuś się to

udało. Podczas wędrówki ku Górze Przeznaczenia Sam zdołał wejść i wyjść przez bramę

dzięki flakonikowi Galadrieli.

Wydaje się też, że Dwaj Strażnicy ostrzegali orków w wieży opojawieniu się obcych

w sąsiedztwie.

Zwani także Strażnikami lub Milczącymi Strażnikami. (III 166, 172)

DWAJ WODZOWIE [Two Captains] -> Turin i > Beleg w okresie, gdy polowali na

orków w Dor-Cuarthol. (S 186)

DWALIN (2772 TE-92 CE) Krasnolud z plemienia Durina, drugi syn Fundina. Był

towarzyszem Thraina w czasie jego wędrówek w latach 2841-2845, a później - członkiem

Kompanii Thorina. Po odzyskaniu Ereboru osiadł tam. (I 220, III 324, H 15-19, 32, 44, 79,

110, 124, 142, 210)

DWALING Wieś w północnej części Wschodniej Ćwiartki. (I 30)

DWARROWDELF -> Khazad-dum. (III 380-381)

DWIMORBERG (przeł. rohir. «nawiedzona góra») Góra w Ered Nimrais, nad

Dunharrow. Znajdowały się w niej Czarne Drzwi. Zwana w westronie Nawiedzoną Górą. (III

52, 60-61)

DWIMORDENE (przeł. rohir. «nawiedzona dolina») -> Lórien, zwane tak przez

Rohirrimów. (II 113)

DZICY LUDZIE [Wild Men] -> Wosowie. (II 267, III 94-99)

DZIECI ERU [Children of Eru] -> Dzieci Iluvatara. (S 18, 19, 28, 29, 37, 40)

DZIECI HURINA [Children of Hurin] -> Turin i -> Nienor, ofiary klątwy Morgotha,

rzuconej na ich ojca. (S 187-212)

DZIECI ILIJVATARA [Children of Iluvatar] -» Elfowie i -> Ludzie, poczęci przez

samego Iluvatara w trzecim temacie Ainulindale. Arda została przygotowana jako ich

siedziba, oni zaś otrzymali władzę nad wszystkimi innymi stworzeniami Ardy.

Elfowie byli Starszymi Dziećmi, Pierworodnymi, a ludzie Młodszymi, Następcami.

Zwane także Hini Iluvataro, Eruhfni, Erusen, Dziećmi Eru, Dziećmi Boga, Dziećmi

Ziemi, Dziećmi Świata, a także Dwoma Pokoleniami. (S 13-19, 28, 29, 37, 40, 42, 44, 47, 49,

55, 57, 63, 65, 72, 93, 94, 98, 99, 137, 142, 156, 157, 176, 198, 219, 220, 233,243)

DZIECI SŁOŃCA [Children of the Sun] -> Ludzie. (S 98)

DZIECI ZIEMI [Children of Earth] -> Dzieci Iluvatara, a być może - jedynie

elfowie. (S 47, 231)

DZIEDZIC BUCKLANDU [Master of Buckland] Głowa rodziny Brandybucków.

Jego zwierzchność uznawano w Marish i Bucklandzie, jednak była ona głównie nominalna.

W 12 roku Czwartej Ery Dziedzic Bucklandu, którym był wówczas Meriadoc Brandybuck,

został mianowany członkiem Rady Północnego Królestwa.

Dziedzice Bucklandu mieli też przydomki, nadawane zapewne przez kronikarzy.

Zwani także Dziedzicami z Hallu, gdyż żyli w Brandy Hall. (I 15, 20, 102)

DZIEDZIC Z HALLU [Master of the Hall] -» Dziedzic Bucklandu. (I 15, 20, 102)

10 DZIEŃ BEZ ŚWITU [Dawnless day] Pierwszy dzień Ciemności, marca 3019

roku Trzeciej Ery. (III 56, 72, 337)

DZIEŃ DURINA [Durin’s Day] Pierwszy dzień krasnoludzkiego roku, zwany tak

tylko wtedy, gdy w tym dniu Księżyc i Słońce jednocześnie były na niebie. Krasnoludzki

Nowy Rok przypadał na pierwszy dzień ostatniej I kwadry jesieni. (H 48, 50)

DZIEŃ SĄDU [Day of Doom] -> Koniec. (S 258)

DZIEŃ ŚRODKA ROKU [Midyear’s Day] 2 Lithe, środkowy dzień roku w

Kalendarzu Shire, odpowiadający w przybliżeniu naszemu dniu przesilenia letniego.

Także -> Dni Sobótki, Enderi, Loende. (III 348-349)

DZIEWIĘCIU JEŹDŹCÓW [Nine Riders] -> Nazgule. (1250, 263, II 74)

DZIEWIĘCIU PIECHURÓW [Nine Walkers] -» Drużyna Pierścienia. (I 263)

DZIEWIĘCIU TOWARZYSZY [Nine Companions] -» Drużyna Pierścienia. (I 263)

DZIEWIĘĆ PIERŚCIENI [Nine Rings] -» Pierścienie Władzy dane ludziom. Ci, co

je nosili, Nazgule, zostali łatwo podporządkowani przez Saurona i ukazali się w nowej postaci

około 2250 roku Drugiej Ery. Dziewięć Pierścieni zachowało ich przy życiu, stali się jednak

niewidzialni i całkowicie zależni od Saurona i Jedynego Pierścienia. Podczas Wojny o

Pierścień Dziewięć Pierścieni zostało unicestwionych w ogniu Orodruiny po zniszczeniu

Jedynego. Największy z Dziewięciu, noszony przez Wodza Nazguli, mógł ocaleć, utracił

jednak swą moc.

Podobnie jak w inne pomniejsze Pierścienie Władzy, w każdy z Dziewięciu

wprawiono klejnot. (S 8, 265, 267, 268)

DZIK Z EVERHOLT [Boar of Everholt] (zm. 2864 TE) Słynny odyniec z lasu

Firien, zabity przez króla Folcę z Rohanu, który jednak zmarł z ran od kłów tego dzika. (III

316)

DZIKA KRAINA [Wild] Obszar leżący na wschód od Brodu Bruinen, gdzie nic nie

było tak bezpieczne czy pewne jak w Shire.

Dzika Kraina może być tożsama z Rhovanionem. (I 15, 23, 63, II 74, 98)

DZIKA KRAINA [Wilderland] -» Rhovanion. (1 15, 23, 63, II 74, 98)

DZIKA PUSZCZA [Wild Wood] Las w Cuivienen, skąd wyszły pierwsze elfie

dzieci. (III 63)

DZIKI CZŁOWIEK Z LASU [Wildman of the Woods] Imię, jakim przedstawił się

Turin Haladinom z Brethilu. Wkrótce zmienił je na Turambar. (S 203, 207)

E

EA (quen. tryb rozkazujący czasownika «być») Stworzenie, realizacja Wizji i

Ainulindale przez wolę Iluvatara. Ea składa się z Ardy i niebios (Ilmen lub menel) -, ożywia

je Tajemny Ogień, jest też ograniczone zasadami materii, przestrzeni i czasu. Poza Ea są

Pozaczasowe Siedziby oraz -» Pustka. Zwane też -> Światem i Światem, który Jest.

Także -> Arda, Okrąg Świata, Głębiny Czasu, Koniec. (S 17, 23, 28)

EARENDIL (quen. «morze-miłośnik», ur. 504 PE) Adan z Trzeciego Rodu, syn

Tuora i Idril. Urodzony w Gondolinie, jako dziecko znalazł się w Arvernien, gdzie

zaprzyjaźnił się z Cirdanem i pokochał morze. Z czasem stał się władcą Arvernien i poślubił

Elwingę. Ich synami byli Elros i Elrond. Ląd jednak mu nie wystarczał i na swym statku

„Vingilocie” badał Belegaer, szukając swych rodziców i zachodnich brzegów, pobłądził

jednak na Morzach Cienia.

Gdy Arvernien zostało splądrowane przez synów Feanora, Elwinga dzięki mocy Ulma

odnalazła Earendila na morzu, a jej Silmaril otworzył mu drogę do Amanu. Tam Earendil

wyprosił laskę Valarów dla ludów Beleriandu, sam jednak, będąc śmiertelnikiem, który

chodził po Nieśmiertelnych Krajach, został wraz ze swym statkiem oraz Silmarilem

przeniesiony na niebo jako znak nadziei dla prześladowanych przez zło. W Wielkiej Bitwie

zabił Ancalagona, później zaś był przewodnikiem Edainów w drodze do Numenoru.

Miał urodę, mądrość i wytrzymałość swych szlachetnych przodków - Eldarów i

Edainów. Był znany jako Earendil Promienny, Earendil Żeglarz i Earendil Błogosławiony.

Jako gwiazda, Earendil wydaje się odpowiadać Wenus i jest zwany Płomieniem

Westernesse, Gwiazdą Zaranną, Gwiazdą Zachodu oraz Gil-Estelem. Był najbardziej

ukochaną gwiazdą elfów, a jego światło miało wielką moc (- > Flakonik Galadrieli). (1190,

224-227, 345, II299, 307, S 100, 141, 226-235, 238, 242247, 252, 256, 257, 259, 261, 266, V

58)

EARENDIL (zm. 324 TE) Dunadan, piąty król Gondoru (238324). (III 290)

EARENDUR (quen. «morze-», zm. 861 TE) Dunadan, dziesiąty król Arnoru (777-

861). Po jego śmierci Amor został podzielony między jego synów. (III 290, S 274)

EARENDUR (quen. «morze-przyjaciel», ok. 31 st. DE) Dunadan z Numenoru,

władca Andunie. (S 250)

EARENYA (quen. «morze-dzień») Szósty dzień enąuie w kalendarzu Numenoru i

późniejszych.

W sindarinie zwany Oraearon (tej nazwy używali tylko Dunedainowie), a przez

Hobbitów Meresdei. (III 351)

EARNILI (quen. «morze-miłośnik», zm. 936 TE) Dunadan, trzynasty król Gondoru

(913-936), drugi z Królów Żeglarzy. Odbudował Pelargir, zbudował wielką flotę i odbił

Umbar z rąk Czarnych Numenorejczyków. Zginął, gdy jego flota została zniszczona przez

wielki sztorm w okolicy Umbaru. (III 290, 296)

EARNIL II (zm. 2043 TE) Dunadan, trzydziesty drugi król Gondoru (1945-2043).

Był wielkim wojownikiem, jako Wódz Południowej Armii rozbił w 1944 roku w dwóch

decydujących bitwach Haradrimów i Woźników, czym ocalił Gondor od podboju. Ponieważ

król Ondoher i obaj jego synowie zginęli w bitwie z Woźnikami, po roku niesnasek

ofiarowano koronę Earnilowi, który jako potomek Umbardacila był członkiem rodu

królewskiego.

Był mądrym władcą, umocnił Gondor, a w 1974 roku wysłał flotę pod dowództwem

swego syna -> Earnura na pomoc Arthedainowi.

Także -> Bitwa o Obóz. (III 290, 300, 332, S 260)

EARNUR (zm. 2050 TE) Dunadan, trzydziesty trzeci król Gondoru (2043-2050). W

1974 roku jako Wódz Armii Gondoru został wysłany przez Earnila II do Arthedainu, na

pomoc Dunedainom Północy przeciw Angmarowi. Jego armia stanowiła większość Armii

Zachodu, która pokonała Angmar w Bitwie pod Fornostem w 1975 roku. Earnur został jednak

zhańbiony, gdyż jego koń poniósł w obliczu Wodza Nazguli. W 2043 roku, gdy Earnur był

już królem Gondoru, a Wódz Nazguli przebywał w Minas Morgul, wyzwał on Earnura na

pojedynek, ubliżając królowi, iż ten uciekł przed nim w 1975 roku. Król za radą namiestnika

Mardila odrzucił wyzwanie, gdy jednak w 2050 roku ponownie został wyzwany, wyruszył do

Minas Morgul, skąd nigdy nie wrócił.

Earnur był wielkim wodzem, ale był dumny i nie dbał o nic prócz wojska. Nigdy się

nie ożenił, nie miał więc następcy. Wraz z jego śmiercią wygasł ród Anariona. (II 258, III

221, 290, 300, 332, S 276, 351,373)

„1 - JIAME” (quen. «morze-skrzydło») Statek zbudowany przez Tuora, by wraz z

Idril pożeglować na Zachód. (S 229)

EARWENA [Earwen] (quen. «morze-pani», PE-?) Córka Olwego, żona Finarfina,

matka Finroda, Orodretha, Angroda, Aegnora i Galadrieli. (S 106)

EASTERLIN GO WIE [Easterlings] Ludzie znad morza Rhun. Począwszy od 490

roku Trzeciej Ery, kolejne fale różnych plemion i ras Easterlingów atakowały Gondor,

zazwyczaj przechodząc przez Dagorlad. Niektóre z tych najazdów miały charakter czysto

militarny i były niewątpliwie inspirowane przez Saurona, inne zaś, jak najazd ludu Balchoth

w 2510 roku, wydają się związane z migracjami całych ludów.

Były to w większości prymitywne plemiona, a motywem ich najazdów była głównie

nienawiść do Gondoru oraz żądza jego bogactw. W Czwartej Erze plemiona żyjące najbliżej

Gondoru zostały podporządkowane przez króla Elessara.

Easterlingowie, którzy walczyli w Bitwie na Polach Pelennoru, byli brodaci i mieli

wielkie topory, ale wydaje się, że nie było to typowe.

Także -> Balchoth, Woźnicy. (I 236, III 151, W 143)

EASTERIINGOWIE [Easterlings] Różne szczepy ludzi, które wkroczyły do

Beleriandu po Dagor Bragollach, niektóre podpuszczone przez Morgotha, inne zaś pragnąc

zająć bogate ziemie Beleriandu. Wielu Easterlingów wstąpiło na służbę rodu Feanora i

odegrało decydującą rolę w Nirnaeth Arnoediad. Synowie Bóra pozostali w tej bitwie wierni

Maedhrosowi, natomiast synowie Ulfanga zdradzili Caranthira i spowodowali klęskę

wschodniej armii elfów. Po tej bitwie Easterlingowie, którzy służyli Morgothowi, zostali

przez niego zamknięci w Hithlumie, gdzie pożenili się z częścią ocalałych kobiet Edainów i

zniewolili resztę Edainów i elfów. Wyginęli w Wielkiej Bitwie.

Byli niscy i krępi, mieli ciemną skórę, włosy i oczy. Ich kultura była raczej

prymitywna.

Zwani także Smagłymi Ludźmi. (S 149, 181, 187, 214, 223)

ECHORIATH (sind. «krąg» + końcówka liczby mnogiej) Góry między przełomem

Sirionu a Dorthonionem, wewnątrz których znajdowała się ukryta dolina Tumladen. W

południowej ich części, na Crissaegrimie, gnieździły się orły.

Zwane także Górami Okrężnymi. (S 133, 214)

ECHUIR (sind.) Sindarińska forma -> coire. (III 350)

ECTHELION I (zm. 2698 TE) Dunadan, siedemnasty rządzący namiestnik Gondoru

(2685-2698). (III 291)

ECTHELION II (zm. 2984 TE) Dunadan, dwudziesty piąty rządzący namiestnik

Gondoru (2953-2984). Za jego rządów Aragorn był w służbie Gondoru pod imieniem

Thorongila, a w 2980 roku dowodził wojskami, które zniszczyły wielką część floty Umbaru.

(III 22, 24, 117, 291, 307)

ECTHELION ZNAD ŹRÓDEŁ [Ecthelion of the Fountain] (sind., zm. 511 TE) Elf,

wódz wojsk Gondolinu i strażnik Głównej Bramy. Podczas Upadku Gondolinu zabił

Gothmoga, wodza Balrogów, lecz sam przypłacił to życiem. (S 10, 183, 224, 227)

EDAINOWIE [Edain] (sind. «drudzy») Ludzie z Trzech Rodów Przyjaciół Elfów. W

czwartym stuleciu Pierwszej Ery Edainowie, pociągnięci przez Światło Zachodu, wkroczyli

do Beleriandu, gdzie wielu z nich wstąpiło na służbę do Eldarów i dzielnie walczyło w

Bitwach o Beleriand. Inni natomiast pozostali w Estoladzie bądź uciekli na południe lub

wschód, lękając się potęgi Morgotha; ci znikli z kart historii aż do Trzeciej Ery. Pomimo że

posiadali potężnych bohaterów, byli dziesiątkowani przez hordy Morgotha, jednak jeden z

nich, Earendil z rodu Hadora, dopłynął do Amanu i uzyskał od Valarów pomoc, dzięki której

Morgoth został pokonany w Ostatniej Bitwie. Nieliczni pozostali Edainowie, umocnieni na

ciele i duchu przez Eónwego, popłynęli następnie do Numenoru i odtąd byli znani jako -»

Dunedainowie.

Edainowie byli wysocy i mocnej budowy, szlachetni duchem, zaciekli w boju i

stroniący od wszelkich związków ze złem. W Beleriandzie kochali Eldarów, od których

nauczyli się bardzo wiele i dzięki którym zostali jeszcze bardziej uszlachetnieni przez dwa

małżeństwa między Eldarami i Edainami: Berena z Luthien i Tuora z Idril. Długość życia

Edainów przed przybyciem do Beleriandu wynosiła zapewne około 70 lat, w Beleriandzie

wydłużyła się do 90, jednak niewielu dożywało swych dni w pokoju.

Język Edainów (a przynajmniej Pierwszego i Trzeciego Rodu) był spokrewniony z

adunaickim, lecz w Beleriandzie większość z nich używała sindarinu.

Zwani także Przyjaciółmi Elfów, Atanatari, Ojcami Ludzi i Ludźmi Półmroku.

Także -» Pierwszy Ród, Haladinowie, Trzeci Ród, Ludzie Półmroku. (II 267, 372-374,

S 132, 145)

EDHELLOND (sind. «elf-port») Port w Doi Amroth albo u ujścia Morthondu-

Ringló, skąd wypływały do Amanu południowe białe statki Eldarów. (X)

EDHIL (sind., l.poj. Edhel) -» Elfy lub -> Eldarowie. (Y 62)

EDORAS (tłum. rohir. «dziedzińce») Stolica Rohanu, założona nad Śnieżnym

Potokiem u stóp Ered Nimrais przez Eorla i Brega. W jej centrum był olbrzymi pałac

Meduseld. (I 251, II 43, 100,

106, III 40)

EDRAHIL (sind., zm. 466 lub 467 PE) Elf z królestwa Nargothrondu, dowódca

oddziału elfów towarzyszącego Berenowi i Finrodowi w poszukiwaniu Silmarila. Zginął w

lochach Minas Tirith. (S 161)

EGALMOTH (sind., zm. 2743 TE) Dunadan, osiemnasty rządzący namiestnik

Gondoru (2698-2743). (III 291)

EGLADIL (sind.) Serce Lórien, obszar między Anduiną a Celebrantem, w pobliżu

ich zbiegu. W języku westron zwany Klinem lub Zielonym Klinem (I 328, 352)

EGLADOR (sind. «kraj zapomnianych»?) Dawna nazwa kraju położonego wewnątrz

Obręczy Meliany, znanego później jako -» Doriath. (S 92)

EGLAREST (sind.) Jeden z portów -> Falas, położony u ujścia rzeki Nenning.

Zbudowany w początkach Pierwszej Ery i umocniony z pomocą Finroda po powrocie

Noldorów. Oblężony i zniszczony przez armię Morgotha w 474 roku. Ci mieszkańcy, którzy

ocaleli, uciekli na Balar. (S 57, 91, 103, 114, 117, 184, 230)

EGLATH (sind. «zapomniany» + końcówka l.mn.) Ci spośród -> Teierich, którzy

pozostali w Śródziemiu z miłości do Elwego. Gdy ten ocknął się z transu, zgromadzili się

wokół niego w Doriath. Zwani także Elfami Opuszczonymi. (S 57)

EILENACH (sind.) Drugie z północnych wzgórz sygnałowych Gondoru, położone w

lesie Druadan. (III 16, 94)

EBLINELA [Eilinel] (sind., PE 455?) Kobieta z Pierwszego Rodu Edainów, żona

Gorlima. Zginęła, gdy Dorthonion został zdobyty po Dagor Bragollach. Sauron wykorzystał

miłość jej męża do niej, by zmusić Gorlima do zdrady Barahira. (S 153, 154)

EITHEL IVRIN (sind. «źródła Ivrin») Źródła Narogu i zapewne wodospady u

południowych podnóży Ered Wethrin. Źródłowe sadzawki Ivrin były piękne, a ich wody

czyste, gdyż strzegł ich Ulmo. Zostały jednak skalane przez Glaurunga, gdy Smok posuwał

się do Nargothrondu. Zwane także Wodospadami Ivrin i Rozlewiskami Ivrin. (S 197)

EITHEL SIRION (sind. «źródła Sirionu») Źródła Sirionu u podnóży wschodniej

części Ered Wethrin. Tu znajdowała się ważna twierdza -> Barad Eithel. Źródła zostały

skalane po Nirnaeth Arno - ediad.

Nazwa odnosi się zarówno do źródeł, jak i do twierdzy. (S 102, 113, 114, 145, 152,

179, 180)

EKKAIA (quen.?) Wielkie Morze, które w Pierwszej i Drugiej Erze otaczało lądy

Ardy, samo będąc ograniczone Ścianami Nocy. Łączyło się z Belegaerem cieśniną Helcaraxe.

Zostało całkowicie przekształcone podczas Odmiany Świata.

Zwane także Oceanem Zewnętrznym, Morzem Zewnętrznym i Morzem Okrężnym. (S

37)

ELANORY [Elanor] (sind. «gwiazda-słońce») Żółte, zimowe kwiaty Lórien o

kształcie gwiazdek. (I 332, III 277)

ELBERETH (quen. «gwiazda-królowa») Najpopularniejsze sin - darińskie imię ->

Vardy. (I 85, 90, 191, 193, 207, 226-228, 365, II 315, III 170, 172, 279, S 39, 52, Y 61)

ELDACAR (quen. «możny-elf-», zm. 339 TE) Dunadan, czwarty królAmoru (249-

339). (III 290)

ELDACAR (zm. 1490 TE) Dunadan, dwudziesty pierwszy król Gondoru (1432-1437

i 1447-1490). Jego matka nie była Dunadanką, a ponieważ sam Eldacar urodził się w

Rhovanionie i był w młodości zwany Vinitharya, był uważany w Gondorze za „gorszego”

Dunadana, a ród królewski buntował się przeciw niemu. Ten bunt, zwany Waśnią Rodzinną,

trwał pięć lat, gdyż Eldacar był szlachetnym człowiekiem i dzielnym wojownikiem, którego

nie było łatwo pokonać. W końcu jednak musiał uciekać z oblężonego Osgiliath i szukać

schronienia w Rhovanionie. Powrócił do Gondoru 10 lat później, w 1447 roku, z armią

Nortów. Przy znacznym poparciu ludności północnego Gondoru pokonał i zabił w Bitwie u

Brodu na Erui swego okrutnego następcę Castamira Samozwańca i odzyskał tron.

Mimo mieszanej krwi Eldacar nie starzał się szybciej niż inni Dunedainowie i okazał

się dobrym władcą. (III 290, 297-298)

ELDALIE (quen. «lud Eldarów») -> Eldarowie. (S 19, 52, 56, 58, 176,179)

ELDAMAR (quen. «dom elfów») Kraje Eldarów na Zachodzie, obejmujące

Calacirian, wybrzeża na wschód od Pelóri oraz Tol Eresseę. Głównymi miastami Eldamaru

były Tirion w Calacirian, Alqualonde na wybrzeżu i Avallone na Tol Eressei; istniały też i

inne osiedla.

W Hobbicie kraina ta nazywana jest Faerie; w języku we - stron określana jako Dom

[Kraj] Elfów. Zwana także Elende lub Elvenland. (1226, 352, II190, S 56-61, 67, 129, 162,

231, Y 62)

ELDARIN Ogólna nazwa języków Eldarów. We Władcy Pierścieni mamy przykłady

dwóch z nich, -» quenya i -> sindarinu. (III 360, 363, 372, S 26, 244, 261)

ELDARION (quen. «z Eldarów», ur. 1 CE) Dunadan, drugi król Zjednoczonego

Królestwa (120-?), jedyny syn Elessara i Arweny. (III 310-311)

ELDAROWIE [Eldar] (quen. «lud gwiazd») Trzy Plemiona -» Elfów uczestniczące

w Wielkiej Wędrówce: Noldorowie, Vanyarowie i Teleri. Wezwani do Amanu przez

Oromego na początku Pierwszej Ery, Eldarowie posuwali się powoli na zachód z Cuivienen

do Beleriandu, oprócz -> Nandorów, którzy w Dolinie Anduiny zawrócili na południe.

Vanyarowie i Noldorowie zostali przeniesieni do Amanu przez Ulma, natomiast Teleri

pozostali w Beleriandzie. Później część z nich także udała się za Morze i zamieszkała

najpierw na Tol Eressei, następnie na Alqualonde, jednak wielu pozostało w Śródziemiu i byli

później znani jako -> Sinda - rowie.

W późniejszych latach Vanyarowie mieszkali w Valinorze, a Teleri w Eldamarze.

Natomiast Feanor poprowadził większość Noldorów z powrotem do Śródziemia, by odzyskać

Silmarile, skradzione przez Morgotha. Tam Eldarowie po raz pierwszy spotkali Edainów, w

końcu jednak obie rasy zostały niemal zupełnie wyniszczone przez Morgotha. Pod koniec

Pierwszej Ery większość Eldarów ze Śródziemia udała się do Amanu, gdzie odnowili swą

przyjaźń z Dunedainami mieszkającymi w Numenorze.

W Drugiej Erze wielu Eldarów pozostających w Śródziemiu żyło w Lindonie, pod

rządami Gil-galada, ostatniego dziedzica królów Noldorów w Śródziemiu, inni zaś pod wodzą

Celebrimbora założyli Eregion. Jeszcze inni spośród Eldarów, jak Thranduil, Galadriela i

Celeborn, udali się dalej na wschód i założyli królestwa elfów, zaludnione głównie przez Elfy

Leśne. Wciąż jednak byli niepokojeni przez Saurona, ich liczba spadała, a dzieci rodziło się

niewiele. Wraz z ustaniem mocy Trzech Pierścieni pod koniec Trzeciej Ery wielu spośród

najpotężniejszych Eldarów odeszło za Morze, a ci, którzy pozostali, mieli już znacznie

mniejszą moc.

Eldarowie byli wysocy, szaroocy i piękni. Oprócz jasnowłosych Vanyarów i rodu

Finarfina byli ciemnowłosi. Eldarowie, najszlachetniejsi spośród Pierworodnych Iluvatara,

wzrośli w mądrość i potęgę podczas pobytu w Amanie, ci zaś, którzy widzieli światło Dwóch

Drzew, mieli moc przeciwstawienia się tak Widzialnemu, jak i Niewidzialnemu, rywalizującą

z mocą tych Majarów, którzy poszli za Morgothem. Gdy się ukazywali, promieniowali potęgą

swego ducha. Byli bardzo uzdolnieni we wszystkich dziedzinach. Trawiła ich tęsknota za

Amanem, podsycana wezwaniami Oromego, a także do Morza, za którym leżał Aman,

wzbudzana przez dźwięki rogów Ulma. Ta tęsknota, nigdy niegasnąca w umysłach

Wygnańców, u Sindarów drzemała, jednak raz obudzona nie dawała się już ukoić. Eldarowie

mieli wielką cześć dla gwiazd, istot żywych, Morza i Valarów, szczególnie dla Vardy.

Pierwotnie używali języka ąuenya. Dialekt Telerich z Tol Eressei, jak się wydaje,

różnił się nieco od tego, którym mówili mieszkańcy Amanu. Natomiast mowa pozostałych w

Śródziemiu Sindarów przekształciła się w nowy język, sindarin. Pisali używając tengwaru i

pisma cirth - alfabetów, które sami stworzyli.

Termin „Eldarowie” początkowo oznaczał wszystkich elfów, z czasem został

zawężony do Trzech Plemion. Zwani byli także Elfami Wysokiego Rodu, Trzema

Plemionami, Eldalie, Ludem Gwiazd, Ludem Wielkiej Wędrówki. Określenie Elfy

Wysokiego Rodu odnosi się czasami do wszystkich Eldarów, czasem zaś tylko do

Tareldarów. Przez wczesnych Edainów zwani Nómin. Sindariński odpowiednik brzmiał eledh

lub edhel, l.mn. edhil.

»

(I 217, S 8, 16, 27, 51, 52, 55-63, 68, 71, 74, 85, 88, 90, 95, 98, 112, 124, 133-142,

152, 176, 177, 181, 191, 242, 243, 246, 247, 259, 266, 271, 278, Y 60, 62, 65-66)

ELEDHWEN (sind. «elfio-lśniąca») Przydomek -> Morweny. (S 147, 197,215)

ELEMMIRE (PE-?) Elf Vanyar, autor Aldudenie. (S 74)

ELEMMIRE (quen. «gwiazda-klejnot») Gwiazda stworzona przez Vardę podczas

przygotowań do przebudzenia Elfów. (S 47)

ELENDE (quen. «elf-środek»?) -» Eldamar. (S 105)

ELENDIL (zm. 3441 DE) Dunadan z Numenoru, syn Amandila z Andunie,

przywódca Wiernych, najszlachetniejszy z Dunedainów, którzy przeżyli upadek Numenoru.

Byt wielkim żeglarzem i przed odpłynięciem floty Ar-Pharazóna do Amanu zebrał swych

synów Isildura i Anariona oraz część Wiernych na statkach w pobliżu brzegów Numenoru.

Burza Odmiany Świata rzuciła go z czterema statkami do Śródziemia; wylądował w Lindonie.

Elendil stworzył tam Królestwo Arnoru, którym rządził osobiście, będąc też pierwszym

Najwyższym Królem Arnoru i Gondoru. Był jednym z wodzów Ostatniego Sojuszu i - obok

swego przyjaciela Gil - - galada - największym z jego wojowników. Oni i Gil-galad zginęli z

rąk Saurona na stokach Orodruiny, jednak zdołali pokonać swego nieprzyjaciela.

Mieczem Elendila był słynny Narsil.

Znany jako Elendil Smukły i Elendil Piękny. (120, 27, 62, 66, 182, 187, 238, II 41-42,

109-110, 138, 187, 192, 233, 253, 258, 266, III 20, 47, 110, 123, 222, S 253, 256-260, 270-

277)

ELENDILI (quen. «elf-przyjaciele») -> Wierni. (S 248, 250)

ELENDILMIR (quen. «Elendil-klejnot») -> Gwiazda Elendila. (III 294)

ELENDUR (quen., zm. 2 TE) Dunadan, najstarszy syn Isildura, poległ Bitwie na

Polach Gladden. (S 274)

ELENDUR (quen., zm. 777 TE) Dunadan, dziewiąty król Arnoru (652-777). (III 290)

ELENNA (quen. «ku gwiazdom», «gwiazda» + końcówka essivu - sa) -» Numenor

albo też nazwa wyspy, na której królestwo to zostało założone. (S 259)

ELENTARI (quen. «gwiazda-królowa») Przydomek Vardy. (1357, S 47, Y 59, 66)

ELENWE (quen., PE) Żona Turgona, matka Idril. Ze szczepu Vanyarow, wraz z

Wygnańcami wyruszyła do Śródziemia, zmarła w drodze przez Helcaraxe. (S 86, 129)

ELENYA (quen. «gwiazdy-dzień») Pierwszy dzień enquie we wszystkich

kalendarzach elfów, Dunedainów i pokrewnych.

W sindarinie zwany Orgilion, a przez hobbitów Sterrendei, później Sterday. (III 352)

ELERRiNA (quen. «gwiazda koronowana») -> Taniquetil. (S 37)

ELESSAR (quen. «elf-kamień») Imię, które przyjął -> Aragorn jako Król

Zjednoczonego Królestwa, przepowiedziane mu przez Galad - rielę oraz nadane przez lud

Gondoru podczas Wojny o Pierścień ze względu na dużą szmaragdową broszę, dar Arweny,

którą wówczas nosił. (1354, II 38, 102, III 56, 110,127, 145, 221-222, 226, 229)

ELFHELM (WoP) Jeździec Rohanu, dowódca eoredu, wraz z którym Eowina i

Merry dotarli na miejsce Bitwy na Polach Pelennoru. Później dowodził Rohirrimami

broniącymi Anórien, gdy Armia Zachodu ruszyła na Morannon. (III 94-95, 99-100, 103, 142,

220)

ELFHILDA [Elfhild] (zm. 2978 TE) Kobieta z Rohanu, żona króla Theodena, zmarła

przy porodzie ich jedynego dziecka, Theodreda. (III 317)

ELFICCY KOWALE [Elven-smiths] -> Gwaith-i-Mirdain. (S 264266)

ELFOWIE [Elves] Pierworodni, Starsze Dzieci Iluvatara, poczęte przez samego Eru

w trzecim temacie Ainulindale, najstarsza i najszlachetniejsza spośród ras rozumnych

Śródziemia. Obudzili się w Cuivienen pod gwiazdami snu Yavanny; tam odwiedził ich

Orome, który ich kochał, i Melkor, który porwał część z nich i wyhodował na orków.

Na początku Pierwszej Ery elfowie podzieliły się na dwie Hrupy: -> Eldarów, którzy

odpowiedzieli na wezwanie, podjęli Wielką Wędrówkę i zostali zaszczyceni życiem w

Amanie, oraz Avarich, którzy odrzucili wezwanie i stali się później pomniejszymi Elfami

Leśnymi. W Pierwszej Erze elfowie przeżywały rozkwit, lecz królestwa Eldarów w

Beleriandzie zostały zniszczone przez Morgotha, a w dalszych wiekach ich potęga

podupadała. W Drugiej i Trzeciej Erze część elfów wciąż żyła w wędrownych kompaniach,

przemierzając rozległe kraje, które ukochali, wielu jednak zgromadziło się w królestwach i

schronieniach, takich jak Lindon, Imladris, Leśne Królestwo czy Lórien, gdzie władcy

Eldarów panowali nad Elfami Leśnymi. Pod koniec Trzeciej Ery przybliżyło się panowanie

człowieka, a elfowie, pozostający w Śródziemiu, więdli i żyli w ukryciu. Jedynie w

Eldamarze Eldarowie żyją w pobliżu Valarów i będzie tak aż po Kres Świata.

Elfowie byli najpiękniejszymi ze wszystkich ziemskich stworzeń, a duchowo

przypominali Ainurów. Liczyli około sześciu stóp wzrostu, byli szczupli i wdzięczni, lecz

jednocześnie silni i odporni na trudne warunki zewnętrzne. Ich zmysły, zwłaszcza wzrok i

słuch, były znacznie bardziej czułe niż u ludzi. Elfowie, jak się zdaje, zapewne nie sypiali, a

ich umysł odpoczywał, śniąc na jawie lub wpatrując się w rzeczy piękne. Eldarowie, a

zapewne wszyscy elfowie, potrafili porozumiewać się bez słów, przekazując sobie myśli

bezpośrednio z umysłu do umysłu.

Elfowie kochali wszystko, co piękne, zwłaszcza cuda przyrody, a szczególnie zaś

wody Ulma i gwiazdy Elbereth, świecące w chwili ich przebudzenia. Ich ciekawość i żądza

wiedzy nie dawały się zaspokoić. Jednym z największych ich osiągnięć było nauczenie entów

mowy. Sami siebie nazywali Quendi (Mówiący), co świadczy o tym, jak wysoko cenili

możność porozumiewania się. Byli dobrzy z natury i odrzucali wszelkie dzieła zła, mogli być

jednak zwodzeni przez zło, jeśli wydawało im się ono piękne.

Z początku elfowie ze Sródziemia przychylnie odnosili się do ludzi, jednak po ich

zdradzie podczas Nirnaeth Arnoediad drogi obu ras rozeszły się, z wyjątkiem Edainów i ich

potomków. W ciągu trzech er doszło do trzech małżeństw między Edainami

- Encyklopedia Śródziemia i Eldarami oraz prawdopodobnie do kilku między

Edainami (zwłaszcza Dunedainami z Doi Amroth) a pomniejszymi elfami. Elfowie, z

wyjątkiem Noldorów, nigdy nie mieli wiele do czynienia z krasnoludami. Pościg za Noegyth

Nibin prowadzony przez elfów z Beleriandu, oraz zamordowanie Thingola i pogrom, jakiego

dokonały w Doriath krasnoludy z Nogrodu, były prawdopodobnie pierwszymi wydarzeniami

leżącymi u początków wrogości obu ras.

Elfowie mogli zostać zabici lub umrzeć ze smutku, jednak nie starzeli się ani nie

chorowali. Elf, który tracił życie, trafiał do Siedzib Mandosa, skąd mógł udać się do

dowolnego miejsca w Valinorze, ale nie mógł powrócić do Śródziemia. Daty śmierci elfów,

podawane w niniejszej Encyklopedii, są datami ich cielesnej śmierci w Sródziemiu. Los

elfów jest związany z Ea, nie mogą oni opuścić Kręgów Świata aż do Końca, kiedy to wraz z

Ainurami (a być może także wraz z ludźmi) wezmą udział w Drugiej Muzyce przed tronem

Iluvatara.

Elfowie posiadali Trzy Pierścienie Władzy, przechowywane przez troje największych

Eldarów.

Zwani także Starszymi Dziećmi Iluvatara, Pierworodnymi Iluvatara, Pierworodnymi,

Starszym Plemieniem, Starszą Rasą, Starszym Ludem, Pięknym Ludem, wesołymi elfami,

Baśniowym Ludem oraz Leśnym Ludem. Nazwa Eldarowie pierwotnie odnosiła się do

wszystkich elfów. (I 14-19, 36, 54, 56, 62, 214, 234, 278, II 47, 93, 77-78, 202, 308, III 53,

133, S 7, 16, 19, 24, 25, 29, 40, 41, 43, 47, 48, 51-53, 57, 58, 65, 66, 87, 90-92, 97, 100, 107,

114, 118, 121, 128, 134-136, 140, 144-147, 157, 160, 179-182, 187,191-193, 276)

ELFWIN (początek CE) Człowiek z Rohanu, dziewiętnasty król Rohanu (67-?)

Znany jako Elfwin Piękny. (III 318)

ELFY CIEMNOŚCI -> Moriquendi. (S 135)

ELFY GŁĘBOKIE, ELFY MĄDRE [Deep Elves, Deep-elves] -> Noldorowie. (H

125, S 51-53, 56-61)

ELFY LEŚNE [Silvan Elves] Plemiona elfów niebędące Eldarami, których znacznie

przewyższały liczebnością. Chociaż mniej szlachetne i mądre od Eldarów, Elfy Leśne byty

istotami dobrymi. Żyły w lasach lub w górach, a w Trzeciej Erze większość z nich

zamieszkiwała królestwa takie jak Lórien czy Leśne Królestwo, rządzone przez Eldarów,

chociaż niektóre wędrowały po wschodnich pustkowiach Śródziemia.

Elfy Leśne mówiły własnymi językami, które łączyło dalekie pokrewieństwo z

językami Eldarów.

Elfy Leśne można prawdopodobnie utożsamiać z Avarimi, chociaż nie jest

powiedziane, jak przybyły z okolic Cuivienen do Doliny Anduiny. Być może należały do nich

niedobitki tych -> Nandorów, którzy nie przenieśli się do Beleriandu.

Zwane także Elfami Puszczańskimi, Leśnymi Elfami, Leśnym Ludem i, w

przeciwieństwie do Eldarów, Elfami Wschodnimi. (I 693, 323, H 143, S 42)

ELFY MORSKIE [Sea-elves] -> Teleri, nazwani tak z powodu ich umiłowania do

statków i wybrzeży Belegaeru. (H 125, S 292)

ELFY PIĘKNE [Fair Elves] ->■ Vanyarowie. (S 51, 58)

ELFY PÓŁMROKU [Elves of the Twilight] -> Sindarowie. (S 55, 307)

ELFY PUSZCZAŃSKIE [Wood-elves] -> Elfy Leśne. (S 290)

ELFY SZARE [Grey-elves] -> Sindarowie. (III 372, 374, S 55, 87, 102, 107, 113,

118, 141, 156, 186,192,211)

ELFY ŚWIATŁA [Light Elves, Elves of the Light] Jedno z Trzech Plemion Eldarów,

niemal z pewnością -> Vanyarowie, którzy żyli w Valinorze w Świetle Amanu.

Także -> Calaquendi. (S, 2, 99, 102, H 125)

ELFY WSCHODNIE [East Elves] -> Elfy leśne. (III 371)

ELFOWEE WYSOKIEGO RODU [High Elves] -> Eldarowie. (I 9, 18, 27, 86, 330,

H 124)

ULFY Z FALAS [Elves of the Falas] -> Falathrimowie. (S 57)

ELFY ZIELONE [Green-elves] -> Laiquendi. (S 92, 107, 118, 134, 136, 146)

ELLADAN (sind. «elf-człowiek», 139 TE-?) Eldar, syn Elronda i Celebriany,

bliźniaczy brat Elrohira. Wraz z bratem uwolni! matkę z rąk orków w 2509 roku. Od tego

czasu bracia walczyli przeciw orkom wraz ze Strażnikami Północy, by pomścić cierpienia

matki. Podczas Wojny o Pierścień Elladan i Elrohir udali się na południe wraz z Halbaradem,

a potem towarzyszyli Aragornowi od Rohanu do Morannonu. Dzięki swej mądrości i

otrzymanym od ojca przed wyjazdem radom, Elladan i Elrohir brali udział w naradach

Dowódców Zachodu i prawdopodobnie można zaliczyć ich do tych Dowódców.

W Czwartej Erze Elladan i Elrohir pozostali w Imladris, a skoro nie towarzyszyli ojcu

za Morze, wydaje się, że wybrali los śmiertelników. (I 218, III 42-43, 53-55, 111, 226)

ELOSTIRION (sind. «gwiazda-straż») Najwyższa i najdalej wysunięta na zachód z -

» Białych Wież, w której przechowywano palantir ukazujący Nieśmiertelne Kraje. (S 271)

ELROHIR (sind. «elf-koń-władca», 139 PE-?) Eldar, syn Elronda i Galadrieli,

bliźniaczy brat -»Elladana. (1218, III 42-43,111, 226)

ELROND (quen. «gwiazda-kopuła», PE-) Jeden z Półelfów, syn Earendila i Elwingi,

brat Elrosa. Urodził się w Arvernien. Został pojmany przez synów Feanora, którzy

zaatakowali Arvernien, by odzyskać Silmaril. Zyska! przyjaźń Maglora i być może walczył w

Wielkiej Bitwie. Pod koniec Pierwszej Ery Valarowie pozwolili Elrondowi dokonać wyboru

rasy, do której chce należeć; zdecydował się dołączyć do elfów i stal się ich władcą o wielkiej

mocy i przenikliwej mądrości.

Mieszkał w Lindonie wraz z Gil-galadem do 1695 roku Drugiej Ery, kiedy to został

przezeń wysłany do Eregionu, by wspomógł tamto królestwo w walce z Sauronem. Po upadku

Eregionu w 1697 roku uciekł wraz z niedobitkami Noldorów na północ i założył Imladris

(Rivendell), które stało się, zwłaszcza po śmierci Gil-galada, jednym z głównych schronień

elfów w Śródziemiu. Podczas wojny Ostatniego Sojuszu był heroldem Gil-galada i stał przy

jego boku, gdy ten zginął.

W 100 roku Trzeciej Ery poślubił Celebrianę, córkę Galadrieli i Celeborna. Mieli troje

dzieci: Elladana, Elrohira i Arwenę. W ciągu tej ery wspomagał i doradzał Dunedainom

Północy, najpierw udzielając zbrojnego wsparcia Amorowi i Arthedainowi, a później dając

schronienie Dunedainom, zwłaszcza rodowi Isildura, swym dalekim krewnym. U schyłku

Trzeciej Ery odpłynął za Morze wraz z Ostatnią Wyprawą Powierników Pierścieni.

Nosił najpotężniejszy z Trzech Pierścieni, Vilyę, który otrzymał od Gil-galada. Znany

był jako Elrond Półelf i Mistrz Elrond. (I 9, 24, 27, 74, 167, 186, 336, II 45, III 43, 226-231,

238-241, 279-280, H 9, 40, 46-50, 76, 97, 149, 215-217, S 100, 231, 238, 244, 266-268, 274-

282)

ELROS (quen. «gwiazda-piana», PE-42 DE) Jeden z Półelfów, syn Earendila i

Elwingi, brat Elronda, urodzony 58 lat przed końcem Pierwszej Ery. Tak jak brat, urodził się

w Arvernien, został pojmany przez synów Feanora i zaprzyjaźnił się z Maglorem. Pod koniec

Pierwszej Ery wybrał on Przywilej Ludzi, został mu jednak dany czas życia aż 500 lat.

Elros poprowadził resztki Edainów do Numenoru i został pierwszym królem

Dunedainów (32-442). Jego potomkowie byli królami Numenoru, Arnoru, Arthedainu i

Gondoru.

Jako król nosił imię Tar-Minyatur. Zbudował cytadelę i wieżę królewską w

Armenelos. (III 287, S 230, 231, 238, 244, 248-254, 266, 270)

ELU Sindarińska forma imienia -» Elwe. (S 55, 87, 103, 219)

ELUCHIL (sind. «dziedzic Elu») przydomek -» Diora. (S 177, 221,222, 235)

ELURED (sind. «dziedzic Elu», PE) Eldar, syn Diora i Nimloth, brat -> Elurina.

Podczas ataku synów Feanora na Menegroth został wraz z bratem porzucony w lesie przez

sługi Celegorma.

Otych dwojgu dzieciach nigdy już nie usłyszano. (S 221, 222)

ELURĆy (sind. «Elu-wspomnienie», PE) Eldar, syn Diora i Nimloth, brat Elureda. (S

221, 222)

ELVENESSE Kraj elfów, być może Nargothrond lub Eldamar, ale raczej ogólne

określenie ziem wszystkich elfów.

Brak w polskim przekładzie Silmarillionu.

ri.wF

166

ELWE (zm. ok. 505 PE) Elf Teleri, jeden z największych władców elfów.

Przebudzony w Cuiviénen, był jednym z wysłanników wyprawionych przez Oromego, by

ujrzeli piękno Valinoru. Po powrocie namówił wielu członków swego ludu do podjęcia

Wielkiej Wędrówki i poprowadził ich wraz z bratem Olwern. Gdy jednak przybyli do

Ossiriandu, Elwe spotkał Melianę, jedną z Majarów. Porażony miłością do niej, popadł w

wieloletni trans. W tym czasie większość Telerich wraz z Olwern przeprawiła się za Morze.

Gdy Elwe ocknął się z transu, poślubił Melianę i zgromadził wokół siebie wielu

pozostałych Telerich, zakładając królestwo Doriath. Jako król Doriath i zwierzchni władca

Sindarów znany był jako Elu Thingol, Szary Płaszcz. W ciągu wielu lat Pokoju Ardy Thingol,

kierując się własną mądrością oraz przenikliwością Meliany, najął krasnoludów z Belegostu,

by pomogli mu zbudować wspaniały pałac Menegroth i napełnili bronią jego arsenał. W tych

szczęśliwych dniach urodziła się Lúthien, jedyne dziecko Thingola i Meliany, najpiękniejsze

spośród Dzieci Ilúvatara.

Po powrocie Morgotha i ścigających go elfów do Sródziemia, Thingol otoczył Doriath

Obręczą Meliany, gdy zaś dowiedział się o Bratobójstwie, odmówił jakichkolwiek kontaktów

z rodem Féanora i zabronił używania języka quenya w swym królestwie. Później zakazał też

Edainom wchodzić do Doriath. W ten sposób jego królestwo przetrwało wiele stuleci. Jednak

w końcu Thingol, nie chcąc oddać swej ukochanej Lúthien Berenowi, zażądał Silmarila jako

wykupu za córkę i w ten sposób ściągnął na siebie Przeznaczenie Noldorów, a z czasem coraz

bardziej był wciągany w wojny Beleriandu. Pojednany z Berenem, który uratował mu życie

podczas Polowania na Wilka, odrzucił żądanie synów Féanora, domagających się oddania

Silmarila, wspierał bezdomnych Edainów, zwłaszcza Túrina, Morwenę i Nienor, narażając się

na nienawiść i budząc trwogę Morgotha. Po upadku Nargothrondu Húrin dał Thingolowi

Nauglamir w podzięce za opiekę nad swoją rodziną. Gdy Thingol zdecydował się w ten

naszyjnik wstawić Silmaril, został zabity przez wykonawców tej roboty, krasnoludów z

Nogrodu, którzy pożądali bogactw jego ludu oraz skarbów Féanora.

Thingol był jedynym Sindarem, który widział Dwa Drzewa, dlatego zaliczany był do

Calaquendich. Jego wrodzona szlachetność została umocniona podróżą do Valinoru i

małżeństwem z Melianą. Był srebrnowłosy i najwyższy spośród Dzieci Iluvatara. Zazwyczaj

roztropny i bystry, jednak spotykając się z niesprawiedliwością łatwo wpadał w gniew i

unosił się pychą. Nosił miecz Aranruth.

Elwe miał przydomek Szary Płaszcz, co w ąuenya brzmiało Elwe Sindacollo lub

Singollo, w sindarinie - Elu Thingol, skąd pochodzi jego imię Thingol, najpowszechniejszej

używane w późniejszych dziejach. Zwany także Szarym Płaszczem oraz Ukrytym Królem. (S

51, 53-58, 87, 219, 220)

ELWINGA (sind. «gwiazda-pył», PE) Księżniczka Doriathu, córka Diora i Nimloth.

We wczesnej młodości uciekła przed inwazją Noldorów na Menegroth, podczas której zginęli

jej rodzice, i dorastała w Arvernien. Tam poślubiła Earendila i urodziła mu dwóch synów,

Elrosa i Elronda. Gdy synowie Feanora wkroczyli do Arvernien, rzuciła się wraz z Silmarilem

w morze. Ulmo ocalił ją, zamieniając w ptaka, w której to postaci odnalazła na morzu

Earendila. Wraz z trzyosobową załogą pożeglowali „Vingilotem” do Amanu, pokonując

Morza Cienia dzięki mocy Silmarila. Gdy Earendil wyruszył, by stanąć przed Valarami,

Elwinga rozmawiała z Telerimi z Aląualonde, krewnymi jej pradziada Elwego, których

później przekonała, by udostępnili swe statki Zastępom Valinoru.

Elwinga była pierwszą, która miała dokonać wyboru, jaki dano półelfowi i

zdecydowała się zostać jedną z Pierworodnych. Gdy Earendil wraz z Silmarilem zostali

przeniesieni na nieboskłon, osiadła w wieży na północnych wybrzeżach Amanu, skąd

wzlatywała na spotkanie męża, gdy ten zbliżał się do Ardy.

Znana jako Elwinga Biała. Mówiono o niej, że mogła rozmawiać z ptakami. (1190,

225, 234, S 141, 221, 222, 230, 231-234)

EMELDIRA [Emeldir] (sind., 5 st. PE) Kobieta z Pierwszego Rodu Edainów, córka

Berena, żona Barahira i matka Berena Jednorękiego. Gdy Dorthonion został nawiedzony

przez zło po Dagor Bragollach, poprowadziła kobiety i dzieci z Pierwszego Rodu do Brethilu,

choć sama wolałaby pozostać i walczyć.

Znana jako Emeldira o Męskim Sercu. (S 147)

EMNET WSCHODNI [East Emnet] Część Rohanu na wschód od rzeki Entwash. (II

32, 104)

EMNET ZACHODNI [West Emnet] Część Rohanu położona za zachód od rzeki

Entwash. (II 42)

EMYN ARNEN (sind. «wzgórza królewskiej wody») Wzgórza w południowym

Ithilien, naprzeciw Minas Tirith, po drugiej stronie Anduiny. Po Wojnie o Pierścień stały się

siedzibą książąt Ithilien. (III 18, 223)

EMYN BERAID (sind. «wzgórza wież») -» Wieżowe Wzgórza. (S 270,271)

EMYN MUIL (sind. «wzgórza-») Pagórkowata kraina po obydwu stronach Anduiny

powyżej Rauros, składająca się głównie ze stromych grzbietów i głębokich dolin, biegnących

z północy na południe. (I 353, 370, II 26, 95, 159, 204, III 26)

ENDERI (quen. «środek-dni») Dni, dodawane do kalendarza w środku roku, by

uczynić długość roku poprawną bez naruszania równej długości miesięcy.

W Rachubie Rivendell były trzy enderi między yâvië a quelle, a w latach

przestępnych - sześć. W Rachubie Królewskiej i Namiestnikowskiej dwa enderi zastępowały

w latach przestępnych loëndë, natomiast w Nowej Rachubie były trzy enderi między

Yavannië a Narquelië, z których drugi zwany był Loëndë. W Kalendarzu Shire

odpowiednikiem enderi było Lithe. (III 350)

ENDOR (quen. «środek-kraj») -> Śródziemie. (S 85, 314)

ENDÓRE (quen. «środek-kraj») -> Śródziemie. (III 222)

ENEDWAITH (sind. «środek-lud») Kraj na południe od Gwathló, prawdopodobnie

obejmujący także Dunland. Był częścią Gondoru do czasu wielkich powodzi z 2812 roku

Trzeciej Ery. Ludy, które żyły tam do tego czasu, wyemigrowały lub wymarły. (X)

ENGWAR (quen. «chorowici») -» Ludzie. (S 98)

ENNOR (sind. «środkowy-ląd») -> Śródziemie. (S 314)

ENQUIE (quen. «tydzień») Sześciodniowy rytualny tydzień Eldarów i

siedmiodniowy tydzień Numenorejczyków, Dunedainów i innych mieszkańców krajów

zachodnich. Nazwy poszczególnych dni w ąuenya brzmiały: Elenya,Anarya, Isilya, Alduya,

Menelya i Valanya lub Tarion. Nazwy Dunedainów były takie same z wyjątkiem czwartego i

szóstego dnia (Aldea, Earenya), Valanyabyło siódmym dniem.

Enąuie został przyjęty w całym Śródziemiu przez ludzi i hob - bitów. U hobbitów, a

zapewne także u innych ludów, głównym dniem byi Highdei (Valanya). (III 352-353)

ENTOWIE, ENTY [Ents] Pasterze drzew; niewątpliwie drzewa zamieszkane przez

duchy przywołane przez myśl Yavanny, aby były strażnikami olvarów do czasu Panowania

Ludzi. Natura entów była ściśle związana z gatunkiem drzew, którymi się opiekowali, oraz z

duchami drzew (-» Huornowie), których strzegli. Entowie przebudzili się w tym samym

czasie, co elfowie. Eldarowie pobudzili w nich pragnienie mówienia i nauczyli języków

ąuenya i sindarinu. W Pierwszej Erze entowie wędrowali po Beleriandzie i wschodnich

krajach, jednak tylko raz pojawili się na kartach historii, gdy pomogli zniszczyć armię

krasnoludów z Nogrodu, która złupiła Menegroth.

Gdzieś w Pierwszej lub Drugiej Erze entowie płci męskiej i żeńskiej rozdzielili się.

Żony entów przekroczyły Anduinę i hodowały swe ulubione rośliny: krzewy, trawy, drzewka

owocowe, kwiaty i warzywa - na terenach, zwanych później Brunatnymi Polami, natomiast

entowie mężczyźni opiekowali się wielkimi drzewami w rozległej puszczy, rozciągającej się

od Starego Lasu do Fangornu. Żony entów były bardzo poważane przez ludzi, których uczyły

sztuki uprawy ziemi, ale jakiś czas przed końcem Drugiej Ery ich ogrody zostały zniszczone,

a one same znikły.

W Trzeciej Erze entowie pozostali już tylko w lesie Fangom, starzejąc się bez nadziei

na potomstwo. Część entów „zdrzewia - ła”, przestała poruszać się i mówić, lecz niektórzy,

jak Drzewiec, pozostali czynni i czujni. Około 2950 roku Trzeciej Ery Saruman zaczął nękać

entów i wycinać drzewa w Fangornie; w 3019 roku Drzewiec, zdopingowany pojawieniem się

Merry’ego i Pippina, uznał, że trzeba coś przedsięwziąć. Poderwał do walki pozostałych

czynnych jeszcze entów i wraz z nimi zaatakował i zniszczył Isengard. W Czwartej Erze

entowie pozostali w lesie Fangom i powoli więdli.

Ent wyglądał jak 14-stopowe skrzyżowanie drzewa i człowieka, choć broda Drzewca

wydaje się być czymś wyjątkowym. Entowie przypominali różne drzewa, a poszczególni z

nich troszczyli się i czcili te drzewa, do których byli podobni. Do pewnego stopnia posiadali

też osobowość, jakiej można by oczekiwać po danym drzewie. Entowie nie umierali w sposób

naturalny; skórę mieli bardzo grubą, lecz można ich było spalić. Myśleli wolno i bardzo

wolno działali, lecz raz rozbudzeni, w ciągu sekund wyzwalali całą energię wiekowych

drzew. Mogli wtedy łatwo i szybko kruszyć skały i przemieszczać wielkie masy ziemi.

Odżywiali się napojami entów.

Mówili we własnym języku, choć znali też wiele innych, spośród których ich

ulubionym była ąuenya; mówili nim jednak na swój sposób.

Entami nazwali ich Rohirrimowie; w staroangielskim nazwa oznacza olbrzyma. Elfy

zwały ich (w sindarinie) onodrimami lub enydami (l.poj. onod).

Zwano ich też Pasterzami Drzew i Cieniem Lasu. (II 46, 67-87, 98-99, 146, 154-155,

157, 16-168, 170, 178-181, III 210, 231-235, 249)

ENTWASH Rzeka wypływająca z Fangornu i płynąca przez Rohan do Anduiny, do

której wpadała szerokim, bagnistym ujściem zwanym Ujściem Entwash. (I 353, 367, II 26, III

69)

ENYD -> Entowie. (III 374)

EÓL (sind., zm. 4 st. PE) Elf Teleri, krewny Elwego. Na początku Pierwszej Ery

mieszkał w Regionie, jednak źle się czuł w Doriath i po rozciągnięciu Obręczy Mełiany

przeniósł się poza jej obręb, do Nan Elmoth, zyskując zezwolenie Thingola na zamieszkanie

tam w zamian za miecz Anglachel. W Nan Elmoth został kowalem i nawiązał przyjaźń z

krasnoludami. Około 300 roku spotkał Aredhelę, sprowadził ją do siebie i poślubił. Mieli

jedno dziecko, Maeglina. Gdy Maeglin i Aredheła uciekli do Gondolinu, dotarł tam w ślad za

nimi. Turgon dał mu wybór między życiem w Gondolinie i śmiercią, on zaś wybrał to drugie,

usiłując też zabić Maeglina zatrutym grotem. Aredhela zasłoniła Maeglina swym ciałem i

zginęła, Eóla zaś strącono z Caragdur. W ostatnich słowach przeklął on Maeglina.

Eól był szlachetnym elfem, wielce uzdolnionym, ale też zawziętym i wyniosłym,

zwano go więc Ciemnym Elfem. Jego największym wynalazkiem był metal galvorn. (S 88,

128-133, 190)

fiOMER (2991 TE-63 CE) Człowiek, osiemnasty król Rohanu, syn Eomunda i

Theodwiny, siostrzeniec króla Theodena. Przed Wojną o Pierścień był Trzecim Marszałkiem

Riddermarchii, odpowiadającym za Marchię Wschodnią. Był dzielnym wojownikiem i

rozważnym człowiekiem, przyjaznym w stosunku do Gandalfa, nienawidzącym zaś Grimy. W

wyniku knowań Grimy popadł w niełaskę Theodena, później jednak jego lojalność została

potwierdzona. Podczas Wojny o Pierścień walczył dzielnie w Rogatym Kasztelu, na polach

Pelennoru i pod Morannonem; zaprzyjaźnił się wówczas z Aragornem. Theoden, śmiertelnie

ranny na polach Pelennoru, wyznaczył go swym następcą. Po Wojnie

0 Pierścień Eomer objął tron Rohanu i odnowił Przysięgę Eorla wobec króla

Elessara. Podczas swego długiego panowania dobrze rządził Rohanem i często walczył u

boku Elessara w obcych krajach.

W 3020 roku Trzeciej Ery poślubił Lothiriel z Doi Amroth, mieli co najmniej jedno

dziecko, Elfwina Pięknego. (II 37-44, 48, 63, 108, 111-136, 140, 147-148, 152, 170, 173, 177,

188, III 41, 44-46, 58, 61-63, 66, 68, 70, 72, 95-101, 106,112,118,122-125, 128-129, 134,

138-141, 147, 209, 215, 220, 223, 227-228, 230-231)

1 iOMUND (zm. 3002 TE) Człowiek z Rohanu, mąż Theodwiny, ojciec Eomera

i Eowiny. Był Głównym Marszałkiem Marchii, odpowiadającym za Marchię Wschodnią. Był

znany z zaciekłych nieostrożnych pościgów za orkami; podczas jednego z nich wpadł w

zasadzkę i zginął.

Pochodził ze Wschodniego Fałdu. (II 37, 43, 121-122, 128, 140, 173, III 105, 129)

EÓNWE (quen.) Majar, herold i chorąży Manwego. Często byt wysłańcem

Manwego, a po Wielkiej Bitwie - sędzią Eldarów i nauczycielem Dunedainów.

W walce był potężniejszy niż ktokolwiek na Ardzie. (S 28, 233, 235-237, 243, 265)

EORED Rohańska jednostka bojowa, składająca się z wojowników, służących pod

jednym dowódcą. Eored Eomera liczył 104 ludzi, co byto zapewne typowe. Wszystkie eoredy

były prawdopodobnie oddziałami jazdy. (II 39, 42, III 94, 99-101, 234)

EORL (2485-2545 TE) Człowiek, władca Eotheodów (2501-2510), pierwszy król

Rohanu (2510-2545). W 2510 roku, odpowiadając na wezwanie o pomoc Ciriona z Gondoru,

rozbił ze swymi jeźdźcami lud Balchoth i orków w Bitwie na Polach Celebrantu. W zamian

otrzymał Calenardhon, składając Przysięgę Eorla. Zginął w bitwie z Easterlingami na

Pagórach w Rohanie.

Był dzielnym wojownikiem i mistrzem w ujeżdżaniu koni. Jego koń Felaróf był

pierwszym z -» mearasów. Eorla zwano Młodym, bowiem wstąpił na tron w młodym wieku i

do końca życia zachował złote włosy. (II 111, 114, 116-118, 121, 134, 138, 146, 172-174,

193, III 51, 62-63, 65, 68, 100-101, 104, 128-230, 235-237)

EORLINGOWIE [Eorlings] -> Rohirrimowie, zwani tak, gdyż uważali się za

potomków Eorla. (II 123, 125, 138, III 101)

EOTHAIN (WoP) Człowiek z Rohanu, członek eoredu Eomera. (II 39, 43)

EOTHEOD Kraina w pobliżu źródeł Anduiny, zwana tak od -> Eotheodów, którzy

osiedlili się tam w 1977 roku Trzeciej Ery po upadku Angmaru. W 2510 roku ich władca,

Eorl Młody, powiódł armię do Gondoru i po zwycięstwie na polach Celebrantu osiadł ze

swym ludem w Rohanie. (III 312)

EOTHEODZI [Eotheod, The] Ludzie z Doliny Anduiny, spokrewnieni z Trzecim

Rodem Edainów. Pierwotnie żyli między Carrock a Gladden, ale w 1977 roku Trzeciej Ery,

pod wpływem przeludnienia i na wieść o upadku Angmaru, wywędrowali na tereny wokół

źródeł Anduiny. Wyparli żyjących tam orków i nazwali len kraj Eotheodem.

W 2510 roku wyruszyli pod wodzą Eorla do Gondoru, by wspomóc Ciriona w walce

przeciw Balchothom. Po zwycięstwie w Bitwie na Polach Celebrantu Jeźdźcy Eotheodu

otrzymali w nagrodę Calenardhon. Od tego czasu zaczęli nazywać się Eorlingami,

Ciondorczycy zaś zwali ich -» Rohirrimami. (III 312-318)

tfowiNA [Eowyn] (2995 TE-? CE) Kobieta z Rohanu, córka Komunda i Theodwiny,

siostra Eomera. Podczas Wojny o Pierścień spotkała i pokochała Aragorna. Gdy ten skierował

się na Ścieżki Umarłych, wpadła w rozpacz, była bowiem pewna, że zginął. Zrozpaczona,

będąc kobietą mężnego ducha, przebrała się za mężczyznę i pod imieniem Dernhelma udała

się z eoredem Elfhelma iloGondoru. Podczas Bitwy na Polach Pelennoru zdobyła wielką

sławę, zabijając, z pomocą Merry’ego, Wodza Nazguli i jego wierzchowca. Zła moc, która

ogarnęła ją w chwili kontaktu z Wodzem Nazguli, do czego dołożyła się gorycz lat

spędzonych na usługiwaniu niedołężnemu Theodenowi oraz beznadziejna miłość do

Aragorna, sprawiły, że księżniczka została dotknięta szczególnie ciężkimi konsekwencjami

Czarnego Tchnienia.

Aragorn uzdrowił ją dzięki liściom athelas, a podczas rekonwalescencji Eowina

poznała swą prawdziwą naturę. Odrzuciła pragnienie pozostania wolną, niezależną

wojowniczką, poślubiła l;aramira i została Panią Ithilien.

Eowina była bardzo piękna - wysoka, szczupła, wdzięczna, ozłotych włosach. Faramir

nazywał ją Białą Panią Rohanu.

Także -> Dernhelm. (II 113, 119-123, III 218-225, 236-237)

EPHEL BRANDIR (sind. «zewnętrzny płot Brandira») Otoczone ostrokołem osiedle

Haładinów, zbudowane pod koniec szóstego stulecia Pierwszej Ery na szczycie Amon Obel.

(S 259, 263-265, 374, 426)

liPHEL DtJATH (sind. «zewnętrzny-płot-mrok-cień») Góry tworzące zachodnią i

południową granicę Mordoru, wielki łańcuch długości 800 mil. Na północy stykały się z Ered

Lithui w przesmyku Isen i Cirith Gorgor.

Zwane w westronie Górami Cienia. (II228, 231, 240, III 144, S 144)

ERADAN (sind., zm. 2116 TE) Dunadan, drugi rządzący namiestnik Gondoru (2080-

2116). (III 291)

ERCHAMION (sind. «jedno-ręki») Przydomek Berena. (S 172, 174, 187, 222)

EREBOR (sind. «pojedyncza góra») Góra na wschód od Mrocznej Puszczy i na

zachód od Żelaznych Wzgórz. Została zasiedlona po raz pierwszy przez Thraina I, który

przybył tam z większością plemienia Durina po upadku Morii i założył Królestwo pod Górą

w 1999 roku Trzeciej Ery. Królestwo na pewien czas (od około 2190 do 2590 roku)

podupadło i wyludniło się, gdy królowie plemienia Durina osiedli w Ered Mithrin, jednak

smoki zmusiły Thróra do powrotu do Ereboru. Bogactwo i sława Ereboru rosła przez prawie

dwa stulecia, aż w 2770 roku Smaug zniszczył kra - snoludzkie królestwo. Smaug przebywał

w Ereborze ze swym skarbem aż do 2941 roku, gdy został wypłoszony przez Kompanię

Thorina i zabity przez Barda. Dain II odbudował królestwo, które znów stało się piękne, a

jego lud bogaty.

Podczas Wojny o Pierścień Erebor był oblegany przez armię Easterlingów, ale po

upadku Saurona krasnoludy i ludzie z Dale rozbili oblegające siły. W Czwartej Erze Erebor

był niepodległy, ale związany sojuszem i otoczony opieką Zjednoczonego Królestwa. Zwany

w westronie Samotną Górą lub Górą.

Także -» Niższe Sale, Frontowa Brama, Krucze Wzgórze. (I 22, II121, III 141)

ERECH Wzgórze w Lamedonie, na którym znajdował się -» Kamień Erech. Tutaj

Król Gór przysiągł wierność Isildurowi. Przez całą Trzecią Erę Erech było nawiedzane przez

Umarłych z Dunharrow.

Słowo erech jest pochodzenia przednumenorejskiego, pochodzi zatem z języka ludzi

Drugiej Ery. (III 48, 54, 139, S 102, 145, 154, 180, 182, 183, 215, 260, 271)

ERED ENGRIN (sind. «góry-żelazo») Góry wzniesione przez Melkora na północy

Śródziemia, pokryte śniegiem i lodem. Tworzyły wielki luk, otwarty od strony północy, a

Angband i -»

Thangorodrim byty położone na ich południowo-zachodnim skraju.

Zwane także Żelaznymi Górami lub Górami Żelaza. (S 112)

I RED GORGOROTH (sind. «góry zgrozy») Góry i przepaści na

południowym skraju Dorthonionu, zwane tak z powodu Ungolianty i jej potomstwa żyjących

w Nan Dungortheb u ich podnóży. IJeren był jedyną osobą, która przeżyła drogę przez Ered

Gorgo - roth.

Zwane też Gorgoroth bądź Górami Zgrozy. (S 78, 91, 116, 127, 155)

KRED LINDON (sind. «góry Lindon») -» Ered Luin. (S 9, 118,

119, 129, 134, 139, 184, 218, 221)

KRED LITHUI (sind. «góry popielne») Łańcuch górski stanowiący północną granicę

Mordoru, ciągnący się 400 mil na wschód od Morannonu.

Zwany w westronie Górami Popielnymi. (II228, III 158, 193)

liRED LÓMIN (sind. «echowe góry») Łańcuch górski w Śródziemiu w Pierwszej

Erze, biegnący na północny zachód od Eithel Ivrin i tworzący zachodnią granicę Hithlumu.

Był rozdzielony przez fiord Drengist.

Zwany także Echowymi Wzgórzami i Echowymi Górami. Nazwę tę nadano górom,

ponieważ zwielokrotniały każdy głośny krzyk z -» Lammoth. (S 101, 113)

KRED LUIN (sind. «góry błękitne») Łańcuch górski tworzący granicę między

Beleriandem a Eriadorem w Pierwszej Erze, później zaś - granicę między Lindonem a

Eriadorem. W Pierwszej Erze w pobliżu góry Dolmed w Ered Luin znajdowały się wielkie

miasta krasnoludów, Belegost i Nogrod. Zostały one jednak zniszczone, gdy podczas Wielkiej

Bitwy góry Ered Luin rozszczepiły się, a w powstałej wyrwie powstała zatoka Lhun. Także

później krasnoludy żyły w tych górach, a w latach 2810-2941 roku Trzeciej Ery przebywały

tu królowie plemienia Durina. W 1974 roku w opuszczonej krasnoludzkiej kopalni na północy

Ered Luin ukrywał się król Arvedui.

Zwane przez Noldorów Ered Lindon, w westronie Górami Błękitnymi lub

Księżycowymi. (S 9, 53, 87, 90, 107, 117, 118, 265, 266, 269, 270)

ERED MITHRIN (sind. «góry szare») Góry położone na północ od Mrocznej

Puszczy, siedziba smoków. Około 2200 roku Trzeciej Ery osiedliła się tam większość

plemienia Durina, ale już w 2589 roku krasnoludy zostały zmuszone przez smoki do ucieczki.

Góry te były także nawiedzane przez orków. Zwane Górami Szarymi. (II11, H 6, 105, 211)

ERED NIMRAIS (sind. «góry-bialy-róg») Pokryty śniegiem łańcuch górski w

Gondorze, ciągnący się na zachód od Minas Tirith niemal do Morza. Pierwotnie

zamieszkiwany przez ludzi spokrewnionych z -» Dunlendingami, w Trzeciej Erze mieścił

głównie schronienia Rohirrimów i Gondorczyków, takie jak Dunharrow i Hełmowy Jar. Przez

góry wiodły Ścieżki Umarłych.

Głównymi szczytami Ered Nimrais były Mindolluina, Dwimorberg, Nagi Wierch i

Trójróg; duże znaczenie miały też północne wzgórza sygnałowe Gondoru.

W westronie Ered Nimrais zwane były Białymi Górami. (1247,

II 266, 272, III 19, S 90)

ERED WETHRIN (sind. «góry cienia») Góry w północnej części Śródziemia

Pierwszej Ery, wschodnia i południowa granica Hithlumu. Silnie umocnione przez Fingolfina

przeciw Morgo - thowi.

Zwane także Górami Cienia. (S 101, 102, 110, 113, 121, 137, 144, 145, 147, 152, 161,

165, 179, 181, 183, 200, 203, 215)

EREGION (sind. «ostrokrzew-kraj») Kraina w Eriadorze między rzekami Glanduiną

i Bruinen, zajęta około 750 roku Drugiej Ery przez -» Gwaith-i-Mirdain. Jej stolicą było Ost-

in-Edhil. Spustoszona w 1697 roku tej ery podczas wojny elfów z Sauronem.

W westronie zwana Hollinem, gdyż rosło tam dużo ostro - krzewów. (I 57, 279)

.J

EREINION (sind. «latorośl królów») Pierwotne imię -> Gil-galada. (S 147, 184, 228)

ERELAS (sind. «pojedynczy liść») Czwarte z północnych wzgórz sygnałowych na

północy Gondoru. (III 16, 70)

ERELLONT (sind., ok. 600 PE) Żeglarz, towarzysz podróży Earendila. (S 232)

ERESSEA -> Tol Eressea. (I 235, III 211, S 58, 69, 238)

ERESTOR (sind., WoP) Elf z Rivendell, główny doradca Elronda. (I 231, 254-255,

257, III 232)

ERIADOR (sind. «-kraj») Część Śródziemia między Górami Mglistymi i Ered Luin,

na południu sięgająca rzek Gwathló i Glanduiny, a na północy - krainy Forodwaith. W

Pierwszej Erze był to obszar mało znany Eldarom, natomiast żyli tam ludzie, a Morgoth

utrzymywał w Eriadorze swoje siły. W Drugiej Erze Eriador długo pozostawał pod władzą

Saurona, lecz pod koniec tej ery powstało tu królestwo Arnoru.

W Trzeciej Erze Eriador był najpierw krajem kwitnącym i gęsto zaludnionym, jednak

w miarę upadania Gondoru, a także na skutek Wielkiej Zarazy i wojen z Angmarem, jego

ludność była dziesiątkowana. Pod koniec Trzeciej Ery nieliczni mieszkańcy skupieni byli w

Rivendell, Bree, -> Shire oraz innych rozproszonych osadach.

Także -> Minhiriath, Eregion, Cardolan, Rhudaur, Arthedain, Ettenmoors. (115-16,

26, 171, III 291-295, S 52, 53, 88, 90, 139, 249, 270, 274, 276, 281)

ERKENBRAND (WoP) Człowiek z Rohanu, pan Zachodniego Fałdu i Rogatego

Kasztelu, znany wojownik. Dowodził siłami Rohanu podczas Drugiej Bitwy u Brodów na

Isenie; po bitwie zebrał rozproszonych i dotarł do Hełmowego Jaru, zamykając pierścień

wojsk okrążających siły Sarumana w Bitwie o Rogaty Kasztel. (II 124, 138-140, 142, 148)

ERLING (ur. 2854 TE) Hobbit z Shire. Trzecie dziecko Holmana Zielonorękiego. (III

347)

ERUHINI (quen. «dzieci Eru») -» Dzieci Iluvatara. (S 288)

11 - Encyklopedia Śródziemia

ERUI (sind.) Rzeka w Gondorze, płynąca z Lossarnach do Anduiny. Stanowiła

południową granicę Ithilien. (III 136, W 192)

ERUSEN (quen.?, sind.?) -» Dzieci Ilüvatara. (Y 66)

ERYN LASGALEN (sind, «las zielonych liści») Nazwa nadana Mrocznej Puszczy po

jej oczyszczeniu w 3019 roku Trzeciej Ery. Jej południowa część, rządzona na początku

Czwartej Ery przez Celeborna, zwana była Wschodnim Lórien, zaś część położona na północ

od gór stanowiła Leśne Królestwo. Część położoną między nimi zamieszkiwali Beorningowie

i Leśni Ludzie. (III 338)

ERYN VORN (sind, «czarne lasy») Puszcza na wybrzeżu Minhiriath na południe od

ujścia Brandywiny. (X)

ESGALDUINA [Esgalduin] (sind, «zaslona-rzeka») Rzeka w Bele - riandzie, płynąca

na południe z Dorthonionu do Menegroth, a dalej na zachód, do Sirionu. Miała co najmniej

jeden wodospad, powyżej Menegroth. Była w pewien sposób zaczarowana. Zwana także

Rzeką Elfów. (1 187, 189, S 116, 174, 206, 220)

ESGAROTH Miasto, zamieszkane przez ludzi, położone nad Długim Jeziorem. Jego

usytuowanie było korzystne dla prowadzenia handlu; miasto dostarczało żywność i napoje z

zachodu i południa do Ereboru i Leśnego Królestwa, tędy też przepływały produkty z Ereboru

i Dale. Zniszczone przez Smauga w 2941 roku Trzeciej Ery, później zaś odbudowane dzięki

złotu ze smoczego skarbu.

Miastem rządził rządca, wybierany przez ludność, czy raczej przez bogatych

miejscowych kupców.

Było zbudowane z drewna na palach, wbitych w dno Długiego Jeziora. (I 42, H 163,

178, 181, 186, 191, 223)

ESSE (quen. «imię») Alternatywna nazwa tengwy 6 (nr 31), używanej wtedy, gdy

znak oznaczający „ss” po quenejskiej głosce „z” (jak w aze) zmieniał się w „r” (III 361, 365)

ESTE (quen. «odpoczynek») Jedna z Valier, żona Lóriena. Poświęciła się leczeniu i

kojeniu zmęczenia oraz źródłom i sadzawkom w ogrodach Lóriena. Ubierała się na szaro. (S

24, 26, 29, 62, 94, 95)

ESTEL (sind. «nadzieja») Imię, pod którym -> Aragorn II był znany w młodości, co

miało ukryć przed Sauronem fakt, iż był on dziedzicem Isildura. (III 307, 311)

ESTOLAD (sind. «obóz») Kraina w Beleriandzie Wschodnim, na południe od Nan

Elmoth, a na wschód od Celonu. Tu były pierwsze siedziby Pierwszego i Trzeciego Rodu

Edainów w Beleriandzie, a Haladinowie przybyli tutaj z Dor Caranthir. Choć większość

Edainów później zamieszkała w innych stronach, część z nich pozostała w Estoladzie do

czasu podboju Beleriandu Wschodniego podczas Dagor Bragollach. (S 140)

ETHIRANDUIN (sind.) Delta Anduiny w południowym Gondorze. Zwana w

westronie Ujściem Anduiny. (I 377, III 398)

ETHRING Bród lub miasto nad Ringló, na drodze z Erech do Pelargiru. (III 398)

ETHUIL (sind.) Sindarińska forma -> tuile. (III 350)

EVENDIM [Hills of Evendim] Wzgórza na północ i południe od jeziora Evendim.

Przypuszczalnie zwane w sindarinie Emyn Ne - nuial. (II 8)

EVENDIM Nazwa, nadana -» undóme w Shire. (III 353)

EVERHOLT Miejsce w lesie Firien. (III 316)

EZELLOHAR (quen.) Zielone wzgórze przed zachodnią bramą Valimaru, na którym

rosły Dwa Drzewa. Ezellohar sczerniało po zatruciu Drzew.

Zwane także Corollaire i Zielonym Wzgórzem. (S 37, 45, 73, 75, 76)

F

FAELIVRIN (sind.) Imię nadane -> Finduilas przez Gwindora, nawiązujące do

blasku na Eithel Ivrin. (S 198)

FAERIE Kraj elfów, wymieniony w wierszu Bilba Wędrówka. Zbieżność z realnymi

miejscami w którejkolwiek erze jest zapewne przypadkowa. (TB 143)

FAIRBAIRN ELFSTAN (ur. 34 CE) Hobbit z Shire, najstarszy syn i dziedzic

Fastreda i Elanor, pierwszy z Fairbairnów z Wież. Był prawdopodobnie Opiekunem Marchii

Zachodniej.

Imię Elfstan po hobbicku znaczy Kamień Elfów; prawdopodobnie zostało nadane na

cześć króla Elessara. (I 26)

FAIRBAIRNOWIE Z WIEŻ [Fairbairn of the Tower] Rodzina hobbic - ka,

potomkowie Elfstana Fairbairna, syna Fastreda z Greenholm, i Elanor Gamgee. Byli

Opiekunami Marchii Zachodniej, przechowywali też, uzupełniali i kopiowali Czerwoną

Księgę Marchii Zachodniej. Mieszkali w Undertowers. Byli znani z „elfickiej” urody

dziedziczonej po Elanor. (I 26, III 342, W 165)

FAJKOWE ZIELE [Pipe-weed] Tytoń Śródziemia. Sprowadzony tam z Numenoru,

rósł obficie w Gondorze, natomiast na Północy tylko dzięki wielkim staraniom, w zacisznych

miejscach - takich jak Longbottom i Bree. W Gondorze fajkowe ziele było cenione za

delikatne kwiaty, a pierwszymi, którzy zaczęli je palić, byli hobbici, zapewne z Bree.

Krasnoludy, Strażnicy Północy, Gandalf i inni wędrowcy przejęli ten zwyczaj w gospodzie

Pod Rozbrykanym Kucykiem, a około 2670 roku Trzeciej Ery Tobold Hornblower zaczął

uprawiać fajkowe ziele w Shire. Z Drużyny

Pierścienia gorliwymi palaczami byli Gandalf, Aragorn, Merry, Pippin i Gimli,

natomiast Legolas, zapewne tak jak wszystkie elfy, nie pochwalał tego nawyku.

Do znanych odmian fajkowego ziela z Południowej Ćwiartki należały Liść

Longbottom, Stary Toby oraz Gwiazda Południa. W Bree rosła odmiana Southlinch.

Zwane także Liśćmi z Shire. W Gondorze zwano je galenas (nazwa sindarińska), lub

pachnącą psianką, a w westronie fajkowym liściem. (119-20, II153, III 130-131)

FALAS (sind, «wybrzeże») Wybrzeża Beleriandu na południe od Nevrastu, zwłaszcza

wokół ujścia Brithon i Nenning, ojczyzna -» Falathrimów, rządzonych przez -> Cirdana.

Głównymi portami Falas były Brithombar i Eglarest. (S 57, 89, 91-92, 102, 114, 152, 179,

184, 199, 270)

FALASTUR (quen. «wybrzeża-pan», zm. w 913 TE) Dünadan, dwunasty król

Gondoru (830-913), pierwszy z Królów Żeglarzy. Jego pierwotne imię brzmiało Tarannon;

koronował się jako Falastur, by upamiętnić swe zwycięstwa jako wodza wojsk Gondoru.

Zapoczątkował politykę morską, trwającą do 1200 roku; budowano wówczas wielkie floty i

rozciągano panowanie Gondoru wzdłuż wybrzeży zatoki Belfalas, a nawet dalej na południe.

Był pierwszym bezdzietnym królem; jego następcą był jego siostrzeniec, Eärnil. (III 290, 295)

FALATHAR (sind, «wybrzeże-», ok. 600 PE) Żeglarz, towarzysz Eärendila. (S 232)

FALATHRIMOWIE [Falathrim] (sind, «wybrzeża-ludzie») Sindaro - wie żyjący w

Falas (część Beleriandu) w Pierwszej Erze. Byli to Teleri, których Osse przekonał, by

pozostali w Śródziemiu, ale podczas Bitew o Beleriand ich szeregi zostały zasilone przez

Sindarów i Noldorów, uciekających przed Morgothem. Byli oni pierwszymi żeglarzami i

szkutnikami Śródziemia. Pod panowaniem Cirdana żyli pomyślnie przez wiele lat, choć Falas

zostało najechane przez orków Morgotha między pierwszą a drugą bitwą, a Falathrimowie

musieli wycofać się do umocnionych portów. W ciągu Pierwszej Ery budowali oni wszystkie

statki używane przez ludzi i elfy z Beleriandu. Wysłali też wojsko na pomoc Lidze

Maedhrosa.

Gdy Falas zostało zdobyte w 474 roku Pierwszej Ery, ocalali Falathrimowie przenieśli

się na wyspę Balar, gdzie w dalszym ciągu budowali statki i wspomagali elfów i ludzi.

Zwani też Elfami z Falas i Elfami z Portów. (S 57)

FALLOHIDE’OWlE [Fallohides] Najmniej liczny szczep hobbi - tów. Około 1150

roku Trzeciej Ery opuścili oni swą dawną ojczyznę nad górną Anduiną, przekroczyli Góry

Mgliste na północ od Rivendell i weszli do Eriadoru, gdzie zmieszali się z innymi hobbitami.

Z racji swej skłonności do przygód często stawali na czele innych hobbickich szczepów.

Marcho i Blanco, założyciele Shire, byli Fallohide’ami, podobnie jakTookowie,

Brandybuckowie i Bolgerowie. Krew fallohidzka płynęła też w żyłach Bilba i Froda

Bagginsów.

Fallohide’owie byli wyżsi i smuklejsi od innych hobbitów, mieli też jaśniejszą skórę i

włosy. Lubili drzewa i lasy, mieli większe zdolności artystyczne niż rzemieślnicze. Byli też

przyjaźniej nastawieni do elfów niż inni hobbici. (115-16)

FALMARI (quen. «ci od fal») -* Teleri. (S 51)

FAŁD [Folde] Część Rohanu w pobliżu Edoras, domena rodziny królewskiej. (III 69)

FANGORN (sind. «broda-drzewo») Ent, strażnik lasu Fangorn. W czasach Wojny o

Pierścień był najstarszym spośród entów, a zarazem najstarszą żyjącą istotą w Śródziemiu. To

on wpłynął na entów, by zaatakowali Sarumana podczas Wojny o Pierścień; on też zapewne

wysłał huornów pod Rogaty Kasztel.

Był brodaty; wydaje się, że wyglądał jak wiecznie zielone drzewo.

Zwany w westronie Drzewcem, a przez Celeborna - Najstarszym. (II 67, III 237)

FANGORN [Fangorn Forest] Wiekowa puszcza na południowych krańcach Gór

Mglistych, nad rzeką Entwash i Limlight, będąca wschodnią resztką wielkiej puszczy,

niegdyś pokrywającej cały Eriador i wkraczającej do Beleriandu. W czasach Wojny

0 Pierścień żyli tu entowie. W ostatnim stuleciu Trzeciej Ery or - kowie z

Isengardu wyrządzili w Fangornie wielkie szkody, jednak zniszczenie Isengardu przez entów

podczas Wojny o Pierścień położyło kres ich działalności.

Fangom był lasem dzikim, w widoczny sposób starym. Do niektórych jego ostępów

nigdy nie dotarł cień Wielkich Ciemności.

Nazwę swą zawdzięcza entowi Fangornowi (Drzewcowi), najstarszemu z entów,

żyjącemu w czasach Wojny o Pierścień, strażnikowi tego lasu. Przez Rohirrimów zwany był

Fangornem

1 Lasem Fangorna; zaś sam ent Fangom określał go mianem Ambarona,

Tauremorna, Andalóme i Tauremornalóme. (I 353,

II 26, 62, III 46)

FANTASIE Kraina, przypuszczalnie fantastyczna, wymieniona w wierszu Bilba

Wędrówka. (TB 143)

FANUIDHOL (sind. «chmurna-głowa») Elficka nazwa -» Bundushathura. Inaczej

zwany Fanuidholem Szarym. (1270-271)

FANUILOS (sind. «fana-zawsze-biała») -> Varda. (Y 66)

FARAMIR (quen.? «-klejnot», zm. 1944 TE) Dunadan z Gondoru, syn króla

Ondohera, zginął w bitwie z Woźnikami. (III 299)

FARAMIR (2983 TE-82 CE) Dunadan z Gondoru, drugi syn Denethora II. Był

człowiekiem szlachetnym, rozważnym, miłośnikiem wiedzy i muzyki, a także znawcą

ludzkich umysłów. W odróżnieniu od swego brata Boromira nie cenił walki dla niej samej,

był jednak dzielnym wojownikiem, kochanym przez żołnierzy. Popadł w niełaskę u ojca ze

względu na łagodny charakter i uwielbienie dla Gandalfa.

Przed Wojną o Pierścień był wodzem strażników Ithilien. Podczas Wojny dowodził

odwrotem z Osgiliath do Minas Tirith przed oblężeniem Gondoru. Dotknięty Czarnym

Tchnieniem o mało nie został spalony przez ogarniętego szaleństwem Denethora. Uratowany

przez Beregonda i Gandalfa i uzdrowiony przez Aragorna. Podczas rekonwalescencji spotkał

i pokochał Eowinę, którą poślubił po zakończeniu wojny. Po powrocie króla do Gondoru

został mianowany namiestnikiem Gondoru, księciem Ithilien i władcą Emyn Amen. (126,

II246-284, 295, III 22, 27, 32, 34, 39, 73-91, 113-131, 145-146, 172, 181, 197, 219-229, 233)

FARIN (2560-2803 TE) Krasnolud z rodu Durina, syn Borina, ojciec Fundina i

Gróina. (III 324)

FASTITOCALON Hobbicki wiersz znaleziony na marginesie Czerwonej Księgi

Marchii Zachodniej. Prawdopodobnie jedna z opartych na nonsensownym humorze

rymowanek. (TB 173-174)

FASTITOCALON Prawdopodobnie mityczny olbrzym, zwierzę, ostatni z

Żólwiorybów, wymieniony w hobbickim wierszu o tym samym tytule. Byt brany za wyspę

przez żeglarzy, którzy tonęli, gdy się zanurzył. (TB 173-174)

FASTRED (2858-2885 TE) Człowiek z Rohanu, syn króla Folcwine’a, bliźniak

Folcreda. Wraz z bratem dowodził armią Rohanu, wyprawioną na pomoc Gondorowi przeciw

Haradrimom. Obaj bracia zginęli w Bitwie u Brodów na Porosie, w której nieprzyjaciel został

rozgromiony. (III 316)

FASTRED (zm. 3019 TE) Człowiek z Rohanu, poległ w Bitwie na Polach Pelennoru.

(III 112)

FASTRED Z GREENHOLM (1 st. CE) Hobbit z Shire. W 31 roku poślubił Elanor

Gamgee; w trzy lata później urodził się ich syn, Elfstan Fairbairn. W 35 roku został

pierwszym Opiekunem Marchii Zachodniej, a rodzina przeniosła się do Undertowers. (III

342)

FEANÄRO (quen. «duch-ognień») Imię, jakie Miriel Serinde nadała swemu

jedynemu synowi. Sindarińska forma tego imienia, zapisana w historii, brzmiała -» Feanor. (S

292)

FĆANOR (sind, «duch ognia», zm. w PE) Książę Noldorów, jedyny syn Finwego i

jego pierwszej żony Miriel, najpotężniejszy z Noldorów i pod wieloma względami

największy wśród Dzieci Ilüvatara, zwłaszcza gdy chodzi o sprawność rąk i umysłu. Niestety,

był w równym stopniu skłonny do pychy, zazdrości i gniewu, jak do tworzenia. W Eldamarze

poślubił Nerdanelę, która urodziła mu siedmiu synów i powstrzymywała wybuchy jego

gniewu. W tym okresie, podczas Pełni Valinoru, Feanor, pouczony przez swego teścia,

Mahtana, oraz Aulego, dokonał swych największych wynalazków, tworząc tengwar oraz

rozwijając sztukę wytwarzania klejnotów i kryształów, zwłaszcza Silmarili; być może to on

stworzył też palantiry.

Melkor, pożądając Silmarili, zasiał niezgodę między Feanorem a jego przyrodnim

bratem Fingolfinem, doprowadzając Feanora do podniesienia broni na Fingolfina i

wystąpienia przeciw Valarom. Feanor został za to wygnany z Tirionu na 12 lat, mimo że

pogodził się z Fingolfinem. Choć przejrzał zamiary Melkora, pozostał nieufny wobec

Valarów i niezwykle rozmiłował się w Silmarilach. Po zatruciu Dwóch Drzew odmówił

użyczenia Valarom tych klejnotów, które zachowywały światło Drzew. Gdy zaś dowiedział

się o zamordowaniu Finwego przez Melkora i kradzieży Silmarili, zdecydował się wrócić do

Śródziemia w pogoni za Melkorem, sprzeciwiając się Valarom i składając straszliwą ->

Przysięgę Feanora, która doprowadziła później jego, jego synów i cały Beleriand do zguby.

Nie zważając na karę banicji ogłoszoną przez Manwego oraz Wyrok Mandosa, szalony

Feanor powiódł Noldorów, w pośpiechu i zadufaniu, doprowadzając do Bratobójstwa w

Aląualonde i porzucając Fingolfina w Aramanie.

W Śródziemiu Feanor zwyciężył w Dagor-nuin-Giliath, jednak zapamiętały w gniewie

lekkomyślnie ścigał uciekających orków w głąb Dor Daedeloth, gdzie został pokonany przez

Balrogów i śmiertelnie ranny. Ocalony przez synów, w pobliżu Eithel Sirion zmarł - on, który

poprowadził Noldorów „do ich największej sławy i najcięższego nieszczęścia”.

Jego pierwotne imię brzmiało Curufinwe, lecz zwano go Feanorem (w ąuenya

Feanaro), imieniem nadanym przez Miriel ze względu na jego ognistego ducha. (1289, II190,

S 59-69, 73, 75-86, 92, 93, 99-111, 116-124,127-130, 134, 136,143,145, 146, 158, 160, 166,

168, 171, 173, 177, 178-184, 218, 219-222, 225, 228-231, 236, 237, 266)

FEANTURI (quen. «duchy-władcy») Valarowie -» Mandos i -» Lórien. (S 26)

FELAGUND (khuz. felak «jaskinia», gundu «kopacz») Przydomek nadany ->

Finrodowi przez krasnoludów z powodu wydrążenia przezeń Nargothrondu. (S 59, 109, 119,

121, 124, 134-137, 140, 142, 145,152,155,157,159-166,173,192,199-202, 206,217,219)

FELARÓF (przed 2500-2545 TE) Koń, wierzchowiec króla Eorla, pierwszy z

mearasów. Będąc dzikim koniem w Eotheodzie, Felaróf zabił Leoda, ojca Eorla i wielkiego

poskramiacza koni, który usiłował go ujeździć. Ofiarował się Eorlowi w charakterze główsz -

czyzny za Leoda.

Zwany był ludobójcą, gdyż zabił Leoda, oraz ojcem koni jako protoplasta mearasów.

(II107, III 313)

FEN HOLLEN (sind. «zamknięte drzwi») Drzwi po zachodniej stronie szóstego

poziomu Minas Tirith, prowadzące na wewnętrzny dziedziniec świętego miejsca. Zwano je

tak, gdyż były zawsze zamknięte i strzeżone przez odźwiernego, a otwierane tylko na czas

uroczystości pogrzebowych.

W westronie zwane Zamkniętymi Drzwiami. (III 90, 91, 114)

FENGEL (2870-2953 TE) Człowiek, piętnasty król Rohanu (29032953). Był

kłótliwy, chciwy, łakomy i bardzo niepopularny. (III 316)

FENMARCH Bagnisty obszar w Rohanie wzdłuż strumienia Mering. (III 68)

FERNY Rodzina ludzi z Bree. (1153)

FERNY BILL (WoP) Człowiek z Bree, agent Sarumana. Po wywołaniu zamętu w

Bree w 3018 roku udał się do Shire, gdzie powierzono mu straż przy bramie na Moście na

Brandywinie. Wygnany z Shire przez Froda 30 października 3019 roku.

Zwany Dużym Człowiekiem Naczelnika. (I 163, 171, 176,

III 250, 252, 254, 259, 265)

FIU (2859-3015 TE) Krasnolud z rodu Durina, syn Dis i siostrzeniec Thorina II. Był

członkiem Kompanii Thorina, zginął wraz z bratem Kilim, broniąc ciała Thorina w Bitwie

Pięciu Armii. (III 324, H 16, 19, 33, 37, 40, 51, 79, 95, 109, 121, 149, 188)

FIMBRETHIL (sind. «cienka-brzoza») Jedna z żon entów, ukochana Fangorna.

W westronie zwana Gałęzinką. (II 77, 87)

FINARFIN (quen.) Książę Noldorów, trzeci syn Finwego. Jego matką była Indis.

Poślubił Earwenę z Telerich, wśród ich pięciorga dzieci byli Finrod i Galadriela. Finarfin

próbował nie angażować się w spory Noldorów w Eldamarze i niechętnie dołączył do pościgu

za Melkorem. Zniechęcony przez Bratobójstwo w Algualonde, które się dokonało za sprawą

Feanora, i przez Wyrok Mandosa, powrócił do Tirionu, gdzie uzyskał przebaczenie i władzę

nad pozostałymi na Zachodzie Noldorami. Poprowadził swój lud do Śródziemia w czasie

Wielkiej Bitwy.

Był najpiękniejszym i najmądrzejszym z synów Finwego. Także -> Ród Finroda. (S

59, 62, 67, 68, 80-85, 97, 104, 106,

107, 117, 123, 124, 127, 135,137,144-146, 158, 160, 166, 197, 198,237)

FINARPHIR -» Finarfin.

FINDARATO (quen. «włosy-znakomitość») forma imienia -» Finrod w quenya. (S

313)

FINDEGIL (sind. «-gwiazda», ok. 173 CE) Pisarz królewski z Gondoru. Wykonał

kopię Czerwonej Księgi Marchii Zachodniej dla thana Shire. (I 26)

FINDUILAS (sind. «włosy-», zm. 496 PE). Księżniczka Noldorów, córka Orodretha.

Kochała z wzajemnością Gwindora, lecz zakochała się w Turinie, gdy ten przybył do

Nargothrondu. Choć Turin nie kochał jej, Gwindor, umierając, powierzył mu opiekę nad nią i

przepowiedział, że tylko ona może ocalić Turina przed jego losem. Finduilas została

schwytana przez orków podczas pogromu Nargothrondu, jednak Turin, zwiedziony przez

Glaurunga, ruszył do Dor-lóminu po Morwenę i Nienor. Finduilas zginęła z ręki swych

porywaczy, gdy ci wpadli w zasadzkę Haladinów z Brethilu w pobliżu Przeprawy na

Teiglinie. Haladinowie pochowali ją na Haudgh-en-Elleth.

Gwindor zwał ją Faelivrin. (S 198-204, 207, 211)

FINDUILAS (2950-2988 TE) Kobieta z Gondoru, córka Adrahila z Doi Amroth, żona

Denethora II, matka Boromira

i Faramira. Była piękną i szlachetną kobietą, jednak tęskniła za Morzem i

swobodą Południa, bała się zaś Cienia Mordoru.

Zmarła 12 lat po poślubieniu Denethora w 2976 roku. (III 221, 305)

FINGLAS (sind. «włosy-liść», PE-?) Ent, jeden z trzech najstarszych, wciąż żyjących

w czasach Wojny o Pierścień. Pod koniec Trzeciej Ery rozespał się już i „zdrzewiał”. Był

pokryty włosami, podobnymi do listowia.

Zwany w westronie Liścieniem. (II 76)

FINGOLFIN (quen., zm. 455 PE) Książę Noldorów, drugi syn Finwego, jego matką

była Indis. Jego dziećmi byli Fingon, Turgon

i Aredhela. Mimo że został obrażony i zaatakowany przez Feanora w

Eldamarze, pozostał powściągliwy i wyrozumiały dla brata. Dołączył do buntu Noldorów na

prośbę swych synów i po to, by uchronić swój lud przed brutalnością Feanora. Poprowadził

także lud Finarfina.

Opuszczony przez Feanora w Aramanie podjął niebezpieczną przeprawę przez

Helcaraxe. Gdy wkroczył do Śródziemia, wzeszedł Księżyc, pod jego stopami rozkwitały

kwiaty, a siły Morhotha cofały się. Fingolfin jednak skromnie założył siedzibę w Hithlumie,

szykując się do długiej wojny. Po śmierci Feanora został ogłoszony Najwyższym Królem

Noldorów (1-455) i przez 100 lat kierował Oblężeniem Angbandu. Po wkroczeniu Edainów

do Beleriandu sprzymierzył się z Trzecim Rodem i pozwolił mu osiedlić się w Dor-lóminie.

i Podczas Dagor Bragollach Fingolfin i jego wojska zostali zmuszeni do

odwrotu z Ard-galen do Eithel Sirion i Ered Wethrin. W końcu, przewidując klęskę Noldorów

na wszystkich frontach, ogarnięty wściekłością i rozpaczą, ruszył samotnie przez Ard-galen

do Bramy Angbandu i wyzwał Morgotha na pojedynek. Zadał w nim Morgothowi siedem ran,

lecz w końcu został pokonany zabity. Jego ciało, odzyskane przez Thorondora, pochowano w

północnym Echoriath.

Fingolfin był najsilniejszym i najdzielniejszym spośród wspaniałych synów Finwego.

Jego sztandary były błękitne i srebrne. Nosił miecz Ringil. Zwano go Królem Północy. (S 59,

62, 67-69, 73, 80-86, 95, 101-105, 107-110, 113-116, 121, 124, 126, 129, 137, 141, 143,145-

148, 178, 185, 224)

li FINGON (sind., zm. 473 PE) Elf Noldor, syn Fingolfina, ojciec Gil-galada,

Najwyższy Król Noldorów Śródziemia (455-473 PE). W Eldamarze przyjaźnił się z

Maedhrosem, Angrodem i Aegnorem należał do grupy młodych książąt Noldorów, którzy

przyłączy się do pościgu za Morgothem i Silmarilami, choć nie kochali Feanora. Fingon

prowadził awangardę wojsk Fingolfina i brał udział w Bratobójstwie w Aląualonde.

Po powrocie do Śródziemia Fingon postanowił zakończyć rozłam między rodem

Feanora a resztą Noldorów i z pomocą Thorondora w bohaterski sposób uwolnił Maedhrosa z

okowów na ścianie Thangorodrimu. Następnie osiedlił się w Dor-lóminie (do czasu nadejścia

Edainów) i dzielnie walczył w Bitwach

0 Beleriand. Około 260 roku pokonał Glaurunga.

Został Najwyższym Królem po śmierci ojca w Dagor Bragollach; podczas Nirnaeth

Arnoediad został zabity przez Balrogów.

Pierwotna forma jego imienia (w ąuenya) brzmiała prawdopodobnie Findakano. (S 59,

80-86, 104, 105, 110-114, 116, 126, 133, 145, 147, 152,155,178-184, 228, 266)

1 FINROD (sind. «włosy-znakomitość», zm. 466 PE) Elf Noldor, najstarszy syn

Finarfina. W Eldamarze był zaprzyjaźniony z Turgonem niechętnie dołączył do buntu

Noldorów; jego ukochana, Amarie z plemienia Vanyarów, nie poszła wraz z nim na

Wygnanie.

Był jednym z wodzów wojska Fingolfina podczas długiego marszu do Śródziemia. W

Beleriandzie osiedlił się najpierw na Tol Sirion, gdzie zbudował Minas Tirith, lecz dzięki

wskazówkom Ulma odnalazł jaskinie Narogu i rozpoczął budowę Nargothrondu, stolicy

największego królestwa Noldorów w Beleriandzie, którego został królem.

Był pierwszym Eldarem, który spotkał Edainów; nauczał ich w Ossiriandzie. Walczył

w Bitwach o Beleriand; podczas Dagor Bragollach został okrążony przez orków na

moczarach Serech. Uratowany przez Barahira, dał mu pierścień, zwany odtąd Pierścieniem

Barahira, i zaprzysiągł pomoc dla jego rodu. Gdy później przybył do Nargothrondu Beren,

prosząc o pomoc, Finrod po rycersku wyruszył na spotkanie swego losu. Pokonany przez

Saurona w pojedynku na pieśni mocy, był uwięziony wraz

z Berenem w zbudowanych przez siebie lochach Minas Tirith. Został zabity przez

wilka, broniąc Berena. Pochowano go na Tol Sirion.

Był bardzo potężny, ale też mądry i sprawiedliwy. Był wielkim podróżnikiem.

Z powodu swych robót w Nargothrondzie zwany był przez krasnoludów Felagundem i

Władcą Jaskiń. Edainowie, których nauczał, zwali go Nóm, a za to, że oddał życie za Berena -

Wiernym

i Przyjacielem Ludzi. Oryginalna forma jego imienia brzmiała w ąuenya

Findarato. (I 86, S 59, 80, 82, 86, 104, 106-109, 114, 117, 119, 121, 123-125, 134, 137, 145,

164, 166, 194, 217-219)

FINWE (quen.) Elf Noldor, jeden z posłów wybranych przez Oromego, by odwiedzili

Aman, następnie przywódca Noldorów podczas Wielkiej Wędrówki. Miał dwie żony; z

pierwszą, Miriel, miał jednego syna, Feanora, z drugą, Indis - Fingolfina i Finarfina. Podczas

Pełni Valinoru był królem Tirionu. Serdecznie kochał Feanora i dzielił jego 12-letnie

wygnanie w Formenos, gdzie został zabity przez Melkora, broniąc skarbca swego rodu. (S 51,

56, 58, 59-62, 67, 69, 73, 76, 122)

FIORD DRENGIST [Firth of Drengist] -> Drengist. (S 86, 92)

FIRIEL (quen. «śmiertelna-kobieta», ok. 1940 TE) Kobieta z Gondoru, córka króla

Ondohera. W 1940 roku poślubiła Arvedui z Arthedainu. (III 299, TB 122)

FIRIEL (ok. 1000 CE) Hobbitka z Shire, córka Elanor i Fastreda. (TB 122)

FIRIEL Kobieta z Gondoru, bohaterka hobbickiego wiersza Ostatni statek, którego

temat pochodzi z Gondoru. Była bardzo piękna, toteż elfowie, odpływając za Morze, chcieli

ją zabrać ze sobą, jednak Firiel, będąc śmiertelniczką, nie mogła im towarzyszyć. (TB 187-

191)

FIRIEN [Firien Wood, Firienwood] Dąbrowa u podnóża Ered Nimrais, na granicy

Rohanu i Gondoru. Żył tam dzik z Everholt, póki nie padł z ręki Folki w 2864 roku Drugiej

Ery. Znajdowało się tu Halifirien, ostatnie wzgórze sygnałowe Gondoru. (III 68, 316)

FIRIENFELD (tłum. rohir. «góra-połe») Porosła trawą rozległa platforma przed

Dunharrow. (III 60)

FIRIMAR (quen. «śmiertelny-lud») Ludzie, zwani tak przez Eldarów. (S 98)

FIRITH Sindarińska nazwa -> quelle. (III 350)

FIRMAMENT [Firmament] Szczyty Pozaczasowych Siedzib, przeciwieństwo ->

Otchłani. (S 15, 65)

FLADRIF (sind. «skôra-kora», PE-) Ent, jeden z trzech najstarszych, wciąż żyjących

w czasach Wojny o Pierścień. Żył na zachód od Isengardu, a gdy Saruman stał się zły, Fladrif

został zraniony przez orków, którzy zabili wiele jego drzew. Następnie Fladrif wycofał się w

górne partie Fangornu i odmówił zejścia w dół. Prawdopodobnie przypominał brzozę.

W westronie zwany Okorcem. (II 76)

i FLAKONIK GALADRIEII [Phial of Galadriel] Kryształowe naczynko,

zawierające światło Gwiazdy Earendila zamknięte w wodzie ze źródła napełniającego

Zwierciadło Galadrieli. Frodo otrzymał je od Galadrieli jako pożegnalny dar, gdy opuszczał

Lórien podczas swej wyprawy. Flakonik lśnił jasno w ciemnych miejscach obdarzał siłą i

odwagą, a jego światło wzmacniała z kolei nadzieja i dzielność tego, kto go niósł. Dzięki

flakonikowi Frodo mógł pokonać swe pożądanie Pierścienia, Sam zaś użył go, by

przestraszyć i oślepić Shelobę. Flakonik pomógł też przełamać czar bramy wieży Cirith

Ungol. Po Wojnie o Pierścień Frodo zabrał go ze sobą na Zachód. (I 356, II 307)

FLÓI (zm. 2989 TE) Krasnolud, przybył do Khazad-dûmu z Balinem w 2989 roku i

zginął od strzały orka w bitwie pod Wielką Bramą. Wydaje się, że przed śmiercią zabił

znacznego przeciwnika, zapewne uruka lub trolla. Został pochowany nad Zwierciadlanym

Jeziorem. (I 307)

FOLCA (2804-2864 TE) Człowiek, trzynasty król Rohanu (2851-2964), wielki

myśliwy. Wybił ostatnich orków, pozostałych w Rohanie po najeździe z 2799 roku, a także

zabił dzika z Everholt. Zmarł od ran zadanych kłami tego dzika. (III 316)

FOLCRED (2858-2885 TE) Człowiek z Rohanu, syn króla Folcwine’a, bliźniaczy

brat -> Fastreda. (III 316)

FOLCWINE (2830-2903 TE) Człowiek, czternasty król Rohanu (2864-2903).

Odzyskał z rąk Dunlendingów obszar między Adorn a Iseną, a w 2885 roku wysłał armię,

dowodzoną przez swych synów, Fastreda i Folcreda, na pomoc Gondorowi w Bitwie u

Brodów na Porosie.

FOKELITHE Szósty miesiąc -> Kalendarza Shire, następujący przed Lithe, więc w

przybliżeniu odpowiadający naszemu czerwcowi. W Bree zwany Lithe. (III 348)

FOREYULE Ostatni miesiąc -> Kalendarza Shire, w przybliżeniu odpowiadający

naszemu grudniowi.

W Bree i Wschodniej Ćwiartce zwany Yulemath. (III 348)

FORGOIL (dunl. «słomiane łby») Określenie nadane Rohirrimom przez

Dunlendingów. (II 134)

FORLINDON (sind. «północne Lindon») Część Lindonu na północ od Zatoki

Księżycowej. W Drugiej Erze żył tam Gil-galad. (II 8, III 328, 329)

FORLOND (sind. «północny-port») Port na północnym brzegu Zatoki Księżycowej.

(III 118)

FORLONG (zm. 3019 TE) Człowiek z Gondoru, władca Lossarnach. Mimo

podeszłego wieku dzielnie walczył w Bitwie na Polach Pelennoru i, odcięty od swych ludzi,

poległ z rąk Easterlin - gów.

Zwany Forlongiem Grubym, ponieważ był opasły. Imię Forlong pochodzi z

przednumenorejskich języków ludzi z początku Drugiej Ery. (III 37, 112)

FORMEN (quen. «północ») Nazwa tengwy b (nr 10), używanej zazwyczaj na

oznaczenie kierunku północnego na mapach, także w tych językach, w których słowo

oznaczające północ nie zaczynało się tym znakiem. (III 361, 365)

FORMENOS (quen. «północ-cytadela») Twierdza i skarbiec rodu Finwego w

północnej części Yalinoru podczas lat wygnania

Feanora z Tirionu. Melkor ukradł stąd Silmarile i zabił Finwego. (S 69, 73, 76, 77,

122)

FORN Imię nadane -» Tomowi Bombadilowi przez krasnoludów. (1254)

FORNOST ERAIN (sind. «północna twierdza królów») Miasto na Wzgórzach

Północnych, druga stolica Arnoru i jego główne miasto w Trzeciej Erze. Fornost był też

stolicą i głównym miastem Arthedainu, został jednak zdobyty przez Angmar w 1974 roku.

Wyzwolony w rok później po Bitwie pod Fornostem, pozostał opuszczony, ponieważ

Królestwo Północy upadło.

Do roku 1974 w Fornoście przechowywano jeden z palan - tirów.

W westronie zwany Północnym Miastem (Norbury) lub Norbury Królewskim. Po

opuszczeniu znany jako Szaniec Umarłych. (116, 21, III 48, 246)

FOROCHEL (sind. «północ-») Zimne i jałowe obszary północy Śródziemia, około

300 mil na północ od Shire. Ich klimat był skutkiem działań Morgotha. W Trzeciej Erze

jedynymi mieszkańcami Forochel byli Lossothowie. (II 8)

FOROCHEL [Cape of Forochel] Cypel zamykający północno-zachodnią część ->

Lodowej Zatoli Forochel, azyl Lossothów. (III 293)

FOROCHEL -» Lodowata Zatoka Forochel. (II 8)

FORODWAITH (sind. «północ-łud») Ludzie z Pierwszej Ery, mieszkańcy Forochel i

innych obszarów na najdalszej północy Śródziemia; także - same te obszary. (II 8, III 293)

FORTY NA GROBLI [Causeway Forts] Umocnienia na Rammas Echor, strzegące

Grobli w czasach Wojny o Pierścień. Podczas Wojny o Pierścień Faramir bronił ich przed

armią Wodza Nazguli, ale zostały szybko zdobyte. (III 82, 337)

FRAM (ok. 21 st. TE) Człowiek, władca Eotheodów, syn Frumgara. Zabił smoka

Scathę i zdobył jego skarb. Później spierał się z krasnoludami, które żądały skarbu i zapewne

zginął z ich ręki. (III 313)

13 - Encyklopedia Śródziemia

FRAMSBURG Miasto lub twierdza na północy, u źródeł Anduiny, prawdopodobnie

warownia Eotheodów. (X)

FRAR (zm. 2994 TE) Krasnolud, przybył do Khazad-dumu wraz z Balinem. Zginął w

obronie Mostu Durina i Drugiej Sali. (1305)

FREA (2570-2659 TE) Człowiek, czwarty król Rohanu (26452659). (III 316)

FREALAF (2726-2798 TE) Człowiek, dziesiąty król Rohanu (2759-2798), pierwszy

z drugiej dynastii, syn Hildy, siostry króla Heima. Podczas najazdu Dunlendingów w 2758

roku schronił się w Dunharrow i wczesną wiosną 2758 roku niespodziewanym atakiem odbił

Meduseld i Edoras, zabijając Wulfa. W ciągu 2759 roku z pomocą Gondoru wyparł

Dunlendingów z Rohanu. Ponieważ król Heim i jego synowie polegli, Frealaf został królem.

Za jego panowania w Isengardzie osiadł Saruman, wspierając Rohan, wycieńczony

wojną w Wulfem i Długą Zimą. (III 316)

FREAWINE (2594-2680 TE) Człowiek, piąty król Rohanu (26592680). (III 316)

FRECA (zm. 2754 TE) Człowiek o mieszanej krwi Rohirrimów i Dunlendingów,

ojciec Wulfa. Był bardzo bogaty i potężny, posiadał wiele ziemi nad rzeką Adorn. Król Heim

nie ufał mu, gdy zaś Freca obraził go za odmowę oddania ręki córki królewskiej jego synowi

Wulfowi, zabił go. (III 314)

FRERIN (2751-2799 TE) Krasnolud z rodu Durina, drugi syn Thraina II, młodszy

brat Thorina II. Wraz z rodziną uciekł z Ereboru po ataku Smauga w 2770 roku i wędrował

wraz z plemieniem Durina aż do śmierci w Bitwie w Azanulbizar. (III 324)

FRERYNazwa ->Afteryule w Bree i Wschodniej Ćwiartce. (III 352)

FRODOSDREME -> Morski dzwon. (TB 125)

FROGMORTON Wieś we Wschodniej Ćwiartce przy Wielkim Wschodnim

Gościńcu. Była tam dobra gospoda Pod Pływającą Kłodą, a podczas rządów Lotha wieś stała

się bazą Pierwszego Oddziału Szeryfów Wschodniej Ćwiartki. (III 253)

FRONTOWA BRAMA [Front Gate] Główna brama Ereboru, z której wypływała

Bystra Rzeka. Była to jedyna brama Ereboru niezablo - kowana przez Smauga, który używał

jej, opuszczając podziemia. (III 326, H 54, 148, 152, 158, 174, 175, 188)

FRONTOWA BRAMA [Front Porch] Nazwa nadana przez orków z Gór Mglistych

jaskini, tworzącej główne wejście do ich tuneli. Wychodził na Wysoką Przełęcz i był

zbudowany krótko przed 2941 rokiem Trzeciej Ery. (H 54, 71)

FRÓR (2552-2589 TE) Krasnolud z ludu Durina, drugi syn Daina I. Zginął wraz z

ojcem zabity przez smoka w Ered Mithrin. (III 324)

FRUMGAR (ok. 1977 TE) Człowiek, wódz Eotheodów. W 1977 roku powiódł swój

lud na północ z pierwotnych siedzib między polami Gladden a Carrock do kraju nazwanego

potem Eotheod. (III 313)

FUINUR (sind. «ciemność-», ok. 3300 DE) Czarny Numenorejczyk, w Śródziemiu

stał się potężnym władcą Haradrimów. (S 272)

FUNDIN (2662-2799 TE) Krasnolud z rodu Durina, syn Farina, ojciec Balina i

Dwalina. Zginął w Bitwie w Azanulbizar. (III 324)

G

GABILGATHOL (khuz.) -> Belegost. (S 87)

GAD MORGOTHA [Worm of Morgoth] -» Glaurung. (S 224, 227)

GAERYS (sind. «morze-») Sindarińskie imię -> Ossego. (S 315)

GALABAS (tłum. hob.) -> Gamgee. (III 381)

GALADHRIEL (sind. «drzew-pani») Wariant imienia -» Galadriela, odnoszący się

do jej panowania w Lórien. (S 316)

GALADHRIMOWIE [Galadhrim] (sind. «drzewo-lud») Elfy, głównie Elfy Leśne, z

Lórien, rządzone przez Celeborna i Galadrielę. Od założenia Lórien w Drugiej Erze

Galadhrimowie żyli w spokoju i dobrobycie, aż do 1980 roku Trzeciej Ery, gdy po

uwolnieniu Balroga z Morii wielu Galadhrimów uciekło do Doi Amroth. W tych czasach

część Galadhrimów odpłynęła za Morze. Pozostali, choć zmuszeni do bardziej wojennego

życia, pozostali w Lórien do końca Trzeciej Ery. Po odpłynięciu Galadrieli za Morze, Lórien

opustoszało. Większość Galadhrimów odeszła z Celebornem do Wschodniego Lórien.

Galadhrimowie żyli na telain (-» talan), budowanych na drzewach Lórien. Mówili

dialektem sindarinu. W języku westron zwani byli Ludem Drzew.

Zwani także Galadrimami. (I 322-355)

GALADRIELA [Galadriel] (sind. «pani światła», PE-) Księżniczka Noldorów, córka

Finarfina. Była jedyną kobietą, która odegrała ważną rolę w debatach Noldorów po kradzieży

Silmarili. Pragnąc powrotu do Śródziemia, została jednym z przywódców wojsk Fingolfina.

W Śródziemiu mieszkała z Finrodem na Tol Sirion, lecz gdy ten przeniósł się do

Nargothrondu, wyjechała do Doriath, gdzie poślubiła Celeborna i poznała mądrość Meliany.

Miała jedno dziecko, Celebrianę. Po upadku Doriath prawdopodobnie uciekła do Arvernien

lub do Ujścia Sirionu. Była jedyną spośród przywódców zbuntowanych Noldorów, która

przeżyła Bitwy o Beleriand i której pod koniec Pierwszej Ery prawdopodobnie zakazano

powrotu do Valinoru.

W Drugiej Erze Galadriela przez jakiś czas mieszkała w Lindonie i Eregionie,

następnie stworzyła królestwo Lórien i została jego królową. Wzorem były tu dla niej Doriath

i Obręcz Meliany. Lórien trwało dzięki mocy Galadrieli i pierścienia Nenya, jednego z

Trzech, należącego do niej od chwili jego wykucia. W ciągu Drugiej i Trzeciej Ery Lórien

było zabezpieczone przed Sauronem, ponieważ moc Galadrieli pozwalała jej przenikać jego

umysł, podczas gdy jej umysł był dla niego zamknięty. Galadriela mogła więc obronić Lórien

przed atakiem każdej potęgi z wyjątkiem samego Saurona.

Podczas Wojny o Pierścień Galadriela udzieliła schronienia i ofiarowała wielkie dary

Drużynie Pierścienia, a także odrzuciła Jedyny Pierścień, ofiarowywany jej przez Froda. Z

tego powodu, a także ze względu na jej długotrwałą walkę z Sauronem, pod koniec Trzeciej

Ery Valarowie zezwolili jej na powrót do Valinoru. Jej wielowiekowe marzenie spełniło się w

3021 roku, gdy odpłynęła za Morze wraz z Ostatnią Wyprawą Powierników Pierścieni.

Galadriela była bardzo wysoka i najpiękniejsza spośród potomków Finwego, lecz - jak

cały ród jej matki - złotowłosa.

Jej imię w ąuenya brzmiało Altariel. Była zwana Panią Lórien, Galadhrielą, Panią

Lasu, Panią Galadhrimów, Czarodziejką ze Złotego Lasu (przez Grimę), Mistrzynią Magii

(przez Faramira), Białą Panią oraz Królową Galadrielą. (I 334-348, 352-356, 365-366, II44,

74, 96-97, 102, 112,122, 144,162, 204, 255, 294-295, 299, 307-308, 311, 315, 317-318, III

43, 172, 226, 229, 234-238,

267, 273-274, 279, 281, Y 60)

GALATHILION (sind. «drzewo-księżyc-białe») Białe Drzewo Eldarów, stworzone

dla nich przez Yavannę i zasadzone przed wieżą Mindon w Tirionie. Byio wzorowane na

Telperionie, ale nie świeciło. Celeborn otrzymał jedną z wielu jego sadzonek.

Zwane było Białym Drzewem, Srebrnym Drzewem, Drzewem Elfów Wysokiego

Rodu, Drzewem Tuny i Drzewem Tirionu. (III 225, S 58, 245)

GALBASI (oryg. hob.) -» Gamgee. (III 381)

GALDOR (sind., WoP) Elf z Szarych Przystani, wysłaniec Cirdana i jego

przedstawiciel podczas Rady u Elronda w 3018 roku Trzeciej Ery. (I 231, 240, 245, 254-255)

GALDOR (sind., zm. 462 PE) Adan z Trzeciego Rodu, starszy syn Hadora. Około

440 roku poślubił Harethę, ich synami byli Hurin i Huor. Galdor został wodzem Trzeciego

Rodu i dowódcą Eithel Sirion po śmierci ojca w 455 roku. Zginął od strzały podczas

oblężenia Eithel Sirion przez Morgotha.

Zwano go Galdorem Smukłym. (S 141, 145, 147, 150-152,

187, 197, 217, 235)

GALENAS (sind.) -> Fajkowe ziele. (I 20, III 131)

GALION (sind. ok. 2941 TE) Elf z Leśnego Królestwa, klucznik króla Thranduila. (H

134)

GALMÓD (ok. 30 st. TE) Człowiek z Rohanu, ojciec Grimy. (II113)

GALPSI (oryg. hob.) -> Gamgee. (III 381)

GAŁVORN (sind. «lśniący-czarny») Czarny, lśniący metal, wynaleziony przez Eóla.

Galvorn był kowalny, lecz twardy jak stal, nawet w postaci cienkiej blachy; stanowił więc

idealny materiał na zbroje. Ponieważ nie ma wzmianek o galvornie poza tymi, w których

mowa o Eólu, sekret jego wytwarzania musiał umrzeć wraz z nim. (S 128, 316)

GAŁĘZINKA [Wandlimb] -> Fimbrethil. (II 77, 87)

GAMGEE Niezbyt zamożna rodzina hobbicka z Shire. Nazwisko pochodzi od osady

Gamwich, skąd rodzina się wywodziła. W czasach Wojny o Pierścień jedna jej gałąź

mieszkała w Hobbitonie przy Bagshot Row nr 3. Najsławniejszym członkiem rodziny był

Samwise, przyjaciel i spadkobierca Froda Bagginsa i zięć

Tolmana Cottona. Był on równie zamożny, jak wpływowy; siedmiokrotnie wybierano

go Burmistrzem Shire. Jego dzieci stały się założycielami rodziny Gardnerów ze Wzgórza i

Fairbairnów z Wież.

Nazwisko Gamgee rozwijało się z pierwotnego Gamwich przez formy Gammidge i

Gammidgy. Oryginalna forma hobbicka brzmi Galpsi, a wcześniejsze - Galbasi i Galabas. (III

381-382)

GAMGEE BELL (ok. 30 st. TE) Hobbitka z Shire, żona Hamfasta Gamgee. Urodziła

mu sześcioro dzieci, w tym Samwise’a. Z domu Goodchild. (III 347)

GAMGEE BILBO (ur. 15 CE) Hobbit z Shire, dziesiąte dziecko Sama Gamgee. (III

347)

GAMGEE ELANOR (ur. 1 CE) Hobbitka z Shire, najstarsze dziecko Sama Gamgee.

W młodości była dworką królowej Arweny. W 31 roku poślubiła Fastreda z Greenholm, a w

35 roku przeniosła się wraz z mężem na Wieżowe Wzgórza, gdzie oboje żyli pod Górami

Wieżowymi. W 62 roku Elanor otrzymała od ojca Czerwoną Księgę Marchii Zachodniej,

przechowywaną następnie przez jej potomków, Fairbairnów z Wież.

Elanor zwano Piękną dla jej urody; miała jasne włosy. (III 227, 280-281, 347)

GAMGEE HALFRED (ur. 2969 TE) Hobbit z Shire, drugi syn Hamfasta Gamgee.

Przeniósł się do Północnej Ćwiartki. (III 347)

GAMGEE HAMFAST (2826 TE-8 CE) Hobbit z Shire, syn Hobsona Gamgee.

Poślubił Bell Goodchild i miał z nią sześcioro dzieci, wśród nich Samwise’a Gamgee. W

młodości przeniósł się do Hobbitonu, gdzie pracował jako ogrodnik wraz z kuzynem

Holmanem Greenhandem. Około 2960 roku został ogrodnikiem w Bag End. Znany byl ze

swej wielomówności i wiedzy o roślinach, zwłaszcza o ziemniakach.

W czasach Wojny o Pierścień zwano go Dziadunio i Stary Gamgee. Hamfast, w

skrócie Ham, to tłumaczenie oryginalnego hobbickiego imienia Ranugad (w skrócie Ran), co

znaczy «zo - stań-w-domu». (I 34, III 156, 248, 315)

GAMGEE HAMFAST (ur. 12 CE) Hobbit z Shire, czwarty syn a siódme dziecko

Sama Gamgee. (III 347)

GAMGEE HAMSON (ur. 2965 TE) Hobbit z Shire, najstarszy syn Hamfasta

Gamgee. Przeprowadził się do Tighfield, gdzie wraz ze swym wujem Andwise’em

Powroźnikiem pracował w tym rzemiośle. (III 347)

GAMGEE HOBSON (2885-2984 TE) Hobbit z Shire, syn Hoba Gammidge’a.

Podobnie jak ojciec był powroźnikiem w Tighfield.

Zwano go także Powroźnikiem Gamgee. (III 347)

GAMGEE MAY (ur. 2928 TE) Hobbitka z Shire, trzecie dziecko, a pierwsza córka

Hobsona Gamgee. (III 347)

GAMGEE MAY (ur. 2976 TE) Hobbitka z Shire, czwarte dziecko, a druga córka

Hamfasta Gamgee. (III 347)

GAMGEE MERRY (ur. 7 CE) Hobbit z Shire, czwarte dziecko a drugi syn Sama

Gamgee. (III 347)

GAMGEE PIERWIOSNKA [Primrose Gamgee] (ur. 15 CE) Hobbitka z Shire,

dziewiąte dziecko Sama Gamgee. (III 347)

GAMGEE PIPPIN (ur. 9 CE) Hobbit z Shire, piąte dziecko Sama Gamgee. Jego

właściwe imię mogło brzmieć Peregrin. (III 347)

GAMGEE ROBIN (ur. 20 CE) Hobbit z Shire, dwunaste dziecko Samwise’a

Gamgee. (III 347)

GAMGEE RÓŻA [Rose Gamgee] (3984 TE-62 CE) Hobbitka z Shire, druga córka

Tolmana Cottona. W 3020 roku poślubiła Samwise’a Gamgee i urodziła mu 13 dzieci.

Znana także jako Różyczka. (III 190, 194, 259-260, 265, 275-277, 280)

GAMGEE RÓŻ?V [Rose Gamgee] (ur. 5 CE) Hobbitka z Shire, trzecie dziecko

Sama Gamgee. (III 347)

GAMGEE RUBY (ur. 18 CE) Hobbitka z Shire, jedenaste dziecko Samwise’a

Gamgee. (III 347)

GAMGEE SAM -> Gamgee Samwise.

GAMGEE SAMWISE (2980 TE-?) Hobbit z Shire, najmłodszy syn Hamfasta

Gamgee. Podobnie jak jego ojciec, Sam był ogrodnikiem; kiedy Hamfast zestarzał się, Sam

zajmował się ogrodem w Bag End. W ten sposób poznał Bilba Bagginsa, który opowiadał mu

o swoich przygodach i nauczył czytać; umiłowanie elfów i legend zrodziło się u Sama

prawdopodobnie dzięki tej edukacji.

Z powodu jego zainteresowania takimi sprawami Gandalf wybrał go (przyłapawszy na

podsłuchiwaniu) na towarzysza Froda, z którym Sam miał się udać jako jego służący do

Rivendell w 3018 roku. Tam, w podobnych okolicznościach, został jednym z członków

Drużyny Pierścienia. Kiedy na Parth Galen Drużyna się rozpadła, jedynie Sam dotrzymał

towarzystwa Frodowi. W drodze do Mordoru Sam wiele razy udowodnił swoją lojalność i

oddanie. Kiedy Sheloba sparaliżowała Froda, Sam, myśląc, że jego pan nie żyje, wziął Jedyny

Pierścień i poprzysiągł kontynuować misję, nie dopuszczając w ten sposób, by Pierścień

wpadł w ręce orków. Chociaż Pierścień go kusił, Sam oparł się mu dzięki swemu zmysłowi

praktycznemu i uczciwości. Z pomocą flakonika Galadrieli Sam oślepił Shelobę i uratował

Froda z wieży Cirith Ungol, a następnie pomógł swemu panu dotrzeć do Oro - d ruiny.

Po Wojnie o Pierścień Sam wrócił do Shire i ożenił się z Różą Cotton. Mieli 13 dzieci,

między innymi Elanor Piękną i Froda Gardnera. Zamieszkali w Bag End, które Sam dostał od

Froda, gdy ten odjechał za Morze w 3021 roku. Dzięki sławie, którą zdobył w szerokim

świecie, przyjaźni z thanem i Dziedzicem Bucldandu, związkiem z Cottonami oraz

finansowej niezależności jako spadkobiercy Froda, Sam był siedem razy wybierany na

burmistrza Shire (7-56 CE). W roku 82 Czwartej Ery, po śmierci żony, Sam pożeglował za

Morze. Mógł to zrobić, ponieważ był Powiernikiem Pierścienia.

Sam miał żyłkę pisarską. Uzupełnił Czerwoną Księgę Marchii Zachodniej, napisał

także wiele wierszy.

Imię Sama w rdzennym hobbickim brzmiało Banazir. Zwykle skracano je do Ban.

(124, 26, 34, 36, 55-142, 147,151-180, 182202,211, 217, 224, 229, 260-383, II19, 21, 24,

44,197-327, III 58, 62, 80, 149, 154-202, 205-211, 229-281, TB 120)

GAMGEE STOKROTKA [Daisy Gamgee] (ur. 12 CE) Hobbitka z Shire, ósme

dziecko i czwarta córka Sama Gamgee. (III 347)

GAMGEE STOKROTKA [Daisy Gamgee] (ur. 2972 TE) Hobbitka z Shire, trzecie

dziecko i najstarsza córka Hamfasta Gamgee. (III 347)

GAMGEE TOLMAN (ur. 22 CE) Hobbit z Shire, najmłodszy syn Samwise’a

Gamgee.

Tolman był znany jako Tom. (III 347)

GAMLING (WoP) Człowiek z Rohanu, dowódca oddziału strzegącego Hełmowego

Jaru przed Bitwą o Rogaty Kasztel. Prawdopodobnie zastępca Erkenbranda.

Znany jako Gamłing Stary, z powodu podeszłego wieku. (II 128-129, 133-135, 140)

GAMMIDGE -> Gamgee. (III 381-382)

GAMMIDGE HOB (ur. 2846 TE) Hobbit z Shire, syn Wisemana Gamwicha.

Poślubił Rowan, najstarszą córkę Holmana Zielonorękiego, mieli co najmniej jedno dziecko,

Hobsona Gamgee.

Hob znany był jako Hob Gammidge Powroźnik oraz Stary Gammidgy. (III 347)

GAMMIDGY -> Gamgee. (III 381-382)

GAMWICH Nazwisko hobbickie, używane przez niezbyt zamożną rodzinę z Shire

około 2800 roku Trzeciej Ery. Pochodziło od nazwy wsi Gamwich.

Oryginalna forma hobbicka brzmiała Galbasi.

Także -> Gamgee. (III 381-382)

GAMWICH Wieś w Shire, z której pochodził Hamfast z Gamwich, protoplasta

rodziny Gamgee.

Gamwich to tłumaczona hobbicka forma oryginalnego hob - bickiego Galabas,

powszechnej nazwy wsi w Shire, oznaczającej «zwierzyna-wieś». (III 381-382)

GAMWICH WISEMAN (ur. 2800 TE) Hobbit z Shire, syn Hamfasta z Gamwich.

Przeniósł się do Tighfield, gdzie prawdopodobnie był powroźnikiem. (III 347)

GANDALF Jeden z -> Istarich, jako Gandalf Szary byt drugim pod względem mocy

w Bractwie. Można powiedzieć, że w największym stopniu przyczynił się do zwycięstwa sił

Zachodu nad Sauronem w Trzeciej Erze. Przez 2000 lat trudził się w tym celu, wiernie i

nieprzerwanie, a jego dalekowzroczność pozwoliła powołać do istnienia wiele sił, które

przeciwstawiły się Sauronowi w ostatecznej walce.

Przybył do Śródziemia około 1000 roku Trzeciej Ery; otrzymał wtedy od Cirdana

pierścień Narya, jeden z Trzech. Spośród wielu jego przygód i działań wymienimy tu jedynie

najważniejsze. W 2063 roku udał się z polecenia Białej Rady do twierdzy Doi Guldur jako

wywiadowca, lecz nie był w stanie ustalić, kto jest jej władcą. W 2580 roku dostał się tam

ponownie i odkrył, że panem Doi Guldur jest Sauron; wówczas to otrzymał od Thraina klucz

do Ereboru, a z twierdzy udało mu się uciec. Później, w 2941 roku, skłonił Thorina do próby

odzyskania Ereboru; celem Gandalfa było stworzenie na Północy silnego państwa, zdolnego

powstrzymać ataki sprzymierzonych z Sauronem Easterlingów. Fakt, że namówił Thorina do

wynajęcia Bilba Bagginsa jako włamywacza - co miało zapewne na celu zbudzenie uśpionych

sił hobbitów, które mógłby on później wykorzystać - pociągnęło za sobą daleko poważniejsze

skutki, gdyż Bilbo odnalazł Jedyny Pierścień. Gandalf podejrzewał, że ten właśnie klejnot jest

Jedynym, toteż od 2941 do 3001 roku z pomocą Strażników Północy czujnie strzegł Bilba i

całego Shire. W 3001 roku skłonił Bilba do przekazania Pierścienia Frodowi (był to czyn bez

precedensu, potwierdzający wysokie mniemanie Gandalfa o hobbitach), a w 3018 roku

zainicjował wyprawę ku Górze Przeznaczenia. Wywarł wielki wpływ na przebieg Rady u

Elronda, gdyż tylko on znał całą historię Pierścienia i wiedział o zdradzie Sarumana. Był

członkiem Drużyny Pierścienia, zginął, broniąc towarzyszy przed Balrogiem w Khazad-

dumie, jednak został przywrócony do życia w Śródziemiu jako Gandalf Biały, by zakończyć

swą misję. Podczas Wojny o Pierścień uwolnił Theodena spod złego wpływu Grimy,

wykluczył Sarumana z bractwa Istarich i udzielił nieocenionych rad władcom Rohanu i

Gondoru. W czasie Bitwy na Polach Pelennoru bronił bramy Minas Tirith przed Wodzem

Nazguli przez kilka kluczowych minut pomiędzy rozbiciem wrót a przybyciem

Rohirrimów.

Po zakończeniu Wojny o Pierścień jego zadanie byto wypełnione, a on sam odpłynął

za Morze wraz z Ostatnią Wyprawą Powierników Pierścieni.

Gandalf wyglądał jak siwowłosy, zgarbiony starzec w szarym płaszczu (po

zmartwychwstaniu jego strój i włosy były białe). Mógł łatwo uchodzić za mieszającego się w

nie swoje sprawy magika, czasem jednak objawiał swą prawdziwą moc i majestat. Przed

walką z Balrogiem jego ciało było niewątpliwie śmiertelne, podatne zarówno na rany od

zwykłej broni, jak i na działanie sił „magicznych”, natomiast jako Gandalf Biały nie mógł

zostać zraniony, a jego moc przeciwstawiania się potędze Niewidzialnego ogromnie wzrosła.

Gandalf wędrował głównie po krajach Zachodu i nie miał stałej siedziby. Najbardziej

ze wszystkich Istarich był związany z Eldarami i jako jedyny czarodziej rzeczywiście

troszczył się oistoty, które wydawały się mało ważne, jak hobbici czy drzewa. Był wielkim

mędrcem i - zapewne dzięki Naryi - władcą ognia. Był też nauczycielem i przyjacielem

Aragorna, którego wyróżniał spośród innych ludzi; obydwaj oni wielokrotnie sobie pomagali.

Od 2941 roku oprócz różdżki nosił słynny miecz Glamdring. W 3018 roku, po ucieczce z

Isengardu, obłaskawił Cienistogrzywego, największego spośród mearasów z Rohanu, i jeździł

na nim do końca Wojny o Pierścień.

Imię Gandalf nadali mu Ludzie z Północy. Elfowie zwali go Mithrandirem; w języku

westron zwano go Szarym Wędrowcem lub Szarym Pielgrzymem; krasnoludy zwali go Thar-

kunem, Haradrimowie Incanusem, Rohirrimowie Gandalfem Szarym; w różnych czasach i

miejscach zwano go także: Krukiem Burzy (nazwany tak przez Theodena i siebie samego),

Lathspell (Zła Nowina, przez Grimę), Szarym Głupcem (przez Denethora II, który nie lubił

go ze względu na jego przyjaźń z Thorongilem, swym rywalem z młodości). Podczas Wojny

o Pierścień zwany był też Przeciwnikiem Saurona i Białym Jeźdźcem. Jego prawdziwe imię,

nadane mu w młodości w Valinorze, brzmiało -» Olórin. Być może był Majarem. (122, 24-25,

36-40, 43-48, 51-54, 56-77, 80-83, 89-90, 106-110, 113, 133, 140, 150, 165-171, 204,

211314, 317-379, II 20, 22, 36, 40-41, 45, 50, 57, 68-69, 74, 94-127,

136, 138, 140-193, 232, 235, 238, 259, 266, 270, 274, 288, 295, 318, III 15-39, 43,

47, 59, 62, 64, 71-93, 107, 113-131, 138-151, 190, 202-210, 220, 222, 224, 226, 232-233,

235-249, 269, 280, S 278)

GAPA [Bumpkin] (WoP) Jeden z kuców, przygotowanych przez Merry’ego do

podróży Froda z Bucklandu do Rivendell w 3018 roku Trzeciej Ery. Został uprowadzony w

Bree, lecz później się odnalazł; resztę życia spędził pracując dla Barlimana Butterbura. Imię

to nadał mu Tom Bombadil. (I 143)

GARDNER FRODO (ur. 3 CE) Hobbit z Shire, drugie dziecko i najstarszy syn Sama

Gamgee. Był protoplastą rodziny Gardnerów ze Wzgórza i prawdopodobnie mieszkał w Bag

End. (III 347)

GARDNER HOLFAST (ur. 42 CE) Hobbit z Shire, syn Froda Gardnera.

Prawdopodobnie mieszkał w Bag End. (III 347)

GARDNEROWIE ZE WZGÓRZA [Gardner of the Hill] Znana i wpływowa rodzina

hobbitów z Shire, założona przez Froda, najstarszego syna Samwise’a Gamgee. Gardnerowie,

którzy przyjęli nazwisko od zajęcia Sama, najprawdopodobniej mieszkali w Bag End. (III

342, 347)

GARULF (zm. 3019 TE) Człowiek z Rohanu, jeździec z eoredu Eomera. Zginął

podczas bitwy między eoredem a orkami Ugluka. (II 44)

GELION (sind.) Rzeka w Beleriandzie, płynąca na południe z jeziora Helevorn i góry

Rerir (Gelion Większy) oraz Himring (Mały Gelion). Stanowiła zachodnią granicę

Ossiriandu. Była dwukrotnie dłuższa od Sirionu, lecz nie tak szeroka ani głęboka. (S 53, 54,

87, 88, 91, 92, 107, 116-118, 127, 134, 136, 139, 145, 177, 218-227)

GELION WIĘKSZY [Greater Gelion] Większe z dwóch ramion Gelionu, spływające

z góry Rerir i jeziora Helevorn. (S 117)

GELMIR (sind., zm. 473 PE) Szlachetny elf z Nargothrondu, syn Guilina, brat

Gwindora. Pojmany przez Morgotha podczas Dagor

Bragollach i oślepiony, następnie zaś okaleczony i zamordowany pod murami Barad

Eithel. (S 178, 180)

GELMIR (ok. 496 PE) Noldor, towarzysz -» Arminasa. (S 200)

GELYDH (sind.) Liczba mnoga od Golodh.

Patrz Golodhrimowie. (S 315)

GHAN-BURI-GHAN (WoP) Człowiek, wódz Wosów. Podczas Wojny oPierścień

przeprowadził Rohirrimów przez las Druadan, co pozwoliło im uniknąć przeważających sił

Easterlingów i orków strzegących Wielkiego Zachodniego Gościńca.

Zwany także Ghanem. (III 96-98, 229)

GUDOR (sind. «gwiazda-», zm. 460 PE) Adan z Pierwszego Rodu, jeden z 12

towarzyszy Barahira w Dorthonionie. (S 148)

GILDORINGLORION (WoP) Elf z rodu Finroda, w czasach Wojny

0 Pierścień żył w Rivendell. Odpłynął za Morze wraz z Ostatnią Wyprawą

Powierników Pierścieni. (I 86-92, 108-109, 132, 170,

II 184, III 279)

GIL-ESTEL (sind. «gwiazda nadziei») Imię nadane -> Gwieździe Earendila przez

ludy Śródziemia po jej pierwszym wzejściu na niebo. (S 234)

GIL-GALAD (sind. «gwiazda promienista», PE-3441 DE) Elf Noldor, syn Fingona,

ostatni Najwyższy Król Noldorów w Śródziemiu. Urodził się w Hithlumie, po śmierci

Fingolfina w Dagor Bragollach został wysłany do Falas. Po upadku Portów uciekł na Balar, a

po śmierci Turgona i upadku Gondolinu został Najwyższym Królem.

W Drugiej Erze Gil-galad pozostał w Śródziemiu. Władał Lindonem i walczył z

Sauronem podczas Czarnych Lat, korzystając z pomocy Numenoru. Gdy w jakiś czas po

upadku Numenoru Sauron odzyskał swą potęgę i zaatakował Gondor, Gil-galad z Elendilem

zawarli Ostatni Sojusz Ludzi i Elfów i razem powiedli armię, która w 3434 roku pokonała

Saurona w Bitwie na Równinie Dagorlad i obiegła Barad Dur. W 3441 roku Gil-galad

1 Elendil pokonali Saurona, lecz sami przy tym zginęli - Gil-galad spłonął od

płomienia Saurona.

Bronią Gil-galada była słynna włócznia Aeglos. Jako pierwszy nosił on Vilyę,

najpotężniejszy z Trzech Pierścieni.

Jego pierwotne imię brzmiało Ereinion; później znany był jako Ereinion Gil-galad,

lecz gdy był Najwyższym Królem, zwano go tylko Gil-galadem. (I 62, 182, 187, 233-234,

243, S 147, 184, 228, 231, 238, 249-250, 266-273, 276, Y 65)

GILRAENA [Gilraen] (sind. «wędrująca gwiazda», 2907-3067 TE) Córka Dirhaela,

Dunadana Północy. W 2929 roku poślubiła Arathorna II, a w 2931 roku urodziło się ich

jedyne dziecko, Aragorn. Po śmierci męża w 2933 roku mieszkała w Rivendell do 2954 roku,

kiedy to wróciła do swego domu, gdzieś w Eria - dorze.

Zwana Gilraeną Piękną. (III 306-310)

GILRAINA [Gilrain] (sind.) Rzeka w Lebenninie, płynąca na południe z Ered

Nimrais do zatoki Belfalas, do której wpadała na zachód od Ethir Anduin. Głównym jej

dopływem była Serni. (III 136)

GILTHONIEL (sind. «gwiazda-rozpalająca») Przydomek -»Vardy. (I 358)

GIMILKHAD (ok. 3175 DE) Dunadan z Numenoru, młodszy syn Ar-Gimilzóra,

ojciec Ar-Pharazóna. Silny i szorstki człowiek, przywódca Ludzi Króla za panowania swego

brata, Tar-Palantira. Zmarł w wieku 198 lat. (S 250, 251)

GIMLI (2879 TE-?) Krasnolud z rodu Durina, syn Glóina. Dzieciństwo

prawdopodobnie spędził w Ered Luin, skąd w 2941 roku wyruszył z ojcem do Ereboru. W

3018 roku towarzyszył ojcu do Imladris, gdzie został wybrany jako przedstawiciel

krasnoludów do Drużyny Pierścienia. Przeprowadził Drużynę przez Khazad - - dum. Był też

pierwszym krasnoludem, który od Dni Durina przekroczył granice Lórien, gdzie zrodziło się

jego uwielbienie dla Galadrieli i bliska przyjaźń z Legolasem. Po rozbiciu Drużyny wraz z

Legolasem i Aragornem udał się do Rohanu: tam dzielnie walczył w Bitwie o Rogaty Kasztel.

Następnie przeszedł Ścieżki Umarłych, dotarł z Aragornem do Minas Tirith, walczył w

Bitwie na Polach Pelennoru i pod Morannonem.

Po Wojnie o Pierścień Gimli sprowadził grupę krasnoludów z Ereboru do Rohanu,

gdzie został władcą Błyszczących Grot. Podtrzymywał przyjaźń z Legolasem i pozostałymi

członkami Drużyny Pierścienia. Wykuł nowe wrota z mithrilu i stali dla Minas Tirith. W 120

roku Czwartej Ery, po śmierci króla Elessara, pożeglował wraz z Legolasem za Morze. Było

to bezprecedensowe wydarzenie, niewątpliwie będące konsekwencją jego miłości do

Legolasa i Galadrieli.

Zwany był Przyjacielem Elfów. (1231, 263, 267-381, II20-49, 88-172, 177-179, 192,

262, III 40-56, 58, 62, 67, 111, 133-138, 141, 143, 147, 209-211, 227, 228-229, 231, 234)

GINGLITH (sind.) Rzeka w Beleriandzie Zachodnim, dopływ Narogu. Stanowiła

zachodnią granicę równiny Tumhalad. (S 159, 200)

GIRDLEY [Girdley Island] Wyspa na Brandywinie, powyżej Mostu Kamiennych

Łuków. Prawdopodobnie stanowiła część Shire. (130)

GIRION (sind.?, zm. 2770 TE) Człowiek, ostatni król Dale ze starej dynastii, zabity

przez Smauga; jego żona i dzieci uciekły, ocalając linię królewską. (H 7, 163, 181)

GIRITHRON (sind. «drżący»?) Nazwa -* Ringare, używana tylko przez

Dunedainów. (III 352)

GLADDEN [Gladden Fields] Bagnista równina u zbiegu rzeki Gladden i Anduiny. W

2 roku Trzeciej Ery została tu stoczona Bitwa na Polach Gladden, po której Jedyny Pierścień

pozostał tu aż do 2463 roku, gdy został odnaleziony przez Deagola. Od około 1400 do 2460

roku żyła tu grupa Stoorów i mogły to być ich pierwotne siedziby.

Rosło tam wiele irysów.

W sindarinie zwane Loeg Ningloron. (I 62, 234, 262)

GLADDEN Rzeka płynąca na wschód z centralnej części Gór Mglistych i wpadająca

do Anduiny na bagniskach. U źródeł Gladden znajdowało się jedno z ważniejszych przejść

przez Góry Mgliste. (I 262)

GLAMDRING (sind. «wróg-młot») Miecz Gandalfa. Wykonany przez elfów z

Gondolinu w czasach Bitew o Beleriand, należał pierwotnie do Turgona. Po upadku

Gondolinu zaginął, a w końcu trafił do skarbca trolli, gdzie w 2941 roku Trzeciej Ery znalazł

go Gandalf. Gandalf używał Glamdringa do końca Wojny o Pierścień. Nie wiadomo, czy

zabrał go za Morze.

Jak wszystkie ostrza tego rodzaju, Glamdring świecił błękitnym światłem, gdy w

pobliżu byli orkowie. Był bliźniakiem Orcrista. (I 267, 294, II 110, III 245, H 47, 56)

GLAMHOTH (sind. «zgiełk-horda») -> Orkowie. (S 316)

GLANDUINA [Glanduin] (sind.) Rzeka płynąca z Gór Mglistych na zachód i

wpadająca do Mitheithel powyżej Tharbadu.

Zwana w westronie Rzeką Łabędzi, gdyż w dolnym jej biegu żyło wiele łabędzi. (III

237)

GLAURUNG (sind., zm. 501 PE) Smok, pierwszy i największy z Urulókich,

wyhodowany przez Morgotha w Angbandzie. Pojawił się po raz pierwszy około 260 roku,

pustosząc Ard-galen. Nie osiągnął jeszcze swych pełnych rozmiarów i został odparty przez

konnych łuczników Fingona.

Nie pojawił się ponownie aż do Dagor Bragollach, gdy wyrósł już w pełni i stał się

najstraszniejszym wojownikiem armii Morgotha. Podczas tej kampanii spustoszył Lothlann i

sforsował Szczerbę Maglora. Podczas Nirnaeth Arnoediad jego pojawienie się odwróciło los

bitwy, rozdzielił bowiem prawe i lewe ugrupowanie Noldorów, następnie zaś, wsparty zdradą

Easterlingów, zaczął niszczyć armię wschodnią. Został powstrzymany przez odpornych na

ogień krasnoludów z Belegostu. Glaurung zabił wprawdzie ich wodza, Azaghala, lecz został

przezeń zraniony i musiał się wycofać.

W 496 roku Glaurung poprowadził kampanię przeciw Nargothrondowi, splugawił

Eithel Ivrin, spalił Talath Dirnen, swym płomieniem rozproszył armię Nargothrondu w

Tumhalad, zniszczył Drzwi Felagunda wraz z prowadzącym do nich mostem i legł na jego

skarbie. Rzucił też czar na Turina i Nienor, powstrzymując Turina przed ratowaniem

Finduilas i odbierając Nienor pamięć. W ten sposób doprowadził do ich kazirodczego

14 - Encyklopedia Śródziemia małżeństwa i samobójstwa; w końcu jednak Turin

zemścił się, zadając Glaurungowi w Cabed-en-Aras śmiertelną ranę w brzuch.

Choć słowom smoków nie należy wierzyć, rozmowa Glaurunga z Turinem wskazuje

na to, że jego przewrotność wobec dzieci Hurina była w równym stopniu dziełem woli

Morgotha, jak wynikiem jego własnego, właściwego smokom zła.

Glaurung Złoty, Ojciec Smoków, zwany był także Wielkim Gadem lub Gadem

Morgotha. (S 110, 111, 141, 144, 145, 181, 182, 200-213, 216, 217, 224, 227)

GLEOWINE (WoP) Człowiek z Rohanu, minstrel Theodena. Po Wojnie o Pierścień

ułożył pieśń o Theodenie i jego śmierci, po czym już do końca życia nie układał żadnych

wierszy. (III 229)

GUNGAL (sind. «wiszący ogień», «błyszczące światło») Sztuczne drzewo ze złota,

sporządzone przez Turgona na podobieństwo Laurelinu, stojące na królewskim dziedzińcu w

Gondolinie. (S 121)

GLIRHUIN (sind., 6 st. PE) Człowiek z Brethilu, wieszczek i minstrel.

Przepowiedział, że Kamień Nieszczęśliwych przetrwa zniszczenie Beleriandu. (S 215)

GLÓIN (2136-2385 TE) Krasnolud, król plemienia Durina (22832385) w Ered

Mithrin. (III 324)

GLÓIN (2783 TE-15 CE) Krasnolud z rodu Durina, syn Gróina, ojciec Gimliego. Był

towarzyszem wędrówek Thraina i Thorina po Bitwie w Azanulbizar oraz członkiem wyprawy

Kompanii Thorina. Wyprawa ta przyniosła mu bogactwo i wysoką pozycję w Ereborze. W

3018 roku wysłano go wraz z Gimlim do Rivendell, by zasięgnął rady Elronda. Wziął udział

w Radzie u Elronda. (I 219-221, 231-257, 263, II 37, III 57, 142, 149, 228, H 17, 22, 33, 79,

87, 96, 109, 142, 170, 211)

GLÓREDHELA [Glóredhel] (sind. «złoto-eldar», ok. 440 PE) Kobieta z Trzeciego

Rodu Eldainów, córka Hadora. Poślubiła Haldira z Brethilu, ich synem był Handir. (S 150)

GLORFINDEL (sind. «złoto-włosy», zm. 511 PE) Władca Eldarów z Gondolinu,

jeden z wodzów Turgona. Dowodził lewym skrzydłem podczas odwrotu Gondolindrimów z

Nirnaeth Arnoediad.

Po upadku Gondolinu towarzyszył w ucieczce Tuorowi, Idril i innym ocalałym, gdy

zaś grupa wpadła w zasadzkę na Cirith Thoronath, walczył z Balrogiem dowodzącym siłami

nieprzyjaciela. W walce tej obaj zginęli.

Ponieważ Glorfindel był złotowłosy, pochodził przypuszczalnie z rodu Finarfina. Był

głową rodu Złotego Kwiatu. (S 183, 227, 228)

GLORFINDEL (ok. 1975 TE-) Eldar o wielkiej mocy, prawdopodobnie z rodu

Finarfina. W czasach Wojny o Pierścień był drugim po Elrondzie elfem w Rivendell.

Dowodził siłami, które w 1975 roku pomogły pokonać Angmar w Bitwie pod Fornostem. W

3018 roku spotkał i chronił Froda i jego towarzyszy w ich drodze do Rivendell, walczył z

Nazgulami przy Brodzie Bruinen.

Koniem Glorfindela był wielki biały ogier Asfaloth. (I 203207, 212, 214-218, 231,

254-255, III 241)

GŁĘBINY CZASU [Deeps of Time] Rozległe obszary wymiaru Czasu. Określenie,

oznaczające głównie odległą, niezgłębioną przeszłość, w istocie odnoszące się do Czasu jako

zasady wiążącej rzeczy i istoty (takie jak Arda i Varda) w ramach praw Ea, będących

realizacją Ainulindale. (III 33, 158, S 16-19)

GŁÓWNY KRYSZTAŁ [Master-stone] Główny -> palantir, nieprzeka - zany

Amandilowi wraz z Siedmioma Kryształami. Przechowywano go w wieży w Avallone. (S

269)

GOATLEAF HARRY (WoP) Człowiek z Bree, odźwierny Zachodniej Bramy Bree.

Przyłączył się do Billa Ferny’ego i podczas Wojny oPierścień uprawiał rozbój w okolicach

Bree. (I 150, 158, 171, III 259)

GOATLEAFOWIE Rodzina ludzi z Bree. (I 153)

GOBUNY [Goblins] -> Orkowie. (H 9, 14, 22, 27, 46, 50-61, 65,

81, 100-105, 155, 202-216)

GODŁA [Emblems] Znaki identyfikacyjne umieszczane na sztandarach i tarczach.

We Władcy Pierścieni opisano następujące emblematy:

Anariona - Słońce (zachodzące). (I 264)

Doi Amroth - Biały Statek w kształcie łabędzia na błękitnym polu, albo Łabędź i Biały

Statek. (III 38, 132, 151, 208)

Dunedainów Północy - Sześciopromienna Srebrna Gwiazda. (III 110, 123)

Dutina i jego rodu - Kowadło i Młot zwieńczone Srebrną Koroną, otoczone

Siedmioma Ośmiopromiennymi Gwiazdami. (I 289)

Eldarów - Galathilion o liściach w kształcie sierpów księżyca. (I 289)

Elendila i jego rodu - w Gondorze Białe Drzewo zwieńczone Srebrną Koroną i

otoczone -> Siedmioma Gwiazdami; na Północy używano jedynie Siedmiu Gwiazd. (I 264,

III 110, 208, 302) Eregionu - ostrokrzew. (I 288)

Gondoru - Białe Drzewo i Siedem Gwiazd na czarnym polu. (III 110)

Isildura - Księżyc (w nowiu). (I 264)

Królestwa Północy -> Gwiazda Elendila. (III 110)

Minas Morgul - Księżyc (jako znak Minas Ithil) zniekształcony na podobieństwo

trupiej czaszki. (III 161)

Morgotha - czarne pole bez żadnego godła. (S 257) Namiestników Gondoru - białe

pole bez żadnego godła. (III 302)

Rodu Feanora - Ośmiopromienna Srebrna Gwiazda. (1289) Rodu Fingolfina - błękit i

srebro. (S 182)

Rohanu - Biały Koń na zielonym polu. (III 151, 208, 318) Sarumana - Biała Ręka na

czarnym polu, czasem z runą S. (II 30)

Saurona - Czerwone Oko. (II 242, III 85)

Vanyarów - biel. (S 233, 236)

GODY [Yuletide] Sześciodniowe zimowe święto w Shire, trwające od 29 Foreyule

do 4 Afteryule. (III 348-349)

GODZINA OTWARCIA [Opening Hour] Pierwsza godzina Dwóch Drzew, podczas

której Telperion zaczynał kwitnąć po raz pierwszy, zanim zalśnił Laurelin. Nie weszła ona do

rachuby godzin Valarów, lecz od niej rozpoczęto rachubę Lat Drzew. (S 38, 59)

GOLASGIL (WoP) Człowiek z Gondoru, prawdopodobnie Dunadan, pan Anfalas.

(III 40)

GOLDWINE (2619-2699 TE) Człowiek, szósty król Rohanu (2680-2699). (III 316)

GOLDWORTHY’OWIE [Goldworthy] Rodzina hobbitów z Shire, prawdopodobnie

zamożna. (III 346)

GOLFIMBUL (zm. 2747 TE) Ork, zwany przez hobbitów z Shire królem orków z

góry Gram, wódz armii orków rozbitej w Bitwie

0 Zielone Pola. Zginął w tej bitwie z ręki Bandobrasa Tooka, który uderzeniem

kija strącił mu głowę.

Imię Golfimbul jest albo żartobliwe, albo fikcyjne, lub też przełożone na westron,

gdyż Profesor Tolkien wywodzi od niego nazwę „golf”. Ponieważ nie wydaje się, by owa

banda orków była zbyt liczna, Golfimbul, jeśli byl postacią historyczną, prawdopodobnie nie

był królem. (H 22)

GOLLUM (ok. 2430-3019 TE) Hobbit ze szczepu Stoorów, urodzony w ich osiedlu

w pobliżu pól Gladden. Około 2463 roku jego kuzyn Deagol, łowiąc ryby, znalazł Jedyny

Pierścień, a Gollum zamordował go, by zdobyć Pierścień. Wkrótce stał się nie do zniesienia

dla swej rodziny i został wykluczony ze społeczności Stoorów. Ukrył się w Górach

Mglistych, coraz bardziej ulegając władzy Pierścienia. W 2941 roku utracił go, gdy Bilbo

Baggins znalazł i zabrał Pierścień do Shire. Gollum, podejrzewając, że to Bilbo ma Pierścień,

opuścił Góry Mgliste, by go szukać. Pożądanie Pierścienia przezwyciężyło jego nienawiść i

lęk przed Słońcem, Księżycem oraz istotami żywymi.

0 Kilka lat przed Wojną o Pierścień został schwytany przez Saurona, który

dzięki temu poznał nazwisko Baggins. Sauron uwolnił Golluma w 3017 roku; wkrótce potem

schwytał go Aragorn przekazał Gandalfowi. Czarodziej dowiedział się w ten sposób

nieznanej mu do owego czasu części historii Pierścienia, zaś Golluma oddał pod straż elfom z

Leśnego Królestwa. W czerwcu 3018 roku Gollum uciekł elfom podczas napadu orków i

niezwłocznie podjął poszukiwania Pierścienia. Wpadł na trop Froda

1 Drużyny przed Zachodnią Bramą Khazad-dumu i szedł ich tropem przez Morię

i Lórien. W Emyn Muil został pojmany przez Froda i Sama. Częściowo z lęku, jaki odczuwał

wobec Powiernika Pierścienia, po części zaś, by upewnić się, że Sauron nie odzyska

Pierścienia, Gollum uczciwie poprowadził hobbitów do Cirith Ungol, najsłabiej strzeżonego

przejścia do Mordoru. Tam jednak wydał Froda i Sama Shelobie, mając nadzieję na

odzyskanie Pierścienia, gdy ta odrzuci ubrania hobbitów. Gdy plan ten zawiódł, wszedł w

ślad za hobbitami na Orodruinę. Jego atak na Froda na zboczach góry nie powiódł się, lecz

gdy Frodo ogłosił Pierścień swą własnością, Gollum zaatakował raz jeszcze. W walce, która

się wywiązała, odgryzł palec Froda i tak odzyskał Pierścień. Jednak to złamanie przysięgi

wierności wobec Froda zgubiło Golluma, a jej druga część - niedopuszczenie do odzyskania

Pierścienia przez Saurona - spełniła się zaraz, gdyż Gollum runął w głąb Rozpadlin Zagłady,

sam ginąc i niszcząc Pierścień.

Gollum początkowo wyglądał jak normalny hobbit, lecz długie życie w ciemności i

wilgoci oraz wpływ Pierścienia drastycznie zmieniły jego wygląd. Zachowane opisy

poważnie się różnią, wydaje się jednak, że w czasach Bilba i Froda był on skrajnie

wychudzony i żylasty, miał czarną skórę, płaskie stopy, długie cienkie ręce i wielkie blade

oczy. Miał słaby wzrok, ale wyostrzony słuch, potrafił też poruszać się bezgłośnie i wspinać

jak owad. Na skutek długotrwałego oddziaływania Pierścienia Gollum chorobliwie lękał się

wszystkich dzieł elfów. Sznur elfów parzył go, a lembasy przypominały mu smakiem kurz.

Nienawidził wszystkich żywych istot, a ponieważ Pierścień spotęgował złe cechy jego

charakteru, ogólnie rzecz biorąc, był odrażający.

Jego prawdziwe imię brzmiało Trahald, co w języku Ludzi Północy znaczy «ryjący w

ziemi, wkopujący się»; zanglicyzowana wersja tego imienia to Smeagol. Przezwisko Gollum

zawdzięczał niemiłym dźwiękom, dobywającym się z jego gardła - nadała mu je rodzina już

po znalezieniu przezeń Pierścienia. Orkowie z Cirith Ungol nazywali go Sługą Sheloby, ze

względu na usługi, jakie jej świadczył. On sam zwracał się do siebie „mój skarbie”, być może

myląc siebie z Pierścieniem. Sam Gamgee nazywał go Pełzaczem i Śmierdzielem, nawiązując

do walczących w Gollumie dwóch stron jego natury, w czasie gdy służył on Frodowi. To

pierwsze wiązało się z jego uległością wobec Froda jako Powiernika Pierścienia i pana,

któremu zaprzysiągł wierność, co po części odpowiadało jego ukrytemu pragnieniu bycia

dobrym i wyrwania się spod władzy Pierścienia, to drugie zaś odnosiło się do złośliwego,

zdradzieckiego i pełnego nienawiści postępowania Golluma wobec wszystkich innych istot, a

czasami także i wobec Froda. (123-25, 58, 64-69, 239-245, 263, 362-364, 372, 379, II60, 198,

204-227, 229-246, 250, 261-317, III 84, 181-216, H 60-71, 123-124)

GOLODHRIMOWIE [Golodhrim] (sind. «Noldo-lud») W sindari - nie określenie -»

Noldorów. Liczba mnoga od Golodh brzmiała Gelydh. (S 294, 315)

GONDOLIN (sind. «skała-ukryta») Miasto i królestwo elfów w ukrytej dolinie

Tumladen, zbudowane w tajemnicy przez Turgona między 52 a 104 rokiem Pierwszej Ery.

Otoczone było przez Echoriath, a jedynym łatwym wejściem doń była Droga Ucieczki, trudna

do odnalezienia i silnie strzeżona przez mieszkańców, -» Gondolindrimów. Miasto Gondolin

zbudowane było na Amon Gwareth z białego kamienia, na wzór Tirionu, z którego pięknem

chciało rywalizować.

Z błogosławieństwem Ulma i pod ochroną nieustannej czujności orłów, zrzucających

wszystkich szpiegów Morgotha z Echoriath, Gondolin pozostawał bezpiecznie ukryty przez

stulecia. Mało kto opuszczał kotlinę i tylko cztery osoby, które nie przybyły tu wraz z

Turgonem przy zakładaniu Gondolinu, dotarły do niej - byli to Maeglin, Eól, Hurin i Huor.

Przez te lata Gondolin kwitł, ignorując wydarzenia w zewnętrznym świecie, a Morgoth nie

mógł go odnaleźć.

Siły Gondolinu nie walczyły w Dagor Bragollach, jednak Turgon wyruszył do

Nirnaeth Arnoediad z 10 000 elfów. Mimo to zdołano zachować tajemnicę Gondolinu, gdyż

Turgonowi udało się wycofać niepostrzeżenie, pod osłoną Hurina i Huora. Nieco później

Tuor przybył do Gondolinu, następnie zaś narodził się tu Earendil. Jednakże uwolniony z

Angbandu Hurin nieumyślnie wskazał Morgothowi przybliżone położenie Gondolinu, później

zaś Maeglin zdradził tajne przejście do kotliny. Gondolin został zdobyty przez armię orków,

Balrogów, smoków i wilków w 511 roku jako ostatnie w Beleriandzie królestwo elfów,

poddanych Wyrokowi Mandosa.

Miasto Gondolin było najpiękniejszym i najsłynniejszym miastem elfów w

Śródziemiu; powiedziane jest, że miało ono siedem nazw. Pierwotna nazwa miasta i

królestwa brzmiała Ondolinde. Zwany także Ukrytym Królestwem. Bitwy pod Gondolinem,

wspomniane w Hobbicie, są niezgodne z historią przedstawioną w Quenta Silmarillion. (I

234, 299, 337, S 120, 121, 127, 150, 151, 182, 224-227, H 47, 59, 61)

GONDOUNDRIMOWIE [Gondolindrim] (sind. «Gondolin-lud») Elfowie z

Gondolinu, trzecia część Noldorów z zastępu Fingolfina i wielu Sindarów. Zamożni i

pracowici, byli bardzo czynni jako rzemieślnicy i budowniczowie, gdy zaś nadszedł czas,

okazali się dzielnymi wojownikami. Po upadku Gondolinu resztki Gondolindrimów pod

wodzą Tuora i Idril żyły w Arvernien i u ujścia Sirionu. (S 133, 151)

GONDOR (sind. «kamień-kraj») Królestwo Dunedainów w Sródzie - miu, założone

przez Elendila w 3320 roku Drugiej Ery jako wspólna dziedzina jego synów, Isildura i

Anariona. U szczytu swej potęgi (około 1100 roku Trzeciej Ery) Gondor rozciągał się od

Celebrantu na północy do rzeki Harnen i Umbaru na południu i od morza Rhun na wschodzie

do Gwathló na zachodzie. Ponadto wiele krajów na wschodzie i południu było jego lennami.

Głównymi miastami Gondoru były Osgiliath, Minas Anor, Minas Ithil, Doi Amroth i Pelargir.

Od chwili powstania Gondor był celem ataków Saurona i jego sojuszników z Rhun,

Haradu i Umbaru. Poczynając od 3429 roku Drugiej Ery Ithilien było wielokrotnie

najeżdżane, aż wreszcie w 2002 roku Trzeciej Ery Minas Ithil wpadło w ręce Nazguli i

pozostawało pod ich władzą aż do końca Wojny o Pierścień. Gondor przeżył trzy wielkie

klęski - Waśń Rodzinną z lat 1432-1448, Wielką Zarazę z 1636 roku oraz najazdy Woźników

w latach 1851-1954. Te klęski w połączeniu z degeneracją Dunedainów poderwały siły

Gondoru, uszczupliły jego ludność i osłabiły czujność.

Po śmierci Elendila w 3441 roku Drugiej Ery w Gondorze władał ród Anariona aż do

wygaśnięcia w 2050 roku Trzeciej Ery. Od tego czasu, aż do odnowienia królestwa przez

Elessara w 3019 roku, Gondor był rządzony przez namiestników.

Gondor był państwem feudalnym. Pierwotnie dwa największe lenna, domeny

królewskie Ithilien (Isildura) i Anórien (Anariona) były równej rangi, lecz po wyjeździe

Isildura do Arnoru i przeniesieniu stolicy z Osgiliath do Minas Anor Anórien zyskało

przewagę nad Ithilien.

Zwane także Południowym Królestwem, w przeciwieństwie do Arnoru, a przez

Rohirrimów Stoninglandem i Stonelendingiem.

Także -» Calenardhon, Lebennin, Belfalas, Enedwaith. (116, 26, 233, II 21, III 15)

GONNHIRRIMOWIE [Gonnhirrim] (sind. «kamień-pan-lud») Krasnoludy, zwane

tak przez elfów w Pierwszej Erze. (S 87)

GOODBODY LILIA [Lily Goodbody] (2822-2912 TE) Hobbitka z Shire,

najmłodsze dziecko Balba Bagginsa. Wyszła za Toga Goodbody’ego. (III 344)

GOODBODY TOGO (ok. 29 st. TE) Hobbit z Shire. Poślubił Lilię Baggins. (III 344)

GOODBODY’OWIE [Goodbody] Rodzina hobbitów z Shire, prawdopodobnie

zamożna. (I 40)

GOODCHILDOWIE [Goodchild] Rodzina hobbitów z Shire. (III 347)

GOOLDOWIE [Goold] Rodzina hobbitów z Shire, prawdopodobnie zamożna. (III

346)

GORBAG (zm. 3019 TE) Uruk z Minas Morgul, dowódca kompanii orków. Zabity w

walce między jego kompanią a kompanią Shagrata o kolczugę Froda. (II 320-327, III 166,

169, 172-174, 180, 188)

GORGOROTH (sind. «nawiedzone-») Wielki płaskowyż na południowym zachodzie

Mordoru, teren spustoszony, pokryty niezliczonymi jamami wykopanymi przez orków.

Najważniejszymi jego miejscami byty Orodruina i Barad-dur. (I 235, 377, II 228,

III 151, S 78, 91, 116, 127, 155, 189, 271, 273, 275)

GORGOROTH -> Ered Gorgoroth. (S 78, 91, 116, 127, 155)

GORGLINY [Gorgun] -> Orkowie, zwani tak przez Ghan-buri - - Ghana. (III 98)

GORI.IM (sind., zm. 460 PE) Adan z Pierwszego Rodu, syn Angrima. Był jednym z

12 towarzyszy Barahira w Dorthonionie. Pojmany przez Saurona, zdradził Barahira z miłości

do swojej żony. Jednak obraz, którym zwiódł go Sauron, był tylko widmem, a nagrodą za

zdradę - śmierć. (S 148, 153, 154)

GORTHAUR OKRUTNY [Gorthaur the Cruel] (sind. «ohydna śmierć») Imię

nadane -> Sauronowi przez Sindarów w Beleriandzie. (S 30, 148, 265)

GORTHOL (sind. «zgroza-hełm») Pseudonim -> Turina jako jednego z dwóch

wodzów w Talath Dirnen. (S 194)

GOSPODA PRZY MOŚCIE [Bridge Inn] Gospoda w Shire, położona przy Wielkim

Wschodnim Gościńcu, na zachodnim krańcu Mostu na Brandywinie. Zburzona za rządów

Lotha w Shire. (III 252)

GOŚCIE [Guests] -> Ludzie zwani tak z powodu ich śmiertelności oraz tego, że ich

ostateczny los leżał poza Ardą. (S 41)

GOŚCINIEC Z PÓŁNOCY [North Road] Droga biegnąca z miejsca poniżej

Tharbadu do Fornostu, krzyżująca się w Bree z Wielkim Wschodnim Gościńcem. Po upadku

Północnego Królestwa i wyludnieniu Eriadoru była nieużywana, dlatego zwano ją Zielonym

Traktem.

Zwana także, na południe od Tharbadu, Starym Południowym Gościńcem. (I 20, 149,

III 245, 246, 257)

GOTHMOG (WoP) Komendant Minas Morgul w czasach Wojny oPierścień,

dowódca armii Saurona podczas Bitwy na Polach Pelennoru po upadku Wodza Nazguli.

Być może był Nazgulem. (III 113)

GOTHMOG (zm. 511 PE) Balrog, wódz BalrogówiwojskAngbandu, jeden z

najpotężniejszych wojowników Morgotha. Zabił Feanora pod koniec Dagor-nuin-Giliath,

zabii Fingona i pojmał Hurina podczas Nirnaeth Arnoediad, zabił Ectheliona podczas szturmu

Gondołinu, jednak zginął z jego ręki.

Gothmog miał gwardię przyboczną złożoną z trolli. (S 102, 182, 183, 227)

GÓRA [Mountain, The] -» Erebor. (I 81, 219, III 141)

GÓRA [Mountain, The] -> Taniąuetil. (I 24, 37, 80, 105)

GÓRA OGNIA [Fiery Mountain] -> Orodruina. (170, III 157, S 272)

GÓRA OKA [Hill of the Eye] -» Amon Hen. (I 371, 377)

GÓRA PRZEZNACZENIA [Mount Doom] -> Orodruina. (I 236,

268, II 217, III 157)

GÓRA UCHA [Hill of Hearing] -> Amon Lhaw. (I 378-379, 383)

GÓRA-KIEŁ [Mount Fang] -> Orthank. (II151)

GÓRSKI MUR [Mountain Wall] Prawdopodobnie Pelóri, ale możliwe także, że

Ściany Nocy. (I 227)

GÓRY AMANU [Mountains of Aman] -> Pelóri. (S 37, 39, 58)

GÓRY BŁĘKITNE [Blue Mountains] -> Ered Luin. (II8, S 107,117)

GÓRY CIENIA [Mountains of Shadow, Shadowy Mountains] -> Ered Wethrin. (S

101, 104, 107, 114, 145,152, 161, 191, 214, 268)

GÓRY CIENIA [Shadowy Mountains] Ephel Duath, zwane tak przez Golluma. (III

399)

GÓRY ECHOWE [Echoing Hills, Echoing Mountains] -> Ered Lómin. (S 101, 113)

GÓRY KSIĘŻYCOWE [Mountains of Lunę] -> Ered Luin. (116)

GÓRY KSIĘŻYCOWE [Mountains of the Moon] Siedziba Człeka z Księżyca w

wierszu hobbickim Jak Człek z Księżyca zszedł za wcześnie, opartym na motywach

zaczerpniętych z Gondoru. Prawdopodobnie fikcyjne, wzmianki o nich mogą jednak zawierać

żartobliwe odniesienia do Ered Luin, zwanych w Shire Górami Księżycowymi. (TB 158)

GÓRY MGLISTE [Misty Mountains] Wielki łańcuch gór ciągnący się w Śródziemiu

900 mil, od Pustkowi Północnych do Wrót Rohanu. Wzniesione przez Melkora jakiś czas

przed przebudzeniem się elfów, by powstrzymać Oromego, podczas Wielkiej Wędrówki stały

się przyczyną opóźnienia marszu Eldarów i skłoniły Nandorów do zawrócenia. W Trzeciej

Erze roiły się od orków.

Główne szczyty Gór Mglistych to Gundabad, Zirak-zigil, Barazinbar, Bundushathur i

Methedras, a z głównych przełęczy znamy Wysoką Przełęcz i Bramę Czerwonego Rogu.

Oprócz siedzib orków pod Górami Mglistymi wydrążone były wielkie siedziby

krasnoludów, Khazad-dum. Także Carn Dum mogło być pierwotnie zamieszkane przez

krasnoludów. Orły żyły w centralnej części Gór Mglistych w Trzeciej, a może i w Drugiej

Erze.

W sindarinie zwane Hithaeglir. Zwane także Wieżami Mgły. (115-116, 64, II150, III

150, S 52, H 43, 48, 54, 74, 82, 91, 151, 183,202, 209, 212)

GÓRY MORn [Mountains of Moria] Bundushathur, Zirak-zigil i Barazinbar, trzy

góry, pod którymi wydrążono Khazad-dum. (1315)

GÓRY MROCZNEJ PUSZCZY [Mountains of Mirkwood] Góry w północnej

części Mrocznej Puszczy, w których znajdowały się źródła Rzeki Zaklętej. Po Wojnie o

Pierścień stały się południową granicą Leśnego Królestwa. (I 55, H 223)

GÓRY OBRONNE [Mountains of Defence] -> Pelóri. (S 77, 95, 96)

GÓRY OKRĘŻNE [Encircling Mountains] -> Echoriath. (S 109, 133, 214, 224-226)

GÓRY POPIELNE [Ash Mountains, Ashen Mountains] -> Ered Lithui. (II 9, III

399)

GÓRY SZARE [Grey Mountains] -> Ered Mitrhin. (II11)

GÓRY YAUNORU [Mountains of Valinor] -> Pelóri. (Y 61) GÓRY WSCHODU

[Mountains of the East] -> Orocarni. (S 48)

GÓRY ZGROZY [Mountains of Terror] -> Ered Gorgoroth. (1189,

II 310, S 127, 155)

GÓRY ŻELAZNE [Iron Mountains, Mountains of Iron] -> Ered Engrin. (S 112)

GRA W ZAGADKI [Riddle-game] Gra polegająca na wzajemnym zadawaniu sobie

zagadek przez dwie osoby. Miała ona uświęcone zasady. Pierwszy gracz, który nie znał

odpowiedzi, tracił ustaloną z góry stawkę. Wydaje się, że była ona powszechna w całym

Śródziemiu i objęta powiernictwem Valarów. (I 23, 64, 66, 239, H 58)

GRAM (2688-2742 TE) Człowiek, ósmy król Rohanu (27182741). (III 316)

GRAM [Mount Gram] Szczyt w Górach Mglistych, siedziba or - ków, którzy

zaatakowali Shire w 2747 roku Trzeciej Ery i zostali rozbici w Bitwie o Zielone Pola. (H 22)

GRANICA DZIKICH KRAIN [Edge of the Wild] Granica między zaludnionymi

krajami Eriadoru a niebezpiecznymi Dzikimi Krainami, przebiegająca, ogólnie rzecz biorąc, z

północy na południe, przecinając Bruinen na zachód od brodu. (H 222)

GREENHAND HALFRED (ur. 2851 TE) Hobbit z Shire, najstarszy syn Holmana

Zielonorękiego, pierwszy z rodu Greenhandów. Mieszkał w Hobbitonie i był ogrodnikiem.

(III 347)

GREENHAND HOLMAN (2892-ok. 2961 TE) Hobbit z Shire, syn Halfreda

Greenhanda. Mieszkał w Hobbitonie na Bagshot Row pod nr 3 i był ogrodnikiem u Bilba

Bagginsa. Nauczył ogrodnictwa Hamfasta Gamgee. (I 34, III 347)

GRF.ENHANDOWTE [Greenhand] Rodzina hobbitów z Shire, potomkowie

Halfreda, najstarszego syna Holmana Zielonorękiego. Żyli w Hobbitonie i byli ogrodnikami.

Nazwisko było niewątpliwie wyprowadzone z przydomka Holmana, nadanego mu ze względu

na jego umiejętności ogrodnicze. (III 347)

GREENHOLM Miasto w Shire, położone na Dalekich Wzgórzach, rodzinna

miejscowość Fastreda z Greenholm. (III 347)

GRIMA (zm. 3019 TE) Człowiek z Rohanu, główny doradca króla Theodena, agent

Sarumana. Przekazywał swemu panu informacje na temat Rohanu, a jednocześnie osłabiał

Theodena kłamliwymi radami; jego nagrodą miała być Eowina. Gdy Gandalf doprowadził do

odrodzenia Theodena, Grima uciekł do Isengardu, gdzie dotrzymywał Sarumanowi

towarzystwa podczas ich uwięzienia przez Drzewca, następnie zaś towarzyszył mu aż do

Shire. Tam, po tym jak Saruman potraktował go ze skrajną pogardą, zabił go w obecności

Froda i sam zginął z rąk hobbitów.

W Rohanie zwany Robaczywym Językiem. (II113-118, 166, 171, III 252)

GRIMBEORN (WoP) Człowiek, syn Beorna, wódz Beorningów. Zapewne tak jak

ojciec potrafił zmieniać postać. Za jego panowania Wysoka Przełęcz i bród przy Carrock były

otwarte i żaden ork ani wilk nie śmiał wkroczyć na ziemie Beorningów. Znany jako

Grimbeorn Stary. (I 220)

GRIMBOLD (zm. 3019 TE) Człowiek z Rohanu, jeden z marszałków, pochodził z

Grimslade. Odznaczył się w Bitwach u Brodów na Isenie, następnie dowodził trzecim

eoredem w Bitwie na Polach Pelennoru, w której poległ. (III 105-106, 116-117)

GRIMSLADE Okolica lub osada w Rohanie, miejsce urodzenia Grimbolda. (III 117)

GRINDWALL Wieś w południowej części Bucklandu, na zewnątrz Wysokiego

Płotu. (TB 123)

GRISHNAKH (zm. 3019 TE) Ork z Barad-dur, dowódca bandy orków z Mordoru,

która zabiła Boromira i pojmała Merry’ego i Pippina. Miał pewne informacje o Pierścieniu.

Pragnąc go dla siebie i sądząc, że ma go jeden z pojmanych hobbitów, wykradł ich z obozu

orków z Isengardu, okrążonego już przez Rohirrimów. Zabity przez jednego z jeźdźców,

wyniósł jednak Merry’ego i Pippina dość daleko, by mogli wyjść cało z rzezi. (II 51-52, 56,

62, 159)

GROBLA [Causeway] Droga w Gondorze, prowadząca z Osgiliath do Minas Tirith.

(III 73)

GROBLA [Causeway] Droga w Shire, prowadząca przez Deephallow, Stock i Rushey.

(I 94, 97-99, TB 123)

GRÓIN (2671-2923 TE) Krasnolud z plemienia Durina, drugi syn Farina, ojciec Oina

i Glóina. (III 324)

GROND Młot Świata Podziemnego, wielka maczuga będąca główną bronią

Morgotha. (III 92, S 146)

GROND Wielki taran długości 100 stóp, zbudowany w Mordorze w celu rozbicia

Wielkiej Bramy Minas Tirith podczas Wojny oPierścień. Jego głowica była wykonana z

czarnej stali i uformowana na kształt wilczej głowy.

Nazwany tak na pamiątkę maczugi Morgotha. (III 92)

GRÓR (2563-2805 TE) Krasnolud z rodu Durina, najmłodszy syn Daina I, ojciec

Naina. Założył krasnoludzkie królestwo w Żelaznych Wzgórzach. (III 324)

GRÓB ŚNIEŻNOGRZYWEGO [Snowmane’s Howe] Miejsce pochówku

Śnieżnogrzywego na polach Pelennoru. Na mogile rosła wysoka zielona trawa i wieńczył ją

kamień z wyrytym na nim napisem. (III 108)

GRUBB, GRUBB I BURROWES [Messers Grubb, Grubb, and Burrowes] Firma z

Shire, prawnicza lub aukcyjna. (H 218)

GRUBBOWIE [Grubb] Rodzina Hobbitów z Shire. (140)

GRZBIET TARLANGA [Tarlang’s Neck] Długi grzbiet górski w Lamedonie,

przecięty drogą biegnącą między Erech i Calembel

0 60 mil na północ od tego miasta. Stanowił południową odnogę Ered Nimrais.

Pierwotna nazwa grzbietu brzmiała Tarlang, lecz później została ona uznana za

ludzkie imię, stąd Grzbiet Tarlanga.

(W polskim przekładzie Przesmyk Tarlanga; III 56, W 19)

GRZMIĄCA WODA [Loudwater] -» Bruinen. (115, 195)

GUILIN (sind., PE) Szlachetny elf z Nargothrondu, ojciec Gelmira

1 Gwindora. (S 178-181, 195-200)

GUL (CM «-upiór») Każdy z większych niewidzialnych slug Saurona, ożywiony i

całkowicie kontrolowany przez jego wolę. Należeli do nich Nazgule (wydaje się, że słowo gul

jest zarówno liczbą pojedynczą, jak mnogą), mogły też należeć wilkołaki z Tol - - in-

Gaurhoth. (W 172)

GUNDABAD Góra w północnej części Gór Mglistych. Podczas wojny krasnoludów z

orkami mieściła się tu najdalej wysunięta na północ forteca orków, jaką zdobyli krasnoludy.

(III 320)

GUNDOR (sind., zm. 455 PE) Adan z Trzeciego Rodu, młodszy syn Hadora. Zabity

strzałami orków, gdy walczył u boku ojca w Eithel Sirion podczas Dagor Bragollach. (S 145)

GURTHANG (sind. «śmierć-żelazo») Imię nadane przekutemu -> Anglachelowi

przez Turina. (S 198, 201, 203, 209, 211, 212)

GUTHLAF (tłum. rohir. «ocalały z bitwy») Człowiek z Rohanu, chorąży Theodena

podczas Bitwy na Polach Pelennoru. Poległ w tej bitwie. (III 106, 112, 117)

GUTHWINE (tłum. rohir. «bitwa-przyjaciel») Miecz Eomera. (II131)

GWAERON (sind. «wiatr-») Sindarińska nazwa Sulimę, używana tylko przez

Dunedainów. (III 352)

GWAIHIR (sind. «wiatr-pan», ok. 2941-3019 TE) Władca orłów z Gór Mglistych.

Przyjaźni! się z Gandalfem od czasu, gdy ten uleczył jego zatrutą ranę. W 2941 roku wraz ze

swymi orłami uratował Gandalfa i Kompanię Thorina przed orkami. Poprowadził orły do

Bitwy Pięciu Armii, w której odegrały one kluczową rolę. Podczas Wojny o Pierścień

trzykrotnie pomógł Gandalfowi, uwalniając go z Isengardu, ratując spod szczytu Zirak-zigil,

wreszcie ratując Froda i Sama na stokach Orodruiny. Gwaihir i jego lud służyli też

Gandalfowi i Radagastowi jako posłańcy i zwiadowcy. Jakiś czas po roku 2941 Gwaihir

został Królem Wszystkich Ptaków. Zwany Władcą Wichrów i Władcą Orłów. (I 250-251,

260, II 95, 102, III 217-220, H 86, 88)

GWAITH-I-MIRDAIN (sind. «lud-klejnotów-kowali») Noldorowie z Eregionu,

najwięksi rzemieślnicy wszech czasów, nie należał jednak do nich Feanor. Eregion został

zasiedlony około 750 roku Drugiej Ery przez Noldorów z Lindonu pod wodzą Celebrimbora z

rodu Finwego. Przyciągnęła ich tam bliskość kopalni mithrilu w Khazad-dumie. Przez prawie

1000 lat Gwaith-i-Mirdain i ród Durina trudzili się wspólnie, żyjąc w dostatku i przyjaźni,

największej, jaka kiedykolwiek powstała między elfami a krasnoludami.

Jednakże dążenie noldorskich jubilerów do coraz większego kunsztu i piękna

doprowadziło ich do upadku, gdyż około 1200 roku Sauron, pod przybranym imieniem

Annatara, podszedł ich, a oni przyjęli jego rady i dary. Około 1500 roku Gwaith-i-Mirdain

rozpoczęli pod jego kierunkiem wykuwanie Pierścieni Władzy, choć Trzy Pierścienie

wykonał sam Celebrimbor. Po wykonaniu wszystkich Pierścieni, około 1590 roku, Sauron

zdradził Noldorów i wykuł Jedyny Pierścień. Celebrimbor odkrył ten postęp i ukrył Trzy

Pierścienie, na co Sauron odpowiedział otwartą wojną. W 1697 roku najechał Eregion, a

Celebrimbor i wielu Gwaith - - i-Mirdain poległo. Niedobitki pod wodzą Elronda podążyły do

Rivendell. Prawdopodobnie to ci kowale przekuli w 3018 roku Andurila dla Aragorna.

Zwani także kowalami elfów. (S 266)

GWARDIA FARAMIRA [Guard of Faramir] -> Biała Kompania. (III 223)

GWATHLÓ (sind. «cień-» + «moczary») Nazwa nadana przez część ludzi wielkiej

rzece, powstałej przez połączenie Mitheithel i Glanduiny. Płynęła na południowy zachód,

stanowiąc granicę między Minhiriath a Enedwaith.

W westronie zwana Szarymi Rozlewiskami. Zapisywana także jako Gwathlo. (I 195,

III 237)

GWIAZDA DNIA [Daystar] -> Słońce. (S 95)

GWIAZDA DUNEDAINÓW [Star of the Dunedain] Gwiazda Elendila. (III 110)

15 - Encyklopedia Śródziemia

GWIAZDA EARENDILA [Star of Earendil] Silmaril noszony przez Earendila i

wyniesiony przez niego na niebiosa na pokładzie „Vingilota”. Zwany także Gwiazdą. (S 259,

261, 266)

GWIAZDA ELENDILA [Star of Elendil] Brylant stanowiący część dziedzictwa

Królestwa Północy. Symbolizował on gwiazdę Earendila, która służyła za punkt orientacyjny

Edainom żeglującym do Numenoru. Gwiazdę Elendila nosili na czole królowie Królestwa

Północy do czasu, gdy Elessar dał ją w roku 16 Czwartej Ery Samowi Gamgee9.

Zwana także Gwiazdą Dunedainów, Gwiazdą Północy i Elendilmirem. (III 110)

GWIAZDA POŁUDNIA [Southern Star] Odmiana -> fajkowego ziela uprawiana w

Południowej Ćwiartce. (119-20)

GWIAZDA PÓŁNOCNA [Star of the North] -> Gwiazda Elendila. (III 123, 221)

GWIAZDA RODU FEANORA [Star of the House of Feanor] Godło Feanora i jego

spadkobierców, ośmioramienna gwiazda ze srebra. (I 289)

GWINDOR (sind.) Elf, władca Nargothrondu, syn Guilina, brat Gelmira.

Poprowadził małą grupę elfów z Nargothrondu do Nirnaeth Arnoediad, by pomścić śmierć

brata. Dołączyli oni do Fingona.

Stacjonując w Barad Eithel, Gwindor rozpoczął bitwę szaleńczym atakiem na wojska

9 W przypisie do tekstu Klęska na Polach Gladden w Niedokończonych opowieściach Christopher Tolkien uważa, iż król

Elessar nie mógłby podarować Gwiazdy Elendila burmistrzowi Shire, „choćby nawet cenił Sama ponad wszystkich. (...) Wydaje

się, że Sam Gamgee został wyróżniony jakimś innym (bardziej stosownym) darem” (przyp.red.). «

Morgotha, gdy ujrzał Gelmira, okaleczonego i zamordowanego. Dotarł aż do Schodów

Angbandu, jednak został otoczony i pojmany, a wszyscy jego towarzysze polegli.

Po 14 latach niewoli w kopalniach Morgotha Gwindor uciekł i został odnaleziony w

Taur-nu-Fuin przez Belega. Obaj uwolnili Turina z rąk orków, a Gwindor strzegł go, gdy

Turin rozpaczał po zabójstwie Belega. Gwindor uzyskał dla Turina prawo wstępu do

Nargothrondu, tu jednak jego ukochana Finduilas zakochała się w Turinie. Gwindor zniósł to

z godnością, widząc jednak, jak zbliża się zguba Nargothrondu, przeciwstawiał się polityce

otwartej walki z Morgothem, propagowanej przez Turina. Jednak jego siła i uroda przepadły

podczas niewoli w kopalniach, a jego rady zignorowano. Poległ w katastrofalnej bitwie w

Tumhalad. (S 178-181, 195-200)

GWIRITH (sind.) Sindarińska nazwa Viresse, używana tylko przez Dunedainów. (III

352)

H

HADHÓDROND (quen. «Khazad-siedziba») Pierwsza elficka nazwa -> Khazad-

dumu. (S 87, 266)

HADOR (tłum. adun. «jasny»?, 389-455 PE) Adan z Trzeciego Rodu, Przyjaciel

Elfów i bohater. Syn Hathola, ojciec Galdora i Gundora. W młodości był na służbie

Fingolfina, który pokochał go i powierzył władzę nad Dor-lóminem. Hador zgromadził tam

członków Trzeciego Rodu i stał się największym wodzem Edainów. Podczas Dagor

Bragołlach dowodził strażą tylną Fingolfina i zginął w obronie Eithel Sirion.

Szlachetność Hadora była tak wielka, że uważano, iż dorównuje on władcom elfów, a

Edainowie w latach jego panowania w Dor-lóminie osiągnęli szczyt swej chwały w

Beleriandzie. Zwany Hadorem Lorindolem, Złotogłowym oraz Złotowłosym. (1259, II267, S

141, 142,145, 147-152, 178, 182-184, 187, 188, 194,203,214, 233)

HADOR (zm. 2395 TE) Dunadan, siódmy rządzący namiestnik Gondoru (2278-

2395). W 2360 roku wprowadził ostatnią milenijną poprawkę w Rachubie

Namiestnikowskiej. (III 291, 350)

HAERAST (sind. «daleki brzeg») Wybrzeża Amanu, jako przeciwieństwo Nevrastu,

Bliższego Brzegu Śródziemia. (S 303)

HALADINOWIE [Haladin] Drugi Ród Edainów. Wkroczyli do Beleriandu w rok po

spotkaniu Finroda z Pierwszym Rodem i osiedlili się najpierw w Thargelionie, ignorowani

przez Noldorów Caranthira. Żyli tam w rozproszonych siedzibach do czasu, gdy zostali

zaatakowani przez orków. Ci, którzy przeżyli, wycofali ł się pod wodzą Haldada na tereny

położone w widłach Ascaru i Gelionu, gdzie wznieśli ostrokół i bronili się aż do nadejścia

Caranthira, który ich uratował.

Wielu ocalałych pod wodzą Halethy wywędrowało najpierw do Estoladu, a później,

podejmując niebezpieczną drogę skrajem Nan Dungortheb, do Talath Dirnen i Brethilu.

Haletha otrzymała od Thingola las Brethil pod warunkiem strzeżenia przeprawy na Teiglinie.

Przez wiele lat leśni ludzie z Brethilu strzegli północnego skrzydła Nargothrondu, a ich liczba

wzrosła dzięki napływowi uchodźców z ich własnego ludu, a po upadku Dorthonionu - także

przedstawicieli Pierwszego Rodu.

Po upadku Tol Sirion (457 roku Pierwszej Ery) zdarzały się liczne ataki orków na

przeprawę i na Brethil, ale Haladinowie utrzymali się aż do Nirnaeth Arnoediad. Ponieśli

wówczas wielkie straty na równinie Anfauglith, osłaniając odwrót Fingona. W 496 roku

zostali rozbici w Brethilu, co otwarło orkom drogę do Nargothrondu. Po tej katastrofie

Haladinowie pozostali w swych lasach, atakując orków z zasadzki przy przeprawie, gdy tylko

mogli. Przez kilka lat walczyli pod dowództwem Turina, który używał tu pseudonimu Dziki

Człowiek z Lasu i Turambar, w zasadzie jednak znikli z kart historii.

Haladinowie różnili się od innych Edainów pod wieloma względami. Ich język nie był

najwidoczniej spokrewniony z innymi językami ludzi; oni sami byli niżsi; byli też mniej

zainteresowani sztuką słowa i nauką, ponad które przedkładali samotność i życie w puszczy.

Ich bronią bojową były topory.

Zwani byli także Ludem Halethy. (S 136, 139, 140, 152)

HALBARAD (sind. «wysoka-wieża», zm. 3019 DE) Dunadan, Strażnik Północy.

Dowodził drużyną Strażników Północy, która dołączyła do Aragorna w czasie Wojny o

Pierścień i towarzyszyła mu na Ścieżkach Umarłych. Podczas Bitwy na Polach Pelennoru był

chorążym Aragorna; poległ w tej bitwie. (III 44-46, 48, 50, 53, 57, 60, 115-116)

HALDAD (zm. 4 st. PE) Adan z rodu Haladinów, ojciec Halethy i Haldara. Gdy

Haladinowie zostali zaatakowani przez orków w Thargelionie, zgromadził ocalałych,

zorganizował obronę i wzniósł ostrokół w widłach Ascaru i Gełionu. Zginął podczas jednej z

wycieczek za ostrokół. (S 139-141)

HALDAN (zm. 4 st. PE) Adan z rodu Haladinów, syn Haldara, wódz Haladinów po

śmierci swej ciotki, Halethy. Prawdopodobnie mieszkał w Brethilu. (S 140)

HALDAR (zm. 4 st. PE) Adan z rodu Haladinów, syn Haldada, ojciec Haldana.

Został zabity przez orków podczas oblężenia ostrokołu Haladinów w Thargelionie, gdy rzucił

się, by bronić ciała ojca. (S 139-141)

HALDIR (WoP) Elf z Lórien, jeden z trzech braci, którzy spotkali Drużynę

Pierścienia i eskortowali ją do Caras Galadhon.

Podróżował poza Lórien i znał język westron. (I 325-339, 350-351, 361)

HALDIR (zm. 473 PE) Adan, wódz Haladinów (473 rok), syn Halmira, mąż

Gloredheli, ojciec Handira, ojczym Hurina i Huora. Dowodził siłami Haladinów w ramach

Ligi Maedhrosa i zginął wraz z większością swych ludzi, osłaniając odwrót Fingona przez

Anfauglith podczas Nirnaeth Arnoediad. (S 150, 178-181, 184)

HAŁETH (zm. 2758 TE) Człowiek z Rohanu, starszy syn króla Heima. Zginął,

broniąc bram Meduseld przed Wulfem. (III 316)

HALETHA [Haleth] (zm. 4 st. PE) Kobieta z plemienia Haladinów i ich

przywódczyni. Poprowadziła swój lud z Thargelionu na zachód, wybierając niebezpieczną

drogę skrajem Nan Dungortheb. Osiedliła się w Brethilu, który otrzymała w zamian za

strzeżenie przeprawy przez Teiglin. Pochowana na Tur Haretha. (S 139-141)

HALFAST Z OVERHILL [Halfast of Overhill] (ur. 2972 TE) Hobbit z Shire, syn

Halfreda z Overhill. Żył w Overhill i pracował u pana Boffina. Lubił polować w Północnej

Ćwiartce i raz widział tam enta. (III 347)

HALFRED Z OVERHILL [Halfred of Overhill] (ur. 2932 TE) Hobbit z Shire,

młodszy syn Hobsona Gamgee, brat Hamfasta Gamgee. Mieszkał w Overhill. (III 347)

HALIFIRIEN Siódme, najdalej wysunięte na północ wzgórze sygnałowe Gondoru,

położone w lesie Firien na granicy Rohanu. (III 16, 69)

HALIMATH Dziewiąty miesiąc w -» Kalendarzu Shire, w przybliżeniu

odpowiadający naszemu wrześniowi.

W Bree zwany Hawestmath. (III 348)

HALLA (quen. «wysoki») Tetha, pierwotnie używana w ąuenya na oznaczenie „h”, a

także do ubezdźwięczniania następującej po niej spółgłoski. (III 366)

HALLAS (sind. «wysoki-liść»?, zm. 2605 TE) Dunadan, trzynasty rządzący

namiestnik Gondoru (2567-2605). (III 291)

HALMIR (zm. 473 PE?) Adan z plemienia Haladinów, władca Brethilu, ojciec

Haldira i Harethy. Wraz z Belegiem dowodził siłami, które pokonały oddział orków

pustoszący Beleriand Zachodni po upadku To 1 Sirion. Przystąpił do Ligi Maedhrosa, lecz

zmarł przed wybuchem wojny. (S 149-150, 178)

HAMA (zm. 2759 TE) Człowiek z Rohanu, młodszy syn króla Heima. Zaginął w

śnieżycy podczas Długiej Zimy, poszukując żywności dla Rogatego Kasztelu. (III 316)

HAMA (zm. 3019 TE) Człowiek z Rohanu, odźwierny króla Theodena i dowódca

gwardii królewskiej. Zginął, broniąc bram Rogatego Kasztelu. (II 109-117, 121, 126, 142,

173-174)

HAMFAST Z GAMWICH [Hamfast of Gamwich] (ur. 2760 TE) Hobbit z Shire,

protoplasta rodziny Gamwich, później Gamgee. (III 347)

HANDIR (zm. 496 PE) Adan z plemienia Haladinów, władca Brethilu (473^-96), syn

Haldira, ojciec Brandira. Poległ w bitwie z orkami w Brethilu. (S 184, 200, 204)

HARAD (sind. «południe») Ogólna nazwa krajów położonych na południe od rzeki

Harnen. Niewiele o nich wiadomo, oprócz tego, że żyły tam olifanty (tylko Umbar był lepiej

znany). Miały najprawdopodobniej gorący klimat, zapewne były tam pustynie.

Harad dzielił się na Harad Bliski i Daleki, a politycznie - na szereg królestw

Haradrimów. Przez Hobbitów z Shire zwany Krajami Słońca. Zwany także Sutherland i

Haradwaith. (I 238, 377, II 249, III 33)

HARAD BLISKI [Near Harad] Część Haradu na zachód od Khandu, zwana tak ze

względu na bliskość Gondoru. (II 9, 13)

HARAD DALEKI [Far Harad] Południowa część Haradu. Jego mieszkańcy byli w

czasach Wojny o Pierścień sprzymierzeni z Sauronem i część z nich walczyła w Bitwie na

Polach Pelennoru. (I 238, 377, II 249, III 33)

HARADRIMOWIE [Haradrim] (sind. «południe-lud») Prymitywni i dzicy ludzie z

Haradu. W Drugiej Erze część Haradrimów płaciła trybut Numenorowi, ale w Trzeciej Erze

dostali się oni pod wpływ Saurona i byli stałym zagrożeniem południowych granic Gondoru.

Część Haradrimów była rządzona przez Czarnych Numenorejczyków. Największe najazdy

Haradrimów na Gondor miały miejsce w latach 1014-1050 (zagarnięcie Umbaru), w 1944 (w

sojuszu z Woźnikami), w 2885, gdy zostali rozbici w Bitwie u Brodów na Porosie oraz w

czasie Wojny o Pierścień, gdy wałczyli w Bitwie na Połach Pelennoru i w innych miejscach.

Poczynając od 19 stulecia Trzeciej Ery, korsarze z Umbaru byli Haradrimami.

Haradrimowie byli wysocy, ciemnoskórzy, mieli czarne włosy i oczy. Lubili barwne

ubiory i ozdoby, a niektóre plemiona malowały ciała. W wojnach używali wszelkich

rodzajów broni, znani byli jednak szczególnie z posługiwania się olifantami.

W westronie zwani Południowcami, a także Smagłymi Ludźmi (przez hobbitów) i

Swertingami. (I 236, II 267, III 69, 86, 108-109, 113, 116, 143,S 272)

HARADWAITH (sind. «południe-lud») Określenie Haradrimów oraz kraju, w

którym żyli. (III 296)

HARANYE Ostatni rok stulecia w Rachubie Królewskiej, a zapewne także w

Namiestnikowskiej i w Nowej Rachubie. (III 350)

HARDBOTTLE Wieś w Shire w Północnej Ćwiartce, w której mieszkała rodzina

Bracegirdle, do której należała Lobelia Saclmlle - - Baggins. Domy w Hardbottle byty

wydrążone w skale lub zbudowane z kamienia. (III 272)

HARDING (zm. 3019 TE) Człowiek z Rohanu, poległ w Bitwie na Polach Pelennoru.

(III 117)

HARDING ZE WZGÓRZA [Harding of the Hill] (ur. 81 CE) Hobbit z Shire, syn

Holfasta Gardnera. Prawdopodobnie mieszkał w Bag End.

Jego pełne nazwisko brzmiało zapewne Harding Gardner ze Wzgórza. (III 347)

HARETHA (quen. «pani», 5 st. PE) Kobieta z rodu Haladinów, córka Halmira. Około

400 roku poślubiła Galdora, późniejszego wodza Pierwszego Rodu, i urodziła mu dwóch

synów, Hurina i Huora. (S 141, 152)

HARFOOTOWIE [Harfoots] Najliczniejszy z trzech szczepów hobbitów. Jako

pierwsi przeprawili się około 1050 roku Trzeciej Ery przez Góry Mgliste do Eriadoru.

Harfootowie byli najbardziej typowymi hobbitami. Mieli ciemniejszą cerę niż

Stoorowie i Fallohide’owie, byli też niżsi od nich. Najbardziej kochali wyżyny i stoki wzgórz;

dłużej niż inni hobbici zachowali też obyczaj mieszkania w norkach. Byli bardziej przyjaźnie

nastawieni do krasnoludów niż inni hobbici. (115)

HARLINDON (sind. «południowe Lindon») Część Lindon na południe od zatoki

Lhun. Na początku Drugiej Ery mieszkali tu Celeborn i Galadriela.

Także -» Lindon. (II 8)

HARLOND (sind. «południowy-port») Przystań na południowym brzegu zatoki

Lhun. (II 8)

HARLOND Przystanie i nabrzeża na zachodnim brzegu Anduiny, trzy do czterech

mil na południe od Minas Tirith. Był to port Minas Tirith, położony wewnątrz Rammas

Echor. (III 18)

HARMA (quen. «skarb») Pierwotna nazwa tengwy d (nr 11), używanej na określenie

„ch”. Później to „ch” na początku wyrazów przekształciło się w „h”, a nazwa tengwy

zmieniła się na aha. (III 365-366)

HARNEN (sind. «południe-woda») Rzeka płynąca z południowego ramienia Ephel

Duath na zachód, do zatoki Belfalas. Na początku Trzeciej Ery stanowiła granicę między

Gondorem a królestwami Haradu. (II 9)

HARONDOR (sind. «południowy Gondor») Obszar między rzekami Poroś i Harnen,

na początku Trzeciej Ery stanowiący część Gondoru, później będący obszarem spornym

między Gondorem a królestwami Haradu. (II 13)

HARROWDALE Dolina w Rohanie, położona powyżej Edoras. Podczas Wojny o

Pierścień odbył się tu przegląd wojsk Rohanu. (III 50)

HARVESTMATH Nazwa miesiąca -> Halimath w Bree. (III 352)

HASUFEL (tłum. rohir. «ciemna skóra»?, WoP) Wielki szary koń Rohanu,

pożyczony Aragornowi przez Eomera. (II44, 103, 105, 108, III 43)

HATHALDIR (sind., zm. 460 PE) Adan z Pierwszego Rodu, jeden z 12 towarzyszy

Barahira w Dorthonionie. (S 148)

HATHOL (ok. 400 PE) Adan, władca Trzeciego Rodu, syn Magora, ojciec Hadora.

(S 137, 141)

HAUDH IN GWANUR (sind. «kurhan-») Kurhan położony w pobliżu brodów na

Porosie. Pochowano pod nim książąt Rohanu Folcreda i Fastreda, którzy polegli tam w bitwie

z Haradrimami. (III 316)

HAUDH-EN-ARWEN (sind. «kurhan-królewskiej-panny») -> Tur Haretha. (S 141)

HAUDH-EN-ELLETH (sind. «kurhan-panny-elfów») Kurhan, pod którym

pogrzebano Finduilas, położony w Brethil w pobliżu przeprawy na Teiglinie. Dopóki żył

Turin, kurhan był niedostępny dla orków. Turin spotkał tu swą siostrę Nienor, lecz jej nie

poznał. (S 204, 206,210,211)

HAUDH-EN-NDENGIN (sind. «kurhan-poległych») Wielki kurhan w centrum

Anfauglith, w którym pochowano elfów i ludzi poległych podczas Nirnaeth Arnoediad. Rosła

na nim wysoka trawa, choć reszta Anfauglith była jałowym pustkowiem. Zwany także

Kurhanem Poległych. (S 158, 187)

HAUDH-EN-NIRNAETH (sind. «kurhan-łez») -> Haudh-en-Ndengin. (S 186)

HAYSEND Wieś w Bucklandzie u ujścia Withywindle do Brandywiny, zwana tak,

gdyż była położona na południowym krańcu Wysokiego Płotu. (1102, 116)

HAYWARD Hob (WoP) Hobbit ze Wschodniej Ćwiartki. Przed Wojną o Pierścień

był odźwiernym przy Zielonej Bramie, a podczas rządów Sarumana w Shire - strażnikiem

bramy Mostu na Brandywinie.

Wydaje się, że w czasach Wojny o Pierścień był już dość stary. (III 267, 269)

HAYWARDOWIE [Hayward] Rodzina hobbicka ze Wschodniej Ćwiartki.

Prawdopodobnie jeden z jej założycieli był pasterzem gminnym. (III 267, 269)

HEADSTRONGOWIE [Headstrong] Rodzina hobbicka z Shire, prawdopodobnie

zamożna. (III 346)

HEATHERTOES MAT (zm. 3019 TE) Człowiek z Bree, zginął w walce między

mieszkańcami Bree a Billem Fernym i jego kompanami. (III 261)

HEATHERTOESOWIE [Heathertoes] Rodzina ludzi z Bree. (1153)

HELCAR (quen. «lodowo-zimny») Wewnętrzne morze na dalekim wschodzie

Śródziemia w Pierwszej Erze, rozlewające się na miejscu kolumny Illuiny. Jedną z jego zatok

było Cuivienen.

Zwane także Morzem Wewnętrznym. (S 47, 48, 52)

HELCARAXE (quen. «lód-kły») Cieśnina na północy Ardy w Pierwszej Erze,

oddzielająca Araman od Śródziemia. Tu zlewały się wody Belegaeru i Ekkai, tworząc wielki

wir i mgły. Helcaraxe wypełniała pływająca w cieśninie Lodowa Kra, po której można było

przejść suchą nogą, co jednak wiązało się z wielkim niebezpieczeństwem. Lód mógł

pokrywać także ląd. Zwana także Cieśniną Lodowej Kry. (S 50, 77, 85, 86)

HELEVORN (sind. «szkło-czarne») Głębokie, ciemne jezioro w Thargelionie, na

południe od góry Rerir. W jego okolicy mieszkał Caranthir. (S 107, 118, 145)

HELLUIN (sind. «lód-niebieski») Błękitna gwiazda identyfikowana z Syriuszem. (S

47, 62)

HELM (2961-2759 TE) Człowiek, dziewiąty król Rohanu (27412759), ostatni z

pierwszej dynastii. Z jego panowania pamiętny był głównie koniec, gdyż w 2758 roku Rohan

został najechany przez Dunlendingów pod wodzą Wulfa, syna -> Freki, wroga Wulfa. Po

przegranej Bitwie u Brodów na Isenie Heim wycofał się do Rogatego Kasztelu, gdzie

przetrwał Długą Zimę, jednak pod jej koniec zamarzł podczas jednego z dokonywanych

wypadów przeciw oblegającym.

Zwany był Heimem Młotorękim i Hełmem Młociarzem z powodu wielkiej siły: Frecę

zabił jednym uderzeniem pięści. (II129, 133, 137, III 230, 316)

HELMINGOWIE [Helmingas] Ludzie z Zachodniego Fałdu nazywani tak przez

Rohirrimów. Określenie może dotyczyć ogólnie ludności Rohanu. (II135)

HEŁMOWA BRAMA [Helm’s Gate] Wejście do Hełmowego Jaru, w poprzek którego

wybudowano Hełmowy Mur. (II 126-129)

HEŁMOWA ROZTOKA [Deeping-coomb] Dolina w Rohanie, przed Hełmowym

Jarem. Jej stoki w pobliżu Rogatej Skały były umocnione; zwano je Hełmowym Szańcem.

Doliną płynął Hełmowy Potok. (II127, W 181)

HEŁMOWY JAR [Helm’s Deep] Kręty wąwóz w Ered Nimrais, u podnóża Trójroga.

Był centrum obrony Zachodniego Fałdu Rohanu, a obok Dunharrow - główną twierdzą i

schronieniem w królestwie. Tu bronił się Hełm w latach 1758-1759 Trzeciej Ery, któremu to

wydarzeniu wąwóz i cała okolica zawdzięcza swą nazwę. Podczas Wojny o Pierścień bronił

się tu król Theoden.

Z Hełmowego Jaru wypływał Hełmowy Potok, a w stokach jaru odkryto pieczary

Aglarondu. Wejście do wąwozu przegradzał mur.

Hełmowym Jarem zwano powszechnie cały zespół fortyfikacji, łącznie z Rogatym

Kasztelem. (II125, III 49)

HEŁMOWY MUR [Deeping Wall] Mur wokół Hełmowej Bramy, strzegący wejścia

do Hełmowego Jaru. Był wysoki na 20 stóp i dość szeroki, by mogło po nim iść obok siebie

czterech ludzi. Jedyną luką w Hełmowym Murze był spory przepust, przez który wypływał

Hełmowy Potok. Podczas Bitwy o Rogaty Kasztel żołnierze Sarumana dwukrotnie wdarli się

do Hełmowego Jaru przez ten przepust. (II 126-129)

HEŁMOWY POTOK [Deeping Stream] Strumień w Rohanie, wypływający z

Hełmowego Jaru, okrążający Rogatą Skałę i wypływający przez Hełmowy Szaniec i

Hełmową Roztokę do Doliny Zachodniego Fałdu. (II127)

HEŁMOWY SZANIEC [Helm’s Dike] Przekop i wał, zbudowany wzdłuż zbocza

Hełmowej Roztoki, tuż przed Rogatym Kasztelem. (III 127)

HEŁM [Hełm] Przydomek -> Turina jako jednego z dwóch wodzów w Talath Dirnen,

związany z tym, że nosił on wówczas w boju Smoczy Hełm. (S 188, 193, 199, 217)

HEŁM HADORA [Helm of Hador] -> Smoczy Hełm z Dor-lóminu. (S 217)

HENDING (ur. 2859 TE) Hobbit z Shire, trzeci syn a czwarte dziecko Holmana

Zielonorękiego. (III 347)

HENNETH ANNUN (sind. «zachodu okno», «zachodnie okno») Ukryty schron

strażników Ithilien, zbudowany za wodospadem w północnym Ithilien przez Turina,

namiestnika Gondoru w 2901 roku Trzeciej Ery. Był obsadzony bez przerwy aż do odwrotu

Faramira do Minas Tirith przed oblężeniem Gondoru podczas Wojny o Pierścień.

W westronie zwany Oknem Zachodzącego Słońca i Oknem Zachodu. (II 263, III 76)

HENSDAY [Hensday] -> Heuenesdei. (III 353)

HEREFARA (zm. 3019 TE) Człowiek z Rohanu, poległ w Bitwie na Polach

Pelennoru. (III 112)

HERION (zm. 2148 TE) Dunadan, trzeci rządzący namiestnik Gondoru (2116-2148).

(III 291)

HERUBRAND (zm. 3019 TE) Człowiek z Rohanu, poległ w Bitwie na Polach

Pelennoru. (III 112)

HERUGRIM Miecz Theodena. (II117)

HERUMOR (quen. «pan-czarny», ok. 3000 DE) Czarny Numenorejczyk, stał się

wielkim władcą Haradrimów. (S 272)

HERUNUMEN (quen. «pan-zachód») Eldarińskie imię -» Ar - - Adunakhóra,

zapisane w Kronice Królów. (S 249)

HEVENESDEI Wczesna forma nazwy piątego dnia tygodnia w Kalendarzu Shire,

przekład quenejskiego Menelya. W czasach Wojny o Pierścień używano form Heuensday lub

Hensday.

We Władcy Pierścieni zwany środą. (III 353)

HEYENSDAY -> Hevenesdei. (III 353)

HIGHDAY -> Highdei. (III 353)

HIGHDEI Wczesna forma nazwy siódmego i głównego dnia tygodnia w Kalendarzu

Shire, przekład eldarińskiego i westrońskiego Valanya. W czasach Wojny o Pierścień

używano formy Highday. We Władcy Pierścieni zwany piątkiem. (III 353)

HILDA [Hild] (ok. 2720 TE) Kobieta z Rohanu, córka Grama, matka Frealafa. (III

315)

HTT.DÓRIF.N (quen. «kraj Hildorów») Kraj na wschodzie Śródziemia, miejsce

przebudzenia ludzi. (S 98, 135)

HIT DOROWIE [Hildor] (quen. «następcy, przychodzący później») Określenie -» ludzi

przez Eldarów.

Słowo spokrewnione jest z quenejskim hildinyar «następcy». (S 94, 98)

HIMLAD (sind. «zimna-równina») Równina w Beleriandzie Wschodnim,

ograniczona rzekami Celon i Aros. Podczas Oblężenia Angbandu Curufin i Celegorm strzegli

Himladu i przesmyku Aglon na jej północnym krańcu, jednak przełęcz i równina zostały

zdobyte podczas Dagor Bragollach. (S 118, 127, 133)

HIMRING (sind. «zimne-zimno»?) Największe ze wzgórz położonych między

przesmykiem Aglon i Szczerbą Maglora na północnej granicy Beleriandu Wschodniego.

Ufortyfikowane przez Maedhrosa, stanowiło klucz obrony Beleriandu Wschodniego. Gdy siły

Morgotha zdobyły przełęcze podczas Dagor Bragollach, synowie Feanora zebrali się pod

Himring i najwyraźniej utrzymali wzgórze aż do katastrofy Nirnaeth Arnoediad, w której ich

siły zostały zniszczone.

Himring było bezleśne, szerokie i niezbyt wysokie, miało płaski wierzchołek.

Wiecznie Zimny jest albo określeniem opisowym, albo tłumaczeniem. (S 107, 117, 118, 127,

145, 146, 167, 173)

H/NIILĆVATARO (quen. «dzieci Iluvatara») -> Dzieci Iluvatara. (S 288)

HIRGON (sind. «pan-kamień», zm. 3019 TE) Człowiek z Gondoru, posłaniec

Denethora II. Podczas Wojny o Pierścień zawiózł Theodenowi Czerwoną Strzałę, a w drodze

powrotnej zginął z rąk orków. (III 68-71, 104)

HiRILORN (sind. «pani-drzewo», PE) Największe drzewo w Neldoreth, trójpienny

buk rosnący w pobliżu Neldoreth. W jego konarach zbudowany był dom, w którym Thingol

uwięził Luthien, by uniemożliwić jej podążenie za Berenem. (S 163, 175)

HIRLUIN (sind. «pan-błękitny», zm. 3019 TE) Człowiek z Gondoru, władca Pinnath

Gelin. Poległ w Bitwie na Polach Pelennoru. (III 40, 111-113)

HISILÓME (quen. «mgła-cień») -> Hithlum. (S 112)

HISIME (sind. «mgła-») Jedenasty miesiąc w Rachubie Królewskiej

i Namiestnikowskiej, a ósmy w Nowej Rachubie, w przybliżeniu odpowiadający

naszemu listopadowi.

Forma sindarińska, używana tylko przez Dunedainów, brzmiała Hithui. (III 352)

HISTORIA BOLESNA [Tale of Grief] Inna nazwa -> Nam i Hin Hurin. (S 188)

HISTORIA F.l.DARÓW [Tales of the Eldar] Ogólny termin odnoszący się do

historii i obecności Eldarów. W Śródziemiu Historia skończyła się pod koniec Trzeciej Ery na

Ostatniej Wyprawie Powierników Pierścieni. (S 280)

HITHAEGLIR (sind. «mgła-szczyt-linia») -> Góry Mgliste. (S 52)

HITHLAIN (sind. «mgła-nić») Surowiec używany przez elfów z Lórien do wyrobu

lin; był mocńy, lekki, szary i miękki w dotyku. (I 351)

HITHLUM (sind. «mgła-cień») Kraina w północnej części Beleriandu, ograniczona

od zachodu przez Ered Lómin, a na wschodzie i południu przez Ered Wethrin. Jej część

południowa dzieliła się na dwie części - Dor-lómin na zachód, i Mithrim na wschód od gór

Mithrim. Ten chłodny, lecz piękny płaskowyż był ukształtowany przez wstrząsy Bitwy Potęg.

Z początku zamieszkany przez garść Sindarów, po powrocie Noldorów do Śródziemia stał się

siedzibą Fingolfina i Fingona, a później - także rodu Hadora. Po Dagor Bragollach jego

ludność wzrosła, gdyż elfy i Edainowie z Pierwszego Rodu uciekali przed wojną, a siły

Morgotha nigdy nie sforsowały Ered Wethrin, bronionych przez takie twierdze jak Barad

Eithel. Dwie zaś próby wdarcia się do Hithlumu z zachodu i północy (około 160 i 462 roku)

nie powiodły się, być może dlatego, że odpowiednio liczna armia nie mogła przejść przez

północne pustkowia.

Jednak armie Hithlumu nie wróciły z Nirnaeth Arnoediad, a Morgoth ofiarował ten

kraj Easterlingom. Niedobitki Eldarów

i Edainów zostały zniewolone, wybite lub wchłonięte, choć niektórzy z nich, jak

choćby Tuor, stali się banitami i zadali Easterlingom wielkie straty.

Quenejska forma tej nazwy brzmiała Hisiłóme; nadana dlatego, że podczas

pierwszego przybycia Noldorów kraina ta była pokryta mgłami i oparami rozsiewanymi z

Thangorodrimu przez

Morgotha. Zwany też Krajem Mgły. (S 50, 78, 101-104, 106, 110, 113, 116-117, 126,

127, 137, 144-149, 152, 172, 178-184, 187,

188, 195, 214, 223)

HITHUI (sind. «mglisty») -» Hisime. (III 352)

HLOTHRAM (oryg. hob. «chałupnik») Hobbickie nazwisko. Także -» Cotman. (III

382)

HLOTHRAN (oryg. hob. hloth «dwupokojowa siedziba», ranu «ich zbiór na zboczu

wzgórza») Rozpowszechniona nazwa wsi w Shire. (III 382)

HLOTHRAN Hobbickie nazwisko, pochodzące od nazwy miejscowej.

Także -» Cotton. (III 382)

HOARWELL Mitheithel. (I 15, 195, 253, 262)

HOBBICI [Hobbits] Jedna z rozumnych ras Śródziemia, pierwotnie ściśle

spokrewniona z ludźmi. Choć zostali stworzeni w Pierwszej Erze, nie rzucali się jednak w

oczy i żyli w Dolinie Anduiny niedostrzegani przez inne rasy. Około 1500 roku Trzeciej Ery

hobbici, dzielący się wówczas na trzy szczepy: Fallohide’ow, Harfootów i Stoorów, uciekli na

zachód przed ziem Mrocznej Puszczy. Wędrówki każdej z grup opisane są w odpowiednich

hasłach. Shire powstało około 1600 roku i wkrótce potem prawie wszyscy hobbici mieszkali

tam lub w Bree, choć w 2463 roku istniało także osiedle Stoorów na polach Gladden, a w

czasach Wojny o Pierścień spotykało się hobbitów wędrowców.

Oprócz okresu Czarnej Plagi 1636 roku i Długiej Zimy 2758 roku hobbici z Eriadoru

żyli spokojnie i dostatnio w Shire i Bree, dzięki opiece Gandalfa i Strażników Północy. Ich

liczba rosła, a granice Shire dwukrotnie rozszerzano: w 2340 roku, gdy Oldbuckowie osiedlili

się w Bucklandzie, i w 32 roku Czwartej Ery, gdy król Elessar przyłączył doń Marchię

Zachodnią. Do czasu Wojny o Pierścień nikt poza Gandalfem i Strażnikami Północy nie

zajmował się hobbitami. Dopiero po wojnie, ze względu na bohaterskie czyny Froda i jego

przyjaciół, hobbici weszli do pieśni

i - Encyklopedia Śródziemia kronik innych ludów, co było uprzejmością, której

większość hobbitów nie odwzajemniła.

Szczegółowy opis hobbitów podany jest w we Władcy Pierścieni (113-15) oraz w

Hobbicie (H 11-12) i nie ma potrzeby, by go tu powtarzać. Warto jednak wspomnieć, że

Stoorowie z pól Gladden około 2463 roku Trzeciej Ery byli społecznością matriarchalną i nie

można wykluczyć, że wszyscy hobbici byli swego czasu zorganizowani w klany

matriarchalne. Trzeba też podkreślić, że hobbici, aczkolwiek kochający wygodne życie,

prowincjonalni i nieufni wobec świata zewnętrznego, w czasach niebezpieczeństw okazywali

się odważni, zręczni i stosunkowo odporni na największe nawet zagrożenia. Pod koniec

Trzeciej Ery hobbici jako jedyny lud w Śródziemiu (oprócz ludzi z Bree) używali nazwisk.

Żyli około 100 lat, a za pełnoletność uważali wiek 33 lat.

W czasach Wojny o Pierścień hobbici używali -»języka hob - bickiego,

prowincjonalnego dialektu westronu. Pisali głównie używając pisma cirth, aczkolwiek

niektórzy bardziej wykształceni hobbici znali tengwar.

Słowo „hobbit” jest angielską wersją ich oryginalnej nazwy własnej kuduk. Jest ono

spokrewnione z rohirrimskim holbytla (l.mn. holbytlan), co z kolei jest przekładem

oryginalnego kud - - dukan «mieszkaniec nor». W sindarinie zwano ich Periain lub

Periannath, a w oryginalnym westronie - banakil (l.p.), czego przełożony równoważnik

westroński brzmi «niziołek». Zwano ich także Małym Ludem, małymi ludźmi i Niziołkami.

(113-63, II19, III 29, 182, 277, H 11-12, TB 124-125, W 168)

HOBBITON Wieś w Shire, położona w Zachodniej Ćwiartce na północ od Wielkiego

Wschodniego Gościńca.

Także -» Bagshot Row, Młyn, Stary Spichlerz. (I 18, 33,

II 74, 201, III 176, 252)

HOBGOBUNY [Hobgoblins] Złe stwory z Ered Mithrin, wzmiankowane tylko we

fragmencie, w którym Gandalf starał się nastraszyć Bilba. Prawdopodobnie chodziło o orków,

być może oUruk-hai. (H 9, 105)

HOGGOWIE [Hogg] Prawdopodobnie rodzina hobbicka z Shire. Staruszek Hogg,

pojawiający się w wierszu Perry Winkle, może być postacią rzeczywistą. (TB 164)

HOLBYTLA [Holbytla, Holbytlan] -> Hobbici. (III 381)

HOLDWINE Przydomek nadany -> Meriadocowi Brandybuckowi w Rohanie. (III

246)

HOLLIN -> Eregion. (I 270)

HOLMAN (ur. 2810 TE) Hobbit z Shire, znakomity ogrodnik i protoplasta rodziny

Greenhandów. Mieszka! w Hobbitonie.

Znany był jako Holman Zielonoręki. (III 347)

HONEYBEES Gatunek istot, z którymi walczył wędrowiec w wierszu Bilba

Bagginsa Wędrówka. Zważywszy kontekst, są prawdopodobnie fikcyjne.

i HOPKA-DZWONECZKA [Springle-ring] (tłum. hob. «koń bojo - wy-krąg»)

Żwawy taniec hobbicki. Tancerze ustawiali się w kolo nieustannie podskakiwali. (141)

HORN (zm. 3019 TE) Człowiek z Rohanu, poległ w Bitwie na Polach Pelennoru.

(II117)

HORNBLOWER TOBOLD (ok. 2670 TE) Hobbit z Shire, mieszkaniec

Longbottom. Jako pierwszy w Shire uprawiał fajkowe ziełe. Tobold był znany jako Stary

Toby. (I 20, III 154)

HORNBLOWEROWIE [Hornblower] Rodzina hobbicka z Shire; mieszkająca w

całości lub w większości w Południowej Ćwiartce. (I 40-42, 59, II 154, 168)

HRiVE (quen. «zima») Przedostatnia część eldarskiego -> loa, odpowiadająca

naszemu grudniowi i styczniowi. W sindarinie zwana rhiw. Używana także przez ludzi na

określenie zimy. (III 349)

HUAN (sind.? «wielki pies», zm. 468 PE) Wielki pies, urodzony w Valinorze, jeden z

myśliwskich psów Oromego, który ofiarował go Celegormowi. Towarzyszył swemu nowemu

panu do Beleriandu, przez co objęło go działanie Przeznaczenia Noldorów. Jak głosiła

przepowiednia, Huan mógł zginąć tylko od kłów największego wilka, jakiego kiedykolwiek

znała Arda.

Jego prawość i miłość do Luthien sprawiły, że przełożył jej dobro nad interesy

zdradzieckiego Celegorma. Dokonał wielkich czynów podczas poszukiwania Silmarila: zabił

wilkołaki Saurona, w tym ich władcę Draugluina, pokonał Saurona w postaci wilkołaka i

zabił Carcharotha, wielkiego wilka wyhodowanego przez Morgotha na zgubę Huana. W tej

ostatniej walce Huan spotkał jednak swe przeznaczenie.

Huan miał wiele z natury Eldarów lub Valarów: nie męczył się ani nie starzał, był

odporny na magię i nie potrzebował snu. Trzy razy w życiu przemówił, używając słów:

udzielając rad Luthien

i Berenowi i aby pożegnać się z Berenem.

Zwany także Psem Valinoru. (S 163-169, 172, 175)

HUFCE ZACHODU [Host of the West] -» Armia Zachodu. Zwane także Armią

Gondoru i Rohanu. (III 85, 191, 338)

HUGGINS Nazwisko trolla Williama, jednego z trójki zamienionych w kamień

podczas wyprawy Kompanii Thorina w 2941 roku Trzeciej Ery. (H 36)

HUGGINS WILLIAM (zm. 2941 TE) Troll z Siedzib Trolli, jeden z trzech trolli

napotkanych przez Kompanię Thorina i dzięki przebiegłości Gandalfa zamieniony w kamień.

Potocznie nazywany Billem. (H 34-36, 38-39)

HUMMERHORNY [Hummerhorn] Rodzaj owadów, prawdopodobnie fikcyjny, z

którymi walczył wędrowiec w wierszu Bilba Bagginsa Wędrówka. (TB 144)

HUNTHOR (sind., zm. 501 PE) Adan, Haladin z Brethilu, krewny Brandira. Był

jedynym, który odważył się towarzyszyć Turinowi, gdy ten zamierzał zabić Glaurunga. Gdy

obaj zaczaili się pod stokiem Cabed-en-Aras, Hunthor zginął trafiony kamieniem, strąconym

przypadkowo przez Glaurunga. (S 208, 209)

HUOR (sind., 444-475 PE) Adan z Trzeciego Rodu, Przyjaciel Elfów i bohater, syn

Galdora i Harethy, młodszy brat Hurina. Wychowany w Brethilu, wyruszył wraz z bratem na

wojnę z orkami w wieku 13 lat. Oddzieleni od swych towarzyszy bracia zostali ocaleni przez

Ulma i w końcu dotarli do Gondolinu, gdzie zostali przez rok. Następnie powrócili do Dor-

lóminu, gdzie Huor poślubi! Rianę w Pierwszego Rodu Edainów; ich dzieckiem był Tuor.

Huor i Hurin dowodzili prawym skrzydłem armii Hithlumu w Lidze Maedhrosa i na

nich opierała się obrona Przełomu Sirionu podczas Nirnaeth Arnoediad. Tam Huor

przepowiedział ocalenie elfów i ludzi przez Earendila, czym skłonił Turgona do powrotu do

Gondolinu. Walczył dzielnie w jego straży tylnej i poległ, trafiony w oko zatrutą strzałą. (S

150, 179, 182, 183, 223, 225)

HUORNOWIE [Huorns] (sind.?) Istoty z lasu Fangorn, prawdopodobnie enty (lub

drzewa), które zdziczały i stały się groźne w czasach Wielkich Ciemności. Huornowie rzadko

ruszali się z miejsca, jednak jeśli chcieli, potrafili poruszać się szybko, okryci cieniem.

Potrafili mówić; pozostawali pod władzą entów. Choć dzicy, nie byli naprawdę źli.

Nienawidzili orków. (II160, III 47)

HtfRIN (ok. 1634 TE) Dunadan z Gondoru, namiestnik króla Minardila i protoplasta

rodu namiestników.

Znany jako Hurin z Emyn Amen. (III 302)

HURIN (WoP) Dunadan z Gondoru, o wysokiej pozycji społecznej, Strażnik Kluczy

Minas Tirith. Walczył w Bitwie na Polach Pelennoru, następnie dowodzi! Minas Tirith po

wymarszu Armii Zachodu pod Morannon.

Zwany Hurinem Wysokim, Hurinem Klucznikiem i Hurinem Strażnikiem Kluczy. (III

113, 228, 235, 237)

HURIN (sind.?, ok. 440-503 PE) Adan, wódz Pierwszego Rodu (462-473), Przyjaciel

Elfów i bohater, starszy syn Galdora

i Harethy, brat -» Huora. Wraz z bratem spędzi! rok w Gondolinie; po powrocie

do Dor-lóminu poślubił Morwenę z Pierwszego Rodu krótko przed 465 roku; ich dziećmi byli

Turin, Lalaith i Nienor.

W 462 roku Hurin przerwa! oblężenie Barad Eithel, podczas którego zginą! jego

ojciec, i wraz z Huorem wyprowadził Edainów do Ligi Maedhrosa i skłonił do udziału w

Nirnaeth Arnoediad. Był jedynym ocalałym ze straży tylnej, osłaniającej odwrót Turgona do

Gondolinu; w tej walce zabił 70 trolli, nim został pojmany w niewolę i powleczony do

Angbandu. Tam odmówił ujawnienia położenia Gondolinu, nie błagał też Morgotha o

miłosierdzie. Morgoth przeklął więc jego, Morwenę i ich dzieci, a samego Hurina umieścił

wysoko na zboczu Thangorodrimu, skąd tamten przez 28 lat patrzył na świat za

pośrednictwem okłamujących go zmysłów Morgotha.

Uwolniony przez Morgotha w rok po śmierci Turina, wędrował po Beleriandzie,

rozgoryczony kłamstwami Morgotha, które wziął za prawdę. W Dimbarze wzywał głośno

Turgona, by doń przyszedł, ujawniając przez to Morgothowi przybliżone położenie

Gondolinu. Przy Cabed Naeramarth odnalazł Morwenę w dniu jej śmierci i pochował ją obok

Turina. W Nargothrondzie zabił Mima i odzyskał Nauglamir, który zaniósł Thingolowi do

Menegroth. Tam Meliana uwolniła go od kłamstw Morgotha

i Hurin odszedł, by umrzeć.

Hurin był niski, lecz silny - tak ciałem, jak duchem; był wielkim wojownikiem, lecz

też ostrożnym i mądrym wodzem. Zwano go Hurin Thalion i Hurin Nieugięty, ze względu na

jego ofiarę dla ocalenia Gondolinu, odmowę odejścia z ojczyzny i dzielność w znoszeniu

tortur Morgotha oraz swego losu, który był największym z niezawinionych cierpień

doznanych przez któregokolwiek z Edainów. (S 141,150-152,179-185,188,189,197, 214-218,

226)

HURIN I (zm. 2244 TE) Dunadan, piąty rządzący namiestnik Gondoru (2204-2244).

(III 291)

HtiRIN n (zm. 2626 TE) Dunadan, czternasty rządzący namiestnik Gondoru (2605-

2628). (III 291)

HWESTA (quen. «bryza») Nazwa tengwy d (nr 12), używanej w ąuenya na

oznaczenie bezdźwięcznego „w”, a w sindarinie - „chw”. (III 361-365)

HWESTA SINDARINWA (quen. «hwesta szarych-elfów») Nazwa tengwy i (nr 34),

która wydaje się zmodyfikowaną formą tengwy hwesta. Używana tylko w sindarinie, w

którym oznaczała bezdźwięczne „w”. (III 161, 165)

HYARMEN (quen. «południe») Nazwa tengwy \ (nr 33), używanej powszechnie na

oznaczenie południa na mapach, także w językach, w których słowo „południe” nie zaczynało

się tą literą. (III 361, 365)

HYARMENDACIL I (quen. «południe-zwycięzca», zm. 1149 TE) Dunadan, piętnasty

król Gondoru (1015-1149), ostatni z Królów Żeglarzy. Objął tron, przybierając imię

Ciryahera, ale po druzgocącym zwycięstwie nad Haradrimami w 1050 roku i zmuszeniu

królów Haradu do przyjęcia zwierzchnictwa Gondoru zmienił swe królewskie imię na

Hyarmendacil. Za jego panowania Gondor osiągnął szczyt potęgi. (III 290)

HYARMENDACIL II (zm. 1621 TE) Dunadan, dwudziesty czwarty król Gondoru

(1540-1621). Początkowo zwał się Vinyarion, jednak po wielkim zwycięstwie nad

Haradrimami w 1551 roku przyjął imię Hyarmendacila. (III 290)

HYARMENTIR (quen. «południe-straż»?) Góra w łańcuchu Pelóri, najwyższy szczyt

w południowym Amanie. (S 72)

I

IANTIAUR (sind. «most stary») Kamienny most w Beleriandzie przez Esgalduinie na

drodze z Brithiach do Arossiach. Most był zbudowany przed powrotem Noldorów, zapewne

przez krasnoludów.

Zwany także Mostem na Esgalduinie. (S 116)

IARWAIN BEN-ADAR (sind. «stary-bez-ojca») Elfickie imię -» Toma Bombadila. (I

254)

IAVAS (sind.) Sindarińska forma -» yavie. (III 350)

IBUN (ok. 5 st. PE) Krasnolud z Noegyth Nibin, syn Mima. Pojmany wraz z ojcem

przez Turina, a później przez orków. (S 192)

IDRIL (sind. «iskrzące-lśnienie», PE) Z plemienia Noldorów, córka Turgona i

Elenwe. Powróciła wraz z ojcem do Sródziemia i mieszkała z nim w Nevraście i Gondolinie.

Nie lubiła swego kuzyna, Maeglina, który ją kochał. W 503 roku Pierwszej Ery poślubiła

Tuora; było to drugie małżeństwo między Eldarami i Edainami. Następnej wiosny urodził się

ich syn, Earendil.

Obawiając się upadku Gondolinu i przeczuwając zdradę Maeglina, Idril zbudowała w

tajemnicy tunel prowadzący poza miasto, a gdy Gondolin padł, uciekła tą drogą wraz z

Tuorem, Earendilem i garstką towarzyszy. Wraz z ocalonymi udała się z biegiem Sirionu do

Nan Tathren, a później do Arvernien. Gdy Tuor postarzał się, oboje pożeglowali na Zachód,

do Amanu; nie wiadomo jednak, czy zostali tam przyjęci.

Idril była bardzo piękna, miała złote włosy Vanyarów. Zwano ją Celebrindal,

Srebrnostopą. Forma jej imienia w ąuenya brzmiała Irarille lub Itarilde. (S 121,129,131-133,

224-230, 233, 238, 244)

*

ILLUINA [Illuin] (quen. «-błękit») Północna Latarnia Valarow, która zgodnie z

tradycją stała tam, gdzie później rozlało się Morze Wewnętrzne Helcar. (S 27)

Ti MAWF, (quen.) Jedna z największych Majarów, służebnica Vardy. (S 28)

nmarin (quen. «pałac wysokich nieb») Rezydencja Manwego

i Vardy na szczycie Taniquetilu. Jej sale były zwieńczone kopułami, a Manwe i

Varda mogli z nich obserwować całą Ardę. (1226, 352, Y 61)

ILMARIN [Hill of Ilmarin] -> Taniquetil. (I 226, 352, S 24, 37, 80, 105)

ILMEN (quen. ii «góra», men «kierunek») Niebiosa Ea, gdzie znajdują się gwiazdy.

Także -> Tarmenel. (S 95, 261)

i ILUVATAR (quen. «wszystkiego-ojciec») Bóg. Przebywając samotnie w

Pozaczasowych Siedzibach, stworzył Ainurów, a dzięki Niezniszczalnemu Płomieniowi

swego ducha każdemu z nich ujawnił cząstkę swego umysłu. Pragnąc zaś, by ich rozumienie

było pełniejsze, objawił im trzy wielkie tematy Ainulindale. Gdy Melkor stworzył dysonans

w Muzyce, inni zaś Ainurowie zostali pociągnięci przez Wizję, zrodzoną z Muzyki, Iluvatar

dał jej Byt tak dokonało się stworzenie Ea.

W ramach Ea Valarowie niezależnie próbowali dopełnić Muzykę, jednak niektóre

rzeczy, jak stworzenie ludzi i elfów, przeznaczenie człowieka oraz Koniec, pozostały znane

jedynie Iluvatarowi. Interweniował on bezpośrednio w sprawy Ea tylko dwukrotnie:

uświęcając stworzenie przez Aulego krasnoludów oraz, na prośbę Valarow, odmieniając

Ardę, gdy Numenorejczycy wylądowali w Amanie.

Iluvatar jest imieniem danym mu w Ardzie; jest zwany także Eru, Eru Iluvatar,

Jedynym i - tylko raz - Bogiem. (S 13-19, 23-30, 37-49, 55, 57, 63-63, 72, 75, 80, 86, 93, 94,

98, 99,

137, 142, 156, 157, 176, 198, 219, 220, 233, 236, 243-250, 253, 259)

IMLACH (4 st. PE) Adan z Trzeciego Rodu, syn Maracha, ojciec Amlacha. (S 138)

IMLAD MORGUL (sind. «dolina czarnej magii») Dolina po zachodniej stronie

Ephel Duath, którą płynęła Morgulduina. W górnej części doliny wznosiła się Minas Morgul.

Podczas Wojny o Pierścień Dowódcy Zachodu podpalili zatrute łąki Imlad Morgul i

zniszczyli most na Morgulduinie, jednak także po wojnie groza doliny była zbyt wielka, by

mogła być ponownie zamieszkana.

Zwana także Doliną Morgul, Doliną Upiorów i Doliną Żywej Śmierci. (II 282, 285, III

158)

IMLADRIS (sind. «głęboka-dolina-rozpadlina») -> Rivendell. (1236,

II 40, 248, III 133, S 268, 272, 274-277, W 156, 190)

IMLOTH MELUI (sind. «głęboko-kwiecie-») Dolina w Gondorze, prawdopodobnie

w Lossarnach, znana z rosnących tam róż. (III 127, 220)

IMRAHIL (mim., WoP) Dunadan z Gondoru, książę Doi Amroth. Podczas Wojny o

Pierścień walczył w Bitwie na Polach Pelennoru, a po śmierci Denethora II rządził Gondorem

w zastępstwie chorego Faramira. Był jednym z Dowódców Zachodu i walczył w bitwie pod

Morannonem.

i Był wielkim wojownikiem. Znany był jako Imrahil Piękny, gdyż w jego

urodzie przejawiało się dziedzictwo Dunedainów elfów. (III 19, 40, 90, 113, 116, 120, 128-

132, 140, 146, 148-149, 155, 158-159, 161-162, 224, 246)

INCANUS Imię, które nosił -> Gandalf na południu Śródziemia. (II 259)

INDIS (quen.) Z plemienia Vanyarów, bliska krewna Ingwego. W Eldamarze

poślubiła Finwego (będąc jego drugą żoną) i urodziła dwoje synów, Fingolfina i Finarfina.

Była wysoka i jasnowłosa, zwano ją Indis Piękną. (S 59, 62,

63, 67)

INGOLD (sind.?, WoP) Człowiek z Gondoru, dowódca załogi północnej bramy

Rammas Echor przed oblężeniem Gondoru. (III 17, 85)

INGWE (quen.) Elf Vanyar, jeden z postów wybranych przez Oromego, którzy

odwiedzili Valinor, a następnie zachęcili Eldarów do podjęcia Wielkiej Wędrówki. Został

królem Vanyarów i szybko poprowadził swój lud na zachód. W Amanie mieszkał najpierw w

Tirionie, następnie zaś u stóp Manwego, w cieniu Taniąuetilu. Zwano go Najwyższym

Królem Elfów. Szanowany przez wszystkich Elfów, nigdy nie wrócił do Śródziemia. (S 51,

56, 58, 60, 62,

82, 97, 234)

IN23LBETH (adun. «kwiat-», ok. 3125 DE) Dunadanka z Numenoru, z rodu książąt

Andunie, jedna z Wiernych. Zmuszona do poślubienia Ar-Gimilzóra, w którym jej piękno

wzbudziło pożądanie. Z tego nieszczęśliwego małżeństwa narodziło się dwoje dzieci, Palantir

i Gimilkhad. (S 250)

IORETHA [Ioreth] (sind., WoP) Kobieta z Gondoru, pochodząca z Lossarnach. W

czasie Wojny o Pierścień była najstarszą z kobiet pracujących w Domach Uzdrawiania Minas

Tirith. Jej ludowa mądrość ustępowała jedynie jej gadulstwu. (III 122-128, 220-221)

IORLAS (sind. «-liść», WoP) Człowiek z Gondoru, wuj Bergila. Prawdopodobnie

mieszkał w Minas Tirith. (III 36)

IRENSAGA Zębata góra w Ered Nimrais, stanowiąca północną ścianę Dunharrow.

(III 60)

IRMO (quen. «pragnący, pan pragnień») Prawdziwe imię Valara, zwanego

powszechnie -> Lórienem. (S 26)

ISENA [Isen] (tłum. rohir. «żelazo») Rzeka płynąca z Nan Curunir na południe przez

Wrota Rohanu i dalej na zachód do Morza. Podczas Wojny o Pierścień entowie czasowo

odwrócili jej bieg, uby zalać Isengard.

Isena była zachodnią granicą Rohanu, bronioną przed Dunlendingami. Wydaje się, że

nie zbudowano na niej mostów, można było jednak przeprawić się przez brody na Isenie,

około 30 mil na południe od Isengardu. (I 282, II 124, III 41)

ISENGARD (tłum. rohir. «żelazo-ogrodzenie») Twierdza zbudowana w Nan Curunir

przez Gondor za czasów jego potęgi. Składała się z naturalnego, kolistego wału skalnego,

otaczającego obszerną równinę, pośrodku której byia wieża -> Orthank. Miała tylko jedną

bramę, zwróconą na południe.

Gdy Calenardhon przypadł Rohirrimom w 2510 roku Trzeciej Ery, Gondor zatrzymał

opuszczony Isengard. Około 2700 roku Dunlendingowie zdobyli twierdzę, jednak w 2759

roku zostali wyparci przez Frealafa. Wówczas, za zgodą ówczesnego namiestnika Gondoru

Berena, osiedlił się tu Saruman. W 2963 roku przejął on władzę nad Isengardem i zaczął go

fortyfikować, zastępując trawę i drzewa kamieniem i maszynami. Trzymał tu orków, ludzi i

wilki, do czasu gdy podczas Wojny o Pierścień entowie zdobyli i zniszczyli Isengard.

Następnie entowie zasadzili -» Las Strażników i przemianowali Isengard na Ogród Orthanku.

W sindarinie zwany Angrenost. Zwany także Pierścieniem Isengardu, co odnosiło się

do szczególnego kształtu wału i równiny. (I 247, II 26, 140, III 17, S 271, 278, 280, 281)

ISIL (quen. «srebro-połysk») -> Księżyc. (S 95)

ISUDUR (quen. «księżyc-», zm. 2 TE) Dunadan z Numenoru, starszy syn Elendila. W

młodości wykradł owoc Nimloth ze strzeżonego dziedzińca w Armenelos. Został przy tym

poważnie ranny, ale zapewnił przetrwanie linii Białego Drzewa w śmiertelnych krajach.

Podczas zatopienia Numenoru Isildur uciekł z trzema statkami do Pelargiru, gdzie wraz z

bratem Anarionem założył Południowe Królestwo na wygnaniu, Gondor. Był władcą Ithilien i

- wraz z bratem - królem Gondoru. Założył Minas Ithil, w którym mieszkał do 3429 roku

Drugiej Ery, kiedy to Sauron zdobył miasto. Wówczas uciekł do Arnoru, pozostawiając

Anarionowi obronę Osgiliath i Minas Anor; powrócił do Gondoru z armią Ostatniego

Sojuszu. W 3441 roku walczył wraz z ojcem w ostatniej rozprawie z Sauronem i odciął palec

Nieprzyjaciela, zagarniając Jedyny Pierścień.

Po pokonaniu Saurona Isildur przez dwa lata (3441 DE-2 TE) rządził Gondorem,

ucząc swego bratanka Meneldila sztuki królowania. Zasadził też w Minas Anor sadzonkę

Białego Drzewa, by uczcić pamięć Anariona. Następnie udał się na północ, aby objąć władzę

w Arnorze, którego królem został po śmierci ojca w 3441 roku. Jednak po drodze jego oddział

został znienacka

« zaatakowany przez orków na polach Gladden. Isildur usiłował uciec, wkładając

Pierścień i próbując przepłynąć Anduinę, jednak Pierścień zsunął mu się z palca, a Isildur

zginął. (I 62, 65-66, 68, 233-242, 371, II 38, 233, 248, 252-253, 258, 260, 294, III 47-49, 56,

110, 116, 136-137, 221, 290, S 253, 254, 270-275, 279, 280)

ISILYA (quen. «księżyc-dzień») Trzeci dzień enquie, poświęcony Księżycowi.

W sindarinie zwany Orithil, a przez hobbitów Monendei, później Monday. We

Władcy Pierścieni to ostatnie słowo (poniedziałek) jest używane zamiast Isilya. (III 352)

ISTARI (quen.) Pięciu (lub więcej) czarodziejów wysłanych około 1000 roku

Trzeciej Ery przez Valarów do Śródziemia. Ich zadaniem było jednoczenie Wolnych Ludów i

wspieranie ich radą w walce z Sauronem. Zabroniono im bezpośredniego przeciwstawiania

się Sauronowi i panowania nad ludami Śródziemia. Gdy Saruman, najpotężniejszy z

czarodziejów, złamał te zasady, został wykluczony z bractwa i wygnany z Valinoru. Istari

znikli z areny dziejów z końcem Trzeciej Ery, gdyż wraz z upadkiem Saurona ich dzieło

zostało wypełnione. Gandalf wrócił za Morze wraz z Ostatnią Wyprawą Powierników

Pierścieni, inni ocalali Istari zapewne także wrócili na Zachód.

Istari przybrali postać starych ludzi, byli jednak w pełni sił i starzeli się bardzo powoli.

Mieli wielkie zalety ciała i ducha, a ich moc ogniskowała się w ich laskach (różdżkach).

Każdy z Istarich miał własną barwę i pozycję w hierarchii Bractwa. Najstarszy był Saruman

Biały, a po nim Gandalf Szary. Pozostałymi byli Radagast Brązowy i kilku innych,

bezimiennych, którzy przebywali daleko na wschodzie.

Pochodzenie Istarich jest niejasne, jednak Profesor Tolkien mówił, że byli oni

rodzajem Valarów. Jeżeli Majar Olórin może być utożsamiony z Gandalfem, który „w

młodości na Zachodzie” nosił to imię, wniosek o równej mocy Gandalfa i Balroga z Morii

wydaje się do przyjęcia.

Zwani w westronie czarodziejami. (I 20, 23, 46, 52, 59, 61, 25, 176, II 86, III 177, Z)

ISTOTY ŚWIĘTE [Holy Ones] -> Ainurowie. (S 13-15)

ITARILDE, ITARILLE (quen. «iskrzące-lśnienie») Oryginalna forma imienia ->

Idril. (S 319)

ITHIL (sind. «srebro-połysk») -> Księżyc. (I 320)

ITHILDIN (sind. «gwiazda-księżyc») Substancja wytwarzana przez Noldorów z

Eregionu z mithrilu, używana przez nich głównie przy konstrukcji drzwi i bram. Ithildin był

widoczny jedynie w świetle gwiazd lub księżyca, i tylko jeśli ktoś go dotknął, wymawiając

odpowiednie zaklęcia. (I 289, 301)

ITHTLIF.N (sind. «księżyc-kraj») Część Gondoru między Anduiną a Ephel Duath,

sięgająca na południu po rzekę Poroś. Ithilien dzieliło się na Północne i Południowe.

Początkowo było domeną Isildura. Przyjmowało pierwszy impet uderzeń na Gondor z

południa i wschodu, począwszy od zdobycia jego stolicy, Minas Ithil, przez Saurona w 3429

roku Drugiej Ery. Miasto wprawdzie wyzwolono, jednak jego ponowne zdobycie przez

Nazguli w 2002 roku Trzeciej Ery zmusiło większość mieszkańców Ithilien do ucieczki.

Pozostali opuścili Ithilien w 2901 roku, gdy orkowie z Mordoru zaczęli pustoszyć kraj. Nie

był on jednak zupełnie opuszczony aż do 2954 roku, kiedy Sauron ujawnił swą obecność w

Mordorze, a Góra Przeznaczenia buchnęła ogniem. Wcześniej powstały ukryte schronienia,

takie jak Henneth Annun, a strażnicy Ithilien nękali siły Saurona w Ithilien aż do Wojny o

Pierścień.

Ponieważ panowanie Saurona w Ithilien nie było długie, podczas Wojny o Pierścień

było ono wciąż pięknym, pełnym słodkich woni krajem. W 3019 roku, po powrocie króla,

Faramir został księciem Ithilien. Legolas osiedlił się tu wraz z elfami z Leśnego Królestwa, a

Ithilien ponownie stało się jedną z najpiękniejszych krain Zachodu.

Pierwotnie zwane Ithiliend. (I 236, II 241, III 18)

IVANNETH Nazwa używana przez Dunedainów na określenie -> Yavannie. (III 352)

IVORWENA [Ivorwen] (sind. 2907-2929 TE) Kobieta z Gondoru, żona Dirhaela,

matka Gilraeny. (III 306)

IYRIN -> Eithel Ivrin. (S 107, 197, 198, 203, 224)

J

JAK CZŁEK Z KSIĘŻYCA ZA PÓŹNO POSZEDŁ SPAĆ [Man in the Moon stayed

up too late, The] Wiersz ułożony przez Bilba Bagginsa i zapisany w Czerwonej Księdze

Marchii Zachodniej. (1 156-158, TB 150-153)

JAK CZŁEK Z KSIĘŻYCA ZSZEDŁ ZA WCZEŚNIE [Man in the Moon came

down too soon, The] Wiersz z Shire, zapisany w Czerwonej Księdze Marchii Zachodniej w

Czwartej Erze, oparty na motywach pochodzących z Gondoru. (TB 154-158)

JAR [Cleft] Wąska ścieżka na szczycie Cirith Ungol, otoczona urwistymi skalami. (II

319)

JASKINIA SHELOBY [Shelob’s Lair] Siedziba Sheloby, odrażająca jaskinia o wielu

tunelach wydrążona w Ephel Dúath w pobliżu Cirith Ungol. Aby przedostać się tędy na drugą

stronę Ephel Dúath, trzeba było przejść przez jaskinię. Sheloba drążyła z niej tunele

przecinające każdą ścieżkę orków, która miała ją ominąć. (11304-311, 314-326, III 155)

JASKINIE HEŁMOWEGO JARU [Caverns of Helm’s Deep] Aglarond. (II 145,

192)

JASKINIE MENEGROTH [Caves of Menegroth] -> Menegroth. (S 103, 106, 108)

JASKINIE NAROGU [Caverns of Narog] Groty pod Wysokim Faroth na zachodnim

brzegu rzeki Narog. Odkryte i eksplorowane przez Noegyth Nibin, następnie stały się

miejscem rozbudowy Nargothrondu.

Zwane w khuzdul Nulukkizdin. (S 107-109, 117, 159, 199, 200)

JASKINIE ZAPOMNIANYCH [Caves of the Forgotten] Jaskinie, w których

podczas wstrząsów Odmiany Świata pogrzebani zostali Ar-Pharazón i jego żołnierze, którzy

wylądowali w Amanie. (S 258)

JAZ [Withy-weir] Grobla na rzece Withywindle (Wiji), najprawdopodobniej zrobiony

przez hobbitów z Bucklandu. (TB 138)

JEDYNY [One, The] Eru.

Także -> Ilúvatar. (S 13)

JEDYNY PIERŚCIEŃ [One Ring] Najpotężniejszy z -> Pierścieni Władzy. Po

wykuciu pozostałych Pierścieni Sauron w tajemnicy przed elfami wykuł go sam w ogniu

Orodruiny, by w ten sposób uzyskać władzę nad pozostałymi Pierścieniami i tymi, którzy je

posiadali. Jednak Celebrimbor przejrzał jego zamiary i ukrył Trzy Pierścienie elfów przed

mocą Saurona. Sauron jednak, posługując się Jedynym, zdobył władzę nad Dziewięcioma

Pierścieniami. Przelał on wiele swej mocy w Pierścień, a wiele jego dzieł, w tym Barad-dür,

było związanych z tą mocą. Pierścień był całkowicie zły.

Po pierwszym upadku Saurona w 3441 roku Drugiej Ery Isildur zabrał Pierścień, lecz

ten zsunął się z jego palca podczas Bitwy na Polach Gladden i przepadł w nurtach Anduiny.

Około 2463 roku Trzeciej Ery znalazł go Déagol ze szczepu Stoorów, ale Gollum natychmiast

zabił go, by dostać Pierścień. Następnie schronił się wraz z Pierścieniem w Górach Mglistych,

jednak zgubił go w 2841 roku; Pierścień znalazł wówczas Bilbo Baggins. Bilbo przekazał

Pierścień Frodowi w 3001 roku. W tym czasie Gandalf, podejrzewając, że pierścień Bilba jest

właśnie Jedynym, po poszukiwaniach w Gondorze potwierdził swe podejrzenia i zdecydował,

że coś trzeba przedsięwziąć. Wbrew wszystkim wysiłkom Saurona, dążącego do odzyskania

Pierścienia, i próbom samego Pierścienia, by owładnąć Frodem, Frodo zniszczył Jedyny

Pierścień w Orodruinie w 3019 roku, czym na zawsze (mamy taką nadzieję) sparaliżował

Saurona i uniemożliwił mu ponowne przybranie cielesnej postaci.

Z wyglądu Pierścień byt prostą ztotą obrączką. Byta na nim pięknie wyryta inskrypcja,

widoczna dopiero po podgrzaniu Pierścienia. Mógł być stopiony jedynie w Ogniu

Przeznaczenia, w którym go wykuto.

Z powodu swej wielkiej zlej mocy Pierścień posiadał niezwykłe właściwości. Mógł do

pewnego stopnia decydować o swym losie; Gandalf, dysponujący wielką wiedzą w tym

zakresie, twierdził, że Bilbo znalazł Pierścień, ponieważ ten chciał być znaleziony i dzięki

temu połączyć się z Sauronem. Pierścień posługiwał się swymi posiadaczami i „pożerał” ich,

chyba że - tak jak Sauron - posiadali wielką moc. Ich życie wydłużało się, ale stawali się

uzależnieni i odmienieni psychicznie (-> Gollum), a ich ciała i dusze trawiło pożądanie

Pierścienia. Pierścień pobudzał też żądzę posiadania go, zazdrosną nienawiść i lęk u swych

posiadaczy. Isildur zagarnął Pierścień, zamiast go zniszczyć, Gollum zabił swego przyjaciela i

krewnego, Deagola, by go zdobyć, Saruman przez żądzę posiadania go zszedł na drogę zła,

Bilbo kłamał na temat okoliczności zdobycia go (co ostrzegło Gandalfa o złej mocy

Pierścienia); Bilbo i Frodo, będąc pod jego wpływem, stawali się nieufni wobec siebie i

wobec Gandalfa, a Boromir próbował zabić Froda. Tylko osoby bardzo mądre, tak jak

Gandalf, Galadriela i Aragorn, lub bardzo proste, jak Sam i Tom Bombadil, mogły oprzeć się

pożądaniu Pierścienia. Osoby posiadające niewielką moc, nosząc Pierścień, stawały się

niewidzialne, natomiast ich wzrok i słuch wyostrzały się; ta wrażliwość zmysłów

utrzymywała się w pewnym stopniu także wtedy, gdy nie nosili Pierścienia. Rosła też ich

świadomość istnienia Saurona i innych Pierścieni Władzy. Pierścień był stałym brzemieniem i

torturą dla umysłu i ciała Froda, gdyż nosił go on w czasie, gdy moc Saurona była bardzo

wielka, i ponieważ nosił go w Mordorze.

Zwany także Wielkim Pierścieniem, Jedynym, Pierścieniem, Pierścieniem Pierścieni,

Pierścieniem Zagłady, Pierścieniem Władzy, Pierścieniem Mocy, Pierścieniem Rządzącym,

Zgubą Isildura (gdyż zdradził go na polach Gladden), brzemieniem (w związku z Frodem)

oraz Skarbem (przez Golluma). (I 5, 44-70, 82, 107, 133, 140, 156-159, 169, 186, 191-194,

211-268,

17 - Encyklopedia Śródziemia

345-346, 375-382, II 96, 223, 269, 292, 318, 320, III 137-140, 156-161, 168-169, 192,

198-201, 209, 310, H 58, 65, 67, 69, 70, 72-76, 115, 118, 122-124, 127, 130, 137, 145, 162,

204, 219, S 248, 259, 265, 267, 270-272, 275, 277-279)

JEZIORO DŁUGIE [Long Lake] Owalne jezioro na wschód od Mrocznej Puszczy,

w pobliżu Ereboru, zasilane przez Rzekę Leśną i Bystrą Rzekę, która wypływała zeń

wodospadem na południowym krańcu jeziora.

Nad jeziorem zbudowano Esgaroth. (H 25, 27, 131,134,140, 147, 148, 179, 183, 219)

JEŹDŹCY ROHANU [Riders of Rohan] Rycerze Rohanu. Jeźdźcy byli

zorganizowani w eoredy, podporządkowane określonemu przywódcy, jak np. rycerze

Theodena, zwani Jeźdźcami Domu Królewskiego. Wydaje się jednak, że oprócz rycerzy z

drużyn szlacheckich byli też jeźdźcy, którzy tylko w potrzebie stawali się żołnierzami.

Byli wspaniałymi jeźdźcami, znakomicie też jeździli w szyku. Ich uzbrojenie

stanowiły miecze, tarcze i włócznie.

Jazda Rohirrimów już w Eotheodzie nosiła nazwę Jeźdźców, skąd w Rohanie

wywiedziono nazwę ich nowej ojczyzny: Riddermarchia. Zwani także Jeźdźcami Marchii. (II

35-37, 39, 46-47, 58, 62-63, 74, 89, 97, 104-106, 116-117, 125, 128, 140, 142-143, 147,161,

171, III 18, 34, 40-43, 45, 79-80, 98-101, 130, 204, 209, 214, 224, 228, 240, 312-318)

JĘZYK ELFÓW [Elvish] Posiada jedno źródło - język, którym mówiono w

Cuivienen, a któremu najbliższy jest quenya. Język elfów rozpadł się jednak na szereg

różnych języków i dialektów, z których znamy nazwy trzech: quenya, sindarin i język Elfów

Leśnych (nandorin).

Język elfów wielokrotnie oddziaływał na języki Edainów, zwłaszcza w Beleriandzie

(gdzie sindarin stał się ojczystym językiem wielu Edainów) oraz w królestwach Dunedainów

(gdzie westron został wzbogacony wieloma elfickimi słowami).

Zwany także elfickim, mową elfów. (I 26, 85, 87, 223, 228, 290-292, III 219)

JĘZYK ELFÓW WYSOKIEGO RODU [High-elven] -> Quenya. (S 355, 372)

JĘZYK ENTÓW [Entish] Język „powolny, dźwięczny, pełen zlepków słów oraz

powtórzeń”, z bardzo subtelnymi rozróżnieniami tonu i długości samogłosek. Nikt oprócz

samych entów nigdy nie próbował uczyć się tej mowy, gdyż była ona niezwykle trudna i

niepodobna do jakiegokolwiek innego języka. (III 374-375)

JĘZYK HOBBICKI [Hobbitish] Język używany w Shire w czasach Wojny o

Pierścień, prowincjonalny dialekt westronu z pewnymi zapożyczeniami z języków ludzi

mieszkających w Dunlandzie i Dolinie Anduiny. Wydaje się, że hobbici z dużą łatwością

adaptowali dowolne słowa z języków używanych przez ich sąsiadów, samymi tymi językami

posługując się niedbale i bez większego starania o czystość form. Tendencję tę widać, gdy

porównamy rohirrimskie kud-dukan z hobbickim kuduk, oba oznaczające mieszkańca jam,

hobbita.

Ponieważ hobbicki był blisko spokrewniony z westronem, Profesor Tolkien przełożył

we Władcy Pierścieni słowa hobbic - kie, używając realnych lub zbliżonych do nich, lecz

wymyślonych, form angielskich z różnych epok, bliskich formom staroangiel - skim, których

użył dla oddania westronu. Jednak niektóre słowa podał też w oryginalnie hobbickim

brzmieniu (III 379-380), a część hobbickich imion własnych pozostawił bez tłumaczenia. (III

374, 378-382)

JĘZYK KRASNOLUDÓW [Dwarvish] -> Khuzdul. (III 376)

JĘZYK ORKÓW [Orkish] Ogólne określenie języków orków. Składały się one na

ogół z chaotycznie połączonych strzępków innych języków. Porozumiewaniu się między

szczepami służyła zwyrodniała wersja westronu; ten ostatni język stanowił też podstawę

niektórych języków szczepowych. Niektóre wspólne słowa pochodziły z Czarnej Mowy, a

część szczepów używała w Trzeciej Erze zwyrodniałej Czarnej Mowy. Wszystkie te języki

były bogate w przekleństwa, a ubogie gramatycznie. (III 375)

JĘZYK ROHIRRIMÓW [Rohirric] spokrewniony z językami ludzi z Doliny

Anduiny. Prawdopodobnie pochodził od adilnaickiego lub jakiegoś zbliżonego doń języka,

był więc luźno spokrewniony z westronem i bardziej odeń archaiczny. Wykazywał bliskie

pokrewieństwo z dawnym językiem hobbitów z Północy i nawet w czasach Wojny o Pierścień

można było odnaleźć liczne podobieństwa między dwoma językami.

Rohirrimowie mówili swym ojczystym językiem także w Czwartej Erze, choć ich

sąsiedzi posługiwali się westronem. (III 373)

JĘZYK VALINORU [Valinorean] Jedyny znany jego przykład, asóa aranion, to

najprawdopodobniej słowa ąuenejskie; zna je dość ograniczony zielarz z Domów

Uzdrawiania.

Jako istoty duchowe Valarowie zasadniczo nie potrzebowali języka mówionego, lecz

o jednym ąuenejskim słowie, miruuóre, mówi się, że podobno pochodzi z języka Valarów.

Język Valinoru różni się zatem najwyraźniej od ąuenya. (III 110, Y 61)

JĘZYKI LUDZKIE [Mannish] Ogólny termin odnoszący się do języków ludzi,

zwłaszcza mieszkańców Doliny Anduiny i innych ludów spokrewnionych z Edainami. Języki

ludzi były podstawą oryginalnego języka hobbitów, a także „światowych” imion krasnoludów

z Ereboru. Rohirrimski należał do tej grupy językowej.

W Pierwszej Erze wzmiankowane są cztery języki ludzi. Adunaicki rozwinął się z

języka Trzeciego Rodu Edainów, będącego pod silnym wpływem eldarskiego; język

Pierwszego Rodu był z nim blisko spokrewniony. Haladinowie i Easterlingowie mówili luźno

spokrewnionymi językami. Ponieważ pierwsi ludzie przebudzili się w tym samym miejscu i

czasie, wszystkie języki ludzi rozwinęły się prawdopodobnie z jednego języka.

Większość form z języków ludzi, jakie występują we Władcy Pierścieni, zostało

oddanych przez ich starogermańskie, staroan - gielskie lub nordyckie odpowiedniki. (III 372-

374)

K

KALENDARZ BREE [Bree Reckoning] Kalendarz Bree był podobny do ->

Kalendarza Shire, oprócz nazw miesięcy pierwszego, czwartego, szóstego, siódmego oraz

ósmego do dwunastego, które zwały się odpowiednio: Frery, Chithing, Lithe, Mede,

Harvestmath, Wintring, Blooting i Yulemath. Oprócz tego dni Lithe zwano tu Letnimi

Dniami. Rok 1 Rachuby Bree odpowiadał 1300 rokowi Trzeciej Ery; był to rok zasiedlenia

Bree przez hobbitów. (III 352)

KALENDARZ IMLADRIS [Calendar of Imladris] Kalendarz elfów z Rivendell,

prawdopodobnie reprezentatywny dla rachuby czasów elfów w Śródziemiu. Yén dzielił się w

nim na 144 loa, z których każdy składał się z sześciu pór roku i różnych dodatkowych dni.

Loa zaczynał się od yestarë, pierwszego dnia, w przybliżeniu odpowiadającemu 29 marca w

kalendarzu gregoriańskim. Pierwsze trzy pory roku: tuilë, laire i yâvië, liczyły odpowiednio

54, 72 i 54 dni. Z kolei następowały trzy dni enderi i następne pory roku: quelle (lub lasse-

lanta), hrivë i coire, także liczące odpowiednio 54, 72 i 54 dni. Loa kończył się mettarë,

ostatnim dniem.

W każdym dwunastym loa, oprócz ostatniego w co trzecim yén, liczba enderi była

podwajana, w celu wyrównania niedoskonałości systemu.

Kalendarz Imladris zawierał także rok astronomiczny, córa - nar, oraz sześciodniowy

tydzień rytualny, enquië.

Zwany także Rachubą Rivendell. (III 349-350)

à

KALENDARZ SHIRE [Shire-reckoning, Shire Reckoning] System datowania

używany w Shire oraz (pod inną nazwą) w Bree, będący adaptacją Rachuby Królewskiej. Rok

1 był rokiem 1601 Trzeciej Ery w Shire i 1300 w Bree. Tydzień miał siedem dni: Sterrendei,

Sunnendei, Monendei, Trewesdei, Hevenesdei, Meresdei i dzień najważniejszy,

Highdei. (We Władcy Pierścieni nazwy tych dni otrzymały współczesne tłumaczenia, gdzie

Sunnendei odpowiada niedzieli). Rok miał 12 miesięcy i kilka dodatkowych dni, a lata

przestępne powstawały przez dodanie Overlithe. Nazwy miesięcy używane w Bree i

Wschodniej Ćwiartce nieco się różniły od nazw w Kalendarzu Shire.

Wszystkie te nazwy były w użyciu, zanim jeszcze hobbici osiedli w Shire, Kalendarz

Shire jest więc dość dawny.

Jedyną znaczną różnicę między Kalendarzem Shire i Rachubą Królewską ustanowiła -

> Reforma z Shire. (III 348-349, 353-354)

KALI -» Kalimac (III 379)

KAIIMAC (oryg. ludz.) Imię występujące w Bucklandzie, pochodzące z języka

Stoorów przed ich przybyciem do Shire. Zazwyczaj skracane do Kali, co znaczyło «wesoły,

radosny». (III 379)

KAMIENIE WIDZĄCE [Seeing-stones] -> Palantiry. (S 305)

KAMIENIOŁOM [Quarry] Wieś we Wschodniej Ćwiartce, w pobliżu Scary. (I 30)

KAMIENNE DOMY [Stone-houses] Nazwa -» Minas Tirith nadana przez Wosów.

(III 96)

KAMIENNI OLBRZYMI [Stone-giants] Olbrzymie stwory o wielkiej sile, żyjące na

wysokich przełęczach Gór Mglistych.

Wspomniane są tylko w Hobbicie i być może nie należy traktować ich bardziej serio

niż -» Golfimbula. (H 94)

KAMIENNY TROLL [The Stone Troll] Humorystyczny wiersz ułożony przez Sama

Gamgee w 3018 roku Trzeciej Ery.

Także -> Tom. (I 199-200, TB 159-161)

KAMIEŃ DURINA [Durin’s Stone] Obelisk w Azanulbizar, upamiętniający miejsce,

skąd Durin I po raz pierwszy spojrzał w toń Kheled-zaram i ujrzał Koronę Durina. W tym

miejscu w 2994 roku Trzeciej Ery zginął Balin. (1316)

KAMIEŃ ELFÓW [Elfstone] -> Aragorn II. (I 354, II 38, 102, III 221-222, 226,

229)

KAMIEŃ NA ERECH [Stone of Erech] Czarny kamień przywieziony przez Isildura

z Numenoru do Śródziemia i osadzony na wzgórzu Erech w czasach założenia Gondoru. Na

ten głaz Król Gór zaprzysiągł sojusz z Isildurem, a podczas Wojny o Pierścień został tam

wezwany przez Aragorna, aby wypełnić przysięgę.

Był okrągły, czarny, o średnicy zapewne sześciu stóp. Zwany też Czarnym

Kamieniem i Kamieniem. (III 48-49, 54)

KAMIEŃ NIESZCZĘŚLIWYCH [Stone of the Hapless] Szary głaz ustawiony na

mogile Turina nad Cabed Naeramarth z wyrytymi na nim imionami Turina i Nienor. Wkrótce

potem Hurin spotkał w tym miejscu Morwenę, a kiedy ta umarła, pochował ją po zachodniej

stronie Kamienia i wyrył na nim także jej imię.

Glirhuin z Brethilu przepowiedział, że Kamień nigdy nie zostanie zbezczeszczony ani

przewrócony; po zniszczeniu Beleriandu stał się on środkiem wyspy Tol Morwen. (S 216)

KAMIEŃ TRZECH ĆWIARTEK [Three-Farthing Stone] Kamień na Wschodnim

Gościńcu oznaczający miejsce, gdzie stykały się Ćwiartki Wschodnia, Zachodnia i

Południowa. Kamień Trzech Ćwiartek stał mniej więcej pośrodku Shire. (I 30, III 255, 274)

KAPITAN PRZYSTANI [Captain of the Haven] Tytuł władcy lub innej wysoko

postawionej osoby w Umbarze, w 2980 roku Trzeciej Ery. (III 304)

KARNINGUL (oryg. west, «wyrąbana dolina») -► Rivendell. (III 378)

KĄSACZ [Biter] imię nadane -> Orcristowi przez orków. (H 55-56)

KELVARY [kelvar] (quen. «szybcy») Poruszające się żywe istoty, pozostające pod

opieką Yavanny, czyli wszystkie byty zwierzęce oprócz Dzieci Iluvatara, krasnoludów i

entów. Niewątpliwie najwyższymi wśród nich były Orły Manwego. (S 44, 45)

KEMENTARI (quen. «ziemia-królowa») Przydomek -> Yavanny. (S 26, 38, 39, 45)

KHAND Kraj położony na południowy wschód od Mordoru, ojczyzna -> Wariagów.

Ze względu na swe położenie zawsze był pod silnym wpływem Saurona. (III 109)

KHAZAD-DUM (khuz. «krasnolud-dom») Największa z siedzib krasnoludów,

ojczyzna plemienia Durina, wykuta przez Durina I na początku Pierwszej Ery w jaskiniach

ponad Azanulbizar. Tu znajdował się grób Durina i tu mieszkała większość jego ludu.

Wielokrotnie powiększany, Khazad-dum objął w końcu znaczny obszar pod szczytami

Barazinbar, Zirak-zigil i Bundushathur. W Drugiej Erze przebito tunel, którego wylot

znajdował się na terenie Eregionu. Khazad-dum składał się z wielu wielkich sal na licznych

poziomach, a także kopalni.

Ludność Khazad-dumu wzrosła pod koniec Pierwszej Ery, gdy wielu utalentowanych

krasnoludów z Ered Luin przybyło tu po zniszczeniu Nogrodu i Belegostu. Na początku

Drugiej Ery w Khazad-dumie odkryto mithril, a plemię Durina nawiązało przyjazne stosunki

z Noldorami z Eregionu. Podczas wojny elfów z Sauronem bramy Khazad-dumu były

zamknięte, dzięki czemu krasnoludy przeżyły tę erę.

W 1980 roku Trzeciej Ery podczas powiększania kopalni mi - thrilu krasnoludy

uwolniły Balroga, ukrytego pod Barazinbarem. W następnym roku, gdy Balrog zabił dwóch

królów Khazad-dumu, krasnoludy uciekły ze swej stolicy. Około 2480 roku Sauron wysłał

orków, by obsadzili Khazad-dum; zabili oni Thróra w 2790 roku. Wywołało to wojnę

krasnoludów z orkami, zakończoną w 2799 roku Bitwą w Azanulbizar. Mimo zwycięstwa

krasnoludów Dain Żelazna Stopa nie zajął Khazad-dumu ze względu na obecność Balroga.

Dopiero w 2987 roku duża grupa krasnoludów z Ereboru pod wodzą Balina reaktywowała

królestwo krasnoludzkie w Khazad - - dumie. Jednak odcięte przez Czatownika z Wody przy

Zachodniej Bramie i wielką armię orków przy Wschodniej, upadło ono w 2994 roku. W

styczniu 3019 roku Drużyna Pierścienia (a także Gollum) przeszła przez Khazad-dum, a

Gandalf zabił Balroga po szeregu starć, które doprowadziły do zniszczenia Komnaty

Mazarbul, Mostu Durina, Nieskończonych Schodów oraz -> Wieży Durina. Brak jest

informacji o ponownej kolonizacji Khazad-dumu przez krasnoludów w Czwartej Erze, mimo

śmierci Balroga.

Krasnoludzkie królestwo Khazad-dum obejmowało Azanulbizar oraz pomieszczenia

wewnątrz gór. Królowie Khazad-dumu (oprócz Balina) byli jednocześnie królami plemienia

Durina.

W westronie zwany Siedzibami Krasnoludów (Dwarrowdelf), w sindarinie -

Hadhodrond, jednak najpopularniejsza elficka nazwa, zwłaszcza po uwolnieniu Balroga,

brzmiała Moria. Od tej ostatniej nazwy pochodzą westrońskie Czarna Jama, Czarna Otchłań i

Kopalnie Morii. (I 231, II 101, 145, S 43, 87, 88, 266)

KHAZADOWIE [Khazad] Imię, nadane -> krasnoludom przez Aulego przy ich

stworzeniu, będące ich własnym określeniem.

Sindarińska forma brzmiała Hadhod. (II133, III 376, S 43,

87, 88, 266)

KHELED-ZARAM (khuz. «szkło-jezioro») Jezioro w dolinie Azanul - bizar. Tu na

początku Pierwszej Ery Durin I ujrzał odbicie Korony Durina. Od tego czasu o każdej porze

dnia i nocy można było ujrzeć gwiazdy, odbijające się w wodzie Kheled-zaram, a jego toń

była zawsze gładka. Natomiast odbicie patrzącego w toń nie było widoczne.

W westronie zwane Zwierciadlanym Jeziorem. Zapisywane także jako Kheledzaram.

(I 271, 316, 337, II144, W 190)

KHIM (zm. 486 PE) Krasnolud z Noegyth Nibin, syn Mima. Zabity strzałą przez

jednego z banitów Turina. (S 192)

KHUZDUL (khuz. «krasnoludzki») Język krasnoludów stworzony przez Aulego,

który nauczył go krasnoludów po ich pierwszym przebudzeniu. Był językiem tajnym,

służącym nauce, i mało kto go znał prócz krasnoludów. Wydaje się, że khuzdul był raczej

szorstki, z akcentowaniem przydechowych głosek zwartych i dźwięcznych spółgłosek

szczelinowych, lecz niewątpliwie miał pewien wdzięk, gdy był prawidłowo wymawiany.

Jedyne znane przykłady khuzdul to kilka imion i nazw, okrzyk wojenny krasnoludów

oraz napis na grobie Balina. (I 303, II132- 133, III 376, S 48)

KIBIL-NALA Srebrna Żyła oraz jej źródła w Azanulbizar. Były one lodowato zimne.

Zwana też w sindarinie Celebrantem. (1271, 337)

KIEŁ [Fang] (WoP) Jeden z podobnych do wilków psów farmera Maggota. (I 96)

KUI (2864-2941 TE) Krasnolud z rodu Durina, syn Dis i siostrzeniec Thorina,

członek Kompanii Thorina. Wraz z bratem Filim zginął w Bitwie Pięciu Armii, broniąc ciała

Thorina. (III 324, H 16, 12, 22, 33, 51, 79, 95, 109, 121, 142, 149-150, 155, 173, 188,

192,210-211)

KLEJNOTY FEANORA [Jewels of Feanor] -> Silmarile. (S 7, 39, 170, 228, 236)

KLIN [Angle] -> Egladil. (I 328, 352)

KUN [Angle] Kraina między Mitheithel a Bruinen. Między 1150 a 1350 rokiem

Trzeciej Ery żyło tu wielu Stoorów, ale opuścili te ziemie z powodu niebezpieczeństwa wojny

i grozy Angmaru. W czasach Wojny o Pierścień Klin był, jak się wydaje, niezamiesz - kany, z

wyjątkiem trolli w Siedzibach Trolli. (115, II 8, III 331)

KLUCZ ORTHANKU [Key of Orthanc] W rzeczywistości dwa czarne klucze o

skomplikowanym kształcie, używane do zamykania Bramy Orthanku. (II 176, 180)

KLUCZE BARAD-DUR [Keys of Barad-dur] Klucze Mrocznej Wieży, symbol

władzy Saurona. (II 176)

KOLCZUGA Z MITHRILU [Mithril-mail] Pancerz i hełm, wykonane w Ereborze

dla młodego księcia elfów, później włączone do skarbu Smauga. Podczas wyprawy Kompanii

Thorina, Thorin ofiarował ją Bilbowi Bagginsowi, który z kolei przekazał ją Frodowi. Frodo

nosił pancerz podczas wyprawy ku Górze Przeznaczenia; w Khazad-dumie uratowała mu ona

życie. Wraz z Frodem kolczuga wpadła w ręce orków w Cirith Ungol i stała się powodem

kłótni dwóch oddziałów orków, co z kolei umożliwiło Frodowi ucieczkę. Gandalf odebrał ją

Ustom Saurona, a Frodo nosił ją, gdy powrócił do Shire, dzięki czemu nie udał się zamach

Sarumana na jego życie. (1226, 301, 318, II317, III 20, 110, 149, H 167, 173, 200)

KOLUMNY KRÓLÓW [Pillars of the Kings] -> Argonath. (I 370)

KOMAROWE BAGNO [Midgewater Marshes] Bagna na północ od Wielkiego

Wschodniego Gościńca między Bree a Wichrowym Czubem, pełne komarów i innych

owadów. (1179)

KOMNATA DWUDZIESTA PIERWSZA OD PÓŁNOCNEGO KOŃCA

[Twenty-first Hall of the North-End] Wielka sala podziemna, w której członkowie Drużyny

Pierścienia spędzili drugą noc podczas swej wędrówki przez Morię; położona w pobliżu ->

Komnaty Mazarbul.

[Poprawiamy tu omyłkę Roberta Fostera, który komnatę dwudziestą pierwszą błędnie

utożsamia z Komnatą Mazarbul]. (I 305, 306)

KOMNATA KRÓLÓW [Hall of the Kings] -» Sala Wieżowa. (III 222)

KOMNATA MAZARBUL [Chamber of Mazarbul] (khuz. «zapisy») Komnata

Kronik w Khazad-dumie, ośrodek kolonii Balina. Tu był jego tron i grób, tu polegli ostatni

członkowie tej kolonii. Podczas swej wyprawy Drużyna Pierścienia odnalazła Kronikę

Balina, lecz została zaatakowana przez orków. Drużyna uciekła wschodnimi drzwiami, a

podjęta przez Gandalfa próba zabezpieczenia ich przed Balrogiem spowodowała zawalenie

się stropu komnaty.

Znajdowała się ona na siódmym poziomie i była dwudziestą pierwszą salą, licząc od

północnego krańca Morii.

Także -> Komnata dwudziesta pierwsza od północnego końca. (I 305)

KOMORY OGNIA [Chambers of Fire] -> Sammath Naur. (III 197)

KOMPANIA THORINA [Thorin and Company] Przedsięwzięcie finansowe i

wyprawa zorganizowane w 2941 roku Trzeciej Ery przez Thorina II w celu odzyskania skarbu

Smauga w Ereborze. Członkami ekspedycji byli: Thorin, Balin, Dwalin, Fili, Kili, Dori, Ori,

Nori, Óin, Glóin, Bifur, Bofur, Bombur i Bilbo Baggins, ich włamywacz. Przez część drogi

towarzyszył im Gandalf, udzielając rad.

Chociaż skarb odzyskano i przejęto Erebor, wyprawa miała inne, ważniejsze nawet

skutki. Bilbo ukradł Jedyny Pierścień, Gandalf znalazł Glamdringa i zabił Wielkiego Goblina

z Gór Mglistych, została stoczona Bitwa Pięciu Armii i zginął Smaug, dzięki czemu zniknęła

największa zła siła w tej części świata, przez co Dale i Erebor mogły oprzeć się inwazji

Easterlingów podczas Wojny o Pierścień.

Ponieważ o Kompanii Thorina opowiada w całości Hobbit, dokładniejszy opis

wyprawy wydaje się tu nie na miejscu. (122,

219, III 325, H 15)

KONIEC [End] Kulminacja dziejów Ea. Aczkolwiek słowa „aż do końca dni” są

używane zazwyczaj w znaczeniu „dopóki przetrwa świat”, prawdziwy Koniec nie będzie

zakończeniem, lecz zwycięstwem. Zło zostanie pokonane w Ostatniej Bitwie, nastąpi Dzień

Sądu, rany Ardy zostaną uleczone, a Ea stanie się doskonałą realizacją Ainulindale. Zapewne

opustoszeje też Siedziba Mandosa, jednak przeznaczenie ludzi i krasnoludów w związku z

Końcem jest niejasne, podobnie jak rola, jaką pełnić będzie Ea, Świat Pierwszej Muzyki, w

Drugiej Muzyce. (S 40, 41, 80, 93, 176, V 64-65)

KONNI LUDZIE [Horse-men] -> Rohirrimowie, zwani tak przez Dzikich Ludzi

Ghan-buri-Ghana. (III 96-97)

KOPALNIE MOMI [Mines of Moria] -> Khazad-dum. (1231, 288)

KOPCE ŻUŻLA [Slag-hills] Hałdy metalowych i kamiennych odpadów, a także

ziemi, które orkowie zostawili przed Morannonem, a szczególnie dwa wzgórza w pobliżu

Morannonu, na których ustawiła się Armia Zachodu podczas bitwy stoczonej 25 marca 3019

roku Trzeciej Ery. (III 147)

KOPUŁA GWIAZD [Dome of Stars] Gmach w Osgiliath, w którym przechowywano

palantir tego miasta. Zniszczony podczas Waśni Rodzinnej. (II190)

KORONA DURINA [Durin’s Crown] Konstelacja siedmiu gwiazd, współczesny

Wielki Wóz, ujrzana po raz pierwszy przez Durina I, gdy odbijała się wokół jego głowy.

Odtąd zawsze odbicie Korony Durina było widoczne w toni Zwierciadlanego Jeziora, nawet

w dzień. Była herbem rodu Durina. (I 289, 291)

KORSARZE Z UMBARU [Corsairs of Umbar] Określenie grup piratów i

najeźdźców mających swe bazy w Umbarze i będących jednymi z głównych wrogów

Gondoru. Pierwszymi korsarzami byli Czarni Numenorejczycy i ich sprzymierzeńcy,

atakujący Gondor od 933 roku Trzeciej Ery. Po Waśni Rodzinnej Umbar został zdobyty przez

pokonanych zwolenników Castamira, którzy wkrótce stali się korsarzami i najeżdżali

wybrzeża Gondoru aż do 1810 roku, gdy król Telumehtar Umbardacil zdobył Umbar i zabił

ostatnich potomków Castamira. Wkrótce potem Umbar wpadł w ręce Haradrimów, którzy

także szybko stali się korsarzami. Od tego czasu Umbar był jednym z królestw Haradu,

stanowiącym bezpośrednie zagrożenie dla Gondoru z powodu swej morskiej potęgi. Korsarze

zostali zapewne rozbici przez króla Elessara w początkach Czwartej Ery.

W czasie Wojny o Pierścień korsarze używali statków z czarnymi żaglami. (III 32,

109, 123)

KOT [Cat] Tradycyjny wiersz z Shire, opracowany przez Sama Gamgee. (TB 173-

174)

KRAINA CIENIA [Land of Shadow] -» Mordor. (I 383, II 115, 192, III 173)

KRAINA ELFÓW [Elvenhome] -» Eldamar. (S 57)

KRAINA ELFÓW [Land of the Elves] -> Beleriand. (TB 177)

KRAINA SPUSTOSZONA PRZEZ SMAUGA [Desolation of Smaug] Erebor i jego

okolice między 2770 a 2941 rokiem Trzeciej Ery, gdy były zniszczone przez ognisty oddech

Smauga i ogólnie nie - przytulne. (H 223)

KRAINY PÓŁNOCY [Northlands] Ogólny termin, odnoszący się do ziem na północ

od Beleriandu, łącznie z Ard-galen, Ered Engrin i prawdopodobnie Hithlumem. (S 330-331)

KRAINY ZEWNĘTRZNE [Outer Lands] Obszary Ardy poza Amanem; w

przybliżeniu - to samo co Śródziemie. (S 39, 40, 46, 67, 77, 99, 232)

KRAJ ELFÓW [Elvenhome] -> Doriath, w pieśni o Berenie i Luthien. (1188, III

307)

KRAJ, GDZIE PANUJE CIEŃ [Shadow-land] Kraina w wierszu Bilba Wędrówka,

ponure miejsce w pobliżu Derrilyn. Choć być może jest ono wyimaginowane, jego nazwa

może stanowić we - strońskie tłumaczenie nazwy Mordor. Jeśli jest to zamierzone, to Derrilyn

może być Anduiną. (TB 142)

KRAJ GWIAZDY [Land of the Star] -> Numenor. (S 254, 255)

KRAJ KONI [Horse-country] -» Rohan, zwany tak przez orków. (II 59)

KRAJ ZIELONYCH WZGÓRZ [Green Hill Country] Zalesiony obszar we

Wschodniej i Południowej Ćwiartce. (I 30)

KRĄJ ŻYJĄCYCH UMARŁYCH [Land of the Dead that Live] -> Dor Firn-i-

Guinar. (S 177)

KRAJE LENNE [Outlands] Lenna Gondoru, w czasach Wojny

0 Pierścień wybrzeża wzdłuż zatoki Belfalas na południe i zachód od Anduiny.

(III 18, 111, 141, 373)

KRASNOLUDY, KRASNOLUDOWIE [Dwarves] Jedna z ras rozumnych

Śródziemia i jeden z Wolnych Ludów. Stworzeni przez Aulego, który nie mógł się doczekać

Dzieci Iluvatara, nie należą do Dzieci, choć Iluvatar potwierdził ich prawo do życia. Po ich

stworzeniu -> Siedmiu Ojców Krasnoludzkich spało aż do przebudzenia elfów, kiedy to

zbudzili się w różnych miejscach. Zawsze później byli podzieleni na siedem plemion, każde z

własnym królem i ojczystą siedzibą.

Ostateczny los krasnoludów jest niejasny. Elfy uważały, że krasnoludy nie mogą żyć

poza Ardą i nie egzystują po śmierci swych ciał, natomiast same krasnoludy twierdziły, że

Aule zabiera ich do Siedzib Mandosa i że dołączą do Dzieci Iluvatara, gdy nastanie Koniec.

1 Aule stworzył krasnoludów tak, by zdolne były opierać się mocy Melkora.

Byli więc niscy (od czterech i pół do pięciu stóp), krępi i silni, odporni na ogień i twardsi niż

inne rasy. Niezłomni dumni, byli niepodatni na zło i nigdy nie zapominali krzywd ani zasług.

Często wojowali, używając toporów. Byli grzeczni, ale niezbyt uprzejmi, uczciwi, ale skryci.

Jako dzieci Aulego byli związani z materią, z głębinami ziemi i z rzemiosłami; byli

wspaniałymi górnikami i rzemieślnikami i tworzyli cuda z kamienia, metalu i szlachetnych

minerałów. Nie utrzymywali przyjaznych stosunków z innymi rasami, jednak zbliżyli się z

Noldorami, z którymi dzielili miłość do rzemiosł i cześć dla Aulego. Ich największymi

wadami byiy skłonność do gniewu oraz żądza posiadania, zwłaszcza złota.

Krasnoludy żyły około 250 lat, a zawierały małżeństwa w wieku około 100 lat. Mimo

okresów rozkwitu, liczba krasnoludów spadała w ciągu wieków. Ponieśli oni ciężkie straty w

wielu wojnach, równie często wywoływanych przez ich dumę, jak przez chciwość innych,

pragnących zdobyć krasnoludzkie skarby. Byli też szczególnie wystawieni na ataki Saurona,

który zdecydował się ich zniszczyć, gdy odkrył, że nie może ich sobie podporządkować.

Ponadto rodziło się niewiele krasnoludzkich kobiet, a wiele z nich nie wychodziło za mąż.

Krasnoludy miały własny język, -> khuzdul, lecz był to język tajny. Publicznie

używali języka swych sąsiadów, w Pierwszej Erze sindarinu, w Trzeciej westronu lub innych

języków ludzi. Imiona krasnoludów podane w Hobbicie i Władcy Pierścieni pochodzą z

języków Ludzi Północy (Dale i Esgaroth), są więc podane w zanglicyzowanej formie.

Krasnoludy używały pisma cirth, a plemię Durina - Angerthas Moria.

Krasnoludy same siebie zwały Khazadami, imieniem nadanym przez Aulego. Jego

sindariński odpowiednik brzmiał Hadhod, lecz elfy częściej używały formy Naugrim (w

Pierwszej Erze) albo Nogothrim (l.poj. Noegyth). Zwani także Ludem Góry i Gonnhirrimami.

(I 15, II 25, 34, 137, III 318-327, 366-370, 376, S 36, 88-92, 107, 129, 131, 137, 178, 182,

230)

KRASNOLUDY POŚLEDNIE [Petty Dwarves] -> Noegyth Nibin. (S 192, 230)

KRĄG PRZEZNACZENIA [Ring of Doom] -> Mahanaxar. (S 38)

KRES ŚWIATA [World’s End] Zachodnia granica Ardy w Pierwszej Erze, być może

Brama Nocy. Możliwe, że tę nazwę stosowano ogólnie w odniesieniu do Amanu. (I 86, 225,

251)

KRĘTE SCHODY [Winding Stair] Drugie schody na podejściu z Imlad Morgul do

Cirith Ungol. Kręte Schody wiły się zygzakiem w górę Ephel Duath. (II 296)

KRONIKA LAT [The Tale of Years, The] Chronologia wydarzeń w Drugiej, Trzeciej

i na początku Czwartej Ery, ułożona przez

Tooków w pierwszych latach Czwartej Ery i przechowywana w Wielkich Smialach.

Do Kroniki wszedł materiał zebrany przez Merry’ego Brandybucka w Rivendell, dzięki

czemu była dość dokładna. Skróconą wersją tej księgi jest Dodatek B do Władcy Pierścieni.

Kronika nosiła podtytuł Chronologia Krajów Zachodu. (127, III 328-342)

KRONIKI KRÓLÓW [Scroll of the Kings] Dokument wyliczający królewskie imiona

królów i królowych Numenoru. W Kronikach umieszczano imiona w języku elfów, nawet po

tym, jak królowie zaczęli posługiwać się wyłącznie imionami adunaickimi. (S 248)

KRÓLARDY [King of Arda] Tytuł -> Manwego. (S 16-18, 24-30)

KRÓL DZIEWIĘCIU Jeźdźców [Lord of the Nine Riders] -> Wódz Nazguli. (II

100, 294, 295)

KRÓL ELFÓW [Elvenking, The] -> Thranduil. (H 116, 125, 126, 128, 129, 137,

138)

KRÓL GÓR [King of the Mountains] -> Król Umarłych. (III 49, 273)

KRÓL LUDZI [King of Men] Niewątpliwie tradycyjny tytuł największych spośród

Dunedainów, Królów Wśród Ludzi. Gdy Sauron uzurpował sobie ten tytuł z racji swej władzy

nad Sródziemiem, pycha Ar-Pharazóna z Numenoru pobudziła go do podjęcia wyprawy do

Śródziemia, upokorzenia Saurona i zapewnienia sobie tego tytułu. (S 250)

KRÓL NARGOTHRONDU [King of Nargothrond] ->■ Finrod, którego jedynym

następcą był Orodreth. (S 164, 166, 197)

KRÓL ŚWIATA [King of the World] Tytuł uzurpowany sobie przez -> Melkora po

powrocie do Angbandu z Silmarilami. (S 87-95)

KRÓL UMARŁYCH [King of the Dead] (ok. 3429 DE-3019 TE) Człowiek, wódz

Ludu Gór w czasach założenia Gondoru. W imieniu swego ludu złożył w Erech przysięgę

wierności Isildurowi, lecz złamał ją, gdy wezwano go do walki w armii Ostatniego Sojuszu.

Za to on i jego lud zostali skazani na pozostanie w Ered Nimrais aż do spłacenia długu, co

nastąpiło podczas Wojny o Pierścień. Za życia zwany był Królem Gór. (III 136-137)

KRÓLESTWO ARDY, KRÓLESTWO ZIEMI [Kingdom of Arda, Kingdom of

Earth] -> Arda jako królestwo Manwego. (S 16, 23,

25, 35, 37, 39, 84, 88)

KRÓLESTWO MANWfiGO [Kingdom of Manwe] -> Arda. (S 84,

88, 92, 102)

KRÓLESTWO POD GÓRĄ [Kingdom under the Mountain] Krasnoludzkie

królestwo -> Ereboru, rządzone przez królów plemienia Durina. (III 319, 325)

KRÓLEWSKI DZIEDZINIEC [King’s Court] Dziedziniec w królewskim pałacu w

Armenelos w Numenorze. Rosła tam Nimloth. Zwany też Dziedzińcem Króla. (S 244, 252)

KRÓLEWSKIE ZIELE [Kings foil] -> Athelas. (1193, 318, III 110)

KRÓLOWIE ARNORU [Kings of Arnor] Królami Arnoru byli Dunedainowie:

Elendil, Isildur i ród Isildura od 320 roku Drugiej Ery do 861 roku Trzeciej Ery, oraz od 1349

do 1974 roku i ponownie od 3019 roku Trzeciej Ery. W latach 861-1349 roku Arnor był

podzielony na trzy królestwa, lecz po 1349 roku, wobec wygaśnięcia linii królewskiej w

dwóch z nich, królowie Arhedainu ogłosili swe panowanie nad całym Arnorem. Po 1974 roku

Dunedainowie Północy byli rozproszeni i, choć ród królewski przetrwał, nikt nie ogłosił się

królem.

Stolicą królów Arnoru było początkowo Annuminas, a przed 861 dwór królewski

przeniósł się do Fornostu. Na początku Czwartej Ery Fornost został odbudowany i ponownie

stał się siedzibą królów.

Insygniami królów Arnoru było berło Annu-minas, Elendimir oraz pierścień Barahira;

nie nosili oni korony. (III 290-295)

KRÓLOWIE ARTHEDAINU [Kings of Arthedain] Królami Artherdainu byli

Dunedainowie z rodu Isildura, Amlaith i jego następcy od 861 do 1974 roku Trzeciej Ery.

Amlaith był najstarszym synem króla Arnoru Earendura, zatem królowie Arthedainu byli

spadkobiercami Isildura. Począwszy od 1348 roku Argeleb I i dalsi królowie Arthedainu

wysuwali pretensje do zwierzchnictwa nad całym Arnorem, lecz Rhudaur przeciwstawiał się

tym

18 - Encyklopedia Śródziemia roszczeniom. Ostatnim królem Arthedainu byl

Arvedui; po jego śmierci w 1974 roku i podboju Arthedainu przez Angmar królestwo

przestało istnieć. (III 290-295)

KRÓLOWIE GONDORU [Kings of Gondor] Królami Gondoru byli Dunedainowie:

Elendil, Isildur i Anarion, ród Anariona oraz Telcontari. Pierwszym królem byl Elendil, który

przekazał panowanie w Gondorze swoim synom, Isildurowi i Anarionowi. Po śmierci

Elendila Isildur został królem Arnoru, Meneldil, syn Anariona - Gondoru, a ród królewski

rozdzielił się. W Trzeciej Erze porządek następstwa był pięciokrotnie zakłócany, aż w 2050

roku bezżenny król Earnur zaginął; odtąd królestwem rządzili namiestnicy. Ród królewski

został przywrócony przez Elessara Telcontara, dziedzica Isildura, po Wojnie o Pierścień.

Królowie Gondoru nosili srebrną koronę i dzierżyli berło. Ich sztandar miał kolor

czarny z kwitnącym Białym Drzewem pod Siedmioma Gwiazdami.

Tytuły królewskie nie są podane we Władcy Pierścieni, lecz prawdopodobnie były

zbliżone do tytułów rządzących namiestników. Królowie lub ich następcy, jeśli byli do tego

zdolni, osobiście dowodzili armią i flotą Gondoru.

Zwani także Władcami Białego Drzewa, Rodem Anariona i Domem Anariona. (III

290-291, 295-302, 306, 310)

KRÓLOWIE KHAZAD-DUMU [Kings of Khazad-dum] Ci spośród królów -»

plemienia Durina, którzy żyli w Khazad-dumie, od Durina I do 1981 roku Trzeciej Ery, gdy

po uwolnieniu Balroga Khazad-dum opustoszał. Wyjątkiem był Balin, który nie był królem

plemienia Durina, ale był królem Khazad-dumu w latach 2989-2994 roku Trzeciej Ery. (III

318-319, 324)

KRÓLOWIE LUDZI [Kings od Men] -» Dunedainowie, zwłaszcza królowie

Numenoru i Gondoru.

Także -> Król Ludzi. (S 242, 254, 271, 273)

KRÓLOWIE MARCHII [Kings of the Mark] Ludzie, królowie Rohanu z rodu

Eorla. Król był Pierwszym Marszałkiem Marchii, a dwór królewski mieścił się w Meduseld

(od czasu jego zbudowania w 2569 roku Trzeciej Ery).

Porządek następstwa był zakłócony trzykrotnie, mamy więc trzy dynastie - Pierwszą,

Drugą i Trzecią. (III 315-318)

KRÓLOWIE MORZA [Lords of the Sea, Sea-kings] Dúnedainowie z Númenoru w

dniach swej potęgi. Także -> Númenorejczycy. (S 250,251)

KRÓLOWIE NÚMENORU [Kings of Númenor] Ród Elrosa, rządzący Númenorem

z nadania Valarów od założenia do upadku tego królestwa. Początkowo następstwo

przechodziło z ojca na najstarszego syna, jednak po śmierci Tar-Aldariona berło przeszło w

ręce jego najstarszego dziecka (córki); w dziejach Númenoru były trzy rządzące królowe.

Pierwszych 18 królów przyjmowało imiona koronacyjne w qu - enya, pozostałych

sześciu (oprócz Tar-Palantíra) w adünaickim, choć imiona wielu z nich - lub nawet

wszystkich - wpisywano do Kroniki Królów w ich wersjach quenejskich. Insygnium królów

było berło, a ich miecz nosił imię Aranrúth. (III 286-289, S 241-258)

KRÓLOWIE PLEMIENIA DURINA [Kings of Durin’s Folk] Królami

krasnoludzkiego plemienia Durina byli następcy Durina I, czy to w Khazad-dümie, czy na

wygnaniu. Nosili oni najpotężniejszy z Siedmiu Pierścieni od chwili wykucia go w Drugiej

Erze, gdy został on ofiarowany Durinowi III, aż do 2845 roku Trzeciej Ery, gdy Sauron

odebrał go Thráinowi II.

Krasnoludy wierzyły, że król plemienia Durina sześciokrotnie będzie tak podobny do

Durina Nieśmiertelnego, że będzie nosił to imię, i że ich linia zakończy się na Durinie VII.

Królowie plemienia Durina byli też znani jako królowie Khazad-dümu (od Pierwszej

Ery do 1981 roku Trzeciej Ery) i Królowie spod Góry (1999-2190, 2590-2770 i ponownie od

2941 roku Trzeciej Ery). (III 318, 324)

KRÓLOWIE SPOD GÓRY [ICings under the Mountain] ICrasno - ludowie, ci

królowie plemienia Durina, którzy panowali w Ereborze w latach 1999-1290, 2590-2770 i po

2941 roku Trzeciej Ery. (122,

220, H 26, 141, 143-146, 167, 179, 181, 189, 200, 210)

KRÓLOWIE ŻEGLARZE [Ship-Kings] Tarannon Falastur, Eárnil I, Ciryandil i

Hyarmendacil I, królowie Gondoru w latach 830-1149

Trzeciej Ery. Za ich panowania Gondor osiągnął szczyt swej potęgi. Przydomek

Żeglarze nosili dlatego, że głównym elementem ich polityki było rozszerzanie granic

Gondoru na południe i zachód dzięki działaniom floty. (III 290, 295-296)

KRUCZE WZGÓRZE [Ravenhill] Wzgórze w pobliżu Ereboru, na końcu

południowej odnogi Góry. Krasnoludy z Ereboru zbudowały tam strażnicę i nadały wzgórzu

taką nazwę, ponieważ mądre, zaprzyjaźnione z nimi kruki założyły gniazdo na jej szczycie.

Podczas wyprawy Kompanii Thorina krasnoludy zatrzymały się tu na noc; spotkały

wówczas Roaca i dowiedziały się o śmierci Smauga. Podczas Bitwy Pięciu Armii miały tam

stanowiska elfy z Mrocznej Puszczy, a także Gandalf i Bilbo. (H 148, 175, 186, 204, 207)

KRUKI [Ravens] Ptaki, występujące w Śródziemiu. Kruki z Ereboru były

zaprzyjaźnione z krasnoludami i znały westron. Były bardzo duże i żyły bardzo długo - Roac

w 2941 roku Trzeciej Ery miał 153 lata. (H 186-202)

KRYSZTAŁ ELENDHA [Stone of Elendil] Palantir -> z Wieżowych Wzgórz. (Y

65)

KRYSZTAŁ Z MINAS ITHIL [Ithil-stone] Palantir Minas Ithil, umieszczony tam

niebawem po założeniu miasta. Jego losy po zdobyciu Minas Ithil przez Saurona w 3429 roku

Drugiej Ery są niejasne, jednak pozostawał tam aż do powtórnego zdobycia miasta przez

Nazgule w 2002 roku Trzeciej Ery. W późniejszym okresie był on używany przez Saurona,

między innymi do usidlenia Sarumana i oszukania Denethora II. Prawdopodobnie został

zniszczony podczas upadku Barad-dur. (II190)

KRYSZTAŁY [Stones] -> Palantiry. (II190, III 15)

KSIĄŻĘTA ANDUNIE [Lords of Andunie] Dunedainowie, główni doradcy królów

Numenoru, a pod koniec istnienia królestwa przywódcy Wiernych. Książęta Andunie byli

potomkami Silmarien, najstarszego dziecka Tar-Elendila. Ostatnim z nich był Amandil, ojciec

Elendila Smukłego.

Dziedzictwem książąt Andunie byt pierścień Barahira oraz palantiry. Symbolem ich

wtadzy byto srebrne berto, które później stato się berłem Annuminas. (III 288-289, S 244,

250-252)

KSIĘGA DZIEJÓW [Books of Lore] Kompendium wiedzy elfów, przechowywane w

Rivendelł. Wyciągi z tej księgi, przełożone przez Bilba Bagginsa pod koniec Trzeciej Ery i

uzupełnione ustnymi informacjami, tworzą jego Przekłady z elfickiego. (III 278)

KSIĘGA KRÓLÓW [Book of the Kings] Jedna z kronik Gondoru, która przetrwała do

naszych czasów i była wykorzystana przez Profesora Tolkiena przy pisaniu Władcy

Pierścieni.

KSIĘGA MAZARBUL [Book of Mazarbul] (khuz. «zapisy, kroniki») Kronika,

prowadzona przez wyprawę Balina w Khazad - - dumie w latach 2989-2994 Trzeciej Ery.

Została odnaleziona w Komnacie Mazarbul przez Drużynę Pierścienia; Gimli zabrał ją i

przechował podczas Wojny o Pierścień. (I 307)

KSIĘGA THAINA [Thain’s Book] Kopia pierwotnej Czerwonej Księgi Marchii

Zachodniej, sporządzona na prośbę króla Elessara i przywieziona do Gondoru przez

Peregrina Tooka w 64 roku Czwartej Ery. W Gondorze Księga Thaina została opatrzona

wieloma adnotacjami i rozszerzona, a w 100 lat później sporządzono tam kopię, która była

przechowywana w Wielkich Smialach. Ten egzemplarz jest najważniejszą zachowaną wersją

Czerwonej Księgi. (I 26, III 372)

KSIĘŻNICZKA YA [Princess Mee] Purnonsensowy wiersz autorstwa nieznanego

hobbita, zapisany na marginesie Czerwonej Księgi Marchii Zachodniej. (TB 146-149)

KSIĘŻYC [Moon] Starsza z dwóch lamp niebieskich, stworzonych przez Valarów po

zatruciu Dwóch Drzew, by pomóc elfom i przeszkodzić Melkorowi. Światło Księżyca

pochodziło z ostatniego kwiatu Telperiona i było umieszczone na statku, zrobionym przez

Aulego i kierowanym na niebie przez Tiliona.

Księżyc wzeszedł po raz pierwszy, gdy Fingolfin wylądował w Śródziemiu i odbył

siedem cykli, nim po raz pierwszy wzeszło Słońce. Po tym fakcie trasa Tiliona stała się

chaotyczna, chciał on bowiem zbliżyć się do Słońca, ale jego gorąco sparzyło go i zaćmiło.

Na początku swej drogi został zaatakowany przez Melkora, który nienawidził jego światła,

jednak Tilion odparł ten atak.

Podobnie jak Słońce, Księżyc początkowo przemierzał niebo z zachodu na wschód;

zmienił kierunek, gdy Varda zmieniła plan, by przywrócić noc na Ardzie.

Zwany w quenya Isil, Świetlistym (imię to wymyślili Vanyarowie), a w sindarinie

Ithil. Nazywano go też innymi imionami: Rana, Kapryśnik (przez Noldorów) i Srebrny Kwiat.

(S 95, 99)

KSIĘŻYC MYŚLIWEGO [Hunter’s Moon] Określenie listopadowej pełni księżyca

przez hobbitów z Shire. (I 262)

KUD-DUKAN (oryg. rohir. «jama-mieszkaniec») Rohirrimska nazwa -» hobbitów.

(III 381)

KUDUK (oryg. hob. «hobbit») Nazwa używana przez hobbitów z Shire i Bree w

czasach Wojny o Pierścień, związana z rohirrim - skim kud-dukan. (III 381)

L

LADROS (sind.) Kraina w północno-wschodnim Dorthonionie, siedziba wodzów

Pierwszego Rodu Edainów. (S 141)

LAER (sind.) Sindarińska forma -> laire. (III 350)

LAER CUBELEG (sind. «pieśń o wielkim luku») Lament Turina po Belegu, ułożony

wkrótce po jego śmierci. (S 197)

LAGDUF (zm. 3019 TE) Ork z wieży Cirith Ungol, zabity w walce o mithrilową

kolczugę Bilba między jego oddziałem a orkami z Minas Morgul. (III 163)

LAIQUENDI (quen. «zielone-elfy») Teleri, resztki Nandorów, którzy pozostali w

Ossiriandzie, pozbawieni władcy i żyjący w ukryciu po śmierci Denethora w pierwszej z

Bitew o Beleriand. Laiąuendi świetnie dawali sobie radę w lesie i cieszyli się ochroną Ulma,

który kochał rzekę Gelion; mogli więc żyć w tajemnicy w ciągu Pierwszej Ery. Najbliżsi byli

otwartego wystąpienia, gdy pomogli Berenowi i Diorowi w ataku na krasnoludów z Nogrodu,

którzy splądrowali Menegroth.

Laiąuendi nosili zielone stroje, szczególnie wiosną i latem, i bardzo lubili śpiewać. Ich

ulubioną bronią był łuk.

Zwane także Elfami Zielonymi. (S 92)

LAIRE (quen.) Druga pora roku w Kalendarzu Imladris, odpowiednik lata. Liczyła 72

dni.

W sindarinie zwana laer. (III 349)

LALAITH (sind. «śmiech», między 466 a 472 PE) Kobieta z Trzeciego Rodu

Eldainów, starsza córka Hurina i Morweny, siostra Turina. Zmarła podczas zarazy w wieku

trzech lat. (S 187)

LAMBE (quen. «język») Nazwa tengwy g (nr 27), która, jak się wydaje, we

wszystkich systemach oznaczała „1”. (III 361, 365)

LAMEDON (sind.) Kraina w Gondorze, położona w górnym biegu Cirił. Wydaje się,

że głównym miastem Lamedonu było Calembeł. Było to prawdopodobnie lenno. (III 38)

LAMMOTH (sind. «język-wojsko»?) Pustkowia na północ od fiordu Drengist,

między Ered Lómin a Morzem. Tu Morgoth walczył z Ungoliantą o Silmarile i w

rozpaczliwej sytuacji wydał wielki krzyk, zwołujący na pomoc Balrogów. Echo tego krzyku

pozostało tam na zawsze i wzbudzał je każdy głośny odgłos. Tu lądowały zastępy Fëanora,

wracając do Śródziemia.

Zwane też Wielkim Echem. (S 78, 101)

LANDROVAL (sind., WoP) Orzeł z Gór Mglistych, brat Gwaihira. Był jednym z

orłów, które uratowały Froda i Sama ze stoków Orodruiny. (III 203-206)

LANTHIR LAMATH (sind. «wodospad-ech - - głosów») Wodospad w Ossiriandzie,

położony w pobliżu domu Diora, zapewne w Dor Firn-i-Guinar. (S 221)

LAS ENTÓW [Entwood] -> Fangorn, zwany tak w Rohanie. (II42, 146)

LAS STRAŻNIKÓW [Watchwood] Las entów i huornów wewnątrz Pierścienia

Isengardu podczas Wojny o Pierścień, nazwany tak dlatego, że pilnował Sarumana

uwięzionego w Orthanku. (II180)

LASSELANTA (quen. «liść-opad») Inna nazwa -» quelle. (III 350)

LASSEMISTA (quen. «liść-»?) Jarzębina w Fangornie, ścięta przez orków z

Isengardu. (II 84)

LATA DRZEW [Years of the Trees] Jednostki pomiaru czasu używane w Amanie w

czasach, gdy Dwa Drzewa kwitły. Były one dłuższe od Lat Słońca, lecz nie wiemy, jaka była

ich długość. Nie były dzielone na miesiące ani tygodnie.

Dzień (pełny cykl obu Drzew) dzielił się na 12 godzin nieznanej długości. Godzina

Otwarcia, podczas której Telperion zakwitł po raz pierwszy, nie była wliczana do Pierwszego

Dnia, zatem każdy dzień rozpoczynał się od drugiej fazy kwitnienia Telperiona. Podczas

trzeciej godziny Telperion osiągał największy rozkwit, a pod koniec szóstej przestawał

kwitnąć, choć jego światło pozostawało w powietrzu jeszcze przez jakiś czas. Laurelin

zaczynał kwitnąć na początku szóstej godziny, która rozpoczynała okres mieszania się

świateł. Laurelin osiągał szczyt rozkwitu w ciągu dziewiątej godziny i przestawał lśnić pod

koniec dwunastej. Jednak Telperion zaczynał kwitnąć ponownie na początku dwunastej

godziny, która także była czasem mieszania się świateł. (S 38, 58-59, 72, 94-95, 121)

LATARNIE VALARÓW [Lamps of the Valar] Dwie wielkie kule, Illuina i -»

Ormal, stworzone przez Valarów, by oświetlały ziemię podczas Wiosny Ardy. Wykonał je

Aule, Varda napełniła światłem, a Manwé pobłogosławił. Zostały one umieszczone na

wysokich kamiennych filarach. Zniszczył je Melkor, co położyło kres Wiośnie Ardy. (S 27,

35, 37)

LAURELIN (quen. «złoto-pieśń») Młodsze z Dwóch Drzew Valinoru. Miało

jasnozielone, obramowane złotem liście, jaskrawożółte kwiaty w kształcie rożków, a jego

rosa była złotym deszczem.

Zwane też Culńrien, Malinalda, Złotym Drzewem, Drzewem ze Złota i Laurelinem

Złocistym. (II 236, III 225)

LAURELLNDÓRINAN (quen. «złoto-pieśń-kraj-dolina») Kraj Doliny Śpiewającego

Złota, pierwotna nazwa -» Lorien Galadrieli. (II 70, 256, III 232)

LEBENNIN (sind.) Kraina w Gondorze, mniej więcej w dorzeczu Gilrainy, Serni,

Celosu, Sirith i Erui. Jej mieszkańcy byli spokrewnieni z Dńnedainami i pomniejszymi

plemionami. (III 18)

LEBETHRON (sind.) Drzewo rosnące w Gondorze, prawdopodobnie w Ered

Nimrais, ulubione tworzywo stolarzy Gondoru. Jego drewno, lub też drewno jednej z jego

odmian, było czarne. Laski, które Faramir dał Frodowi i Samowi, były z lebethronu, podobnie

jak kaseta, w której przechowywano Srebrną Koronę. (II 282, III 221)

LEFNUI (sind.) Rzeka w zachodnim Gondorze, płynąca z zachodniej części Ered

Nimrais na południe i zachód do Morza. (II 8)

LEGOLAS (sind. «zielony-liść», WoP) Elf Sindar z Leśnego Królestwa, syn

Thranduila. W 3019 roku udał się do Rivendell jako wysłannik ojca i wziął udział w Radzie u

Elronda. Następnie został członkiem Drużyny Pierścienia, reprezentując w niej elfów. W

Lórien zaprzyjaźnił się z Gimlim, a przyjaźń ta przetrwała do końca ich życia. Po

rozproszeniu Drużyny ruszył wraz z Aragornem i Gimlim na poszukiwanie Merry’ego i

Pippina i walczył w Bitwie

0 Rogaty Kasztel. Następnie przyłączył się do Szarej Drużyny walczył w Bitwie

na Polach Pelennoru. Gdy w południowym Gondorze po raz pierwszy zobaczył Morze,

obudziła się w nim tęsknota Eldarów za Eldamarem.

Po Wojnie o Pierścień Legolas sprowadził grupę elfów z Leśnego Królestwa do

Ithilien, gdzie upiększali spustoszony kraj. W 120 roku Czwartej Ery, po śmierci Elessara,

pożeglował w końcu za Morze, zabierając z sobą Gimliego. (1145, 231, 244245, 263, 357-

381, II20-45, 88-179, III 40-56, 58, 62, 111, 133138, 143, 146-147, 209-211, 224, 229, 231,

234)

LEGOLIN (sind.) Jedna z siedmiu rzek Ossiriandu, płynąca z Ered Luin na zachód,

do Gelionu. (S 117)

LEKKOSTOPY [Ligthfoot] (ok. 3000 TE) Mearas z Rohanu, przodek

Śnieżnogrzywego. (III 108)

LEMBAS (sind. «droga-chleb») Chleb podróżny elfów, mający kształt cienkich

ciastek, z których każde wystarczało na dzień drogi. Lembasy pozostawały świeże przez

wiele dni, jeśli nie były pokruszone i zostały zawinięte w liście. W odróżnieniu od kramów

były smaczne.

Nazwa pochodzi z wczesnego elfickiego lenn «podróż» i mbass «chleb». W ąuenya

zwane coimas. Zwane także: chlebem podróżnym, elfim chlebem i chlebem elfów. (I 349,

365, II 32, 58, 61,

89, 217, 242, 298, III 171, 177, 185, 189)

I.FNWft (quen., PE) Elf Teleri. Podczas Wielkiej Wędrówki maszerował wraz z

hufcami Olwego, jednak nad Anduiną odłączył się z ich częścią, Nandorami, i ruszył w dół

rzeki. Jego syn, Denethor,

* przywiódł później Nandorów do Ossiriandu; Lenwe zapewne zginął w Dolinie

Anduiny lub w Eriadorze. (S 52, 53, 86, 90, 129)

LEOD (2459-2501 TE) Człowiek, władca Eotheodów, ojciec Eorla. Mistrz w

ujeżdżaniu koni. Zginął, usiłując poskromić Felarófa. (III 313)

LŹOFA -> Brytta. (III 230, 316)

LEŚNA BRAMA [Forest Gate] Zachodnie wejście na ścieżkę elfów wiodącą przez

Mroczną Puszczę. Beorn pokazał ją Kompanii Thorina w 2941 roku Trzeciej Ery, która

weszła przez nią w głąb Mrocznej Puszczy. (H 220)

LEŚNA RZEKA [Forest River] Rzeka płynąca z Ered Mithrin przez północną część

Mrocznej Puszczy do Długiego Jeziora.

Zwana także Rzeką Leśną. (I 348, H 7, 130, 137, 140, 209, 211,223)

LEŚNE KRÓLESTWO [Woodland Realm] Królestwo elfów -> Thranduila w

północnej części Mrocznej Puszczy, założone na początku Drugiej Ery. Jego granice były

niejasne aż do końca Trzeciej Ery, kiedy to ustalono je tak, by obejmowały cały obszar Eryn

Lasgalen na północ od Gór Mrocznej Puszczy.

Elfowie z Leśnego Królestwa żyli w pokoju, poza wojną z krasnoludami i bezustanną

walką (po 1000 roku Trzeciej Ery) z orkami i wielkimi pająkami Mrocznej Puszczy. (II37, III

335, 338, H 202)

LEŚNI LUDZIE Z ZACHODNIEJ CZĘŚCI MROCZNEJ PUSZCZY

[Woodmen of Western Mirkwood] Ludzie spokrewnieni z Edainami, w Trzeciej Erze

zamieszkujący zachodnią część środkowych terenów Mrocznej Puszczy. Chociaż nękani

przez orków, pająki oraz inne plagi pochodzące z Doi Guldur, przetrwali aż do końca Trzeciej

Ery. Kiedy po zakończeniu Wojny o Pierścień Mroczna Puszcza została oczyszczona, Leśni

Ludzie oraz Beorningowie otrzymali część lasu leżącą między Górami i Przewężeniem. (167,

III 338)

LEŚNY ZAUŁEK [Woody End] Lasy we Wschodniej Ćwiartce Shire. (130, 79, III

253, 278)

LHUN (sind.) Rzeka w zachodniej części Śródziemia, w Drugiej i Trzeciej Erze

płynąca na południe z północnej części Ered Luin do zatoki Lhun, tworząc granicę między

Arnorem a elfickimi i krasnoludzkimi krajami na zachód od niej. Jej zlewiskiem był obszar

między Ered Luin a wzgórzami Evendim.

Zwana w języku westron Rzeką Księżycową.

Także -» Zatoka Księżycowa (II10, III 291, S 265, 266, 270)

LIGA MAEDHROSA [Union of Maedhros] Sojusz militarny zawiązany przez

Maedhrosa w 473 roku Pierwszej Ery w celu zaatakowania Morgotha. Z powodu zła

zrodzonego z Przysięgi Feanora wielu Eldarów (wśród nich Orodreth z Nargothrondu i

Thingol z Doriath) nie przyłączyło się do Ligi, lecz Maedhros uzyskał wystarczającą pomoc,

by uformować dwie wielkie armie. W skład armii zachodniej, dowodzonej przez Fingona,

wchodzili Noldorowie z Hithlumu; Edainowie z Trzeciego Rodu mieszkający w Dor-lóminie,

którymi dowodzili Hurin i Huor; Haladinowie z Brethilu pod wodzą Haldira; także oddział

Falathrimów; Gwindor z niewielką grupą elfów z Nargothrondu; Mablung i Beleg z Doriath

oraz Turgon z 10 000 Gondolindrimów. Na wschodzie zebrali się Maedhros i pozostali

synowie Feanora; krasnoludy z Nogrodu i Belegostu oraz Easterlingowie pod wodzą synów

Bóra i Ulfanga.

Po wstępnych potyczkach Beleriand Zachodni i Dorthonion zostały oczyszczone z

orków i złych stworów, lecz Maedhros ujawnił się zbyt szybko i Morgoth miał czas na

przygotowanie swych wojsk. Maedhros zamierzał użyć wschodniej armii i części sił

zachodnich, by w Dzień Środka Roku wywabić armie Morgotha na Anfauglith, gdzie ich

prawe skrzydło mogłoby zostać zgniecione przez ukryte wojska Fingona. Maedhros został

jednak zatrzymany przez zdradę Uldora, Morgoth sprowokował armię Fingona do

przedwczesnego działania i wojska Ligi same zostały oskrzydlone w nieszczęsnej bitwie -»

Nirnaeth Arnoediad, która zniweczyła nadzieje Noldorów. (S 170-175)

LEMIIGHT Rzeka płynąca z Fangornu do Anduiny. W czasach Wojny o Pierścień

stanowiła północną granicę Rohanu. (I 360)

LINAEWEN (sind. «jezioro ptaków») Jezioro w centrum Bagien Nevrastu, ostoja

licznego ptactwa wodnego. (S 113)

UNDAROWIE [Lindar] (sind. «śpiewacy») Określenie, które wobec samych siebie

używali -» Teleri. (S 237, 308)

LINDIR (sind. «pieśń-», WoP) Elf z Rivendell. (I 227)

LINDON (quen.? «pieśń-») W Pierwszej Erze nazwa -> Ossiriandu używana przez

Noldorów z powodu śpiewu mieszkających tam Laiąuendich.

Po Wielkiej Bitwie Lindon (wraz z częścią Ossiriandu i Thargelionu) stal się jedyną

ocalałą częścią Beleriandu i nazwę tę rozciągnięto na wszystkie ziemie na zachód od Ered

Luin. Jako resztka Beleriandu był drogi Eldarom. W Drugiej Erze było tu królestwo Gil-

galada, a także Szare Przystanie Cirdana.

W 1700 roku Drugiej Ery Gil-galad, obawiając się ataku Saurona podczas Wojny

Elfów z Sauronem, zwrócił się o pomoc do Numenoru, a Tar-Minastir wysłał do Lindonu

flotę, która umożliwiła Gil-galadowi wyparcie Saurona z Eriadoru. Pod koniec tej ery Gil-

galad poprowadził wojska Lindonu w ramach Ostatniego Sojuszu. W Trzeciej Erze Cirdan

wspomagał ze wszystkich sił Dunedainów z Arnoru w ich wojnach z Angmarem, zwłaszcza

w Bitwie o Fornost. Lindon, a przynajmniej Szare Przystanie, były zapewne ostatnią siedzibą

Eldarów w Sród - ziemiu.

Zatoka Lhun dzieliła Lindon na Forlindon i Harlindon. (III 261, 292, 300, 328, 332, S

118, 263, 265, 267, 274)

LLNDÓRIE (quen., ok. 31 st. DE) Kobieta z Numenoru, siostra Earendura, księcia

Andunie, matka Inzilb th. (S 250)

LINHIR (sind.) Miasto w Lebennin (część Gondoru), powyżej ujścia Gilrainy.

Podczas Wojny o Pierścień miała tu miejsce wielka bitwa między ludźmi z Lamedonu a

korsarzami, zakończona ucieczką obu stron po przybyciu Umarłych z Dunharrow. (III 135)

UNIA ANARIONA [Line of Anarion] Ród -> królów Gondoru. (III 290-291)

UNIA ISILDURA [Line of Isildur] Ród królewski Północnego Królestwa: królowie

Arnoru, Arthedainu i Zjednoczonego Królestwa, a także wodzowie Dunedainów Północy.

Bocznymi jego odgałęzieniami były dynastie królewskie Cardolanu i Rhudauru. (III 290)

LINIA PÓŁNOCNA [Northern Line] -> Linia Isildura. (III 290)

LINNOD (sind. «pieśń») Elficka forma literacka: typ aforyzmu złożonego z dwóch

równoważnych części z elementami gry słów. Wers linnodu dzielił się na dwie części, z

których każda składała się z daktyla i dwóch trochei. Możliwe, że określenie linnod odnosiło

się tylko do metrum wiersza, a nie do formy, w której to metrum stosowano.

(Pominięte w tłumaczeniu)

LIŚCIEŃ [Leaflock] -» Finglas. (II 76)

LIŚĆ LONGBOTTOM [Longbottom Leaf] Rodzaj fajkowego ziela. (120, II157, III

131)

LITERY KSIĘŻYCOWE [Moon-letters] Runy widoczne tylko w świetle Księżyca,

będącego w tej samej kwadrze, co w dniu ich napisania, i tylko tego samego dnia roku.

Wynalezione przez krasnoludów. Pisano je srebrnymi piórami. (II 47-48)

LITERY PODSTAWOWE [Primary letters] Pierwsze 24 litery tengwaru, podzielone

na serie (temar) i rzędy (tyeller), którym przypisano wartości fonetyczne zgodnie z

określonymi zasadami. (III 361-366)

LITHE Nazwa, używana w Bree na określenie -> Forelithe. (III 352)

LITHE [Lithe, The, The Lithedays] -> Dni Sobótki. (III 348349, 351)

LITHLAD (sind. «popiół-równina») Jedna z wielkich równin Mordoru, w jego

południowo-zachodniej lub wschodniej części. (II 228)

LITTLE DELVING Wieś w północno-zachodniej części Zachodniej Ćwiartki Shire.

(I 30)

LOA (quen. «wzrost») Naturalny rok Eldarów w Sródziemiu, dzielący się na sześć

pór. Metody podziału były różne, ale jedynym utrwalonym we Władcy Pierścieni jest ten z ->

Kalendarza Imladris.

Loa był prawdopodobnie także nazwą, używaną dla roku w różnych systemach

kalendarzowych Dunedainów. (III 349)

LOCHY [Lockholes] Więzienie w Shire, mieszczące się w Michel Delving. Podczas

rządów Sarumana w Shire więziono tam wielu nieposłusznych hobbitów, ale w normalnych

czasach w Lochach trzymano, jak się wydaje, raczej towary niż ludzi. (III 261-262, 264-265,

272, TB 164, W 189)

LODOWA ZATOKA FOROCHEL [Ice Bay of Forochel] Zatoka na dalekiej

północy Śródziemia Trzeciej Ery. Była południową odnogą obszernej, bezimiennej zatoki,

otwierającej się na Morze. Zamarzała zimą. (II 8, III 293, X)

LOEG NINGLORON (sind. «sadzawki złotych-wodnych-kwiatów»] -> Pola

Gladden. (S 291)

LOENDE (quen. «rok-środek-dzień») Dzień Środka Roku, następujący w Rachubie

Królewskiej i Namiestnikowskiej między Narie a Cermie, więc w przybliżeniu

odpowiadający naszej Sobótce. W Nowej Rachubie loende był drugim z trzech -> enderi

następujących między Yavannie a Narquelie, ponieważ loa zaczynał się wiosną. (III 350)

LÓMELINDI (quen. «zmierzch-śpiewacy», l.poj. lómelinde) Słowiki, zawsze

towarzyszące Melianie.

W sindarinie zwane także diilin i tinuviel, a w quenya tindó - merel (wszystkie

określenia w l.poj.). (S 54)

LÓMION (quen. «ze zmierzchu») Tajne imię nadane Maeglinowi przez jego matkę,

Aredhelę. (S 128)

LOND DAER (sind. «cień port»?) Port w Eriadorze, u ujścia Gwathló, w czasach

Wojny o Pierścień opuszczony i zrujnowany. (X)

LONG CLEEVE Wieś w Shire, siedziba Północnych Tooków. Prawdopodobnie

leżała w Północnej Ćwiartce. (III 345)

LONGBOTTOM Wieś w Południowej Ćwiartce, siedziba rodziny Hornblowerów.

Około 2670 roku Trzeciej Ery Tobold Hornblower wyhodował tu po raz pierwszy w Shire

fajkowe ziele. (120, II154,

III 131, 261)

LONGHOLES Nazwisko Hobbitów z Bree, a być może także z Shire. (1153)

LÓNI (zm. 2994 TE) Krasnolud z Ereboru. Przybył do Khazad - - dumu wraz z

Balinem w 2989 roku i poległ z rąk orków, broniąc Mostu Durina i Drugiej Sali. (III 305)

LÓRELLIN (quen. «sen-») Jezioro w Valinorze, na którym leżała wyspa, gdzie spała

Este. Prawdopodobnie znajdowało się w Lórien. (S 26)

LORGAN (ok. 489 PE) Człowiek, wódz Easterlingów z Hithlumu. Uczynił Tuora

swym niewolnikiem, a później wyznaczył cenę za jego głowę. (S 223)

LÓRIEN (quen. «sen-władca») Bardziej znane imię Irma, jednego z Valarów. Był on

jednym z Feanturi, bratem Mandosa i Nienny; jego małżonką była Este. Lórien jest panem

snów i wizji; wraz z Este zapewnia odpoczynek i odrodzenie sił Valarom i Eldarom. Jego

siedzibą są ogrody -> Lórien, od których zyskał to imię. (S 24,

26, 29, 54, 61, 62, 89, 94, 220)

LÓRIEN (sind., z nand.) Królestwo elfów na zachód od Anduiny, u zbiegu

Celebrantu i Anduiny, rządzone przez -> Celeborna i -> Galadrielę. Lasy mallornów Lórien

były chronione przed Sauronem mocą Galadrieli i tylko tu w Śródziemiu zachowało się

piękno i niezmienność Eldamaru.

Lórien zostało założone w Drugiej Erze przez Galadrielę na wzór Doriath. Większość

jego mieszkańców stanowiły Elfy Leśne, które jednak posługiwały się sindarinem. W Drugiej

i Trzeciej Erze Lórien wspomagało Elronda w potrzebie, zwłaszcza w 1409 roku Trzeciej Ery,

jednak poza tym było izolowane od zewnętrznego świata. W 1981 roku, w następstwie

pojawienia się Balroga w Khazad-dumie, wielu elfów z Lórien uciekło na południe; byli

wśród nich Amroth i Nimrodel. Podczas wyprawy do Ognistej Góry Drużyna Pierścienia

odpoczywała tu przez miesiąc; wówczas to po raz pierwszy od wielu lat krasnolud wkroczył

do Lórien.

Podczas Wojny o Pierścień Lórien było trzykrotnie atakowane z Doi Guldur, ale ataki

odparto. Po upadku Saurona siły Lórien pod dowództwem Celeboma zdobyły Doi Guldur, a

Galadriela zniszczyła lochy tej twierdzy. Po odejściu Galadrieli za Morze pod koniec Trzeciej

Ery i przeniesieniu się Celeborna do Wschodniego Lórien, Lórien opustoszało.

Stolicą i głównym miastem Lórien było Caras Galadhon. Elfów z Lórien zwano

Galadhrimami.

Pierwotna nazwa Lórien brzmiała Laurelindórinan, następnie przekształcona w

Lothlórien. Zwane w westronie Złotym Lasem i Ukrytym Krajem, a przez Rohirrimów -

Dwimordene.

Także -» Cerin Amroth, Egladil, Klin. (1218, 320, II22, III 72)

LÓRIEN Siedziba Irma i Este w Valinorze, miejsce wytchnienia Valarów i Eldarów.

Ogrody Lórien były najpiękniejsze na Ardzie, a wody tamtejszych źródeł pokrzepiały

mieszkańców Valinoru. Były tam jeziora, kwiaty i srebrzyste wierzby. Było to miejsce

delikatnego piękna; dominującą barwą Lórien wydaje się srebro. (S 24, 26, 29, 54, 61, 62, 89,

94, 220)

LÓRINDOL (sind. «złota-głowa») Przydomek Hadora, związany z jego złotymi

włosami. (S 147-152, 178, 182-184, 317)

LOSGAR (sind.) Miejsce w Lammoth u wylotu fiordu Drengist. Tu wylądowały

hufce Feanora, wracając do Śródziemia, tu też miało miejsce niesławne spalenie statków. (S

86, 92, 101, 104, 113, 122,124)

LOSSARNACH (sind. «śnieg-arnach») Kraina w Gondorze obejmująca

prawdopodobnie doliny górskie na południowy zachód od Minas Tirith.

Zwana też Arnach. Arnach było słowem przednumenorej - skiego pochodzenia. (III

18)

LOSSOTHOWIE [Lossoth] (sind. «śnieg-lud») Ludzie żyjący nad zatoką Forochel w

Trzeciej Erze. Prymitywni i biedni, byli potomkami Forodwaith z Pierwszej Ery. W 1974

roku Trzeciej Ery Lossothowie udzielili schronienia królowi Arvedui i jego ludziom po

upadku Arthedainu.

W westronie zwani Śnieżnymi Ludźmi. (III 293, Y 62)

19 - Encyklopedia Śródziemia

LÓTESSE (sind. «kwitnienie-miesiąc») Piąty miesiąc w Rachubie Królewskiej i

Namiestnikowskiej, a drugi według Nowej Rachuby. W przybliżeniu odpowiadał naszemu

majowi.

Jego sindarińska nazwa, używana tylko przez Dunedainów, brzmiała Lothron. W

Shire zwany Thrimidge. (III 352)

LOTHfRiFL (sind. «kwiecie-żeński», WoP) Kobieta z Gondoru, córka Imrahila. W

3020 roku Trzeciej Ery poślubiła króla Rohanu Eomera. (III 318)

LOTHLANN (sind.) Wielka równina w Śródziemiu Pierwszej Ery, granicząca na

zachodzie z Ard-galen, na południu z Marchią Maedhrosa, a na północy przylegająca do Ered

Engrin. Ponury i niezamieszkany Lothlann był patrolowany przez jazdę rodu Feanora podczas

Oblężenia Angbandu. Podczas Dagor Bragollach został zdobyty przez siły Morgotha pod

wodzą Glaurunga. W późniejszym okresie można go uważać za część Anfauglith. (S 118,

145, 196)

LOTHLÓRJEN (sind. «kwitnienie-sen-kraj») -> Lórien. (I 319,

II 37, III 226)

LOTHRON (sind. «kwiecie-») Sindarińska forma Lótesse, używana tylko przez

Dunedainów. (III 352)

LUD HALETHY [People of Haleth] -> Haladinowie. (S 136, 139, 140, 152)

LUD OPUSZCZONY [Forsaken Elves] -» Umanyarowie. (S 57)

LUD WIELKIEJ WĘDRÓWKI [People of the Great Journey] -» Eldarowie. (III

381)

LUD Z GÓR [Men of the Mountains] -» Umarli z Dunharrow. (III 49)

LUDZIE [Men] Młodsze Dzieci Iluvatara, jedna z rozumnych ras Śródziemia.

Przebudzili się w Hildórien wraz z pierwszym wschodem Słońca. W początkach swych

dziejów zaprzyjaźnili się z Elfami Ciemności, byli też jednak obiektem knowań Melkora i

padł na nich jego Cień. Ludzie rozrodzili się i podzielili na wiele ludów, z których jedyne

dwa, o jakich zachowały się wzmianki z Pierwszej Ery, to -> Edainowie i -» Easterlingowie.

Oprócz Edainów większość ludzi żyła w Ciemności, lękając się lub czcząc Melkora, nic zaś

nie wiedząc o Iluvatarze ani Valarach.

W późniejszych wiekach część ludzi - np. Dunedainowie, Rohirrimowie, ludzie z Dale

i z Doliny Anduiny - wyrwała się spod władzy Cienia, ale ogromne hordy z Rhun i Haradu

oraz wiele ludów Zachodnich Krajów pozostało przy swej ignorancji i barbarzyństwie. Jednak

historia Ardy to dzieje rozwoju ludzi, gdyż nie są oni objęci przeznaczeniem Wielkiej

Muzyki. W Czwartej Erze, Erze Panowania Ludzi, stali się oni dominującą rasą Sródziemia.

Pod wieloma względami ludzie są słabsi od elfów. Poddani starości i chorobom, mniej

odporni na skrajności natury, mniej zdolni do pojmowania umysłów innych i przesłań

Valarów, ślepi na przyszłość, posiadający mniejsze zdolności do nauki i rzemiosł. Mają

jednak niedającą się zaspokoić ambicję, a także ostateczną wolność Daru Ludzi. W czasie

Końca być może zbliżą się do Iliivatara i zamieszkają wraz z nim.

Ludzie są zbyt zróżnicowani fizycznie i kulturowo, by można ich było opisać w

jednym haśle. Dunedainowie z Gondoru dzielili ludzi na trzy grupy: Ludzi Zachodu, czyli

Dunedainów, Ludzi Półmroku, takich jak Rohirrimowie, i Ludzi Ciemności lub Dzikich,

pośledniejszej postaci i natury, niespokrewnionych z Edainami.

Ludzie byli zwani przez Eldarów Atani (w ąuenya) lub Edainami (w sindarinie), a

także: Hildorami (Następcami), Apanonarami (Później Urodzonymi), Engwarami

(Chorowitymi), Firimarami (Śmiertelnymi), Uzurpatorami, Obcymi, Gośćmi, Zagadkowymi,

Przeklętymi Przez Siebie Samych, Ciężkorękimi, Bojącymi się Nocy, Dziećmi Słońca.

Hobbici zwali ich Dużym Ludem lub Dużymi Ludźmi. Zwano ich także Śmiertelnikami oraz

Rodzajem Ludzkim.

Także -> Beorningowie, Dunedainowie, Dunlendingowie, Easterlingowie,

Haradrimowie, Nortowie, Numenorejczycy, Rohirrimowie, Wariagowie. (III 372-374, S 98-

100)

LUDZIE CIEMNOŚCI [Men of Darkness] Według Gondorczyków ludzie

niespokrewnieni z Dunedainami, jak Easterlingowie i Haradrimowie. (II 267)

LUDZIE KRÓLA [King’s Men] Partia większości w Numenorze, powstała za

panowania Tar-Ancalimona, sprzeciwiająca się Zakazowi Valarow i niechętna Ełdarom.

Założyli oni kolonie na południu Śródziemia; główną z nich był Umbar. Łatwo ulegli

Sauronowi, tak w Sródziemiu, jak i w Numenorze, i zwrócili się ku tyranii i Ciemności. Ich

potomkowie znani byli jako Czarni Numenorejczycy. (S 247-250)

LUDZIE NACZELNIKA [Chief’s Men] Ludzie, którzy podczas Wojny o Pierścień

służyli Lothowi Sackville-Bagginsowi, a następnie - po jego przybyciu do Shire -

Sarumanowi. Byli agresywni, grubiańscy, wstrętni i chciwi.

Ludzie Naczelnika byli zapewne zbieraniną łotrów; część z nich jeszcze przed Wojną

o Pierścień była agentami Sarumana. Byli na ogół skośnoocy, mieli ziemistą cerę i wyglądali

odrażająco. Niewykluczone, że wybrani zostali spośród najpodobniejszych do ludzi półorków

Sarumana.

Zwani także Ludźmi Sharkeya i Dużymi Ludźmi Naczelnika. (III 252, 254, 258, 263)

LUDZIE Z BREE [Men of Bree] Ludzie, spokrewnieni z Dun - lendingami i innymi

ludźmi z Ered Nimrais. W Drugiej Erze część z nich powędrowała na północ, a w trzeciej

stali się poddanymi Arnoru, poznali westron i zapomnieli o swym pochodzeniu.

Ludzie z Bree byli prowincjonalni, byli też weseli, niscy i ciemnowłosi. Znakomicie

współżyli z przedstawicielami wszystkich ras, będąc jedynymi spośród ludzi, mieszkającymi

wspólnie z hobbitami. (1 153, 250, III 257, 373)

LUDZIE Z DALE [Men of Dale] Ludzie, żyjący w czasach Wojny oPierścień w

Dale, blisko spokrewnieni z ludźmi znad Długiego Jeziora. Byli spokrewnieni z Edainami, a

w Trzeciej Erze wciąż mówili językiem pokrewnym adunaickiemu. Po zniszczeniu Dale

przez Smauga w 2770 roku wielu łudzi z Dale mieszkało w Esgaroth, ale po śmierci smoka w

2941 roku wrócili oni do swej ojczyzny. Od tego czasu zwano ich Bardanami, gdyż rządził

nimi król Bard i jego następcy.

Ludzie z Dale byli zaprzyjaźnieni z drozdami i umieli z nimi rozmawiać. Pisali

odmianą pisma cirth. (1220, 232, 349, III 362, 373, 379, 380)

0 LUDZIE Z DOLINY ANDUINY [Men of the Vales of Anduin] Różne

plemiona żyjące między Mroczną Puszczą a Górami Mglistymi; wiele z nich było

spokrewnionych z Edainami. Aczkolwiek wiemy tylko tym, że w czasach Wojny o Pierścień

mieszkali tam Beorningowie

1 Leśni Ludzie, pierwotnie żyli tam także Rohirrimowie, Ludzie z Dale i znad

Długiego Jeziora oraz plemiona z północy.

Ludzie z Doliny Anduiny mówili wieloma językami spokrewnionymi z adunaickim.

W większości byli dobrzy, wspomagali Gondor i zwalczali orków najlepiej, jak mogli, ale ze

względu na to, że mieszkali między Górami a Puszczą, przeżyć było im bardzo trudno. (III

312)

LUDZIE ZMIERZCHU [Men of the Twilight] Według Gondorczyków ci z Edainów

i ludów blisko z nimi spokrewnionych, którzy nie udali się do Númenoru, oraz ich

potomkowie. Należeli do nich Rohirrimowie i pokrewne im plemiona z północy (Nortowie), a

zapewne także Beorningowie, Ludzie z Dale i znad Długiego Jeziora, Leśni Ludzie i inne

ludy z Doliny Anduiny.

Zwani także Ludźmi Średnimi. (II267)

LUDZIE ZNAD DŁUGIEGO JEZIORA [Men of Long Lalce] Ludzie blisko

spokrewnieni z ludźmi z Dale, a w mniejszym stopniu - z Edainami, w czasach Wojny o

Pierścień mieszkający w Esgaroth i okolicach. Podobnie jak ludzie z Dale, umieli rozmawiać

z drozdami. (III 373)

LUGBÚRZ (CM «wieża-mrok») -> Barad-dür. (II51, 159, III 163)

LUGDUSH (CM «wieża-», zm. 3019 TE) Uruk-hai z Isengardu, należał do oddziału

Uglúka. Zabity przez éored Éomera w pobliżu Fangornu. (II 54)

LUINIL (quen. «błękit-») Błękitna gwiazda stworzona przez Vardę z rosy Telperiona

podczas przygotowań do przebudzenia elfów. (S 47)

LUMBAR (quen.) Gwiazda stworzona przez Vardę z rosy Telperiona podczas

przygotowań do przebudzenia elfów. (S 47)

LliTHIEN (sind., PE) Księżniczka Eldarów, córka Thingola i Meliany, najpiękniejsze

z Dzieci Iluvatara. Urodziła się w Doriath pod koniec pierwszego stulecia Uwięzienia

Melkora i wiele lat spędziła, tańcząc przy pieśniach Daerona, wysławiających jej urodę, a

także ucząc się, zapewne od Meliany, mądrości i mocy, stanowiących jej dziedzictwo.

W 465 roku Beren ujrzał Luthien w Neldoreth, a następnej wiosny ofiarowała mu ona

swą miłość, wybierając śmiertelność i udrękę jego losu. Rozdarta między uczuciem do Berena

a posłuszeństwem wobec ojca, wybrała to pierwsze i wspomogła Berena podczas wyprawy po

Silmaril. Choć Daeron zdradził jej tajemnicę Thingolowi, a ona sama została później porwana

przez Curufina, zdołała w towarzystwie Huana dotrzeć w końcu na Tol-in-Gaurhoth, pokonać

Saurona i uwolnić Berena. Następnie uparła się towarzyszyć Berenowi do Angbandu, gdzie

jej zaklęcia zwyciężyły Carcharotha i Morgotha. Wreszcie uleczyła Berena z zatrutej rany

zadanej przez Carcharotha i wróciła wraz z nim do Doriath.

Gdy Beren zginął podczas Polowania na Wilka, duch Luthien zapadł w ciemności i

udał się do Siedzib Mandosa. Tam śpiewała przed nim i wywołała jego litość, a Manwe

darował jej nowe życie. Wybrała egzystencję śmiertelników u boku Berena i razem przeżyli

około 40 lat na Tol Galen. Tam Luthien urodziła swe jedyne dziecko, Diora, i tam, gdy niosła

Nauglamir z wprawionym weń Silmarilem, była najwspanialszym obrazem piękna, jakie

kiedykolwiek widziano poza granicami Valinoru.

Uroda Luthien była tak wielka, że pobudzała wiele istot do miłości lub żądzy, a w tym

impulsie prawość Berena i Huana wyraźnie odróżnia się od nikczemności Daerona, Curufina i

Morgotha. Jej piękno nie polegało jedynie na urodzie, gdyż jej śpiew mógł oczarować nawet

Morgotha i Mandosa, wielkich wśród Valarów, a szlachetność ducha Luthien i jej przodków

wzmacniała zaklęcia tak, że mogła zaczarować Saurona, a nawet Morgotha.

Luthien zwana była Tinuviel, ze względu na piękno jej śpiewu; pierwszy użył tego

imienia Beren. (1189-190, 207, 218, 234, 265, II 310, III 137, 228, S 87, 91, 118, 141, 153,

156-178, 187, 200-222, 231, 233, 238, 244)

I.UVA (quen. «łuk») Jeden z dwóch podstawowych elementów liter tengwaru. Luva

mogła być otwarta, jak w tengwie tinco, lub zamknięta, jak w parma\ mogła być też

podwojona i odwrócona. (III 363)

Ł

ŁABĘDZIA PRZYSTAŃ [Haven of the Swans] -> Alqualonde.

(S 59, 60, 70, 82-85, 99, 106, 124, 148, 233)

ŁAPAJ [Grip] Jeden z podobnych do wilków psów farmera Maggota. (196)

ŁOWCA [Rider] Czarna, tajemnicza postać jeźdźca porywającego elfów zabłąkanych

w okolicach Cuivienen. Był to najpewniej Morgoth, który musiał pojmać elfów, by móc

wyhodować z nich orków. Prawdopodobnie występował w tej formie, by przypominać

Oromego i w ten sposób odstręczyć elfów od Valarow.

Zwany też Czarnym Łowcą. (S 48)

ŁUK [Bow] Przydomek Belega z czasów, gdy jako jeden z -> dwóch wodzów nękał

siły Morgotha w Tałath Dirnen. (S 149, 174, 175, 178, 188-197)

*

M

MABLUNG (sind. «ciężka ręka», zm. ok. 505 PE) Elf Sindar z Doriath, główny

dowódca wojsk Thingola. Brał udział w wielu wielkich czynach, dokonanych w Beleriandzie:

był uczestnikiem Polowania na Wilka, walczył z wojskami Fingona w ramach Ligi

Maedhrosa podczas Nirnaeth Arnoediad, był obecny przy tragicznym zakończeniu życia

Nienor i Turina. Zginął w obronie Nargothrondu podczas ataku krasnoludów na Mene - groth.

Znany jako Mablung Twardoręki. (S 107,173-178, 188, 205, 206, 212, 217, 220)

MABLUNG (WoP) Człowiek z Gondoru, strażnik Ithilien. Dowodził zwiadowcami

Armii Zachodu. (II 249-262, III 146)

MAEDHROS (sind., PE) Elf Noldor, najstarszy syn Feanora i przywódca jego rodu w

Śródziemiu. Skwapliwie złożył Przysięgę Feanora i powrócił do Śródziemia, był jednak

bardziej powściągliwy od ojca i przeciwstawił się spaleniu statków w Losgarze. Wkrótce

potem został zdradziecko pojmany i powieszony za prawą rękę na skałach Thangorodrimu.

Uratowany przez Thorondora oraz starego przyjaciela, Fingona, rękę jednak utracił. Z

wdzięczności za ten czyn i jako zadośćuczynienie za spalenie statków Maed - hros przekazał

zwierzchnictwo nad Noldorami rodowi Fingol - fina.

Przez wiele lat Maedhros przebywał na Himring, strzegąc Marchii Maedhrosa i

powściągając arogancką pychę swych braci. Cierpliwy władca i dzielny wojownik, dowodził

wschodnim ugrupowaniem elfów w Bitwach o Beleriand, odnosząc wielkie zwycięstwo w

Dagor Aglareb i zbierając pod Himring sity wschodnich Noldorów po Dagor Bragollach.

Około 472 roku, wzmocniony siłami Easterlingów Bóra i zachęcony zwycięstwem Berena i

Luthien, sformował Ligę Maedhrosa, by zaatakować Angband. Jednak Liga została zdradzona

przez Easterlingów Ulfanga, a po Nirnaeth Arnoediad Maedhros uciekł do Ossiriandu lub na

Amon Ereb.

Po śmierci Berena i Luthien Przysięga Feanora zawładnęła Maedhrosem, który wziął

udział w pogromie Doriath i w Przystaniach Sirionu. Choć żałował tych okrucieństw, wciąż

kierowała nim Przysięga. Na koniec, po Wielkiej Bitwie, przekonał Maglora do wspólnego

wykradzenia Silmarili. Nie mogąc jednak znieść bólu, jaki sprawiał klejnot, palący jego dłoń,

a także świadom swego moralnego upadku, pozbawiającego go prawa do Silmarila, rzucił się

wraz z nim w ognistą rozpadlinę.

Maedhros był wysoki i, po Maglorze, najbardziej powściągliwy spośród synów

Feanora. Cechowała go jednak zawziętość, zwłaszcza po męce na Thangorodrimie, a miecz,

którym władał lewą ręką, był śmiercionośny. (S 59, 80, 86, 103-110, 113, 114, 117-119, 134,

139, 145, 146, 149, 167, 173, 177-184, 222, 230, 231,234,236, 237)

MAEGLIN (sind. «ostry-błysk», zm. 501 PE) Eldar z Beleriandu, syn Eóla i

Aredheli. Nauczył się kowalstwa i górnictwa od Eóla i krasnoludów, jednak opowieści jego

matki o Noldorach obudziły w nim pychę i ambicję. Wiedząc, że jest następcą Turgona,

przekonał Aredhelę do opuszczenia Eóla i powrotu wraz z nim do Gondolinu.

W Gondolinie Meaglin zyskał wielką popularność z powodu swej wiedzy o metalach i

żył w dostatku, choć trawiło go mroczne, kazirodcze pożądanie Idril. Pojmany przez orków,

gdy w tajemnicy poszukiwał drogi poza Gondolin, zgodził się zdradzić królestwo, gdyż jego

prawość była umniejszona przez nieodwzajemnioną miłość do Idril i pełną zazdrości

nienawiść do Tuora. Podczas ataku na Gondolin porwał Idril i Earendila, jednak zginął,

zepchnięty przez Tuora z Caragdur.

Był wykształcony i dzielny, spostrzegawczy i obdarzony umiejętnością

przekonywania, lecz też milczący i ponury. Imię Maeglin nadał mu Eól; Aredhela w

tajemnicy zwała go Lómionem. Nosił miecz Anguirel, który ukradi Eólowi. (S 88, 126, 128-

133, 151, 183, 190, 224-227)

MAGGOTOWIE [Maggot] Rodzina hobbitów z Shire żyjąca w Marish. W czasach

Wojny o Pierścień farmer Maggot, jego żona, trzy córki i co najmniej dwóch synów żyli na

zamożnej farmie Bamfurlong, znanej z hodowanych tam pieczarek. Farmer Maggot był w tej

okolicy ważną osobą, wymieniał też wizyty z Tomem Bombadilem.

Farmer Maggot zwany był żartobliwie przez Toma Bombadila Błotostopym. (I 95-

100, 105, 132, TB 138-139)

MAGLOR (sind., PE-?) Elf Noldor, drugi syn Feanora. Złożył Przysięgę Feanora i

przyłączył się do buntu Noldorów. W Śród - ziemiu osiedlił się w Szczerbie Maglora, między

Himring a Ered Luin. Gdy Szczerba została zdobyta podczas Dagor Bragollach, schronił się u

Maedhrosa na Himring. Przez pozostałą część Pierwszej Ery towarzyszył bratu podczas

wojny i pokoju; podczas Nirnaeth Arnoediad zabił Easterlinga Uldora, a po zniszczeniu

Przystani Sirionu wychowywał Elronda i Elrosa. Po Wielkiej Bitwie chciał odrzucić

Przysięgę Feanora, jednak Maedhros przekonał go do udziału w kradzieży Silmarili. Palony

przez klejnot, cisnął go w Morze i powędrował precz, śpiewając w bólu i żalu.

Maglor był niewątpliwie najbardziej powściągliwy spośród synów Feanora; on jeden

próbował wyrzec się praw do Silmarili. Po Daeronie był największym pieśniarzem Eldarów w

Śródziemiu; jednym z jego utworów była Noldolante. (S 59, 80, 84, 107, 109, 111, 118, 134,

145, 146, 149, 173, 181, 231, 234, 236, 237)

MAGOR (4 st. PE) Adan z Trzeciego Rodu, syn Aradana, ojciec Hathola. (S 137,

141)

MAHAL (khuz.?) Imię nadane Aulemu przez krasnoludów. (S 43)

MAHANAXAR (quen.) Miejsce rad i sądów Valarów położone w pobliżu bram

Valinoru. W jego kręgu znajdowały się trony Valarów. Był to albo budynek, albo dziedziniec.

Zwany też Kręgiem Przeznaczenia. (S 38)

MAHTAN (quen.) Elf Noldor, ojciec Nerdaneli. Byl znakomitym kowalem,

ulubionym uczniem Aulego. Wiedzę o obróbce metalu i kamienia przekazał swemu zięciowi,

Feanorowi. Prawdopodobnie nie przyłączył się do buntu Noldorów. (S 62, 67)

MĄJAROWIE [Majar] (quen.) Ci spośród pomniejszych -> Ainurów, którzy

zdecydowali się zstąpić do Ea. Majarowie opiekowali się Ardą pod kierunkiem -> Valarów,

choć niektórzy z nich, zwłaszcza Sauron i Balrogowie, zostali zwiedzeni przez Melkora.

Choć byli liczniejsi od Valarów, znamy imiona tylko ośmiu lojalnych Majarów. Są to:

Ilmare, Eónwe, Osse, Uinena, Meliana, Olórin, Ariena i Tilion. Istari mogli być Majarami.

Zwani także Ludem Valarów. Liczba pojedyncza: Maia. (S 28, 73, 79, 88)

MALACH Pierwotne imię -> Aradana. (S 137, 141)

MALBETH (sind. «złoto-», ok. 20 st. TE) Dunadan z Arthedainu, wieszczek i

doradca królewski. Przepowiedział wydarzenia z życia Arvedui i nadał mu to imię, a także

wygłosił proroctwo dotyczące Ścieżek Umarłych i roli dziedzica Isildura w końcowej walce z

Sauronem.

Zwany także Malbethem Jasnowidzącym. (III 48)

MALDUINA [Malduin] (sind. «żółta, złota rzeka») Rzeka w północnym

Beleriandzie, dopływ Teiglinu. Spływała z Ered Wethrin na południe, wpadając do Teiglinu

powyżej przeprawy. (S 199)

MALI LUDZIE [Little People] -> Hobbici. (S 279)

MALINALDA (quen. «złote-drzewo») -> Laurelin. (S 38)

MALLOR (sind. «złoto-», zm. 1110 TE) Dunadan, trzeci król Arthedainu (1029-

1110). (III 290)

MALLORNY [Mallorn] (quen. «złote-drzewo», l.mn. mellyrn) Drzewo z Lórien

mające szarą lub srebrną korę i złote kwiaty. Ich liście zmieniały jesienią barwę na złotą,

jednak nie opadały aż do początku wiosny. Pień mallornu blisko wierzchołka rozgałęział się

w koronę, Galadhrimowie budowali na niej talany.

Drugie Urodzinowe Drzewo było mallornem; mallorny rosły także w Amanie. (I 323,

II 89, III 274)

MALLOS (sind. «złoty-śnieg») Złoty kwiat rosnący w Lebennin. (III 136)

MALTA (quen. «złoto») Nazwa tengwym (nr 18), zazwyczaj używanej na określenie

„m”. (III 361, 365)

MALUCH, CO W SKARPETKACH BIAŁYCH [White-socks] (WoP) Jeden z

kuców Hobbitów, z którymi podróżowali do Rivendell. Spłoszony w Bree, został później

schwytany i przechowywany przez Barlimana Butterbura.

Został tak nazwany przez Toma Bombadila. (1143)

MALVEGIL (sind. «złoto-», zm. 1349 TE) Dúnadan, szósty król Arthedainu (1272-

1349). (III 290)

MAŁE KRÓLESTWO [Little Kingdom] -> Arda. (S 35)

MAŁY GEIION [Little Gelion] Mniejsze z dwóch ramion Gelionu, meandrujące z

okolic Himring na południowy wschód. (S 117)

MANDOS (quen. «więzienie-twierdza») Ainur, jeden z Féanturi i Aratarów, brat

Lóriena i Nienny, małżonek Vairé. Jako Valar Mandos jest Sędzią Valarów, prowadzi Domy

Umarłych, a znając przeznaczenie, zawarte w Wielkiej Muzyce, objawia losy i wyroki na

żądanie Manwégo. Ponieważ jego wyrocznie wynikają ze znajomości woli Ilúvatara, zawartej

w Wielkiej Muzyce, Mandos jest nieugięty i niewzruszony. Jedynie raz, gdy Lúthien śpiewała

przed nim, poddał się uczuciu litości.

Jego prawdziwe imię brzmi Námo. Mieszka w Mandosie, skąd pochodzi jego

zwyczajowe imię. (S 24, 26, 27, 41, 43, 47, 50, 51, 58, 62-65, 68, 69, 76, 84, 93, 97, 99, 100,

102, 105, 121, 124, 133, 135, 158, 160, 164, 166, 175, 176, 220, 225, 233, 238)

MANDOS Siedziba Náma, położona w zachodnim Valinorze. Mieszczą się tam

Domy Umarłych. (S 24, 27, 41, 50, 62, 76, 84, 93, 100, 121, 133, 158, 164, 175, 220, 225,

233, 238)

MANWÉ (quen. «dobry, czysty») Najszlachetniejszy z Ainurów i najpotężniejszy z

Aratarów, brat Melkora i małżonek Vardy. Był on najdroższy Ilúvatarowi spośród Ainurów i

najlepiej rozumiał jego myśl i wolę. Podczas Ainulindalé Manwé skupił największą uwagę na

ideach powietrza, wiatru i chmur, a w Ardzie najbardziej poświęcił się tym rzeczom i ptakom.

W Ea Manwe jest Królem Ardy i władcą Valarów, kieruje ich naradami, potwierdza

czyny i uświęca ich dzieła. Jego tron znajduje się na Ilmarinie, na szczycie Taniąuetilu, skąd

widzi on cały świat.

Współczujący i mądry, Manwe starał się zapobiec rozdzieleniu par kochanków Elda-

Adan (elf-cziowiek) oraz próbował nie dopuścić do buntu Noldorów i upadku Numenoru. Nie

mógł jednak zrozumieć zła, dlatego też został zwiedziony przez Melkora i uwolnił go, co

sprowadziło tragedię i chwałę wojen elfów i ludzi przeciw Ciemności.

Manwe najbardziej spośród wszystkich Eldarów kocha Vanyarów i zachwyca się

poezją. Jego odzienie oraz oczy jego formy cielesnej są błękitne, a jego berło zrobiono z

szafiru.

Przydomek Manwego brzmiał Sulimo, Władca Oddechu Ardy. Zwano go też Królem

Ardy, Odwiecznym Królem i Władcą Zachodu. (I 16-18, 24-30, 35-41, 44-51, 53, 58, 60-63,

66, 6876, 80-84, 93, 94, 99, 105, 122, 147, 176, 215, 228, 229, 232, 233, 236-238, 243, 245-

250, 255, 256, 258, 259, 265, Y 60, 61, 66)

MARACH (ok. 310 PE) Adan, pierwszy znany wódz Trzeciego Rodu. Przyprowadził

swój lud do Beleriandu i osiedlił się w Estoladzie. (S 136-138, 143, 175)

MARCHIA [Mark, The] -* Rohan. (1251, II37, 97, 107, 127, 151,

III 58, 64, 95, 108, 210)

MARCHIA MAEDHROSA [March of Maedhros] Wzgórza i równiny między

Dorthonionem a Ered Luin, oddzielające Beleriand Wschodni od Lothlann. Marchia była

zasiedlona i broniona przez Maedhrosa i innych synów Feanora; główną jej twierdzą był

Himring. Często atakowana przez siły Morgotha, została ostatecznie podbita po Nirnaeth

Arnoediad. (S 118, 119)

MARCHIA WSCHODNIA [East March, The] -> Buckland. (121)

MARCHIA ZACHODNIA [Westmarch] Obszar dołączony do Shire w 32 roku

Czwartej Ery z nadania króla Elessara, położony między Dalekimi Wzgórzami i Wzgórzami

Wieżowymi. W 35 roku Fastred i Elanor przeprowadzili się do Undertowers w Marchii

Zachodniej, a Fastred został mianowany Opiekunem Marchii Zachodniej. Jego potomkowie,

Fairbairnowie, zatrzymali ten urząd oraz przechowywali Czerwoną Księgę Marchii

Zachodniej. (121,111 342, 347)

MARCHO (ok. 1601 TE) Hobbit ze szczepu Fallohide’ów z Bree. W1601 roku wraz

z bratem Blankiem osiedlił się w Shire. (116)

MARDIL (quen. «przyjaciel domu», zm. 2080 TE) Dunadan, pierwszy rządzący

namiestnik Gondoru (2050-2080). Był namiestnikiem królów Earnila i Earnura w latach

2029-2050, a w 2043 roku odradził Earnurowi przyjęcie wyzwania Wodza Nazguli. Jednak w

2050 roku nie był już w stanie powstrzymać króla, a po jego zniknięciu powierzono mu

władzę „do czasu powrotu króla”, by uniknąć wojny domowej między członkami rodu

królewskiego. Był mądrym władcą; do jego dokonań należy wprowadzenie Rachuby

Namiestnikowskiej.

Zwany Mardilem Voronvem oraz Statecznym i Wiernym. (III 291, 302, S 276)

MARISH Urodzajny, podmokły obszar Wschodniej Ćwiartki między Stock a Rushey,

rodzinne strony Oldbucków przed założeniem Bucklandu. Mieszkańcy Marish, w większości

pochodzący od Stoorów, uznawali władzę Dziedziców Bucklandu. (118, 93, II201)

MAR-NU-FALMAR (quen. «dom-pod-falami») Nazwa nadana -» Numenorowi po

jego zniszczeniu. (S 242-261, 266-278, 280, 314)

MARTWE BAGNA [Dead Marshes] Bagna na wschód od Emyn Muil. Rozszerzały

się w kierunku wschodnim przez całą Trzecią Erę, w niektórych miejscach pochłaniając groby

elfów i ludzi poległych w Bitwie na Równinie Dagorlad. W tych miejscach znajdowało się ->

Trzęsawisko Umarłych Twarzy. W 1944 roku wielu Woźników, pokonanych w Bitwie o

Obóz, zostało zepchniętych na Martwe Bagna, gdzie zginęli. (I 243, 353, II 219-224, 234,

256, 275)

MARTWE DRZEWO [Withered Tree] Martwe Białe Drzewo Gondoru, które

pozostawało na Placu Fontanny od 2853 do 3019 roku Trzeciej Ery, ponieważ nie można było

znaleźć żadnego młodego drzewa, by je zastąpić. W 3019 roku, kiedy Gandalf i Aragorn

znaleźli takie drzewko, zwiędłe drzewo zostało złożone na spoczynek przy Rath Dinen. (III

20)

MATTA Oryginalne imię hobbickie, zwyczajowo skracane do Mat. (III 379)

MAUHUR (CM, zm. 3019 TE) Ork z Isengardu, prawdopodobnie Uruk. Podczas

Wojny o Pierścień dowodził oddziałem orków, próbujących bezskutecznie przełamać

pierścień Rohirrimów otaczający oddział Ugluka. (II 59)

MĄDRONOSY [Wise-nose] (WoP) Jeden z kuców dostarczonych przez Merry’ego

Frodowi, gdy ten uciekał z Shire do Rivendell. Spłoszony w Bree, został później schwytany i

przechowywany przez Barlimana Butterbura.

Został tak nazwany przez Toma Bombadila. (1143)

MEARASY [Mearas] (tłum. rohir.) Konie z Rohanu, Felaróf i jego potomstwo. Nie

pozwalały jeździć na sobie nikomu prócz króla Marchii i jego synów; wyjątkiem był

Cienistogrzywy. Sądzono, że pierwszego mearasa przywiózł z Valinoru do Śródziemia

Orome; miały wyjątkową urodę i siłę.

Mearasy były największymi końmi Rohanu, a więc i świata; były niezwykle szybkie i

inteligentne. Maść miały białą lub szarą, żyły około 80 lat. (III 313)

MEDE Nazwa -> Afterlithe używana w Bree. (III 352)

MEDUSELD Pałac królów Marchii w Edoras, zbudowany przez króla Brega w 2569

roku Trzeciej Ery. Jego dach był kryty złotem.

Zwany także Złotym Dworem. (II 43, III 40)

MELIANA [Melian] (quen. «miłość-dar») Jedna z Majarów. W Valinorze służyła

Vanie i Este, dbając o kwitnące drzewa Lórien. Na początku Pierwszej Ery spotkała w

Beleriandzie Elwego i z miłości doń przyjęła ludzką postać. Wraz z nim założyła królestwo

Doriath, umocnione jej mocą i pięknem, a chronione mądrością oraz -> Obręczą

Meliany. Urodziła Elwemu jedno dziecko, Luthien.

Przez wiele lat Meliana przebywała w zaczarowanych lasach Doriath, doradzając

Elwemu ostrożność i dbałość o bezpieczeństwo, nauczając Luthien, a po powrocie Noldorów

- także Galadrielę. Jednak w końcu, tak jak to przewidywała, nadszedł czas zguby Doriath.

Meliana została rozdzielona z Luthien aż do Końca, gdy zaś Elwe został zabity w Menegroth,

wycofała ona swą moc z Doriath, porzuciła swe ciało i wróciła do Lórien.

Meliana była zarówno piękna, jak i mądra. Jej śpiew był zachwycający, zawsze też

towarzyszyły jej słowiki, które nauczyła śpiewu. Miała moc zwodzenia myśli Morgotha,

poszukującego Doriath. Była też pełna współczucia i pomagała Edainom, zwłaszcza

Turinowi.

Pełne brzmienie jej imienia w ąuenya to Melyanna. (III 29, 54, 55, 88, 89, 92, 99, 116,

121, 122, 123, 124, 127)

MELKOR (quen. «ten, co powstaje z mocą») Ainur, obdarzony przez Iluvatara

większą mocą i wiedzą niż którykolwiek spośród Ainurów. Posiadający dogłębną znajomość

wszystkich dziedzin, był on, podobnie jak Aule, szczególnie uzdolniony w zakresie wiedzy o

substancjach oraz w dziedzinie wszelkich rzemiosł. Zniecierpliwiony powolnością realizacji

planów Iluvatara, pragnął samodzielnie nadawać Byt rzeczom i poszukiwał w Pustce

Niezniszczalnego Płomienia. Podczas tych samotnych podróży zaczął myśleć inaczej niż jego

bracia. Te myśli spowodowały dysonans w Ainulindale, zaś Iluvatar stworzył Wizję i Ea, by

ukazać Melkorowi i innym Ainurom ostateczne źródło wszystkich myśli i wszystkich mocy.

i Melkor był jednym z Ainurów, którzy zstąpili do Ea, tu jednak jego gorliwość

zmieniła się w zazdrość i został wykluczony z grona Valarów. Pragnąc panować nad rzeczami

stworzonymi i nad wolą innych istot, w swym gniewie i przewrotności proklamował Ardę

swą własnością, czemu przeciwstawił się Manwe. Melkor zakłócał prace nad ostatecznym

ukształtowaniem Ardy zwiódł wielu Majarów, by mu służyli. Podczas tych walk, zwanych

Pierwszą Bitwą, Melkor przybrał kształt cielesny, pełen

20 - Encyklopedia Śródziemia majestatu i grozy, ciemny i ogromny. W końcu

został pokonany przez Tulkasa, lecz Arda pozostała skażona.

i Wkrótce po stworzeniu przez Valarów dwóch Latarni, Melkor powrócił na

Ardę i w tajemnicy zbudował twierdzę Utumno na dalekiej północy. Teraz pożądanie

Melkora odwróciło się od Światła w stronę Ciemności, a jego zdolność do wyobrażania sobie

tworzenia rzeczy nowych ograniczała się już tylko do zwodzenia wykoślawiania,

naśladownictwa i niszczenia. Jego główną bronią stały się zimno i ciemność. Valarów

ostrzegło przed nim skażenie, jakie wkradło się do Wiosny Ardy, Melkor jednak uprzedził ich

atak, niszcząc Latarnie. Następnie wycofał się do Utumno i gdy Valarowie żyli w świetle

Dwóch Drzew, wzniósł Angband jako pierwszą linię obrony przeciw nim, kuł broń, hodował

potwory rozszerzał zakres swej władzy. Gdy elfowie przebudzili się, pojawił się jako Czarny

Jeździec, starając się wzbudzić w nich lęk przed Oromem i Valarami. Prawdopodobnie

porywał elfów, by hodować z nich orków.

W końcu Valarowie zainteresowali się bezpieczeństwem elfów i w Bitwie Potęg

Melkor został pokonany i powleczony do Valinoru w kajdanach. Tam uwięziono go na 300

lat, ale jego słudzy w Śródziemiu wciąż działali.

Pod koniec trzeciego stulecia swego uwięzienia, Melkor udał skruchę i zwiódł tym

Manwego tak, że ten go uwolnił. Zmuszony do pozostania w Valinorze coraz bardziej pożądał

Silmarili i światła Dwóch Drzew. Pełen gwałtownej zazdrości wobec Starszych Dzieci

Iluvatara wywołał niesnaski w rodzie Finwego, chociaż nie zdołał zwieść Feanora. Jednak

jego kłamstwa rozbudziły nieufność Noldorów wobec Valarów. Gdy Feanor przejrzał jego

zamiary, Melkor uciekł z Valinoru. Przybierając na stałe swój dawny kształt cielesny

Czarnego Władcy, przybył do Avatharu, gdzie zyskał pomoc Ungolianty w dziele zdobycia

Silmarili i pozbawienia wszystkich światła. Melkor i Ungolianta zatruli Dwa Drzewa, ukradli

Silmarile i zabili Finwego, następnie zaś uciekli do Śródziemia, gdzie ich kłótnia o zdobycz

zakończyła się starciem. Krzyk Melkora obudził echa Lammoth, zwołując Balrogów, z

których pomocą uciekł przed Ungoliantą i powrócił do Ang - bandu.

Zwany teraz Morgothem (imię to nadał mu Feanor), Melkor bronił Silmariłi przed

noldorskimi Wygnańcami, jednak znalazł też czas, by zwodzić przebudzonych właśnie ludzi.

Zaskoczony światłem Księżyca (który bezskutecznie atakował) i Słońca, a także zaciekłością

Noldorów, został pokonany i przez prawie 400 lat był oblegany w Angbandzie. W tym czasie

wzmocnił swe siły i wznowił Bitwy o Beleriand atakiem Dagor Bragollach, którym rozpoczął

się proces podboju Beleriandu. Sam nie był odważny; w 455 roku odniósł poważne rany

zadane przez Fingolfina i Thorondora, a w 467 roku Beren i Luthien odebrali mu Silmaril. W

końcu zdołał zgromadzić w Angbandzie dostatecznie wiele ognia, wyziewów, zaraz i

potworów (smoków, trolli, orków, wilków i nietoperzy), by zmiażdżyć swych wrogów, tym

bardziej że kłamstwa i zdrada przezeń sprowokowane uniemożliwiły Eldarom przemyślaną i

skuteczną obronę. Pomogła mu nawet utrata Silmarila, bo Przysięga Maedhrosa i

Przeznaczenie Noldorów sprawiły, że jego wrogowie zabijali się nawzajem. Gdy jednak

wojna zdawała się wygrana, Valarowie, poruszeni przez Earendila i Silmaril, interweniowali

raz jeszcze, a w Wielkiej Bitwie siły Melkora zostały zniszczone. Został schwytany w lochach

Angbandu i wyrzucony poza Ea, w Pustkę. Jednak Cień jego zła i jego kłamstw pozostał w

sercach elfów i ludzi, a jego odbicie można znaleźć w rozbitych wzorach Skażonej Ardy.

Melkor był później czczony przez Numenorejczyków i innych ludzi, zwiedzionych przez

Saurona.

Kształtem cielesnym Melkora była wysoka, ciemna postać, pełna wielkiego majestatu

i grozy. Pod koniec Pierwszej Ery miał spalone ręce (od żaru Silmariłi) i osiem ciężkich ran

(od ciosów Fingolfina i Thorondora), odczuwał też stały ból. Symbolem jego władzy nad

Śródziemiem była Żelazna Korona, w której osadził Silmarile. Jego bronią była maczuga

zwana Grondem. Ubierał się w czerń, a jego tarcza nie miała w swym polu żadnego godła.

Sindarińska forma jego imienia, Belegur, była używana tylko w pejoratywnym

wariancie Belegurth. W Śródziemiu najpowszechniej zwano go Morgothem lub Morgothem

Bauglirem. Zwano go także Wrogiem Yalarów, Nieprzyjacielem, Wielkim

Nieprzyjacielem, Czarnym Królem, Czarnym Władcą, Władcą Ciemności, Czarną

Mocą Północy, Złem Północy, Czarną Ręką, Mistrzem Kłamstw, Łowcą lub Czarnym

Jeźdźcem (dwa ostatnie określenia były używane przez elfów z Cuivienen), a przez Saurona

w Numenorze - Władcą Ciemności, Władcą Wszystkiego i Dawcą Wolności. Sam siebie zwał

Królem Świata. (I 337, III 286, 328, S 14-30, 35-52, 56, 60-81, 87-95, 104, 112, 120-121,

185, 193, 238, 253, 254, 265)

MELLYRN -> Mallorn. (I 323)

MELYANNA (quen. «cenny dar») Pierwotna forma imienia -» Meliana. (S 318)

MENEGROTH (sind.) Podziemne siedziby Thingola, zbudowane dla niego przez

krasnoludów z Belegostu w trzecim stuleciu spętania Melkora; do ich budowy skłoniła

Thingola Meliana. Menegroth zbudowano w skalistym wzgórzu na południowym brzegu

Esgalduiny, w miejscu, gdzie zwraca się ona na zachód. Jedyne wejście wiodło przez

kamienny most na rzece.

Menegroth przetrwało do śmierci Thingola, kiedy to zostało spustoszone przez

krasnoludów z Nogrodu. Później osiedlił się tu Dior, ale po zamordowaniu go przez synów

Feanora miasto opustoszało.

Zwane także Jaskiniami Menegroth i Tysiącem Grot. (S 55, 89-92, 103,106, 108, 116,

124, 157-159-162, 169,173, 177, 188-191, 194, 205, 206, 218-222)

MENEL (quen. i sind.) Niebiosa Ardy.

Także -» Tar-menel. (W 190, Y 64)

MENELDIL (quen. «niebiosa-miłośnik» zm. 158 TE) Dunadan, syn Anariona, trzeci

król Gondoru (2-158). (III 290, S 274, 275)

MENELDOR (quen. «niebiosa-», WoP) Orzeł z Gór Mglistych, jeden z orłów, które

uratowały Froda i Sama ze stoków Orodruiny. (III 205-206)

MENELMACAR (quen. «niebiosa-szermierz») Gwiazdozbiór Oriona, ukształtowany

przez Vardę podczas przygotowań do przebudzenia elfów. Zwiastował Ostatnią Bitwę.

Sindarińska forma brzmiała Menelvagor. Zwany też Telu - methar. (I 88, S 52)

MENELTARMA (quen. «niebios-kolumna») Wielka góra w centrum Numenoru. Z

jej wierzchołka, na którym znajdowało się Święte Miejsce Eru, człowiek o dobrym wzroku

mógł dostrzec wieżę Avallóne. U jej podnóża znajdowały się groby królów.

Po upadku Numenoru wierzchołek Meneltarmy miał wznieść się ponownie ponad

Morze i utworzyć wyspę Meneltarmę. (III 287, S 244, 251, 253, 261)

MENELTARMA [Isle of Meneltarma] Wyspa, wierzchołek góry Meneltarmy, który,

jak wierzono w Trzeciej Erze, ukazał się ponownie ponad falami po zatopieniu Numenoru ze

względu na to, że znajdowało się tam Święte Miejsce Eru. Żeglarze jednak nigdy nie

odnaleźli tej wyspy. (S 260)

MENELVAGOR (sind. «niebiosa-szermierz») -> Menelmacar. (188)

MENELYA (quen. «niebiański dzień») Nazwa piątego dnia enquie u Eldarów i

Dunedainów, nadana na cześć niebios.

Forma sindarińska brzmiała Ormenel, a hobbicka Hevenesdei, później Hevetisday lub

Hensday. We Władcy Pierścieni zwana środą. (III 352)

MERESDEI Wczesna forma nazwy szóstego dnia hobbickiego tygodnia, tłumaczenie

quenejskiego Earenya. W czasach Wojny oPierścień zwano go Mersday.

Meresdei, następujący przed Highdei, odpowiada naszej sobocie, jednak we Władcy

Pierścieni zwany jest czwartkiem. (III 353)

MERETH ADERTHAD (sind. «święto pojednania») Wielkie święto wyprawione w

Eithel Ivrin przez Fingolfina w 21 roku Pierwszej Ery. Sindarowie i Noldorowie ze

wszystkich części Beleriandu z wyjątkiem Doriath świętowali wówczas jedność i przyjaźń. (S

107)

MERETHROND (sind. «święto-sala») Wielka Sala Ceremonialna w Minas Tirith.

(III 228)

MERING [Mering Stream] Strumień spływający z Ered Nimrais przez las Firien do

ujścia Entwash. Stanowił granicę między Gondorem a Rohanem. (III 398)

MERLOK [Merlock Mountains] Prawdopodobnie góry, w których żyły merloki.

Niemal na pewno były to góry fikcyjne, gdyż jedyna wzmianka o nich pochodzi z

tradycyjnego wierszyka z Shire, Wargule; opiera się ona jednak na skromnej wiedzy

hobbitów oGórach Mglistych. (TB 169)

MERSDAY -► Meresdei. (III 353)

METHEDRAS (sind. «ostatni-szczyt») Najdalej wysunięty na południe szczyt Gór

Mglistych, na wschód od Nan Curunir. Jego wschodnie stoki były częścią Fangornu.

W westronie zwany Ostatnią Górą. (II 35, 72, 82)

METTARÉ (quen. «ostatni-dzień») Ostatni dzień loa w kalendarzach Eldarów i

Dńnedainów. W tym pierwszym mettaré nie był częścią żadnej z pór roku, a w drugim -

żadnego miesiąca. W Rachubie Namiestnikowskiej, a może także w innych systemach

Dńnedainów, był świętem. (III 350)

MĘDRCY [Wise] Czarodzieje i najwięksi z Eldarów, którzy w Trzeciej Erze

wspólnie przeciwstawiali się zagrożeniu płynącemu z Doi Guldur. W 2463 roku Trzeciej Ery

Mędrcy utworzyli ->■ Białą Radę. (I 58, 66, 214, 375, II 176, III 306, 330, 331, S 221, 228,

231, 260, 274-277)

MIASTO DRZEW [City of the Trees] -> Caras Galadhon. (I 334)

MIASTO NA JEZIORZE [Lake-town] -> Esgaroth. (H 131, 137, 141-148, 165, 179,

184, 210, 219)

MICHEL DELVING Miasto w Zachodniej Ćwiartce, położone na Białych

Wzgórzach, główne miasto Shire. Tu mieściła się siedziba burmistrza, Lochy i Dom Mathom.

Zwane także Delving. (I 30, III 272-273)

MIECZ ELENDILA [Sword of Elendil] -> Narsil. (1234, 237, 264,

II 110, 253, 266, III 47)

MIECZ NA NOWO PRZEKUTY [Sword Reforged] -> Anduril. (I 308, III 111,

142)

MIECZ, KTÓRY ZOSTAŁ ZŁAMANY [Sword that was Broken] -> Narsil lub ->

Anduril. (1264, 307-308, 354, II 38, 100, 109, 131,

III 111, 142)

MILCZĄCY STRAŻNICY [Silent Watchers] Dwaj Strażnicy. (II 234, 324, III 160)

M!M (ok. 502 PE) Krasnolud, jeden z ostatnich Noegyth Nibin. Pojmany przez

banitów Turina w 486 roku, okupił swe życie, prowadząc ich do podziemnych siedzib pod

Amon Rudh. Pozostał tam z synem Ibunem przez rok razem z banitami i zaprzyjaźnił się z

Turinem. Zimą 487 roku został schwytany przez orków i ponownie zdradził sekret Bar-en-

Danwedh w zamian za swe życie.

W 501 roku, po śmierci Glaurunga, Mim osiedlił się w zrujnowanym Nargothrondzie,

którego jaskinie były drążone przez jego lud jeszcze przed przybyciem elfów. Tam został

zabity przez Hurina, który w ten sposób pomścił wydanie przez Mima jego syna, Turina, w

ręce orków. (S 191-194, 217)

MINALCAR (quen. «wieża-chwalebna») -> Rómendacil II. (III 290)

MINARDIL (quen. «wieża-miłośnik», zm. 1634 TE) Dunadan, dwudziesty piąty król

Gondoru (1621-1934). Poległ w bitwie z korsarzami z Umbaru pod Pelargirem. (III 290)

MINAS ANOR (sind. «wieża słońca») Miasto-twierdza Anariona, wzniesione w

Anórien, na wschodnich stokach Mindolluiny w 3320 roku Drugiej Ery. Wraz ze spadkiem

znaczenia Minas Ithil

i Osgiliath na początku Trzeciej Ery, Minas Anor stała się głównym miastem

Gondoru. W 420 roku miasto zostało przebudowane, a w 1640 roku dwór królewski przeniósł

się tu z Osgiliath. W 1900 roku zbudowano -> Białą Wieżę. Wkrótce po upadku Minas Ithil w

2002 roku Minas Anor została przemianowana na Minas Tirith, pod tym imieniem jest znana

w późniejszej historii.

W Minas Anor przechowywano palantir.

Zwana także Wieżą Wschodzącego Słońca. (1235, 371, II190, 260, III 217, S 270,

271, 274, 275, 282, 315)

MINASITHIL (sind. «wieża księżyca») Miasto-twierdza Isildura, wzniesione na

zachodnim występie Ephel Duath w 3320 roku Drugiej Ery. Zdobyta przez Saurona w 3429

roku, ponownie zamieszkana na początku Trzeciej Ery, nigdy nie odzyskała pozycji równej

Minas Anor, gdyż nie mieszkali tu potomkowie Isildura. W 2000 roku Trzeciej Ery została

oblężona przez Nazgule i padła po dwóch latach. Od tego czasu zwana jest w Gondorze

Minas Morgul. Po Wojnie o Pierścień zwana ponownie Minas Ithil, lecz niezamieszkana ze

względu na przerażenie, jakie wciąż budziło to miejsce.

W Minas Ithil przechowywano palantir, który został zdobyty przez Nazgule i zabrany

do Barad-dur. Miasto lśniło w nocy światłem księżyca, odbijającym się w jego marmurach.

Zwana także Wieżą Wschodzącego Księżyca i Wieżą Księżyca. (I 235, II 266, 279,

280, 291, III 223, S 270-272, 275)

MINAS MORGUL (sind. «wieża czarna-magia») Nazwa nadana Minas Ithil w 2002

roku Trzeciej Ery, po zdobyciu jej przez Nazgule, które urządziły tam sobie siedzibę. Stąd

kierowano posiewem grozy i wojną przeciw Gondorowi, dopóki Ithilien nie opustoszało.

Podczas Wojny o Pierścień z Minas Morgul wyszła armia, która zaatakowała Osgiliath i

podjęła oblężenie Gondoru.

Kształtem Minas Morgul przypominała, jak się zdaje, Minas Ithil, choć jej piękno

zastąpiła zgroza. Najwyższy poziom wieży obracał się powoli, a mury lśniły bladym,

przerażającym światłem.

Zwana także Wieżą Czarnej Magii. (I 235, II 191, III 31)

MINAS TIRITH (sind. «wieża straży») Nazwa nadana Minas Anor po upadku Minas

Ithil w 2002 roku Trzeciej Ery. Minas Tirith składała się z siedmiu poziomów wzniesionych

na Wzgórzu Straży w taki sposób, że brama każdego poziomu zwracała się w innym

kierunku; Wielka Brama była zwrócona na wschód. Nad Wielką Bramą było urwisko,

wysokie na 700 stóp, aż do murów siódmego poziomu, -» Cytadeli. Miasto było tak potężne,

że żaden nieprzyjaciel nie zdołał się doń wedrzeć aż do Wojny o Pierścień.

Jako główne miasto Gondoru, Minas Tirith było ośrodkiem oporu przeciwko

Sauronowi w Trzeciej Erze. Jednak w miarę stopniowego upadku Gondoru miasto się

wyludniało. Nie było atakowane aż do 3019 roku, kiedy siły Mordoru pod dowództwem

Wodza Nazguli podjęły oblężenie Gondoru i rozbiły Wielką Bramę. Nieprzyjaciel został

jednak powstrzymany na dziedzińcu za Bramą przez przybycie Rohirrimów, a następnie

zwycięstwo Armii Zachodu w Bitwie na Polach Pelennoru. Po Wojnie

0 Pierścień Wielką Bramę odbudowały krasnoludy z Aglarondu, ponownie

zasadzono Białe Drzewo, a Minas Tirith pozostało stolicą i głównym miastem Gondoru.

W westronie zwane Wieżą Straży i Strzeżonym Miastem, a w tłumaczeniu

rohirrimskim Mundburgiem. Nazywane też Wieżą Anor i Miastem Królów. Ghan-buri-ghan

zwał je Kamiennym Miastem lub Kamiennymi Domami, gdyż było głównym miastem

Gondoru, a wzniesione było z kamienia.

Także -» Biała Wieża, Domy Uzdrawiania, święte miejsce, Merethrond. (I 26, 235-

237, 339-380, II 20, III 16)

MINAS TIRITH Twierdza zbudowana na Tol Sirion przez Finroda wkrótce po

powrocie do Śródziemia. Przenosząc się do Nargothrondu, przekazał on Tol Sirion swemu

bratu, Orodrethowi.

1 Minas Tirith była kluczem obrony Przełomu Sirionu, a więc - Beleriandu

Zachodniego. Utrzymana przez Noldorów po Dagor Bragollach, została zdobyta przez

Saurona w 457 roku Pierwszej Ery; obrońcy, łącznie z Orodrethem, ucieldi. Jako twierdza

Saurona, Minas Tirith skutecznie zamykała Przełom Sirionu przed elfami ludźmi. Nawet małe

ich grupy udające orków mogły być wykryte; dlatego właśnie Finrod i jego towarzysze

zginęli w lochach Minas Tirith podczas wyprawy po Silmaril. Wkrótce potem Luthien i Huan

pokonali Saurona, a Luthien zrównała twierdzę z ziemią i odsłoniła jej lochy. (S 114, 148,

149, 276)

MINASTAN (quen. «wieża-adan», ok. 160 TE) Dunadan z Gondoru, drugi syn króla

Minardila, ojciec króla Tarondora. Musiał umrzeć podczas Wielkiej Zarazy w 1636 roku lub

wcześniej. (III 290)

MINDEB (sind.) Rzeka w Beleriandzie Wschodnim, dopływ Sirionu. Płynęła z

Crissaegrimu na południe, stanowiąc granicę między Dimbarem a Nan Dungortheb i

Neldoreth. (S 116)

MINDOLLUINA [Mindolluin] (sind. «górująca-głowa-błękit») Najdalej wysunięty

na wschód szczyt Ered Nimrais, tuż na zachód od twierdzy Minas Tirith, zbudowanej na

Wzgórzu Straży, wschodnim występie tej góry. Na wschodnim zboczu Mindolluiny

znajdowało się święte miejsce. (II 193, 272, III 19)

MINDON F.i.DAl.rtVA (quen. «wysoka wieża Eldalie»] Najwyższa wieża w

Tirionie, na której znajdowała się wielka srebrna latarnia.

Zwana też Mindon i Wieżą Ingwego; być może była jego rezydencją, zanim

zamieszkał na Taniquetilu. (S 58)

MINHIRIATH (sind. «między rzekami») Część Arnoru (później Cardolanu) między

Gwathló a Baranduiną. Ta część Eriadoru została najsilniej dotknięta Wielką Zarazą z 1636

roku Trzeciej Ery, później zaś przeważnie opustoszała. W 2912 roku wielka powódź

doprowadziła do opuszczenia jej przez resztki ludności. (III 292, 333, S 320)

MIN-RIMMON (sind.) Piąta z północnych wież sygnałowych Gondoru, zbudowana

na wzgórzu Rimmon. (III 16)

MINUJAL (sind.) -> Tindóme. (III 353)

MIRDEL (quen. «klejnot-kobieta», PE) Prawdopodobnie z plemienia Noldorów,

pierwsza żona Finwego. Ich miłość była wielka, jednak po urodzeniu jedynego syna, Feanora,

Miriel była tak znużona, że udała się do Lórien, gdzie jej duch opuścił ciało.

Zwana Miriel Serinde z powodu jej kunsztu hafciarskiego. (S 59, 61-63, 67)

MIRUVOR (quen.?, sind.?) Kordiał z Rivendell. Elrond dał butelkę miruvoru

Gandalfowi na początku wyprawy do Góry Przeznaczenia, ratując tym życie hobbitów w

śniegach Caradhrasu.

Nazwa jest niewątpliwie związana z -> miruvore, ale miruvor był zapewne czymś

innym. (I 277, 281, 294, 356)

MIRUVORE Nektar Valarow wyrabiany z kwiatów ogrodów Yavanny i podawany

podczas świąt Valarow.

Słowo miruuóre pochodzi prawdopodobnie z quenya, Eldarowie wierzyli jednak, że

pochodzi ono z -»języka Valarow. (Y 61)

MrniRii.

315

MISJA NA GÓRĘ PRZEZNACZENIA [Quest of Mount Doom] Misja Froda

Bagginsa, który miał zniszczyć Jedyny Pierścień w Sammath Naur w głębi Orodruiny. Frodo

podjął się tej misji podczas Rady u Elronda, 25 listopada 3018 roku Trzeciej Ery, a wypełnił

25 marca 3019 roku. (I 259, 268)

MISTRZ KŁAMSTWA [Lord of Lies] Przydomek -> Melkora nadany mu przez

Amlacha. (S 139)

MISTRZYNI MAGII [Mistress of Magic] Przydomek -> Galadrieli używany przez

Faramira. (II 256)

MITHEITHEL (sind. «szare-źródło») Rzeka płynąca z wrzosowisk Ettenmoors na

południowy zachód. Krzyżowała się z Wielkim Wschodnim Gościńcem, przepływając pod

Mostem Kamiennych Łuków. W Tharbadzie łączyła się z Glanduiną, a dalszy jej bieg był

zwykle zwany Gwathló. Głównym jej dopływem była Bruinen. W westronie zwana Hoarwell.

(1 195, 207)

MITHLOND (sind. «szary-port») -> Szare Przystanie. (II 190, III 280)

MITHRANDIR (sind. «szary pielgrzym») -> Gandalf. (I 340, II94, 138, 258-260,

265-267, 274, 280)

MITHRIL (sind. «szary-połysk») Metal znajdowany jedynie w Khazad-dumie.

Ulubiony nade wszystko przez krasnoludów i wielce ceniony przez elfów, Dunedainów i

Saurona. Mógł być kuty i polerowany, co nie osłabiało go i był zarazem twardy i lekki. Jego

srebrna barwa nie matowiała.

Noldorowie z Eregionu wyrabiali z niego ithildin. Kolczuga Bilba i hełmy Straży

Cytadeli były wykonane z mithrilu.

Żyła mithrilu w Khazad-dumie uczyniła krasnoludów bogatymi, ona też przyciągała

ich później do ojczyzny przodków, wbrew wszelkim niebezpieczeństwom. Skłoniła Noldorów

pod wodzą Celebrimbora do osiedlenia się w Eregionie w Drugiej Erze. Jednakże żyła

skręcała na północ, pod Barazinbar, i w 1980 roku Trzeciej Ery krasnoludy dokopały się tak

głęboko, że uwolniły Balroga, który był tam uwięziony. Groza była tak wielka, że nawet

orkowie nie odważali się tam kopać. Po roku 1980 ustała więc produkcja mithrilu, tak że pod

koniec Trzeciej Ery był on bezcenny.

Zwany też srebrzystą stalą, srebrem Morii i prawdziwym srebrem. (I 226, 301, 318, II

317, III 20, 110, 149, H 173)

MITHRIM (sind. «szary-lud») Sindarowie mieszkający wokół jeziora Mithrim przed

powrotem Noldorów do Śródziemia. (S 101-107)

MITHRIM [Lake Mithrim] Wielkie, długie jezioro w Mithrimie. Na jego północnym

brzegu rozłożono pierwszy obóz wojsk Feanora po powrocie do Śródziemia, tu też stoczono

Dagor-nuin-Giliath. Później wzdłuż jego północnego brzegu osiadły zastępy Fingolfina, a

synowie Feanora przenieśli się na brzeg południowy, zanim odeszli do swych stałych siedzib

w Beleriandzie Wschodnim. (S 101-107, 113, 187)

MITHRIM [Mountains of Mithrim] Góry w Hithlumie, wybiegające na północny

zachód z Ered Engrin. Stanowiły granicę między Mithrimem a Dor-lóminem.

Na wschodnich stokach tych gór znajdowały się zapewne jaskinie Androth. (S 223)

MITHRIM Południowo-wschodni Hithlum, kraina wokół jeziora Mithrim między

górami Mithrim a Ered Wethrin. Tu obozowały zastępy Feanora po powrocie do Śródziemia i

tu stoczono Dagor-nuin-Giliath. Później osiedlili się tu Noldorowie Fingolfina, a Mithrim stał

się centrum eldarskiego Hithlumu. (S 101-107, 113, 187)

MŁODSZE DZIECI ILUVATARA [Younger Children of Iluvatar] -» Ludzie. (S 94,

98)

MŁYN [Mill] Młyn w Hobbitonie, położony w Bywater, pod koniec Trzeciej Ery

prowadzony przez rodzinę Sandymanów. Podczas rządów Lotha w Shire został zburzony i

zastąpiony murowanym budynkiem, który zatruwał zarówno powietrze, jak i strumień. Ten z

kolei został rozebrany po śmierci Sarumana. (III 263, 264)

MOCZARY SIRIONU [Fens of Sirion] Bagna wokół -> Aelin-uial. (S 152, 179, 180,

182, 195)

MOGIŁY MUNDBURGA [Mounds of Mundburg] Kurhany, pod którymi

pogrzebano poległych w Bitwie na Polach Pelennoru, zwane tak przez Rohirrimów. (III 112)

MONENDEI Wczesna forma nazwy trzeciego dnia hobbickiego tygodnia, będąca

tłumaczeniem ąuenejskiego Isiły a. W czasach Wojny o Pierścień nazwa zmieniła się na

Monday.

We Władcy Pierścieni zwany poniedziałkiem. (III 353)

MORANNON (sind. «czarna-brama») Szaniec przegradzający Cirith Gorgor; wyjście

z Mordoru najwygodniejsze dla wielkich armii. Miał jedną żelazną bramę, w której było troje

szerokich drzwi. Zniszczony po unicestwieniu Jedynego Pierścienia podczas Wojny o

Pierścień.

W westronie zwany Czarną Bramą. (III 145, 147, 185)

MORDOR (sind. «czarny-kraj») Kraina na wschód od dolnej Anduiny, otoczona i

chroniona od północy przez Ered Lithui, a od zachodu i południa przez Ephel Duath. Po raz

pierwszy zajęta przez Saurona około 1000 roku Drugiej Ery, zawsze już później była twierdzą

złych sił. Stąd Sauron kierował wojną z elfami w tej erze, tu też pozostał aż do chwili

kapitulacji przed Ar-Pharazónem w 3262 roku. Po upadku Numenoru Sauron powrócił do

Mordoru i w 3429 roku zaatakował Gondor. Armia Ostatniego Sojuszu najechała Mordor w

3443 roku, a po klęsce Saurona w 3441 roku został on oczyszczony z jego sług.

W Trzeciej Erze Gondor wzniósł twierdze, mające zapobiec powrotowi złych sił do

Mordoru; były wśród nich Durthang, Wieże Zębów, i wieża Cirith Ungol. Po Wielkiej

Zarazie z 1636 roku twierdze te opuszczono, a Nazgule powróciły do Mordoru i rozpoczęły

powolne przygotowania do powrotu Saurona, przebywającego w sekrecie w Doi Guldur. W

2942 roku Sauron powrócił do swego domu, a w 2951 roku ujawnił swą obecność i rozpoczął

odbudowę Barad-dur. Podczas Wojny o Pierścień armie zgromadzone w Mordorze zostały

rzucone przeciw Gondorowi, jednak unicestwienie Jedynego Pierścienia zniszczyło wiele

dzieł Saurona, a Mordor został spustoszony przez trzęsienia ziemi.

Najważniejsze obiekty Mordoru to trzy jego główne równiny: Gorgoroth, Lithlad i

Nurn, a także morze Nurnen, Udun, Orodruina, Cirith Gorgor, Carach Angren, Cirith Ungol,

Przełęcz Morgulu, Morgai.

W westronie zwany Czarnym Krajem, Krajem Cienia lub Ciemnym Krajem. Inaczej

zwany Bezimiennym Krajem. (I 55,

II 24, 254, III 16, 150)

MORGAI (sind. «czarny-») Pasmo górskie na wschód od Ephel Duath, niższe od

niego, stanowiące wewnętrzną zaporę, chroniącą zachodni Mordor. Było tam sucho, ale nie

zupełnie jałowo, w Morgai rosły bowiem cierniste krzewy. (III 157)

MORGOTH (sind. «ciemny nieprzyjaciel») Imię nadane -> Melkorowi przez

Feanora, gdy ten dowiedział się o kradzieży Silmarili i zamordowaniu Finwego. W

późniejszym okresie było to jedyne imię, którego używali wobec niego Eldarowie.

Pełniejszym znaczeniem tego imienia jest Czarny Nieprzyjaciel Świata. (I 337, S 7,

30, 31, 76-83, 86, 91-95, 96)

MORGULDUINA [Morgulduin] (sind. «czarna-magia-rzeka») Strumień płynący z

Imlad Morgul do Anduiny. Lśniła bladym, złym światłem i roztaczała wstrętny zapach. (II

285)

MORGULSKIE SZCZURY [Morgul-rats] Orkowie z Minas Morgul, nazwani tak

przez orka z wieży Cirith Ungol. (III 163)

MORIA (sind. «czarna jama») -> Khazad-dum. (1231, 288, II22, III 26, S 109)

MORIQUENDI (quen. «ciemne elfy») Imię nadane przez Eldarów z Eldamaru tym

elfom, które nigdy nie widziały Światła Dwóch Drzew. Określeniem tym obejmowano

Avarich i Umanyarów lub - w innym ujęciu - Elfy Leśne, Nandorów i Laiąuendich, a także

wszystkich Sindarów oprócz Elwego. Czasem termin ten odnosi się do wszystkich elfów

oprócz Eldarów. Często używane w ob - raźliwym znaczeniu.

Zwane Elfami Ciemnymi. Także -» Calaąuendi. (S 52, 55, 87, 102)

MORMEGIL (sind. «czarny-miecz») Przydomek -> Turina nadany mu przez elfów z

Nargothrondu w czasie, gdy tam mieszkał.

Związany był z jego mieczem, Anglachelem, czyli Gurthangiem. (S 198, 199, 204,

205)

MORROWDIM -> Tindóme. (III 353)

MORSKA WIEŻA [Sea-ward Tower] Wieża -> Doi Amroth zwrócona ku Morzu.

Zwana w sindarinie Tirith Aear. (TB 122, 155)

MORSKI DZWON [The Sea-bell] Hobbicki wiersz z Czwartej Ery odzwierciedlający

właściwą mieszkańcom Shire nieufność względem Morza i spraw niedotyczących Shire.

Wiersz miał podtytuł Frodos Dreme i niewątpliwie wiązano go w Shire z

niespokojnymi snami Froda po Wojnie o Pierścień. (TB 124-125, 181-186)

MORTHOND (sind. «czarny-korzeń») Rzeka w Gondorze, płynąca spod Ścieżek

Umarłych (stąd nazwa) przez Erech i dalej na południe, wpadająca do Morza w pobliżu Doi

Amroth.

W westronie zwana Czarnym Korzeniem. (III 37, 112)

MORWENA [Morwen] (sind. «ciemna-pani», zm. 502 PE) Kobieta z Pierwszego

Rodu Edainów, córka Baragunda. Po Dagor Bragollach wraz z Emeldirą uciekła z

Dorthonionu do Dor-lóminu, gdzie przed 465 rokiem poślubiła Hurina. Mieli troje dzieci,

Turina, Lalaith i Nienor.

Po Nirnaeth Arnoediad pozostała w Dor-lóminie, wspierana przez swą krewną,

Aerinę. Przed Easterlingami chroniło ją jej dostojeństwo. Turina jednak wyprawiła do

Doriath. Dwadzieścia lat później wraz z Nienor także udała się do Doriath, jednak nie zastała

tam już Turina. Przez kilka lat Morwena mieszkała w Doriath, a po upadku Nargothrondu

nierozsądnie nalegała, by udać się tam i szukać wieści o Turinie. Jej oddział został

rozproszony przez Glaurunga, Morwena zaś błąkała się przez sześć lat, nim w końcu

połączyła się z Hurinem przy Kamieniu Nieszczęśliwych w dniu swej śmierci. Hurin złożył ją

do grobu obok syna.

Uroda Morweny zdobyła jej przydomek Eledhwen, Elfiolśniąca. Jako żonę Hurina

zwano ją Panią Dor-lóminu. (S 141, 147, 187, 188, 199, 23, 205, 212, 214, 216)

MORWENA [Morwen] (ur. 2922 TE) Kobieta z Gondoru, urodzona w Lossarnach.

W 2943 roku poślubiła Thengela, króla Rohanu i urodziła mu pięcioro dzieci, w tym

Theodena i Theodwinę. Wśród Rohirrimów zwano ją Stalowolśniącą. (III 316)

MORZA CIENIA [Shadowy Seas] Część Belegaeru rozciągająca się na północ i

południe wzdłuż wybrzeża Amanu (być może daleko na wschód). Początkowo Morza Cienia

były zjawiskiem naturalnym, miejscem, dokąd nie docierało Światło Dwóch Drzew. Jednak

po zatruciu Drzew i buncie Noldorów obszar Mórz Cienia został powiększony przez mylące

wzrok mgły i powodującą dziwne znużenie ciemność, co stanowiło element Ukrycia

Valinoru. Wtedy też na Morzach powstały Zaczarowane Wyspy.

Morza Cienia zniknęły w trakcie Odmiany Świata, chociaż ze słów Galadrieli wynika,

że Morza te wciąż istniały w Trzeciej Erze. (S 58, 97, 231)

MORZA ROZŁĄKI [Sundering Seas] Belegaer. W większości przypadków nazwa ta

jest związana z Pierwszą Erą, kiedy między Amanem i Śródziemiem rozciągały się Morza

Cienia i leżały Zaczarowane Wyspy. Być może Pippin posłużył się nią z braku wiedzy, a

Galadriela dla podkreślenia swego trwającego wygnania. (1189, S 233)

MORZE [High Sea, Sea] -» Belegaer. (I 216, 241, 330, 356)

MORZE OKRĘŻNE [Encircling Seas] -> Elckaia. (S 37)

MORZE ZEWNĘTRZNE [Outer Sea] -> Ekkaia. (S 37)

MOST DURINA [Durin’s Bridge] Pojedynczy łuk o rozpiętości 50 stóp, przerzucony

nad wielką głębią na wschodnim krańcu Drugiej Sali Khazad-dumu, stanowiący ostatnią linię

obrony przed inwazją ze wschodu. Podczas wyprawy ku Górze Przeznaczenia Gandalf,

broniąc mostu przed Balrogiem, zniszczył go.

Zwany także Mostem Khazad-dumu. (II101)

MOST KAMIENNYCH ŁUKÓW [Bridge of Stonebows] Most przez Baranduinę na

Wielkim Wschodnim Gościńcu, zbudowany przez Arnor.

Zwany także Wielkim Mostem i Mostem na Brandywinie; ta ostatnia nazwa w

czasach Wojny o Pierścień była najbardziej rozpowszechniona, przynajmniej wśród

hobbitów. (116-17, 102)

MOST NA BRANDYWINIE [Brandywine Bridge] Najpowszechniejsza nazwa

Mostu Kamiennych Łuków w czasach Wojny o Pierścień. (116-17, 102)

MOST NA ESGALDUINIE [Bridge of Esgalduin] -»Iant Iaur. (S 116)

MOST NA MITHEITHEL [Bridge of Mitheithel] Złożony z trzech łuków most na

Wielkim Wschodnim Gościńcu.

Zwany Ostatnim Mostem, gdyż był najdalej położonym na wschód mostem na tej

drodze. (I 204)

MOSTOWE POLA Obszar we Wschodniej Ćwiartce w pobliżu Mostu Kamiennych

Łuków. (I 30)

MOŻNI [Great Ones, Powers] Ainurowie, zwłaszcza -> Valarowie. (S 13-17, 23, 40,

243-255, 257, 261, 266)

MROCZNA PUSZCZA [Mirkwood] Nazwa nadana -» Wielkiemu Zielonemu

Lasowi, gdy padł nań cień Doi Guldur około 1050 roku Trzeciej Ery. Wraz ze wzrostem

mocy Saurona, osiadłego w Doi Guldur, rozmnożyły się tu czarne wiewiórki, orkowie i

wielkie pająki, jednak Leśni Ludzie i Elfy z Leśnego Królestwa (w północnej części puszczy)

dalej tam mieszkali. W Trzeciej Erze Stara Droga Leśna była już nieużywana.

W 2941 roku Kompania Thorina przeszła przez Mroczną Puszczę starą ścieżką elfów,

spotykając po drodze zaczarowany strumień. Przerażały ich oczy owadów świecące po nocy,

wielkie pająki oraz uczucie zagrożenia, a także ciemność.

Po Wojnie o Pierścień Mroczna Puszcza została oczyszczona. Jej nazwę zmieniono na

-> Eryn Lasgalen.

W sindarinie zwana Taur e-Ndaedelos. Nazywana Wielkim Lasem.

Także -> Leśna Rzeka, Rzeka Zaklęta, Góry Mrocznej Puszczy, Przewężenie. (115,

55, II36, III 32, H24, 93, 101-105, 125, 130,

140, 146, 151, 181, 194, 210-212)

MUGWORTOWIE Rodzina hobbitów z Bree. (1 153, 159)

21 - Encyklopedia Śródziemia

MUMAKILE [Mumakil] -> Olifanty.

Liczba pojedyncza mumak. (II 251, 263, III 92, 106, 291)

MUNDBURG Nazwa nadana Minas Tirith przez Rohirrimów. (11 107,111 68, 99,

112, 231)

MURY ŚWIATA [Walls of the World] Granica między Ea i Pustką, w której jest

osadzona Brama Nocy. (S 327)

MUZGASH (CM?) Ork z Cirith Ungol zabity w walce między jego kompanią a

orkami z Minas Morgul o mithrilową kolczugę Froda. (III 163)

MUZYKA AINURÓW [Musie of the Ainur] -» Ainulindale. (S 49, 72)

MUZYKA, MUZYKA AINURÓW [Musie, Musie of the Ainur] -> Ainulindale. (S

8, 11)

N

NACZELNIK [Chief] Imię, pod którym znany był Lotho Sackville - - Baggins w

czasie swej władzy nad Shire; Skrót od Naczelnik Szeryfów. (III 250-268)

NAGI WIERCH [Starkhorn] Góra w Ered Nimrais górująca nad południowym

krańcem Dunharrow. (III 57)

NAHALD [Nahald] (oryg. ludz. «sekret») -> Deagol. (III 380)

NAHAR (quen.?) Biały koń Oromego, być może praojciec koni Valarów i przodek

Mearasów.

Zwany tak ze względu na swój głos. (S 27, 40, 48, 49, 52, 74, 91)

NAIN (2665-2799 TE) Krasnolud z rodu Durina, syn Gróra, ojciec Daina Żelaznej

Stopy. Zabity przez Azoga w Bitwie pod Azanulbizar. (III 321)

NAIN I (1832-1981 TE) Krasnolud, król plemienia Durina i król Khazad-dumu

(1980-1981). Zabity przez Balroga. (III 324)

NAIN II (2338-2585 TE) Krasnolud, król plemienia Durina (2488-2585) w Ered

Mithrin. (III 324)

NAITH (sind.) Część Lórien między Celebrantem a Anduiną, roz - leglejsza od

znajdującego się na jej terenie Egladilu. Częścią Naith była łąka, na której odbyło się

pożegnanie Drużyny Pierścienia przez Celeborna i Galadrielę.

W westronie zwana Klinem. (I 328, 333, 353)

NAJDALSZA PUSTYNIA [Last Desert] Miejsce wzmiankowane przez Bilba,

zapewne fikcyjne. Według niego było bardzo odległe i pełne dzikich smokołaków. (H 23)

NAJDALSZY ZACHÓD [Uttermost West] Nieśmiertelne Kraje, a szczególnie

Valinor. (I 235)

NAJDAWNIEJSZE DNI [Eldest Days] -> Pierwsza Era. (S 98, 273, 287)

NAJSTARSZE PLEMIĘ [Elder Race, Elder Kindred] -> Elfy.

(III 225)

NAJSTARSZE Z DRZEW [Eldest of Trees] -> Telperion. (III 225, S 271)

NAJWYŻSZY KRÓL ARNORU [High King of Arnor] Elendil, zwany tak, gdyż byl

władcą obu królestw Dunedainów, Arnoru i Gondoru, pierwszym rządząc osobiście, a drugim

- za pośrednictwem synów. Po jego śmierci królestwa te rozdzieliły się i nie było już

Najwyższych Królów, choć jest możliwe, że część królów z Linii Północnej uważała się za

takich. Elessar i jego następcy z rodu Telcontarich mogli być Najwyższymi Królami, choć

rządzili bezpośrednio obu królestwami. (III 291)

NĄTWYŻSZY KRÓL NOLDORÓW [High King of the Noldor] Tytuł głowy rodu

Finwego, noszony w Śródziemiu na znak zwierzchności nad wszystkimi państwami

Noldorów. Pierwszym zwierzchnim władcą mógłby być Feanor, jednak jego wczesna śmierć

nie pozwoliła mu zażądać takiej władzy. Najwyższym Królem był Fingolfin od 1 roku

Pierwszej Ery do śmierci w 455 roku, po nim zaś jego syn, Fingon. Po śmierci Fingona w 473

roku tytuł przeszedł na jego brata, Turgona z Gondolinu, który jednak nie wykonywał tej

władzy poza Ukrytym Królestwem. Po śmierci Turgona w 511 roku godność królewska

przeszła na syna Fingona, Gil-galada, który był Najwyższym Królem aż do śmierci w 3441

roku Trzeciej Ery. W tym czasie nikt z potomków Feanora ani Fingolfina nie pozostawał już

w Śródziemiu. Galadriela mogłaby rościć pretensje do tej godności, gdyby tego pragnęła.

Zwany także Królem Noldorów. (S 147, 152, 155, 179, 182, 223,227, 230, 237)

ki

NAJWYŻSZY NAZGUL [High Nazgul] -> Wódz Nazguli, zwany tak przez orków z

Minas Morgul. (II 324)

NAU (zm. 2994 TE) Krasnolud z Ereboru, wywędrował wraz z Balinem do Khazad-

dumu w 1989 roku. Zabity przez orków w obronie Mostu Durina i Drugiej Sali. (I 305)

NAMARIM (quen. «żegnaj») Pieśń w języku ąuenya, śpiewana i niewątpliwie ułożona

przez Galadrielę na pożegnanie Drużyny Pierścienia. Wyrażała tęsknotę Galadrieli za

Valinorem i nadzieję, że Frodo może być dopuszczony do jego chwały. (I 356-357)

NAMIESTNICY RODU ANARIONA [Stewards of the House of Anarion] Główni

urzędnicy Gondoru, przewodzący królewskiej radzie. Namiestnika miał każdy król, lecz od

następcy króla Minardila wszyscy namiestnicy byli wybierani z rodu Hurina, a po śmierci

namiestnika Pelendura (zm. w 1998 roku Trzeciej Ery) urząd ten stał się dziedziczny. Kiedy

wygasł ród królów, władcami Gondoru zostali namiestnicy. Kiedy pod koniec Trzeciej Ery

król Elessar przywrócił królestwo, namiestnikiem króla został mianowany Faramir,

spadkobierca ostatniego rządzącego namiestnika. Także -► Rządzący namiestnicy (III 291,

302-306)

NAMO (quen. «orzekający, sędzia») Imię własne -»Mandosa. (S 26)

NAN CURUNIR (sind. «dolina czarodzieja») Wielka dolina w południowej części

Gór Mglistych, otwierająca się na Wrota Rohanu. W niej właśnie znajdował się Isengard.

Swego czasu była żyzną i urodzajną doliną, nawadnianą przez Isenę, jednak w czasach Wojny

o Pierścień tylko kilka akrów ziemi wokół Isengardu było uprawianych przez niewolników

Sarumana, reszta zaś doliny stała się jałowym pustkowiem.

W westronie zwana Doliną Sarumana lub Doliną Czarodzieja. (II 87, 148)

NAN DUNGORTHEB (sind. «dolina straszliwej śmierci») Dolina u stóp Ered

Gorgoroth, na południu granicząca z Doriath, a na wschodzie i zachodzie sięgająca

Esgalduiny i Mindebu. Jeszcze przed spętaniem Melkora była nawiedzana przez złe istoty w

postaci pająków, a jej groza wzrosła, gdy Ungolianta uciekła tu po zatruciu Dwóch Drzew.

Dolinę wypełniły przerażające istoty i wszelkiego rodzaju sieci, pułapki i cienie, jej wody zaś

stały się zatrute. W ciągu Pierwszej Ery niebezpieczeństwa tej doliny rosły wraz z mocą

Melkora. Do czwartego stulecia tej ery stara droga, biegnąca przez Nan Dungortheb wzdłuż

granic Doriath, była dość często używana, choć i wówczas nie mogli nią chodzić

nieprzygotowani na niebezpieczeństwa doliny ani też śmiertelnicy. Gdy Sauron rozsnuł nad

Dorthonionem złe czary, groza zaczęła zwyciężać, a w ciągu piątego stulecia droga stała się

tak niebezpieczna, że jej przejście uznano za jeden z wielkich czynów Berena.

Zwana także Dungortheb. (S 78, 116, 127, 167)

NAN ELMOTH (sind. «dolina gwiezdny-zmierzch») Puszcza w Beleriandzie

Wschodnim, na wschodnim brzegu Celonu, powyżej Estoladu. Tu Elwe po raz pierwszy

ujrzał Melianę, a w późniejszych latach jej czar ogarniał puszczę. Pozostając poza Obręczą

Meliany, Nan Elmoth stała się siedzibą Eóla, który mieszkał w cieniu jej drzew, najwyższych

i najciemniejszych w Beleriandzie. (S 54, 57, 88, 127-130, 136, 190, 220)

NANDOROWIE [Nandor] (quen.? «ci, którzy zawrócili») Grupa Telerich, którzy

pod wodzą Lenwego zrezygnowali z Wielkiej Wędrówki, lękając się Gór Mglistych. Wydaje

się, że początkowo wędrowali w dół Anduiny, później rozproszyli się po jej dolinie, wybrzeżu

na zachód od Ethir Anduin oraz Eriadorze.

Nandorowie byli ludem leśnym, kochającym płynące wody i głębiej rozumiejącym

istoty żywe niż inne elfy. Na pustkowiach Eriadoru wiele ucierpieli od sług Morgotha.

Część Nandorów, później nazwana -» Laiąuendi, przybyła pod wodzą Denethora do

Beleriandu i osiadła w Ossiriandzie. Walczyli oni w pierwszej z Bitew o Beleriand; słabo

uzbrojeni, ponieśli ciężkie straty. Zwane Elfami Zielonymi. Także -> Elfy Leśne. (S 42)

NANDUHERION (sind. nan «dolina», dur «ciemny», sirion «strumienie») -»

Azanulbizar.

Zapisywana także jako Nan Duhirion. (1271)

NAN-TASARION (quen. «dolina wierzb») -> Nan-tathren. (II 71)

NAN-TATHREN (sind. «dolina-wierzbowa») Kraina w Beleriandzie u zbiegu

Narogu i Sirionu. Rosło tam wiele wierzb. Wydaje się, że była ona bardzo słabo zaludniona.

W 511 roku Pierwszej Ery ocaleni z Gondolinu pod wodzą Tuora i Idril odpoczywali tu przez

jakiś czas i urządzili święto ku czci poległych.

Zwany także Tasarinan i Nan-tasarion (w quenya) oraz Krainą Wierzb. Zapisywany

także jako Nan Tathren. (S 114, 184, 228)

NAPIS NA PIERŚCIENIU [Ring-Inscription] Napis na Jedynym Pierścieniu

wykonany przez Saurona specjalną odmianą teng - waru, dostosowaną do Czarnej Mowy.

Brzmiał on:

Ash nazg durbatulûk, ash nazg gimbatul,

Ash nazg thrakatulûk agh burzum ishi krimpatul.

Były to słowa, wypowiedziane przez Saurona podczas wykuwania Jedynego

Pierścienia. Znaczyły one:

feden pierścień, by nimi władać, Jeden, by je znaleźć,

Jeden, by je zgromadzić i wszystkie skrępować.

Napis był widoczny jedynie wówczas, gdy Pierścień był rozgrzany. Miał on

podporządkować Jedynemu inne Pierścienie Władzy. (160-61)

NAPOJE ENTÓW [Ent-Draughts] Napoje, którymi Drzewiec częstował Merry’ego i

Pippina. Jak się wydaje, składały się głównie z wody, jedynego pokarmu entów. Opisane są

dwa rodzaje napojów: jeden przede wszystkim orzeźwiający, drugi głównie odżywczy. Picie

tych napojów uczyniło hobbitów niezwykle wysokimi. (II 73, 80)

NAR (ok. 28 st. TE) Krasnolud, towarzysz wędrówek Thróra. Orkowie z Khazad-

dûmu posłużyli się nim jako posłańcem, powiadamiając za jego pośrednictwem krasnoludów

o zamordowaniu Thróra. (III 319)

NARBELETH (sind. «słońce-zmierzch») Inna nazwa -> firith. (III 350)

NARBELETH Sindarińska forma Narquelië, używana tylko przez Dtinedainów. (III

352)

NARCHOST (sind. «rwać, rozłupywać-twierdza») Jeden z -» Zębów Mordoru. (III

158)

NARDOL (sind. «ogień-góra») Trzecie z zachodnich wzgórz sygnałowych Gondoru,

położone na zachód od lasu Druadan. (III 16, 70)

NARGOTHROND (sind. «Narog-twierdza-sklepiona sala») Królestwo Finroda,

władcy Noldorów, w Beleriandzie Zachodnim oraz jego główna podziemna twierdza i pałac. -

» Jaskinie Narogu na zachodnim brzegu rzeki, pod Wysokim Faroth, były drążone po raz

pierwszy przez Noegyth Nibin, które nazwały swe siedziby Nulukkizdin. W pierwszym

stuleciu po powrocie Noldorów Finrod, poszukując za radą Ulma miejsca na schronienie i

pragnąc, by jego siedziba przypominała Menegroth, dowiedział się od Thingola o jaskiniach.

Nargothrond, zbudowany przez Noldorów Finroda i krasnoludów z Ered Luin, był

piękny i niezdobyty. Z jego sal Finrod rządził największym z królestw Noldorów,

rozciągającym się od Sirionu i Teiglinu na wschodzie po Nenning na zachodzie. Strzeżony

przez mądrość Finroda, a po nim Orodretha, oraz dzielność Haladinów z Brethilu,

Nargothrond długo był bezpieczny. Po Dagor Bragollach i Nirnaeth Arnoediad, na którą

Orodreth wysłał bardzo mały oddział wojowników, królestwo zostało wzmocnione przez

elfów uciekających z Północy, jednak upadek Tol Sirion (457 rok) i zdziesiątkowanie

Haladinów otworzyły orkom drogę do Talath Dirnen. W latach 466-467 Curufin i Celegorm

usiłowali zdobyć koronę Nargothrondu, lecz zostali wypędzeni, gdy wyszła na jaw ich

wrogość wobec Finroda i Luthien.

Defensywna polityka Nargothrondu - nękanie Morgotha z tajnych fortów w Talath

Dirnen - wydawała się Noldorom upokarzająca. Pod koniec piątego stulecia Turin skłonił lud

Nargothrondu do bardziej aktywnego przeciwstawienia się Morgothowi. Przed główną bramą

twierdzy wzniesiono most przez Narog i przez kilka lat armie ruszały w pole, by wyzwolić

wszystkie ziemie królestwa spod władzy Angbandu. W 496 roku Morgoth wysłał w

odpowiedzi wielką armię, prowadzoną przez Glaurunga. Orodreth i Turin nierozsądnie

zdecydowali się na otwartą walkę i ich armia została zniszczona na równinie Tumhalad.

Glaurung podążył do Nargothrondu i wkroczył doń, zanim zdołano zniszczyć kamień - ny

most. Miasto zostało splądrowane, a jego mieszkańcy zabici lub uprowadzeni w niewolę.

Glaurung leżał na swym skarbie przez prawie pięć lat, nim powędrował do Brethilu,

gdzie został zabity. Wówczas do starożytnych siedzib swego ludu powrócił Mim, który

mieszkał tu do czasu, gdy został zabity przez Hurina. Wydaje się, że wówczas Nargothrond

ostatecznie opustoszał. (I 299, 337, S 199, 200)

NARIE (quen.) Szósty miesiąc w Rachubie Królewskiej i Namiestnikowskiej, a trzeci

w Nowej Rachubie, odpowiadający w przybliżeniu naszemu czerwcowi.

Sindarińska forma, używana tylko przez Dunedainów, brzmiała Nórui. (III 352)

NARMACIL I (quen. «słońce-miecz»?, zm. 1294 TE) Dunadan, siedemnasty król

Gondoru (1226-1294). Był leniwy i bezdzietny, a w 1240 roku powierzył rządy nad

Gondorem swemu bratankowi i następcy Minalcarowi. (III 290)

NARMACIL n (zm. 1856 TE) Dunadan, dwudziesty dziewiąty król Gondoru (1850-

1856).

Poległ w walce z Woźnikami. (III 290)

NARN (sind.) Forma literacka, długa wierszowana opowieść, przeznaczona do

recytacji, nie do śpiewu. (S 302)

NARN I HłN HURIN (sind. «opowieść o dzieciach Hurina») Epos, najdłuższa z

opowieści Beleriandu, przypisywana Dirhavelowi. Opowiadała ona o powikłanych losach

Turina i Nienor.

Zwana tak że Historią Bolesną. (S 188)

NAROG (sind.?) Jedna z wielkich rzek Beleriandu, płynąca na południe z Eithel Ivrin

i wpadająca do Sirionu w Nan-tathren. Przecinała Andram (zwany w tym miejscu Taur-en-

Faroth), tworząc wielki wąwóz, w którym zbudowano Nargothrond.

Głównymi jego dopływami były Ginglith i Ringwil. (S 91, 107-109, 114, 117, 159,

161, 191, 192, 197, 199-205, 217)

NARQUELIE (quen. «słońce-zmierzch») Dziesiąty miesiąc w Rachubie Królewskiej i

Namiestnikowskiej, a siódmy w Nowej Rachubie, odpowiadający w przybliżeniu naszemu

październikowi.

Sindarińska forma, używana tylko przez Dunedainów, brzmiała Narbeleth. (III 352)

NARSIL (quen. «słońce-księżyc») Potężny miecz Elendila, wykuty przez Telchara z

Nogrodu w Pierwszej Erze. Gdy Elendil padł w walce z Sauronem w 3441 roku Drugiej Ery,

Narsil pękł, a jego światło zgasło. Jego ułamkiem Isildur odciął Jedyny Pierścień z palca

Saurona.

Szczątki Narsila, przyniesione do Arnoru przez Othara, należały do dziedzictwa rodu

Isildura. Elrond przepowiedział, że miecz nie będzie mógł być przekuty, dopóki Sauron nie

powstanie ponownie, a Jedyny Pierścień nie zostanie odnaleziony. Po upadku Północnego

Królestwa szczątki Narsila przechowywano w Imladris.

Elrond przekazał Narsila Aragornowi II, gdy ten osiągnął pełnoletność, a w

przededniu Wojny o Pierścień miecz został przekuty i nazwany -> Anduril.

Zwany Mieczem Elendila oraz Mieczem, lub Ostrzem, Złamanym. Jego elfickie imię

zawierało odniesienie do „czerwonego i białego płomienia”. (1234, 237, 264, II110, 253, 266,

III 47, 111)

NARSIIION (quen. «ze słońca i księżyca») Pieśń wiedzy opowiadająca o stworzeniu

Słońca i Księżyca przez Valarów. Zwana także Pieśnią o Słońcu i Księżycu. (S 94)

NARVI (ok. 750 DE) Krasnolud z Khazad-dumu, twórca Bramy Zachodniej. (I 290)

NARVINYE (quen. «nowe słońce»?) Pierwszy miesiąc w Rachubie Królewskiej i

Namiestnikowskiej, a dziesiąty w Nowej Rachubie, odpowiadający w przybliżeniu naszemu

styczniowi.

Sindarińska forma, używana tylko przez Dunedainów, brzmiała Narwain. (III 352)

NARWAIN (sind.) Sindarińska forma Nawinye, używana tylko przez Dunedainów.

(III 352)

NARYA (quen. «ogień-») Trzeci z -» Trzech Pierścieni Elfów, pierwotnie noszony

przez Cirdana, który przekazał go Gandalfowi, gdy ten przybył do Śródzłemia. Był

Pierścieniem Ognia i miał czerwony kamień. Miał moc krzepienia serc.

Zwany Pierścieniem Ognia i Czerwonym Pierścieniem Ognia. (III 280)

NARZECZONA CIENIA [Shadow-bride] Hobbicki wiersz zapisany na marginesie

Czerwonej Księgi Marchii Zachodniej. Wydaje się, że ma on pewne znaczenie i być może

dotyczy historii nieopo - wiedzianej we Władcy Pierścieni. (TB 175-176)

NASTĘPCY [Aftercomers, Lollowers] -> Ludzie. (S 16)

NASZYJNIK KRASNOLUDÓW [Necklace of the Dwarves] -> Nauglamir. (S 108,

217-222)

NAUGLAMiR (sind. «krasnolud-naszyjnik») Złoty naszyjnik wykonany dla Finroda

przez krasnoludów z Ered Luin (prawdopodobnie z Nogrodu) w pierwszym stuleciu Pierwszej

Ery. Wysadzany wieloma klejnotami, które Finrod przywiózł z Valinoru, mimo znacznej

wagi był lekki dla tego, kto go nosił, i przydawał mu urody i wdzięku.

Nauglamir pozostawał w Nargothrondzie, dopóki Hurin nie zabrał go ze skarbu

Glaurunga i nie ofiarował Thingolowi. Król Doriath wynajął krasnoludów z Nogrodu, by

przerobili naszyjnik i osadzili w nim Silmaril. Krasnoludy zabiły Thingola, pragnąc

zawładnąć wspaniałymi klejnotami, zwłaszcza Silmarilem, jednak Nauglamir został

odzyskany i powrócił do Menegroth. Wkrótce potem został ponownie zagarnięty przez

krasnoludy podczas pogromu Menegroth i ponownie odzyskany przez Berena pod Sarn

Athrad. Przez jakiś czas Luthien nosiła Nauglamir; była wówczas obrazem największego

piękna, jakie kiedykolwiek widziano poza Valinorem. Po jej śmierci naszyjnik przeszedł w

ręce Diora, gdy zaś zabili go Noldorowie, Nauglamir ocaliła Elwinga. Wraz z Silmarilem

pozostał on nietknięty aż do podróży Earendila i Elwingi do Amanu. Gdy Earendil został

przeniesiony na niebo jako gwiazda, być może oprócz innych klejnotów nosił na szyi

Nauglamir, jednak Silmaril miał na czole.

Zwany także Naszyjnikiem Krasnoludów. (S 108, 217-222)

NAUGRIMOWIE [Naugrim] (sind. «karłowaty lud») Najpowszechniejsze elfickie

określenie -» krasnoludów, zwłaszcza w Pierwszej Erze. (III 88-92, 107, 129, 178, 182)

NAWIEDZONA GÓRA [Haunted Mountain] Dwimorberg. (III 52, 60)

NAWIEDZONA PRZEŁĘCZ [Haunted Pass] -> Cirith Gorgor. (I 353, II 228, 231,

III 146)

NAZGULE [Nazgul] (CM nazg «pierścień», gul «upiór») Dziewięć istot,

niewolników Dziewięciu Pierścieni i głównych sług Saurona. Pierwotnie byli ludźmi (trzech z

nich - Czarnymi Numenorejczykami), którzy otrzymali w Drugiej Erze po jednym z

Dziewięciu Pierścieni, a będąc żądni władzy, zostali przez nie z łatwością znieprawieni.

Około 2250 roku Drugiej Ery pojawili się po raz pierwszy jako Nazgule, istoty całkowicie

zależne od Saurona czy też - trafniej mówiąc - od jego woli działającej za pośrednictwem

Jedynego Pierścienia. Po upadku Saurona pod koniec Drugiej Ery Nazgule zostały pokonane

lub ukryły się. Pojawiły się ponownie około 1300 roku Trzeciej Ery, gdy ich przywódca ->

Wódz Nazguli stał się Królem Czarnoksiężnikiem Angmaru. Pozostałych ośmiu zostało na

wschodzie aż do około 1640 roku, kiedy to potajemnie wkroczyły do Mordoru i rozpoczęły

odbudowę królestwa Saurona, przebywającego wówczas w Doi Guldur. W 2000 roku wraz ze

swym Wodzem Nazgule obiegły Minas Ithil, zdobywając miasto i palantir w 2002 roku. Od

tego czasu były ściśle związane z Minas Morgul, jak zaczęto wówczas nazywać Minas Ithil.

W 2951 roku, 10 lat po opuszczeniu Doi Guldur przez Saurona, trzy Nazgule zajęły tę

twierdzę i pozostały tam aż do Wojny o Pierścień.

W 3018 roku Sauron wysłał Nazgule do Shire, na poszukiwanie Froda i Pierścienia.

Zwano ich wówczas Czarnymi Jeźdźcami, gdyż jeździły na czarnych koniach. Choć Wódz

Nazguli zranił Froda na Wichrowym Czubie, ten zdołał uciec, a wierzchowce Nazguli zginęły

podczas przeprawy przez Bród Bruinen. Kilka miesięcy później, w 3019 roku, pojawiły się

one ponownie, tym razem na skrzydlatych bestiach. Skrzydlaty Wysłannik był Nazgulem.

Nazgule były czynne podczas oblężenia Gondoru i w Bitwie na

Polach Pelennoru, w której ich Wódz zginął. Pozostałe zostały zniszczone wraz ze

swymi Pierścieniami, gdy Jedyny Pierścień został unicestwiony w Orodruinie.

Nazgule były głównymi narzędziami Saurona. Władały wielką mocą i grozą, pełniły

funkcje wysłanników i zwiadowców, ale też dowodziły armiami Saurona i zastraszały jego

nieprzyjaciół. Ich wspólna moc podczas nocy była prawie tak wielka jak moc Gandalfa.

Mogły być zranione jedynie bronią opatrzoną specjalnymi zaklęciami, a każde ostrze, które

ich dotknęło, topniało. Nazgule były najsilniejsze w nocy i w opuszczonych miejscach, bały

się natomiast ognia i imienia Elbereth. Ich zła moc sprawiała, że ludzi, którzy dłużej

przebywali w ich pobliżu, ogarniał -» Czarny Dech. Tak jak i inne znieprawionę przez

Pierścienie istoty, były niewidzialne dla ludzkich oczu. Można było dostrzec jedynie ich

czarny strój. Miały wyczulony węch, ale najwyraźniej nie mogły widzieć w taki sposób jak

ludzie. Mogły wydawać niezwykle głośny, przeszywający, mrożący krew w żyłach krzyk.

Używały Czarnej Mowy.

Nie znamy żadnych imion Nazguli, aczkolwiek Gothmog mógł być drugim co do

rangi Nazgulem.

Nazywano ich w języku elfickim Ulairi, a w westronie Upiorami Pierścienia. Zwani

także Czarnymi Jeźdźcami, Okrutnymi Jeźdźcami, Dziewięcioma Jeźdźcami, Skrzydlatymi

Cieniami, Cieniami Przeznaczenia, Niewolnikami Dziewięciu Pierścieni Ludzi, a przez orków

z wieży Cirith Ungol - wyjcami. (I 82-89, 94, 97-98, 185, 190-192, 206-208, 240, 246, II 51,

56, 97, 186, 191, 222, 223, 236, 280, III 15, 31, 33, 40, 59, 80, 84, 88, 92, 104-105, 108, 172,

S 249, 269, 278)

NEEDLEHOLE Wieś w Zachodniej Ćwiartce, położona nad Wodą na północ od

bagna Rushock. (I 30)

NEITHAN (sind. «wydziedziczony, skrzywdzony») Pierwszy z pseudonimów Turina,

przyjęty przezeń po śmierci Saerosa, w czasach gdy Turin był banitą w okolicach Amon

Rudh. (S 189)

NELDORETH (sind. «buk, trzy-drzewa-») Puszcza w Beleriandzie, między

Esgalduiną, Sirionem i Nan Dungortheb. Podczas Wielkiej Wędrówki wielu Noldorów

zatrzymało się tutaj. Otoczona Obręczą

Meliany, stanowiła część Doriath. Tu urodziła się Luthien, tu też poznała Berena.

W Neldoreth rosły głównie buki.

Zwane też Taur-na-Neldor. (I 189, II 71, S 54, 87, 89, 91, 92, 116, 156, 162, 187, 220)

NEN GIRITH (sind. «woda drżąca») Nazwa nadana wodospadowi Dimrost po tym,

jak Nienor zadrżała tam w przeczuciu swego losu. (S 207-209, 211)

NEN HITHOEL (sind. «woda mglista») Długie, blade jezioro na Anduinie.

Północnym jego wejściem było Argonath, na południowym krańcu znajdowała się wyspa Tol

Brandir oraz góry Amon Lhaw i Amon Hen, a za nimi Wodogrzmoty Rauros. (I 348, 371)

NŹNAR (quen.) Jedna z gwiazd stworzonych przez Vardę podczas przygotowań do

przebudzenia elfów. (S 47)

NENIME (quen. «woda-») Drugi miesiąc w Rachubie Królewskiej i

Namiestnikowskiej, a jedenasty w Nowej Rachubie, odpowiadający w przybliżeniu naszemu

lutemu.

Sindarińska forma, używana tylko przez Dunedainów, brzmiała Ninui. (III 352)

NENNING (sind.) Rzeka w Beleriandzie Zachodnim, płynąca na południe do morza

Belegaer, do którego wpadała przy Eglareście. Nenning lub jej górne dopływy stanowiły

zachodnią granicę Nargothrondu. (S 114, 184, 199)

NENUIAL (sind. «jezioro zmierzchu») Jezioro w Amorze, na północ od Shire. Nad

jego brzegami zbudowano Annuminas. Zwane w westronie Jeziorem Półmroku. (S 270)

NENYA (quen. «woda-») Drugi z -> Trzech Pierścieni Elfów, noszony przez

Galadrielę. Był wykonany z mithrilu i miał biały kamień o miękkim, migocącym blasku.

Zwany też Pierścieniem Wody i Pierścieniem z Diamentem. (I 345, III 279, S 268)

NERDANELA [Nerdanel] (quen.) Córka Mahtana, z plemienia Noldorów. W

Eldamarze poślubiła Feanora i urodziła mu pięciu synów. Miała silną wolę, była też cierpliwa

i rozważna i przez jakiś czas powściągała wybuchy gniewu Feanora, w końcu jednak oddalili

się od siebie. Nie przyłączyła się do buntu Noldorów. (S 62)

NESSA (quen.?) Ostatnia z Valier. Była siostrą Oromego, zwinna i szybka. Kochała

jelenie i taniec. Podczas Wiosny Ardy poślubiła w Almaren Tulkasa. (S 24, 27)

NEYRAST (sind. «bliższy brzeg») Wybrzeża Beleriandu, z początku Falas, później

zaś tylko ziemie na zachód od Ered Lómin, między zatoką Drengist a górą Taras. Była to

kraina o umiarkowanym klimacie, ze wszystkich stron osłonięta górami lub nabrzeżnymi

wzgórzami i ogrzewana morską bryzą. Niektórzy uważali ją za część Beleriandu. Rzeki

Nevrastu nie wpadały do morza, lecz uchodziły do Linaewen lub do Bagien Nevrastu.

Po powrocie Noldorów do Beleriandu Nevrast został zajęty przez Turgona, który

zbudował Vinyamar. Po jego przeniesieniu się do Gondolinu Nevrast opustoszał. (S

108,109,113,120,121, 184, 185, 223, 228)

NEWBURY Wieś w Bucklandzie, na północ od Crickhollow. (130)

NGOLDO (quen.) Starsza nazwa tengwy noldo. (III 365)

NGWALME (quen.) Starsza nazwa tengwy nwalme. (III 365)

NICOŚCI NOC [Night of Naught] Ciemność -» Mórz Cienia. (1225)

NIEDZIELA [Sunday] -» Sunnendei. (III 353)

NIENAZWANY [Unnamed] -> Sauron, zwany tak przez Gondor - czyków. (II 260,

264, 266)

NIENNA (quen.?) Jedna z Valier i Aratarów. Siostra Mandosa i Lóriena, sama nie ma

małżonka. Poświęciła się opłakiwaniu i żalowi nad cierpieniem innych, zwłaszcza nad

Skażeniem Ardy przez Melkora. Jej przynoszące uzdrowienie łzy płynęły, by przyspieszyć

wzrost Dwóch Drzew, później zaś - by wydały one ostatni kwiat i owoc po zatruciu. Jednak

nie uczy ona nieustannego smutku, lecz raczej litości, nadziei i odporności duchowej.

Największym jej uczniem był Olórin. Nienna stara się ulżyć tym wszystkim, którzy

przebywali w Salach Oczekiwania.

Nienna mieszka na dalekim zachodzie Valinoru, obok Siedziby Mandosa, i rzadko

przybywa do Valimaru. Jej okna wyglądają poza Ściany Nocy. (S 24, 26, 27, 37, 63, 76)

NIENOR (sind. «lament», 474-501 PE) Kobieta z Trzeciego Rodu Edainów, córka

Hurina i Morweny. Urodzona po pojmaniu jej ojca przez Morgotha podczas Nirnaeth

Arnoediad i wyprawieniu jej brata, Turina, do Doriath, żyta w Dor-lóminie przez 20 lat,

następnie zaś wraz z matką udata się do Doriath. Gdy Morwena pojechała do Nargothrondu

po jego upadku, by poszukiwać wieści o Turinie, Nienor, pragnąc odwieść matkę od tego

zamiaru, towarzyszyła jej w przebraniu i w ten sposób przyczyniła się do wypełnienia losu

dzieci Hurina. Kiedy Glaurung rzucił na nią czar zapomnienia, wędrowała po pustkowiach,

dopóki nie spotkała Turina (zwącego się wówczas Turambarem) na Haudh-en-EIleth. On

nadał jej imię Niniel i zabrał do Ephel Brandir. Gdy mijali Dimrost w pobliżu Cabed-en-Aras,

Nienor zadrżała, tu bowiem miało się spełnić jej przeznaczenie - w miejscu nazwanym

później Nen Girith. Nienor długo chorowała, a podczas rekonwalescencji ponownie nauczyła

się mówić i żyć w społeczeństwie.

Kochana przez Brandira i Turina, poślubiła tego drugiego w 500 roku, a następnej

wiosny poczęło się ich dziecko. Wkrótce potem Turin wyruszył, by zabić Glaurunga. Nienor

szła za nim do Cabed-en-Aras, docierając na czas, by opatrzyć rany Turina i wysłuchać

ostatnich słów Glaurunga, które przywróciły jej pamięć. Zrozumiawszy, że poślubiła

własnego brata i nosi jego dziecko, Nienor skoczyła z Cabed-en-Aras i zginęła. Nigdy nie

znaleziono jej ciała.

Nienor miała odwagę i urodę swych przodków, lecz życie jej zostało zniweczone

przez klątwę Melkora, rzuconą na jej rodzinę. (S 188, 199, 202, 205-207, 210-212)

NIEPRZYJACIEL [Enemy] -> Morgoth. (S 7, 30, 76-83, 91-95)

NIEPRZYJACIEL [Enemy] -> Sauron. (II 218, III 184, 286, 305, 332,376)

NIEPRZYJACIELE [Enemies] -»Valarowie, zwani tak przez orków z Angbandu. (S

195)

NIESKOŃCZONE SCHODY [Endless Stairs] Spiralne schody w Khazad-dumie

wiodące z najniższych lochów aż na Wieżę Durina. Zbudowano je na początku Pierwszej Ery,

zostały zniszczone w 3019 roku Trzeciej Ery, podczas Bitwy na Szczycie. (II101)

NIESPOKOJNY POKÓJ [Watchful Peace] Okres lat 2063-2460 Trzeciej Ery, kiedy

Sauron ukrywał się na Wschodzie, a Nazgule przebywały w Minas Morgul. Niespokojny

Pokój zaczął się, gdy Sauron uciekł z Doi Guldur, by uniknąć rozpoznania przez Gandalfa, a

zakończył jego powrotem do owej wieży z większymi siłami. Podczas tego okresu na

Zachodzie panował stosunkowy spokój, chociaż Eriador był nękany przez złe stwory,

szczególnie wilki. (III 332)

NIEŚMIERTELNE KRAJE [Undying Lands] Ogólna nazwa nadana krainom Ardy

położonym na zachód od Belegaeru: Amanowi (składającemu się z Valinoru i leżącego w

głębi lądu Eldamaru) oraz Tol Eressei. Wbrew kłamstwom Saurona i pragnieniom

Numenorejczyków, Nieśmiertelne Kraje nie zapewniały nieśmiertelności same z siebie, lecz

raczej zostały uświęcone przez Valarów, Majarów i Eldarów, ich nieśmiertelnych

mieszkańców.

Zwane także Krainami Nieśmiertelnych, Nieśmiertelnym Królestwem, nieśmiertelną

krainą. Tego samego obszaru dotyczą też określenia: Zachód, Daleki Zachód, Najdalszy

Zachód oraz Wyspy Zachodu. (III 287, 289, 372, S 232, 242, 258, 260)

NIEŚMIERTELNI [Deathless] -» Valarowie i Majarowie. (S 17-19, 24-28, 73, 79,

88, 243-255)

NIEWIDZIALNE SIŁY [Unseen] Świat duchowy w odróżnieniu od materialnego

świata sił widzialnych. Władcy Eldarów mają wielką władzę nad niewidzialnym siłami, lecz

wśród ludzi dzierżą ją jedynie czarnoksiężnicy lub wysoko urodzeni Dunedainowie. Zwane

także drugą stroną. (I 214)

NIEZAPOMINKI [Evermind] -» Simbelmyne. (II106)

NIEZNISZCZALNY PŁOMIEŃ [Flame Imperishable] Duch twórczy Iluvatara,

posiadany wyłącznie przez niego; dzięki Niezniszczalnemu Płomieniowi stworzeni zostali

Ainurowie i Ea. Także -> Tajemny Ogień (S 17)

22 - Encyklopedia Śródziemia

NIMBRETHIL (sind. «biała-brzoza») Brzeziny Arvernien. Cir - dan i Earendil

zbudowali statek „Vingilot” z drzew ścinanych w Nimbrethilu. (I 224, S 230)

NIMLOTH (sind. «białe kwiecie», zm. ok. 509 PE) Z plemienia Sindarów z Doriath,

krewniaczka Celeborna. Poślubiła Diora i urodziła mu troje dzieci, Elureda, Elurina i

Elwingę. Zamordowana przez Noldorów podczas pogromu Menegroth. (S 221, 245)

NIMLOTH (zm. 3300 DE) Białe Drzewo Numenoru wyrosłe z sadzonki Celeborna

przekazanej Elrosowi przez Eldarów z Tol Eressei. Rosło na Dziedzińcu Królewskim.

Poczynając od panowania Ar-Gimilzóra, zaniedbane drzewo schło, aż w końcu zostało ścięte

przez Ar-Pharazóna, który spalił je na ołtarzu w swej świątyni. Jednak krótko wcześniej

Isildur skradł owoc Nimloth, dzięki czemu linia Białego Drzewa została zachowana w

Gondorze.

Zwane Piękną Nimloth. (1235, 289, III 225, S 58, 221, 245, 254, 257, 271)

NIMPHELOS (sind. «biały-») Wielka perła rozmiarów jaja mewy znaleziona przez

Falathrimów w pobliżu wyspy Balar. Cirdan dał ją Thingolowi, ten zaś z kolei - krasnoludom

z Belegostu jako część zapłaty za drążenie Menegroth. (S 88)

NIMRODEL (sind. «biały-jaskinia-pani») Płytki strumień płynący z Gór Mglistych

do Srebrnej Żyły, do której wpadał w granicach Lórien. Jego wody były odświeżające i

zimne.

Nazwa Nimrodel pochodziła z języka Elfów Leśnych, zaadaptowana do sindarinu. (I

321)

NIMRODEL (ok. 1980 TE) Ukochana Amrotha z Lórien. Żyła w pobliżu strumienia

Nimrodel. Należała do tych elfów, którzy uciekli z Lórien po uwolnieniu Balroga w Khazad-

dumie, jednak w drodze do Doi Amroth zaginęła w Ered Nimrais. (I 321-323,

III 80, 133)

NINDALF (sind.) Bagna na wschód od Anduiny i na południe od Emyn Muil,

których powstanie związane było z rozdzieleniem się ujścia Entwash do Anduiny na wiele

odnóg.

W westronie zwane Wetwang. (I 353)

NEMEL (sind. «łza-kobieta») Imię nadane -> Nienor przez Turina, gdy ten odnalazł ją

przy Haudh-en-Elleth, niemą i szaloną. (S 188, 199, 202, 205-207, 210-212)

NINQUELÓTE (sind. «srebrne-kwieeie») -> Telperion. (S 38)

N/NUI (sind. «wodny, wilgotny») Sindarińska forma -> Nenime, używana tylko przez

Dunedainów. (III 352)

NIPHREDILE [Niphredil] (sind.) Małe kwiaty o wysmukłych łodygach, rosnące w

Neldoreth i Lórien. W Neldoreth białe, a w Lórien na Cerin Amroth rosły białe i bladozielone

niphredile. (I 332)

NIRNAETH ARNOEDIAD (sind. «łzy niezliczone») Piąta i najbardziej katastrofalna

z Bitew o Beleriand, stoczona na Anfauglith latem 473 roku Pierwszej Ery między siłami

Morgotha, prowadzonymi przez Gothmoga i Glaurunga, a -» Ligą Maedhrosa. Kampania

rozpoczęła się wymarszem Morgotha przeciw zachodniej armii Ligi, dowodzonej przez

Fingona. Gwindor z Nargothrondu, rozwścieczony okaleczeniem i zamordowaniem swego

brata, złamał szyk obronny Fingona pod Eithel Sirion i wraz z większością zachodniej armii

w ciągu trzech dni zepchnął zastępy Morgotha aż do Bramy Angbandu.

W tym miejscu, czwartego dnia wojny, zaczęła się Nirnaeth Arnoediad. Morgoth

rzucił do walki przez ukryte drzwi Thangorodrimu ogromną armię i w ciągu dwóch dni

Fingon został odparty z ciężkimi stratami. Straż tylna, złożona z Haladinów pod wodzą

Haldira, została zdziesiątkowana, a drugiego wieczoru Fingon został otoczony przez orków.

Po nocy zaciekłej walki Fingonowi przyszedł na pomoc Turgon z 10 000 Gondolindrimów,

który nadciągnął od Przełomu Sirionu.

Tymczasem wschodnia armia Ligi, dowodzona przez Maedhrosa, spóźniła się z

powodu wieści o zdradzie, w końcu jednak nadeszła i uderzyła na orków od tyłu. Jednak

Morgoth rzucił na prawe skrzydło Maedhrosa Balrogów, wilki i smoki, w wyniku czego dwie

armie Ligi nie zdołały się połączyć. Losy bitwy ważyły się do chwili, gdy Easterlingowie

Ulfanga, maszerujący wraz z Maedhrosem, przeszli na stronę Morgotha i zaatakowali od tyłu

wschodnią armię Ligi. Atakowane z trzech stron i niezdolne oprzeć się smokom, siły

Maedhrosa załamały się, lecz krasnoludy z Belegostu po dowództwem Azaghala

powstrzymały Glaurunga i umożliwiły armii zorganizowany odwrót.

Połączone wojska Morgotha, dowodzone przez Gothmoga, runęły teraz na armię

zachodnią. Oddziały Fingona zostały ponownie otoczone i wybite do nogi, a Gondolindrimów

i ludzi z Trzeciego Rodu Edainów pod wodzą Huora i Hurina zepchnięto na moczary Serech.

By umożliwić Turgonowi oderwanie się od pościgu, Edainowie wycofali się za Rivil, gdzie

do końca stawiali opór. Hurin, wzięty do niewoli przez Gothmoga, był jedynym ocalałym.

Skutkiem Nirnaeth Arnoediad był koniec skutecznej obrony Beleriandu przed

Morgothem. Na zachodzie zniszczenie Edainów i Noldorów z Hithlumu zabezpieczyło

skrzydło sił Morgotha atakujących Przełom Sirionu; nie napotkały one zorganizowanego

oporu w całym Beleriandzie Zachodnim na północ od Nargothrondu. Na wschodzie

rozproszenie synów Feanora ostatecznie otwarło Aglon i Szczerbę Maglora i umożliwiło

Morgothowi zdobycie Thargelionu i całego Beleriandu Wschodniego aż po Ramdal.

Zwana także Piątą Bitwą i Bitwą Nieprzeliczonych Łez. (S 133, 177, 181, 183, 185,

187, 195-198, 225)

NIVRIM (sind. «marchia zachodnia») Wąski pas lasów na zachód od Sirionu, objęty

Obręczą Meliany. Rozciągał się od Teiglinu do Aelin-uial i łączył z resztą Doriath mostem

przez Sirion w pobliżu ujścia Esgalduiny.

Rosły tam głównie dęby. (S 116)

NIZIOŁKI [Halflings] -> Hobbici, zwani tak przez ludzi. (I 237,

II 20, 153, III 17, 22-24, 28, 34-36, 65, 75, 78, 89, 116, 122, 208, 220)

NIŻSZE SALE [Lower Halls] Dolne poziomy -> Ereboru, gdzie Smaug zgromadził

swój skarb. Ukryte drzwi prowadziły właśnie do Niższych Sal. (H 24)

NOAKESOWIE [Noakes] Rodzina hobbitów z Shire. W czasach Wojny o Pierścień

Stary Noakes żył w Bywater i był częstym gościem Pod Krzakiem Bluszczu. (I 35)

NOB (WoP) Hobbit z Bree, służący w gospodzie Pod Rozbrykanym Kucykiem. (1

152, 164-172, III 242-247)

NOBOTTLE Wieś w Zachodniej Ćwiartce. (I 30)

NOC PUSTKI [Night of the Void] -» Ciemności -> Pustki, całkowity brak

Niezniszczalnego Płomienia. (S 36)

NOEGYTH NIBIN (sind. «poślednie krasnoludy») Grupa krasnoludów z Beleriandu.

Wygnani ze swych siedzib podczas Pokoju Ardy, byli pierwszymi krasnoludami, jacy dotarli

do Beleriandu, gdzie Noegyth Nibin tępili nieświadomi ich natury Sindarowie. Wydrążyli

siedziby pod Amon Rudh i Nulukkizdin, jednak wymarli jeszcze przed powrotem Noldorów

do Śródziemia. W piątym stuleciu Pierwszej Ery jedynymi żyjącymi Noegyth Nibin byli Mim

i jego synowie. (S 192)

NOGROD (sind. «krasnoludów siedziby») Krasnoludzkie miasto z Pierwszej Ery,

położone w Ered Luin, na południe od góry Dolmed. Krasnoludy z Nogrodu prowadziły

handel w całym Beleriandzie i były wynajmowane przez elfów do różnych prac podziemnych,

prawdopodobnie także w Nargothrondzie. Rzemieślnicy z Nogrodu, zwłaszcza Telchar, byli

sławni z powodu wyrabianej przez siebie broni; oni też wykonali Nauglamir.

Thingol zwrócił się do przebywających w Menegroth rzemieślników z Nogrodu, by

osadzili Silmaril w Nauglamirze, ci jednak, pożądając klejnotu, zabili Thingola i ukradli

naszyjnik. Zostali pojmani i zamordowani, lecz w odwecie armia z Nogrodu splądrowała

Menegroth. W drodze powrotnej do Nogrodu krasnoludy zostały zaskoczone i wybite pod

Sarn Athrad przez Berena, Diora, Laiquendich i entów.

Krasnoludy z Nogrodu zapewne walczyły w tych samych Bitwach o Beleriand co ich

pobratymcy z Belegostu, jednak ogólnie rzecz biorąc, były mniej przyjaźnie nastawione do

elfów.

Nazwa Nogrodu w języku khuzdul brzmiała Tumunzahar. Wcześniejsza sindarińska

forma to Novrod, Hollowbold - Siedziba Wydrążona w Skale. (III 87, 107, 128, 129)

NOLDO (quen. «Noldor») Późniejsza forma nazwy tengwy oq (nr 19). Jej pierwotna

nazwa, ngoldo, wiązała się z tym, że używana była zwykle na określenie „ng”, później jednak

oznaczać zaczęła początkowe „n”. (III 361, 365)

NOLDOLANTE (quen. «AfoZdo-upadek») Lament opisujący bunt Noldorów i ich

losy w Śródziemiu, pióra Maglora. Zwany Upadkiem Noldorów. (S 84)

NOLDOROWIE [Noldor] (quen. «mądrzy») Jeden z Trzech Ludów Eldarów.

Podczas Wielkiej Wędrówki, prowadzeni przez Finwego, podążali za Vanyarami, lecz przed

Telerimi. Wraz z Vanyarami pożeglowali do Eldamaru w pierwszej podróży na Tol Eressei.

W Eldamarze mieszkali w Tirionie, a pragnienie wiedzy pchało ich do wędrówek po Amanie.

Ich władcą był Finwe.

Pełni pychy z powodu swego mistrzostwa w rzemiosłach, a także na skutek kłamstw

Melkora, który był zazdrosny o ich dzieła, Noldorowie stali się krnąbrni i buntowniczy.

Dwóch starszych synów Finwego, Feanor i jego brat przyrodni Fingolfin, nie ufało sobie

nawzajem, a liczni Noldorowie czuli się ograniczeni przez Valarów. Gdy Melkor ukradł ich

największe dzieło, Silmarile Feanora, i zabił Najwyższego Króla Finwego, dziewięć

dziesiątych Noldorów zdecydowało się ruszyć w pościg za Melkorem do Sródziemia, choć

niektórzy, wśród nich syn Finwego Finarfin, cofnęli się.

Wygnani przez Valarów za nieposłuszeństwo ich woli i rozlew krwi podczas

Bratobójstwa w Alqualonde, Noldorowie powrócili do Sródziemia, by znosić swój los. Mimo

swej szlachetności, odwagi i zdolności, które zachowali przez wiele lat, zostali w końcu

pokonani przez zdradę, przeważające siły oraz Przeznaczenie Noldorów. Rody Fingolfina i

Finroda wałczyły z godnością i heroizmem, natomiast ród Feanora padł ofiarą pychy i

aroganckiej Przysięgi Feanora; ostateczne szczęśliwe zakończenie dziejów Beleriandu, jakim

było odzyskanie Silmarili i misja Earendila, stanowiło w większej mierze dzieło Sindarów i

Edainów niż Noldorów.

Po zakończeniu Pierwszej Ery niewielu Noldorów pozostało w Śródziemiu, głównie w

Eregionie i Lindonie; pod koniec Trzeciej Ery najznakomitszą z pozostających na Bliższych

Brzegach była Galadriela.

Finwe byt pierwszym zwierzchnim władcą Noldorów, a po nim jego najstarszy syn

Feanor. Po buncie Feanora godność Najwyższego Króla w Eldamarze przeszła na Finarfina.

W Śródziemiu po śmierci Feanora przeszła ona na ród Fingolfina - samego Fingolfina,

następnie zaś Fingona, Turgona i Gil-galada.

Noldorowie byli najbardziej złaknieni nauki spośród Eldarów. Szczególnie pociągały

ich rzemiosła, byli więc ulubieńcami Aulego, który wiele ich nauczył. Jako rzemieślnicy

Eldarów byli też nie - doścignieni w nauce i tworzeniu języków i pism, wyszywaniu i

koronkarstwie, rysunku, obróbce kamieni zwykłych i szlachetnych, a także metalu, oraz

tworzeniu klejnotów. Największym rzemieślnikiem wśród Noldorów był Feanor, a jego

największe dzieło - Silmarile - dorównywało dziełom Valarow.

Oprócz złotowłosego rodu Finarfina, Noldorowie mieli ciemne włosy i szare oczy.

W sindarinie zwano ich Golodhrimami lub Gelydh, a w we - stronie Elfami Głębokimi

(Mądrymi). (III 286, 328, 360, 372, S 25, 30, 39, 51-53, 56-61, 66, 67, 73, 76, 79-86, 90, 93,

94, 99116, 118, 143, 144, 148,162,177-179, 192, 225, 234, 267,277, 282,Y 60)

NÓM (sind. lub ludz. «wiedza») Imię nadane -> Finrodowi przez Edainów, których

nauczał po ich pierwszym przybyciu do Beleriandu. (S 135)

NÓMIN (sind. lub ludz. «mądry») Imię nadane -» Eldarom przez Edainów po

pierwszym ich spotkaniu. (S 135)

NORI (ok. 2941 TE) Krasnolud z rodu Durina, jeden z członków Kompanii Thorina.

(I 220, H 17, 19, 37, 79, 94, 110, 116, 121, 142, 270)

NORKA MAGISTRATU [Town Hole] Budynek w Michel Delving, w którym

rezydował burmistrz. (1154)

NORTOWIE Ludzie spokrewnieni z Rohirrimami i Edainami. Pochodzili z

północnego Rhovanionu, jednak ze względu na ich odległe pokrewieństwo z Dunedainami, a

także na to, że Gondor potrzebował wsparcia przeciw Easterlingom, około 1000 roku Trzeciej

Ery otrzymali wiele ziem na południe i wschód od

Mrocznej Puszczy. Rómendacil II umocnił ich chwiejną lojalność, miażdżąc

Easterlingów w 1248 roku i zaciągając wielu Nortów do armii Gondoru. Pozostali oni lojalni

wobec Gondoru, dopóki ten zachowywał siłę na wschodzie, i stanowili znaczną część armii,

która przywróciła tron Eldacarowi w 1447 roku.

W 1856 roku Nortowie zostali podbici przez Easterlingów, jednak w 1899 roku

podnieśli bunt i dzięki równoległemu atakowi króla Calimehtara wyzwolili się. Później

jednak Gondor nie mógł już im pomóc i przez 1000 lat walczyli oni z Easterlingami ze

zmiennym szczęściem. W tym czasie różne plemiona Nortów sprzymierzały się z Gondorem,

a ich wojownicy wchodzili między innymi w skład armii Earnura w Bitwie o Fornost w 1975

roku.

W dwudziestym siódmym i dwudziestym ósmym stuleciu Nortowie mieszkający

między Celduiną a Carnen byli sprzymierzeńcami krasnoludów z Ereboru. Używając

krasnoludzkiej broni, odepchnęli swych nieprzyjaciół w głąb Rhun. Jednak w czasach Wojny

o Pierścień znów byli słabi, a Easterlingowie w 3019 roku dotarli do bram Ereboru. W

Czwartej Erze ci Nortowie, którzy przeżyli inwazję, byli przypuszczalnie sprzymierzeńcami

Zjednoczonego Królestwa. Zwani także Ludźmi Północy. (III 296-298)

NÓRUI (sind.) Sindarińska forma -» Narie, używana tylko przez Dunedainów. (III

352)

NOVROD (sind. «wydrążona-siedziba») Pierwotna elficka nazwa -» Nogrodu. (S 315)

NOWA ERA [New Age] Czwarta Era, zwana tak przez Gandalfa pod koniec

Trzeciej. (III 232)

NOWA RACHUBA [New Reckoning] Kalendarz przyjęty w Zjednoczonym

Królestwie za króla Elessara w 3021 roku Trzeciej Ery. Był on oparty na tych samych

zasadach co Rachuba Królewska, ale rok rozpoczynał się w nim wiosną, jak loa Eldarów;

przewidywał on też różne święta upamiętniające Wojnę o Pierścień i jej bohaterów.

Wszystkie miesiące miały po 30 dni. Kalendarz roczny był następujący:

yestare - dzień pierwszy (dawny 25 Sulimę, dzień upadku Saurona)

Viresse

Lótesse

Narie

Cermie

Urime

Yavannie

enderi - trzy dni, drugi zwany Loende

Narquelie

Hisime

Ringare

Nawinye

Nćnime

Sulimę

mettare - ostatni dzień

W roku przestępnym podwajano 30 Yavannie, dzień urodzin Froda, który zwano

Cormare. Tydzień i poprawki milenijne były, jak się wydaje, takie same jak w Rachubie

Królewskiej. (III 354)

NOWA ULICZKA [New Row] Nazwa nadana ulicy w Hobbitonie, dawnej ->

Bagshot Row, po odbudowie ze zniszczeń przez Ludzi Naczelnika w latach 3018-3019

Trzeciej Ery.

W Bywater zwana żartobliwie Zakątkiem Sharkeya, gdyż tu zabito Sarumana. (III

273, 275)

NOWY ROK ELFÓW [New Year of the Elves] Pierwszy dzień eldar - skiego loa. W

Kalendarzu Imladris Nowy Rok Elfów odpowiadał czwartemu dniowi miesiąca Astrona w

Kalendarzu Shire, około pięciu dni po równonocy wiosennej. (III 349-350)

NÓŻ MORGULU [Morgul-knife] Zaczarowany nóż, którym Wódz Nazguli ranił

Froda na Wichrowym Czubie. Odprysk jego ostrza pozostał w ranie i powoli torował sobie

drogę do serca Froda, został jednak usunięty przez Elronda. Samo ostrze, wystawione na

słońce, wyparowało. (1 190, 193, 204, 213)

NULUKKIZDiN (khuz.) Nazwa nadana przez Noegyth Nibin -> Jaskiniom Narogu.

(S 217)

NUMEN (quen. «zachód») Nazwa tengwy w (nr 17), używanej zwykle na oznaczenie

„n”. Powszechnie oznaczała kierunek zachodni (np. na mapach), także w językach, w których

słowo oznaczające zachód zaczynało się inną literą. (III 361, 365)

NUMEN(N)ÓRfi (quen. «zachód-») Pełna quenejska forma nazwy -> Numenor.

(S 242, 304, 314)

NUMENDOR (quen. «zachodni-kraj») Wczesna nazwa -> Numenoru. (S 314)

NUMENOR Bogate i potężne królestwo Dunedainów w Drugiej Erze, założone w 32

roku na wielkiej wyspie, wydźwigniętej przez Valarów ponad zachodnie wody Belegaeru.

Było ono najdalej położone na zachód spośród śmiertelnych krajów. Edainowie otrzymali je

jako nagrodę za swą dzielność i wierność w Wojnie

0 Wielkie Klejnoty. Królami Numenoru byli Elros Tar-Minyatur jego następcy;

po 1075 roku berło przechodziło w ręce najstarszego dziecka króla, czy to mężczyzny, czy

kobiety.

Wzbogaceni darami Eldarów Numenorejczycy stali się wielkimi żeglarzami; byli też

mądrzy i potężni. Zabroniono im jednak postawić stopę w Nieśmiertelnych Krajach, a także

odmówiono nieśmiertelności. Około 600 roku statki mimenorejskie zaczęły znów żeglować

do Śródziemia, a Dunedainowie nauczali prymitywnych ludzi, których tam spotkali, i

pomagali im wyzwolić się spod władzy Cienia. Około 1200 roku Numenorejczycy zaczęli

zakładać stałe porty w Śródziemiu; największymi z nich były Umbar i Pelargir. W 1700 roku

Tar-Minastir wysłał wielką flotę do Lindonu na pomoc Gil-galadowi. Dzięki tej pomocy

pokonano Saurona, który zdobył cały Eriador i zwyciężał w wojnie z elfami.

Jednakże z czasem Dunedainowie stali się pyszni i niezadowoleni. Znajdując się

między Śródziemiem i Nieśmiertelnymi Krajami, utracili świadomość znaczenia Przywileju

Człowieka, a późniejsze dzieje ukazują błędne rozumienie przez nich zarówno śmiertelności,

jak i nieśmiertelności. Około 1800 roku zaczęli tworzyć na brzegach Śródziemia kolonie,

narzucając miejscowym ludom daniny i władzę. Ich pragnienie władzy było częściowo

skutkiem rozgoryczenia Zakazem Yalarów, zagradzającym im drogę do białych wież

Eldamaru, które dostrzegali ze swych statków, jednak wszystkie ich narzekania wynikały w

istocie z rosnącego strachu przed śmiercią. Postrzegając Przywilej Człowieka jako

Przekleństwo, Dunedainowie starali się osiągnąć nieśmiertelność dzięki wspaniałym,

ozdobnym grobowcom, a zadowolenia szukali w zbytku i biesiadach. W dwudziestym trzecim

stuleciu, za panowania Tar-Atanamira, zaczęli otwarcie występować przeciwko Valarom.

Wkrótce oddalili się od Edainów i zaniedbali Święte Miejsce Eru. Jedynie -» Wierni pozostali

lojalni wobec Vałarów i przyjaźnili się z Eldarami. W następnych pokoleniach większość

Numenorejczyków, zwana -» Ludźmi Króla, przestała używać języków elfów, prześladowała

Wiernych i postradała radość życia, lękając się śmierci. Od 2899 roku królowie przybierali

imiona koronacyjne w języku adunaickim, a czas ich życia kurczył się coraz szybciej. W 3175

roku Tar-Palantir próbował powrócić do starych zasad, ale jego panowanie zostało

naznaczone przez wojnę domową, a po śmierci króla w 3255 roku tron zajął uzurpator, jego

bratanek, przybierając imię Ar-Pharazóna.

Pragnąc zdobyć władzę nad światem, Ar-Pharazón upokorzył Saurona w 3262 roku i

przywiózł go do Numenoru jako więźnia. Sauron szybko zwiódł Numenorejczyków i zanim

upłynęło 50 lat, wzniósł świątynię Melkora, w której składano ofiary z ludzi. Skłonił też Ar-

Pharazóna do ścięcia Nimloth oraz do zaatakowania Amanu i zdobycia siłą prawa do

nieśmiertelności. W atmosferze powszechnej anarchii, czemu towarzyszyły ofiary składane

Melkorowi i ostrzegawcze znaki z Zachodu, Ar-Pharazón przygotowywał Wielką Armadę.

Gdy wylądował w Amanie w 3319 roku, Valarowie złożyli swe powiernictwo nad światem i

zwrócili się do Eru, Numenor zaś został zniszczony podczas Odmiany Świata. Elendil, syn

księcia Andunie, uciekł z zagłady wraz z synami i niewielką liczbą Wiernych i przybył do

Śródziemia. Jedynymi Dunedainami, którzy przeżyli, byli ci ze Śródziemia: Wierni z Lindonu

i Pelargiru oraz Czarni Numenorejczycy z Umbaru i Haradu. Sauron także zdołał uciec, lecz

jego ciało zostało zniszczone.

Na początku głównym miastem Numenoru było Andńnie na zachodnim wybrzeżu,

następnie jednak przewyższyło je

Armenelos, siedziba dworu królewskiego u stóp Meneltarmy, w centrum Numenoru.

Głównym portem wschodniego wybrzeża była Rómenna.

Numenor jest zanglicyzowaną (lub „zwestronizowaną”) formą ąuenejskiego

Numenóre; formą adunaicką było Anadun, a westrońską Westernesse. Właściwa nazwa

brzmiała Numendor. Nazwy Andor, Elenna i Kraj Gwiazdy wydają się odnosić do wyspy - w

odróżnieniu od królestwa. Po zatopieniu Numenor zwany był w westronie Akallabeth, a w

ąuenya Mar-nu-Falmar lub Atalante; od tej ostatniej formy pochodzi współczesne Atlantis

(Atlantyda). (127, 190, 233, II258, III 49, 287-298, S 8, 28, 58, 141, 242-261, 266-278, 280)

NlJMENOREJCZYCY [Numenóreans] Dunedainowie z -> Numenoru.

Zwani także Ludźmi Morza, Królami Wśród Ludzi, Królami Morza. (I 223, 235, II

266-267, 280, S 28, 242-252, 257, 269-273)

NlJMENORĘJSKI [Numenorean] -» Adunaicki. (III 373)

NURN (sind.?) Obszar południowo-zachodniego Mordoru, wokół jeziora Nurnen. W

czasach Wojny o Pierścień uprawiane przez niewolników pola Nurn dostarczały żywności

armiom Mordoru. Po wojnie niewolników wyzwolono, a król Elessar nadał im pola na

własność. (II 9)

NURNEN (sind. «Nurn-woda») Gorzkie morze wewnętrzne w południowym

Mordorze, do którego wpadały rzeki spływające z całego Mordoru, oprócz obszarów

Gorgoroth i Udun. Nie miało odpływu.

Zwane także jeziorem Nurnen i Morzem Wewnętrznym. (II 228, III 181,223)

NURTALE VAHNÓREVA (quen. «ukrycie Valinoru») Okres wkrótce po buncie

Noldorów, gdy Valarowie wydźwignęli góry Pelóri, ufortyfikowali Calaciryę i stworzyli

Zaczarowane Wyspy jako barierę przeciw Morgothowi i przeciw Wygnańcom.

Nurtale Valinóreva jest zapewne także tytułem pieśni wiedzy opisującej te

wydarzenia. (S 97)

NWALME (quen. «cierpienie») Późniejsza forma nazwy tengwy ca (nr 20),

pierwotnie zwanej ngwalme. Zmiana nazwy wiązała się ze zmianą fonologiczną w wymowie

ąuenya w Śródziemiu. (111361,363)

o

OATBARTON Wieś w Północnej Ćwiartce. Nazywana mylnie Gatbarton. (I 30)

OBCY [Outsiders] Hobbici, którzy nie mieszkali w Shire, zwani tak przez hobbitów z

Shire. (1149)

OBCY [Strangers] -> Ludzie zwani tak przez Eldarów z powodu ich śmiertelności. (S

98)

OBIEŻYŚWIAT [Strider] -> Aragorn, Telcontar. (1 155, 158-164, 166-206, 212,

216, 252, 261, 326, 370, II 37, 41, 158, III 21, 124, 131, 208, 247)

OBIEŻYŚWIAT [Strider] (WoP) Kucyk, który niósł Froda z Minas Tirith do Shire

po Wojnie o Pierścień. Frodo jechał na Obieżyświecie, biorąc udział w Ostatniej Wyprawie

Powierników Pierścieni, lecz sam kucyk prawdopodobnie nie popłynął za Morze. (III 278)

OBLĘŻENIE ANGBANDU [Siege of Angband] Niemal 400-letni okres podczas

Bitew o Beleriand, kiedy to Morgoth pozostawał w Angbandzie, pilnie strzeżony przez

Noldorów. Oblężenie rozpoczęło się po Dagor Aglareb i skończyło się potężnym atakiem

Dagor Bragollach. Podczas Oblężenia Eldarowie nie zadali Morgothowi żadnych strat,

natomiast Nieprzyjaciel cierpliwie zwiększał swą siłę. (S 116, 119, 144, 151)

OBLĘŻENIE BARAD-DUR [Siege of the Barad-dur] Ostatnia faza wojny między

Sauronem i Ostatnim Sojuszem, w której Sauron, po klęsce w Bitwie na Równinie Dagorlad

w 3434 roku Drugiej Ery, był przez siedem lat oblegany w Barad-dur. W roku 3440 kamień fi

ciśnięty z Czarnej Wieży zabił Anariona, lecz w następnym roku Sauron został zmuszony do

walki i poniósł klęskę w końcowej bitwie na stokach Orodruiny. (III 330)

OBLĘŻENIE GONDORU [Siege of Gondor] Oblężenie Minas Tirith podczas

Wojny o Pierścień, trwające od nocy 13 marca 3019 roku Trzeciej Ery do świtu 15 marca.

Oblężenie rozpoczęło się, gdy armia Wodza Nazguli przedarła się przez Rammas Echor i

rozlała się po Pelennorze, spychając wojska Gondoru do Minas Tirith. Cztermastego marca

katapulty wznieciły pożary w pierwszym kręgu miasta, a Nazgule zniszczyły morale

obrońców. Następnego dnia przed świtem Wódz Nazguli roztrzaskał Wielką Bramę, lecz

zanim udało mu się wejść do miasta, na obszar Pelennoru przybyli Rohirrimowie i oblężenie

zakończyło się dzięki stoczonej wtedy Bitwie na Polach Pelennoru. (III 71-93)

OBRĘCZ MELIANY [Girdle of Melian] Zaczarowana bariera wzniesiona przez

Melianę dla ochrony Doriath, otaczająca Region, Neldoreth, Nivrim i część Aelin-uial.

Powstała wkrótce po powrocie Morgotha z Silmarilami do Śródziemia i istniała do

opuszczenia przez Melianę Śródziemia po śmierci Thingola. Przez wszystkie te stulecia owa

zbudowana z cieni i omamień zapora tylko dwa razy została przełamana - przez Berena,

którego przeznaczenie było silniejsze niż moc Meliany, i przez Carcharotha, którego furię

wzmacniała potęga Silmarila.

Oprócz powstrzymywania niepożądanych gości, Obręcz chroniła Doriath przed

ciemnym wpływem Morgotha. (S 92, 116,127, 137, 140, 187, 202,217)

OCEAN ZEWNĘTRZNY [Outer Ocean] -» Ekkaia, w przeciwieństwie do Mórz

Wewnętrznych. (S 37)

ODMIANA ŚWIATA [Change of the World] Usunięcie Amanu poza Ardę w 3319

roku Drugiej Ery, podczas zniszczenia Numenoru, gdy z Ekkaii i Pustych Ziem wyłoniły się

nowe morza i lądy, a Arda stała się kulista. (S 258-260, 267)

ODWIECZNY KRÓL [Elder King] -> Manwe. (S 242)

OGIEŃ ZAGŁADY [Fire of Doom] Płomienie wewnętrzne Orodruiny, płonące w

głębinach Rozpadlin Zagłady. (III 199)

OGNISTONOGI [Firefoot] (WoP) Koń z Rohanu, wierzchowiec Eomera w Wojnie o

Pierścień. (II123)

OGON [Swish-tail] (WoP) Jeden z kuców dostarczonych przez Merry’ego Frodowi

na drogę z Bucklandu do Imladris w 3018 roku. Spłoszony w Bree, później został

odnaleziony i przejęty przez Barlimana Butterbura.

Kuc otrzymał imię od Toma Bombadila. (1143)

OGRÓD ORTHANKU [Treegarth of Orthanc] Nazwa nadana Isengardowi przez

Fangorna po ukształtowaniu przez niego tego terenu podczas Wojny o Pierścień.

Także Las Strażników. (III 232)

OHTAR (sind.? «wojownik», ok. 1 st. TE) Dunadan z Arnoru, giermek Isildura, jeden

z trójki ocalałych z Bitwy na Polach Gladden. Przyniósł szczątki Narsila do Arnoru. (I 234, S

274)

ÓIN (2238-2488 TE) Krasnolud, król plemienia Durina (23852488) w Ered Mithrin.

(III 324)

ÓIN (2774-2994 TE) Krasnolud z rodu Durina, starszy syn Gróina. Był członkiem

Kompanii Thorina, a po odzyskaniu Ereboru osiadł tam. W 2989 roku wyruszył wraz z

Balinem do Khazad-dumu, a w 2994 roku zginął, porwany przez Czatownika z Wody. (1220,

231, 305, H 17, 33, 51, 79, 96, 109, 116, 142, 170, 210)

OIOLOSSfi (quen. «zawsze-śnieg-biała») Najpowszechniejsza nazwa używana przez

Eldarów na określenie góry -» Taniąuetil, być może odnosząca się tylko do jej wierzchołka. (I

357, S 24, 37, Y61)

OIOMURE (quen. «zawsze-») Część północnego Aramanu w pobliżu Helcaraxe,

pokryta gęstymi mgłami. Te mgły mogły być następstwem kontaktu Lodowej Kry z

cieplejszymi wodami mórz. (S 77)

OJCOWIE LUDZI [Fathers of Men] -> Edainowie. (S 179, 234, 242)

i

OKNO OKA [Window of the Eye] Okno umieszczone wysoko w zachodniej ścianie

Barad-dur, skąd patrzyło Oko Saurona. Chociaż Sauron mógł z tego okna spoglądać w wielu

kierunkach, było ono skierowane prosto na Sammath Naur. (III 197)

OKNO ZACHODU, OKNO ZACHODZĄCEGO SŁOŃCA [Window on the West,

Window of the Sunset] -> Henneth Annun. (II263,

III 76)

OKO [Eye] Oko Saurona, forma w której pojawiał się on w Trzeciej Erze oraz jego

godło. Oko było otoczone płomieniami i było podobne do oka kota - jego źrenica miała

kształt szczeliny. Jako godło było zazwyczaj czerwone. Używane także jako określenie

samego Saurona.

Zwane także Wielkim Okiem, Okiem bez Powiek, Czerwonym Okiem, Okiem Barad-

dur i Okiem Mordoru. (I 344-345, 378,

II 22, 51, 99, 159, 182, 199, 218, 320, III 104, 139, 145, 156, 161,179, 180, 197)

OKORZEC [Skinbark] -» Fladrif. (II 76)

OKRĘG ŚWIATA [Circles of the World] Pisany dużą literą oznacza granice Ea i

krańce Ainulindale; Iluvatar pozostaje poza Kręgami Świata. Określenie „granice świata” ma

ten sam sens.

Pisany małymi literami oznacza zazwyczaj granice sferycznej Ardy po Odmianie

Świata; w tym sensie Aman jest poza kręgami świata.

Ostatnie słowa Aragorna są dwuznaczne - wydaje się on używać określenia „kręgi

świata” w rozumieniu Ardy w opozycji do Amanu, ale jednoznacznie odnosi je do nieznanego

losu ludzi po śmierci, gdy opuszczają oni Ea.

Zwany także kręgami światła. (S 235, 246, 257, III 287, 311, 326,381)

OLBRZYMY [Giants] -» Kamienne Olbrzymy. (H 14, 35, 50, 65, 89, 91)

OLDBUCK GORHENDAD (ok. 2340 TE) Hobbit z Shire. Początkowo mieszkał w

Marish, ale w 2340 roku przekroczył Anduinę, osiadł w Bucklandzie i zbudował Brandy Hall.

Zmienił nazwisko rodziny na Brandybuck. Jego spadkobiercy byli Dziedzicami Bucklandu.

(121, 101)

OLDBUCKOWIE [Oldbuck] Rodzina hobbicka, początkowo mieszkająca w Marish,

gdzie była dość wpływowa. Wydaje się, że pochodziła ona od Bucki z Marish, pierwszego

thana Shire.

23 - Encyklopedia Śródziemia

Jego potomkowie byli thanami aż do 2340 roku Trzeciej Ery, gdy Gorhendad Oldbuck

przeniósł się do Bucklandu i zmienił nazwisko rodziny na -> Brandybuck.

Oryginalna hobbicka forma nazwiska brzmiała Zaragamba. (III 346, 382)

OLIFANT [Oliphaunt] Tradycyjny wiersz z Shire, znany w czasach Wojny o

Pierścień. (II 237-238, TB 170)

OLIFANTY [Oliphaunts] Słonie używane przez Haradrimów w celach wojennych.

Nosiły wieże bojowe i płoszyły konie, a będąc niewrażliwe na ciosy, tworzyły ośrodek

obrony Haradrimów w boju. Można było je zabić jedynie trafiając strzałą w oko, choć

wówczas często wpadały w szał. Były podobne do współczesnych słoni, lecz znacznie

większe.

Strażnicy z Ithilien zwali je mumakilami (l.poj. mumak), co wydaje się być nazwą

pochodzącą z westronu, sindarinu lub języka Haradrimów. Nazwę „olifanty” nadali im

hobbici. (II 237-238, 251, III 193, 211, 240)

OLOG-HAI (CM «troll-lud») Rasa trolli z południowej części Mrocznej Puszczy i

północnego Mordoru, wyhodowana przez Saurona pod koniec Trzeciej Ery. Inaczej niż

zwykłe trolle, Olog - - hai były przebiegłe, a wspomagane wolą Saurona mogły znosić blask

słońca. Prawdopodobnie wyginęły wraz z upadkiem Saurona.

Olog-hai posługiwały się Czarną Mową, innych języków nie znały. (III 376)

OLÓRIN (quen.?) Ainur, najmądrzejszy spośród Majarów. Mieszkał w Lórien, lecz

uczył się miłosierdzia i cierpliwości od Nienny.

Olórin to także imię Gandalfa z czasów jego „młodości na zapomnianym Zachodzie”.

Pociągające jest utożsamienie tych dwóch postaci, gdyż współczucie Gandalfa było ogromne,

a jego pozorna niecierpliwość służyła zazwyczaj uspokajaniu puszących się ludzi lub

kąpanych w gorącej wodzie hobbitów. (II259, S 29)

OLVARY [Ołvar] (quen. «rzeczy rosnące z korzeniami w ziemi») Żywe stworzenia,

które, w odróżnieniu od kelvarów, nie poruszają się. Najwyższymi z olvarów były drzewa,

których opiekunami, obrońcami i reprezentantami byli entowie. (S 45)

OLWE Eldar Teleri, brat Elwégo, wraz z nim przywódca Telerich w Wielkiej

Wędrówce. Po zniknięciu Elwégo w Beleriandzie zgromadził wielu Telerich u Ujścia Sironu.

Jako król Telerich poprowadził ich na Tol Eresseę i do Alqualondé, a podczas buntu

Noldorów odmówił Féanorowi użyczenia swych łabędzich statków.

Jego córką była Eárwena, imienia jego żony nie znamy. (S 51, 55, 57, 60, 83)

ONDOHER (quen. «kamień-pan», zm. 1944 TE) Dunadan, trzydziesty pierwszy król

Gondoru (1936-1944). Za jego panowania Gondor był atakowany ze wschodu i południa

przez Woźników i Haradrimów, a Ondoher i dwaj jego synowie polegli w walce z

najeźdźcami na polach Dagorlad. (III 290, 299)

ONDOUNDÉ (quen. «skała-pieśń») Pierwotna nazwa -> Gondolinu, oznaczająca

Skałę Muzyki Wód. (S 120)

ONODRIMOWIE [Onodrim] (sind. «ent-lud») -» Entowie. (II46,

III 374)

OPIEKUN MARCHII ZACHODNIEJ [Warden of Westmarch] Tytuł stworzony

przez thana Peregrina w 35 roku Czwartej Ery dla Fastreda z Greenholm, a następnie

utrzymywany przez jego potomków, Fairbairnów z Wieżowych Wzgórz. Nie ma pewności,

czy z tytułem wiązały się jakieś obowiązki. (III 342, 347)

OPOWIEŚĆ O ARAGORNIEIARWENIE [The Tale of Aragorn andArwen]

Kronika Gondoru, podobno spisana przez Barahira w drugim stuleciu Czwartej Ery.

Fragmenty Opowieści zostały dołączone do gondorskiego egzemplarza -» Księgi Thaina. Te,

które przytoczono w Dodatku A do Władcy Pierścieni, świadczą otym, że redagował je jakiś

hobbit. (III 306-311)

ORAEARON (sind. «dzień-morze») Earenya. (III 352)

ORALD Imię -» Toma Bombadila, używane przez Ludzi Północy. Oznacza ono

«bardzo stary». (I 254)

ORANOR (sind. «dzień-słońce») -> Anarya. (III 352)

ORBELAIN (sind. «dzieñ-Valarowie»] -> Valanya. (III 352)

ORCH (sind.) -» Orkowie. (III 375)

ORCRIST (sind. «goblin rębacz») Miecz Thorina Dębowej Tarczy, bliźniak ->

Glamdringa. Został odebrany Thorinowi w pałacu Thranduila, złożono go jednak wraz z nim

do grobu, gdzie ostrzega krasnoludów z Ereboru o zbliżaniu się nieprzyjaciela. (1267, H 47,

55, 56, 75, 143,210)

ORE (quen. «serce, wewnętrzny umysł») Nazwa tengwy r> (nr 21), używanej

najczęściej do wyrażenia miękkiego (niewibrującego) „roku”. (III 361, 365)

ORFALCH ECHOR (sind. «-krąg») Ostatnia zapora na głównej drodze do

Gondolinu, głęboka rozpadlina w południowo-zachodnim Tumladen, prowadząca w górę z

tunelu Suchej Rzeki. Przegradzało ją siedem bram.

Także -> Droga Ucieczki. (S 224)

ORGALADH (sind. «dzień-drzewo») -> Aldea. (III 352)

ORGALADHAD (sind. «dzień-drzewa») Alduya. (III 352)

ORGILION (sind. «dzień-gwiazdy») -> Elenya. (III 352)

ORI (zm. 2994 TE) Krasnolud z rodu Durina, członek Kompanii Thorina. W 2989

roku opuścił Erebor i udał się do Khazad-dumu wraz z Balinem, gdzie zginął, broniąc

Komnaty Mazarbul jako jeden z ostatnich członków kolonii. (I 230, 231, H 17, 19, 37,

79, 94, 110, 116, 142, 210)

ORITHIL (sind. «dzień-księżyc») -> Isilya. (III 352)

ORKOWIE [Orcs] Zła rasa ze Śródziemia. Prawdopodobnie zostali wyhodowani

przez Morgotha w Utumno na początku Pierwszej Ery (po przebudzeniu elfów, lecz przed

Bitwą Potęg) z elfów, których pojmał nad Cuivienen i znieprawił w swych lochach.

Rozmnożyli się podczas uwięzienia Melkora, a po raz pierwszy pojawili w Beleriandzie pod

koniec trzeciego wieku jego uwięzienia. Wystąpili w pierwszej z Bitew o Beleriand i od tego

czasu zawsze byli najliczniejsi spośród żołnierzy i sług Morgotha. Po zwycięstwie nad

Morgothem szczepy orków przetrwały w Górach Mglistych i innych miejscach. W Drugiej i

Trzeciej Erze orkowie występowali jako najważniejsi słudzy Saurona, byli też

wykorzystywani przez Sarumana. Wydaje się, że niekiedy działali na własną rękę.

W Trzeciej Erze orkowie zaczęli mnożyć się w Górach Mglistych około 1300 roku, a

w czasach Wojny o Pierścień występowali w Mordorze, Minas Morgul, Mrocznej Puszczy i

na innych terytoriach opanowanych przez Saurona. Brali udział we wszystkich większych

przedsięwzięciach Saurona, od walk w królestwie Angmaru na północy po ataki na Gondor na

południu. Zagarnęli Khazad-dum, gdy został on opuszczony przez krasnoludów, i zniszczyli

kolonię Balina w 2994 roku; napadali na podróżnych w Górach Mglistych, atakowali

wschodni Eriador, a nawet Shire (w 2747 roku) i Rohan (w 2800 roku), stale też niepokoili

elfów w Lórien i Mrocznej Puszczy. Po 2950 roku Saruman wykorzystywał orków do ataków

na Rohan. Nie możemy tu wymienić wszystkich walk między orkami a Wolnymi Ludami,

trzeba jednak wspomnieć o dwóch z nich: wojnie krasnoludów z orkami, która doprowadziła

do wyniszczenia większości orków z Gór Mglistych (2793- 2799 TE), oraz Bitwie Pięciu

Armii, która doprowadziła do podobnego efektu w 2941 roku.

Orkowie byli wyhodowani jako szyderstwo z elfów i, podobnie jak elfy, byli

zaciekłymi wojownikami, a także nie umierali śmiercią naturalną. Jednakże pod każdym

innym względem różnili się od nich diametralnie. Poszczególne ich szczepy były odmienne,

jednak w zasadzie byli niscy, krępi, krzywonodzy, mieli długie ręce, ciemne twarze, skośne

oczy i długie kły. Większość orków, z wyjątkiem Uruk-hai, słabła w promieniach Słońca, a

wszyscy woleli ciemność. Byli uzdolnieni w drążeniu tuneli, kuciu broni i innych

praktycznych umiejętnościach; ich leki były cierpkie, lecz bardzo skuteczne. Nosili cuchnące,

szorstkie ubrania i ciężkie buty. Nienawidzili wszystkiego co piękne, kochali zaś zabijać i

niszczyć. Orkowie używali wielu rodzajów broni, w tym łuków, włóczni, mieczy do kłucia i

długich noży, wydaje się jednak, że preferowali podobne do scimitarów miecze. Lubili pić

krew i jeść surowe mięso, także ludzi, kuców i innych orków.

Istniało wiele różnych szczepów orków i choć w ramach każdego szczepu orkowie

współpracowali ze sobą, poszczególne szczepy nienawidziły się tak samo, jak nienawidziły

wszystkich innych istot. Istniała jednak pewna organizacja ponadszczepowa i na przykład

orkowie z Gór Mglistych mieli stolicę w Gundabad. Ta współpraca, co oczywiste, była

ściślejsza w czasie wojen, gdy zgromadzeni w wielkiej liczbie orkowie, często

podporządkowani Sauronowi, współdziałali ze sobą w walce z Wolnymi Ludami. Nic nie

wiadomo o strukturach plemiennych orków ani o ich kobietach; mówi się, że mnożyli się

bardzo szybko. Różnice fizyczne między szczepami nie były wielkie, choć niektóre szczepy

(jak np. orkowie-tropiciele) mogły być specjalnie hodowane do określonych celów. Jednakże

-» Uruk-hai stanowili oddzielną grupę, odmienną fizycznie: byli więksi i bardziej wojowniczy

(także -> Półorkowie). Szczepy orków wzmiankowane we Władcy Pierścieni to orkowie z

Minas Morgul, Barad-dur, Isengardu oraz różne grupy z Gór Mglistych i Mrocznej Puszczy.

W niektórych z tych miejsc mogli żyć orkowie z więcej niż jednego szczepu, a większością

pośledniejszych orków dowodzili Uruk-hai.

Szczepy orków tworzyły bardzo prymitywne języki dla porozumiewania się między

sobą; większość z nich zawierała garść słów z Czarnej Mowy. Między szczepami

porozumiewano się zwyrodniałą wersją westronu (także -> język orków). Orkowie, którzy

umieli pisać, posługiwali się pismem cirth.

Określenia orków są podobne we wszystkich językach: w sin - darinie orch (l.mn.

yrch), w Czarnej Mowie uruk, w tłumaczonym (i przypuszczalnie oryginalnym) rohirrimskim

orc (jest to staroangielskie słowo oznaczające demona), a w języku Wosów gorgun. Hobbici

zwali ich goblinami, a Eldarowie - Glamhoth. (I 62, 308-314, 317-320, 324, 327, 361, 368,

II19, 42, 49-63, 67,

III 85, 375, S 49, 91, 101, 145-147, 181, 183, 196, 206, 207, 274)

ORŁY [Eagles] Największe i najszlachetniejsze z ptaków, stworzone przez Manwego

i Yavannę przed przebudzeniem Dzieci Iluvatara, niewątpliwie jako władcy kelvarów. Ich

zadaniem było wspomaganie elfów i ludzi w walce przeciw Morgothowi. Orły z Gór

Okrężnych, pod wodzą Thorondora, osiedliły się w Pierwszej Erze w Crissaegrimie. Do

wielkich czynów orłów należy ochrona Gondolinu przed szpiegami Morgotha, ocalenie

Berena i Luthien spod bram Angbandu, ochrona Tuora, Idril i innych zbiegów z Gondolinu

podczas ucieczki z miasta oraz pokonanie, wespół z Earendilem, skrzydlatych smoków w

Wielkiej Bitwie.

W Drugiej Erze wiele orłów odleciało, zapewne do Amanu. Nadlatywały też z

Zachodu, by ostrzec Numenor przed zbliżającą się zagładą.

W Trzeciej Erze orły z Gór Mglistych pod wodzą Gwaihira wspomagały Gandalfa i

Radagasta. Odegrały kluczową rolę w wyprawie Kompanii Thorina oraz w Bitwie Pięciu

Armii, a podczas Wojny o Pierścień uwolniły Gandalfa z Orthanku i uratowały Froda i Sama

z ogarniętych płomieniami stoków Orodruiny.

Orły były dostatecznie wielkie, by unieść człowieka (lub krasnoluda i hobbita naraz);

największy z nich, Thorondor, miał skrzydła o rozpiętości 180 stóp. Mogły mówić językami

ludzi i elfów. Żyły bardzo długo, a może nawet były nieśmiertelne; czyny Thorondora

rozciągają się na przestrzeni niemal 600 lat.

Zwane też Orłami Manwćgo, Króla lub Władców Zachodu oraz Orłami Północy,

Wielkimi Orłami. W sindarinie słowo „orzeł” brzmi thoron. (I 250, 262-263, 282, III 74, 204,

217, S 45, 116, 150, 151, 172, 215, 228, 257, 258, H 86, 88)

ORMAL (quen. «wysokie złoto»?) Południowa z -> Latarni Valarów. (S35, 36)

ORMENEL (sind. «dzień-niebiosa») -» Menelya. (III 352)

ORNENDIL (quen., zm. 1437 TE) Dunadan z Gondoru, syn króla Eldacara. Pojmany

i zamordowany przez Castamira podczas Waśni Rodzinnej. (III 290, 297)

OROCARNI (quen. «czerwone góry») Góry z Pierwszej Ery, na wschód od morza

Helcar.

Zwane także Górami Wschodu. (S 48)

OROD-NA-THÓN (sind. «góry sosen») -> Dorthonion. (II 71)

ORODRETH (sind., zm. 2685 TE) Dunadan, szesnasty rządzący namiestnik

Gondoru (2655-2685). (III 291)

i ORODRETH (sind., zm. 496 PE) Noldor, drugi syn Finarfina ojciec

Finduilas, drugi i ostatni król Nargothrondu (467-496). W Eldamarze przyjaźnił się z synami

Fingolfina. Podczas narady poprzedzającej bunt Noldorów byl jedynym z wnuków Feanora,

który nawoływał do umiarkowania i zastanowienia; dołączył jednak do swych braci.

W Śródziemiu Orodreth władał Minas Tirith pod zwierzchnictwem swego brata

Finroda. Obronił twierdzę i Przełom Sirionu podczas Dagor Bragollach, jednak w 457 roku

został z niej wyparty przez Saurona i uciekł do Nargothrondu. Był regentem Nar - gothrondu,

gdy Finrod udał się wraz z Berenem na poszukiwanie Silmarila. Curufin i Celegorm usiłowali

podważyć jego władzę, jednak po wypędzeniu ich z Nargothrondu Orodreth został królem.

Z początku kontynuował rozpoczętą przez Finroda politykę izolacji Nargothrondu. Z

tego powodu, a także ze względu na nienawiść do Curufina i Celegorma, odmówił udziału w

Lidze Maedhrosa, a później nie stawał w otwartym boju przeciwko armiom Morgotha

pustoszącym Talath Dirnen. Jednak wkrótce po 490 roku uległ namowom Turina i zmienił

politykę, a jego królestwo zostało na jakiś czas oczyszczone z nieprzyjaciół. Morgoth

odpowiedział na to, wysyłając przeciw Nargothrondowi wielką armię pod wodzą Glaurunga.

Orodreth wyszedł naprzeciw nieprzyjacielowi, lecz armia Nargothrondu została wyrżnięta w

pień na równinie Tumhalad. Orodreth poległ w pierwszej linii.

Orodreth był ostrożny, lecz nie miał zbyt silnej woli. (S 59,

80, 148, 164, 166, 177, 199, 200)

ORODRUINA [Orodruin] (sind. «góra czerwonego płomienia») Wulkaniczna góra w

Mordorze, na równinie Gorgoroth. W jej ogniu Sauron wykuł około 600 roku Drugiej Ery

Jedyny Pierścień, a Orodruina wybuchała zawsze wtedy, gdy moc Saurona rosła. Buchnęła

ogniem w 3492 roku Drugiej Ery i bez przerwy wybuchała od 2954 roku Trzeciej Ery do

końca Wojny o Pierścień. Gdy w 3019 roku Gollum wraz z Jedynym Pierścieniem runął w

Rozpadliny Zagłady, nastąpił największy wybuch Oro - druiny.

Orodruina miała zaledwie około 4500 stóp wysokości, była jednak odosobniona

pośrodku rozległej równiny, wydawała się więc wyższa. Jej wielka podstawa miała około

3000 stóp wysokości, a nad nią wznosił się stożkowaty wierzchołek z szerokim

kraterem. -> Sammath Naur znajdowały się w stożkowatej części, a po wejściu do

nich dochodziło się do Rozpadlin Zagłady, wielkiej szczeliny, w głębi której płonął -> ogień

zagłady.

Od czasu wybuchu pod koniec Drugiej Ery przez ludzi z Gondoru zwana była Górą

Przeznaczenia (sind. Amon Amarth), w westronie Górą Ognia. (I 70, III 157, S 272)

OROFARNE (quen.) Jarzębina z Fangornu, ścięta przez orków z Isengardu pod

koniec Trzeciej Ery. (II 84)

OROME (quen. «róg-dmący») Ainur, jeden z Władców Valarów

i Aratarów, małżonek Vany. Jako wielki myśliwy Orome kochał Sródziemie, po

którym często jeździł na swym wierzchowcu, Naharze, polując na potwory Morgotha.

Podczas jednej z tych podróży odnalazł elfów, których poprowadził na Wielką Wędrówkę.

Orome i Tulkas są tymi Valarami, którzy dokonują czynów męstwa. Orome jest srogi i

straszny w gniewie. Prawdopodobnie to on sprowadził do Śródziemia mearasy i bawoły ->

Arawa. Kocha też drzewa. Jego róg zwie się Valaróma. W Amanie jego ziemie, pokryte

lasami, leżą na południu Valinoru.

W sindarińskim zwany Araw, a przez ludzi - Bema. Zwany też Aldaronem i Tauronem

ze względu na swą miłość do drzew, a także Oromem Wielkim i Wielkim Jeźdźcem. (III 102,

S 24, 27, 40, 46, 48-53, 56, 69, 71, 80, 91, 146)

OROMET (quen. «ostatnia góra») Wzgórze w zachodnim Nu - menorze w pobliżu

Andunie. Tu Tar-Minastir zbudował wieżę. (S 251)

OROPHIN (sind.?, nand.?, WoP) Elf Leśny z Lórien, brat Haldira. Był strażnikiem

północnej granicy Lórien. (I 325, 327)

ORTHANK [Orthanc] (sind. «rozwidlone wzniesienie») Wieża Isengardu, składająca

się z czterech kolumn z czarnej skały, wzniesiona przez Dunedainów z Gondoru. Wierzchołek

Orthanku, płaska powierzchnia pokryta symbolami astronomicznymi, wznosiła się 500 stóp

ponad równinę Isengardu.

i Opuszczona przez Dunedainów w Trzeciej Erze, stała pusta do 2759 roku, gdy

zamieszkał w niej Saruman. Podczas Wojny oPierścień wieża oparła się entom, łatwo

kruszącym inne skały, przetrwała wojnę nietknięta. W Czwartej Erze była ponownie we

władaniu Gondoru.

W tłumaczonym rohirrimskim Orthanc znaczy «przebiegły umysł». W westronie

Orthank zwał się Górą-Kłem; był też nazywany Iglicą Isengardu. (1247, II 40, 151, III 47)

OSGILIATH (sind. «cytadela gwiazd») Pierwsza stolica Gondoru, miasto wzniesione

na obu brzegach Anduiny między Minas Anor a Minas Ithil. Podczas Waśni Rodzinnej

zostało spalone, a największy gmach, Kopułę Gwiazd, zniszczono. Wielu mieszkańców

wymarło podczas Wielkiej Zarazy w 1636 roku, a większość tych, którzy uciekli i ocaleli, nie

wróciła do miasta. W 1640 roku dwór królewski przeniósł się do Minas Anor.

W 2475 roku Osgiliath zostało zajęte przez Uruków z Mordoru, a po krótkim czasie

odbite przez Boromira. Po tych wydarzeniach miasto całkowicie opustoszało i stało się

jedynie placówką wojskową strzegącą Gondoru przed napaścią ze wschodu. Podczas Wojny o

Pierścień Osgiliath zostało zaatakowane w czerwcu 3018 roku; ostatni most na Anduinie

został zburzony, a wschodnia część miasta wpadła w ręce Saurona. W marcu 3019 roku

strażnicy z Ithilien bronili zachodniej części miasta, lecz szybko musieli się wycofać. Nie ma

wzmianki o odbudowie miasta w Czwartej Erze.

W Osgiliath przechowywano główny palantir, przepadł on jednak podczas Waśni

Rodzinnej. (I 235, II 23, III 18, S 270, 271,275)

OSSE Ainur, jeden z Majarów Ulma. Wraz z małżonką Uineną włada Morzami

Wewnętrznymi. Kocha sztormy i ryk fal, a sam jest nieprzewidywalny.

Osse został zwiedziony przez Melkora na początku dziejów Ardy, jednak Uinena

skłoniła go, by ponownie stał się wierny Ulmowi. Później zaprzyjaźnił się on z Telerimi,

zamieszkującymi wybrzeża Beleriandu, nauczył ich budować statki. Skłonił też Falathrimów

do pozostania w Śródziemiu, a Ulma - do zakotwiczenia Tol Eressei u wybrzeży Amanu jako

siedziby wybranej przez niego dla Telerich z Eldamaru. Na początku Drugiej Ery wydźwignął

wyspę Numenor nad powierzchnię Morza.

W sindarinie zwany Gaerys. (S 28, 40, 56, 57, 113, 243)

OSSIRIAND (sind. «siedem-rzek-kraj») Część Beleriandu między Ered Luin a

rzekami Ascar, Gelion i Adurantą, zwana od siedmiu rzek (Gelionu i jego dopiywów), które

przez nią przepływały. Ossiriand był gęsto zalesiony (w lasach tych rosły, przynajmniej w

części, wiązy) i stanowił siedzibę Laiquendich. Bitwy oBeleriand wyrządziły tu niewiele

szkód. Część Ossiriandu przetrwała Wielką Bitwę.

Znany także jako Lindon; w późniejszych erach używano tylko tej nazwy. (II 71, S

90, 107, 116-119, 134, 144, 177, 184, 219-221, 264)

OSTATNI MOST [Last Bridge] -> Most na Mitheithel. (1195)

OSTATNI PRZYJAZNY DOM [Last Homely House east of the Sea] Dom Elronda

w Rivendell, zwany tak, gdyż był najdalej położonym na wschód prawdziwym domem El

darów w Śródziemiu. Zwany Domem Elronda. (I 216, 269, H 43, 46, 49, 97, 214)

OSTATNI SOJUSZ LUDZI I ELFÓW [Last Aliance of Elves and Men] Sojusz

zawarty przeciw Sauronowi przez Elendila i Gil - galada w 3430 roku Drugiej Ery. W 1343

roku armia Ostatniego Sojuszu, największa i najwspanialsza po Zastępach Valinoru, jaką

kiedykolwiek widziano w Śródziemiu, ruszyła na południe, zwyciężyła w Bitwie na Równinie

Dagorlad i obiegła Barad-dur. W 3441 roku, po walce na stokach Orodruiny, Sauron został

pokonany, jednak zarówno Gil-galad, jak i Elendil zginęli. Zwany też Ostatnim Przymierzem.

(I 182, S 249)

OSTATNI STATEK [Last Ship, The] Wiersz z Shire napisany w Czwartej Erze,

oparty na motywach gondorskich. (TB 122-123, 187-191)

OSTATNIA BITWA [Last Battle] Walka, która będzie miała miejsce przy Końcu

Dni, prawdopodobnie całkowite i ostateczne pokonanie sił Ciemności w Ea. (S 43, 47, 258)

OSTATNIA GÓRA [Last Mountain] -> Methedras. (II35, 72, 82)

OSTATNIA WYPRAWA POWIERNIKÓW PIERŚCIENI [Last Riding of the

Keepers of the Rings] Pochód z Rivendell do Szarych Przystani we wrześniu 3021 roku

Trzeciej Ery. Wzięli w nim udział

Galadriela, Elrond, Bilbo i wielu innych elfów, w tym Gildor. Frodo i Sam dołączyli

na Zielonych Wzgórzach, a Gandalf - w Przystaniach. Wszyscy jej uczestnicy, oprócz Sama,

odpłynęli za Morze. (III 279-381, 341-342)

OST-IN-EDHIL (sind. «miasto-elfów») Miasto Gwaith-i-Mirdain w Eregionie,

zniszczone podczas Wojny Elfów z Sauronem w 1697 roku Drugiej Ery. (S 266, 267)

OSTOHER (quen. «twierdza-pan», zm. 492 TE) Dunadan, siódmy król Gondoru

(411-492). Przebudował Minas Anor i zapoczątkował zwyczaj spędzania tu lata. (III 290)

OSTROUCHY [Sharp-ears] (WoP) Jeden z kuców dostarczonych przez Merry’ego

Frodowi na drogę z Bucklandu do Imladris w 3018 roku. Został wypłoszony ze stajni przy

gospodzie w Bree, lecz później odnalazł się i resztę życia spędził pracując u Barlimana

Butterbura.

Otrzymał imię od Toma Bombadila. (1143)

OTCHŁAŃ [Abyss] Dolna część Pozaczasowych Siedzib -> Ilu - vatara. (S 15)

OVERBOURN [Overbourn Marshes] Moczary w Południowej Ćwiartce na południe

od dolnego biegu rzeki Shirebourn. (I 30)

OVERH3LL Wieś w Zachodniej Ćwiartce, na północ od Wzgórza. (I 30, 55)

OVERLITHE Dodatkowy dzień w Kalendarzu Shire, następujący po Dniu Środka

Roku w co czwartym roku, oprócz ostatniego dnia stulecia. Był szczególnym świętem. (III

348)

p

PAGÓREK [Hill] Jedno z najdalej wysuniętych na zachód wzgórz Wyżyny

Kurhanów. Na jego zachodnim stoku stał dom Toma Bombadila. (II 121)

PAGÓRY ROHANU [Wold of Rohan] Trawiasta wyżynna równina na północnym

wschodzie Rohanu, położona między Anduiną

i Entwash. (III 312)

i PALANTiRY [Palantiri] (quen. «daleko-widzące», l.poj. palantir)

Kryształowe kule wykonane przez Noldorów w Eldamarze. Główny przechowywano w wieży

Avallóne, natomiast siedem pozostałych palantirów Eldarowie przekazali Amandilowi z

Andunie. Palantiry ukazywały wydarzenia odległe w czasie lub przestrzeni, zwłaszcza

rozgrywające się w pobliżu innych palantirów. Dwóch palantirów można było używać do

komunikowania się. Osoba obdarzona silną wolą mogła nauczyć się kontrolować palantir z

jego pomocą widzieć to, co chciała.

i Po upadku Numenoru Elendil przywiózł palantiry do Śródziemia i rozmieścił

w swym królestwie. Główny palantir, jedyny, który mógł widzieć jednocześnie wszystkie

pozostałe, znalazł się pod Kopułą Gwiazd w Osgiliath, pozostałe - w Minas Ithil, Minas Anor,

Orthanku, Annuminas, Elostirion na Wieżowych Wzgórzach oraz w wieży Amon Sul. Po

upadku Elendila Eldarowie przejęli pod swą opiekę palantir z Wieżowych Wzgórz, który

spoglądał jedynie w stronę Nieśmiertelnych Krajów od czasu do czasu urządzali pielgrzymki

na Wzgórza, by spojrzeć na Eldamar i Valinor. Palantir ten został zabrany na biały statek

podczas Ostatniej Wyprawy Powierników Pierścieni w 3021 roku Trzeciej Ery. Palantir z

Amon Sul był przedmiotem pożądania Cardolanu i Rhudauru jako główny kamień

Północnego Królestwa, a dwa pozostałe należały do Arthedainu i Eldarów. W 1409 roku

wieża Amon Sul została zniszczona przez siły Angmaru, Arthedain jednak odzyskał palantir,

który przeniesiono do Fornostu. Palantiry z Amon Sul i Annuminas znajdowały się tam do

upadku Arthedainu; wówczas wszystkie trzy przepadły w katastrofie statku, w której zginął

Arvedui.

W Gondorze palantir z Osgiliath zaginął, gdy miasto spłonęło podczas Waśni

Rodzinnej. Palantir z Minas Ithil wpadł w ręce Nazguli, gdy zajęli oni to miasto w 2002 roku.

Sauron zdobył nad nim władzę, co sprawiło, że posługiwanie się pozostałymi palantirami

(zwłaszcza najsilniej z nim związanym pałantirem z Minas Anor) stało się niebezpieczne.

Palantir z Minas Ithil został prawdopodobnie zniszczony wraz z upadkiem Saurona podczas

Wojny o Pierścień. Królowie i namiestnicy Gondoru nie używali palantiru z Minas Anor po

upadku Minas Ithil aż do czasów Wojny o Pierścień, gdy Denethor II, pogrążony w rozpaczy

po śmierci żony, potrzebował wiedzy, aby przeciwstawić się Sauronowi i zajrzał w palantir.

Jednakże Sauron manipulował wizjami Denethora i atakował jego umysł tak, że podczas

Bitwy na Polach Pelennoru namiestnik oszalał i spalił się żywcem, trzymając palantir w

dłoniach. Od tego czasu jedynym obrazem, jaki można było zobaczyć w tym krysztale, były

dwie płonące dłonie. Tylko osoba o bardzo silnej woli mogła zmusić ów palantir, by pokazał

coś innego.

Siódmy palantir, złożony w Orthanku, przez większą część Trzeciej Ery pozostawał

bezczynny. W 2759 roku Saruman przybył do Orthanku i odnalazł kryształ; w efekcie sam

wpadł w sieć Saurona. Podczas Wojny o Pierścień Grima wyrzucił kamień Orthanku z wieży,

dzięki czemu dostał się on w ręce Aragorna, który jako prawy właściciel podporządkował go

swej woli. Odkrył on dzięki palantirowi wiele rzeczy, w tym zagrożenie Gondoru przez flotę

korsarzy, co umożliwiło mu przeciwdziałanie, które doprowadziło do zwycięstwa sił Zachodu

w Bitwie na Polach Pelennoru. Po Wojnie o Pierścień Aragorn posługiwał się palan - tirem,

by poznać stan swego królestwa.

Palantiry zwano także Kryształami Widzenia, Kamieniami Widzącymi, Siedmioma

Kryształami i Siedmioma Kryształami Widzenia. Palantir z Wieżowych Wzgórz był zwany

Kryształem Elendila. (II 187, 190-191, III 15, 16, 47, 235, 289, S 271)

PAN ZIEMI [Lord of the Earth] Tytuł, który przypisał sobie -» Sauron podczas

Czarnych Lat, w czasach jego największej potęgi. (S 367)

PANI Z LASU [Lady of the Wood] -> Galadriela. (II 42)

PANOWANIE LUDZI [Dominion of Men] Czwarta Era, w której elfy i krasnoludy

zanikały, a ludzie podporządkowali sobie Ardę. Panowanie to zaczęło się, gdy ustała moc

Trzech Pierścieni, a ich Powiernicy odpłynęli za Morze, jednak wydarzenia Trzeciej Ery, ->

Lata Zmierzchu, przygotowywały jego nadejście. (S 279)

PARMA (quen. «książka») Nazwa tengwy p (nr 2), używanej najczęściej na

oznaczenie „p”. (III 361, 365)

PARMATŚMA (quen. «p-seria») Druga seria znaków tengwaru. W Trzeciej Erze

parmatema była zazwyczaj używana do zapisu głosek wargowych i dwuwargowych. Tengwa

nr 22 z szóstego rzędu nie była rygorystycznie włączana do tej serii, jednak jej

najpowszechniejsza wartość fonetyczna - „w”, była dwuwargo - wa. (III 361, 363)

PARTH GALEN (sind.) Piękna łąka biegnąca z Nen Hithoel do stóp Amon Hen. (I

372, 382, II 20, III 40, 210)

PASTERZE DRZEW [Shepherds of the Trees] -» Entowie, nazwani tak w Pierwszej

Erze jako strażnicy olvarów. (S 45, 221)

PELARGIR (sind. «ogrodzenie królewskich statków») Miasto, główny port Gondoru,

zbudowany nad Anduiną, u ujścia Sirith w 2350 roku Drugiej Ery. Był największym portem

Wiernych w Śródziemiu. Tu po zagładzie Numenoru wylądował Elendil. Odbudowany przez

Earnila I około 920 roku Trzeciej Ery, Pelargir był bazą Królów Żeglarzy podczas ich ataków

na rejon Umbaru. Podczas Waśni Rodzinnej, po Bitwie u Brodu na Erui wpadł w ręce

buntowników i był przez rok oblegany przez Eldacara. Podczas Wojny o Pierścień został

zdobyty przez korsarzy, którzy tu zostali rozgromieni przez Umarłych z Dunharrow. (III 56,

134-137,

141, 155,225,S 249)

PF.T.F,Nr>UR (quen., zm. 1998 TE) Dunadan z rodu Hurina, namiestnik Gondoru

(przed 1944 do 1998). Rządził Gondorem przez rok po śmierci króla Ondohera w 1944 roku i

odegrał istotną rolę w odrzuceniu pretensji Arvedui do korony Gondoru. (III 291, 302)

PELENNOR (sind. «ogrodzony kraj») Część Gondoru wokół Minas Tirith; piękny i

żyzny kraj. Był otoczony wałami -» Rammas Echor. Tu podczas Wojny po Pierścień stoczono

Bitwę na Polach Pelennoru.

Zwany także polami Pelennoru. (III 17-18, 31, 73, 99, 103, 109,112, 138, 141)

PELÓRI (quen. «umocnione wzgórza») Wielki łańcuch górski w Amanie, tworzący

półksiężyc na wschód od Ekkaii. Stanowił granicę Valinoru na północy, wschodzie i

południu.

Góry zostały wzniesione przez Valarów, po tym jak zamieszkali w Amanie, jako

obrona przed Melkorem; po Ukryciu Valinoru Pelóri podwyższono i uczyniono bardziej

stromymi. Były najwyższymi górami Ardy. Jedynym przejściem przez nie była Calacirya.

Znamy tylko dwie nazwy szczytów Pelóri: Taniquetil w centrum oraz Hyarmentir na dalekim

południu.

Zwane także Górami Amanu, Górami Valinoru, Górami Obronnymi, a być może także

Górskim Murem. (S 37, 39, 58, 71,72, 77, 95, 96, V 65, Y 62)

PEŁNIA VALINORU [Noontide of Valinor, Noontide of the Blessed Realm] Okres

największej chwały Valinoru, rozpoczęty Uwięzieniem Melkora i przybyciem Trzech

Plemion do Eldamaru, a zakończony zatruciem Dwóch Drzew i buntem Noldorów. Trwał trzy

stulecia.

Zwane także Dniami Szczęśliwości Valinoru. (S 38, 67)

PEŁZACZ [Slinker] Imię, jakie Sam nadał przyzwoitszej, grzeczniejszej „połowie” -

> Golluma, którą sam Gollum nazywał Smeagolem. (II 230, 289, 301)

PEREDHIL (sind. «pół-elfowie», l.poj. Peredhel) Elros i Elrond, dwóch synów

Earendila i Elwingi. Zwano ich Peredhil ze względu na to, że mieli mieszaną krew ludzi i

Eldarów. Pod koniec Pierwszej Ery dano im wybór, do której rasy chcą należeć. Elros wybrał

pozostanie wśród Edainów i został obdarzony przez Valarow czasem życia wielokrotnie

dłuższym niż zwykli ludzie. Elrond stał się władcą elfów o wielkiej mocy i mądrości. Jego

dzieciom także dano wybór rasy, do której chcą należeć - miały go dokonać, gdy Elrond

opuści Śródziemie. Cała trójka jego dzieci wybrała śmiertelność.

Zwani także Półelfami, które to określenie odnoszono także do Earendila i Elwingi.

(III 287, S 211, 252, 238)

PERIANIE [Perian, l.mn. Periannath] (sind. «niziołki») -> Hobbici. Zwani

periannath w języku elfów. (III 121, 132, 144, 220, 331, 356, 359, 374, Y 67)

PERRY WINKLE [Perry-the-Winkle] Humorystyczny wiersz, napisany przez Sama

Gamgee i zapisany w Czerwonej Księdze Marchii Zachodniej. Jego główna postać, Samotny

Troll, jest przypuszczalnie fikcyjna, ale hobbici wzmiankowani w tym wierszu mogą być

wzorowani na rzeczywistych osobach. (TB 162-167)

PERRY WINKLE [Perry-the-Winkle] Młody hobbit z Michel Delving, występujący

w wierszu Perry Winkle.

Zwany także Winkle. Postać ta mogła być wzorowana na rzeczywistym hobbicie. (TB

162-167)

PHURUNARGIAN (oryg. west, «krasnolud-siedziba») -» Khazad - - dum. (III 381)

PICKTHORN TOM (zm. 3019 TE) Człowiek z Bree, zabity w walce między

mieszkańcami Bree a Billem Fernym i jego ludźmi. (III 245)

PICKTHORNOWIE [Pickthorn] Rodzina ludzi z Bree. (III 245)

PIENIĄDZE [Money] Wbrew spotykanym czasem poglądom, we Władcy Pierścieni

pojawiają się wzmianki o pieniądzach, związane głównie z Bree. Kuc był tam warty około

czterech srebrnych groszy, strata 30 srebrnych groszy była ciężkim ciosem dla zamożnego

Barlimana Butterbura, zaś złoty talar stanowił zdecydowanie

24 - Encyklopedia Śródziemia

ekstrawaganckie wynagrodzenie za dobrą nowinę. Azog cisnął Narowi „parę marnych

groszy”, by go obrazić. Złoto i srebro Biłba, pochodzące z Ereboru, były prawdopodobnie

monetami. Z wielkim prawdopodobieństwem można powiedzieć, że istniało wiele rodzajów

pieniądza i że były one niewątpliwie wzajemnie wymienialne, tak jak to było w

średniowiecznej Europie. (I 33, 49, 176, III 313, 320)

PIERŚCIENIE ELFÓW [Elven-rings] Pierścienie Władzy, zwłaszcza -> Trzy

Pierścienie. (I 5, III 329, 330, S 274, 275, 280)

PIERŚCIENIE KRASNOLUDÓW [Dwarf Rings] -» Siedem Pierścieni. (III 319,

320, 322, 323, S 266)

PIERŚCIENIE WŁADZY [Rings of Power] Najpotężniejsze pierścienie Śródziemia,

wykute przez noldorskich kowali w Eregionie oraz przez Saurona między 1500 a 1590 rokiem

Drugiej Ery. Dziewięć Pierścieni przeznaczonych było dla ludzi, siedem dla krasnoludów, a

trzy dla elfów. Dziesięć lat po wykuciu tych Pierścieni Sauron zdradziecko wykuł -» Jedyny

Pierścień, by rządzić pozostałymi, jednak Celebrimbor przeniknął jego zamiary. Elfy uniknęły

więc pułapki, a krasnoludy okazały się niepodatne na wpływ Pierścieni, natomiast Dziewięć

Pierścieni usidliło -> Nazguli. Po unicestwieniu Jedynego Pierścienia podczas Wojny o

Pierścień wszystkie Pierścienie Władzy utraciły swą moc.

Śmiertelni posiadacze tych Pierścieni nie umierali, ale byli coraz bardziej zmęczeni

życiem; tylko krasnoludy nie podlegały temu oddziaływaniu.

Wszystkie Pierścienie oprócz Jedynego były metalowymi obrączkami z wprawionymi

klejnotami.

Zwane także Wielkimi Pierścieniami i Pierścieniami. (III 329, S 265, 266, 277)

L,

PIERŚCIENIE WŁADZYI TRZECIA ERA [Of the Rings of Power and the

ThirdAge] Księga Dziejów, opisująca historię Pierścieni Władzy, niewątpliwie napisana w

Czwartej Erze, zapewne po śmierci lub odejściu wszystkich uczestników Wojny o Pierścień.

Jest ona pełna sympatii do Dunedainów, pełna szacunku dla Eldarów i Gandalfa, a dystansu

wobec hobbitów; jej autor był niewątpliwie uczonym, Dunedainem. Księga ta była zapewne

jednym z rękopisów skopiowanych dla Tooków i przechowywanych w Wielkich Smialach. (S

261-280)

PIERŚCIEŃ [Ring] -» Jedyny Pierścień. (S 259, 271-280)

PIERŚCIEŃ BARAHERA [Ring of Barahir] Pierścień elfów wykonany przez

Noldorów w Valinorze i przekazany przez Finroda Barahirowi podczas Dagor Bragollach

jako rękojmia pomocy, jakiej zobowiązywał się udzielać jemu i jego rodowi. Gdy Barahir

zginął w Dorthonionie, orkowie odrąbali mu rękę z pierścieniem, by ją okazać na dowód jego

śmierci, jednak Beren, podejmując wielkie ryzyko, odzyskał zarówno rękę, jak i pierścień.

Udał się on z nim do Nargothrondu podczas poszukiwania Silmarila, a Finrod dopełnił swego

ślubowania, oddając życie za Berena w lochach Minas Tirith.

Pierścień został w nieznany sposób przechowany przez pozostałą część Pierwszej Ery,

zapewne przez Diora i Elwingę, a w Drugiej Erze przeszedł w ręce Wiernych

Numenorejczyków. W Trzeciej Erze stanowił część dziedzictwa Północnego Królestwa. Po

upadku Arthedainu Arvedui przekazał go wodzowi Lossothów, od których później go

wykupiono. W późniejszym okresie przechowywany był w Rivendell.

Pierścień wyobrażał dwa węże o szmaragdowych oczach, pożerające się nawzajem; na

ich głowach wspierała się korona ze złotych kwiatów.

Zwano go także pierścieniem Felagunda. (III 294, 307, 334, S155,158)

PIERŚCIEŃ ISENGARDU [Ring of Isengard] -> Isengard. (II151, 190)

PIERŚCIEŃ OGNIA [Ring of Fire] -> Narya. (III 330, S 263, 275, 280)

PIERŚCIEŃ RZĄDZĄCY [Ruling Ring] -> Jedyny Pierścień. (S 266, 267)

PIERŚCIEŃ Z DIAMENTEM [Ring of Adamant] -> Nenya. (S 266, 275)

PIERŚCIEŃ Z SZAFIREM [Ring of Sapphire] -> Vilya. (S 266, 274)

PIERWORODNE DZIECI ILUVATARA [Firstborn of Iluvatar] -> Elfy, zwłaszcza

Eldarowie. (S 16, 38, 40, 43, 47-56, 61,100, 142, 197, 219, 232, 246, 264, 274)

PIERWSZA BITWA U BRODÓW NA ISENIE [First Battle of the Fords of Isen] -

> Bitwy u Brodów na Isenie. (III 337)

PIERWSZA DYNASTIA [First Line] Pierwszych dziewięciu królów Rohanu.

Pierwsza Dynastia rozpoczęła się od Eorla, a godność królewska przechodziła z ojca na syna.

Ostatnim królem tej dynastii był Heim, którego następcą został siostrzeniec, gdyż jego

synowie zginęli w wojnie z Wulfem. (III 315-316)

PIERWSZA ERA [First Age] Pierwsza z zarejestrowanych er dziejów Śródziemia.

Rozpoczęła się zapewne wraz z ukończeniem Ardy lub z przebudzeniem Elfów. Jej wczesne

dzieje, oprócz Bitwy Potęg i Wielkiej Wędrówki, są mało znane, gdyż większość Eldarów

przebywała na Zachodzie, a inne rasy zachowały niewiele relacji. Wydaje się też, że do

wzejścia Księżyca i Słońca w Śródziemiu nie istniała rachuba lat.

Były to czasy Eldarów i Morgotha. Zakończyły się one Bitwami oBeleriand oraz

Wielką Bitwą, w której Morgoth został wyrzucony z Ea.

Zwana także Starszymi Dniami, Najstarszymi Dniami i Dawnymi Dniami.

Próbę zestawienia chronologii Pierwszej Ery zawiera Dodatek I do tej Encyklopedii.

(I 289, III 285, 318, S 7)

PIERWSZA WOJNA [First War] Pierwszy konflikt w Ea między Valarami a

Melkorem, w którym ten przeszkadzał ukończeniu Ardy, dopóki nie uciekł przed Tulkasem.

Ostatecznie Arda została umocniona, jednak pierwotne plany musiały być zmienione. (S 35)

PIERWSZY DZIEŃ [First Day] Czas pierwszego kwitnienia i więdnięcia Dwóch

Drzew. (S 38)

PIERWSZY ODDZIAŁ WSCHODNIEJ ĆWIARTKI [First Eastfarthing Troop] ->

Policja. (III 254)

PIERWSZY POZIOM [First Deep] Poziom Khazad-dumu tuż poniżej Wielkiej

Bramy. (I 310-311)

PIERWSZY RÓD EDAINÓW [First House of Edain] Ród Beora, pierwsza grupa

Edainów, która wkroczyła do Beleriandu. Jej członkowie przez jakiś czas mieszkali w

Ossiriandzie, następnie zaś w Estoladzie, ostatecznie jednak sprzymierzyli się z rodem

Finarfina i osiedlili w Dorthonionie, głównie w Ladros. Jednak część z nich, pod wodzą

Berega, odmówiła udziału w Bitwach

0 Beleriand i wywędrowała z Beleriandu na południe.

1 Pierwszy Ród został zdziesiątkowany podczas Dagor Bragollach i po niej.

Większość ocalałych z pierwszego ataku obrony odwrotu Finroda przez Barahira uciekła do

Hithlumu, gdzie zmieszała się z Trzecim Rodem. Garstka wojowników pod wodzą Barahira

pozostała w Dorthonionie jako banici; przeżył tylko Beren. Resztki kobiet i dzieci rodu,

prowadzone przez Emeldirę, uciekły z Dorthonionu i zmieszały się z innymi rodami.

Ludzie z Pierwszego Rodu byli ciemnowłosi i szaroocy. Duchowo byli bliscy

Noldorom; mieli zręczne ręce i rozważne umysły. Zwani także rodem Beora. (S 134, 137,

142, 148, 152)

PIERWSZY SZERYF [First Shirriff] Urząd i tytuł burmistrza Michel Delving jako

szefa Policji. (I 22)

PIEŚNI WIEDZY [Rhymes of Lore] Wiersze mające pomagać w zachowaniu wiedzy

o różnych wydarzeniach z przeszłości. Ludzie, elfy, hobbici, a zapewne także inne rasy miały

takie pieśni. -» Długi spis entów może być przykładem jednej z nich. (II190)

PIEŚŃ O NIMRODEL [Lay of Nimrodel] Jedna z wielu ułożonych przez Elfów

Leśnych i ludzi pieśni, których bohaterami są Nimrodel i Amroth, mówiąca też o wczesnych

dniach Lórien. (I 321-323)

PIEŚŃ O TINUVIEL [Lay of Luthien] Zapewne Ballada o Leithian lub pieśń

przetłumaczona i zaśpiewana przez Aragorna. (1187-189)

PIEŚŃ O UPADKU GONDOLINU [Fall of Gondolin, The] Relacja

oszturmie i zniszczeniu Gondolinu oraz bohaterskich czynach jego obrońców. (S 226)

PIEŚŃ POŻEGNANIA [Song of Parting] Pieśń, której tylko fragment został

przetłumaczony, ułożona przez Berena, gdy zdążał do Angbandu na poszukiwania Silmarila.

Myślał, że opuszcza Luthien i zmierza ku śmierci, lecz Luthien i Huan usłyszeli jego śpiew i

przybyli do niego. (S 168)

PINCUP Wieś w Południowej Ćwiartce, w Kraju Zielonych Wzgórz. (I 30)

PINNATH GELIN (sind. «zbocza zielone») Wzgórza w południowo-zachodnim

Gondorze, na północ od Anfalas.

W Westronie zwane Zielonymi Wzgórzami. (III 38, 56, 112, 220)

PIPPIN -» Peregrin Took. (I 53, 75)

PISARZE KRÓLEWSCY [King’s Writers] Skrybowie królów Gondoru. (I 26)

PLAC FONTANNY [Court of the Fountain] Plac w twierdzy Minas Tirith, na którym

była fontanna, w centrum której stało Białe Drzewo (lub Martwe Drzewo). (III 20)

PLACKI BEORNA [Honeycakes of Beorn] Smaczne pożywienie podróżne,

przygotowywane przez Beorna. Podobnie jak kramy, placki były bardzo odżywcze i mogły

być długo przechowywane. Zwane też miodowymi ciasteczkami Beorna. (I 349, H 102)

PLEMIĘ DURINA [Durińs Folk] Najstarszy i największy z siedmiu rodów

krasnoludzkich, potomkowie Durina I. Ojczystą siedzibą rodu był Khazad-dum, a krasnoludy

plemienia Durina brały niewielki udział w Bitwach o Beleriand. Byli oni bardziej przyjaźni w

stosunku do elfów niż większość krasnoludów, a w Drugiej Erze wiele zyskali dzięki

kontaktom z Noldorami z Eregionu. Walczyli przeciw Sauronowi w siłach Ostatniego

Sojuszu.

W Trzeciej Erze plemię Durina żyło w Khazad-dumie przez prawie 2000 lat, bogacąc

się dzięki zasobom swych kopalni, zwłaszcza mithrilu. Przetrwało wszelkie ataki z zewnątrz,

jednak zostało wyparte z Khazad-dumu po przebudzeniu Balroga w 1980 roku. Stało się

wówczas ludem rozproszonym i wędrownym, osiadając w różnych miejscach w Ered Mithrin

oraz w Ereborze, skąd zostało wypędzone przez smoki. Około 2800 roku należały do niego

jedynie nędzne kopalnie w Ered Luin i Żelaznych Wzgórzach. W 2790 roku Thrór próbował

wrócić do Khazad-dumu, jednak zginął z rąk orków, które tam żyły. Jego syn, Thrain,

szukając zemsty, rozpoczął wojnę krasnoludów z orkami (2793-2799), w której plemię

Durina odegrało główną rolę.

W 2941 roku Thorin II powrócił do Ereboru i plemię Durina ponownie miało swój

dom i mogło się bogacić. Wprawdzie próba zajęcia Khazad-dumu przez Balina w 2989 roku

nie powiodła się, ale śmierć Balroga i klęska Saurona w Wojnie o Pierścień umożliwiła

ponowne objęcie Khazad-dumu przez plemię Durina w Czwartej Erze.

Plemię Durina było rządzone przez -» królów plemienia Durina, dziedziców Durina.

Ponieważ królowie ci posiadali ostatni i największy z Siedmiu Pierścieni, oni i ich lud byli w

Trzeciej Erze przedmiotem szczególnej nienawiści Saurona.

Zwane także Długobrodymi, gdyż wielu krasnoludów z plemienia Durina miało długie

brody, często splecione i rozwidlone. (III 318-327)

PLEMIONA GÓRSKIE [Hill-men] Zły lud żyjący zapewne na wrzosowiskach

Ettenmoors lub w zachodniej części Gór Mglistych, w pobliżu Klina, sprzymierzony z

Angmarem. Około 1350 roku plemiona górskie przejęły kontrolę nad Rhudaurem i wraz z

siłami Angmaru walczyły z Arthedainem i Cardolanem aż do upadku Angmaru w 1975 roku,

kiedy to zostały zapewne wyniszczone łub rozproszone. (III 292)

PŁOMIEŃ ANORU [Flame of Anor] Moc, którą władał Gandalf; być może aluzja do

białego światła Słońca jako symbolu Tajemnego Ognia. (I 312-313)

PŁOMIEŃ Z UDUNU [Flame of Udun] Ogień Balroga.

Także -> Udun. (I 313)

POCHODNIA WESTERNESSE [Flammifer of Westernesse] -> Earendil jako

gwiazda, zwany tak, gdyż prowadził Edainów do Numenoru. (I 227)

POCZMISTRZ [Postmaster] Urząd i tytuł burmistrza Michel Delving jako szefa

Poczty. (I 22)

POCZTA [Messenger Service] Poczta Shire, kierowana przez burmistrza jako

najwyższego poczmistrza. (I 22, 38)

POD KRZAKIEM BLUSZCZU [Ivy Bush, The] Gospoda przy drodze w Bywater,

odwiedzana przez hobbitów z Bywater i Hobbitonu. (III 252)

POD PAGÓRKIEM [Under-Hill] Miejsce w Hobbitonie, gdzie znajdowały się nory,

które, jak Bag End, były wydrążone w Pagórku (Wzgórzu). (H 12)

POD PŁYWĄJĄCĄ KŁODĄ [Floating Log, The] Dobra gospoda we Frogmorton,

zamknięta podczas Wojny o Pierścień przez ludzi Sharkeya. (III 252)

POD ROZBRYKANYM KUCYKIEM [Prancing Pony, The] Gospoda w Bree, od

wielu pokoleń prowadzona przez rodzinę Butterburów. W czasach Wojny o Pierścień jej

właścicielem był Barliman Butterbur. Tu narodziła się i rozwinęła sztuka palenia fajkowego

ziela, a w pomyślnych czasach była jednym z głównych ośrodków wymiany wiadomości w

Eriadorze. (I 20, 147, 149)

POD ZIELONYM SMOKIEM [Green Dragon] Gospoda w Bywater, po

hobbitońskiej stronie wsi, odwiedzana przez hobbitów z obu wsi. (I 55, 74, III 255)

POD ZŁOTYM OKONIEM [Golden Perch] Gospoda w Stock; w czasach Wojny o

Pierścień podawano tu najlepsze piwo we Wschodniej Ćwiartce. (I 93, 97)

PODRÓŻNICY [Travellers] Miano nadane Frodowi, Samowi, Merry’emu i

Pippinowi przez hobbitów z Shire po ich powrocie z Wojny o Pierścień. (III 255, 273)

PODSTAWOWE PRAWA [Rules, The] Prawa Shire ustanowione przez królów

Arthedainu. Przestrzegano ich dobrowolnie, były bowiem starożytne i sprawiedliwe. Podczas

rządów Lotha i Sarumana w Shire w 3019 roku Trzeciej Ery liczba przepisów wzrosła i

przekształciły się one w narzędzie ucisku. (I 21)

PODZIEMIA [Underworld] Piekło, w opozycji do Śródziemia i Krain Nadniebnych.

W sindarinie zwane Udunem. (III 9, 92)

POGRANICZNICY [Bounders] Straż pograniczna Shire, część policji. Zawracali

niepożądane osoby i odpędzali zwierzęta, strażując na granicach Shire. Ich liczba zmieniała

się stosownie do potrzeb. (I 22)

POKÓJ ARDY [Peace of Arda] Trzy wieki Uwięzienia Melkora, od pojmania go po

Bitwie Potęg do zatrucia przezeń Dwóch Drzew. Pokój Ardy ściśle odpowiada Pełni Valinoru

i -» Snowi Yavanny. (S 46-64)

POLA CELEBRANTU [Fields of Celebrant] Łąki między Limlight a Srebrną Żyłą,

miejsce Bitwy na Polach Celebrantu (2510 rok Trzeciej Ery). (II111, III 229)

POLA CORMALLEN [Fields of Cormallen] (quen. «krąg-złoty») Miejsce w

północnym Ithilien, w pobliżu Henneth Annim. Miały tam miejsce uroczystości z okazji

upadku Saurona.

Nazwa ta pochodziła od rosnących tam drzew culumalda, była też jednak stosowna do

uroczystości, możliwej dzięki zniszczeniu Jedynego (złotego) Pierścienia. (III 211)

POLANA OGNISKA [Bonfire Glade] Polana w Starym Lesie, gdzie hobbici z

Bucklandu jakiś czas przed Wojną o Pierścień spalili wiele drzew podczas ataku Lasu na

Buckland. Nie wyrosło tam już żadne drzewo, było jednak mnóstwo traw, ziół, pokrzyw i

podobnej roślinności. (I 113)

POLOWANIE NA WILKA [Hunting of the Wolf] Wydarzenie wieńczące

poszukiwanie Silmarila, w którym oddział dowodzony przez Thingola, Berena, Mablunga,

Belega i Huana tropił Carcharotha, pustoszącego dolinę Esgalduiny. Podczas łowów zginęli

Beren, Huan i Carcharoth, odzyskano jednak Silmaril, wydobyty z wnętrzności wilka. (S 162-

175)

POŁUDNIE [Sunlands] Nazwa używana w Shire na określenie krain leżących daleko

na południu Śródziemia, z grubsza odpowiadających Haradowi (to określenie jest równie

niejasne). (II 105, 132, 233)

POŁUDNIOWA ARMIA GONDORU [Southern Army of Gondor] Jedna z dwóch

armii Gondoru w dniach jego największej potęgi. Południowa Armia walczyła głównie w

Haradzie, a w 1944 roku Trzeciej Ery wzmocniła Północną Armię. (III 299, 338)

POŁUDNIOWA ĆWIARTKA [Southfarthing] Jedna z czterech Ćwiartek Shire,

najcieplejsza i położona najdalej na południe. Uprawiano tu fajkowe ziele. Południowa

Ćwiartka jako pierwszy obszar Shire dostała się pod kontrolę Lotha Sackville-Bagginsa, a

Saruman utrzymywał tu agentów już w 2953 roku Trzeciej Ery. (121, 49, II168, III 244)

POŁUDNIOWA ŚCIEŻKA [South Lane] Droga w Shire prowadząca z Bywater na

południe. Podczas Wojny o Pierścień przy Południowej Ścieżce mieszkali Cottonowie. (III

258)

POŁUDNIOWE ITHIIJFN [South Ithilien] Część Ithilien położona na południe od

Morgulduiny. (III 399)

POŁUDNIOWE KRÓLESTWO [South ICingdom] -> Gondor, w odróżnieniu od

Arnoru. Zwane też Królestwem Południa. (III 68, 112, 300, S 268, 269, 272)

POŁUDNIOWE WZGÓRZA [South Downs] Ponure, częściowo zalesione wzgórza

leżące na południe od Wschodniego Gościńca między Bree i Mitheithel. (II 8)

POŁUDNIOWY GOŚCINIEC [South Road] Jedna z głównych dróg Gondoru

biegnąca od Minas Tirith do Pelargiru, przecinająca Erui w miejscu Przeprawy przez Erui. (III

399)

PONIEDZIAŁEK [Monday] -> Monendei. (III 353)

POROŚ (sind.) Rzeka płynąca z południowej części Ephel Duath i wpadająca do

Anduiny tuż powyżej jej delty. Stanowiła południową granicę Ithilien. Droga do Haradu

przecinała ją, tworząc Przeprawę przez Poroś, która była terenem ważnej bitwy z

Haradrimami w 2885 roku Trzeciej Ery. (III 399)

POSPOLITE RUSZENIE [Hobbitry-in-arms] Powszechna mobilizacja

mieszkańców Shire, ogłaszana jedynie w razie zagrożenia i dowodzona przez thana. Ponieważ

zagrożenie nie zdarzało się często, mobilizacja także nie była czymś zwyczajnym.

Hobbitry-in-arms było przypuszczalnie tym samym lub czymś podobnym, co Shire-

muster. (III 262-267)

POTĘGI [Mighty] Valarowie. (S 50, 63, 98, 99)

POTĘGI ŚWIATA, POTĘGI ARDY [Powers of Arda, Powers of the World] ->

Valarowie. (S 17, 24, 51)

POIT Nazwisko hobbickie, wymienione w wierszu Sama Gamgee Perry Winkle.

Występujący w nim „wójt Pott” był burmistrzem Michel Delving. (TB 163)

POWIERNICY TRZECH PIERŚCIENI [Keepers of the Three Rings] Eldarowie

władający Pierścieniami Władzy elfów. Na początku Gil-galadowi powierzono pierścień

Vilya, Cirdanowi - Narya, a Galadrieli - Nenya. Jakiś czas przed śmiercią Gil-galad przekazał

swój pierścień Elrondowi, a po przybyciu Istarich do Śródziemia Cirdan dał Naryę

Gandalfowi. Pod koniec Trzeciego Wieku Ostatnia Wyprawa Powierników zabrała

Pierścienie za Morze.

Zwani także Powiernikami Pierścieni i Trójką Powierników. (III 279, 280, 341)

POWROŹNIK GAMGEE [Roper Gamgee] -> Hobson Gamgee. (III 347)

POZACZASOWE PRZESTRZENIE [Timeless Halls] Siedziba Ilûvatara i

Ainurów, w odróżnieniu od Bezczasowej Pustki oraz -» Eâ. Pozaczasowe Przestrzenie nie

mają granic, rozciągając się od Otchłani po Firmament. (S 18)

POŻEGNALNE PRZYJĘCIE [Farewell Party] Urodzinowe przyjęcie wydane w

Urodzinowym Ogrodzie 22 września 3001 roku Trzeciej Ery, z okazji sto jedenastych urodzin

Bilba oraz pełno - letności Froda. Było bardzo okazałe (na odbywający się w jego trakcie

specjalny rodzinny bankiet zaproszono 144 wybranych gości), z ogromną ilością jedzenia,

fajerwerkami Gandalfa oraz prezentami pochodzącymi nawet z Ereboru. Pod koniec bankietu

Bilbo nałożył Jedyny Pierścień i nigdy więcej nie widziano go w Shire. (I 33-47)

PÓŁELFY [Half-elven] -» Peredhil. (S 211, 238, 252)

PÓŁMROK [Twilight] Prawdopodobnie ten okres podczas Snu Yavanny, kiedy

Morgoth tworzył istoty (takie jak trolle), by żyiy w ciemności. (III 376)

PÓŁNOCNA ARMIA GONDORU [Northern Army of Gondor] Jedna z dwóch

armii Gondoru w dniach jego największej potęgi. Toczyła walki na północ i wschód od Minas

Tirith, głównie przeciw Easterlingom.

Także -> Południowa Armia Gondoru. (III 299)

PÓŁNOCNA BRAMA [North-gate] -> Brama Bucklandu. (I 109, 110, 174)

PÓŁNOCNA ĆWIARTKA [Nortfarthing, Nort Farthing] Jedna z czterech Ćwiartek

Shire; tu uprawiano jęczmień na piwo dla całego Shire. Jedynie tu w Shire śnieg był zwykłym

zjawiskiem. Północna Ćwiartka była także miejscem polowań. Gleby tamtejsze były raczej

kamieniste. (I 21, 55, 275, II 240, W 186)

PÓŁNOCNA GRANICA [Northern Fences] Północna granica -> Lórien. Zwana

także północnym skrajem i północnym pograniczem. (I 320, 327, 331, 337, 339, 350)

PÓŁNOCNA MROCZNA PUSZCZA [Northern Mirkwood] -> Leśne Królestwo. (I

231)

PÓŁNOCNE BAGNA [North Moors] Bagna w Północnej Ćwiartce. W 3001 roku

Trzeciej Ery Halfast z Overhill widział tam enta. (I 55, 56)

PÓŁNOCNE mm JEN [North Ithilien] Część Ithilien na północ od Morgulduiny. (III

399)

PÓŁNOCNE KRAJE [Northerland] Dla Boromira: Eriador. Być może wszystkie

kraje na północ od Rohanu. (I 149, 322, 353)

PÓŁNOCNE KRÓLESTWO [North Kingdom, North-kingdom] Północne

Królestwo Dunedainów, zarówno Amor, jak i Arthedain. Zwane też Królestwem Północnym i

Królestwem Północy. (116, 181, 196, III 290-295)

PÓŁNOCNE POGRANICZE [North March] Obszar wokół Rauros, północna

granica Gondoru w czasach Wojny o Pierścień. (II42)

PÓŁNOCNE SCHODY [North Stairs] Ścieżka transportowa, łącząca południowy

kraniec Nen Hithoel i podnóża Rauros, wykonana przez Gondor na początku Trzeciej Ery. (I

367)

PÓŁNOCNE WZGÓRZA [North Downs] Wysokie wzgórza w Amorze, około 150

mil na północny wschód od Shire. Tam znajdował się Fornost. (I 235, III 246)

PÓŁNOCNI TOOKOWIE [North-tooks] Gałąź rodziny Tooków żyjąca w Long

Cleeve. Byli potomkami Bandobrasa Tooka. (III 345)

PÓŁNOCNY GOŚCINIEC [North-way] Jest to oczywiście inna nazwa Zachodniego

Gościńca. Wszystko zależy od tego, gdzie się stoi. (III 142)

PÓŁNOCNY ŚWIAT [Northern World] Termin, określający ogólnie znane obszary

Śródziemia. (I 189, 412, II144)

PÓŁORKOWIE [Half-orcs] Słudzy Sarumana, wykorzystywani przezeń jako

szpiedzy i żołnierze. Wydaje się, że byli produktem krzyżowania ludzi i orków. Wysocy jak

ludzie, mieli jednak ziemistą cerę i skośne oczy. Ludzie Naczelnika byli półorkami.

Półorkowie byli czymś innym niż Uruk-hai. (III 258)

PÓŹNIEJSZE CZASY [Later Ages] Ery, które nastąpiły w Śródziemiu po Trzeciej

Erze. (S 29)

PRADAWNA MOWA [Ancient Speech, Ancient Tongue] -> Quenya. (I 87)

PRASTARE CIEMNOŚCI [Ancient Darkness] -> Pustka. (S 252)

PRASTARY ZACHÓD [Ancient West] Określenie -> Amanu w Trzeciej Erze, po

usunięciu go poza granice Ardy. (S 260)

PRAWDZIWE SREBRO [True-silver] Mithril. (1226, 301, 318)

PROM BUCKLEBURY [Bucklebury Ferry] Prom przez Brandywinę między

Bucklebury a Marish. Był samoobsługowy, a łódź trzymano na wschodnim brzegu rzeki. (I

79, 93-95, 102)

PROROCTWO PÓŁNOCY [Prophecy of the North] -> Przeznaczenie Noldorów. (S

305)

PROSTA DROGA [Straight Road, Straight Way] Szlak, po którym Eldarowie

żeglowali do Amanu po tym, jak zostai on usunięty poza Kręgi Światła. Wybrane statki

opuszczały w jakiś sposób zakrzywione Morze, lecz unosiły się na wodzie, aż docierały do

Tol Eressei i wybrzeży Eldamaru. Jest powiedziane, że czasami na Prostą Drogę wpływali

przez przypadek śmiertelni żeglarze. (S 260)

PROSTE SCHODY [Straight Stair] Pierwszy odcinek schodów na podejściu od

Imlad Morgul do Cirith Ungol. Proste Schody były długim, stromym ciągiem starych stopni,

często pokruszonych lub popękanych, z biegnącym po obu stronach murem. (II 296)

PROUDFOOT BODO (ok. 2900 TE) Hobbit z Shire, mąż Lindy Baggins i ojciec

Oda Proudfoota. (III 344)

PROUDFOOT LINDA (2862-2963 TE) Hobbitka z Shire, czwarte dziecko a druga

córka Munga Bagginsa. Wyszła za Boda Proudfoota i urodziła co najmniej jedno dziecko. (III

344)

PROUDFOOT ODO (2904-3005 TE) Hobbit z Shire, syn Boda Proudfoota i Lindy

Baggins. Był gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (I 42, 51, III 344)

PROUDFOOT OLO (2946 TE-15 CE) Hobbit z Shire, syn Oda Proudfoota. Był

gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 344)

PROUDFOOT SANCHO (ur. 2990 TE) Hobbit z Shire, syn Ola Proudfoota. Był

gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa, po którym został przyłapany w Bag End

na szukaniu skarbów. (151)

PROUDFOOTOWIE [Proudfoot] Rodzina hobbitów z Shire, zapewne zamożna. (I

40, 42, 51)

PRZEDWIECZNY ŚWIAT [Ancient World] Tak określał świat Pierwszej Ery

Aragorn. (I 336)

PRZEKLĘCI PRZEZ SIEBIE SAMYCH [Self-cursed] Nazwa nadana -> ludziom

przez Eldarów. (S 98)

PRZEKLĘTE LATA [Accursed Years] -> Czarne Lata. (III 54)

PRZEKŁADY Z ELFICKIEGO [Translations from the Elvish] Księga z legendami

spisana przez Bilba Bagginsa między 3003 a 3018 rokiem Trzeciej Ery w Rivendeil, w której

zamieścił wszystkie legendy elfów oraz całą historię Pierwszej Ery, jakie udało mu się

wydobyć ze źródeł żywych czy pisanych. Spisane w westronie Przekłady składały się na

trzytomową Czerwoną Księgę Marchii Zachodniej i zawierały prawdopodobnie Ainulindalë,

Valaquenta oraz Quenta Silmarillion. (I 26)

PRZEŁĘCZ CZERWONEGO ROGU [Redhorn Pass] -> Brama Czerwonego

Rogu. (III 294)

PRZEŁĘCZ MORGULU [Morgul Pass] Przełęcz przez Ephel Düath, łącząca Minas

Morgul z Mordorem.

Zwana także Bezimienną Przełęczą. (III 158)

PRZEŁOM SIRIONU [Pass of Sirion] Wąska dolina, którą Sirion przeciskał się

między Ered Wethrin a Echoriath. Stanowiła główne wejście do Beleriandu Zachodniego z

Ard-Galen i była strzeżona przez wieżę Minas Tirith na Toi Sirion; dalej na północ dobrą

pozycję obronną stanowiły moczary Serech. Często atakowany przez Morgotha, Przełom

Sirionu był utrzymywany przez Noldorów z Nargothrondu do 457 roku Pierwszej Ery, gdy

Sauron zdobył Minas Tirith. Po tym, jak Sauron został wypędzony przez Luthien i Huana w

466 lub 467 roku, Przełom Sirionu nie był już stale broniony.

Strome ściany tej doliny porastały sosny, a gleby na jej dnie były żyzne. (S 109, 168,

181, 199)

PRZEPRAWA NA TEIGUNIE [Crossings of Teiglin] Bród w Brethilu na drodze z

Nargothrondu do Beleriandu Wschodniego i do Przełomu Sirionu, najwidoczniej jedyne

miejsce, w którym można było sforsować Teiglin. Mając wielkie znaczenie strategiczne dla

obrony Nargothrondu, bród był strzeżony przez Haladinów, a przez kilka lat - przez Türina.

Był miejscem licznych bitew między Haladinami a orkami. (S 116, 141)

PRZEWĘŻENIE [Narrows] Kraina w południowej części Mrocznej Puszczy, gdzie

jej zachodnia i wschodnia granica zbliżały się do siebie, tworząc przewężenie. W Czwartej

Erze stanowiła północną granicę Wschodniego Lórien.

PRZEZNACZENIE NOLDORÓW [Doom of the Noldor] Cierpienie, zniszczenie i

utrata jedności przepowiedziana przez Mandosa Wygnańcom, zwłaszcza rodowi Feanora oraz

tym Sindarom i Edainom, którzy zostaną wplątani w ich daremne próby odzyskania Silmarili.

Klątwa ta była następstwem nieposłuszeństwa Noldorów wobec woli Valarow oraz

Bratobójstwa, które zbrukało Aman. Mocą tego przeznaczenia synowie Feanora stali się

zdradzieccy, podstępni i aroganccy. Następstwa skalania dusz Noldorów ukazuje spalenie

statków w Losgarze, nieufność Thingola wobec rodu Feanora, a także śmierć Finroda i Diora.

Obwieszczone przez Mandosa, gdy Wygnańcy dotarli do północnych granic Amanu,

Przeznaczenie Noldorów znane jest także jako Proroctwo Północy, Wyrok Mandosa oraz

Klątwa Mandosa. (S 84, 141, 156, 169)

PRZEZNACZENIE ŚWIATA [Doom of the World] Ustalony los Ea, który może

być zmieniony tylko przez Iluvatara. (S 47, 176, 197,245)

PRZYGODY TOMA BOMBADILA [Adventures of Tom Bombadil, The]

Bucklandzki wiersz o Tomie Bombadilu, prawdopodobnie napisany przed Wojną o Pierścień.

(TB 126-132)

PRZYJACIEL NOLDORÓW [Friend of the Noldor] -> Aule, zwany tak, gdyż

nauczał Noldorów, podzielających jego zainteresowanie materiałami i rzemiosłami. (S 39)

PRZYJACIELE ELFÓW [Elf-friends] Elendili, -» Wierni Numeno - rejczycy. (S

248, 250)

PRZYJACIELE ELFÓW [Elf-friends] Trzy Rody Przyjaciół Elfów, -> Edainów.

Był to także tytuł lub przydomek nadawany przez elfów tym członkom innych ras, którzy im

pomogli lub ich lubili. Byli wśród nich między innymi Hador, Hurin, Beren, Turin, Bilbo i

Frodo. (187, 90,125, II267, H 46, 54, S 138,139, 249, 252, 253)

PRZYSIĘGA EORLA [Oath of Eorl] Przysięga złożona przez Eorla Młodego na

ręce Ciriona, namiestnika Gondoru w 2510 roku Trzeciej

Ery. Zgodnie z nią Eorl i jego następcy mieli wspomagać namiestników Gondoru w

potrzebie, w zamian za co otrzymali Calenardhon. Znakiem takiej potrzeby była, jak się

wydaje, -> Czerwona Strzała. Rohan wielokrotnie w Trzeciej Erze dotrzymywał przysięgi,

zwłaszcza za króla Folcwine’a i namiestnika Turina II (2885 rok) oraz podczas Wojny o

Pierścień. Po tej wojnie Eomer, król Rohanu, odnowił przysięgę przed królem Elessarem. (III

303, 318)

PRZYSIĘGA FEANORA [Oath of Feanor] Wielka i straszna przysięga złożona

przez Feanora i jego synów na początku buntu Noldorów. Przysięgali oni na Iluvatara,

Manwego, Vardę i Taniquetil, przywołując na swe głowy Wieczne Ciemności, jeśli

kiedykolwiek zaniechają pościgu za kimkolwiek, kto skradłby lub ukrył przed nimi Silmarile.

Przysięga sprawiła, że ród Feanora oddał się nienawiści i zemście za wszelką cenę i

spowodowała, że pragnienie Silmarili doprowadzało każdego do złego końca. Przeznaczenie

Noldorów było jedynie praktyczną konsekwencją tej przysięgi.

Wpływ Przysięgi umocnił pychę i popędliwość Feanora i jego synów. Wygnanie

Noldorów, Bratobójstwo, a zapewne także spalenie statków w Losgarze można powiązać z jej

oddziaływaniem, podobnie jak upadek Ligi Maedhrosa oraz zamordowanie Diora, Nimloth,

elfów z Przystani Sirionu oraz straży Eónwego po Wielkiej Bitwie.

Jednakże konsekwencje Przysięgi były daleko szersze. Pożądanie Silmarila przez

Thingola przyniosło w konsekwencji śmierć Finroda z ręki Saurona, a ostatecznie - śmierć

samego Thingola z rąk krasnoludów z Nogrodu. Najwidoczniej Valarowie, mimo ich litości

nad cierpieniami Beleriandu, nie byli w stanie pomóc Noldorom, dopóki Przysięga nie

dopełniła się ostatecznie. (S 80, 84,102-103, 106, 122, 160, 177, 230, 235)

PRZYSTANIE FALAS [Havens of Falas] Brithombar i Eglarest, porty Falathrimów.

Często zwane Przystaniami. (S 57, 91-92, 102, 114, 184)

PRZYSTANIE SIRIONU [Havens of Sirion] Port i twierdza u ujścia Sirionu,

utrzymywany przez żeglarzy Cirdana jako oparcie dla elfów i ludzi uciekających przed

wojskami Morgotha. Wzmiankowane po raz pierwszy po upadku Falas, stały się z czasem

znaczącą

25 - Encyklopedia Śródziemia wspólnotą, na pozór tolerowaną przez Morgotha.

W szóstym stuleciu władcą Przystani byl Earendil, a jego poddanymi byli głównie elfy z

Gondolinu i Doriath. Pod koniec Pierwszej Ery Przystanie zostały zaatakowane i zniszczone

przez synów Feanora, poszukujących Silmarila Elwingi. (S 222, 235)

PRZYSTAŃ [Haven] -> Alqualonde. (S 82-85, 99, 106)

PRZYSTAŃ EI.DARÓW [Haven of the Eldar] ‘->■ Alqualonde. (Ill 287)

PRZYWILEJ CZŁOWIEKA [Gift of Men] Specjalne przeznaczenie ludzi, nałożone

na nich przy stworzeniu przez Iluvatara, zgodnie z którym ich pragnienia i losy rozciągają się

poza Ainulindale. Umierając w Ardzie, ludzie idą do Siedzib Mandosa, lecz następnie

odchodzą ku nieznanemu przeznaczeniu poza Kręgami Świata. Zatem, inaczej niż elfy, ludzie

na obszarze Ea starzeją się i umierają w sposób ostateczny, ale ta śmierć jest dla nich drogą

do osiągnięcia większej wolności.

W Drugiej i Trzeciej Erze to błogosławieństwo było często odbierane jako

przekleństwo przez tych ludzi, zwłaszcza Numenorejczyków, którzy nie patrzyli dalej niż ich

życie na Ardzie. Stąd też było ono zwane Przekleństwem Ludzi. Zwane także Darem

Iluvatara. (III 287, S 142)

PUDDIFOOTOWIE [Puddifoot] Rodzina hobbitów; co najmniej jedna jej gałąź żyła

w Stock w czasach Wojny o Pierścień. (I 96)

PUKELE [Pukel-men] Imię nadane przez Rohirrimów groteskowym posągom przy

drodze z Edoras do Dunharrow, wykutym na początku Drugiej Ery przez Ludzi z Gór. (III 60)

PULPET [Fatty Lumpkin] (WoP) Kuc Toma Bombadila. (1143)

PUSTAĆ MORANNONU [Desolation of Morannon] Cuchnący, zapylony obszar

między Morannonem a Dagorlad, splądrowany przez sługi Saurona, zryty jamami i pokryty

kopcami żużlu. (III 11, 147)

PUSTKA [Void] Nieobecność Iluvatara i Niezniszczalnego Płomienia. Po Pustce

błąkał się Melkor w poszukiwaniu Płomienia (oczywiście na próżno), w Pustce była też

osadzona Ea, nie stanowiąc jednak jej części.

Zwana także Zewnętrzną Otchłanią, Bezczasową Otchłanią (w odróżnieniu od

Pozaczasowych Przestrzeni oraz Czasu Ea), Wiecznymi Ciemnościami, Prastarymi

Ciemnościami oraz, być może, nicością (III 92) i Zewnętrzem. (S 14-17, 23)

PUSTKOWIA [Empty lands] Obszary wschodniego Śródziemia, przekształcone w

Odmianie Świata. (S 258)

PUSTKOWIE [Waste] Być może kraina spustoszona przez Smauga. (H 148)

PUSTKOWIE PÓŁNOCNE [Northern Waste] Kraje na północ od Gór Mglistych i

Ered Mithrin. Zwane też Północnymi Pustkami. Także -» Forodwaith. (I 340, II 8-9)

Q

QUELLË (quen. «przekwitanie») Czwarta pora eldarskiego -> loa, w przybliżeniu

odpowiadająca naszemu październikowi i listopadowi. Jej sindarińską nazwą było firith. Inne

jej nazwy brzmiały lasselanta i narbeleth.

Quelle i lasselanta zostały przyjęte przez ludzi jako określenie końca yâvië i początku

hrivë. (III 349-350)

QTJENDI (quen. «mówiący») -» Elfy. (S 41, 48-50, 66, 100)

QUENTA SILMARILLION (quen. «historia Silmarili») Zwięzła historia początków

Ardy, od stworzenia Latarni Valarôw do Wielkiej Bitwy i wyrzucenia Melkora poza Mury

Świata pod koniec Pierwszej Ery Śródziemia. Stanowiąc kompilację relacji Eldarów z

Beleriandu, Quenta Silmarillion skupiała się na buncie Noldorów i Wojnie o Wielkie

Klejnoty. Duży nacisk położono w niej na wielkie czyny Edainów, jednak głównym tematem

opowieści, jak na to wskazuje tytuł, jest tragedia spowodowana splugawieniem przez Melkora

Dwóch Drzew oraz Silmarili, największych dzieł Valarôw i Dzieci Ilûvatara.

Quenta Silmarillion stanowiła niewątpliwie część Przekładów z elfickiego Bilba,

zachowanych w Czerwonej Księdze Marchii Zachodniej. Ściśle związanymi z nią utworami

były Ainulindalë i Valaquenta. (S 33)

QUENYA (quen. mowa) Język Eldarów z Valinoru, prawdopodobnie najbliższy

językowi, którym pierwsi Quendi mówili nad Cuiviénen. Proces powolnych zmian w

Nieśmiertelnych Krajach i Śródziemiu doprowadził do istotnych zmian fonologicznych, w

tym uproszczenia występujących przed akcentem „mb” i „nd”

*

do „m” i „n”, oraz zmianę „th”, „z”, początkowego „ch”, „w”, „ng” i „ngw” w „s”,

„r”, „h”, „v”, „n” i „nw”. Słownictwo zostało wzbogacone zapożyczeniami z języka Valarów.

Na Zachodzie quenya Telerich z Tol Eresséi rozwinęła się w dialekt, odrębny od

języka Noldorów i Vanyarów w Amanie. W śmiertelnych krajach językiem tym mówili

noldorscy Wygnańcy; zaszło wówczas kilka drugorzędnych zmian, proces zmian został

jednak zahamowany, gdy język ten, jako mowa Bratobójców, został zakazany. Quenya stała

się wówczas językiem ksiąg, kochanym przez Noldorów, Edainów, którzy ją poznali, oraz

Entów; nie używano jej jednak publicznie. Quenya pozostała językiem wiedzy także wśród

Dúnedainów, a w późniejszych czasach używanie jej było oznaką szacunku i sympatii do

Eldarów.

Quenya była pięknym językiem, jej płynne sylaby odpowiadały potrzebom poezji i

pieśni. Przykłady quenya to utwór Namarié, nazwy znaków tengwaru (wynalezionego, by

zapisywać ten język), określenia kalendarzowe, imiona królewskie w Númenorze (sprzed

czasów upadku), Arnorze i Gondorze, niektóre słowa wypowiedziane przez Drzewca, a także

wiele imion Ainurów i Eldarów.

Zwana także Starodawną Mową, Starodawnym Językiem, Szlachetnym Językiem

Zachodu, eldarskim, językiem Elfów Wysokiego Rodu oraz mową Valinoru. (III 364-366,

372)

QUESSE (quen. pióro) Nazwa tengwy q (nr 4), pierwotnie mającej wartość „kw”. (III

361-365)

QUESSETÉMA (quen. «lew-seria») Wargowa seria tengwaru, w zapisie quenya -

seria IV. Jej pierwsze cztery litery często oznaczały „kw”, „gw”, „khw” lub „hw” oraz „ghw”

lub „w”; w quenya „kw”, „ngw”, „gw” i „nw”. (III 363)

R

RACHUBA CZASU [Count of Time] Rachuba lat, rozpoczynająca się stworzeniem

Dwóch Drzew i cyklami Lat Drzew Valinoru. (S 38)

RACHUBA KRÓLEWSKA [King’s Reckogning] Kalendarz używany w Numenorze

oraz w zachodnich krajach Śródziemia do około 2100 roku Trzeciej Ery, stanowiący syntezę

systemów Eldarów i Edainów. -» Enquie liczył w nim siedem dni, a -» astar 30. -» Loa

składał się z 12 astari oraz dni dodatkowych, co w sumie dawało 365 dni. Kalendarz roczny

(loa) był następujący: yestare - dzień pierwszy Nawinye - 30 dni Nenime - 30 dni Sulimę - 30

dni Viresse - 30 dni Lótesse - 30 dni Narie - 31 dni

Loende - Dzień Środka Roku Cermie - 31 dni Urime - 30 dni Yavannie - 30 dni

Narquelie - 30 dni Hisime - 30 dni Ringare - 30 dni mettare - ostatni dzień

Rok rozpoczynał się w dniu przesilenia zimowego. W latach przestępnych (każdy

czwarty rok, oprócz ostatniego roku stulecia) loende było zastąpione dwoma enderi. Dalsze

poprawki wprowadzono w konsekwencji powstania -¥ Deficytu.

Około 2100 roku Rachubę Królewską zastąpiono Rachubą Namiestnikowską, przyjętą

we wszystkich krajach Zachodu oprócz Shire (-> Kalendarz Shire). Najpowszechniej

używano nazw miesięcy w quenya, jednak Dunedainowie używali nazw sindarińskich, a

hobbici - pochodzących z języka ludzi.

Także -+ Nowa Rachuba. (III 350-352)

RACHUBA LAT [Reckoning of Years, The] Księga autorstwa Meriadoca

Brandybucka, omawiająca zależności między kalendarzami Shire, Bree, Rivendell, Gondoru i

Rohanu.

RACHUBA NAMIESTNIKOWSKA [Stewards’ Reckoning] Poprawiona Rachuba

Królewska wprowadzona przez namiestnika Mardila około 2100 roku Trzeciej Ery i w końcu

przyjęta na całym obszarze posługującym się westronem z wyjątkiem Shire i Bree. Wszystkie

miesiące miały po 30 dni, a pięć pozostałych dni było świętami. Kalendarz ten różnił się od

Rachuby Królewskiej tylko tym, że tuilere następował po 30 Sulimę, Narie i Cermie miały

po 30 dni, a yaviere następował po 30 Yavannie.

Na początku Czwartej Ery Rachuba Namiestnikowska została zastąpiona ->Nową

Rachubą. (III 350-351)

RACHUBA RIVENDELL [Reckoning of Rivendell] -» Kalendarz Imladris, zwany

tak przez hobbitów z Shire. (III 350)

RADA GONDORU [Council of Gondor] Rada składająca się z najwyższych

dostojników Gondoru, cywilnych i wojskowych, służąca królom i rządzącym namiestnikom

jako ciało doradcze. (III 80, 299)

RADA KRÓLESTWA PÓŁNOCY [Council of the North-Kingdom] Ciało doradcze

królów Arnoru i Arthedainu. W 14 roku Czwartej Ery than i burmistrz Shire oraz Dziedzic

Bucklandu zostali mianowani jej członkami. (III 342)

RADA MĘDRCÓW [Council of the Wise] Każde zgromadzenie -> Mędrców, w

szczególności -» Biała Rada. (I 55, 59, 63, S 276)

RADA U ELRONDA [Council of Elrond] Narada, która odbyła się w Rivendell 25

listopada 3019 roku Trzeciej Ery. Jej celem było omówienie sprawy Pierścieni Władzy, w

szczególności Jedynego

Pierścienia, i znalezienie rozwiązania problemów różnych grup Wolnych Ludów.

Wśród obecnych byli: Elrond, który przewodniczył obradom, Gandalf, Glorfindel, Erestor i

inni doradcy spośród domowników Elronda, Frodo, Bilbo i Sam, który nie był zaproszony,

Glóin i Gimli, wysłannicy krasnoludów z Ereboru, Galdor, reprezentant Cirdana, Legolas,

reprezentant Thranduila, oraz Boro mir, przybyły do Rivendell w poszukiwaniu wyjaśnienia

snu, który przyśnił się jemu i Faramirowi.

Zgromadzeni zapoznali się ze stanem spraw na Zachodzie oraz przygotowaniami

wojennymi Saurona, dowiedzieli się o zdradzie Sarumana i ucieczce Golluma, poznali

historię Pierścienia i prób odzyskania go przez Saurona. Wynikiem Rady była decyzja o

zniszczeniu Pierścienia w Sammath Naur i decyzja Froda o podjęciu misji poszukiwania drogi

do Góry Przeznaczenia. (I 230-259)

RADAGAST (tłum. ludz., olc. 1000-3018 TE) Jeden z Istarich. Mieszkał w

Rhosgobel i był mistrzem wiedzy o roślinach i zwierzętach. Szczególnie przyjaźnił się z

ptakami. Wydaje się, że nie odegrał większej roli podczas Wojny o Pierścień, oprócz tego, że

nieświadomie pomógł Sarumanowi uwięzić Gandalfa - i równie nieświadomie udzielił

pomocy temu drugiemu w ucieczce.

W Bractwie Istarich był Radagastem Brązowym. (1246-248,

250, 262, H 93, S 276, 278, 280, 297)

RADBUG (zm. 3019 TE) Ork z wieży Cirith Ungol. Shagrat wyłupił mu oczy, gdy

ten odmówił wykonywania rozkazów po walce orków z Cirith Ungol z oddziałem Gorbaga z

Minas Morgul. (III 163)

RADHRUIN (sind. «-płomień»?, zm. 460 PE) Adan z Pierwszego Rodu, jeden z 12

towarzyszy Barahira w Dorthonionie. (S 148)

RAGNOR (sind., zm. 460 PE) Adan z Pierwszego Rodu, jeden z 12 towarzyszy

Barahira w Dorthonionie. (S 148)

RAMDAL (sind. «mur-koniec») Wzgórze lub wzgórza w Beleriandzie Wschodnim,

wschodni kraniec Andram. (S 146)

RAMMAS ECHOR (sind. «wielki-mur-krąg») Mury zbudowane wokół Pelennoru

przez namiestnika Ectheliona II po opuszczeniu Ithilien w 2954 roku Trzeciej Ery. W czasach

Wojny o Pierścień byty remontowane, lecz zostały bez trudu zdobyte przez armię Wodza

Nazguli 13 marca 3019 roku.

Także ->■ Forty na Grobli. (III 18, 80, 111)

RANA (quen. «wędrowiec») Imię nadane -» Księżycowi przez Noldorów.

Zwany także Kapryśnikiem. (S 94, 132,172, 181)

RANUGAD (oryg. hob. «zostań-w-domu») -> Hamfast. (III 379)

RATH CELERDAIN (sind. «ulica latarników») Szeroka ulica na piątym poziomie

Minas Tirith, prowadząca do Wielkiej Bramy. Znajdowała się przy niej Stara Gospoda.

Zwana w westronie Ulicą Latarników. (III 35)

RATH DINEN (sind. «milcząca ulica») Główna ulica w świętym miejscu -> Minas

Tirith. (III 90)

RATHLÓRIEL (sind. «droga-złota, złote łoże») Nazwa nadana rzece -> Ascar, gdy

skarb zagarnięty w Doriath przez krasnoludów z Nogrodu zatonął w jej nurcie. (S 117, 221)

RAUROS (sind. «rycząca-piana») Wodospady na Anduinie na południe od Nen

Hithoel, gdzie rzeka spadała z dużej wysokości Emyn Muil. Można je było obejść

Północnymi Schodami, zbudowanymi przez królów Gondoru.

Zwane też Wodogrzmotami Rauros. (I 348, II 21, III 26)

RE (quen. «dzień») Dzień Eldarów, mierzony od zachodu do zachodu Słońca.

Stosowany zapewne także w kalendarzach Dunedainów. (III 349)

REFORMA Z SHIRE [Shire-reform] Reforma kalendarza opracowana i

wprowadzona w Shire około 2700 roku Trzeciej Ery, a w Bree przyjęta nieco później.

Sprawiła ona, że Dzień Środka Roku i Overlithe nie nosiły nazwy dnia tygodnia, dzięki

czemu rok składał się dokładnie z 52 tygodni, a każdej dacie odpowiadał zawsze ten sam

dzień tygodnia. (III 351)

REGION (sind. «kolec, ostrokrzew»?) Gęsta puszcza w Beleriandzie Wschodnim,

położona między rzekami Esgalduiną i Aros na południe od Dor Dinen. Część Noldorów

odpoczywała tu podczas

Wielkiej Wędrówki. Później mieszkało tu wielu Sindarów. Jako część królestwa

Doriath, Region znalazło się wewnątrz Obręczy Meliany. Zwany też lasem Region. (S 54, 92,

128, 219, 220)

REGUŁA BELERIANDU [Mode of Beleriand] Wariant tengwaru, w którym

samogłoski zapisywano odrębnymi literami. Dyftongi zaznaczano przez umieszczenie znaku

tehta wraz z tengwą odpowiadającą „w” lub „y”, lub przez umieszczenie tethy „następujące

y” lub „u” nad samogłoską. Inskrypcja na Zachodniej Bramie Morii ukazuje typowy sposób

użycia Reguły Beleriandu. (I 289-291, III 364-365)

REGUŁA EREBORU [Mode of Erebor] Wariant Angerthas Moria. Niezmieniony w

kwestiach podstawowych, mógł zawierać pewną liczbę różnic, z których część była nawrotem

do Angerthas Daeron. Reguła rozwinięta przez krasnoludów z Ereboru, była użyta w Księdze

Mazarbul. (III 367)

REMMIRATH (sind. «sieć, klejnot») Gwiazdozbiór Plejady. Zwany w westronie

Sieć Gwiazd. (I 88)

RERIR [Mount Rerir] Góra w Beleriandzie, część północnej odnogi Ered Luin. Była

umocniona przez Noldorów Caranthira, lecz padła po Dagor Bragołlach. (S 107, 117, 118,

145)

RETHE Trzeci miesiąc Kalendarza Shire i Bree, w przybliżeniu odpowiadający

naszemu marcowi. (III 348)

RHIW (sind. «zima») Sinarińska forma -> hrwe. (III 350)

RHOSGOBEL (sind. «brązowa siedziba») Siedziba Radagasta, położona w pobliżu

południowej granicy Mrocznej Puszczy. Prawdopodobnie leżała w Dolinie Anduiny. (I 246,

262)

RHOYANION (sind.) Ogólna nazwa krajów między Górami Mglistymi a Bystrą

Rzeką.

W westronie zwany Dziką Krainą. (I 9, III 297-303, 312, 331, S 253, W 196)

RHUDAUR (sind. «wschód-») Część Eriadoru i królestwo, założone w 361 roku

Trzeciej Ery przez jednego z synów Earendura, króla

Arnoru. W skład królestwa wchodziły ziemie między Wichrowymi Wzgórzami,

Ettenmoors i Górami Mglistymi, włącznie z Klinem. W Rhudaurze żyło niewielu

Dunedainów, a po 1350 roku dostał się on pod panowanie plemion górskich i stał się

sojusznikiem Angmaru. Po klęsce Czarnoksiężnika w 1975 roku także Rhudaur upadł, a jego

ludność rozproszyła się lub wyginęła. (III 291-293, 331, S 270)

RHUN (sind. «wschód») Nazwa nadana przez Dunedainów z Gondoru obszarom na

wschód od morza Rhun. W Pierwszej Erze polował tam Orome, a Gondor u szczytu swej

potęgi władał zachodnią częścią tych ziem. Jednak od szóstego stulecia Trzeciej Ery ludy

żyjące w różnych częściach Rhun, zwane ogólnie Easterlingami, atakowały Gondor, do czego

skłaniał ich Sauron.

W westronie zwane Wschodem lub Wschodnimi Krajami. (I 238, III 23, 204, 238)

RHUN [Sea of Rhun] Wielkie śródlądowe morze, leżące na północny wschód od

Mordoru. Według map do morza Rhun wpada jedynie Celduina ze swym dopływem Carnen,

a nie wypływa z niego żadna rzeka.

Zwane także Morzem Wewnętrznym. (1238, III 23, 204, 238)

RLVNA [Rian] (sind., zm. 473 lub 474 PE) Kobieta z Pierwszego Rodu Edainów,

córka Belegunda. Po Dagor Bragollach uciekła z Dorthonionu do Dor-lóminu wraz z

Emeldirą; tam wiosną 473 roku poślubiła Huora, na dwa miesiące przed jego śmiercią w

Nirnaeth Arnoediad. Zimą tego roku urodziła syna, Tuora, którego oddała na wychowanie

Sindarom z Mithrimu. Następnie udała się na Haudh-en-Ndengin, położyła się tam i umarła.

(S 141, 147, 187,223)

RIDDERMARCHIA ROHANU [Riddermark of Rohan] -> Rohan. (I 251,1137, 107)

RIMMON Góra w północnych Ered Nimrais, na której zbudowano wieżę sygnałową

Min-Rimmon.

Znaczenie nazwy Rimmon jest nieznane; pochodzi ona z Drugiej Ery, sprzed

założenia Gondoru. (III 16, 70, 96, 220)

RINGARM (quen. «zimno-») Dwunasty miesiąc Rachuby Królewskiej i Rachuby

Namiestnikowskiej, a dziewiąty w Nowej Rachubie. W przybliżeniu odpowiadał naszemu

grudniowi.

Sindarińska forma tej nazwy, używana jedynie przez Dunedainów, brzmiała

Girithron. (III 352)

RINGIL (sind. «zimna-gwiazda, zimny-blask») Miecz Fingolfina. (S 146)

RINGLÓ (sind. «zimne-rozlewisko») Rzeka w Lamedonie (części Gondoru),

największy z dopływów Morthondu, wpadający do niego tuż powyżej ujścia. Jej dopływem

była Ciril. (III 37, 135, S 319)

RINGWIL (sind. «zimno-») Rzeka w Beleriandzie Zachodnim, płynąca na wschód

przez Taur-en-Faroth i łącząca się z Narogiem koło Nargothrondu. (S 117)

RIVENDELL Siedziba i azyl elfów w ukrytej dolinie o stromych stokach, położonej

w Klinie, założona w 1697 roku Drugiej Ery przez Elronda, który schronił się tu wraz z

resztkami Gwaith-i - - Mirdain po zniszczeniu Eregionu. Większość elfów z Rivendell była

Eldarami, wśród nich byli wielcy władcy, Gildor i Glorfindel.

Podczas Trzeciej Ery Elrond z Rivendell wspomagał Dunedainów w potrzebie. Tu

wychowywał się Valandil, syn Isildura, podobnie jak - później - wszyscy wodzowie

Dunedainów. Rivendell przetrwało Wojnę Elfów z Sauronem i wojny z Angmarem dzięki

wielkiej mocy Eldarów. W czasach pokoju stanowiło ośrodek wiedzy i miejsce, gdzie

udzielano rad.

Po Wojnie o Pierścień Elrond i wielu elfów z Rivendell wywę - drowało za Morze,

natomiast Elladan i Elrohir pozostali tu, później zaś dołączył do nich Celeborn. Nie wiadomo,

kiedy Rivendell ostatecznie opustoszało.

W sindarinie zwane Imladris, a w westronie - Karningul. (115, 26, 74, 211, II45, III

42, 277- 278, H 40, 43, 46, 214, Y 64)

RIVIL (sind.) Strumień płynący na północny zachód z Beleriandu Zachodniego do

moczarów Serech, gdzie wpadał do Sirionu. (S 183)

ROAC (ur. 2788 TE) Wódz wielkich kruków z Ereboru, syn Carca, zaprzyjaźniony z

krasnoludami. W 2941 roku Roac był doradcą i posłańcem Thorina, powiadomił go o śmierci

Smauga i wysłał kruki, by sprowadziły krasnoludów z plemienia Durina do Ereboru. (H 186-

187)

ROBACZYWY JĘZYK [Wormtongue] -> Grima. (II108, 112-120, 127, 141, 151-

152, 166-168, 171, III 58, 128, 236, 270-271)

ROCHALLOR (sind. «koń-») Koń Fingolfina, zapewne wyhodowany w Valinorze i

sprowadzony do Śródziemia przez Feanora i Wygnańców. (S 146)

ROCZNIK Z TUCKBOROUGH [Year-book of Tuckborough] -> Żóttoskóra Księga.

(III 353)

RODYN -> Valanya. (III 352)

ROGATA SKAŁA [Hornrock] Skała, na której zbudowano -» Rogaty Kasztel, czarna

iglica wznosząca się z północnego urwiska Hełmowego Jaru. (II126)

ROGATY KASZTEL [Hornburg] Twierdza w zachodnim Rohanie zbudowana przez

Gondor za czasów jego potęgi, postawiona na Rogatej Skale, u stóp Trójroga. Powiedziane

było, że żaden nieprzyjaciel nie zdobędzie go, jeśli tylko gród będzie broniony. Heim schronił

się tu przed Dunlendingami w latach 2758-2759 Trzeciej Ery, a podczas Wojny o Pierścień

Theoden stoczył tu z wojskami Sarumana Bitwę o Rogaty Kasztel.

Nazwa twierdzy pochodzi stąd, że dźwięk rogu, na którym zagrano w jego wieży,

odbijał się echem po krętych zakątkach Hełmowego Jaru. W czasach pokoju była to siedziba

władców Zachodniego Fałdu. (II126, III 43)

ROHAN (sind. «koń-kraj») Królestwo Rohirrimów, położone między Ered Nimrais,

Iseną, Górami Mglistymi, Fangornem, Limlight, Anduiną, ujściem Entwash i strumieniem

Mering. Początkowo był prowincją Gondoru, zwaną Calenardhon, lecz w 2510 roku H-zeciej

Ery został przekazany przez Ciriona z Gondoru Eotheodom w zamian za ich pomoc w Bitwie

na Polach Celebrantu i złożenie

Przysięgi Eorla. Rohan, jak zwano ten kraj w Gondorze, rządzony był przez króla

Eorla i jego następców.

Rohirrimowie uprawiali ziemię i hodowali konie na zielonych równinach swego kraju,

odbudowali też w Ered Nimrais starożytne twierdze i schronienia, z których najważniejszymi

były Dunharrow i Hełmowy Jar. Pierwsi królowie zbudowali stolicę w Edoras, poniżej

Dunharrow, ale większość Rohirrimów mieszkała w niewielkich wsiach. Najwięcej uwagi

poświęcali swym koniom, najlepszym na świecie.

W 2758 roku Rohan został najechany przez Dunlendingów pod wodzą Wulfa, lecz

następnej wiosny najeźdźcy zostali rozgromieni przez Frealafa. Po 2799 roku orkowie,

uciekający z północy po Bitwie w Nanduhirion, niepokoili Rohan i nie zdołano ich wyprzeć z

Ered Nimrais aż do 2864 roku. Około 2960 roku Saruman zaczął nękać Rohan, a jego wypady

trwały aż do Wojny oPierścień, podczas której Rohan został najechany przez wielką armię

orków i Dunlendingów. Rohirrimowie zostali pokonani w dwóch Bitwach u Brodów na

Isenie, lecz dzięki pomocy Gandalfa i huornów najeźdźcy zostali rozgromieni w Bitwie

oRogaty Kasztel.

Przez całe swe dzieje Rohan był ściśle sprzymierzony z Gondorem. Największe usługi

oddał królestwu Dunedainów podczas Wojny o Pierścień, gdyż Jeźdźcy Rohanu odegrali

decydującą rolę w Bitwie na Polach Pelennoru.

Nazwę Rohan nadano temu krajowi w Gondorze; Rohirrimowie zwali go

Riddermarchią, Marchią Jeźdźców lub po prostu Marchią. Orkowie zwali go Krajem Koni.

Także -» Wschodni Fałd, Zachodni Fałd. (I 26, 236, II 23, 97, III 16)

ROHERYN (sind. «koń pani») Wierzchowiec Aragorna, dumny, silny, o szorstkiej

sierści. Podczas Wojny o Pierścień Halbarad przyprowadził Roheryna Aragornowi do

Rohanu, ten zaś jeździł na nim przez resztę wojny.

Nosił takie imię, gdyż Aragorn otrzymał go od Arweny. (III 45, 49, S 319)

ROHIRRIMOWIE [Rohirrim] (sind. «koń-władca-kraj») Ludzie, mieszkańcy

Rohanu, potomkowie Éothéodôw. Byli przyjaciółmi Gondoru i śmiertelnymi wrogami jego

nieprzyjaciół dzięki Przysiędze Eorla i swej wrodzonej szlachetności.

Rohirrimowie byli wysocy i jasnowłosi, mieli jasną cerę. Dożywali około 80 lat i

zachowywali siły do późnego wieku. Ponad wszystko kochali konie; hodowali

najszlachetniejsze wierzchowce i byli najlepszymi jeźdźcami całego Śródziemia. Kultura

Rohanu miała tradycjonalistyczny charakter. Nawet w Czwartej Erze Rohirrimowie

zachowywali dawne obyczaje i mowę. Pisali prymitywnym wariantem pisma cirth.

Rohirrimowie nazywali samych siebie Eorlingami (przeł. ro - hir. «synowie Eorla»);

nazwę Rohirrimów nadali im Gondorczycy. Zwano ich także synami Eorla, Władcami Koni,

Jeźdźcami (przez Ghân-buri-Ghâna), Jeźdźcami Północy, Forgoilami (przez Dunlendingów),

Białoskórymi (przez orków), Jeźdźcami Rohanu i Ludźmi z Północy, w przeciwieństwie do

Haradrimów. (I 27,

251, II 26-28, 32, III 312-315, 374)

ROK LAMENTU [Year of Lamentation] Rok bitwy Nirnaeth Arnoediad. (S 121,

187)

ROK SŁONECZNY [Years of the Sun] -> Coranar, jednostka pomiaru czasu

używana po wzejściu Słońca. (III 349)

RÓMEN (quen. «wschód») Nazwa tengwy y (nr 25), zazwyczaj używanej dla

oznaczenia wibrującego „r”. Tengwę tę powszechnie stosowano do oznaczania kierunku

wschodniego na mapach. (111361,364-365)

RÓMENDACIL I (quen. «wschód-zwycięzca», zm. 541 TE) Dûnadan, ósmy król

Gondoru (492-541). Imię królewskie przyjął dla upamiętnienia swych zwycięstw nad

Easterlingami, później jednak zginął w walce z nimi.

Jego pierwotne imię brzmiało Tarostar. (III 290, 295)

RÓMENDACIL II (zm. 1366 TE) Dńnadan, dziewiętnasty król Gondoru (1304-

1366), początkowo zwany Minalcarem, bratanek króla Narmacila. Był obdarzony wielką

energią i zdolnościami, więc Narmacil, a po nim ojciec Rómendacila, Calmacil, powierzyli

mu regencję (1240-1304). W 1248 roku odniósł wielkie zwycięstwo nad Easterlingami i

rozszerzył terytorium Gondoru aż po morze Rhun. Po tym zwycięstwie przybrał imię

Rómendacila, pod którym został później ukoronowany. Do jego osiągnięć należy

ufortyfikowanie granicy na Anduinie i budowa Argonath.

Zdając sobie sprawę z niedostatku rezerw ludzkich Gondoru, Rómendacil okazywał

wielką przychylność Ludziom Północy, a w 1250 roku wysłał swego syna Valacara na dwór

Vidugavii, Czyn ten, aczkolwiek mądry, w konsekwencji doprowadził do Waśni Rodzinnej.

(III 290, 296-297)

RÓMENNA (quen. «ku-wschodowi») Port we wschodniej części Numenoru, po 3100

roku Drugiej Ery główny ośrodek Wiernych Numenorejczyków, a za dni Amandila główna

siedziba książąt Andunie. (S 250, 256)

ROPEROWIE [Roper] Rodzina hobbitów z Shire, potomkowie Andwise’a

Powroźnika, najstarszego syna Hobsona Powroźnika Gamgee. Przez co najmniej dwa

pokolenia zajmowali się produkcją lin w Tighfield. (III 347)

„ROTHINZJL” (adun. «piana-kwiat») -» „Vingilot”. (S 243)

ROWAN (ur. 2849 TE) Hobbitka z Shire, najstarsze dziecko Holmana

Zielonorękiego. Poślubiła Hoba Gammidge i urodziła mu jedno dziecko, Hobsona Gamgee.

(III 347)

ROZPADLINY ZAGŁADY [Crack of Doom] Wielka wulkaniczna szczelina w

spągu Sammath Naur w Orodruinie. W głębiach płonął Ogień Zagłady; w jego płomieniach

wykuto Jedyny Pierścień, który tylko tam mógł zostać unicestwiony. (I 70, II270, III 195)

ROZSTAJE DRÓG [Cross-roads of the Fallen King] Skrzyżowanie dróg z

Morannonu do Haradu i z Morgulu do Osgiliath, położone w środkowym Ithilien. Na

początku Trzeciej Ery Gondorczycy posadzili tam wysokie drzewa i postawili pomnik

ukoronowanego króla. Został on później zbezczeszczony przez sługi Saurona, ale podczas

Wojny o Pierścień ponownie ustawiony przez Armię Zachodu. (II 11, 73, 143, 145-146, 155,

191, 232, 287, 289, 337)

RÓD ANARIONA [House of Anarion] -» Dynastia Królów Gondoru. (III 290)

RÓD BEORA [House of Beor] -> Pierwszy Ród Edainów. (S 134136,142)

RÓD DURINA [House of Durin] Królewski ród -» plemienia Durina, potomkowie

Durina I. (III 324)

RÓD ELENDILA [House of Elendil] Dynastia królewska Dune - dainów, założona w

Śródziemiu przez Elendila, na północy reprezentowana przez Linię Isildura, a na południu

przez -» Królów Gondoru. Wraz z królem Elessarem ród Elendila powrócił do Gondoru. (III

290)

RÓD ELROSA [House of Elros] Dynastia królewska Numenoru, rozpoczynająca się

od Elrosa Tar-Minyatura w 32 roku, a kończąca śmiercią Ar-Pharazóna w 3441 roku Drugiej

Ery. (III 286-289)

RÓD EORLA [House of Eorl] -> Królowie Marchii. (III 312-318)

RÓD FEANORA [House of Feanor] Szlachetny ród noldorski, składający się z

Feanora, jego siedmiu synów oraz ich potomków, zwłaszcza Celebrimbora. Byli oni znani ze

swych zdolności do wszystkich kunsztów - zwłaszcza do obróbki klejnotów i metalu, ale

także do języków i muzyki - cierpieli jednak z powodu swej arogancji i nieposkromionej

pychy. Feanor kłócił się ze swymi braćmi przyrodnimi już podczas Pełni Valinoru, a później

on i jego synowie podnieśli katastrofalny bunt Noldorów. W następstwie bezwzględności

Feanora jego ród został oddzielony od reszty Noldorów i stracił zwierzchnictwo nad nimi.

W Śródziemiu ród Feanora, któremu przewodził Maedhros, starał się zazwyczaj

działać powściągliwie, jednak fatalny wpływ Przysięgi Feanora podważał te intencje i raz po

raz synowie Feanora, pobudzeni żądzą Silmarili, działali zdradą i przemocą, aż w końcu ich

potęga została złamana, a sami ponieśli niesławną śmierć. W Drugiej Erze ród Feanora

przetrwał pośród Gwaith-i - - Mfrdain, lecz Celebrimbor, najwidoczniej ostatni jego członek,

zginął podczas upadku Eregionu.

26 - Encyklopedia Śródziemia

Godłem rodu Feanora była Ośmioramienna Srebrna Gwiazda. Zwano ich też

Wydziedziczonymi. (1289, S 59, 69, 84,103-107, 118-129, 136, 145, 160, 166-184, 230-236)

RÓD FINARFINA [House of Finarfin] -> Ród Finroda. (59, 80, 106, 123, 135, 157-

158, 166)

RÓD FINGOLFINA [House of Fingolfin] Dynastia Najwyższych Królów Noldorów

w Śródziemiu i ich dziedziców, z której wywodził się Elrond Półelf. Mądrzy, lecz porywczy,

przywódcy rodu Fingolfina dołączyli do buntu Noldorów pod wpływem pragnienia przygody

w Śródziemiu. W Beleriandzie chroniła ich własna rozwaga oraz przyjaźń Ulma. Jednak w

końcu Hithlum i Gondolin padły, a ród Fingolfina przetrwał tylko w osobie Gil-galada,

Najwyższego Króla Noldorów w Drugiej Erze.

Sztandary rodu Fingolfina były błękitne i srebrne. (S 69, 85, 105-107, 129, 178, 185)

RÓD FINRODA [House of Finrod] Trzecie odgałęzienie rodu Finwego, właściwie

ród Finarfina, który jednak wycofał się z buntu Noldorów. Wśród Wygnańców głową rodu

był Finrod, król Nargothrondu. Mądrzy i nastawieni pokojowo przywódcy rodu Finroda w

mniejszym stopniu angażowali się w Bitwy oBeleriand niż inne rody. Wydaje się też, że w

zaskakująco wielkiej liczbie pozostali w Śródziemiu po zakończeniu Pierwszej Ery;

Galadriela, Gildor i prawdopodobnie Glorfindel należeli do tego rodu.

Ród Finroda był złotowłosy, gdyż matką Finarfina była Indis z plemienia Vanyarów.

(1186, III 372)

RÓD FINWEGO [House of Finwe] Ród królewski Noldorów, spośród członków

którego wybierano Najwyższych Królów Noldorów w Eldamarze i Śródziemiu.

Także -> Ród Feanora, Fingolfina, Finroda. (S 59, 63, 127, 164, 232)

RÓD HADORA [House of Hador, Men of Hador] Określenie potomków Hadora

Lórindola.

Także -> Trzeci Ród Edainów. (S 141, 142, 145, 147-152, 178, 182-184, 187, 188,

194, 203, 214, 233)

RÓD HURINA [House of Hurin] -> Ród Namiestników. (III 291)

RÓD NAMIESTNIKÓW [House of Stewards] Szlachecka rodzina Dunedainów, z

której wybierano namiestników Gondoru od roku 1621 Trzeciej Ery. Pierwszym

namiestnikiem był Hurin z Emyn Arnen, namiestnik króla Minardila. Następnie wszystkich

namiestników wybierano spośród jego potomków, a po Pelendurze (zm. w 1980 roku)

godność ta stała się dziedziczna.

Wydaje się, że namiestnicy mieli swe dziedziczne ziemie w Emyn Arnen; stamtąd

pochodził Hurin, a po Wojnie o Pierścień Faramir został władcą Emyn Arnen.

Głównym dziedzictwem rodu był Wielki Róg, pierwotnie używany przez Vorondila;

od jego czasów nosili go następcy głowy rodu.

Zwany także rodem Hurina. (III 291)

RÓD ZŁOTEGO KWIATU [House of the Golden Flower] Szlachecka rodzina z

Gondolinu, której głową był Glorfindel. (S 226)

RÓG ALARMOWY BUCKLANDU [Horn-call of Buckland] Róg alarmowy

Bucklandu, nieużywany zbyt często. (1174)

RÓG MARCHII [Horn of the Mark] Mały srebrny róg starożytnej krasnoludzkiej

roboty, zabrany przez Eotheodów ze skarbu smoka Scathy. Po Wojnie o Pierścień Eowina

przekazała go Merry’emu jako pamiątkę, a on użył go, by rozgrzać serca hobbitów podczas

porządków w Shire. Później grano na nim w każdą rocznicę pierwszego użycia w Shire. (III

231)

RÓWNINA BITWY [Battle Plain] -> Dagorlad. (II198)

RÓŻA [Rose] (ur. 2862 TE) Hobbitka z Shire, najmłodsze dziecko Holmana

Zielonorękiego. Poślubiła Cotmana i urodziła mu jedno dziecko, Holmana Cottona. (III 347)

RUDA WODA [Redwater] -> Carnen. (III 319)

RUMBLE’OWIE Rodzina hobbitów z Shire. Przynajmniej jedna jej gałąź żyła w

Hobbitonie. Na początku Czwartej Ery Wdowa Rumbie opiekowała się Hamfastem Gamgee

po ślubie Sama. (III 275)

RliMEL (quen.?, WoP) Elf Leśny z Lórien, brat Haldira. Był strażnikiem północnej

granicy Lórien. (I 325)

RUMIL (quen.?, PE-) Elf Noldor z Tirionu, uczony i mędrzec. Ułożył Ainulindale i

wynalazł pierwszy system pisma, nadający się do wykonywania napisów na różnych

materiałach. Nie wydaje się, by dołączył do Wygnańców. (S 61)

RUNY DAERONA [Daeron’s Runes] Pismo cirth lub którakolwiek z jego odmian.

W tym miejscu chodzi o Angerthas Moria. (1303)

RUSHEY Hobbicka wieś w Marish, położona na Grobli. Zwana także Rushy. (I 30,

102, TB 123, 138, W 190)

RUSHLIGHTOWIE Rodzina ludzi z Bree. (1153)

RUSHOCK [Rushock Bog] Bagno w Zachodniej Ćwiartce, nad Wodą, na południe

od Needlehole. (I 30)

RYBO-ŻÓŁW [Turtle-fish] Prawdopodobnie mityczny gatunek ryb w Morzu,

którego ostatnim przedstawicielem był -> Fastitocalon. (TB 171-172)

RZĄDCA ESGAROTH [Master of Esgaroth] Władca Esgaroth, jak się wydaje

wybierany przez kupców miejskich. Urząd ten nie był dziedziczny. W czasach wyprawy

Kompanii Thorina (2941 rok Trzeciej Ery) był nim człowiek chciwy i egoistyczny, który nie

sprawdził się w warunkach zagrożenia. Po upadku Smauga zbiegł z pieniędzmi otrzymanymi

od Barda na odbudowę miasta i później zmarł na Pustkowiu. Jego następca był mądrzejszy i

za jego czasów, dzięki odbudowie Dale i Ereboru, Esgaroth stało się bardzo zamożne. (H

143-146, 181)

RZĄDZĄCY NAMIESTNICY GONDORU [Ruling Stewards of Gondor] Ci ->

namiestnicy Gondoru, którzy pełnili swój urząd pod nieobecność króla. Pelendur rządził jako

namiestnik w latach 1944-1945 podczas interregnum po śmierci króla Ondohera, a wszyscy

namiestnicy od Mardila do Denethora (2050-3019) byli rządzącymi namiestnikami.

Mimo że namiestnicy pełnili swój urząd, oczekując powrotu króla, niewielu wierzyło

w taki powrót, a rządzących namiestników nie cieszyłaby idea przekazania korony

jakiemukolwiek dziedzicowi Isildura. Jednakże żaden z rządzących namiestników nie zasiadł

na tronie Gondoru ani nie włożył korony. Symbolem ich władzy była biała różdżka, ich

sztandary były białe, bez żadnych znaków. Jednak pod każdym innym względem ich rola i

władza była taka sama jak królów w innych krajach.

Do tytułów rządzących namiestników należały: Pan i Namiestnik Minas Tirith,

Władca Miasta, Władca Białej Wieży. Następca namiestnika był zwyczajowo Wodzem i

Najwyższym Strażnikiem Białej Wieży i nosił Wielki Róg. (III 291, 302-306)

RZEKA [River-woman] Mieszkanka Starego Lasu, żyjąca w głębokim rozlewisku

Withywindle. Matka Złotej Jagody. (TB 126)

RZEKA ELFÓW [Elven River] -» Esgalduina. (1187)

RZEKA ŁABĘDZI [Swanfleet] -> Glanduina. (III 237)

RZEKA ZAKLĘTA [Enchanted River] Rzeka w Mrocznej Puszczy, płynąca na

północ z Gór Mrocznej Puszczy i wpadająca do Leśnej Rzeki. Każdy, kto pił jej wodę lub

kąpał się w niej, zapadał w głęboki sen i śnił o ucztach elfów w Mrocznej Puszczy. Zwana

strumieniem. (H 216, 223)

s

SACKYILLE-BAGGINS LOBELIA (przed 2920-3020 TE) Hobbitka z Shire, żona

Otha Sackville-Bagginsa i matka Lotha. Z domu Bracegirdle, urodziła się w Hardbottle.

Znana ze swej złośliwości i zachłanności Lobelia przez większość życia starała się odebrać

Bag End Bilbowi i Frodowi, aż w końcu w 3018 roku Frodo sprzedał jej tę rezydencję,

opuszczając Shire. Podczas rządów Sarumana w Shire Lobelia została uwięziona w Lochach

za to, że pokłóciła się z którymś z Ludzi Naczelnika. Po uwolnieniu po raz pierwszy w życiu

stała się łubiana, ale zdruzgotana śmiercią syna wróciła do swej rodziny w Hardbottle,

zwracając Bag End Frodowi. Umierając, przekazała swe pieniądze Frodowi z przeznaczeniem

dla hobbitów, którzy z winy jej syna i Sarumana zostali bezdomni. (I 40, 49-52, 74, 76-77, III

272)

SACKVILLE-BAGGINS LOTHO (2964-3019 TE) Hobbit z Shire, syn Otha i

Lobelii Sackville-Bagginsów, prawdopodobnie nieżonaty. We wrześniu 3018 roku wraz z

matką wprowadził się do Bag End, odkupionego od Froda. Wkrótce potem, dzięki

pieniądzom otrzymanym z Isengardu i innych źródeł za fajkowe ziele hodowane w jego

posiadłościach w Południowej Ćwiartce, zaczął skupywać nieruchomości i popierać ludzi z

zewnątrz, znanych jako zbóje lub Ludzie Naczelnika. Następnie uwięził burmistrza Willa

Whitfoota i ogłosiwszy się Naczelnikiem Szeryfów, przejął władzę w Shire,

uprzemysławiając je i regulując jego życie przepisami. We wrześniu 3019 roku, po przybyciu

Sarumana, jego władza załamała się. W tym samym miesiącu został zabity, prawdopodobnie

przez Grimę, który może nawet go zjadł.

Lotho był często zwany, na własne życzenie, Naczelnikiem, co było skrótem od

Naczelnika Szeryfów. Hobbici w Shire zwali go Pryszczem (wydaje się, że był dość

krostowaty). (176, III 248, 250, 252, 257-258, 261, 265-270, 272)

SACKVILLE-BAGGINS OTHO (2910-3012 TE) Hobbit z Shire, syn Longa

Bagginsa i Kamelii Sackville, założyciel rodziny Sackville - - Bagginsów. Poślubił Lobelię

Bracegirdle; jedynym ich dzieckiem był Lotho. Był gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba

Bagginsa.

Podobnie jak reszta jego rodziny był niegrzeczny i chciwy. (I 40, 50, 52, 74, III 344)

SACKYTLLE-BAGGINSOWIE [Sackville-Baggins] Rodzina hobbitów z Shire,

założona przez Otha, syna Longa Bagginsa, i Kamelię Sackville. Rodzina była nadzwyczaj

niesympatyczna, lecz wymarła po dwóch pokoleniach. (I 49-52, 76-77, III 250-261, 269-270,

344, H 218)

SACKVlLLE’OWIE Rodzina hobbitów z Shire, prawdopodobnie zamożna. (I 33)

SAEROS (sind., zm. 485 PE) Elf z plemienia Nandorów, mieszkający w Doriath,

jeden z głównych doradców Thingola. Zazdrosny oTurina, drażnił się z nim przy stole i został

zraniony ciśnię - tym przez niego pucharem. Następnego dnia Saeros zaatakował Turina,

został pokonany i podczas ucieczki spadł w przepaść. Bojąc się gniewu Thingola, Turin udał

się na swe pierwsze wygnanie. (S 188, 189)

SALA OGNIA [Hall of Fire] Wielka sala w domu Elronda. Choć używana tylko w

dniach świątecznych, ogień podtrzymywano tam przez cały czas. (I 221, 315)

SALA WIEŻOWA [Tower Hall] Wielka sala audiencyjna w Białej Wieży w Minas

Tirith, wzbudzająca podziw komnata o wysokich kolumnach, z kamiennymi posągami królów

Gondoru i umieszczonym za tronem rzeźbionym i wysadzanym klejnotami wizerunkiem

kwitnącego Białego Drzewa.

Zwana także Wielką Salą Białej Wieży. Sala Wieżowa najwyraźniej była królewską

salą tronową. (III 82)

SALE EREBORU [Halls of Erebor] Sale -> Królestwa pod Górą. (III 319)

SALE OCZEKIWANIA [Halls of Awaiting] -> Domy Umarłych. (S 53)

SALMAR (quen.?) Ainur, Majar będący wasalem Ulma. Salmar wykonał Ulumuri. (S

40)

SAM (oryg. hob.) Skrócona wersja tłumaczonego hobbickiego imienia,

prawdopodobnie Samba. (III 379)

SAMMATH NAUR (sind. «komory ognia») Komory leżące wysoko we wnętrzu -»

Orodruiny, w których znajdują się Rozpadliny Zagłady. Do Sammath Naur prowadziła droga

Saurona.

W westronie nazywane Komorami Ognia. (III 197)

SAMOTNA GÓRA [Lonely Mountain] -» Erebor. (181, 219, III 141)

SAMOTNA WYSPA [Lonely Isle] -> Tol Eressea. (S 58, 231, 236, 260)

SAMOTNE KRAINY [Lone-lands] Określenie terenów między Bree (lub, być może,

między Zapomnianą Gospodą) a Rivendell. (H 32)

SAMOTNY TROLL [Lonely Troll] Troll, główna postać z wiersza Perry Winkle.

Był dobrze wychowany, lecz samotny; był też znakomitym piekarzem. Przypuszczalnie

postać fikcyjna. (TB 162-167)

SANDHEAVEROWIE [Sandheaver] Rodzina hobbitów z Bree. Być może jacyś

Sandheaverowie mieszkali także w Shire. (1153)

SANDYMAN TED (WoP) Hobbit z Hobbitonu w Shire. Był związany z Lothem

Sackville-Bagginsem w okresie, gdy ten objął kontrolę nad Shire. (I 55, III 264, 268)

SANDYMANOWIE [Sandyman] Rodzina hobbitów z Shire, której jedna z gałęzi

przed Wojną o Pierścień prowadziła w Hobbitonie własny młyn. (I 12, 35-36, 55, III 263-264)

SANGAHYANDO (quen. «tłum-przecinający», ok. 1634 TE) Dunadan, prawnuk

Castamira Samozwańca. Wraz ze swym bratem Angamaitem poprowadził korsarzy z Umbaru

na wyprawę na

Pelargir, podczas której poległ król Gondoru Minardil. (III 298, S 320)

SARN ATHRAD (sind. «kamienny bród») Bród na Gelionie tuż nad ujściem Ascaru

w Beleriandzie Wschodnim, którędy prowadziła Droga Krasnoludów. Przy Sarn Athrad

Beren, Dior i Laiąuendi zasadzili się na krasnoludów z Nargothrondu, którzy złupili Doriath.

(S 88, 134, 221)

SARN GEBIR (sind. «kamienne kolce») Bystrzyny na Anduinie powyżej Argonath.

Na zachodnim brzegu rzeki zbudowano drogę, pozwalającą przenieść łodzie lądem.

Zwane także Progami. (I 348, 363)

SARN-ATHRAD [Sarn-athrad] Pierwotna nazwa -» Brodu Sarn. (W 190)

SARUMAN (zm. 3019 TE) Jeden z Istarich, jako Saruman Biały najważniejsza osoba

w Bractwie. Saruman miał wielką władzę nad ludzkimi umysłami oraz zręczne ręce;

szczególnie dobrze znał legendy dotyczące Pierścieni elfów i knowań Saurona. W roku 2463

Trzeciej Ery został zwierzchnikiem Białej Rady. Podróżował na Wschód, lecz w 2759 roku,

za zgodą namiestnika Gondoru Berena, osiadł w Isengardzie. Początkowo był prawdziwym

przyjacielem Rohanu, lecz powoli stawało się jasne, że pragnie władzy i pożąda Jedynego

Pierścienia. Osiadł w Isengardzie, ponieważ zamierzał wykorzystać tamtejszy palantir. Z tego

samego powodu przekonał Białą Radę, by nie wypędzała Czarnoksiężnika z Doi Guldur, gdyż

miał nadzieję, że jeśli Sauron nie będzie niepokojony, to poszukujący swego pana Pierścień

ujawni się. Dwulicowość Sarumana względem Białej Rady, która darzyła go zaufaniem jako

specjalistę w sprawach Pierścieni, opóźniła wiele działań i uśpiła liczne uzasadnione obawy.

W 2953 roku Saruman przejął Isengard na własność i ufortyfikował go. Zgromadził

tam orków i Dunlendingów, którzy z jego rozkazu zaczęli nękać Rohan i Fangorn; zaczął

także szpiegować Gandalfa i utrzymywać agentów w Bree i Shire. Około 3000 roku posłużył

się palantirem i został usidlony przez Saurona; odtąd, choć uważał się za wolnego, znajdował

się pod jego kontrolą.

Jego duma rosła szybciej niż władza i przed wybuchem Wojny

0 Pierścień nazwał się Sarumanem Wielu Kolorów. Około 3010 roku

doprowadził, wykorzystując swego agenta Grimę, do przedwczesnego zniedołężnienia

Theodena z Rohanu, lecz Gandalf przywrócił królowi siły w 3019 roku. Podczas Wojny o

Pierścień Saruman sprowadził sam na siebie zgubę, wysyłając przeciwko Drużynie

Pierścienia oddział orków. Orkowie schwytali jedynie Merry’ego i Pippina, którzy następnie

uciekli do lasu Fangom, gdzie ich obecność doprowadziła do wyprawy entów, którzy

zaatakowali Isengard i uwięzili Sarumana w Orthanku. Gandalf wykluczył go wtedy z

Bractwa. Wypuszczeni później przez Fangorna, Saruman i Grima udali się do Shire, gdzie

umożliwili dojście do władzy Lotha Sackville-Bagginsa. Po powrocie z Gondoru Frodo

wyrzucił z Shire Sarumana, który ostatecznie zginął z rąk Grimy.

Saruman lub Saruman Mądry było imieniem nadanym mu przez ludzi mieszkających

na północy Śródziemia; elfy zwały go Curunirem. Jego godłem, którego nazwą określano

także jego samego, była Biała Ręka. Orkowie z Isengardu i jego najemnicy w Shire nazywali

go Sharkey. (I 11, 59, 247-251, II 22-192, III 24, 232-237, 248, 269-271, S 278-280)

SAURON (quen. «ohydny») Ainur, jeden z Majarów Aulego. Zwiedziony przez

Melkora na początku Pierwszej Ery, Sauron stał się przełożonym jego sług i organizował

pierwszą linię jego obrony przed Valarami i Eldarami. Podczas gdy Melkor mieszkał w

Utumno, Sauron zajmował Angband; w czasie Bitwy Potęg uniknął schwytania.

Kiedy Melkor powrócił do Śródziemia z Silmarilami, Sauron dołączył do niego w

Angbandzie, a nawet kierował wojną w czasie, kiedy Melkor usiłował skazić ludzi wkrótce po

ich przebudzeniu. Po przerwaniu Oblężenia Angbandu Sauron ponownie podjął się osłony

południowo-zachodnich rubieży władztwa Melkora. W 457 roku zajął Minas Tirith na Tol

Sirion, zapełniając ją swymi wilkołakami i otwierając Beleriand Zachodni na łupieżcze ataki

orków. W kilka lat później Sauron zdobył Dorthonion, schwytawszy Gorlima za pomocą

czarów i zmusiwszy go do zdradzenia towarzyszy Barahira. W 466 roku Sauron schwytał

Finroda

/

1 Berena, pokonał tego pierwszego w czarnoksięskim pojedynku i zabił go oraz

towarzyszących mu elfów, jednego po drugim, w swoich lochach. Odwet nadszedł jednak

szybko, kiedy na ratunek Berenowi przybyła Luthien i Huan. Gdy Huan zagryzł jego

wilkołaki, Sauron sam przybrał postać wilka i rzucił się na psa. Pokonany przez jego siłę i

magię Luthien, Sauron poddał wieżę i uciekł pod postacią nietoperza do Taur-nu-Fuin, gdzie

pozostał, straszny, lecz bezczynny, przez resztę Pierwszej Ery.

Po Wielkiej Bitwie Sauron poddał się Eónwemu, lecz dowiedział się, że będzie musiał

wrócić do Amanu, gdzie osądzą go Valarowie. Chociaż jego skrucha mogła być szczera,

duma nie pozwoliła mu znieść takiego upokorzenia. Sauron uciekł i ukrył się gdzieś w

Sródziemiu. Około 500 roku Drugiej Ery znów zaczął się ujawniać i do 1000 roku nabrał

mocy wystarczającej do założenia fortecy w Mordorze i rozpoczęcia budowy Barad-dur.

Podczas długich tysiącleci Czarnych Lat Sauron skaził wiele ludzkich plemion. Pod imieniem

Annatara i pod piękną postacią zwiódł wiele grup elfów, szczególnie Gwaith-i-Mirdain z

Eregionu. Połączenie umiejętności Saurona i noldorskiej sztuki wzbogaciło obie strony.

Około roku 1500 elfy zaczęły wykuwać Pierścienie Władzy, za pomocą których Sauron miał

nadzieję ujarzmić Wolne Plemiona. Sauron wielką część swej mocy przelał w Jedyny

Pierścień, dzięki któremu ukończył budowę Barad-dur. Kiedy Celebrimbor z Eregionu odkrył

zdradziecki czyn Saurona, ten ostatni uciekł się do przemocy i rozpoczął Wojnę Elfów z

Sauronem (1693-1700), w której zniszczył Eregion i najechał Eriador, lecz został pokonany

przez Gil-galada oraz flotę wysłaną do Śródziemia przez Tar-Minastira z Numenoru.

Potem Sauron wystąpił otwarcie, gromadząc w swej służbie orków i inne stwory

Morgotha, rządząc wielkimi obszarami (szczególnie na wschodzie) siłą i strachem, oraz

skłaniając swych wasali do oddawania czci Melkorowi, którego pozostawał oddanym sługą.

Powodowany dumą, przybrał tytuł Króla Ludzi, rozbudzając w ten sposób równie wielką

dumę królów Numenoru. W roku 3262 Trzeciej Ery w Umbarze wylądował z licznym

wojskiem Ar-Pharazón. Opuszczony przez swoje armie, Sauron został zmuszony do poddania

się i król zabrał go ze sobą do Numenoru. Przez 50 lat Sauron tak skutecznie podsycił strach

Numenorejczyków przed śmiercią, że większość z nich całkowicie wyparła się

Vaiarów i oddawała cześć Melkorowi w świątyni Saurona. W końcu udało mu się przekonać

Ar-Pharazóna, by zdobył nieśmiertelność, najeżdżając Aman. Ku jego zaskoczeniu,

Valarowie odpowiedzieli wezwaniem na pomoc Iluvatara; ciało Saurona sczezło w straszliwej

katastrofie, jaką było zniszczenie Numenoru, i odtąd nie potrafił on już przybrać pięknego

kształtu.

Sauron wrócił do Mordoru i zebrał swe siły. W 3429 roku zaatakował Gondor,

zdobywając Minas Ithil i niszcząc Białe Drzewo, znienawidzony symbol światła Amanu. W

roku 3434 został jednak pokonany przez armie Ostatniego Sojuszu w Bitwie na Równinie

Dagorlad i oblężony w Barad-dur. W 3441 roku, podczas ostatniej bitwy na stokach

Orodruiny, Sauron został pokonany przez Gil-galada i Elendila, lecz zabił obu swych

wrogów. Isildur odciął mu palec i zabrał Pierścień.

W Trzeciej Erze, pozbawiony Jedynego Pierścienia, który tworzył podstawę jego

potęgi, Sauron był niezwykle ostrożny. Jego polityka miała dwa cele: osłabić królestwa

Dunedainów, nie wywołując zmasowanego odwetu, oraz odzyskać Pierścień. Temu

ostatniemu nie sprzyjała niepewność Saurona co do losu klejnotu, który powinien zostać

zniszczony przez Isildura. Kiedy Sauron objawił się ponownie około roku 1000 Trzeciej Ery,

ukrył swą tożsamość i był znany jako Czarnoksiężnik z Doi Guldur, gdzie - jako że Gondor

strzegł Mordoru - zamieszkał. Około 1300 roku zaczął atakować Wolne Plemiona,

szczególnie Dunedainów. Wysłał Wodza Nazguli na północ, gdzie tamten założył państwo

Angmar. Na południu Sauron judził Haradrimów i Easterlingów przeciwko Gondorowi.

Po Wielkiej Zarazie z roku 1636, którą być może zesłał Sauron, Gondor nie strzegł już

tak pilnie Mordoru i Nazgule powróciły do tego królestwa, by przygotować je dla Saurona. W

2002 roku Nazgule zajęły Minas Ithil, zdobywając w ten sposób dla Saurona palantir, którego

później użył do usidlenia Sarumana i oszukiwania Denethora II. W roku 2063 do Doi Guldur

wyprawił się Gandalf, by się dowiedzieć, kim jest Czarnoksiężnik, lecz Sauron uciekł na

wschód. Znacznie wzmocniony, wrócił do Doi Guldur w 2460 roku i wciąż knuł swe intrygi

aż do roku 2941, kiedy został wypędzony z Doi Guldur przez Białą Radę. Sauron chętnie

wycofał się do Mordoru, gdzie się ujawnił, odbudował Barad - - dur i przygotował się do

pokonania Zachodu, do czego wstępem miał być podbój Gondoru i mniejszych królestw

Północy za pomocą nieprzeliczonych zastępów orków, trolli, Haradrimów, Easterlingów i

jeszcze bardziej plugawych stworów.

Mimo że Sauron nie miał Pierścienia, samo istnienie Jedynego dawało mu siłę

wystarczającą do zgniecenia Zachodu. Gandalf i Elrond, którzy to dostrzegali, jedyny sposób

pokonania Saurona widzieli w zniszczeniu Pierścienia. Frodo Baggins podjął się wyprawy ku

Górze Przeznaczenia i wymknąwszy się sługom Saurona, którzy szukali i jego, i Pierścienia,

zniszczył Pierścień w ogniu zagłady. Nazgule zostały unicestwione, a Sauron tak osłabiony,

że nigdy już nie przyjął cielesnej powłoki.

Jest prawie niemożliwe opisać wszystkie knowania Saurona, mistrza oszustwa i

zdrady, zatem przedstawiamy tu jedynie zarys jego działań. Wśród innych dokonań Saurona

wyróżnia się stworzenie Czarnej Mowy i Nazguli, jego najpotężniejszych sług, zniewolonych

przez Dziewięć Pierścieni oraz wyhodowanie olog - - hai i, być może, uruk-hai.

Po zniszczeniu jego ciała i zatonięciu Numenoru Sauron przyjął postać człowieka;

jego skóra była czarna i płonęła ogniem. W Trzeciej Erze najczęściej zjawiał się jako

przerażające nieustannie czuwające Oko.

Imię Sauron pochodzi od wcześniejszej ąuenejskiej formy Thauron; jego sindarińskie

miano brzmiało Gorthaur Okrutny. Zwany także Sauronem Kłamcą, Panem Ziemi (w Drugiej

Erze), Nieprzyjacielem, Mistrzem, Ciemną Mocą, Władcą Ciemności, Władcą Mordoru,

Mrocznym Władcą, Czarnym Mistrzem, Czarnym Panem Barad-dur, Panem Czarnej Wieży

Mordoru, Cieniem, Wrogiem. Był także nazywany, w nawiązaniu do swoich atrybutów,

Wielkim Okiem, Czerwonym Okiem, Okiem Barad-dur, Okiem bez Powiek i Złym Okiem.

Mówiono o nim również: Bezimienny, Ten, którego imienia nie wymawiamy, Bezimienne

Oko oraz On. Zwany też Władcą Pierścieni, Władcą Pierścienia, Twórcą Pierścienia, a także

(przez Golluma) Czarną Ręką. (111, 27, 61, 70, 174, 186, 204, 232-234, 242-257, 276, 301,

376, II22,

32, 38-41, 78, 101, 178, 190, 203, 228, 242, 297, 310, III 47, 51, 83, 118, 137-140,

149-151,192, 200, 289, S 30, 46, 50, 135,148, 153-155, 161-169, 249-261, 265-282)

SCARY Wioska we Wschodniej Ćwiartce leżąca w sąsiedztwie Kamieniołomów. (III

272)

SCATHA (zm. ok. 2000 TE) Ogromny smok z Ered Mithrin, posiadacz dużego

skarbu krasnoludów. Zginął z ręki Frama z plemienia Eotheodów. (III 231, 313)

SCHODY CIEMNEGO STRUMYKA [Dimrill Stair] Ścieżka wiodąca z

Azanulbizar na Przełęcz Czerwonego Rogu, zbudowana wzdłuż brzegu wartkiego strumienia

z licznymi wodospadami. Zwane Schodami Dimrilla. (1262, 271, 315, 325)

SCHODY DO WAROWNI [Stair of the Hołd] Stroma droga w Rohanie, wijąca się

serpentynami i prowadząca z Edoras do Dunharrow, wybudowana przez zapomnianą rasę.

Ponieważ z każdego odcinka było widać odcinki leżące poniżej, żaden wróg nie mógł zdobyć

schodów (ani Dunharrow), nie uciekając się do oblężenia lub ataku z powietrza.

Przy każdym zakręcie schodów stały wyrzeźbione -> Pukele. (III 60)

SEN YAVANNY [Sleep of Yavanna] Okres w dziejach Śródziemia między

zniszczeniem Latarni Valarów i wzejściem Księżyca i Słońca, kiedy kontynent ten oświetlały

jedynie gwiazdy, a większość istot żywych spała, czekając na powrót światła. Tylko w

miejscach pełnych mocy, jak Doriath (pod władaniem Meliany) i Północ (gdzie mnożyły się

potwory Morgotha), kwitło życie, chociaż po świecie chodziły już elfy i krasnoludy.

Zasadniczo jednoznaczny z Pokojem Ardy. (S 73-79, 87-95)

SERECH [Fen of Serech] Moczary powyżej Przełomu Sirionu na wschodnim brzegu

rzeki, miejsce wielu walk podczas Bitew oBeleriand, a zwłaszcza bohaterskiej obrony

odwrotu armii Gondolinu podczas Nirnaeth Arnoediad przez straż tylną Huora, Hurina oraz

Edainów z Hithlumu. (S 102, 145, 154, 180, 182, 183,215)

SEREGON (sind. «krwawy kamień, krew kamienia») Roślina oczerwonych kwiatach

rosnąca na skalistym szczycie Amon Rudh. (S 191)

SERINDE (quen. «hafciarka») Imię nadane Miriel, żonie Finwego. (S 59, 61-63, 67)

SERNI (sind. «kamienny») Rzeka w Lebennin w Gondorze, wpływająca do Gilrainy

w pobliżu Linhiru.

Zapisywana także jako Sernui. (III 398, S 320, TB 122)

SFERY NADNIEBNE [Over-heaven] -> Tarmenel. (III 191)

SHAGRAT (WoP) Uruk, dowódca wieży Cirith Ungol. Jako jeden z nielicznych

przeżył walkę swojej bandy z bandą Gorbaga o mith - rilową kolczugę Froda i zatrzymał ją

dla Saurona mimo poważnej rany ręki. (II 322-327, III 156-157,160, 162-165,176-177,182)

SHARKEY (ork. sharku «stary człowiek») Imię nadane przez ludzi i orków z

Isengardu Sarumanowi, pod którym był on także znany w Shire. (III 256, 263-264, 269, 271,

273)

SHATHUR -> Bundushathur. (I 271)

SHELOBA [Shelob] (sind., PE-TE) Wielka pajęczyca, spokrewniona z pająkami z

Nan Dungortheb. W jakiś sposób Sheloba umknęła ze zniszczenia Beleriandu; ona i jej

potomstwo zamieszkali w Ephel Dńath i w Mrocznej Puszczy. Sama Sheloba miała obszerną

jaskinię w Cirith Ungol i przez dwie ery Śródziemia żywiła się ludźmi, elfami oraz orkami,

tworząc nieprzebytą zaporę dla wszystkich, którzy chcieli wejść do Mordoru od tej strony.

Około 3000 roku Trzeciej Ery schwytała Golluma, lecz uwolniła go pod warunkiem, że

będzie sprowadzał dla niej pożywienie. W 3019 roku podczas wyprawy ku Górze

Przeznaczenia Gollum zaprowadził do Jaskini Sheloby Froda i Sama. Sheloba sparaliżowała

Froda, lecz sama została oślepiona i zraniona przez Sama, który posłużył się flakonikiem

Galadrieli i Żądłem. Być może Sheloba w końcu zginęła z ran lub z głodu, ponieważ

pozbawiona wzroku nie mogła polować.

Orkowie z wieży Cirith Ungol nazywali Shelobę Jej Wysokością. Była także znana

jako Sheloba Wielka. (II 304-311, 314-326, III 155)

SHIRE Obszar około 18 000 mil kwadratowych w Eriadorze między Baranduiną i

Dalekimi Wzgórzami, pierwotnie żyzna i dobrze uprawiana część Arnoru. W czasie, gdy

Północne Królestwo chyliło się ku upadkowi, teren ten wyludnił się i w 1601 roku Trzeciej

Ery król Argeleb II z Arthedainu dał go hobbitom pod wodzą Marcha i Blanca. W 1630 roku

większość hobbitów ze Śródziemia mieszkała już w Shire, które składało się z czterech

Ćwiartek, dzielących się dalej na krainy rodowe. Hobbici żyli spokojnie na swojej nowej

ziemi; jedynymi przeciwnościami, jakim musieli stawić czoło w Trzeciej Erze, były: Wielka

Zaraza w 1636 roku, Bitwa o Zielone Pola, Długa Zima w 2747 roku, Chude Lata w latach

2758-2760, Długa Zima w 2911 roku oraz opanowanie Shire przez Lotha Sackville-Bagginsa,

Sarumana i złych ludzi pod koniec Wojny o Pierścień. W gruncie rzeczy hobbitom z Shire tak

długo udawało się nie zwracać uwagi na świat zewnętrzny, że prawie zapomnieli o jego

istnieniu, mimo że przez środek Shire przebiegał Wschodni Gościniec. Swoje bezpieczeństwo

zawdzięczali też częściowo nieustannej czujności Strażników Północy.

Z powodu przeludnienia w 2340 roku Oldbuckowie z Marish przekroczyli

Brandywinę i osiedli w Bucklandzie. W 32 roku Czwartej Ery król Elessar formalnie

przyłączył Buckland do Shire i dał hobbitom także Marchię Zachodnią, rozciągającą się od

Dalekich po Wieżowe Wzgórza. Przedtem, w 17 roku, wydał dekret, na którego mocy Shire

było wolnym krajem pod jego protektoratem i który zakazywał ludziom wstępu na jego

obszar.

Przed śmiercią króla Arvedui Shire uznało władzę króla, lecz kraj był tak odcięty od

spraw zewnętrznych, że władza ta była jedynie nominalna. Po upadku Północnego Królestwa

hobbici wybierali thana, który miał sprawować władzę do powrotu króla; jego urząd miał

głównie ceremonialne znaczenie. Jedynym urzędnikiem pełniącym rzeczywiście swe

obowiązki był burmistrz Michel Delving, który kierował Policją i Pocztą.

Struktura społeczna Shire wydaje się prosta. Istniała pewna liczba ziemian, na tyle

zamożnych, że nie musieli pracować, lecz większość hobbitów była rolnikami, kupcami lub

robotnikami. Trafiali się też biedacy, ale ich los nie był rozpaczliwy. Shire było krainą

zasadniczo rolniczą.

Zwany także czterema Ćwiartkami. Jego prawdziwa hobbicka nazwa brzmiała Suza.

(114, 26, 33, II74, III 27, 241, W 184,191)

SHIREBOURN Rzeka w Shire, spływająca ze źródeł w Kraju Zielonych Wzgórz na

południe, a potem na wschód do Brandywiny, do której wpadała na południe od Deephallow.

W miejscu tym znajdowało się Ujście. W dolnym biegu Shirebourn stanowiła granicę między

Wschodnią i Południową Ćwiartką. (130, TB 123)

SIEDEM BRAM [Seven Gates] Bramy w -> Orfalch Echor. (S 223)

SIEDEM BRAM [Seven Gates] Wejścia do poszczególnych kręgów Minas Tirith.

(III 19-20)

SIEDEM GWIAZD [Seven Stars] -> Valacirca. (S 34)

SIEDEM GWIAZD [Seven Stars] Sześcioramienne gwiazdy będące godłem Elendila

i jego spadkobierców. Przedstawiały pojedyncze gwiazdy z bander tych statków Wiernych, na

pokładzie których znajdowały się palantiry. (1264)

SIEDEM KRYSZTAŁÓW [Seven Stones] -> Palantiry. (III 16)

SIEDEM PIERŚCIENI [Seven Rings] -> Pierścienie Władzy należące do

krasnoludów. Prawdopodobnie otrzymali je królowie każdego z siedmiu rodów

krasnoludzkich. Wbrew intencjom Saurona Siedem Pierścieni nie zdołało zawładnąć

krasnoludami ani przez zarażenie ich złem, ani przez wydłużenie im życia. Pierścienie

spowodowały jednak, że ci, którzy je nosili, pożądali złota oraz innych cennych metali. Przez

to niepowodzenie Sauron jeszcze bardziej znienawidził krasnoludów i starał się Pierścienie

odzyskać.

Sauronowi udało się odebrać trzy z nich, a pozostałe cztery pożarły smoki. Jedyny

Pierścień, o którym jest więcej powiedziane, to Pierścień plemienia Durina. Durin III

otrzymał go podobno od elfów, a nie od Saurona, i Pierścień ten miał prawdopodobnie

największą moc z Siedmiu. Długo był trzymany w ukryciu, lecz krasnoludy wierzyły, że

Sauron w końcu odkrył miejsce jego przechowywania i dlatego szczególnie prześladował

królów z rodu Durina. Pierścień ten został odebrany Thrainowi w Doi Guldur w 2845 roku

Trzeciej Ery.

27 - Encyklopedia Śródziemia

Każdy z Siedmiu Pierścieni miał formę metalowej obrączki, w której był osadzony

jeden kamień. (I 61, III 319, 322-323, S 266, 275, 278)

SIEDEM RZEK [Seven Rivers] Główne rzeki południowego Gondoru: Lefnui,

Morthond-Ciril-Ringló, Gilraina-Sernui oraz Anduina. (TB 122)

SIEDEM SKARBÓW [Seven Hoards] Skarby dawnych królów krasnoludów,

zgromadzone prawdopodobnie przez Siedmiu Ojców Krasnoludów, choć możliwe jest, że

powstały wokół każdego z Siedmiu Pierścieni w Drugiej Erze. (S 266)

SIEDMIU OJCÓW KRASNOLUDÓW [Seven Fathers of the Dwarves] Pierwszych

siedmiu krasnoludów, stworzonych przez Aulégo i pobłogosławionych przez Ilúvatara. Po ich

stworzeniu i przebudzeniu Ilúvatar rozkazał, by zasnęli aż do przebudzenia elfów,

Pierworodnych. Aule ułożył Siedmiu w odosobnionych jaskiniach; w Khazad-dümie obudził

się Durin. Siedmiu Ojców założyło siedem rodów Khazadów, z których znamy nazwę jedynie

rodu Durina, a także prawdopodobnie zgromadzili Siedem Skarbów. (III 318, S 36)

SIEDZIBY TROLLI [Trollshaws] Lasy w Klinie leżące na północ od Wielkiego

Wschodniego Gościńca. Ludzie z Rhudauru budowali tam zamki; chociaż w czasie Wojny o

Pierścień były one już od dawna opuszczone, a cały ten obszar wywoływał niemiły dreszcz.

Same zaś Siedziby Trolli roiły się od trolli. (I 195-202, H 34-47, 217)

SIERP [Sickle] Wielka Niedźwiedzica w terminologii hobbi - tów.

Nazywany także Wielkim Wozem.

Także Valacirca. (I 172, H 140)

SIERP VALARÓW [Sickle of the Valar] -> Valacirca. (S 34)

sniMA (quen. «lśniąca substancja stworzona dzięki umiejętnościom») Substancja o

nieznanym składzie wynaleziona przez Féanora i użyta przez niego do stworzenia ->

Silmarili. Silima była krystaliczna, lecz nie można jej było roztrzaskać. (S 320)

SILMARIEN (quen., ur. 548 DE) Najstarsza spośród dzieci Tar - - Elendila z

Numenoru. Jej syn Valandil był pierwszym z książąt Andunie. (III 288, S 273)

SILMARILE [Silmarils] (quen. silmarili «blask, klejnoty silimy», l.poj. silmaril)

Trzy klejnoty świecące blaskiem Dwóch Drzew, wykonane przez Feanora w okresie po

uwolnieniu Melkora z okowów. Silmarile stanowiły największe dzieła sztuki wykonane przez

Dzieci Iluvatara i, podobnie jak Dwa Drzewa, były niepowtarzalne. Substancję klejnotów

stanowiła silima, lecz w ich wnętrzu jarzyło się niegasnące światło Drzew i Silmarile świeciły

własnym blaskiem. Zostały poświęcone przez Vardę, dlatego też, jeśli dotknęła ich nieczysta

dłoń, ulegała ona spaleniu i usychała.

Mieszkańcom Amanu klejnoty bardzo się podobały, lecz Feanor włożył w nie swoje

serce, a Melkor pożądał ich światła. Początkowo Feanor nosił je podczas uroczystości, lecz

pod wpływem kłamstw Melkora zaczął je zamykać w ukryciu, a jego miłość do nich nabrała

cech arogancji i chciwości. Kiedy Melkor i Ungolianta zatruli Drzewa, Feanor nie zgodził się

oddać Silmarili, by je uratować. W tym właśnie czasie Melkor ukradł klejnoty ze skarbca

Noldorów w Formenos, choć spaliły mu dłonie, od czego cierpiał nieustanne katusze.

Pożądanie Melkora i arogancja Feanora (wyrażona w jego Przysiędze i buncie

Noldorów) skaziły klejnoty i odtąd wszelkie pragnienie ich posiadania miało złe

konsekwencje. Melkor

i Ungolianta pokłócili się o nie; kiedy Czarny Władca pokonał swą byłą

sojuszniczkę, osadził klejnoty w Żelaznej Koronie. Tam też pozostały, wabiąc noldorskich

Wygnańców ku zgubie, aż Beren, posłuszny miłości do Luthien i żądaniu Thingola, wyciął z

niej jeden z Silmarili. Ten Silmaril wkrótce połknął Carcharoth, odgryzając przy tym dłoń

Berena. Klejnot został odzyskany dopiero po zabiciu Carcharotha podczas polowania na

Wilka. Umierający Beren dał Silmaril Thingolowi, wypełniając w ten sposób swoją misję.

Wtedy to Silmaril zaczął spełniać Przeznaczenie Noldorów. Thingol nie oddał go

synom Feanora; niedługo potem zlecił krasnoludom z Nogrodu osadzenie go w Nauglamirze,

lecz zginął z ich rąk, krasnoludy bowiem pożądały klejnotu. Chociaż Silmaril został

odzyskany, Doriath uległ spustoszeniu - gdy po śmierci męża

Meliana opuściła swą krainę, Obręcz Meliany została przerwana

i Menegroth splądrowała armia krasnoludów. Beren odzyskał Nauglamir i

Luthien nosiła go na Tol Galen aż do swej drugiej, ostatecznej śmierci. Była wówczas

najwspanialszym obrazem piękna spośród wszystkich Dzieci Iluvatara.

i Potem synowie Feanora, zmuszeni przez Przysięgę Feanora, poszukiwali

Silmarila, niszcząc Menegroth oraz Przystanie Sirionu zabijając Diora, Nimloth oraz ich

synów. W końcu Elwinga, spadkobierczyni Diora, popłynęła wraz z Earendilem do Amanu,

zabierając ze sobą Nauglamir - blask Silmarila pozwalał im przepłynąć Morza Cienia i

uzyskać łaskę Valarów. Silmaril został wyjęty z Nauglamira i umieszczony na czole

Earendila, który został wysłany na niebiosa jako gwiazda zwiastująca nadzieję dla Eldarów i

Edainów w Śródziemiu. Z tego światła pochodził blask flakonika Galadrieli.

i Pozostałe dwa Silmarile zostały odzyskane po Ostatniej Bitwie i usunięte z

Żelaznej Korony, lecz Maedhros i Maglor ukradli je Eonwemu. Poparzeni przez klejnoty (byli

bowiem skażeni Przysięgą) bracia uciekli, paleni bólem. Maedhros rzucił się wraz ze swoim

klejnotem w ognistą przepaść, a Maglor cisnął swą zdobycz do Morza. Możliwe, że Silmarile

zostaną odzyskane połączone, gdy nadejdzie Koniec.

Zwane także Wielkimi Klejnotami, Trzema Klejnotami oraz Klejnotami Feanora. W

westronie liczba mnoga brzmi silmarile, a w ąuenya Silmarilli. (1189, 225, II299, 307, III

286-287, S 7, 39, 65-69, 76-80, 105, 122, 160, 170, 228, 236, 237, V 65; Y 65)

SILMARILLI Silmarile. (S 320)

SILMARILLION -» Quenta Silmarillion. (III 287, S 8, 33)

SILME (quen. «gwiezdny blask») Nazwa tengwy 6 (numer 29), której prawie

powszechnie używano do zapisywania dźwięku „s”. (III 361, 365)

SILME NUQUERNA (quen. «s odwrócone») Nazwa tengwy 9 (numer 30), używanej

najczęściej jako silme w połączeniu ze znakiem tehta. (III 361, 364-365)

SILPION (quen. «lśnić-») Jedno z imion -> Telperiona. (S 38)

SIŁY ZBROJNE SHIRE [Shire-muster] Ogólna mobilizacja mieszkańców Shire,

zarządzana przez thana w razie niebezpieczeństwa, co w nowych czasach zdarzało się bardzo

rzadko. (I 21)

SIMBELMYNE (tłum. rohir. «niezapominki») Niewielkie białe kwiatki rosnące na

kurhanach królów Rohanu. Simbelmyne kwitły przez cały rok.

Zwane także niezapominkami. (II106, III 54)

SINDACOLLO (quen. «szary płaszcz») -> Singollo. (S 307)

SINDARIN (quen. «szary-ełfi») Język Sindarów. Rozwinął się w Beleriandzie, gdy

reszta Eldarów udała się do Eldamaru, lecz z powodu zmienności śmiertelnych krain zmieniał

się szybciej niż quenya. Choć mniej liryczny od ąuenya, sindarin wciąż był językiem

delikatnym i pięknym. W Beleriandzie wszedł do codziennego użytku wśród Wygnańców,

szczególnie gdy Thingol zakazał Sindarom posługiwania się quenya, mową elfów winnych

Bratobójstwa. Sindarin został także przyjęty przez Edainów (szczególnie z Trzeciego Rodu) i

Dunedainów; wśród ludzi był zarówno językiem legend, jak i codzienną mową. W czasach,

gdy Numenor ogarnął Cień, posługiwanie się nim było zakazane, lecz sindarin przetrwał. W

westronie odnajdujemy wiele zapożyczeń z sindarinu.

i Najbardziej uderzającymi różnicami między sindarinem quenya jest

zachowanie przez ten pierwszy pierwotnego elfic - kiego „th” (które w quenya przeszło w

„s”) oraz występowanie dźwięcznych głosek zwartych na początku wyrazów i po

samogłoskach. To ostatnie zjawisko częściowo było spowodowane odmiennym rozwojem

zbitek spółgłoskowych; pierwotne „mb”, „nd” i „ng” przeszły w „m”, „n” i „n” w quenya

(Mar-nu-falmar, numen, Noldo), lecz w sindarinie często w „b”, „d” i „g” (Bar - en-

Danwedh, adun, Golodh).

Między Pierwszą i Trzecią Erą sindarin przeszedł dalsze zmiany fonologiczne;

najważniejszymi z nich była redukcja interwo - kalicznego „ch” do „h” i końcowego „nd” do

„nn”, a potem „n” (np. w nazwach Beleriand oraz Rochallor, w przeciwieństwie do Rohan).

Zwany także językiem Elfów Szarych. (III 355-372, S 113, 123, 124, 221)

SINDAROWIE [Sindar] (quen. «szarzy», l.poj. sinda) Nazwa nadana przez

noldorskich Wygnańców tym Telerim, którzy mieszkali w Beleriandzie i nie dokończyli

Wielkiej Wędrówki. Pierwszymi Sindarami byli przyjaciele Elwego, którzy zaczekali na

niego, gdy zgubił się w Nan Elmoth, oraz Falathrimowie namówieni do pozostania na

Bliższych Brzegach przez Ossego. Później do Sindarów często zaliczano Laiąuendich oraz

innych Nandorów, którzy przybyli do Beleriandu.

Chociaż Sindarowie byli jedynie Moriąuendimi, podczas Snu Yavanny zdobyli wielką

mądrość, przewodził im bowiem Cirdan (niewątpliwie wspierany radami przez Ossego),

Meliana z Majarów i Elwe, który jako Elu Thingol był ich zwierzchnikiem. Wielu Sindarów

mieszkało w Mithrim (kraina ta zawdzięcza im swą nazwę) i Falas, a niektórzy wędrowali po

lasach, lecz ośrodkiem sindarskiej potęgi i kultury było królestwo Doriath, rządzone przez

Thingola i Melianę.

W pewnej mierze pogardzani przez Noldorów, Sindarowie nie odgrywali w Bitwach o

Beleriand zbyt wielkiej roli, chociaż siły Morgotha zadały im duże straty. Pod koniec

Pierwszej Ery wielu Sindarów odeszło za Morze, a i w następnych erach systematycznie

przenosili się na Zachód. Ci, którzy pozostali w Śródziemiu, mieszkali w Lindonie lub w

królestwach elfów, takich jak Leśne Królestwo. W późniejszych erach Sindarowie byli w

całości zaliczani do Eldarów.

i Sindarowie czuli się szczęśliwi w Śródziemiu, lecz gdy raz obudziła się w nich

tęsknota za Morzem, doznawali ukojenia dopiero wtedy, gdy pożeglowali do Eldamaru.

Sindarowie mówili -> sindarinem; wymyślili też pismo cirth. Chociaż mniej uczeni potężni

od Calaąuendich i mniej zainteresowani rzemiosłem niż Noldorowie, byli niezwykle

utalentowani muzycznie i mieli piękne głosy.

Zwani także Elfami Szarymi i Elfami Półmroku. (III 328, 360, 381, S 37, 87, 90, 92,

99, 111, 113, 123, 124, 221, 265)

SINGOLLO (quen. «szary-płaszcz») Quenejska forma imienia Thingol, które ->

Elwe otrzymał w Beleriandzie.

Pełna ąuenejska forma brzmiała Sindacollo. (S 51-55, 218)

SIÓDMY POZIOM [Seventh Level] Jeden z poziomów Khazad - - dumu, leżący o

sześć pięter powyżej Wielkiej Bramy. Na siódmym poziomie znajdowało się wiele sal,

łącznie z Komnatą Mazarbul. (I 298, 302, 306)

SIRANNON (sind. «strumień-brama») Strumień wypływający ze źródła znajdującego

się w sąsiedztwie Zachodniej Bramy Khazad - - dumu. Sirannon został przegrodzony przez

Czatownika z Wody. Wzdłuż strumienia biegła starożytna droga z Ost-in-Edhil do Khazad-

dumu.

W westronie zwany Strumieniem Bramy.

Także -» Wodospad Schodów. (I 286)

SIRION (sind. «rzeka») Wielka rzeka Beleriandu, pokonująca ponad 130 staj z Eithel

Sirion w Ered Wethrin do Ujścia Sirionu nad zatoką Balar. Sirion powstał w trakcie Bitwy

Potęg, a został zniszczony podczas Wielkiej Bitwy. Jego głównymi dopływami były Teiglin,

Esgalduina, Aros i Narog; zasilały go także Rivil

i Mindeb. Jego brzegi łączył Brithiach na północ od Brethilu, most w Doriath na

północ od ujścia Esgalduiny, promy w Doriath w pobliżu Aelin-uial, a na odcinku trzech staj

między wodospadem i Bramami Sirionu, gdzie rzeka płynęła pod ziemią, można było ją

przekroczyć w każdym miejscu.

Także -> Serech, Dolina Sirionu, Tol Sirion, Sucha Rzeka, Mindeb, Moczary Sirionu.

(S 50, 56, 102, 108, 113, 114, 117, 137, 145, 148, 152, 179,180, 182, 195)

SIRIONDIL (quen. «strumień-miłośnik», zm. 830 TE) Dunadan, jedenasty król

Gondoru (748-830). (III 290)

SIRIONDIL (ok. 19 st. TE) Dunadan z Gondoru, ojciec króla Earnila II. (III 300)

SIRITH (sind. «płynący») Rzeka w krainie Lebennin w Gondorze, mająca źródła w

Ered Nimrais i spływająca na południe do Pelargiru, gdzie wpadała do Anduiny. Jej głównym

dopływem był Celos. (III 398, S 320)

SKARB [Hoard, The] Wiersz napisany przez hobbitów z Shire w Czwartej Erze,

zawierający strzępki legend z Pierwszej Ery.

Krasnolud i król z tego wiersza mogą być wzorowani na Mimie

i Turinie, a smok - na Glaurungu. (TB 177-180)

SKAŻENIE ARDY [Marring of Arda] Zniszczenie ładu i piękna Ardy (poczętej w

Wielkiej Muzyce) przez przewrotność Melkora. (S 237)

i SKAŻONA ARDA [Arda Marred] Ziemia skażona przez zło Melkora tych,

którzy wykonują jego wolę. (S 237)

SKOK BERENA [Leap of Beren] Jeden z wielkich czynów Pierwszej Ery. Beren i

Luthien zostali zaatakowani przez jadących konno Celegorma i Curufina. Curufin pochwycił

Luthien i odjeżdżał, podczas gdy Celegorm szarżował konno na Berena. Beren skoczył spod

kopyt jego konia wprost na galopującego konia Curufina, schwycił jeźdźca i zrzucił na

ziemię. (S 167)

SKRĘĆKARKI [Neekerbreekers] Używane przez Sama Gamgee określenie

hałaśliwych owadów z Komarowego Bagna. (1179)

SKRZYDLATA KORONA [Winged Crown] -» Srebrna Korona Gondoru. (I 235, II

28, S 273)

SKRZYDLATY WYSŁANNIK [Winged Messenger] Jeden z -■» Nazguli, którego

wierzchowca Legolas zestrzelił nad Anduiną. (II 97, 191)

SŁOŃCE [Sun] Młodsza, jaśniejsza i gorętsza z dwóch lamp niebios, które stworzyli

Valarowie po zatruciu Dwóch Drzew. Światło Słońca pochodziło z ostatniego owocu

Laurelinu, umieszczonego w naczyniu zrobionym przez Aulego i prowadzonego po

nieboskłonie przez Arienę.

Słońce po raz pierwszy wstało na zachodzie, kiedy Księżyc przemierzył niebo siedem

razy i Fingolfin wkroczył do Mithrimu. Wydarzenie to przeraziło Morgotha i jego stwory

ciemności jeszcze bardziej niż wschód Księżyca. Słońce prawdopodobnie zmieniło kierunek

krążenia podczas zmiany swego szlaku, dzięki czemu nad Ardę powróciła noc.

W ąuenya zwane Anarem, a w sindarinie Anorem. Zwane też Gwiazdą Dnia i (przez

Golluma) Żółtą Twarzą. (S 94-96)

SMAGLI LUDZIE [Swarthy Men] -» Easterlingowie. (S 149)

SMALLBURROW ROBIN (WoP) Hobbit z Shire, żył w Hobbitonie. Przed Wojną o

Pierścień został szeryfem, ponieważ była to łatwa praca, ale wraz z rozwojem tej funkcji pod

rządami Lotha Sackville-Bagginsa stał się, wbrew swej woli, członkiem Pierwszego Oddziału

Wschodniej Ćwiartki.

Zwany też Robinkiem. (III 253-255)

SMALLBURROWOWIE [Smallburrow] Rodzina hobbitów z Shire. Podczas Wojny

o Pierścień przynajmniej jedna jej gałąź mieszkała w Hobbitonie. (III 253-254)

SMAUG (zm. 2941 TE) Smok z Ered Mithrin, największy smok swoich czasów. W

roku 2770, usłyszawszy o skarbach Ereboru, Smaug zniszczył Dale i wypędził krasnoludów z

Królestwa pod Górą. Przez blisko 200 lat napawał się swoim skarbem, aż do roku 2941, kiedy

to rozwścieczony przez Thorina i jego drużynę, która zakłóciła jego spokój, zaatakował

Esgaroth i zginął z ręki Barda Łucznika.

Oprócz rozlicznych grzecznościowych tytułów, jakimi obdarował go przestraszony

Bilbo, Smaug nosił imię Smauga Złotego. (I 221, H 7, 24, 26, 43, 91, 105, 145-190, 202)

SMĆAGOL -> Gollum. (I 63, II 197, 208, III 212)

SMIALE [Smials] Obszerne tunele zamieszkiwane przez zamożnych hobbitów z

Shire, np. Bag End. Smiale miały zaokrąglone ściany i liczne odnogi. Bag End było śmiałem.

Niektóre smiale, jak Wielkie Smiale czy Brandy Hall, były bardzo duże i mogły pomieścić

100, a nawet więcej hobbitów. (I 17)

SMOCZY HEŁM Z DOR-LÓMINU [Dragon Heim of Dor-lómin] Największe

dziedzictwo rodu Hadora, hełm bojowy zrobiony przez krasnoludów. Po Nirnaeth Arnoediad

przechowany przez Morwenę, która wysłała go wraz z Turinem do Doriath. Później Beleg

przyniósł go Turinowi, gdy ten mieszkał wraz z banitami. Turin nosił go podczas wielu swych

przygód. Hełm zapewne został pochowany z Turinem.

Zwany także Hełmem Hadora. (S 188, 193, 199, 217)

SMOKI [Dragons] Złe istoty z północy Śródziemia, ogromne, potężne, pokryte łuską,

długowieczne, żądne skarbów i pełne przewrotności. Mogły omamić każdego, kto patrzył im

w oczy, a mowa ich była przebiegła i zwodząca.

Smoki zostały prawdopodobnie wyhodowane po raz pierwszy przez Morgotha po jego

powrocie do Angbandu z Silmarilami. Wydaje się, że były trzy rodzaje smoków: Urulóki,

smoki skrzydlate, oraz smoki zimne. Pierwszym z Urulókich, ognistych smoków Północy, był

-> Glaurung. Ziały one ogniem, ale nie latały. Był to najpowszechniejszy rodzaj smoków w

Pierwszej Erze. Skrzydlate smoki, także ziejące ogniem, pojawiły się po raz pierwszy podczas

Wielkiej Bitwy, następnie jednak brak o nich wzmianek aż do 2570 roku Trzeciej Ery, kiedy

znów pojawiły się w Ered Mithrin i napadały na krasnoludów i Eotheodów. Największym

latającym smokiem tej Ery był Smaug, który zajął Erebor w 2770 roku, a został zabity w 2941

roku. Zimne smoki występowały tylko w Ered Mithrin; prawdopodobnie nie ziały ogniem.

Zwane także Wielkimi Gadami. (III 231, 313, 319, 325, 332, H 145-190, TB 177-179)

SMOKOŁAKI [Were-worms] Prawdopodobnie mityczne potwory z Dalekiego

Wschodu Śródziemia. (H 23)

SNAGA (CM «niewolnik») Miano nadawane pomniejszym orkom, szczególnie przez

Uruk-hai. (III 375)

SNAGA (zm. 3019 TE) Ork z Isengardu, jeden z członków bandy Ugluka. Zabity

przez jeźdźców eoredu Eomera.

Imię to mogło być jedynie epitetem. (II 56)

SNAGA (zm. 3019 TE) Ork z wieży Cirith Ungol, który jako jeden z nielicznych

przeżył walkę swojej bandy z bandą Gorbaga. Był strażnikiem Froda. Skręcił kark, usiłując

uciec przed Samem. Imię to mogło być jedynie epitetem. (III 163-166)

SOBOTA [Saturday] Tłumaczenie Słerrendei lub Elenya (nazwa dnia, po którym

następował Sonnendei), lecz także Meresdei lub Earenya (nazwa dnia, po którym następował

Highdei). (III 353)

SOLMATH Drugi miesiąc w Kalendarzu Shire, z grubsza odpowiadający naszemu

lutemu. Nazwa była wymawiana, a także często zapisywana jako Somath. (III 348, 352)

SORONTAR (quen. «wyniosły, szlachetny orzeł») -> Thorondor. (S 320)

SORONUME (quen. «orzeł-») Jedna z konstelacji gwiazd stworzonych przez Vardę

w ramach przygotowań do przebudzenia elfów, być może odpowiadająca współczesnemu

gwiazdozbiorowi Orła. (S 47)

SPADKOBIERCA EARENDILA [Heir of Earendil] Tytuł przywłaszczony przez

Ar-Pharazóna, który uważał się za głowę rodu Elrosa, ignorując istnienie linii Elronda. (S

320)

SPADKOBIERCA ISILDURA [Heir of Isildur] -> Aragorn. Zwany także

dziedzicem Isildura. (III 47, 110,137, 306-307, S 279, 280)

SPADKOBIERCY ANARIONA [Heirs of Anarion] -» Królowie Gondoru. Zwani

także dziedzicami Anariona. (III 290)

SPADKOBIERCY ISILDURA [Heirs of Isildur] Najstarsi synowie z rodu Isildura,

których linia przetrwała nieprzerwana przez całą Trzecią Erę. Syn Isildura, Valandil, był

królem Arnoru, a jego następcy - królami Arnoru (do 861 roku) i Arthedainu (861-1974),

następnie zaś wodzami Dunedainów Północy (1974-3019). Po Wojnie o Pierścień

spadkobiercy Isildura, -> Telcontari, byli królami Zjednoczonego Królestwa.

Spadkobiercy Isildura przetrwali po upadku Arthedainu jedynie dzięki pomocy

Elronda, ale większość z nich przeżyła pełny okres swego żywota, którego długość obniżała

się wśród nich wolniej niż u królów Gondoru.

Dziedzictwem spadkobierców Isildura były: pierścień Barahira, szczątki Narsila,

Elendilmir oraz berło Annuminas.

Zwani także Linią Północną i dziedzicami Isildura. (III 290, 310, S 274, 277)

SPOZA GRANIC ŚWIATA [Outside] Według Toma Bombadila, przybył stamtąd

Morgoth, by zakłócić Pokój Ardy. Może chodzić oPustkę lub o puste miejsca Ea. (1131)

SREBRNA KORONA [Silver Crown] Główna oznaka władzy królewskiej w

Gondorze. Początkowo był to zwykły numenorejski hełm bojowy, podobno należący niegdyś

do łsildura. Za czasów Atanatara Alcarina zastąpiono go hełmem wysadzanym klejnotami.

Ten nowy hełm sporządzono ze srebra i ozdobiono wykutymi również ze srebra oraz

wysadzanymi perłami skrzydłami morskiego ptaka. Korona była wysadzana siedmioma

klejnotami na cześć Elendila, a ponadto zdobił ją jeden klejnot na cześć Anariona.

Zwana także Białą Koroną i Skrzydlatą Koroną. (II 260, III 221-222, 294)

SREBRNA ŻYŁA [Silverlode] -> Celebrant. (I 262, 317, 323)

SREBRNY KWIAT [Flower of Silver] Księżyc, zwany tak, gdyż był ostatnim

owocem Telperiona. (S 94-95)

SREBRNY RÓG, SREBRNY ROŻEK [Silvertine] -> Zirak-zigil. (I 270, II 101)

SREBRO MORII [Moria-silver] -> Mithril. (I 301)

SROGA ZIMA [Feli Winter] Zima 2911 roku Trzeciej Ery, zwana tak w kronikach

Shire. Zamarzło wówczas wiele rzek, łącznie z Baranduiną, a Białe Wilki napadały na wiele

krajów, także na Shire. (III 333)

SROGA ZIMA [Feli Winter] Zima 496 roku Pierwszej Ery, gdy wcześnie spadły

śniegi i późno przyszła wiosna. (S 201, 223)

STADDLE Wioska ludzi i hobbitów w kraju Bree, położona na południowo-

wschodnim stoku wzgórza Bree. (1148, III 245)

STANDELF Wioska w południowym Bucklandzie. (I 30)

i STARA DROGA LEŚNA [Old Forest Road] Droga prowadząca z Wysokiej

Przełęczy przez Anduinę, którą przekraczała przez Stary Bród, w głąb Mrocznej Puszczy na

południe od gór. Około 2941 roku Trzeciej Ery jej wschodnia część była zabagniona trudna

do przejścia, szlak ten porzucono także z powodu zagrożenia przez orków.

Zwana także Starym Leśnym Traktem. (II 9, H 222-223)

STARA GOSPODA [Old Guesthouse] Wielki budynek w Minas Tirith, przy Rath

Celerdain. Podczas oblężenia Gondoru przebywało tu kilku chłopców, którzy pozostali w

mieście. (III 35)

STARA WIERZBA [Willow, Old Man] (PE-CE) Zła wierzba w Starym Lesie,

rosnąca w pobliżu rzeki Withywindle. Miała władzę nad dużą częścią lasu, choć nie była tak

potężna jak Tom Bombadil.

Zwana także Wierzbinem, Wierzboludem i starą siwą wierzbą. (I 120-121, 127, 130,

TB 134, 140)

STARE SŁOWA I NAZWY W SHIRE [Old Words and Names in the Shire] Księga

napisana przez Merry’ego Brandybucka, omawiająca pokrewieństwa między językiem

rohirrimskim a hobbic - kim. (I 26-27)

STARSZE DZIECI IHJVATARA [Elder Children of Iluvatar] -> Elfy. (S 197, 219,

232)

STARUSZEK HOGG [Old Farmer Hogg] -» Hoggowie. (TB 164)

STARY BORSUK [Badger-brock] Głowa rodziny borsuków w Starym Lesie,

wymieniony w wierszu Przygody Toma Bombadila. Prawdopodobnie postać fikcyjna. (TB

128-129)

STARY BRÓD [Old Ford] Bród przez Anduinę, dla kuców lub koni, na Starej

Drodze Leśnej. (H 222-223)

STARY COTTON [Farmer Cotton] -> Tolman Cotton. (III 347)

STARY LAS [Old Forest] Puszcza między Bucklandem a Kurhanami, pozostałość

wielkich lasów, pokrywających niegdyś większość Eriadoru. Drzewa Starego Lasu, zwłaszcza

-> Stara Wierzba i inne z Doliny -»Withywindle były złośliwe i potrafiły się poruszać. Z

wyglądu bardzo przypominały drzewa z Fangornu i mogły być podobnie stare. Tom

Bombadil, który mieszkał tuż za wschodnim skrajem lasu, miał wielką władzę nad jego

mieszkańcami.

W 1409 roku Trzeciej Ery część Dunedainów z Cardolanu schroniła się w Starym

Lesie, gdy ich kraj został podbity przez Angmar. Nieco później drzewa zaatakowały

Buckland, usiłując przedostać się przez Wysoki Płot, zostały jednak odparte przez

hobbitów, którzy podłożyli ogień w miejscu, zwanym później Polaną Ogniska. (I 34,

113, II 70, 74, III 249)

STARY ŁABĘDŹ [Old Swan] Łabędź, jeden z mieszkańców Withy - windle,

wymieniony w wierszu o Tomie Bombadilu. (TB 136)

STARY MAGGOT [Farmer Maggot] -> Maggotowie. (1105)

STARY POŁUDNIOWY GOŚCINIEC [Old South Road] Określenie części

Północnego Gościńca na południe od Tharbadu. (II12)

STARY SPICHLERZ [Old Grange] Spichlerz po zachodniej stronie drogi do

Hobbitonu, na północ od Wody. Został zburzony przez Ludzi Naczelnika podczas rządów

Lotha w Shire. (III 267)

STARY TOBY [Old Toby] Gatunek -»fajkowego ziela, zwany tak na pamiątkę

Tobolda Hornblowera. (I 20)

STARY TOOK [Old Took] -» Gerontius Took. (134-36, 53, II 64, III 238, 240)

STAW BYWATER [Pool of Bywater] Szeroka sadzawka w Bywater, część Wody.

Tu łączył się z Wodą inny strumień, płynący z północy.

Zwany także Stawem. (I 30, III 194, 256)

STAWY PÓŁMROKU [Meres of Twilight, Twilight meres] -> Aelin - uial. (S 116,

117)

STERDAY -> Sterrendei. (III 353)

STERRENDEJ Wczesna forma nazwy pierwszego dnia hobbickiego tygodnia,

tłumaczenie nazwy Elenya. W czasie Wojny o Pierścień używano wariantu Sterday.

We Władcy Pierścieni nazywany sobotą. (III 353)

STOCK [Stockbrook] Strumień we Wschodniej Ćwiartce, płynący od źródeł w

Leśnym Zaułku przez Stock i wpadający do Brandywiny. (I 30)

STOCK Wioska w północnej części Marish, położona na południe od Mostu na

Brandywinie. (I 30, 102)

STONINGLAND -» Gondor, nazywany tak w Rohanie. (III 395)

STOOROWIE [Stoors] Jeden z trzech szczepów hobbitów, mieszkający najdalej na

południu. Stoorowie pozostali w Dolinie Anduiny najdłużej z nich, lecz około roku 1300

Trzeciej Ery przekroczyli Przełęcz Czerwonego Rogu i osiedli w Dunlandzie lub na terenie

Klina. Po jakichś 100 latach Stoorowie z Klina uciekli do Dunlandu lub Rhovanionu przed

atakami z Angmaru. Osada Stoorów w Rhovanionie leżała na polach Gladden; przetrwała

długo po 2460 roku. Stoorowie z Dunlandu wyemigrowali do Shire około 1630 roku i

osiedlili się głównie we Wschodniej

i Południowej Ćwiartce. W czasie Wojny o Pierścień Stoorów często się

spotykało w Marish i Bucklandzie.

Stoorowie byli cięższej budowy niż przedstawiciele innych hobbickich szczepów i

jako jedynym hobbitom rosły im brody. Gdy ziemia robiła się błotnista, niektórzy Stoorowie

nosili wysokie buty. Pozostawali w bardziej przyjaznych stosunkach z ludźmi niż pozostałe

szczepy hobbitów i chętnie mieszkali na płaskim terenie i nad brzegami rzek. Stoorowie byli

jedynymi hobbitami, którzy mieli jakieś pojęcie o pływaniu - łódką czy też wpław - oraz o

łowieniu ryb.

Stoorowie z Dunlandu nauczyli się tam języka spokrewnionego z językiem

Dunlendingów i nawet pod koniec Trzeciej Ery używali wielu dziwnych słów, imion i nazw.

(115, III 292, 331, 374,379)

STRAŻ TWIERDZY [Guard of the Citadel] Elitarna jednostka wojskowa w

Gondorze strzegąca Cytadeli Minas Tirith i Białego Drzewa oraz pełniąca funkcje

reprezentacyjne. Liczyła co najmniej trzy oddziały, z których każdy ma własny magazyn.

Beregond był członkiem Trzeciego Oddziału; numeru oddziału Pippina nie znamy.

Gwardziści nosili hełmy, wzorowane na hełmach numenorej - skiej floty (-> Srebrna

Korona), wykonane z mithrilu oraz czarne tuniki ze znakami Elendila. Tylko oni w czasach

namiestników używali w Gondorze tych oznak.

Zgodnie z tradycją, dowódcą gwardii był następca namiestnika, a za czasów królów -

zapewne następca tronu.

Zwana także Strażą Wieży Gondoru. (III 20, 30, 34, 36, 39)

STRAŻ WIEŻY GONDORU [Guard of the Tower of Gondor] Straż Twierdzy. (III

34)

STRAŻNICA PRZY MOŚCIE [Bridge-house] Jedna z brzydkich i niewygodnych

strażnic hobbickich, zbudowana na zachodnim krańcu Mostu na Brandywinie na miejscu

gospody przy moście za rządów Lotha w Shire. Miała dwa piętra, wąskie okna i

nieodpowiednie kominki. (III 252, 255)

STRAŻNICA WYPATRYWANIA [Seat of Seeing] Tron na szczycie -> Amon Hen,

zbudowany przez królów Gondoru. Osoba siedząca na tronie widziała wszystkie ziemie w

promieniu kilkuset mil.

Zwane także strażnicą Amon Hen. (I 367, 377-378, 381)

STRAŻNICY [Watchers] -> Strażnicy Północy. (TB 139)

STRAŻNICY PÓŁNOCY [Rangers of the North] Ci spośród Dunedainów Północy,

którzy strzegli Eriadoru przed orkami, dzikimi zwierzętami i innymi złymi stworzeniami po

upadku Arthedainu. Specjalną opieką otaczali Shire, zwłaszcza w okresie bezpośrednio

poprzedzającym Wojnę o Pierścień. Wydaje się, że większość mężczyzn spośród

Dunedainów była Strażnikami. Wodzem ich był dziedzic Isildura.

Strażnicy prowadzili surowe życie, podobny też był ich wygląd i ubiór. Nosili szare

lub ciemnozielone płaszcze bez ozdób, oprócz klamry w kształcie sześciopromiennej

gwiazdy. Jeździli na mocnych koniach o szorstkiej sierści, a uzbrojeni byli we włócznie, łuki i

miecze.

Hobbici z Shire zwali ich Strażnikami lub Strażnikami z Sarn Ford. Tak w Bree, jak i

w Shire nie cieszyli się dobrą opinią. (I 17, 2, 109, 148, 150, 155, 166, 177, 179, 183-186,

213, 237-238, 261-262, 267, 272, 370, II 19, 33, 54, 88, III 41, 45, 49,

11, 123, 246-247)

STRAŻNICY ZITHILIEN [Rangers of Ithilien] Żołnierze Gondoru, Dunedainowie

wywodzący się spośród mieszkańców Ithilien. Po zajęciu Ithilien przez orków w 2901 roku

strażnicy od czasu do czasu przekraczali Anduinę i nękali siły Saurona. Mieli tam liczne tajne

schrony, z których najważniejszym był Henneth

Annun. W czasach Wojny o Pierścień wodzem strażników był Fa - ramir.

Po Wojnie o Pierścień prawdopodobnie stali się rdzeniem Białej Kompanii.

Strażnicy nosili stroje w brązowych i zielonych barwach ochronnych, zielone

rękawice i maski. Byli uzbrojeni we włócznie, długie luki oraz miecze. (II249, 262)

STRZEŻONA RÓWNINA [Guarded Plain] -> Talath Dirnen. (S 140, 159,200)

STRZEŻONE KRÓLESTWO [Guarded Realm] -» Valinor. (S 73)

STRZYŻYK [Willow-wren] Ptak ze Starego Lasu występujący w wierszu Tom

Bombadil płynie w świat. (TB 133-134, 140)

STUDNIE YARDY [Wells of Varda] Wielkie misy, do których Varda zbierała rosę

Dwóch Drzew, używaną przez mieszkańców Valinoru jako źródło światła i orzeźwienia.

Studnie zostały wysączone do dna przez Ungoliantę. (S 38, 74)

STYBBA (WoP) Kucyk z Rohanu, którego Merry otrzymał od Theodena. Jechał na

nim z Rogatego Kasztelu do Dunharrow przed zgromadzeniem sił Rohanu. (III 45, 67-69)

SUCHA RZEKA [Dry River] Rzeka niegdyś spływająca do Sirionu z Echoriath,

zwłaszcza jej podziemne łożysko, będące wejściem do Gondolinu.

Także -> Droga Odwrotu. (S 215)

SĆLE -> Thule. (III 365)

SULIMĘ (quen. «wiatr-») Trzeci miesiąc w Rachubie Królewskiej i

Namiestnikowskiej, a dwunasty w Nowej Rachubie, odpowiadający z grubsza naszemu

marcowi.

Sindarińska nazwa tego miesiąca, używana wyłącznie przez Dunedainów, to

Gwaeron; w Shire nazywano go Rethe. (III 352)

SULIMO (quen. «istota oddychająca, istota z wiatru») Przydomek -> Manwego. (S

24, 39, 82)

SUNLENDING Rohirrimska nazwa -> Anórien. (W 192)

28 - Encyklopedia Śródziemia

SUNNENDEI Wczesna forma nazwy drugiego dnia hobbickiego tygodnia,

odpowiednik quenejskiego Anarya. We Władcy Pierścieni tłumaczona jako niedziela. (III

353)

SUZA (oryg. hob. «hrabstwo») -» Shire. (III 378, W 191)

SWERTINGOWIE [Swertings] Hobbickie określenie -> Haradrimów. (II238, 251)

SYSTEM FfiANORA [Mode of Feanor] Najpowszechniejszy wariant -> tengwaru.

(III 362-363)

SZANIEC UMARŁYCH [Deadmen’s Dike] Nazwa -» Fornostu po jego zniszczeniu

i opuszczeniu w 1974 roku Trzeciej Ery. (1235, III 246)

SZARA DRUŻYNA [Grey Company] Ci, którzy przeszli Ścieżki Umarłych wraz z

Aragornem podczas Wojny o Pierścień. Składała się z Legolasa, Gimliego, Elladana, Elrohira

i grupy 30 Strażników Północy. (II102, III 43)

SZARE PRZYSTANIE [Grey Havens] Miasto i port Cirdana, położone u nasady

zatoki Lhun, założone w 1 roku Drugiej Ery. Powiedziane było, że Cirdan pozostanie tu,

dopóki ostatni biały statek nie odpłynie za Morze w Czwartej Erze.

W sindarinie zwane Mithlond. Nazywane także Przystaniami. (1 18, 231,111 134, S

266, 282)

SZARE ROZLEWISKO [Greyflood] -> Gwathló. (I 195, III 237)

SZARY LAS [Grey Wood, Greywood] Zarośla na wschód od Amon Din w Anórien.

Mogły stanowić część lasu Druadan. (III 338, 399)

SZCZERBA MAGLORA [Maglor’s Gap] Równina między Himring a Ered Luin,

najtrudniejsze do obrony północne wejście do Beleriandu. Strzeżona przez Maglora, została

zdobyta dwukrotnie, przez orków podczas Dagor Aglareb i przez Glaurunga podczas Dagor

Bragollach. (S 118, 145)

SZEROKI ŚWIAT [Wide World] -> Śródziemie. (H 125)

SZERYFOWIE [Watch, Shirriffs] Oficjalna nazwa szeryfów, czyli Policji Shire. W

każdej Ćwiartce było ich trzech do utrzymywania ładu wewnętrznego, co wiązało się głównie

z chwytaniem zabłąkanego bydła, oraz zmienna liczba Pograniczników, których zadaniem

było nie wpuszczać na teren Shire niepożądanych obcych. Szeryfami kierował burmistrz

Michel Delving, który był pierwszym szeryfem.

Podczas Wojny o Pierścień Saruman i Lotho powiększyli stan liczebny szeryfów,

którzy mieli aresztować wszystkich łamiących przepisy. Setki szeryfów zostały

zorganizowane w oddziały, z których we Władcy Pierścieni wymieniono tylko jeden -

Pierwszy Oddział Wschodniej Ćwiartki.

Szeryfów rozpoznawało się po piórach na czapkach. (I 22, III 253-256, 260, 272-273)

SZLACHETNY JĘZYK ZACHODU [High Speech of the West] -> Quenya. (S 124,

242)

SZPIEDZY VALARÓW [Spies of the Valar] Miano nadane Eldarom z Tol Eresséi

przez Ludzi Króla z Nńmenoru w okresie ich deprawacji. (S 249)

SZYBKA POCZTA [Quick Post] System szybkiego przesyłania przesyłek i

wiadomości. Władając w Shire, Lotho Sackville-Baggins posługiwał się nią do własnych

celów. (III 254)

s

ŚCIANY MORU [Walls of Moria] Wysokie skały wznoszące się ponad Zachodnią

Bramą Morii. (1286, 287)

ŚCIANY NOCY [Walls of the Night] W Pierwszej i Drugiej Erze, kiedy Arda była

płaska, Ściany Nocy stanowiły jej zewnętrzną granicę, otaczając morze Ekkaia pierścieniem.

W zachodniej części Ścian znajdowała się Brama Nocy, a (być może) we wschodniej -

Brama Poranka.

Zwane także ścianami świata oraz, prawdopodobnie, Górskim Murem. (S 36, 37)

ŚCIEŻKI UMARŁYCH [Paths of the Dead] Droga pod Ered Nimrais, prowadząca

od Bramy Umarłych nad Dunharrow do źródeł Morthondu w okolicach Erech. Ścieżki

Umarłych były zamknięte dla wszystkich oprócz Umarłych, którzy po nich krążyli, oraz

dziedzica Isildura. (II 42, III 42, 46, 49, 61)

ŚLEDCZY [Questioner] Jeden ze sług Saurona (mistrz tortur z Barad-dur) lub sam

Sauron. (II 60)

ŚMIERDZIEL [Stinker] Imię, jakie Sam nadał gorszemu, groźniejszemu,

„gollumowemu” aspektowi -> Golluma. (II230, 301)

ŚNIEŻNOBIAŁA [Snow-white] -» Varda, tłumaczenie przydomka Fanuilos. (I 85)

ŚNIEŻNOGRZYWY [Snowmane] (zm. 3019 TE) Mearas, wierzchowiec króla

Theodena. Zginął z ręki Wodza Nazguli w Bitwie na Polach Pelennoru, a padając przygniótł

Theodena, pozbawiając go życia. (II122,126,136, III 45, 67,101,103-104,106,108,229,249)

ŚNIEŻNY POTOK [Snowbourn] Rzeka w Rohanie, płynąca od Dunharrow do

Edoras, a potem skręcająca na wschód i wpadająca do Entwash. (III 63)

ŚREDNI LUDZIE [Middle People] -> Ludzie Zmierzchu. (II267)

ŚREDNIE DNI [Middle Days] Druga i Trzecia Era, lata między Starszymi Dniami,

Pierwszą Erą, czasami elfów a Młodszymi Dniami, Czwartą Erą, czasami ludzi. (III 248)

ŚRÓDZIEMIE [Middle-earth] Krainy Ardy na wschód od Belegaeru, rozciągające

się na południe i wschód co najmniej do Haradu i Rhun. W Tolkien Journal (t. II, nr 2, str. 1)

Henry Resnick cytuje wypowiedź Profesora Tolkiena, że „Śródziemie to Europa”. Wydaje się

jednak, że znaczy to tylko tyle, że między Europą i terenem wydarzeń opisanych we Władcy

Pierścieni jest pewne powinowactwo.

W Pierwszej i Drugiej Erze Śródziemie obejmowało Cuivienen i Hildórien, a także -

prawdopodobnie - wszystkie ziemie na północ od Beleriandu i Eriadoru aż do Ekkaia. Jednak

na bardzo dalekim wschodzie w Starszych Dniach znajdowały się wewnętrzne morza,

oddzielające Śródziemie od innych obszarów, zapewne Pustych Ziem. Dalej na południe

mogły też być lądy, które, nawet jeśli były częścią Śródziemia, nie interesowały geografów

ani żeglarzy. Podczas Odmiany Świata po zatopieniu Numenoru wybrzeża Śródziemia zostały

zniszczone, lecz jego granice najwidoczniej nie zmieniły się.

Zwane w ąuenya Endóre, a w sindarinie - Ennor; zanglicyzowaniem tej drugiej formy

jest Endor (por. Numenor). Nazywane także Wielkim Lądem, Bliższymi Ziemiami, Bliższym

Brzegiem, Szerokim Światem i Krainami Zewnętrznymi. (I 14, 87, II 98, 35-38, 46, 47, 50,

58, 79, 94-96, 200, 236, 244, 245, 251, 267, 269, 272, 282)

ŚWIAT [World] -» Ea. Określenia tego używa się też ogólnie w odniesieniu do Ardy,

szczególnie gdy pisane jest małą literą. (S 15)

ŚWIAT WIDZIALNY [Seen] Rzeczy widzialne dla zwykłych śmiertelników, w

przeciwieństwie do niewidzialnych - świata ducha czy też „magii”. (I 214)

ŚWIAT, KTÓRY JEST [World That Is] -> Ea, w przeciwieństwie do obrazu z Wizji

Iluvatara. (S 17)

ŚWIATŁO [Light] Przeciwieństwo -> Ciemności lub -> Cienia, obecność Iluvatara,

poddanie się jego woli lub piękno jego stworzenia, zwłaszcza Dwóch Drzew. (S 15, 17, 24,

30, 35, 38)

ŚWIATŁO AMANU [Light of Aman] Światto Dwóch Drzew, najbliższy

odpowiednik -> Światła Iluvatara, które mogli widzieć tylko Eldarowie.

Zwane też Światłem Valinoru. (S 49, 54, 122)

ŚWIATŁO VAUNORU [Light of Valinor] -> Światło Amanu. (S 53, 76,142,252)

ŚWIĄTYNIA [Tempie] Świątynia wybudowana przez Saurona w Armenelos, by

oddawać w niej cześć Melkorowi. Przykryta potężną kopułą, świątynia miała średnicę 500

stóp i taką samą wysokość; jej ściany były u podstawy grube na 50 stóp. Kopuła została

pokryta srebrem, które jednak szybko sczerniało od dymu z całopalnych ofiar z ludzi

składanych w świątyni (oraz z dymu po spaleniu Nimloth).

Kopuła świątyni pękła od uderzeń piorunów, które poprzedziły wypłynięcie Wielkiej

Armady, lecz sama świątynia została zniszczona dopiero podczas zagłady Numenoru, kiedy w

jej ruinach sczezła cielesna powłoka Saurona. (S 253-259)

ŚWIĘTA GÓRA [Holy Mountain] -> Taniąuetil. (S 74)

ŚWIĘTE MIĘJSCE [Hallows] Obszar w Minas Tirith, gdzie chowano królów i

namiestników Gondoru oraz innych wybitnych mężów królestwa. Można tam było się dostać

z szóstego poziomu miasta przez Fen Hollen, a dalej ścieżką.

Zwane także Grobowcami.

Także -> Dom Pogrzebowy Królów, Dom Pogrzebowy Namiestników. (III 20, 223)

ŚWIĘTE MIĘTSCE ERU [Hallów of Eru] Jedyne miejsce kultu w Numenorze

przed przybyciem Saurona, pozbawione dachu sanktuarium na szczycie Meneltarmy. Gdy

Cień padł na Numenor, oddawanie czci Eru w tym miejscu zostało zaniedbane, a w końcu

zakazane przez Ar-Pharazóna, nikt jednak nie śmiał go zbezcześcić. Powiedziane jest, że

Święte Miejsce dźwignęło się ponownie ponad powierzchnię wód po zatopieniu Numenoru.

(S 243, 247, 252, 258, 260)

T

TAA [Shee] Odbicie księżniczki Ya, postać z wiersza pochodzącego z Shire. (TB 147-

149)

TĄJEMNA ŚCIEŻKA [Hidden Way] -> Droga Ucieczki. (S 120, 131, 226)

TĄJEMNY OGIEŃ [Secret Fire] Duch Święty, potęga dająca ciało i życie dziełu

stworzenia Iłuvatara. Temu właśnie światłu, zwanemu także (być może dość swobodnie)

Płomieniem Anoru, służył Gandalf, a zazdrościli mu i bali się go nikczemni poplecznicy

Melkora i Saurona.

Tajemny Ogień najprawdopodobniej jest tym samym co -» Niezniszczalny Płomień. (I

312-313, S 14, 23)

TALAN (sind. «płaski») Otwarta platforma zbudowana w konarach mallornu w

Lórien jako mieszkanie elfów. Na talan wchodziło się po drabinie przez otwór pośrodku

platformy, a dla ochrony przed wiatrem z każdej jej strony można było ustawić lekki

parawan.

W westronie talan nazywano flet. Liczba mnoga w sindarinie brzmiała

prawdopodobnie telain. (I 324)

TALATH DIRNEN (sind. «strzeżona równina») Zalesiona równina w królestwie

Nargothrondu, położona między rzekami Narog i Teiglin. Talath Dirnen była pilnowana przez

strażników i ukryte wieże, lecz kiedy Sauron opanował Tol Sirion w 457 roku Pierwszej Ery,

równina stanęła otworem przed siłami Morgotha. Przez 30 lat bronili jej Haladinowie z

Brethilu, jej obrońcy i (w 487 roku) Turin oraz Beleg (-> Dor-Cuarthol). Po schwytaniu

Turina na Amon Rudh Talath Dirnen zaczęli pustoszyć orkowie. Orodreth z Nargothrondu,

bojąc się ściągnąć uwagę Morgotha na swoje miasto, zwalczał ich jedynie w drobnych

potyczkach, lecz na początku lat dziewięćdziesiątych Turin (znany teraz jako Mormegil)

namówił króla do otwartej walki. Na jakiś czas Talath Dirnen została uwolniona od orków,

lecz po klęsce armii Nargothrondu w dolinie Tumhalad w 496 roku równina została zajęta

przez nieprzyjaciół.

Niejasne są dokładne granice Talath Dirnen. Wydaje się, że na północy należały do

niej ziemie sięgające przynajmniej do Przeprawy na Teiglinie; na południu mogła rozciągać

się aż po Andram; na wschodzie prawdopodobnie obejmowała tereny wokół Amon Rudh

między Nivrim a Teiglinem, nie ma jednak żadnych zapisków świadczących o tym, że banici

Turina napotykali tam strażników z Nargothrondu.

Zwana także Strzeżoną Równiną. (S 140, 159, 200)

TALATH RHUNEN (sind. «wschodnia równina») Stara nazwa, używana przez

Sindarów na określenie obszaru zwanego później -> Thargelionem. (S 118)

TANIQUEHL (quen. tar «wysoki», ninąue «biały», til «punkt, szczyt») Najwyższy

szczyt Pelóri, a zatem najwyższa góra Ardy. Położony we wschodnim Amanie u brzegów

Morza, Taniąuetil jest siedzibą Manwego i Vardy, których pałac, Ilmarin, jest zbudowany na

jego szczycie. Na zboczach góry mieszkają Vanyarowie. Taniąuetil jest pokryty śniegiem i

jego białe stoki lśnią z daleka.

Nazwą tej góry najczęściej używaną przez Eldarów była Oiolosse. Jej inne nazwy to

Amon Uilos, Uilos, Wiecznie Biała Góra, Biała Góra, Święta Góra, Elerrina, Wzgórza

Ilmarinu oraz Góra. (I 226, 352, S 24, 37, 80, 105, Y 60, 61)

TAR - (quen. «wysoki, szlachetny») Królewski przedrostek, dołączany do imion tych

królów i panujących królowych Numenoru, którzy przyjmowali quenejskie imiona. (S 218-

269)

TAR-ALCARIN (quen. «wspaniały», ok. 28 st. DE) Dunadan, siedemnasty król

Numenoru. (III 287)

TAR-ALDARION (quen. «z drzew», zm. 1075 DE) Dunadan, szósty król Numenoru.

Był w złych relacjach z ojcem, Tar-Melendurem, i ze swą żoną. Nie pozostawił męskiego

potomka. (III 288, Z)

TAR-AMANDIL (ok. 6 st. DE) Dunadan, trzeci król Numenoru. (III 287)

TAR-ANARION (quen. «ze słońca», ok. 1200 DE) Dunadan, ósmy król Numenoru.

(III 287)

TAR-ANCAUME (quen. «wielkie-światło», ok. 1100 DE) Kobieta z rodu

Dunedainów, siódmy władca i pierwsza rządząca królowa Numenoru (1075-?). Była jedynym

dzieckiem poprzedniego króla, Tar-Aldariona. (III 287)

TAR-ANC ALIMON (quen. «wielkie-światło», ok. 24 st. DE) Dunadan, czternasty

król Numenoru. Za jego panowania powstały frakcje Ludzi Króla i Wiernych. Tar-Ancalimon

nie zgodził się oddać życia, dopóki nie dosięgnął go rozkład ciała i ducha. (III 287, S 248)

TARANNON (quen. «królewski-brama») -» Falastur. (III 290)

TARAS [Mount Taras] Góra w Beleriandzie na wybrzeżu Belegaeru, na południowej

granicy Nevrastu. U jej podnóża lub na wschodnich stokach zbudowano miasto -» Vinyamar.

(S 330)

TAR-ATANAMIR (quen. «człowiek-klejnot», ok. 23 st. DE) Dunadan, trzynasty król

Numenoru (2251-?). Odrzucił rady Wysłanników Manwego, otwarcie wypowiadał się

przeciw Zakazowi Valarów i był pierwszym królem, który trzymał się życia mimo

postępującej starości.

Ponieważ za jego panowania Numenor osiągnął apogeum swej potęgi, zwano go Tar-

Atanamirem Wielkim. (III 287)

TAR-CAIION (quen.) Nieużywane imię -> Ar-Pharazóna w języku elfów. (S 251,

269)

TAR-GALMACIL (quen. «latarnia-lśniąca-iskra», zm. 2899 DE) Dunadan,

osiemnasty król Numenoru (?-2899). (III 287)

TARCIL (quen. «królewski-», zm. 515 TE) Dunadan, szósty król Arnoru (435-515).

(III 290)

TARCIRYAN (quen. «władca-statek-», ok. 900 TE) Dunadan z Gondoru, brat króla

Falastura i ojciec Earnila I. (III 290)

TAR-CIRYATAN (quen. «okręt-budowniczy», zm. 2251 DE) Dunadan, dwunasty

król Numenoru. Za jego rządów Numenorej - czycy zaczęli otwarcie występować przeciw

Zakazowi Valarów oraz kolonizowali wybrzeża Śródziemia i podporządkowywali sobie

tamtejsze ludy. (III 287, S 218)

TARELDAROWIE [Tareldar] (quen. «wysocy Eldarowie») Ci Eldarowie, którzy

kiedykolwiek mieszkali w Amanie; przed zatruciem Dwóch Drzew tożsami z Calaquendimi.

Zwani także Elfami Wysokiego Rodu. (S 289)

TAR-ELENDIL (quen. «gwiazda-miłośnik» lub «elf-przyjaciel», ok. 600 DE)

Dunadan, czwarty król Numenoru. Za jego panowania statki numenorejskie po raz pierwszy

przybiły znów do brzegów Śródziemia. (III 288, S 250)

TARGON (quen. «królewski-kamień»?, WoP) Człowiek z Gondoru, kucharz

Trzeciego Oddziału Straży Twierdzy. (III 30)

TARION (quen. «potęgi») -> Valanya. (III 352)

TARMENEL (quen. «wysoki-niebo») Miejsce powstania potężnego wiatru, który

przyniósł do Amanu Earendila. Chociaż menel odnosi się ogólnie do sklepienia niebieskiego,

wiatry Manwego istnieją oczywiście w niższych rejonach nieba, a Tarmenel wydaje się

obszarem znajdującym się pod Ilmenem.

Zwany także Sferami Nadniebnymi. (I 225, II191, W 190)

TAR-MENEI.DIJR (quen. «niebiosa-», ur. ok. 550 DE) Dunadan, piąty król

Numenoru. (III 287)

TAR-MINASTIR (quen. «wieża-straż», ok. 1700 DE) Dunadan, jedenasty król

Numenoru. W 1700 roku wysłał wielką flotę na pomoc Gil-galadowi w Wojnie Elfów z

Sauronem, dzięki której pokonano Saurona.

Zbudował wieżę na Oromet. (III 287, S 249)

TAR-MINYATUR (quen. «pierwszy-władca») -» Elros. (III 287, S 253)

TAR-MIRIEL (zm. 3319 DE) Kobieta z Numenoru, jedyne dziecko Tar-Palantira. Po

śmierci ojca zmuszona do poślubienia swego brata stryjecznego, Pharazóna, który

przywłaszczył sobie berło i zmienił jej imię na Ar-Zimraphel.

Gdy Numenor dosięgła zagłada, Tar-Miriel, która należała do Wiernych, usiłowała

schronić się w Świętym Miejscu Eru, lecz fale pochłonęły ją, nim dotarła na wierzchołek

Meneltarmy. (III 288, S 251, 259)

TARNAELUIN-> Aeluin. (S 153, 154)

TARONDOR (quen. «królewska skała», zm. 1798 TE) Dunadan, dwudziesty siódmy

król Gondoru (1656-1798). Panował po Wielkiej Zarazie, a podczas całego swego

królowania, najdłuższego panowania jednego króla w Gondorze, zajmował się

przywracaniem potęgi królestwa. Zasadził sadzonkę Białego Drzewa i na stałe przeniósł

siedzibę króla do Minas Anor. (III 290, 298)

TARONDOR (zm. 602 TE) Dunadan, siódmy król Arnoru (515602). (III 290)

TAROSTAR (quen. «królewski-forteca») -» Rómendacil I. (III 290)

TAR-PALANTTR (quen. «daleko-widzący», zm. 3255 DE) Dunadan, dwudziesty

trzeci król Numenoru (3175-3255). Pierwotnie nosił imię Inziladun i był wprowadzony na

drogę Wiernych przez matkę, Inzilb th. Przenikliwy i przewidujący, gdy przejmował berło,

wybrał sobie imię w języku Eldarów i próbował powstrzymać zepsucie Numenoru. Napotkał

jednak ukryty sprzeciw Ludzi Króla, którymi kierowali jego młodszy brat Gimilkhad i

bratanek Pharazón. Tar-Palantir zmarł ze zgryzoty, pozostawiając berło swemu jedynemu

dziecku, córce Miriel. (III 288, S 250, 251, 254)

TAR-SURION (quen. «wiatr-», ok. 1400 DE) Dunadan, dziewiąty król Numenoru.

(III 287)

TAR-TELEMMAITE (quen., ok. 26 st. DE) Dunadan, piętnasty król Numenoru. (II

3, 287)

TAR-TELPERIĆN (quen., ok. 1600 DE) Kobieta, dziesiąta władczyni Numenoru i

druga panująca królowa. (III 287)

TAR-VANIMELDfi (quen. «piękna-przyjaciółka»?, ok. 2600 DE) Szesnasta

władczyni Numenoru i trzecia panująca królowa. (III 287)

TASARINAN (quen. «wierzba-dolina») -> Nan-tathren. (II 71, III 234)

TAUR E-NDAEDELOS (sind. «las wielkiego strachu») -► Mroczna Puszcza. (III

378)

TAUREMORNA (quen. «las-czarny») Przydomek nadany przez enta Drzewca lasowi

-» Fangorn, być może część długiej nazwy tego lasu. (II 72)

TAUREMORNALÓMfi (quen. «las-czarny-ocieniony») Przydomek nadany przez

enta Drzewca lasowi Fangorn, być może część długiej nazwy tego lasu. (II 72)

TAUR-EN-FAROTH (sind. «las myśliwych») Porośnięta lasem wyżyna położona na

zachód od Narogu w okolicach Nargothrondu, zachodnie przedłużenie Andramu. Przez las

płynęła rzeka Ring - wil.

Zwana także Wysokim Faroth oraz Wzgórzami Myśliwych. (S 117, 159,314)

TAUR-IM-DUINATH (sind. «las-między-rzekami») Gęste lasy, ograniczone od

wschodu przez rzekę Gelion, a od zachodu przez dolny bieg Sirionu i zatokę Balar. Mieszkali

tu tylko nieliczni Sindarowie, lecz wydaje się, że przez całą Pierwszą Erę orkowie zostawili te

lasy w spokoju. (S 117)

TAUR-NA-NELDOR (sind.) -> Neldoreth. (II 71)

TAUR-NU-FUIN (sind. «las-pod-nocą») Nazwa nadana Dorthonionowi po Dagor

Bragollach, kiedy Morgoth rzucił na tę krainę mroczne zaklęcia. Niedobitki Pierwszego Rodu

Edainów stawiały czoło tym potwornościom przez kilka lat, lecz w końcu kobiety zostały

zmuszone do ucieczki, a towarzyszy Barahira ubywało, aż miejsce pobytu ostatnich 12

banitów zostało zdradzone Sauronowi. W końcu nawet Beren - ostatni, który ocalał - musiał

uciekać.

Potem Taur-nu-Fuin był wyludniony do czasu, kiedy przyleciał tam Sauron pod

postacią nietoperza po wypędzeniu go z Tol Sirion. Nie mieszkał tam nikt poza nim, chociaż

tereny te przemierzali orkowie, udający się do Anach, a także Turin, Beleg i Gwindor.

Zwany także Delduwath. (S 147, 161, 166-169, 172, 173, 189, 195-197)

TAURON (sind. «władca lasów, leśnik») Przydomek -» Oromego. (S 27)

TEHTAR (quen. «znaki», l.poj. tehta) Dodatkowe znaki w ten - gwarze, zasadniczo

stosowane do oznaczania samogłosek, ich długości (-> andaith), dyftongów, różnych skrótów

spółgłoskowych, np. po „s” i przed spółgłoskami nosowymi, oraz skrótów krótkich,

powszechnie używanych słów. (III 364)

TEIGLIN (sind. «-staw») Rzeka w Beleriandzie Zachodnim, płynąca ze źródeł w

Ered Wethrin na południe, a następnie skręcająca na wschód do Sirionu, do którego wpadała

tuż nad ujściem Esgalduiny. Głównym dopływem Teiglinu była Malduina. Teiglin stanowił

granicę między lasem Brethil i Talath Dirnen. Można go było przekroczyć przez Przeprawę

na Teiglinie. Na południe od niej Teiglin płynął w głębokim wąwozie, Cabed-en-Aras. (S

114, 116, 140, 141, 150, 189, 194, 195, 200-217)

TELCHAR (sind., PE) Krasnolud, najsłynniejszy kowal Nogrodu. Wykuł miecze

Narsil i Angrist. (II110, S 89, 167)

TELCO (quen. «trzon») Jeden z podstawowych elementów tengwy. Tyeller tengwaru

różniły się pozycją telco oraz podwojeniem luva w parzystych tyeller. W rzędach 1 i 2 telco

był zwykły, w rzędach 3 i 4 podniesiony, a w rzędach 5 i 6 skrócony. W pierwotnym układzie

Feanora stosowano przedłużony trzon, który wychodził poza linię i z góry i z dołu. (III 362-

363)

TELCONTAR (quen. l.mn. Telcontari) Nazwa rodu Elessara, królów Zjednoczonego

Królestwa i całego Zachodu.

Miano Telcontar było quenejską formą imienia Obieżyświat, nadanego Strażnikowi

Aragornowi, założycielowi rodu, przez ludzi z Bree. (III 125, 291)

TELEMNAR (quen., zm. 1636 TE) Dunadan, dwudziesty szósty król Gondoru. Wraz

z dwoma synami zmarł podczas Wielkiej Zarazy. (III 290, 298)

TELERI (quen. «ostatni, będący na samym końcu») Trzeci i największy z Trzech

Szczepów Eldarów. Podczas Wielkiej Wędrówki zostawali w tyle, skąd wzięło się ich miano,

i nie chcieli opuścić Śródziemia. Prowadzili ich Elwe i Olwe. Grupa Telerich pod wodzą

Lenwego przerwała podróż w Dolinie Anduiny i ruszyła na południe; otrzymali oni miano

Nandorów.

W Beleriandzie Teleri mieszkali na wschodzie i dlatego nie zauważyli pierwszej

podróży Tol Eressei do Amanu. Kiedy zdali sobie sprawę, że Vanyarowie i Noldorowie

odeszli, wielu Telerich, prowadzonych przez Olwego, przeniosło się na obszar Ujścia Sirionu,

gdzie pobierało nauki od Ossego i Uineny. Wtedy właśnie u Telerich rozwinęło się

umiłowanie Morza. Kiedy Ulmo wrócił, żeby zabrać ich do Amanu, niektórzy Teleri pozostali

na prośbę Ossego w Falas; wraz z Telerimi, którzy wciąż wędrowali w głębi lądu, poszukując

Elwego, stali się Sindarami.

Większość Telerich udała się jednak na Zachód podczas drugiej podróży Tol Eressei,

chociaż na prośbę Ossego Ulmo zakotwiczył wyspę w Zatoce Eldamaru. Teleri mieszkali tam

przez długi czas, otoczeni ukochanym Morzem, lecz mając Aman i Światło Dwóch Drzew w

zasięgu wzroku.

W końcu ich pragnienie Światła Amanu stało się tak wielkie, że Osse nauczył Telerich

sztuki budowania statków. Białe statki, ciągnięte przez łabędzie, zaniosły ich ku wybrzeżom

Eldamaru, gdzie zbudowali piękne miasto Alqualonde.

W Alqualonde Teleri mieszkali w pewnym oddaleniu od Valarów i pozostałych

Eldarów, ponieważ ich serca wciąż skłaniały się ku Morzu. W czasie buntu Noldorów musieli

jednak zwrócić uwagę na sprawy Valinoru, ponieważ Feanor zażądał ich łabędzich statków,

na których chciał się przeprawić do Śródziemia. Kiedy Olwe mu odmówił, Feanor zajął statki

siłą; w rezultacie Bratobójstwa w Alqualonde zginęło wielu słabo uzbrojonych Telerich.

Pod koniec Pierwszej Ery Teleri okazali przyjaźń Elwindze, kiedy wraz z Earendilem

przybyła do Amanu, i dla niej oraz dla

Sindarów przewieźli na swoich statkach Zastępy Valinoru na Wielką Bitwę, chociaż

nienawiść do Noldorów nie pozwoliła im wziąć udziału w walce. W późniejszych erach

Teleri mieszkali w Aląualonde.

Teleri byli najlepszymi śpiewakami spośród Eldarów; muzyki uczył ich Ulmo, który

był im najdroższy z Valarów. Sami nazywali siebie Lindarami, Śpiewakami. Zwani byli także

Falmarimi, Żeglarzami oraz Elfami Morskimi. (S 40, 52-60, 70, 73, 83, 232, 237)

TELPERINQUAR (quen. «srebrny-pięść») Pierwotne imię -» Celebrimbora. (S 316)

TELPERION (quen. «srebrny-») Starsze z -> Dwóch Drzew Valinoru. Telperion

miał liście ciemnozielone z wierzchu i lśniące srebrzyście od spodu, a skapywała z nich rosa

srebrzystego światła.

Z rosy Telperiona powstały gwiazdy Vardy, a z jego ostatniego srebrzystego kwiatu

Księżyc. Wizerunkiem Telperiona był Galathilion i cały ród Białych Drzew, podobnie jak

Belthil Turgona. Jest powiedziane, że Telperion ukaże się ponownie podczas Końca.

Nazywany także Telperionem Białym, Białym Drzewem, Ninquelóte, Silpionem i

innymi imionami, a także Najstarszym z Drzew. (III 225, S 38, 47, 58, 72, 94, 95, 191, 245,

271,

V 64)

TELPERION BIAŁY [White Telperion] -> Telperion. (S 269)

TELUMEHTAR (quen. «sklepienie-») -> Menelmacar. (III 356)

TELUMEHTAR UMBARDACIL (quen. «Orion-Umbar-zwycięzca», zm. 1850 TE)

Dunadan, dwudziesty ósmy król Gondoru (1798-1850). W roku 1810, nękany łupieżczymi

wypadami korsarzy, Telumehtar zdobył Umbar. Po tym zwycięstwie dodał do swego imienia

tytuł Umbardacil. (III 290, 299)

TELUMENDIL (quen. «miłośnik niebios»?) Jedna z konstelacji uczynionych przez

Vardę w ramach przygotowań do obudzenia Elfów. (S 47)

TEMAR (quen. «serie», l.poj. téma) Pionowe grupy tengwaru, oznaczające miejsca

artykulacji. Cztery temar różniły się pozycją i liczbą lúva. (III 362-363)

TENGWAR (quen. «litery») Pismo po raz pierwszy opracowane w Eldamarze przez

Rúmila, a następnie udoskonalone przez Féanora. Tengwar rozprzestrzenił się później w

Númenorze i na dużych obszarach Śródziemia, na których posługiwano się językiem elfów i

westronem. Tengwar był systemem fonemicznym do zapisywania pędzelkiem lub piórem;

litery na oznaczenie spółgłosek (tengwar) były ułożone w rzędy (tyeller) oznaczające sposób

artykulacji oraz serie (temar) wskazujące miejsca artykulacji. Pojedyncze wartości spółgłosek

można było przypisywać poszczególnym znakom w zależności od potrzeb języka.

Niektóre adaptacje systemu Féanora, jak na przykład -> Reguła Beleriandu, były

alfabetyczne i posiadały pełne znaki oznaczające samogłoski, podczas gdy w innych stylach

samogłoski sygnalizowano za pomocą znaków diakrytycznych. Samogłoski, skróty i inne

wartości wymagane w różnych stylach oddawano przez dodatkowe znaki (tehtar).

Tengwy, których zasadniczo było 36 (chociaż teoretycznie mogły istnieć dwa

dodatkowe tyeller), miały powszechnie używane quenejskie „pełne nazwy”. Były to

quenejskie słowa zaczynające się głoską oddawaną przez daną tengwę we wczesnym stylu qu

- enejskim. Tengwy otrzymywały także indywidualne nazwy w zależności od ich wartości w

poszczególnych językach. (III 355-370)

THAIION (sind. «nieugięty, silny») Przydomek nadany Húrinowi. (S 198, 214,

217)

THALOS (sind.) Rzeka w Ossiriandzie, drugi od północy dopływ Gelionu. Thalos

wypływał ze źródeł w Ered Luin. (S 117, 134)

THAN [Thain] Panujący w Shire po upadku Północnego Królestwa, który rządził do

powrotu króla. Than kierował Wiecem i był dowódcą sił zbrojnych. Ponieważ ciała te

zbierały się jedynie w nagłych wypadkach, co w Shire zdarzało się rzadko, i ponieważ praw

przestrzegano z własnej woli, stanowisko thana było nominalne.

Pierwszy than, Bucca z Marish, został wybrany przez wodzów Shire w roku 1979

Trzeciej Ery i stanowisko to pozostało w rodzinie Oldbucków aż do 2340 roku, kiedy to po

przeniesieniu się Oldbucków do Bucklandu Isumbras Took został Isumbrasem I, trzynastym

thanem. Stanowisko było w rodzinie Tooków dziedziczne aż do Czwartej Ery. W roku 14,

wraz ze wstąpieniem na urząd Peregrina I, than został mianowany członkiem Rady

Północnego Królestwa.

THANGORODREM (sind. «ucisk-góra-grupa») Góra o trzech szczytach, wzniesiona

nad Angbandem przez Melkora po jego powrocie do Śródziemia z Silmarilami.

Thangorodrim zbudowano z żużlu i gruzu powstałego przy drążeniu Angbandu, lecz

jednocześnie był to wulkan i wydzielał cuchnące opary, dymy oraz lawę. Góra została

zniszczona, gdy w trakcie Wielkiej Bitwy runął na nią Ancalagon; powstałe wstrząsy były

jedną z głównych przyczyn zniszczenia Beleriandu. (1233, II299, S 8, 78, 91, 102-104, 110,

112,113,143-145, 168, 172, 179, 185, 195, 235, 242, 265, 272)

THARBAD (sind. thara «poprzez», pata «droga») Miasto położone w południowym

Eriadorze w miejscu zlania się wód Glanduiny i Mitheithel. Stary Południowy Gościniec

przekraczał w tym miejscu Mitheithel poprzez bród. W 2912 roku Trzeciej Ery Tharbad

został zniszczony przez wielkie powodzie i opuszczony przez mieszkańców. (1 15, 262, 353,

S 327)

THARGEUON (sind. «po drugiej stronie Gelionu») Płaski, zalesiony obszar w

Beleriandzie Wschodnim, położony między Gelionem i Ered Luin, graniczący na południu z

Ossiriandem (granicą była rzeka Ascar), a na północy z górą Rerir.

Thargelion został zasiedlony przez Noldorów pod wodzą Caranthira, który dzięki

temu kontrolował handel z krasnoludami z Ered Luin. W czwartym stuleciu Pierwszej Ery w

południowym Thargelionie na krótko osiedlili się Haladinowie, lecz atakowali ich tam

orkowie. W stulecie później, kiedy po Dagor Bragollach Thargelion opanowali orkowie,

Noldorowie opuścili tę krainę.

Thargelion było nazwą nadaną przez Noldorów, którzy przybyli z zachodu.

Sindarowie nazywali go Talath Rhunen. Znany był także pod nazwą Dor Caranthir. (S

118,127, 136, 139, 145)

29 - Encyklopedia Śródziemia

THARKUN (khuz.?) -» Gandalf, zwany tak przez krasnoludów.

THAURON (quen. «odrażający») Wczesna forma imienia -» Sauron. (S 320)

THELLAMIE Kraina w wierszu Bilba Wędrówka. Nazwa ta naśladuje język elfów, a

sama kraina była prawdopodobnie fikcyjna. (TB 122, 143)

THENGEL (2905-2980 TE) Człowiek, szesnasty król Rohanu (2953-2980). Od około

2925 do 2953 roku mieszkał w Gondorze, ponieważ był w złych stosunkach ze swym ojcem,

królem Fengelem. To podczas jego panowania Saruman po raz pierwszy zaczął nękać Rohan.

W 2943 roku Thengel poślubił Morwenę z Lossarnach, która powiła mu pięcioro

dzieci, wśród nich Theodena i Theodwinę. (III 316)

THEODEN (2948-3019 TE) Człowiek, siedemnasty król Rohanu (2980-3019). Pod

koniec swego panowania Theoden znacznie podupadł na duchu, znalazłszy się pod złym

wpływem Sarumana za pośrednictwem swego niegodziwego doradcy Grimy, lecz w 3019

roku uzdrowił go Gandalf. Theoden poprowadził Rohirrimów przeciwko Sarumanowi w

Bitwie o Rogaty Kasztel oraz przeciwko Mordorowi w Bitwie na Polach Pelennoru. W tej

ostatniej pokonał armię Haradrimów, lecz zginął z ręki Wodza Nazguli.

Był znany jako Theoden Odrodzony, z powodu swej niemocy i odzyskania sił. (II38-

43, 97-128,134-154, 149-174,192, III 21-22, 24, 40-42, 44-47, 49-50, 58-59, 61-70, 81, 95-

102, 104, 106-108, 120, 123, 128, 138, 176, 215, 223, 227, 230)

THEODRED (2978-3019 TE) Człowiek z Rohanu, jedyne dziecko króla Theodena,

Drugi Marszałek Rohanu. Poległ w Pierwszej Bitwie u Brodów na Isenie podczas Wojny o

Pierścień. (II111)

THEODWINA [Theodwyn] (2963-3002 TE) Kobieta z Rohanu, najmłodsze dziecko

króla Thengela. W roku 2889 poślubiła Eomunda ze Wschodniego Fałdu i urodziła mu dwoje

dzieci, Eomera i Eowinę. Theodwina zmarła wkrótce po śmierci męża. (III 317)

«

THINGOL (sind. «szary płaszcz») -> Elwe. (I 189, S 54, 55, 87, 88-92,106, 108,

116,122-124, 127,140,157,158, 160,163, 173-178, 188, 190, 205, 206, 217-220)

THISTLE BROOK Strumień wpływający do Shirebourn niedaleko Willowbottom.

Źródła miał w Kraju Zielonych Wzgórz. (I 30)

THISTLEWOOLOWIE [Thistlewool] Rodzina ludzi z Bree.

Nazwisko to zapisywano czasami jako Thistlewood. (1153)

THORIN I [Thorin] (2035-2289 TE) Krasnolud, król plemienia Durina (2190-2289).

Poprowadził liczną grupę krasnoludów z Ereboru do Ered Mithrin. (III 324)

THORIN II (2746-2941 TE) Krasnolud, król plemienia Durina na wygnaniu (2845-

2941). W młodości Thorin dzielnie walczył w Bitwie w Azanulbizar, po której udał się ze

swym ojcem, Thrainem II, i jego plemieniem do Ered Luin. W roku 2845, po zniknięciu

Thraina, królem plemienia Durina został Thorin. Przez 100 lat powoli zwiększał liczebność i

bogactwo swego plemienia w Ered Luin, aż w 2941 roku, od dawna trapiony myślami o złu

wyrządzonym jego rodowi, spotkał się z Gandalfem i postanowił wyzwolić Erebor spod

panowania Smauga. Ta wyprawa Kompanii Thorina powiodła się, lecz wkrótce potem Thorin

zginął w Bitwie Pięciu Armii.

Był znany jako Thorin Dębowa Tarcza, ponieważ podczas Bitwy w Azanulbizar

posługiwał się gałęzią dębu jako tarczą i pałką. (122, 219, III 321-326, H 17-41, 45-56, 79,

93, 104-116, 124-133, 141-155, 160-175, 182-205, 208)

THORIN in (2866 TE-CE?) Krasnolud, król plemienia Durina w Ereborze. Po

upadku Saurona Thorin i Bard II z Dale rozgromili armię Easterlingów oblegającą Erebor.

Był znany jako Thorin Kamienny Hełm. (III 324)

THORONDIR (sind. «orzeł-wzrok»?, zm. 2882 TE) Dunadan, dwudziesty drugi

rządzący namiestnik Gondoru (2872-2882). (III 291)

THORONDOR (sind. «orzeł-wysoki», PE) Król Orłów z Crissaegri - mu, niezłomny

przyjaciel Noldorów i Edainów. Oprócz działań, w których przewodził swemu stadu - takich

jak strzeżenie Gondolinu - Thorondor samodzielnie dokonał wielu bohaterskich czynów.

Pomógł Fingonowi wydobyć Maedhrosa z Thangorodrimu; podczas Dagor Bragollach zranił

Morgotha w twarz i odzyskał ciało Fingolfina; uratował Berena i Luthien uciekających z

Angbandu, a podczas Wielkiej Bitwy poprowadził ptaki przeciwko uskrzydlonym smokom

Morgotha. Być może pod koniec Pierwszej Ery Thorondor odleciał na Zachód, ponieważ po

Wielkiej Bitwie nic się o nim nie mówi.

Quenejska forma jego imienia brzmiała Sorontar. Jego tytuły - Król Orłów oraz

Władca Orłów mogą być tłumaczeniami jego imienia. (III 203, S 105, 147, 150, 151, 172,

215, 225, 227, 228, 235)

THORONGIL (sind. «orzeł gwiazdy») Imię, pod którym był znany -> Aragorn w

Gondorze, gdy służył Ecthelionowi II. Zostało mu nadane, ponieważ był szybki, miał bystry

wzrok, a na płaszczu nosił gwiazdę Strażników Północy. (III 304-305, 334)

THRAIN I (1934-2190 TE) Krasnolud, król plemienia Durina (1981-2190).

Poprowadził swoje plemię z Khazad-dumu do Ereboru, gdzie w 1999 roku założył Królestwo

pod Górą i znalazł Arcykamień.

Zwany przez Thorina II Thrainem Starym. (III 324, H 6, 26, 27, 94, 141)

THRAIN n (2644-2850 TE) Krasnolud, król plemienia Durina na wygnaniu (2790-

2850). Dowodził krasnoludami podczas Wojny Krasnoludów z Orkami i w Bitwie w

Azanulbizar stracił oko. W roku 2841 gnany żądzą złota opuścił Ered Luin z kilkoma

towarzyszami i postanowił udać się do Ereboru. W podróży nękały go złe stwory i w 2845

roku został schwytany przez Saurona i uwięziony w Doi Guldur. Przez pięć lat cierpiał męki,

odebrano mu też jego Pierścień Władzy, lecz przed śmiercią dał Gandalfowi klucz do

bocznych drzwi Ereboru. (1257, 283, III 319-324)

THRANDUIL (PE-) Elf Sindarin, król Leśnego Królestwa, ojciec Legolasa. Na

początku Drugiej Ery Thranduil mieszkał w Lindonie, lecz zanim nastał 1000 rok Drugiej

Ery, założył królestwo w Wielkim Zielonym Lesie. Mimo ataków wielkich pająków i orków

oraz wojny z krasnoludami przetrwało ono ponad dwie ery. W 2941 roku Trzeciej Ery

Thranduil dowodził siłami elfów w Bitwie Pięciu Armii, a podczas Wojny o Pierścień odparł

atak z Doi Guldur. Po upadku Saurona Thranduil ustalił południową granicę swego królestwa

w Górach Mrocznej Puszczy i Leśne Królestwo dotrwało jeszcze do Czwartej Ery.

Thranduil kochał klejnoty i bogactwa i być może ta miłość prowadziła go do

nieprzemyślanych działań, szczególnie w kontaktach z krasnoludami.

Zwany -> królem elfów. (1231, III 326, 328, 335, 338, S 275)

THRIMICH -» Thrimidge. (III 252)

THRIMIDGE Piąty miesiąc według Kalendarza Shire, odpowiadający z grubsza

naszemu majowi. W okresie Wojny o Pierścień nazwę tę zapisywano także jako Thrimich. Jej

wcześniejszą formą było Thrimilch. (III 348, 352)

THRIMILCH -> Thrimidge. (III 352)

THRÓR (2542-2790 TE) Krasnolud, król plemienia Durina (2589-2790). W roku

2590 z powodu zagrożenia ze strony smoków poprowadził swoje plemię z Ered Mithrin z

powrotem do Ereboru. W roku 2770 krasnoludy wygnane z Ereboru przez Smauga wyruszyły

na południe. W roku 2790 Thrór opuścił swe plemię i udał się na wędrówkę; kiedy wrócił do

Khazad-dumu, został zabity, a jego ciało zbezczeszczone przez Azoga. (III 319, 320, 322-

325, H 6, 24, 26, 141, 160, 167, 174)

THULE (quen. «duch») Nazwa tengwyb (nr 9), używanej najczęściej na oznaczenie

„th”. Nazywana także sule, ponieważ w qu - enya „th” zwykle wymawiano jako „s”. (III 361,

365)

THURINGWETHIL (sind. «kobieta tajemnego cienia») Zła istota, być może jedna

ze skażonych Maj arów. Thuringwethil była posłanką Saurona w Tol-in-Gaurhoth. Latała w

postaci olbrzymiego nietoperza o żelaznych szponach wyrastających przy każdym stawie

skrzydeł.

Gdy Luthien przyłączyła się do Berena w Wyprawie po Silmarił, przybrała skórę

Thuringwethil z Tol-in-Gaurhoth i przybyła w niej do Angbandu, gdzie ją porzuciła. (S 169)

TIGHFIELD Wioska w Shire, w której mieszkały rodziny Gamwichów,

Gammidge’ow i Powroźników. W Tighfield była uliczka powroźników, przy której

prawdopodobnie prowadzili działalność Powroźnikowie. (II 204, W 193)

THION (quen. «rogaty») Ainur, jeden z Majarów Oromego. Jako miłośnik srebra i

srebrzystego światła Telperiona, Tilion sterował Księżycem. Jego ruchy były

nieprzewidywalne, ponieważ pragnął zbliżyć się do Arieny, sterującej Słońcem, lecz został

oparzony jej ogniem.

Nie jest jasne, czy Człek z Księżyca, bohater pieśni w Gondorze i Shire, jest w

jakikolwiek sposób wzorowany na Tilionie. (S 99)

TIM Wuj Toma w wierszu Sama Gamgee Kamienny troll - trup, którego kość ogryzał

troll. Najprawdopodobniej Tim był postacią fikcyjną. (TB 159)

TINCO (quen. «metal») Nazwa tengwyp (nr 1), najczęściej używana na oznaczenie

„t”. (111381,365)

TINCOTEMA (quen. «grupa t») Grupa tengw zębowych i dziąsło - wych, w Trzeciej

Erze ogólnie stosowanych do serii I. (III 363)

TINDÓME (quen. «gwiazda-półmrok») Okres dnia przed świtem, kiedy bladły

gwiazdy.

W sindarinie zwany minuial, a przez hobbitów morrowdim. (III 353, S 320)

TTNDÓMEREL (quen. «zmierzch-córka») Quenejska forma imienia ->■Tinuviel. (S

320)

TINDROCK -> Tol Brandir. (I 353, W 194)

TINTALLE (quen. «zapalająca») Jedno z najstarszych imion ->■ Vardy. (I 357, S 47)

TINUVIEL (sind. «zmierzch-panna») Poetycka nazwa lómelinde, czyli słowika,

którym to mianem Beren obdarzył Luthien, kiedy po raz pierwszy zobaczył ją śpiewającą

wieczorem w Neldoreth.

Quenejskim odpowiednikiem tej nazwy było Tindómerel. (I 188-189, S 156, 158, 166,

172, 175, 220, 222)

TIRION (quen. «wielka wieża strażnicza») Główne miasto Eldamaru, zbudowane na

przełęczy Calacirya na wzgórzu Tuna. Tirion miał białe mury i kryształowe schody; jego

najwyższą wieżą była Mindon Eldalieva, u której podstawy rósł Galathilion.

Tirion był pierwszym domem Vanyarów w Eldamarze, a także siedzibą Noldorów, w

której władał Finwe i Finarfin.

Zwany także Tirionem Pięknym. (I 226, 352, II 191, S 60, 68, 82, Y 65)

TIRITH AEAR (sind. «strzec morza») -> Doi Amroth. (TB 122)

Tiw (sind. «litery») -> Tengwar. (III 360)

TOL BRANDIR (sind.) Stroma góra i zarazem wyspa, samotnie wynurzająca się z

wód u południowego krańca Nen Hithoel. Mówi się, że nie postawił na niej nogi żaden

człowiek ani zwierzę. W westronie znana jako Tindrock. (I 353, 373, II22, W 194)

TOL ERESSĆA (quen.? «wyspa samotna») Duża wyspa, powstała w wyniku zamętu

spowodowanego zniszczeniem Latarń Valarów. Początkowo umiejscowiona pośrodku

Belegaeru, została oderwana od dna przez Ulma i przeciągnięta do zatoki Balar w celu

przewiezienia Eldarów do Amanu. Na pierwszym kotwicowisku, kiedy weszli na nią

Vanyarowie i Noldorowie, część wyspy zawadziła o dno i odłamała się, tworząc wyspę Balar.

Po przewiezieniu Vanyarów i Noldorów do Amanu, Ulmo wrócił po Telerich. W

trakcie tej drugiej podróży Osse uprosił Ulma, by nie odciągał tych elfów z dala od jego

siedziby w Morzu, i Ulmo zakotwiczył wyspę w Zatoce Eldamaru, gdzie otrzymała swą

nazwę. Jako najbardziej wysunięty na wschód fragment Nieśmiertelnych Krajów. Tol

Eressea, a szczególnie jej zachodnie wybrzeże, była skąpana w blasku Dwóch Drzew i tu

wyrosły też pierwsze kwiaty poza Valinorem. Kiedy Teleri przeprowadzili się na stały ląd do

Alqualonde, być może opustoszała, lecz pod koniec Pierwszej Ery osiedliło się tu wielu

Eldarów z Beleriandu, którzy zbudowali na wschodnim wybrzeżu Avallóne i wyhodowali

Celeborna ze szczepu Galathiliona. W Drugiej Erze owi

Eldarowie często odwiedzali Numenor aż do czasu pojawienia się Ludzi Króla.

Zwana także Utraconą Wyspą, co oddawało znaczenie nazwy eldarskiej oraz

oddalenie wyspy od Śródziemia, Samotną Wyspą, wyspą Eressea oraz Eressea. (1235, III 211,

S 58, 69, 238, Y 62)

TOL GALEN (sind. «zielona wyspa») Wyspa na rzece Adurancie w Ossiriandzie.

Mieszkali na niej Beren i Luthien po powrocie z Domów Umartych. Tol Galen stanowiła

środek Dor Firn-i - - Guinar. (S 118, 177,221)

TOL MORWEN (sind. «wyspa Morweny») Niewielka wyspa na Belegaerze u

wybrzeży Lindonu, powstała w efekcie zniszczenia Beleriandu pod koniec Pierwszej Ery.

Pośrodku Tol Morwen znajdowała się mogiła Turina i Morweny oraz Kamień

Nieszczęśliwych. (S 216)

TOL SIRION (sind. «wyspa Sirionu») Piękna, zielona wyspa na rzece Sirion w

pobliżu Przełomu Sirionu. Kiedy Noldorowie po raz pierwszy powrócili do Śródziemia,

zamieszkał na niej Finrod, który wzniósł tu strategiczną fortecę -> Minas Tirith. Finrod i

Orodreth utrzymywali wyspę do 457 roku Pierwszej Ery, kiedy to zajął ją Sauron i

przemianował na Tol-in-Gaurhoth. W 10 lat później Luthien wypędziła Saurona i zniszczyła

wieżę. Na Tol Sirion został pochowany Finrod. Wyspa pozostała niezamiesz - kana i

nieskażona aż do zniszczenia Beleriandu. (S 108, 114, 148)

TOLFALAS (sind. «przybrzeżna wyspa») Wyspa w zatoce Belfalas przy Ethir

Anduin. (II 9)

TOL-IN-GAURHOTH (sind. «wyspa wilkołaków») Nazwa -» Tol Sirion między

rokiem 457 i 467 Pierwszej Ery, kiedy panował nad nią Sauron. (S 148, 162, 164)

TOLMA (oryg. hob.) Hobbickie imię, zwykle zdrabniane do formy Tom. (III 379)

TOM (zm. 2941 TE) Troll z Siedzib Trolli, jeden z trzech napotkanych przez

Kompanię Thorina. Dzięki sztuczce Gandalfa został przemieniony w kamień. (H 35-39)

TOM Bohater wiersza Kamienny Troll. Możliwe, że do pewnego stopnia postać

Toma była wzorowana na Tomie Bombadilu, ponieważ Sam Gamgee ułożył ten wiersz

wkrótce po spotkaniu z Bombadilem. (I 200-202, TB 159-161)

TOM BOMBADIL [Tom Bombadil] Istota - pan i władca Starego Lasu. Jego

pochodzenie nie jest znane, możliwe jednak, że był „zdziczałym” Majarem. Niewątpliwie

miał ogromną moc i wiedzę; był też pełen radości. Władza Toma Bombadila w obrębie

Starego Lasu była absolutna, nawet Jedyny Pierścień nie miał na niego wpływu. Nigdy jednak

nie wyruszał poza granice lasu, oprócz sporadycznych wypadów na Kurhany i do Marish.

Tom sam określał się jako Najstarszy i twierdził, że żyje od samych początków

Pierwszej Ery. Wyglądał jak człowiek, był niski, z rumianą twarzą. Nosił spiczasty kapelusz z

błękitnym piórkiem i wielkie żółte buty. Był wesoły, radosny i dobroduszny, ale nie zajmował

się sprawami zewnętrznego świata.

Tomem Bombadilem nazwali go hobbici z Bucklandu. Elfy zwały go Iarwain Ben-

adar i Pierwszy, krasnoludy - Forn, a Ludzie Północy - Orald (tłum. ludz. «bardzo stary»).

(112, 136, 142-147, 151, 162, 176, 210, 254, II 74, 306, III 281, TB 126-140)

TOM BOMBADIL PŁYNIE W ŚWIAT [Bombadil Goes Boating\ Bucklandzki

wiersz o Tomie Bombadilu, prawdopodobnie napisany po Wojnie o Pierścień. (TB 133-140)

TOMBA Oryginalne hobbickie imię, zwykle zdrabniane do formy Tom. (III 379)

TOOK (oryg. hob.) -» Took. (III 378)

TOOK ADALGRIM (2880-2982 TE) Hobbit z Shire, syn Hildigrima Tooka. (III

345)

TOOK ADAMANTA (ok. 29 st. TE) Hobbitka z Shire, żona Gerontiusa Tooka, z

domu Chubb. (III 345)

TOOK ADELARD (2928 TE-3 CE) Hobbit z Shire, syn Flambarda Tooka. Był

gościem na pożegnalnym przyjęciu, Bilbo podarował mu wówczas parasol. (I 48, III 345)

TOOK BANDOBRAS (2704-2806 TE) Hobbit z Shire, drugi syn thana Isengrima II.

W 2747 roku dowodził oddziałami, które pokonały bandę orków w Bitwie o Zielone Pola.

Wśród jego potomków byli północni Tookowie z Long Cleeve.

Był trzecim pod względem wzrostu hobbitem w dziejach, mierząc 4 stopy i 5 cali.

Mógł jeździć konno. Miał przezwisko Bullroarer. (114, III 240, 345, H 22, 23)

TOOK DIAMENT [Diamond Took] (ur. 7 CE) Hobbitka z Shire, żona Peregrina

Tooka. Pochodziła z Long Cleeve, prawdopodobnie z północnej gałęzi Tooków. (III 345)

TOOK EGLANTINA (ok. 300 TE) Hobbitka, żona Paladina Tooka i matka

Peregrina Tooka. Z domu Banks. Była gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa.

(III 345)

TOOK ESTELLA (ur. 2985 TE) Hobbitka z Shire, córka Odovacara Bolgera,

młodsza siostra Fredegara. W jakiś czas po Wojnie oPierścień poślubiła Merry’ego

Brandybucka. (III 345)

TOOK EVERARD (ur. 2980 TE) Hobbit z Shire, najmłodsze dziecko Adelarda

Tooka. Był gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (141, III 345)

TOOK FARAMIR (10 CE-?) Hobbit z Shire, syn Peregrina Tooka, trzydziesty trzeci

than Shire, od 64 roku Czwartej Ery do śmierci. W 43 roku poślubił Złotogłówkę Gamgee.

(III 342, 345)

TOOK FERDIBRAND (ur. 2983 TE) Hobbit z Shire, syn Ferdinanda Tooka. Był

gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 345)

TOOK FERDINAND (ur. 2940 TE) Hobbit z Shire, syn Sigismonda Tooka. Był

gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 345)

TOOK FERUMBRAS (2701-2801 TE) Hobbit z Shire, syn Isumbrasa Tooka, jako

Ferumbras II dwudziesty czwarty than Shire (27592801). (III 345)

TOOK FERUMBRAS (2916-3015 TE) Hobbit z Shire, syn Fortinbrasa Tooka, jako

Ferumbras III trzydziesty than Shire (2980-3015). Nie ożenił się. Był gościem na

pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 345)

TOOK FLAMBARD (2887-2989 TE) Hobbit z Shire, syn Isengrima Tooka. (III

345)

TOOK FORTINBRAS (2745-2848 TE) Hobbit z Shire, syn Ferumbrasa Tooka, jako

Fortinbras I dwudziesty piąty than Shire (2801-2848). (III 345)

TOOK FORTINBRAS (2878-2980 TE) Hobbit z Shire, syn Isumbrasa II, jako

Fortinbras II dwudziesty dziewiąty than Shire (2939-2980). (III 345)

TOOK GERONIIUS (2790-2929 TE) Hobbit z Shire, syn Fortinbrasa Tooka i

dwudziesty szósty than Shire (2848-2920). Poślubił Adamantę Chubb, z którą miał 12 dzieci.

Był drugim z najdłużej żyjących hobbitów; przewyższył go jedynie Bilbo. Znany jako

Stary Took. (III 345, H 14)

TOOK HILDEBRAND (2849-2934 TE) Hobbit z Shire, ósmy syn Gerontiusa

Tooka. (III 345)

TOOK HILDIFONS (ur. 2844 TE) Hobbit z Shire, szósty syn Gerontiusa Tooka.

Wyruszył w podróż, z której nie powrócił. (III 345)

TOOK HILDIGARD (ok. 2833-2837 TE), Drugi syn Gerontiusa Tooka. Zmarł w

młodym wieku. (III 345)

TOOK HILDIGRIM (2840-2941 TE) Hobbit z Shire, czwarty syn Gerontiusa

Tooka. Poślubił Różę Baggins, mieli jednego syna, Adalgrima. (III 344-345)

TOOK ISEMBARD (2847-2946 TE) Hobbit z Shire, siódmy syn Gerontiusa Tooka.

(III 345)

TOOK ISEMBOLD (2842-2946 TE) Hobbit z Shire, piąty syn Gerontiusa Tooka.

(III 345)

TOOK ISENGAR (2862-2960 TE) Hobbit z Shire, najmłodszy syn Gerontiusa

Tooka. W młodości ponoć wyruszył na morze. (III 345)

TOOK ISENGRIM (2670-2722 TE) Hobbit z Shire, dwudziesty drugi than Shire

(2683-2722) jako Isengrim II. Rozpoczął budowę Wielkich Śmiali. (III 345)

TOOK ISENGRIM (2832-2930 TE) Hobbit z Shire, najstarszy syn Gerontiusa

Tooka, dwudziesty siódmy than Shire (2920-2930) jako Isengrim III. Zmarł bezpotomnie. (III

345)

TOOK ISUMBRAS (ok. 2340 TE) Hobbit z Shire, trzynasty than Shire (2340-?) jako

Isumbras I. Był pierwszym thanem z rodu Tooków. (III 345)

TOOK ISUMBRAS (2666-2759 TE) Hobbit z Shire, syn Isengrima Tooka,

dwudziesty trzeci than Shire (2722-2759) jako Isumbras

III. (III 345)

TOOK ISUMBRAS (2838-2939 TE) Hobbit z Shire, trzeci syn Gerontiusa Tooka,

dwudziesty ósmy than Shire (2930-2939) jako Isumbras IV (III 345)

TOOK PALADIN (2933 TE-14 CE) Hobbit z Shire, syn Adalgrima, a ojciec

Peregrina Tooka. Jako Paladin II był trzydziestym pierwszym thanem Shire. Gdy Lotho

przejął władzę w Shire podczas Wojny o Pierścień, Paladin odmówił poddania mu Tooklandu

i nie dopuścił doń Ludzi Naczelnika, organizując zbrojną obronę tego terytorium. (II 152, III

27, 261, 345)

TOOK PEREGRIN (2990 TE-ok. 65 CE) Hobbit z Shire, trzydziesty drugi than

Shire (14-64) i członek Rady Królestwa Północy (14-64). W młodości Pippin był bliskim

przyjacielem Froda Bagginsa, któremu towarzyszył do Rivendell w 3018 roku. Tam został

jednym z Towarzyszy Pierścienia. W Parth Galen został wraz z Merrym pojmany przez

orków i popędzony w stronę Isengardu. Obaj uciekli, gdy banda orków została zaatakowana

przez Rohirrimów, i dostali się do Fangornu, gdzie zaprzyjaźnili się z Drzewcem i wraz z nim

dotarli do Isengardu. Tam Pippin podniósł palantir, który Grima wyrzucił z Orthanku, a będąc

z natury niezwykle ciekawy, spojrzał weń i musiał odpowiadać na pytania Saurona. Następnie

Gandalf zabrał go do Gondoru, gdzie Pippin wstąpił na służbę Denethora II i został włączony

do

Straży Twierdzy. Podczas oblężenia Gondoru ostrzegł Beregonda i Gandalfa o

szaleństwie Denethora, dzięki czemu ocalono życie Faramirowi. Następnie wziął udział w

pochodzie Armii Zachodu pod Morannon w Mordorze, a w ostatniej bitwie zabił wielkiego

trolla.

Po Wojnie o Pierścień został wynagrodzony przez króla Elessara, pasowany na

rycerza Gondoru i mianowany posłańcem królewskim. Po powrocie do Shire pomógł

zmobilizować hobbitów przeciw Ludziom Naczelnika. Przez całe dalsze życie podtrzymywał

kontakt z krajami na południu. W 64 roku Czwartej Ery Pippin wraz z Merrym złożyli swe

urzędy i udali się do Rohanu i Gondoru. Zmarli w Gondorze kilka lat później i zostali

pochowani w Minas Tirith z wielkimi honorami.

Peregrin był powszechnie znany jako Pippin. W Gondorze podczas Wojny o Pierścień

zwano go, w rezultacie nieporozumienia, Emil i Periannath - Księciem Niziołków. (I 26, 53,

78-146, 153-179, 183-205, 217, 260-354, II20, 29, 49, 87, 152-193, III 15-39, 70-91, 95, 97,

113-143, 149, 151-152, 154, 210-211, 224, 229, 234-235, 237, 239, 243, 245, 248, 251-258,

261, 266-267, 272-273, 275, 280-281)

TOOK PERŁA [Pearl Took] (ur. 2975 TE) Hobbitka z Shire, najstarsze dziecko

Paladina Tooka. Była gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 345)

TOOK PERVINCA (ur. 2985 TE) Hobbitka z Shire, trzecia córka Paladina Tooka.

Była gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 345)

TOOK PEMPERNEL (ur. 2979 TE) Hobbitka z Shire, druga córka Paladina Tooka.

Była gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 345)

TOOK REGINARD (ur. 2969 TE) Hobbit z Shire, najstarszy syn Adelarda Tooka.

Był gościem na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. (III 345)

TOOK RÓŻA [Rosa Took] (ur. 2856 TE) Hobbitka z Shire, córka Ponta Bagginsa.

Poślubiła Hildigrima Tooka i urodziła mu jedno dziecko, Adalgrima. (III 344-375)

TOOK SIGISMOND (2890-2991 TE) Hobbit z Shire, syn Hildi - branda Tooka. (III

345)

TOOK ZŁOTOGŁÓWKA [Goldilocks Took] (ur. 10 CE) Hobbitka z Shire, córka

Sama Gamgee, żona Faramira Tooka. Najprawdopodobniej była złotowłosa. (III 345, 347)

TOOKBANK Wioska w Zachodniej Ćwiartce, w Kraju Zielonych Wzgórz. (I 30)

TOOKLAND Ziemia rodowa Tooków, leżąca w Południowej i Zachodniej Ćwiartce

w Kraju Zielonych Wzgórz i wokół niego. Podczas Wojny o Pierścień wciąż mieszkała tam

większość Tooków. (I 21, 78)

TOOKOWIE [Took] Wpływowa rodzina hobbicka, mieszkająca w Tooklandzie w

Zachodniej Ćwiartce. Dzięki swej fallohidzkiej krwi Tookowie byli stosunkowo (jak na

hobbitów) żądni przygód i mieli zdolności przywódcze. Urząd thana był w rodzinie Tooków

dziedziczny od czasów Isumbrasa I (2340 rok Trzeciej Ery), a od czasu do czasu Tookowie

wyprawiali się na wędrówkę, a nawet zostawali żeglarzami.

Od czasów Isengrima II (ok. 2683 roku) Tookowie blisko spokrewnieni z thanem

mieszkali w Wielkich Smialach.

Took jest zanglicyzowaną formą autentycznego hobbickiego nazwiska Tûk o

zapomnianym pochodzeniu. (114,15, 41, 48, II34- -36, 53,62, 64,152, III 24,238-240,261,266,

378, H 12,14,23, 79)

TOPÓR DURINA [Durin’s Axe] Broń Durina I, wielkie dziedzictwo krasnoludów z

plemienia Durina. Pozostał w Khazad-dûmie po jego opuszczeniu w 1981 roku Trzeciej Ery;

ekspedycja Balina odnalazła go w 2989 roku. Po zniszczeniu kolonii Balina w 2994 roku,

został ponownie utracony. (I 305)

TORECH UNGOL (sind. «nora pająka»?) -> Jaskinia Sheloby. (II 304)

TOROG (sind. «troll») -> Trolle. (III 376)

TOWARZYSZE PIERŚCIENIA [Companions of the Ring] Członkowie -> Drużyny

Pierścienia. (1263)

TRAHALD (oryg. ludzki «kopiący») -> Gollum. (III 380)

TRAKT WSCHÓD-ZACHÓD [East-West Road] -> Wielki Wschodni Gościniec. (I

54)

TREWESDEI Najstarsza zapisana forma nazwy czwartego dnia hobbickiego

tygodnia, tłumaczenie ąuenejskiego Aldea. W czasach Wojny o Pierścień używano formy

Trewsday.

We Władcy Pierścieni nazywany wtorkiem. (III 353)

TREWSDAY > Trewesdei. (III 353)

TROLL Fikcyjny troll w wierszu Sama Gamgee Kamienny troll. (TB 159-161)

TROLLE [Trolls] Rasa złych istot mieszkających w Śródziemiu. Trolle zostały

wyhodowane przez Morgotha w Pierwszej Erze z jakichś nieznanych istot, być może jako

naśladownictwo entów. Podczas Nirnaeth Arnoediad trolle strzegły Gothmoga, lecz poza tym

nie zaznaczyły się w Bitwach o Beleriand. W późniejszych erach Sauron posługiwał się

trollami, lecz ich użyteczność była ograniczona z powodu ich głupoty.

Trolle były bardzo duże (być może dorównywały wzrostem entom), silne, brzydkie i

głupie. Miały grubą skórę i czarną krew. Większość z nich (poza Olog-hai) pod wpływem

światła słonecznego zamieniała się w kamień. Gromadziły skarby, zabijały dla przyjemności i

jadły surowe mięso wszelkich stworzeń. Chociaż nie mogły być prawdziwie inteligentne,

Sauron powiększył ich spryt, dodawszy im złośliwości, tak że pod koniec Trzeciej Ery

niektóre trolle stały się dość niebezpieczne.

Wydaje się, że istniały przynajmniej cztery szczepy trolli: -> trolle kamienne z Siedzib

Trolli i innych rejonów Eriadoru, trolle jaskiniowe z Morii, trolle wzgórzowe z Gorgoroth i

Eriadoru oraz Olog-hai. Trolle kamienne mówiły uproszczonym westronem i były chyba

najbardziej podobne do ludzi; trollami kamiennymi byli Bert, Tom i William Huggins. Trolle

jaskiniowe i wzgórzowe, jeśli w ogóle się odzywały, to posługiwały się uproszczoną wersją

języka orków i były pokryte łuską; trolle jaskiniowe miały zielonkawy kolor, a ich stopy były

pozbawione palców. Olog-hai, wyhodowane przez Saurona pod koniec Trzeciej Ery,

mieszkały na południu Mrocznej Puszczy i w górach Mordoru. Jako bardziej ruchliwe i

przebieglejsze od innych trolli potrafiły wytrzymać słoneczny blask, o ile tylko Sauron

sprawował nad nimi władzę. Olog-hai posługiwały się Czarną Mową.

Sindarińskim słowem na oznaczenie trolla było torog, z którym mógł być w pewien

sposób spokrewniony wyraz olog pochodzący z Czarnej Mowy. (121, 55, 186, 195-197, 199-

202, 214, 216, 253, 308, 312, II 66, 86, 147, III 92,151, 204, 257, 376, H 34-42, 47, 52,

55,114, 155, 217)

TROLLE KAMIENNE [Stone-trolls] Gatunek -> trolli spotykany w Eriadorze.

Trollami kamiennymi byli prawdopodobnie Bert, Tom i William Huggins; posługiwały się

westronem, co było charakterystyczne dla tego gatunku trolli. (III 376, H 34-42)

TRON CIEMNOŚCI [Dark Throne] Tron Morgotha w Angbandzie, a także - w

formie aluzyjnej - sam Melkor. (S 214)

TRON MORGOTHA [Throne of Morgoth] Siedziba Morgotha w najodleglejszej

komnacie Angbandu, miejsce straszne i przerażające.

Nazwa używana także na oznaczenie samego Morgotha. (S 180)

TRÓJRÓG [Thrihyrne] Trzy wysokie szczyty Ered Nimrais za Rogatym Kasztelem.

W Trójróg wrzynał się Hełmowy Jar, a Rogata Skała stanowiła wysuniętą na północ odnogę

gór. (II125)

TRZECI RÓD EDAINÓW [Third House of the Edain] Wspólnota Edainów, która

przybyła do Beleriandu jako ostatnia, prawdopodobnie liczniejsza od pozostałych.

Prowadzony przez Maracha Trzeci Ród osiedlił się najpierw w Estoladzie w sąsiedztwie

krewniaków z Pierwszego Rodu. Później jego członkowie zebrali się w Dor-lóminie pod

przewodnictwem Hadora; tam cieszyli się największą chwałą spośród Edainów i byli

powszechnie nazywani rodem Hadora.

Trzeci Ród zdobył największą sławę w Bitwach o Beleriand, w których walczył wraz

z rodem Fingolfina. Po upadku Dorthonionu do Trzeciego Rodu dołączyło wiele kobiet z

Pierwszego Rodu. Mimo śmierci Hadora w Dagor Bragollach wojownicy Trzeciego rodu

utrzymywali Eithel Sirion aż do Nirnaeth Arnoediad, kiedy to ród został zdziesiątkowany na

równinie Anfauglith. Niedobitki pod dowództwem Hurina i Huora osłaniały odwrót Turgona i

Gondolindrimów. Później Trzeci Ród dokonał nasłynniejszego czynu w historii wojen

Edainów: jego wojownicy nie wycofali się z Północy, zajęli pozycje za Rivil i zabiwszy setki

orków i trolli, wszyscy polegli. Przeżył jedynie Hurin, który został wzięty do niewoli.

W Dor-lóminie wiele ocalałych kobiet i dzieci Trzeciego Rodu było niewolnikami

Easterlingów lub zostało zabitych podczas prób ucieczki. Przeżyli tylko nieliczni w Hithlumie

i Przystaniach Sirionu; do bohaterów rodu zalicza się Turina i Tuora, Earendila i, być może,

Elrosa.

Ludzie z Trzeciego Rodu byli wysocy i wojowniczy, szybcy i silni duchem i ciałem.

Jako jedyni spośród Edainów mieli złociste włosy. W Dor-lóminie posługiwali się zarówno

sindarinem, jak i językiem ludzi, który stanowił podstawę adunaickiego.

Zwani także ludem Hadora. (II 267, III 286, S 142, 150, 178, 182-187, 202)

TRZECI TEMAT ILUYATARA [Third Theme of Iluvatar] Ostatnia część

Ainulindale, stworzona i wyśpiewana jedynie przez lłuvatara. Spokojny i głęboki, Trzeci

Temat wchłonął i pokonał głośniejszą melodię dwóch pierwszych tematów oraz dysonanse

Melkora. Dzieci Iluvatara zostały powołane do życia w Trzecim Temacie, dlatego ani Melkor,

ani Valarowie nie rozumieją ich istnienia i ostatecznego przeznaczenia. (S 13-15, 40)

TRZECIA DYNASTIA [Third Line] Trzecia dynastia królów Rohanu. Pierwszym

królem trzeciej dynastii był Eomer, który wstąpił na tron w 3019 roku Trzeciej Ery po śmierci

Theodena i jego jedynego syna Theodreda podczas Wojny o Pierścień. (III 317-318)

TRZECIA ERA [Third Age] Era historii Śródziemia rozpoczynająca się pierwszym

upadkiem Saurona i śmiercią Gil-galada, a kończąca się Wojną o Pierścienie, drugim i

ostatecznym upadkiem Saurona oraz Ostatnią Wyprawą Powierników Pierścieni, kiedy to

najmożniejsi spośród Eldarów mieszkających jeszcze w Sródziemiu odeszli za Morze. W tej

erze elfowie i krasnoludy przebywały jeszcze w Śródziemiu, lecz niewiele tworzyły nowych

dzieł, podczas gdy ludzie rośli w potęgę i stawali się coraz liczniejsi.

30 - Encyklopedia Śródziemia

Królestwa Dunedainów, Arnor i Gondor, początkowo kwitły, lecz później podupadły,

gdy złe siły z Drugiej Ery, a szczególnie Nazgule i Sauron, znów powróciły. W końcu jednak

rozpaczliwe posunięcie Mędrców, mające uratować Wolne Plemiona, powiodło się i wielkie

zło zostało wygnane, lecz zarazem Śródziemie utraciło wiele dobra i piękna.

Zwana przez elfów Latami Uwiądu. (III 222, 225, 280, 285, 310, 330, S 271, 274-279)

TRZĘJ ŁOWCY [Three Hunters] Miano, jakim Aragorn ochrzcił siebie, Legolasa i

Gimliego, gdy podczas Wojny o Pierścień podążali przez Rohan za bandą orków, która

schwytała Merry’ego i Pippina. (II 25)

TRZEJ POWIERNICY [Three Keepers] Powiernicy -» Trzech Pierścieni. (III 341)

TRZĘSAWISKO UMARŁYCH TWARZY [Mere of Dead Faces] Ciemna

sadzawka na Martwych Bagnach, która pochłonęła groby elfów i ludzi poległych w Bitwie na

Równinie Dagorlad. Twarze poległych i błędne ognie były widoczne pod powierzchnią wody,

ale nie można ich było dotknąć. (II 224)

TRZY PIERŚCIENIE [Three Rings] -» Pierścienie Władzy elfów. Zostały wykute

bez udziału Saurona, nie skaził ich więc bezpośrednio. Mimo wszystko one same oraz ich

dzieła podlegały władzy Jedynego Pierścienia, a gdyby Sauron go posiadał, to ich Powiernicy

zostaliby mu ujawnieni. W przeciwieństwie do innych Pierścieni, Trzy Pierścienie dawały

władzę budowania, rozumienia i uzdrawiania, a nie panowania czy podboju.

Trzy Pierścienie udało się zachować w ukryciu przez okres Drugiej Ery; posługiwano

się nimi potajemnie w Trzeciej Erze. Po zniszczeniu Jedynego Pierścienia utraciły one jednak

swą moc, a dzieła, dokonane przy ich pomocy, upadły. Pod koniec Trzeciej Ery Pierścienie

zostały zabrane na Zachód przez Ostatnią Wyprawę ich Powierników.

Trzy Pierścienie, z których każdy był obrączką z jednym drogim kamieniem, to ->

Vilya, -> Nenya i -» Narya. (I 5, 61, 62, III 285, 310, 329, 330, S 266, 275)

TRZY RODY LUDZKIE [Three Houses of Men] Edainowie. (III 286, S 142)

TRZY SZCZEPY PRZYJACIÓŁ EI FÓW [Three Houses of the Elf - friends] Trzy

gałęzie -» Edainów.

Zwane także trzema plemionami ludzi. (III 286, S 137, 284)

TRZY SZCZEPY, TRZY SZCZEPY ELDARÓW [Three Kindreds, Three

Kindreds of the Eldar] Vanyarowie, Noldorowie i Teleri, trzy szczepy, na które dzielili się -»

Eldarowie. (III 381, S 51, 52, 61)

TUCKBOROUGH Miasteczko w Zachodniej Ćwiartce w Kraju Zielonych Wzgórz;

znajdowały się tu Wielkie Smiale. (I 18, 26, 30, II 64, III 36, 266)

TUILE (quen. «wiosna») Pierwsza pora loa w Kalendarzu Imladris, z grubsza

odpowiadająca naszej wiośnie. Tuile była także jedną z pór roku w kalendarzach

Dunedainów.

Sindarińską formą tej nazwy było ethuil. (III 349)

TUILŹRE (quen. «wiosna-dzień») Święto w Rachubie Namiestnikowskiej między 30

Sulimę i 1 Viresse. Tuilere przypadało w okolicy równonocy wiosennej. (III 351)

TULKAS (quen.) Ainur, ostatni z Valarów, którzy pojawili się w Ea. Zakochany w

bohaterskich czynach Tulkas zstąpił do Ardy, by przeciwstawić się Melkorowi podczas

Pierwszej Wojny, i Czarny Władca uciekł przed nim. Później, jako obrońca Valarów, Tulkas

pokonał Melkora w Bitwie Potęg. Wraz z Oromem ścigał Melkora po zatruciu Dwóch Drzew,

lecz Bezświatło Ungolianty pokrzyżowało plany Valarów.

Będąc najsilniejszym z Valarów, Tulkas lubuje się w zapasach; jest także

niezmordowanym biegaczem. Nie jest myślicielem i często nie potrafi udzielić dobrej rady, za

to jest wierny; nieskory do gniewu, niełatwo też zapomina; walczy ze śmiechem na ustach.

Jego kształt cielesny ma złociste włosy i brodę oraz rumianą cerę. Podczas uczty w epoce

Wiosny Ardy Tulkas poślubił Nessę.

Znany także jako Tulkas Astaldo, Waleczny oraz Tulkas Mocny. (S 24, 27, 35-37, 47,

49, 50, 63, 68-71, 74, 75, 80)

TUMHALAD (sind. «dolina-») Pole w Nargothrondzie usytuowane u zbiegu rzek

Ginglith i Narog. W 496 roku Pierwszej Ery miała tu miejsce przegrana przez elfów Bitwa w

Tumhalad. (S 200).

TUMLADEN (sind. «dolina-szeroki») Rozległa, żyzna równina ukryta w górach

Echoriath, miejsce założenia Gondolinu. Tumladen była prawdopodobnie płaska z wyjątkiem

wąwozu Orfalch Echor i wzgórza Amon Gwareth. (S 109, 120, 129, 150, 224, 227)

TUMLADEN Dolina w Gondorze leżąca na południowy zachód od Minas Tirith, w

pobliżu Lossarnach. (X)

TUMUNZAHAR (khuz.) Krasnoludzka nazwa -> Nogrodu. (S 89)

TUNA (quen.) Wysokie, zielone wzgórze wzniesione w Calaciryi, kiedy Aman

przygotowywał się na przyjęcie Eldarów. Ponieważ jego zachodnie stoki oświetlały Dwa

Drzewa, wzgórze Tuna rzucało cień na Eldamar i Morze. Zostało na nim zbudowane miasto

Tirion. (S 58, 60, 61, 82, 109, 120, 132, 245)

TUNEL [Under-way] Ścieżka orków w Jaskini Sheloby, prawdopodobnie tunel

między Dolną Bramą i kamiennymi wrotami odcinającymi Shelobie drogę do wieży Cirith

Ungol. (II 234, 296, 298, 303-313, 319, 320, 322, 327)

TUNNELLY Nazwisko używane przez hobbitów z Bree i, być może, także z Shire. (I

153)

TUOR (sind., 473? PE) Adan, bohater Trzeciego Rodu Edainów, jedyny syn Huora i

Riany. Poczęty tuż przed śmiercią Huora w Nirnaeth Arnoediad, Tuor został przygarnięty

przez Annaela, Sindara z Mithrimu, ponieważ Riana zmarła z żalu wkrótce po jego urodzeniu.

Tuor spędził dzieciństwo w jaskiniach Androth, lecz kiedy miał 16 lat, Sindarowie zostali

schwytani podczas próby ucieczki do Przystani Sirionu. Tuor został niewolnikiem u

Easterlinga Lorgana, lecz uciekł w 492 roku. Przez cztery lata mieszkał samotnie w Androth

jako banita, wyrządzając wielkie szkody Easterlingom.

Na długo przedtem Ulmo wybrał Tuora na swego posłańca i w 496 roku zachęcił go

do udania się w tajemnicy do Nevrastu, gdzie młodzieniec znalazł miecz i zbroję

pozostawioną tam przed prawie 400 laty przez Turgona. Ulmo następnie polecił Tuorowi, by

dostał się do Gondolinu; dał mu płaszcz z cienia oraz, jako towarzysza, przydał mu

pochodzącego z tego miasta Voronwego. Dzięki symbolom Ulma Tuor został wpuszczony do

Gondolinu i zgodnie z życzeniem tego Valara przekazał Gondolindrimom jego ostrzeżenie.

Dumny Turgon nie chciał jednak uciekać z miasta, Tuor więc także w nim pozostał,

nabierając siły i zdobywając wiedzę elfów. W 503 roku Tuor poślubił Idril; był to drugi w

historii związek małżeński między elfami a ludźmi i wiosną narodziło się ich jedyne dziecko,

Earendil.

Gdy Gondolin został zdobyty przez Morgotha, Tuor uratował Idril i Earendila z rąk

Maeglina, którego zabił, i wraz z żoną powiódł niedobitki Gondolindrimów do Przystani

Sirionu. Od czasu, gdy Ulmo zaprowadził go do Nevrastu, Tuor tęsknił za Morzem i na

starość popłynął wraz z Idril na Zachód swym wielkim statkiem „Earrame”. Ich los jest

nieznany, lecz powiada się, że Tuor jako jedyny śmiertelnik został przyjęty w Eldamarze i

zaliczony w poczet Eldarów. (III 286, S 141, 223-229)

TUR HARETHA (quen. «kurhan pani») Mogiła Halethy w Brethilu. Zwana w

sindarinie Haudh-en-Arwen. (S 141)

TURAMARTH (sind. «pan-los») Sindarińska forma imienia -> Turambar. (S 312)

TURAMBAR (quen. «pan losu») Przydomek przyjęty przez -> Turina w Brethilu

oraz najczęściej (choć z ironią) nadawane mu przezwisko.

Sindarińską formą było Turamarth. (S 187, 204, 207-211, 217)

TURAMBAR (zm. 667 TE) Dunadan, dziewiąty król Gondoru (541-667). Odniósł

wielkie zwycięstwo nad Easterlingami i powiększył wschodnie tereny Gondoru. (III 290)

TURGON (sind. «dowódca władzy», zm. 511 PE) Elf ze szczepu Noldorów, drugi

syn Fingolfina i w Śródziemiu król Gondolinu (ok. 104-511) i Najwyższy Król Noldorów

(473-511). W Eldamarze Turgon przyjaźnił się z synami Finarfina i przeciwstawiał się

planom Feanora, który wzywał do ścigania Morgotha po kradzieży

Silmarili, lecz w końcu został jednym z Wygnańców. Jego żona Elenwe zaginęła

podczas przeprawy przez Helcaraxe, lecz Turgon wraz ze swą córką Idril przybył do

Nevrastu, gdzie zbudował Vinyamar i zebrał wokół siebie jedną trzecią Noldorów Fingolfina

oraz wielką liczbę Sindarów.

W latach 51-52 Ulmo polecił Turgonowi zbudować tajemne królestwo i pokazał mu

ukrytą dolinę Tumladen. Po 52 latach tajnych prac Turgon poprowadził swój lud do

Gondolinu, gdzie rządził ponad 500 lat, właściwie nie zwracając uwagi na wydarzenia mające

miejsce podczas Bitew o Beleriand.

Poza przypadkiem Eóla chwała panowania Turgona w Gondolinie nie była zakłócona

aż do Dagor Bragollach, kiedy to Thorondor przyniósł Turgonowi ciało jego ojca. W dwa lata

później Thorondor przyniósł mu Hurina i Huora, których Turgon gościł przez rok, a potem

pozwolił im wrócić do Dor-lóminu. W tym czasie Turgon przewidział los Noldorów i w

tajemnicy wysyłał żeglarzy, by spróbowali uzyskać łaskę Valarów. Żadna z tych misji się nie

powiodła i tylko jeden z żeglarzy, Voronwe, przeżył sztormy Mórz Cienia.

Z jakichś powodów Turgon przyłączył się do Ligi Maedhrosa i walczył u boku

Fingona w Nirnaeth Arnoediad; podczas klęski ofiara Hurina, Huora i Trzeciego Rodu

Edainów umożliwiła mu wycofanie się bez wyjawienia położenia Gondolinu. Kiedy w 496

roku do miasta przybył Tuor, Turgon przyjął go, lecz powodowany dumą nie poszedł za radą

Ulma, który polecił mu uciec do Przystani Sirionu. Teraz jednak cała złość Morgotha

skierowała się na Turgona, ostatniego elfa z rodu Finwego, który miał w Śródziemiu swoje

królestwo. W końcu, wykorzystując rozpacz Hurina i zdradę Maeglina, Morgoth odkrył, gdzie

leży Gondolin. Turgon zginął, broniąc swej wieży.

Będąc władcą mądrym i rozważnym, zdając sobie sprawę z Przeznaczenia Noldorów

oraz z daremności stawiania Melkorowi bezpośredniego oporu, Turgon jednak uległ dumie

swego rodu. Dzięki swej ostrożności oraz przyjaźni z Ulmem zyskał kilka dodatkowych lat,

kiedy to doszło do związku Tuora z Idril i narodzin Earendila, wnuka Turgona, który w końcu

uzyskał pomoc potrzebną do pokonania Morgotha.

Turgon był twórcą Glingala i Belthila, wspaniałych wizerunków Dwóch Drzew. Jego

mieczem był Glamdring, wykuty specjalnie dla niego. (III 286, S 80, 85, 108, 109, 113, 120-

124, 126-129, 132, 133, 147, 150, 151, 179, 181-185, 215, 225, 226)

TLJRGON (zm. 2753 TE) Dunadan, dwudziesty czwarty rządzący namiestnik

Gondoru (2914-2953). (III 291)

TliRIN (quen.? «panowanie-», 465-501 PE) Adan z Trzeciego Rodu Edainów, syn

Hurina i Morweny. Po Nirnaeth Arnoediad Morwena odesłała Turina do bezpiecznego

Doriath, gdzie przygarnął go Thingol. Między rokiem 482 i 485 Turin walczył u boku Belega

na pograniczach Doriath, lecz po powrocie do Menegroth pokłócił się z Saerosem, skutkiem

czego ten zginął. To nieszczęście, które być może było pierwszym efektem klątwy Morgotha

rzuconej na rodzinę Hurina, zmusiło Turina do niepotrzebnej ucieczki z Doriath. Turin został

przywódcą banitów działających na południe od rzeki Teiglin, wśród których przyjął imię

Neithan, pierwszy ze swych licznych przydomków.

W 486 roku Turina odnalazł Beleg, który zapewnił go o dobrej woli Thingola, lecz

Turin nie chciał wrócić do Doriath. Wkrótce potem Turin schwytał Mima, który doprowadził

go do kryjówki Bar-en-Danwedh na Amon Rudh. Tej zimy do Turina przyłączył się Beleg i w

487 roku Dwaj Wodzowie oczyścili okolicę z orków. Turin przybrał imię Gorthol, nosił

bowiem Smoczy Hełm z Dor - - lóminu, który przyniósł mu Beleg, a ziemia, którą patrolował,

otrzymała nazwę Dor-Cuarthol, od Hełmu Turina i Łuku Belega. Hełm zdradził jednak

tożsamość Turina, a Mim wydał jego kryjówkę i pod koniec 487 roku Turin został schwytany

przez orków. Wkrótce uratowali go Beleg i Gwindor, lecz Turin niechcący zabił Belega.

Nieprzytomnego z żalu pielęgnował Gwindor, dopóki Turin nie odzyskał sił przy Eithel Ivrin.

Wraz z Gwindorem Turin przybył do Nargothrondu, gdzie nazwał się Agarwaenem,

synem Umartha - czyli Splamionym Krwią, synem Złego Losu. W Nargothrondzie osiągnął

wiek męski i w latach 488-496 stał się wielkim wojownikiem i zaufanym doradcą,

namówiwszy króla Orodretha do otwartej wojny przeciw orkom

na Talath Dirnen. W tych latach elfy z Nargothrondu nadali mu imię Adanedhela, byl

bowiem piękny i mial szlachetną postawę, a także Mormegila, Czarnego Miecza z

Nargothrondu, z powodu jego miecza Gurthanga (byl to przekuty miecz Anglachel, który

przedtem należał do Belega). W tym czasie zakochała się w nim Finduilas, lecz Turin nie

odwzajemniał jej uczucia.

Turin dzielnie walczył w przegranej Bitwie w Tumhalad, lecz gdy wrócił do

Nargothrondu, do którego zniszczenia doprowadziły jego rady, by przystąpić do otwartej

wojny, usidlił go Glaurung. Kiedy smok go uwolnił spod działania czaru, Turin, zamiast

ścigać orków, którzy uprowadzili Finduilas, udał się do Dor-lóminu w poszukiwaniu matki i

siostry, której jeszcze nie znał. Odkrywszy w Hithlum, że został oszukany, wpadł we

wściekłość i zabił wielu Easterlingów.

Po drodze do Nargothrondu Turin nazwał się Dzikim Człowiekiem z Lasu; dowiedział

się też o śmierci Finduilas w Brethilu. Znów poddał się rozpaczy, lecz uzdrowiony przez

Brandira osiadł wśród Haladinów, zmieniając imię na Turambar. Przez kilka lat (497-501)

Turin żył w zapomnieniu, strzegąc Przeprawy na Teiglinie i Haudh-en-Elleth przed orkami,

lecz nie używał ani Smoczego Hełmu, ani Gurthanga. W 500 roku poślubił Niniel, która w

rzeczywistości była jego siostrą Nienor. W następnym roku Glaurung zagroził okolicom

Brethilu. Turin zabił Glaurunga, lecz złość umierającego smoka pchnęła go do zabójstwa

Brandira (sądził bowiem, że ten okłamał go co do tożsamości Niniel), a potem do

samobójstwa. Został pochowany pod Kamieniem Nieszczęśliwych.

Turin miał szare oczy i ciemne włosy - dziedzictwo rodu swej matki. Był wspaniałym

wojownikiem (prawdopodobnie obok Hurina największym w swoim rodzie) i szlachetnym

człowiekiem, lecz skaziły go życiowe nieszczęścia (z których nie najmniejszym była

niepewność co do losów matki) oraz klątwa Morgotha. Miał skłonność do przesady w smutku

i gniewie. (1259, II314, S 141, 142, 160, 187-212, 214, 217, 218)

TURIN I (zm. 2278 TE) Dunadan, szósty rządzący namiestnik Gondoru (2244-2278).

(III 391)

TÚRIN n (zm. 2914 TE) Dúnadan, dwudziesty trzeci rządzący namiestnik Gondoru

(2882-2914). Budował schronienia (jak Henneth Annün) dla strażników z Ithilien i ulepszył

fortyfikacje Cair Andros, by zabezpieczyć się przed atakiem z Mordoru. Z pomocą Rohanu

odniósł także wielkie zwycięstwo nad Haradrimami w Bitwie u Brodów na Porosie (2885).

(III 291, 304)

TWOFOOTOWIE Rodzina hobbitów z Shire, której przynajmniej jedna gałąź

mieszkała w Hobbitonie. Podczas pożegnalnego przyjęcia Bilba Bagginsa (3001 Trzeciej Ery)

Daddy Twofoot mieszkał przy Bagshot Row. (I 34)

TYELLER (quen. «rzędy», l.poj. tyelle) Poziome szeregi tengw. Zwykle było ich

sześć, chociaż teoretycznie mogło istnieć osiem tyeller. Zasadniczo oznaczały one różne

sposoby artykulacji i różniły się kształtem telco oraz liczbą lúvar. (III 362-365)

TYELPETÉMA (quen. «grupa ty») Quenejskie spółgłoski palatalne: „ty”, „ndy”, „hy”

itp. Dźwięki te zwykle były zapisywane znakiem oznaczającym zwykłą spółgłoskę z

dodatkiem dwóch kropek pod spodem, czyli tehtą oznaczającą „następujące y”. (III 357)

TYRN GORTHAD -> Kurhany. (III 292, 293, 331)

TYSIĄC GROT [Thousand Caves] -> Menegroth. (S 55, 89, 189, 217,221,281)

u

UDuN (sind. «nie-dolina»?) -» Utumno. (S 316)

UDUN (sind. «nie-zachód, piekło»?) Źródło ciemnego płomienia Bałrogów, być może

Utumno, być może Ciemność ducha Melkora. (I 313)

UDUN Kolista równina w Mordorze między przesmykiem Isen i Cirith Gorgor. (III

184, 187, 188, 205)

UFTHAK (zm. TE?) Ork z wieży nad Cirith Ungol, który został pojmany i związany

przez Shelobę. Jego towarzysze go widzieli, lecz nie uwolnili, gdyż bali się gniewu Sheloby.

(II 326)

UGLUK (zm. 3019 TE) Uruk-hai z Isengardu, dowódca bandy, która pojmała

Merry’ego i Pippina. Zginął z ręki Eomera z Rohanu. (II 50, 51-63, 74, 76, 159)

UIAL (sind.) Okres półmroku o świcie i zmierzchu, bardzo ważnych dla Eldarów.

Także -» tindóme, undóme. (III 353)

UILOS (sind.) Sindarińska forma -> Oiolosse. (Y 62)

U1NENA [Uinen] (sind. «zawsze-woda»?) Jedna z Majarów Ulma, małżonka Ossego.

Wraz z nim rządzi Wewnętrznymi Morzami. Łagodna i współczująca, Uinena uspokaja wody

i chroni morskie rośliny oraz zwierzęta. Pomogła Ossemu wrócić na drogę wierności i

zaprzyjaźniła się z Telerimi oraz Numenorejczykami; jej płacz nad Telerimi po Bratobójstwie

wywołał sztorm, w którym zatonęło wiele noldorskich statków.

Zwana Panią Mórz. (S 28, 40, 57, 83)

UJŚCIE [Mithe] Ujście Shirebourn do Baranduiny. Tb była przystań, z której biegła

droga do Deephallow. (TB 123, 168)

UJŚCIE ANDUINY [Mouths of Anduin] Ethir Anduin. (III 398)

UJŚCIE MITHE [Mithe Steps] Przystań nad rzeką Mithe. (TB 123)

UJŚCIE RZEKI ENTWASH [Mouth of Entwash] Bagnisty obszar w Gondorze, na

granicy z Rohanem, gdzie Rzeka Entwash wpadała do Anduiny.

Stanowiło część Doliny -> Entwash. (III 398)

UJŚCIE SIRIONU [Mouths of Sirion] Delta Sirionu, na którą składały się bagna i

wysepki, porośnięte trzcinami lub pokryte piaskiem. Podczas Wielkiej Wędrówki wielu

Telerich pod wodzą Olwego osiadło tam na długi czas i zaprzyjaźniło się z Ossem i Uineną.

Po opuszczeniu przez nich tej okolicy, z której odeszli na Zachód lub do Falas, delta Sirionu

zapewne była opustoszała przez wiele lat.

Po upadku Falas Cirdan zbudował gdzieś na obszarze delty twierdzę i port, -»

Przystań Sirionu. (S 57, 114, 151, 184, 221, 227-229)

UKRYCIE VAUNORU [Hiding of Valinor] -> Nurtale Valinóreva. (S 97)

UKRYTE DRZWI [Side-door] Tajemne wejście do wnętrza -> Ereboru, położone na

zachodnim zboczu góry. Zamek tych drzwi można było otworzyć tylko wtedy, gdy padało

nań światło zachodzącego Słońca w Dniu Durina, a same drzwi, wysokie na pięć stóp i

szerokie na trzy, były widoczne dopiero po otwarciu.

Przez boczne wejście uciekli przed Smaugiem Thrór i Thrain. W roku 2850 Gandalf

otrzymał klucz od Thraina w Doi Guldur, a później dzięki niemu namówił Thorina (oraz

Bilba), aby obrabowali skarbiec Smauga. Przybywszy do Ereboru szczęśliwie tuż przed

Dniem Durina, Thorin i jego drużyna weszli do wnętrza góry bocznym wejściem, które

wkrótce zostało zniszczone przez rozwścieczonego Smauga. (III 24-25)

UKRYTE KRÓLESTWO [Hidden Kingdom] -» Doriath. (S 109, 144, 155)

UKRYTE KRÓLESTWO [Hidden Kingdom] -> Gondolin. (S 126, 225)

UKRYTY KRAJ [Hidden Land] -► Lórien. (II256)

I5LAIRI (quen.? «bez-») -> Nazgule. (S 248)

ULDOR (zm. 473 PE) Easterling, syn Ulfanga. Wraz z ojcem i braćmi Ulfastem i

Ulwarthem około 457 roku Uldor przyjął służbę u Caranthira; być może już wtedy zawarł

tajne przymierze z Morgothem. Za czasów Ligi Maedhrosa fałszywe ostrzeżenia Uldora o

możliwości ataku z Angbandu opóźniły marsz wschodniej armii pod dowództwem

Maedhrosa. W trakcie Nirnaeth Arnoediad armia Uldora, wzmocniona przez ukrytych w

pobliżu Easterlingów, zaatakowała wschodnią armię noldorską. Chociaż ta zdrada

doprowadziła do przegranej elfów w tej bitwie, Uldor zginął z ręki Maglora.

Zwany Uldorem Przeklętym; prawdopodobnie przewodził swych braciom. (S 149,

179, 181, 183, 235)

ULFANG (ok. 5 st. PE) Easterling, jeden z dowódców ludzi, którzy przybyli do

Beleriandu po Dagor Bragollach. Wraz z synami Uldorem, Ulfastem i Ulwarthem przyjął

służbę u Caranthira, chociaż być może służył już wtedy potajemnie Morgothowi. Ulfang

najwyraźniej nie walczył w Nirnaeth Arnoediad.

Zwany Ulfangiem Czarnym. (S 149, 178, 181, 182)

ULFAST (zm. 473 PE) Easterling, syn Ulfanga i brat -> Uldora. W czasie bitwy

Nirnaeth Arnoediad zdradził za przykładem Uldora: zginął z rąk synów Bóra. (S 149, 182)

ULICA LATARNIKÓW [Lampwrights’ Street] -> Rath Celerdain. (III 35, 38)

ULMO (quen. «ten, który napełnia wodą, ten, który spuszcza deszcz») Ainur, drugi co

do potęgi Władca Valarów i jeden z Aratarów. Jako miłośnik wody, Ulmo był jednym z

głównych budowniczych Ardy, zawsze pozostając w bliskiej przyjaźni z Manwem. W Ardzie

mieszka w Oceanie Zewnętrznym lub w wodach pod Śródziemiem, rządząc poruszeniami

wszelkich wód od fal Belegaeru po poranną rosę. Nie lubi przybierać cie - leśnej postaci i

rzadko wychodzi na ląd, nawet na narady Va - larów.

Ulmo darzy wielkim uczuciem Dzieci Iluvatara. W Beleriandzie często udzielał rad

elfom i ludziom, ukazując się im bezpośrednio, a także przemawiając przez sny lub muzykę

wód. Przeniósł Eldarów do Amanu mimo zastrzeżeń, jakie miał do tego posunięcia. W

okresie Bitew o Beleriand Ulmo chronił Sirion i Gelion (oraz Ossiriand) tak długo, jak tylko

mógł; doradził Finrodowi i Turgonowi, by założyli sekretne królestwa, pokazał Turgonowi

Tumladen i ukrywał jego przenosiny; doradzał Turgonowi i Cirdanowi; kierował życiem

Tuora oraz ocalił Elwingę.

Ulmo nauczył się więcej muzyki od Iluvatara niż jakikolwiek inny Ainur; on sam

uczył muzyki Telerich. Ulumuri to jego rogi; muzyka Ulma wyraża zarówno chwałę, jak i

smutek; to on wysyła wołanie Morza, które przyciąga Eldarów do Belegaeru i Amanu.

Zwany Władcą Wód i Królem Morza, co może być luźnym tłumaczeniem jego

imienia. (S 16-18, 24, 25, 27, 39, 40, 49, 50, 56, 57, 60, 63, 83, 98, 108, 109, 113, 118, 120,

121, 150, 185, 197, 200, 223, 224, 228, 231, 233, 234)

ULUMURI (quen. «rogi Ulma»?) Wielkie rogi Ulma, zrobione z białych konch przez

Majara imieniem Salmar. Muzyki Ulumuri nie da się zapomnieć. (S 25)

ULWARTH (zm. 473 PE) Easterling, syn Ulfanga i brat -> Uldora. Ulwarth był

towarzyszem Uldora w walce i zdradzie; zginął w Nirnaeth Arnoediad z rąk synów Bóra. (S

149, 181)

UMANYAROWDE [Umanyar] (quen. «nie z Amanu») Ci Eldarowie - duża część

Telerich - którzy nie ukończyli Wielkiej Wędrówki. Umanyarowie stali się w Śródziemiu -»

Nandorami, -> Laiquendimi i -> Sindarami; byli (oprócz Elwego) zaliczani do Moriąuendich.

Zwani także Ludem Opuszczonym. (S 52, 55, 218)

UMARLI [Dead Ones] Ciała widoczne w Trzęsawisku Umarłych Twarzy (II 220)

UMARLI Z DUNHARROW [Dead Men of Dunharrow] Ludzie z Białych Gór,

spokrewnieni z Dunlendingami. Po założeniu Gondoru zaprzysięgli wierność Isildurowi,

ponieważ jednak w Ciemnych Latach podporządkowali się Sauronowi, złamali przysięgę, gdy

zostali wezwani przez Ostatni Sojusz. Za tę zdradę zostali skazani na pozostanie w Białych

Górach i w ich okolicy jako duchy - aż do czasu, gdy zostaną wezwani do dopełnienia

przysięgi przez dziedzica Isildura.

Przez całą Trzecią Erę Umarli nawiedzali obszary wokół Dunharrow, zwłaszcza

Ścieżki Umarłych. W 3019 roku, podczas Wojny o Pierścień, zostali wezwani przez Aragorna

do wypełnienia przysięgi i spłacili swój dług, gromiąc korsarzy z Umbaru w Pelargirze.

Następnie zniknęli ze Śródziemia.

Zwani także martwymi, zapomnianym ludem, Wiarołomcami, Zastępami Cieni,

Cieniami, Ludem z Gór. (III 48, 49, 53, 55, 56, 136)

UMARTH (sind. «zły-los») Wymyślone imię, które Turin nadał swemu ojcu, gdy

wobec elfów z Nargothrondu sam siebie nazwał Agarwaenem. (S 198, 199)

UMBAR (quen. «los») Nazwa tengwy pa (nr 6), używanej w qu - enya na oznaczenie

kombinacji „mb”, a w większości innych języków - głoski „b”. (III 361, 365)

UMBAR Obszar nadbrzeżny w Haradzie, składający się z przylądka, głębokiej zatoki,

portu i fortecy oraz okolicznych terenów. Umbar, jako doskonały naturalny port, był

wykorzystywany przez Numenorejczyków już w 2280 roku Drugiej Ery; była to wielka

forteca oraz główny numenorejski port w Śródziemiu. W 3261 roku przybił tu do brzegu Ar-

Pharazón, chcąc przeciwstawić się potędze Saurona. Po upadku Numenoru (a może i

przedtem) Dunedainowie z Umbaru ulegli wpływom Saurona i zaczęli być znani jako -»

Czarni Numenorejczycy.

W Trzeciej Erze Gondor i korsarze z Umbaru prowadzili częste wojny i Umbar wiele

razy przechodził z rąk do rąk. W 933 roku król Earnil I zajął Umbar i mimo długiego

oblężenia (933-1050) Gondor utrzymał go aż do 1448 roku, kiedy to pokonani rebelianci,

uczestnicy Waśni Rodzinnej, uciekli z Pelargiru i osiedlili się w Umbarze. W 1810 roku

Telumehtar odzyskał port, lecz wkrótce utracił go na rzecz Haradrimów. W 2980 roku

niewielka flota Gondoru pod dowództwem Thorongila niespodziewanie zaatakowała Umbar i

spaliła wiele okrętów korsarzy. Podczas Wojny o Pierścień liczna flota korsarska uderzyła na

Pelargir, lecz została pokonana przez Aragorna i Umarłych. W Czwartej Erze Umbarem znów

władał Gondor pod panowaniem króla Elessara.

Nazwa Umbar jest przednumenorejska. Podczas Wojny oPierścień miasto Umbar było

także znane jako Gród Korsarzy. (II 249, III 32, 109, 136, S 252)

UMBARDACIL (west. «Umbar-zwycięzca») Król Gondoru -» Telumehtar. (III 290)

UNDERHARROW Wioska w Rohanie, położona w Harrowdale. (III 68)

UNDERHILLOWIE [Underhill] Rodzina hobbicka, mieszkająca w Shire i w

Staddle. Było to także przybrane nazwisko Froda, kiedy w 3018 roku Trzeciej Ery zmierzał

do Rivendell. (I 71, 147, III 245)

UNDERTOWERS Dom Fairbairnów z Wież, zbudowany w 35 roku Czwartej Ery

przez Opiekuna Zachodniej Marchii, Fastreda, na Wieżowych Wzgórzach lub pośród nich. W

Undertowers był przechowywany oryginał Czerwonej Księgi Marchii Zachodniej. (126)

UNDÓME (quen. «zmierzch») Pora dnia przed wieczorem, kiedy zaczynają świecić

pierwsze gwiazdy.

W sindarinie zwana aduial, a przez hobbitów evendim. (III 353)

UNDÓMIEL (quen. «wieczór-panna») Imię nadane Arwenie, ponieważ była

najpiękniejszą panią elfów w czasach schyłku obecności Eldarów w Śródziemiu. (III 227)

UNGOLIANTA [Ungoliant] (sind. «pająk-») Duch zła. Być może Ungolianta była

jedną z Majarów usidlonych przez Melkora, lecz w Ardzie służyła wyłącznie sobie. Będąc

istotą ciemności, przybrała kształt olbrzymiego pająka i zamieszkała w ciemnym wąwozie w

Avatharze. Pragnęła i zarazem nienawidziła światła, zgodziła się więc pomóc Melkorowi w

zatruciu Dwóch Drzew. Spowici w jej -> Bezświatło, Ungolianta i Melkor przybyli na

Ezellohar, gdzie pajęczyca wyssała soki z Drzew, zatruła je, a także wypiła całą

zawartość Studni Vardy. Pościg Oromego i Tulkasa został udaremniony przez Bezświatło i

Ungolianta oraz Melkor uciekli do Śródziemia. Tam, w Lammoth, Ungolianta zażądała od

Melkora klejnotów, które ukradł w Formenos. Pożarła je, po czym rozrosła się i sczerniała, a

kiedy Melkor nie chciał oddać jej Silmarili, zaatakowała go. Odegnana przez Balrogów,

Ungolianta uciekła do Nan Dungortheb, gdzie z tamtejszymi stworami miała potomstwo, by

rozprzestrzenić zło i przerażenie wywoływane przez wielkie pająki. Powiada się, że później

odeszła daleko na południe i, w swej ostatecznej zachłanności, pożarła samą siebie. (II 310, S

71-74, 77, 78, 91, 96, 116)

UNGWE (quen. «pajęczyna») Nazwa tengwy iq (nr 8). (III 361, 363, 365)

UNQUE (quen. «jama») Nazwa tengwy od (nr 16). (III 361,363,365)

UPADEK GIL-GALADA [Fali of Gil-galad, The] Pieśń elfów, przełożona na

westron przez Bilba; mówiła o śmierci Gil-galada podczas oblężenia Barad-dur. (1182)

UPADEK WŁADCY PIERŚCIENI I POWRÓT KRÓLA [Downfall of the Lord of

the Rings and the Return of the King] Wspomnienia Froda, podstawa narracji Władcy

Pierścieni. (III 278)

UPBOURN Wioska w Rohanie, położona nad Śnieżnym Potokiem między

Dunharrow i Edoras.

Właściwą (bardziej archaiczną) fromą jest Upburnan. (III 68)

UPIORNI JEŹDŹCY [Feli Riders] Określenie -» Nazguli w Gondorze. (III 31)

UPIORY KURHANÓW [Barrow-wights] Złe duchy z Angmaru, które zamieszkały

w Wielkich Kurhanach po 1636 roku Trzeciej Ery. Starały się więzić ludzi w kurhanach i

składać ich w ofierze. (1 131, 143,254, III 336)

UPIORY PIERŚCIENIA [Ringwraiths, Ring-wraiths] -» Nazgule. (I 62, 212, 214-

215, 261, 263, 281, II 97, 222, 226, 291, III 146, 148, 158, 176, 201)

UR (quen. «gorąco») Nazwa tengwy o (nr 36). (III 361, 363, 365)

URIME (quen. «gorący-») Ósmy miesiąc w Rachubie Królewskiej i

Namiestnikowskiej, a piąty według Nowej Rachuby, odpowiadający z grubsza naszemu

sierpniowi.

Formą sindarińską, używaną tylko przez Dunedainów, było Urui. (III 352)

UROCZYSTE MILCZENIE [Standing Silence] Chwila ciszy przestrzegana w

Gondorze przed posiłkami. Biesiadnicy stawali i zwracali się na Zachód, ku Mar-nu-Falmar i

Amanowi. (III 210)

URODZINOWE DRZEWO [Party Tree] Drzewo w Urodzinowym Ogrodzie, pod

którym Bilbo wygłosił swą mowę na pożegnalnym przyjęciu Bilba Bagginsa. Zostało ścięte

przez Ludzi Naczelnika podczas Wojny o Pierścień, jednak po wojnie Sam Gamgee zasadził

na jego miejscu ziarno, otrzymane od Galadrieli. Nowe Urodzinowe Drzewo było jedynym

mallornem w Eriadorze. (III 268,274)

URODZINOWY OGRÓD [Party Field] Łąka przed Bagshot Row w Hobbitonie,

miejsce pożegnalnego przyjęcia Bilba Bagginsa w 3001 roku. Pośrodku niej rosło

Urodzinowe Drzewo. (III 274)

URTHEL (sind., zm. 460 PE) Adan z Pierwszego Rodu, jeden z 12 towarzyszy

Barahira w Dorthonionie. (S 148)

ĆRUI (sind. «gorący») -> Urime. (III 352)

URUK-HAI (CM «ork-rasa») Szczep orków wyhodowany w Trzeciej Erze przez

Saurona w Mordorze. Uruk-hai po raz pierwszy pojawili się około 2475 roku Trzeciej Ery,

kiedy opanowali Ithilien i zajęli Osgiliath. Podczas Wojny o Pierścień Sauron i Saruman

używali uruków jako żołnierzy na wszystkich frontach; urukami byli Gorbag, Shagrat, Ugluk

i, być może, Azog oraz Bolg.

Uruk-hai byli wykorzystywani jako żołnierze częściej niż inne szczepy, ponieważ w

przeciwieństwie do innych orków, byli prawie ludzkiego wzrostu, mieli proste, silne nogi i

nie słabli w blasku Słońca. Urukowie byli czarni i skośnoocy. Uważali się za lepszych od

innych orków.

31 - Encyklopedia Śródziemia

Szpiedzy Sarumana w Bree i Ludzie Naczelnika być może byli urukami; prawie na

pewno w ich żyłach płynęło nieco krwi Uruk-hai.

Uruk-hai to nazwa ogólna szczepu; liczbą pojedynczą jest „uruk”, a (spolszczoną)

liczbą mnogą „urukowie”. Byli także zwani Olbrzymimi Orkami. (II51, 55, 57, 137, III 87,

182)

URUKOWIE [Uruk, Uruks] -» Uruk-hai. (I 307, II 323, III 187-188)

URULÓKI (quen. «gorące węże») Pierwszy z trzech rodzajów smoków

wyhodowanych przez Morgotha i Saurona. Urulóki zionęły ogniem, lecz nie potrafiły latać. -

> Glaurung był pierwszym i największym z Urulókich; być może rasa nie przetrwała Wielkiej

Bitwy i upadku Morgotha.

Zwane także ognistymi smokami. (S 110, 200)

USTA SAURONA [Mouth of Sauron] (DE?-3019 TE) Czarny Numenorejczyk. W

Trzeciej Erze, a zapewne także już w Drugiej, służył Sauronowi, awansując w tej służbie,

gdyż był podstępny i zły. Stał się wielkim magiem, dzięki czemu wydłużył swe życie do

tysięcy lat. W czasie Wojny o Pierścień był rządcą wieży Barad - dur i zapomniał już swego

prawdziwego imienia. Bez wątpienia zginął po upadku Saurona lub później, w bitwie z Armią

Zachodu.

Zwany także wysłannikiem Saurona. (III 148-150)

UTUMNO (quen. «nie-dolina»?) Pierwsza siedziba Melkora w Ardzie, wielka

podziemna forteca zbudowana na północy Śródziemia podczas Wiosny Ardy. Melkor zebrał

w Utumno swoich Balrogów i być może wyhodował tam też orków oraz wielkie pająki.

Podczas Bitwy Potęg Utumno oblegano i wreszcie zniszczono. Chociaż nie wszystkie jego

lochy zostały odsłonięte, Melkor do Utumno już nie wrócił.

W sindarinie zwane Udun. (S 36, 37, 40, 46, 49, 50, 72, 78, 94,112)

UWIĘZIENIE MELKORA [Chaining of Melkor] Uwięzienie Melkora po Wielkiej

Bitwie Potęg, gdy był on spętany Angainorem i zamknięty w warowni Mandosa na trzy

wieki.

Okres ten odpowiada w przybliżeniu czasom Pełni VaIinoru. (S 50)

UZURPATORZY [Usurpers] Miano nadane -> ludziom przez -» Eldarów. (S 98)

V

0 VAIR£ (quen.) Jedna z Ainurów i Valier, maiżonka Mandosa. Tka gobeliny,

które pokrywają ściany komnat Mandosa i opowiadają wszystkim, co ma miejsce w Czasie.

Nazywana jest Vaire Tkaczką, co może być tłumaczeniem jej imienia. (S 24, 26)

VALA (quen. «moc anielska») Nazwa tengwy d (nr 22). (III 361, 365)

1 VALACAR (quen. «vala-», zm. 1432 TE) Dunadan, dwudziesty król Gondoru

(1366-1432). W młodości (1250) Valacar został wysłany przez ojca, Rómendacila II, na dwór

Vidugavii, co miało poprawić stosunki między Gondorem i Nortami i dzięki czemu Valacar

miał poznać zwyczaje tych ważnych sprzymierzeńców. Valacar poszedł jednak dużo dalej,

bardzo bowiem polubił Nortów poślubił Vidumavi, córkę Vidugavii. Ich dziecko, Eldacar,

było zatem tylko w połowie Dunadanem; takie faworyzowanie Nortów doprowadziło do

Waśni Rodzinnej. (III 290, 296-297, 331)

VALACIRCA (quen. «sierp Valarów») Konstelacja siedmiu gwiazd, ukształtowana

przez Vardę jako część przygotowań przed przebudzeniem elfów i umieszczona na

północnym niebie jako wyzwanie dla Melkora i znak jego upadku. Valacirca to nasza Wielka

Niedźwiedzica.

Zwana także Sierpem Valarów, Siedmioma Gwiazdami, Sierpem i Wielkim Wozem

(przez hobbitów), a także (prawdopodobnie) Koroną Durina (przez krasnoludów). (S 34)

i

YALANDIL (quen. «vala-miłośnik», ur. 6 st. DE) Dunadan z Numenoru, syn

Silmarien i pierwszego księcia Andunie. (III 288)

VALANDIL (3430 DE?-249 TE) Dúnadan, trzeci król Arnoru (10249 Trzeciej Ery).

Urodzony w Imladris, Valandil został królem, gdy jego ojciec Isildur oraz trzej starsi bracia

polegli w Bitwie na Polach Gladden. Otrzymał berło z Annúminas w 10 roku Trzeciej Ery po

osiągnięciu pełnoletności. (I 234-238, 371, III 290)

VALANDOR (quen. «Vala-kraina») Wczesna nazwa -> Valinoru. (S 314)

VALANDUR (quen. «vala-», zm. 652 TE) Dúnadan, ósmy król Arnoru (602-652).

Zmarł naglą śmiercią. (III 290)

VALANYA (quen. «dzień Valarów») Szósty dzień eldarskiego tygodnia oraz siódmy

dzień w kalendarzach Dńnedainów, nazwany tak na cześć Valarów. Był to główny dzień

tygodnia. Formą sindarińską była Orbelain. Nazwami zamiennymi była quenejska Tárion

oraz sindarińska Rodyn. Nazwa hobbicka brzmiała Highdei. (III 352)

VALAQUENTA Krótka księga omawiająca osoby i zadania Valarów, niektórych

Majarów, a także niektórych sług Melkora. Valaquenía jest blisko związana z Quenta

Silmarilliotf, powstała prawdopodobnie dzięki opowieściom noldorskich Wygnańców i

zachowała się dzięki Przekładom z elfickiego Bilba Bagginsa, umieszczonym w Czerwonej

Księdze Marchii Zachodniej. (S 8, 31)

VALARAUKAROWBE [Valaraukar] (quen. «demony mocy», l.poj. Valarauko) -»

Balrogowie. (S 30)

VALAROWIE [Valar] (quen. vala + l.mn.) Czternaścioro najpotężniejszych Ainurów

(wyłączając Melkora), którzy postanowili zstąpić na Eà, by spełnić Wizję Ilúvatara. Valarami,

wśród których było siedem istot płci męskiej i siedem żeńskiej, rządzili Manwë i Varda.

Będąc czystymi duchami, w Eà Valarowie zwykle przyjmowali kształty fizyczne wielkiej

urody i majestatu.

W obrębie Eà Valarowie zajmowali się dokończeniem Ardy zgodnie z własną wiedzą

na temat różnych fragmentów Wizji. Chociaż Arda została skażona przez Melkora, Valarowie

zaprowadzili równowagę między jej żywiołami, po czym skierowali swą uwagę na światło i

wzrastanie. Wiosna Ardy rozpoczęła się, kiedy

Valarowie stworzyli dwie Latarnie i osiedlili się w Almaren. Melkor ponownie skaził

ich dzieło, rozbijając Latarnie i niszcząc Almaren. Valarowie wycofali się do Amanu, gdzie

wznieśli Pelóri, założyli -> Valinor i stworzyli Dwa Drzewa, by oświetlały ich królestwo.

Podczas gdy Sródziemie odpoczywało, pogrążone we Śnie Yavanny, Valarowie

przygotowali się na przebudzenie elfów, prosząc Vardę, by stworzyła nowe gwiazdy. Gdy

elfy obudziły się, Valarowie postanowili ich chronić, schwytali więc Melkora (czego obawiali

się uczynić wcześniej, gdyż taka wojna mogłaby spowodować zniszczenie nieznanego

miejsca, gdzie spały elfy) oraz sprowadzili nowo przebudzonych do Amanu. Chociaż

niektórzy Valarowie nie byli zwolennikami tej drugiej części planu, po Bitwie Potęg i

Wielkiej Wędrówce Arda wydawała się bezpieczna.

W swej szlachetności Manwe nie pojął jednak złych zamysłów Melkora i Valarowie

musieli doświadczyć zatrucia Dwóch Drzew oraz buntu Noldorów. Jeszcze raz zgodzili się

znieść porażkę i nie położyli ostatecznego kresu złu, lecz stworzyli światło Słońca i Księżyca,

by w ten sposób osłabić Melkora i pokrzepić elfów oraz nowo przebudzonych ludzi.

Podczas trwających 500 lat Bitew o Beleriand Valarowie uważali, że nie mogą

interweniować, ponieważ składając swoją przysięgę Feanor wziął na świadka Iluvatara, a

Valarowie nie w pełni rozumieli przeznaczenie jego Dzieci. Jednak od czasu do czasu

ogarniała ich litość - nawet surowego Mandosa - i takie czyny, jak wypuszczenie Berena i

Luthien z Domów Umarłych przez Mandosa czy kierowanie losami Tuora przez Ulma,

ułatwiły późniejsze przybycie Earendila z Silmarilem do Amanu. W chwili gdy Edainowie i

Eldarowie byli już właściwie zniszczeni, bez uszczerbku godności lub utraty czci Valarów i

Iluvatara, a ich przedstawiciele (z wyjątkiem rodu Feanora związanego Przysięgą) chcieli

oddać Silmaril, Valarowie poczuli się upoważnieni do działania; przystąpiwszy do Wielkiej

Bitwy, Zastępy Valinoru zniszczyły hordy Morgotha i wyrzuciły go poza obręb Ea.

Pod koniec Pierwszej Ery tradycyjne zainteresowanie Valarów światłem oraz

bezpieczeństwem elfów i ludzi sprawiło, że umieścili oni Silmaril Earendila na niebie jako

gwiazdę, nagrodzili Edainów, darując im Elennę, i przebaczyli wszystkim Wygnańcom prócz

Galadrieli. Podarowanie Elenny Edainom doprowadziło do największego zagrożenia

Valarów, ponieważ w 3319 roku Drugiej Ery Ar-Pharazón z Numenoru, omamiony przez

Saurona, zaatakował Valinor; Valarowie na chwilę zrzekli się swej opieki nad Ea i Eru

zniszczył Numenor. Sauron jednak przetrwał do Trzeciej Ery, około 1000 roku Trzeciej Ery

Valarowie posłali więc do Śródziemia czarodziejów. Z ich pomocą Wolne Plemiona

Śródziemia w końcu wypełniły swe przeznaczenie i pokonały Saurona w Wojnie o

Pierścienie.

Ponieważ Wizja skończyła się przed tym wydarzeniem, rola Valarów w późniejszych

Erach jest niepewna. Prawdopodobnie zachowują opiekę nad Ea, lecz bardzo rzadko wtrącają

się do spraw ludzi.

W świetle tego, co zostało powiedziane, działania Valarów wydają się ostrożne i nie

zawsze skuteczne, lecz należy podkreślić, że Valarowie byli zaledwie demiurgami i

opiekunami Ea, przygotowując zgodnie ze swym niedoskonałym pojmowaniem Ainulindale

fizyczną postać Ardy na przyjście Dzieci Iluvatara. Ponieważ Dzieci zostały stworzone w

Trzecim Temacie, w którego tworzeniu Ainurowie nie brali udziału, Valarowie nie rozumieli

ani istoty, ani przeznaczenia elfów i ludzi. Dlatego Valarowie jak najmniej działali

bezpośrednio, w zamian wzmacniając mądrość, odwagę i (w miarę możliwości) cnotę Dzieci,

by one same mogły osiągnąć swe przeznaczenie. Mimo to Valarowie pełnili rolę arbitrów w

wielu dziedzinach; na przykład interpretowali i wprowadzali w życie zasady Gry w Zagadki.

Valarowie byli znani pod licznymi mianami. Sindarińska forma ich nazwy brzmiała

Belain, l.poj. Balan. Zwani byli także Wielkimi, Potęgami (wszystko to są luźne tłumaczenie

słowa „Valar”), Potęgami Ardy, Władcami Ardy, Potęgami Świata, Strażnikami Świata,

Władcami, Władcami Valinoru, Możnymi Władcami Zachodu, Nieśmiertelnymi (szczególnie

przez Numenorejczyków), Bogami (przez ludzi, którzy czasami w swej niewiedzy oddawali

im cześć) oraz Nieprzyjaciółmi zza Morza (przez orków z Angbandu). (II251, III 102, 122, S

17-19, 24-28, 35-42, 46-51, 54, 58, 63, 66, 68-76, 79, 83, 84, 89, 93-98, 112, 123, 176, 233,

237, 238, 243-255, 257, 261, 266, Y 66)

YALARÓMA (quen. «Vala-róg») Wielki róg Oromego. (S 27, 74)

YALDER (quen., l.poj. Valie) Siedem Władczyń -> Valarów. (S 24, 27)

VAIIMAR (quen. «Vala-dom») Miasto Valarów pośrodku Valinoru. Valimar szczycił

się srebrnymi kopułami, złotymi bramami i licznymi dzwonami, a w jego sąsiedztwie

znajdował się Mahanaxar i Ezellohar, wzgórze Dwóch Drzew.

Zwany także Valmarem. Nazwą Valimar określa się też cały Valinor. (I 357, S 37, 38,

49, 54, 60, 63, 68, 69, 72, 81, 97, 176,

Y 62)

YALINOR (quen.) Kraina Valarów w Amanie, ograniczona na północy, południu i

wschodzie lukiem gór Pelóri, a na zachodzie wodami Ekkaia. Założony przez Valarów po

zniszczeniu Almaren, Valinor był domem Valarów (oprócz Ulma), większości Majarów oraz

później Vanyarów. Jego jedynym miastem jest Valimar. Valinor oświetlały Dwa Drzewa, a

po ich zatruciu - Księżyc i Słońce.

Na wybrzeżach Ekkaia mieszka w swych salach Mandos wraz z Vaire, a w ich pobliżu

ma swą siedzibę Nienna. Na południu Valinoru, na wschód od pól i ogrodów Yavanny, leżą

lasy Oromego. Siedziba Aulego znajduje się w środkowym Valinorze, a Manwe i Varda

mieszkają na Taniquetilu. Także w Valinorze leżą ogrody Vany oraz ogrody i stawy Lóriena i

Este.

Pierwotną formą tej nazwy było Valinóre «lud Valarów», mylone z Valandor «kraj

Valarów». Czasem na określenie całej krainy używa się nazwy Valimar, podobnie jak Valinor

często oznacza Aman. Zwany był też Wiecznym Mrokiem i Wieczną Nocą, przynajmniej

przed stworzeniem Słońca i Księżyca. (1226, III 126, 227, S 25, 37, 39, 51, 54, 56, 59, 73, 74,

84, 95, 96, 106, 122, 151, 162, 245, 256, 266,267)

YALINÓRE (quen. «lud Valarów») Pierwotna forma nazwy -> Valinor. (S 314)

YALMAR Inna forma nazwy -» Valimar. (S 37, 38, 49, 321)

VANA (quen.) Jedna z Valier, młodsza siostra Yavanny i małżonka Oromego.

Opiekuje się kwiatami i ptakami, które cieszą się, gdy Vana jest w pobliżu; ma także w

Valinorze ogrody ze złocistymi kwiatami.

Vana jest nazywana Wiecznie Młodą. (S 24, 27)

VANYAROWIE [Vanyar] (quen. «jaśni») Pierwszy i najmniejszy szczep Eldarów.

Vanyarowie pod przewodnictwem Ingwego jako pierwsi wyruszyli na Wielką Wędrówkę i

jako pierwsi dotarli do wybrzeży Belegaeru; odpłynęli do Amanu, gdy pierwszy raz

przenosiła elfów Tol Eresséa. W Amanie Vanyarowie zamieszkali najpierw w Tirionie.

Później rozkochali się w pełnym blasku Drzew i wędrowali po Valinorze lub osiedlali się na

Taniquetilu. Wielu Vanyarów wyruszyło z Zastępami Valinoru na Wielką Bitwę, lecz poza

tym pozostawali w Amanie. Rządził nimi Ingwe.

Vanyarowie nie dali się zwieść Melkorowi; Manwé i Varda wyróżniali ich spośród

innych Eldarów. Mieli złociste włosy i skupiali się pod białymi sztandarami.

Zwani także Elfami Pięknymi i Elfami Światła.

(S 51-53, 56, 58, 60, 63, 73, 79, 93, 94, 97, 234, 237, H 125)

VARDA (quen. «wyniesiona wysoko») Jedna z Ainurów, najpotężniejsza z Valier

oraz jedna z Aratarów, małżonka Manwégo, z którym mieszka w Ilmarinie na szczycie

Taniquetilu. Będąc zaprzysięgłą przeciwniczką Melkora, Varda pomaga Manwemu rządzić

Ardą i czuwać nad Śródziemiem. Varda troszczy się o światło. To ona stworzyła gwiazdy,

napełniła światłem Latarnie Valarów, zbierała rosę spadającą z Dwóch Drzew do swoich

Studni, stworzyła nowsze gwiazdy i konstelacje, przygotowując świat na przebudzenie elfów,

uświęciła Silmarile, wytyczyła szlak Księżyca i Słońca oraz umieściła na niebie gwiazdę

Earendil.

Ponieważ Varda stworzyła gwiazdy, była dla elfów najmilszą z Valarów, to do niej

zwracali się o pomoc w Śródziemiu. Czasami odpowiadała na ich prośby - a także na prośby

ludzi. Na przykład podczas Wojny o Pierścień pomogła Samowi w walce z Shelobą za

pośrednictwem flakonika Galadrieli (który, oczywiście, zawierał blask gwiazdy Eárendila).

Varda była najpiękniejsza spośród Valarów. W Śródziemiu nazywano ją zwykle

imieniem Elbereth. Inne tytuły nadane jej jako stwórczyni gwiazd to Tintallé, Gilthoniel,

Elentári oraz

Królowa Gwiazd. Ponieważ elfom ze Śródziemia pojawiała się w wizjach jako

lśniąca, biała postać, nazywano ją także Fanuilos

i Śnieżnobiałą. (I 356, 357, S 24, 25, 27, 35, 37-39, 47, 58, 65, 74, 94-96, 165,

236, 238, Y 60, 61, 64, 66)

YARDAMIR (quen. «wyniesiony klejnot, klejnot Vardy», ok. 5 st. DE) Dunadan,

drugi król Numenoru (442-?). (III 287)

YARIAGOWIE [Variags] Plemię, prawdopodobnie ludzi, mieszkające w Khandzie.

Podczas Wojny o Pierścień sprzymierzyli się z Sauronem. (III 109, 111)

VASA (quen. «pożeracz») Eldarińskie miano Słońca, nazwanego tak z powodu jego

energii oraz dlatego, że jego wzejście oznaczało początek zmierzchu elfów. (S 94)

VIDUGAVIA (ok. 13 st. TE) Nort, samozwańczy król Rhovanionu. Był

najpotężniejszym księciem Północy swych czasów; jego królestwo rozciągało się między

Mroczną Puszczą a Celduiną. Vidugavia przyjaźnił się z Rómendacilem II z Gondoru,

któremu pomógł odnieść wielkie zwycięstwo nad Easterlingami w 1248 roku. (III 297)

YtDUMAYI (ok. 13 st. TE) Córka Vidugavii. Poślubiła Valacara z Gondoru. (III

297)

VILYA (quen. «powietrze, niebo») Późniejsza i bardziej popularna nazwa tengwy a

(nr 24). Wcześniejszą formą nazwy była wilya, lecz uległa ona przekształceniu z powodu

zmian zachodzących w wymowie ąuenya w Śródziemiu. (III 361, 365)

VH.YA Najpotężniejszy z -> Trzech Pierścieni elfów. Początkowo nosił go Gil-galad,

który jednak później przekazał go Elrondowi. Pierścień Vilya był zrobiony ze złota, w którym

osadzono wspaniały szafir.

Zwany także Pierścieniem Powietrza oraz Pierścieniem z Szafirem. (III 279, S 268)

i „VINGILOT” (quen. «piana-kwiat») Statek Earendila, zbudowany z pomocą

Cirdana z drewna brzóz z Nimbrethilu. „Vingilot” miał dziób w kształcie łabędzia, złociste

wiosła oraz srebrzyste latarnie żagle. Statkiem tym, pobłogosławionym przez Yalarów (lecz

nie - zrobionym z mithrilu), Earendil odbył wszystkie swoje podróże po Bełegaerze oraz

wzniósł się w nim na niebiosa jako gwiazda.

Pełna nazwa brzmi „Vingilóte”. W języku adimaickim zwany „Rothinził”. (S 231,

233, 234, 242)

„VINGILÓTE” -> „Vingiłot”. (S 310)

yiNITHARYA Młodzieńcze imię nadane przez Nortów -> Elda - carowi. (III 290,

297)

VINYAMAR (quen. «nowy-dom»?) Miasto zbudowane przez Turgona po jego

powrocie do Śródziemia, położone pod górą Taras w Nevraście, skąd rozciągał się widok na

Morze. Vinyamar został opuszczony około 104 roku Pierwszej Ery, kiedy to Turgon

poprowadził swój lud do Gondolinu, lecz idąc za radą Ulma zostawił w mieście miecz i

zbroję, które później znalazł Tuor. (S 223)

VINYARION (quen.) -> Hyarmendacil II. (III 290)

Y/RESSE (quen.) Czwarty miesiąc w Rachubie Królewskiej

i Namiestnikowskiej, a pierwszy według Nowej Rachuby, odpowiadający z

grubsza naszemu kwietniowi.

Nazwą sindarińską, używaną tylko przez Dunedainów, była Gwirith. (III 352)

VORONDIL (quen. «wierny przyjaciel, miłośnik stałości», zm. 2029 TE) Dunadan,

namiestnik Earnila II z Gondoru od 1998 do 2029 roku. Vorondil był wielkim myśliwym i

stąd był znany jako Vorondil Łowca. Z rogu zabitego przez siebie dzikiego bawołu Arawa

sporządził Wielki Róg. (III 23, 291)

VORONWE (quen. «nieugięty», ok. 500 PE) Elf z Gondolinu, syn Aranwego.

Voronwe odpłynął ostatnim statkiem, który Turgon wysłał na Zachód w poszukiwaniu

pomocy u Valarów. W 496 roku, kiedy wracał, by zdać sprawę z nieudanej próby

przepłynięcia Mórz Cienia, statek zatonął u wybrzeży Nevrastu. Voronwe, którego uratował

Ulmo, jako jedyny przeżył katastrofę. Wyrzucony na brzeg pod Vinyamarem, spotkał Tuora,

którego następnie przyprowadził do Gondolinu. (S 185, 224)

w

WALDA (2780-2851 TE) Człowiek, dwunasty król Rohanu (28422851). Zginął,

wciągnięty w zasadzkę przez orków w pobliżu Dunharrow. (III 230, 316)

WARGO WIE [Wargs] Złe wilki z Rhovanionu, sprzymierzeńcy orków i słudzy

Saurona.

Wargowie, o których jest mowa w Drużynie Pierścienia, nie są prawdopodobnie

prawdziwymi wargami, ponieważ bestie te znalazły się na zachód od Gór Mglistych i nie były

zwierzętami z krwi i kości. (I 283-284, H 80-82, 100-103, 202, 205, 212)

WARGULE [Mewlips, The] Wiersz, napisany przez hobbita z Shire. Treść

fantastyczna, lecz może jednak zawierać echa informacji oGórach Mglistych (Góry Merlok),

Mrocznej Puszczy („pajęczyn kotary”, „puszcza mokrych drzew”) oraz Długich Moczarach.

Same wargule mogą być wzorowane na niejasnych wieściach oorkach. (TB 168-169)

WARGULE [Mewlips] Złe istoty, prawdopodobnie fikcyjne i wzorowane na orkach,

będące tematem wiersza z Shire o tym samym tytule. (TB 168-169)

WAŚŃ RODZINNA [Kin-strife] Wielka wojna domowa w Gondorze, trwająca od

1432 do 1448 roku Trzeciej Ery. Wynikła ona z przekonania części Dunedainów, że Eldacar

jest niezdolny do rządów, ponieważ nie był czystej krwi Dunedainem, a jej głębszą podstawą

było niezadowolenie licznych członków rodziny królewskiej względami, jakie ojciec

Eldacara, Valacar, okazywał Ludziom Północy. Przed śmiercią Valacara w 1432 roku w

południowym Gondorze wybuchł bunt, a po koronacji Eldacara - wojna na wielką skalę.

Buntownicy, z których najpotężniejszym był Castamir, dowódca floty, obiegli

Eldacara w Osgiliath. W 1437 roku król musiał uciekać do rodu swej matki, do Rhovanionu,

Osgiliath zostało spalone, a palantir zaginął. Syn Eldacara, Ornendil, został pojmany i

wydany na śmierć przez Castamira, który został królem. Był on jednak okrutnym władcą; całą

uwagę poświęcał flocie i szybko został znienawidzony w kontynentalnej części Gondoru. Po

latach wygnania, w 1447 roku Eldacar powrócił do Gondoru z armią Nortów. Poparła go

ludność Calenardhonu, Ithilien i Anórien. W Bitwie u Brodów na Erui Eldacar zabił

Castamira, następnie oblegał pozostałych buntowników w Pelargirze, ci jednak w 1448 roku

zagarnęli całą flotę i pożeglowali do Umbaru. Tam stali się korsarzami, nękającymi wybrzeża

Gondoru przez wiele pokoleń. (III 290, 297-298)

WAYMOOT Wioska leżąca w Zachodniej Ćwiartce przy Wschodnim Gościńcu, 15

mil na zachód od Bywater. Waymoot została tak nazwana, ponieważ w tym miejscu główna

droga prowadząca od Brodu Sarn łączyła się ze Wschodnim Gościńcem. Podczas Wojny o

Pierścień w Waymoot znajdował się jeden z punktów dowodzenia Ludzi Naczelnika.

Nazywane także Waymeet. (I 30, III 362)

WĄSACZ [Whisker-lad] Młoda wydra z Withywindle w wierszu Tom Bombad.il

płynie w świat. (TB 136)

WĄWOZY TEIGUNU [Ravines of Teiglin] -> Cabed-en-Aras. (S 330)

WĄWÓZ [Dingle] Dolina Withywindle i ośrodek zła w Starym Lesie. Rosło tam

wiele wierzb, w tym -» Wierzba. (I 117-123, TB 127-128)

WEDMATH Ósmy miesiąc Kalendarza Shire, odpowiadający z grubsza naszemu

sierpniowi. (III 348)

WESOŁE ELFY [Merry People] -> Elfy. (H 205)

WESTERNESSE Westrońska nazwa -» Numenoru. (I 16, 20, 62,

II 21, 150, 190, III 56, S 247, 250, 270)

WESTRON W okresie Wojny o Pierścień rodzimy język ludzi i hob - bitów

mieszkających na dawnych obszarach Gondoru i Arnoru, a także mieszkańców zachodniego

brzegu Anduiny aż po pola Gladden na północy, z wyjątkiem Wosów, Dunlendingów oraz

Rohirrimów. Poza tym westron był wspólnym językiem wszystkich wielojęzycznych spotkań

i jako taki był znany, przynajmniej w pewnym stopniu, przez wszystkich mieszkających na

zachód od morza Rhun. Westron był także publicznym językiem krasnoludów oraz podstawą

licznych języków orków.

Westron powstał z mieszanki adunaickiego oraz języków wybrzeży Śródziemia i

rozwinął się w trzecim tysiącleciu Drugiej Ery wraz z założeniem numenorejskich osiedli w

Śródziemiu. Po przybyciu Elendila do Śródziemia język ten wzbogacił się o wiele słów

sindarińskich i w tej właśnie formie rozprzestrzenił się w całym Śródziemiu.

Posługiwanie się westronem określało także obszar panowania pewnej kultury, co

widać po rozpowszechnieniu gondorskich kalendarzy.

Język hobbicki rozwinął się częściowo jako wiejska odmiana westronu. Języki ludzi z

Rhovanionu i Rohirrimów były wyraźnie z nim spokrewnione, ponieważ wszystkie

pochodziły od języków Edainów i ich współplemieńcow.

We Władcy Pierścieni jest bardzo niewiele przykładów autentycznego westronu,

ponieważ większość westrońskich imion została przetłumaczona na odpowiadające im formy

angielskie.

Westron był także nazywany Wspólną Mową. (116, 61, II37, III 35, 351-353, 356,

358, 363, 367)

WETWANG -> Nindalf. (I 353)

WEWNĘTRZNE MORZA [Inland Seas] Belegaer i wewnętrzne morza oraz wody

przybrzeżne Śródziemia, w przeciwieństwie do Ekkaia. (S 40)

WEWNĘTRZNE MORZE [Inland Sea] -> Rhun. (III 32, 296, 297)

WEWNĘTRZNE MORZE HELCAR [Inland Sea of Helcar] -> Helcar. (S 47)

WĘDROWNE KOMPANIE [Wandering Companies] Grupy elfów wędrujące po

Śródziemiu i niemające stałych siedzib. (I 90, pominięte w tłumaczeniu)

WĘDRÓWKA [Errantry] Wiersz w Czerwonej Księdze Marchii Zachodniej,

prawdopodobnie napisany przez Bilba Bagginsa wkrótce po 2941 roku. Chociaż większość

występujących w nim nazw i imion naśladuje poezję elfów, sam wiersz jest żartobliwy, a

nazwy nie są prawdziwe.

Wiersz ten, jak się wydaje, zawiera pewne odniesienia do dziejów Earendila lub

Dunedainów z Numenoru; nie można wykluczyć, że podczas podróży z Kompanią Thorina

Bilbo zasłyszał strzępki opowieści z Pierwszej lub Drugiej Ery i wykorzystał je, nadając im

ton nieco żartobliwy. (TB 141-145)

WHTTFOOT WILL (WoP) Hobbit z Shire, burmistrz Michel Delving co najmniej

od 3013 roku Trzeciej Ery do 7 roku Czwartej Ery. Will był pierwszym hobbitem, którego

Ludzie Naczelnika wtrącili do Lochów. Przed uwięzieniem był najgrubszym hobbitem w

Zachodniej Ćwiartce.

Will był znany jako stary burmistrz Will i stary Flourdumpling. (1154, III 254)

WHITFOOTOWIE [Whitfoot] Rodzina hobbitów z Shire. (1154, III 254)

WHITFURROWS Wieś we Wschodniej Ćwiartce, przy Wielkim Wschodnim

Gościńcu. (I 30)

WHITWELL Wioska w Shire w pobliżu Tuckborough. Paladin Took miał w

okolicach Whitwell ziemie uprawne. (III 36)

WICHROWE WZGÓRZA [Weather Hills] Wzgórza położone na północ od

Wschodniego Gościńca, między Bree i Mitheithel, niegdyś stanowiące granicę między

Arthedainem i Rhudaurem. Arthedain ufortyfikował wzgórza przeciwko Angmarowi, zostały

one jednak zdobyte w 1409 roku Trzeciej Ery, a później odbite.

Głównym szczytem Wichrowych Wzgórz był wysunięty najbardziej na południe

Wichrowy Czub. (II 8)

WICHROWY CZUB [Weather top] Wysunięte najbardziej na południe wzgórze z

grupy Wichrowych Wzgórz, na którym zbudowano wieżę -► Amon Sul.

W sindarinie zwany Amon Sul. (115, 170,183, III 242, 276)

WiDFARA (WoP) Człowiek z Rohanu, mieszkał na Pagórach. Walczył w Bitwie na

Polach Pelennoru. (III 99)

WIEC ENTÓW [Entmoot] Formalna narada entów, tradycyjnie zwoływana w

Derndingle w Fangornie. Wiec z 3019 roku Trzeciej Ery, który zadecydował o ataku na

Isengard, trwał wyjątkowo krótko, bo tylko trzy dni. (II 80, 82, 160)

WIECZNA NOC [Evernight] -> Morza Cienia. (I 225)

WIECZNE CIEMNOŚCI [Everlasting Dark, Everlasting Darkness] -> Pustka. (S

235-236, 244)

WIECZNE CIEMNOŚCI [Nether Darkness] W Pierwszej i Drugiej Erze obszar

dalekiego południa Ardy, którego nie oświetlały Słońce ani Księżyc. Dostępne drogą morską,

jednak - jeśli w ogóle były lądem - stanowiły prawdopodobnie niezamieszkane pustkowia. (S

236, 244)

WIECZNOBIAŁA GÓRA [Mount Everwhite] -» Oiolosse. (1357)

WIECZNY ZMIERZCH [Ever-Eve, Evereven] -> Valinor. (1227, 352)

WIELKA ARMADA [Great Armament] Wielka flota zbudowana przez Ar-

Pharazóna w latach 3310-3319 Drugiej Ery w celu zaatakowania Valinoru. Jej okrętem

flagowym był „Alcarondas”. (III 289, S 256-257)

WIELKA BITWA [Great Battle] Wielki konflikt, kończący Pierwszą Erę, w którym -

> Zastępy Valinoru walczyły z siłami Morgotha, składającymi się z orków, Balrogów,

skrzydlatych smoków, innych potworów oraz Easterlingów. Siły Morgotha zostały pokonane,

Thangorodrim - zniszczony, a lochy Angbandu odsłonięto; Morgoth był zwyciężony, jednak

Beleriand i inne północno-zachodnie regiony Śródziemia zostały zdruzgotane i zatopione

przez Belegaer.

Zwana także Wojną Gniewu, Wielką Bitwą Potęg i, prawdopodobnie, Wojną

Valarow. (III 328, S 500, 260, 234, 241, 263)

WIELKA BRAMA [Great Gates] Wschodnia brama Khazad-dumu, otwierająca się

na Dolinę Dimrilla. Zniszczona podczas ataku na krasnoludzką kolonię Balina w 2994 roku

Trzeciej Ery i do czasu Wojny o Pierścień nienaprawiona.

Zwana także Bramą Dimrilla lub Bramą Ciemnego Strumyka i Wschodnią Bramą. (I

283, 294, 298, 302, 304, 314)

WIELKA BRAMA MINAS TIRITH [Great Gate of Minas Tirith] Brama

pierwszego poziomu Minas Tirith, główne wejście do miasta. Została zniszczona przez

Wodza Nazguli podczas oblężenia Gondoru, a po Wojnie o Pierścień odbudowana z mithrilu i

stali przez krasnoludów z Aglarondu.

Zwana także Bramą. (III 18, 19, 31, 35-38, 57)

WIELKA MUZYKA [Great Music] -> Ainulindale. (S 13-17)

WIELKA PÓŁKA [Great Shelf] Siedziba Władcy Orłów w Trzeciej Erze, położona

w Górach Mglistych w pobliżu Starej Drogi Leśnej. (H 86)

WIELKA RZEKA [Great River] -> Anduina. (1 10, 63, 67, III 30, 74, 112, S 52, 90,

272, H 102, 103)

WIELKA SALA THRAINA [Great Hall of Thrain] Główna sala Ereboru.

Zwana także Wielką Salą. (III 319)

WIELKA WĘDRÓWKA [Great Journey] Migracja Eldarów z Cuivienen do

Eldamaru na początku Pierwszej Ery. Trwała wiele lat, gdyż Eldarowie, kochający piękno

Śródziemia, wciąż się ociągali, mimo ponagleń Oromego i swych wodzów: Ingwego,

Finwego, Elwego i Olwego. Vanyarowie maszerowali jako pierwsi, za nimi - Noldorowie.

Najliczniejsi Teleri zostali z tyłu.

Po obejściu od północy morza Helcar Eldarowie skierowali się na zachód, część zaś

zrezygnowała z Wędrówki. Większość jednak po wielu latach dotarła do Doliny Anduiny,

skąd Orome poprowadził Vanyarow i Noldorów przez Góry Mgliste. Teleri wahali się i wielu

z nich, zwanych później Nandorami, ruszyło na południe wzdłuż Anduiny.

W końcu pozostali Eldarowie zgromadzili się w Beleriandzie; Teleri jak zawsze -

najdalej na wschodzie. Vanyarowie i Noldorowie zostali przewiezieni do Eldamaru przez

Ulma na wyspie, która stała się później Tol Eresseą. Później liczni Teleri pod wodzą Olwego

także dotarli na tę wyspę, zakotwiczoną wówczas w Zatoce

32 - Encyklopedia Śródziemia

Eldamaru. Wielu Telerich pozostało jednak w Beleriandzie, gdzie zwano ich później

Sindarami. (III 381, S 51-58)

WIELKA WIEŻA [Great Tower] -> Barad-dur. (III 148)

WIELKA WODA [Great Water] -> Belegaer. (S 242)

WIELKA ZARAZA [Great Plague] Zaraza, która przeszła przez Śródziemie z

południowego wschodu w latach 1636-1637 Trzeciej Ery. Najbardziej ucierpiał Harad i,

przypuszczalnie, Rhun. Gondor, na który zaraza rozprzestrzeniła się w następnej kolejności,

został spustoszony. Zmarł król Telemnar i jego dzieci; zwiędło Białe Drzewo. Osgiliath

zostało szczególnie dotknięte morem, a ci z jego mieszkańców, którzy ocaleli uciekając z

miasta, już doń nie wrócili. Zaniechano straży nad Mordorem. W Eriadorze, zwłaszcza na

północy, zaraza była mniej groźna, wymarła jednak większość mieszkańców Cardolanu, w

tym wszyscy tamtejsi Duneda - inowie.

W Shire zwana Czarną Plagą. (117, III 312, 331)

WIELKA ZATOKA [Great Guli] Zatoka Belegaer w Pierwszej Erze, na najdalszym

południu Ardy. (S 50)

WIELKI DOM [Great House] Siedziba rządców Esgaroth. (H 180)

WIELKI DWÓR [Great Hall] Pierwsza sala królewska (pomieszczenie lub budynek)

w Gondorze, mieszcząca się w Osgiliath. Znajdowały się tam trony Isildura i Anariona, a

królowie Gondoru sprawowali tam sądy aż do wyludnienia Osgiliath po Wielkiej Zarazie. (S

268-269)

WIELKI DWÓR TOOKÓW [Great Place of Tooks] Pomieszczenie w Wielkich

Smialach. Tu spędził większą część swego życia Gerontius Took, a po jego śmierci

pozostawiono je nienaruszone. (II 64)

WIELKI GAD [Great Worm] -> Glaurung. (S 181, 207)

WIELKI GOBLIN [Great Goblin] (zm. 2941 TE) Ork, zapewne przywódca

wszystkich orków z Gór Mglistych, a przynajmniej z okolic Wysokiej Przełęczy. Zabity przez

Gandalfa po tym, jak pojmał Kompanię Thorina. (H 54-55, 77, 81, 95, 101)

WIELKI GOŚCINIEC [Great Road] Wielki Wschodni Gościniec. (III 291,292)

WIELKI JEŹDZIEC [Great Rider] -> Orome, gdy po raz pierwszy pojawił się

wśród Elfów nad Cuivienen. (S 49)

WIELKI KLEJNOT [Great Jewel] -> Silmaril odebrany Morgothowi przez Berena.

(I 265, III 205)

WIELKI MOST [Great Bridge] Most Kamiennych Luków. (I 16, III 295)

WIELKI NIEPRZYJACIEL [Great Enemy] -» Morgoth. Zwany Wielkim Wrogiem.

(1189, III 287)

WIELKI PIERŚCIEŃ [Great Ring] -> Jedyny Pierścień. (168, 242, III 277, 310, S

278, 280)

WIELKI RÓG [Great Horn] Dziedzictwo rodu namiestników Gondoru od czasów

Vorondila (około 2000 roku Trzeciej Ery) do Wojny o Pierścień. Był on wykonany z rogu

jednego z bawołów Arawa. Nosił go następca namiestnika. Wierzono, że głos tego rogu może

przywołać pomoc, jeśli odezwie się gdziekolwiek w dawnych granicach Gondoru. W 3019

roku Boromir zadął weń, zaatakowany przez orków opodal Rauros. Choć Denethor i Faramir

usłyszeli ten zew z odległości setek mil, pomoc nie nadeszła, Boromir poległ, a róg pękł na

dwoje. Został złożony w łodzi pogrzebowej Boromira, a jego szczątki dotarły do rąk

Denethora. (1267, 312, 1119,255,256, 267,111 22)

WIELKI SYGNAŁ [Great Signal] Sygnał nadany z Barad-dur lub Orodruiny

podczas Wojny o Pierścień, wysyłający armię z Minas Morgul przeciw Gondorowi 10 marca

3019 roku Trzeciej Ery. Mógł on też być sygnałem do rozpoczęcia działań przez inne armie

Saurona. (II 293-295, 324)

WIELKITOOK [The Took] Głowa rodziny Tooków. (121) WIELKI WÓZ [Wain] -

> Sierp. (H 140)

WIELKI WSCHODNI GOŚCINIEC [Great East Road] Droga, biegnąca z Szarych

Przystani do Rivendell przez Shire i Bree.

Zwany także Traktem Wschód-Zachód, Wschodnim Gościńcem, gościńcem i starym

traktem. (I 54, 149, 150, 170,180, 183, 184,195, 203)

WIELKI ZIELONY LAS [Greenwood the Great] Wielka puszcza na wschód od

Anduiny. Około 1050 roku Trzeciej Ery padł na nią cień Doi Guldur i stała się znana jako -»

Mroczna Puszcza. Po jej oczyszczeniu pod koniec Trzeciej Ery została przemianowana na -»

Eryn Lasgalen. Zwana też Wielką Zieloną Puszczą. (115, III 296, 328, 330, S 268, 275)

WIELKIE CIEMNOŚCI [Great Darkness] Okres dominacji Morgotha w Śródziemiu

lub jego wpływ i zasięg. Określenia tego używał tylko Drzewiec.

Także -» Ciemność. (II 70, 71, 75, 77, 86)

WIELKIE JEZIORO [Great Lake] Jezioro w centrum Ardy podczas Wiosny Ardy,

prawdopodobnie zmienione nie do poznania przez wstrząsy spowodowane przez Morgotha

przy okazji zniszczenia Dwóch Latarni. Znajdowała się na nim wyspa Almaren, siedziba

Valarów. (S 35)

WIELKIE KRAINY [Great Lands] -> Śródziemie. (S 244, 271)

WIELKIE KURHANY [Barrowfield] Kurhany, pod którymi pochowani byli

królowie Rohanu. Pod koniec Trzeciej Ery były tam dwie grupy kurhanów: dziewięć po

wschodniej stronie dla królów z Pierwszej Dynastii i osiem po stronie zachodniej dla królów z

Drugiej Dynastii. Kwiaty simbelmyne rosły po zachodniej stronie kurhanów. (II106)

WIELKIE KURHANY [Great Barrows] Groby na -> Wyżynie Kurhanów, w których

pochowani byli wodzowie Edainów oraz Dunedainowie z Cardolanu. Zostały zajęte przez

Upiory Kurhanów w połowie Trzeciej Ery. (1116, 139, II 47, III 108)

WIELKIE MORZE, WIELKIE MOR/F ZACHODU, WIELKIE MORZA

[Great Sea, Great Sea of the West, Great Seas] -> Belegaer. (187, 148, III 286, S 37,

53, 77, 82, 85, 222)

WIELKIE NIEBEZPIECZEŃSTWO [Great Danger] Określenie użyte przez Froda

dla opisania okresu Wojny o Pierścień, gdy Shire wraz z resztą Śródziemia z trudem uniknęło

zniewolenia przez Saurona. (III 280)

WIELKIE OKRĘTY [Great Ships] Okręty Numenorejczyków. (II75)

WIELKIE PĄJĄKI [Great Spiders] Ogromne, złe stworzenia, występujące w Nan

Dungortheb już pod koniec Wiosny Ardy. Były one zapewne jednymi z potworów, którymi

Melkor chciał skazić Wiosnę. Gdy Ungolianta przybyła do Nan Dungortheb, parzyła się z

tymi pająkami, co bez wątpienia doprowadziło do wzrostu ich mocy i złośliwości.

Kiedy Beleriand został zniszczony pod koniec Pierwszej Ery, większość pająków

wyginęła, ale co najmniej jeden z nich przeżył. Była to Sheloba. Schroniła się w Ephel Duath,

a jej potomstwo rozeszło się po całych górach Mordoru. W Trzeciej Erze, gdy Sauron obrał

siedzibę w Mrocznej Puszczy, wielkie pająki z Mordoru zawędrowały tam i przez resztę ery

nękały Leśnych Ludzi i elfów z Leśnego Królestwa. Pająki z Mrocznej Puszczy zostały

prawdopodobnie wytępione na początku Czwartej Ery, a Sheloba być może umarła z ran,

zadanych jej przez Sama Gamgee, jednak pomniejsze pająki z Mordoru mogły przetrwać

także i w tej erze.

Sheloba była wysoka co najmniej na 5 stóp, skoro Sam mógł stać pod jej brzuchem, a

wielkie pająki z Beleriandu były prawdopodobnie podobnych rozmiarów. Pająki z Mrocznej

Puszczy i Mordoru były także dość duże, jednak mniejsze od Sheloby. (II 309-326, H 117-

126, S 71, 73, 78, 155)

WIELKIE PIERŚCIENIE [Great Rings] -> Pierścienie Władzy. (157)

WIELKIE SMIALE [Great Smials] Główna siedziba Tooków, obszerny (jak na

hobbitów) kompleks tuneli w Tuckborough. Ich drążenie rozpoczął Isengrim II w 2683 roku

Trzeciej Ery. (I 19, 25,11 64, III 261,333)

WIELKIE SMOKI [Great Worms] -> Smoki. (H 6)

WIELKIE WOJNY [Great Wars] Walki łudzi i elfów przeciw Morgothowi i

Sauronowi, zwane tak przez Drzewca. (II 74, 77)

WIERNI [Faithful] Mniejszość Numenorejczyków, którzy pozostali przyjaźnie

nastawieni do Eldarów i posłuszni Valarom, mimo lęku przed śmiercią i Przeznaczeniem

Człowieka. Odłam ten powstał około 2300 roku Drugiej Ery. W 2350 roku założyli oni

Pelargir, swą główną bazę w Śródziemiu. Żeglowali do północnych wybrzeży Śródziemia i

pomagali Gil-galadowi w walce przeciw Sauronowi. Poczynając od koronacji Ar-Gimilzóra

około 3100 roku Wierni byli prześladowani: zakazano im mówienia w języku elfów i

spotykania się z Eldarami z Tol Eressei. Zmuszono ich też do przeniesienia się z zachodniej

części Numenoru na wschód, gdzie głównym zasiedlonym przez nich miastem stała się

Rómenna; wielu wyemigrowało wówczas do Lindonu. Podczas niewoli Saurona w

Numenorze (3262-3319) Wierni, którym przewodził Amandil, książę Andunie, byli zawzięcie

prześladowani, a część z nich spalono w ofierze Melkorowi w świątyni zbudowanej przez

Saurona. Jednak resztki Wiernych przeżyły upadek Numenoru. Pod wodzą Elendila, Isildura i

Anariona założyli oni królestwa Arnoru i Gondoru w Śródziemiu.

Zwani także Elendili lub Przyjaciółmi Elfów. (III 288-289, S 248, 250)

WIEŻA AMON SUL [Tower of Amon Sul] Wieża strażnicza na Wichrowym

Czubie, zbudowana w Drugiej Erze przez Elendila. W wieży tej przechowywano główny

palantir Północnego Królestwa i dlatego w Trzeciej Erze o posiadanie wieży, stojącej na

granicy trzech królestw, rywalizowały Arthedain, Cardolan i Rhudaur. W 1409 roku

połączone siły Rhudauru i Angmaru zdobyły i spaliły wieżę, zabijając przy tym króla

Arvelega I z Arthedainu. W czasie Wojny o Pierścień z wieży pozostał jedynie nieregularny

krąg kamieni. (I 181-182, 252, S 268, 269)

WIEŻA CIRITH UNGOL [Tower of Cirith Ungol] Wieża stojąca u szczytu Cirith

Ungol, zbudowana na początku Trzeciej Ery przez Gondor w celu niedopuszczenia do

Mordoru żadnych złych istot. Wieża została później opuszczona przez gondorską załogę i

obsadzona przez orków.

Wieża, która przylegała do górskiego zbocza, wznosiła się trzema poziomami, a w

czasie Wojny o Pierścień jej głównej bramy strzegli Dwaj Strażnicy. Kiedy Frodo i Sam

uciekli z wieży, Strażnicy zostali pokonani mocą flakonika Galadrieli i brama się zawaliła.

(III 11, 157, 172, 174)

WIEŻA DURINA [Durin’s Tower] Komora na szczycie Nieskończonych Schodów

Khazad-dûmu, wykuta w skale na wierzchołku Zirak-zigil. Została zniszczona podczas Bitwy

na Szczycie w 3019 roku Trzeciej Ery. (II101)

WIEŻA ECTHELIONA [Tower of Ecthelion] -> Biała Wieża. (III 19)

WIEŻA EVGWËGO [Tower of Ingwë] -> Mindon Eldaliéva. (S 58)

WIEŻA KRÓLEWSKA [Tower of the King] Wieża Turgona w Gondolinie,

mieszcząca fontanny oraz Glingala i Belthila. Kiedy Gondolin został zaatakowany, Turgon

bronił wieży, lecz została zburzona, a on sam zginął pod jej gruzami. (S 121)

WIEŻA KRYSZTAŁU OSGILIATH [Tower of the Stone of Osgiliath] -> Kopuła

Gwiazd. (III 31, 289, 297)

WIEŻA ORTHANK [Pinnacle of the Orthanc] Orthank. (S 271)

WIEŻA W AVALLÔNË [Tower of Avallônë] Wielka biała wieża w -» Avallônë,

którą bystroocy mogli dostrzec z Nńmenoru. Przechowywano tam Główny Kryształ,

najważniejszy z palan - tirów. (S 242, 269)

WIEŻOWE WZGÓRZA [Tower Hills] Wzgórza w zachodnim Eriadorze. W

Elostirionie, najwyższej z -> Białych Wież wybudowanych na wzgórzach, aż do końca

Trzeciej Ery był przechowywany palantir. W 32 roku Czwartej Ery Wieżowe Wzgórza stały

się zachodnią granicą Shire, a w 35 roku do leżącego we wzgórzach Undertowers sprowadzili

się Fastred z Greenholm i Elanor, córka Sama Gamgee. Ich potomkowie, Fairbaimowie z

Wież, mieszkali tam następnie przez wiele pokoleń.

Zwane w sindarinie Emyn Beraid. (I 85, II 190, III 280)

WIGILIA SOBÓTKI [Midsummer’s Eve] Dzień poprzedzający Dzień Środka Roku

w Rachubie Królewskiej (31 Nàrië), Namiestnikowskiej (30 Nàrië) i w Kalendarzu Shire (1

Lithe). W Shire był obchodzony jako święto. (III 348)

WILCZY JEŹDŹCY [Wolf-riders] Złe istoty jeżdżące na stworach podobnych do

wilków, po raz pierwszy użyte przez Morgotha w Pierwszej Erze. W Bitwie Pięciu Armii

wilczą jazdę stanowili orkowie dosiadający wargów, natomiast tożsamość wilkołaków

służących Sarumanowi w czasie Wojny o Pierścień jest mniej pewna. (II 41, 148, 161, H 81,

202, S 164, 181)

WILK [Wolf] (WoP) Jeden z psów stróżujących na farmie Starego Maggota. (I 96-

97)

WILK [Wolf] -► Carcharoth. (I 189, S 163, 171-175)

WILKI [Wolves] -»Wargowie, Wilkołaki, Białe Wilki, wilczy jeźdźcy. (S 89, 147,

154, 163,181)

WILKOŁAKI [Werewolves] Jedna z ras potworów Morgotha, szczególnie łubiana

przez Saurona. Wilkołaki były straszliwymi duchami uwięzionymi w ciałach olbrzymich

wilków; największymi spośród nich były -> Draugluin i -> Carcharoth.

Wilki, na których jeździli orkowie w Beleriandzie, mogły być wilkołakami. Nie byli

nimi wargowie, którzy zaatakowali Drużynę Pierścienia; wilkołaki miały rzeczywiste,

śmiertelne ciała. (S 148, 155, 162, 165, 226)

WILLOWBOTTOM Wioska we Wschodniej Ćwiartce leżąca w pobliżu miejsca,

gdzie potok Thietle wpływał do Shirebourn. (I 30)

WILWARIN (quen. «motyl») Jeden z gwiazdozbiorów, być może współczesna

Kasjopeja, stworzony przez Vardę przygotowującą świat na przebudzenie elfów. (S 47)

WILYA Starsza forma nazwy tengwy -> vilya. (III 365)

WINDFOLA (WoP) Koń z Rohanu, na którym Eowina i Merry pojechali na Bitwę na

Polach Pelennoru. (III 69, 104)

WINO ZE STARYCH WINNIC [Old Winyards] Mocne czerwone hobbickie wino

wyrabiane w Południowej Ćwiartce. (I 49, 76)

WINTERFILTH Dziesiąty miesiąc w Kalendarzu Shire, odpowiadający naszemu

październikowi. W Bree nosił nazwę Wintring, lecz hobbici z Shire twierdzili, że Winterfilth

jest określeniem starszym. Odnosiło się ono do zakończenia (dopełnienia) dni pozostających

do początku zimy, a datowało się sprzed przyjęcia Rachuby Królewskiej, kiedy to hobbicki

rok zaczynał się po żniwach. (III 348, 352)

WINTRING -> Winterfilth. (III 352)

WIOSNA ARDY [Spring of Arda] Okres świecenia Latarni Valarów, kiedy

Valarowie mieszkali na wyspie Almaren, a wszystko, co zielone, znalazło się w pierwszym

rozkwicie. Melkor zwarzył i skaził niektóre z roślin, a kiedy zniszczył Latarnie, wszelki

wzrost ustał na czas Snu Yavanny. (S 36, 37, 46, 98)

WITHYWINDLE Rzeka wypływająca ze źródła wśród Kurhanów, płynąca przez ->

Stary Las i wpadająca do Brandywiny przy południowej granicy Bucklandu. W jej dolinie

rosło wiele wierzb; obszar ten był źródłem zła, promieniującego na Stary Las.

Złota Jagoda, żona Bombadila, była córką -> Rzeki z Withy - windle.

Zwana także Wiją. (1102, 117)

WI2JA ELUVATARA [Vision of Ilúvatar] Widzialny obraz Ainulindalé, stworzony

przez Ilúvatara, by pokazać Amurom naturę ich Muzyki. Ponieważ Wizja spodobała się wielu

Ainurom, Ilúvatar powołał ją do istnienia, tworząc w ten sposób Eá. Każdy z Ainurów znał

tylko tę część muzyki, którą sam odśpiewał, lecz cały obraz Eá mogli ujrzeć dopiero w Wizji.

Znajomość Wizji była zatem bardzo ważna dla Valarów podczas ich prac w Ardzie, lecz jest

powiedziane, że Wizja zakończyła się przed końcem Trzeciej Ery. (S 15, 45, 48)

WŁADCA [Master] -> Sauron. (H 67)

WŁADCA BELERIANDU [Lord of Beleriand] Tytuł, który przypisał sobie -> Elwe

jako zwierzchni władca Sindarów. (S 53-58, 87, 219, 220)

WŁADCA BŁYSZCZĄCYCH JASKIŃ [Lord of Glittering Caves] Tytuł Gimliego

i jego następców w Aglarondzie w Czwartej Erze. (III 326)

WŁADCA CIEMNOŚCI [Dark King, Lord of Darkness] -» Melkor, zwany tak przez

ludzi. (S 7, 138, 139, 170, 193)

WŁADCA CIEMNOŚCI [Dark Lord] Najpowszechniejsze określenie -> Saurona. (S

277, 279)

WŁADCA KRAINY BIAŁEGO DRZEWA [Lord of the White Tree] -» Tytuł

królów Gondoru. (III 138)

WŁADCA MORGULU [Lord of Morgul] -> Wódz Nazgúli. (S 279)

WŁADCA ORŁÓW [Lord of the Eagles] Gwaihir. (H 82, 8489, 209)

WŁADCA PIERŚCIENIA, WŁADCA PIERŚCIENI [Lord of the Ring, Lord of the

Rings] -» Sauron. (III 278)

WŁADCA WÓD [Lord of Waters] ->■ Ulmo. (S 150,196,199, 223, 227)

WŁADCA WSZYSTKICH KRAIN ZACHODNICH [Lord of the Western Lands]

Tytuł królów Zjednoczonego Królestwa, będących królami Arnoru i Gondoru oraz

zwierzchnimi władcami takich krajów, jak Erebor i Dale.

WŁADCY [Lords] -> Valarowie. (S 24, 27)

WŁADCY ARDY [Rulers of Arda] -> Valarowie. (S 47, 73)

WŁADCY MORZA [Lords of the Sea] Istoty, które nauczyły Telerich z Alqualondé

szkutnictwa: Ossé (który niewątpliwie nauczył tego rzemiosła Falathrimów), a może także

Ulmo i Uinena. (S 83, 223)

WŁADCY VAUNORU [Lords of Valinor] Valarowie. (S 137, 244)

WŁADCY Z MINAS TIRITH [Lords of the City] -> Rządzący namiestnicy

Gondoru.

(S 274)

WŁADCZYNIE [Queens of the Valar] Siedem Valier. (S 27)

WŁADZE [Authorities] -> Valarowie. (Z)

WODA [Water] Strumień w Shire płynący przez Needlehole i Bywater, a wpadający

do Brandywiny tuż powyżej Mostu Kamiennych Łuków. Strumień ten zasilał bagno Rushock

oraz Staw Bywater. (I 78, III 176, H 12-14, 19, 21)

WODNA KURTYNA [Window-curtain] Wodospad, za którym zbudowano -»

Henneth Annun. (II 263)

WODOSPAD SCHODÓW [Stair Falls] Wodospad na -> Sirannonie w pobliżu

Zachodniej Bramy, tuż obok schodów wykutych przy drodze prowadzącej z Eregionu do

Khazad-dumu. (I 286)

WODOSPADY IVRINU [Falls of Ivrin] -> Eithel Ivrin. (S 197)

WODOSPADY RAUROS [Falls of Rauros] -> Rauros. (S 276)

WODOSPADY SIRIONU [Falls of Sirion] Wielki wodospad na rzece Sirion,

spadający z krawędzi Andram na południe od Stawów Półmroku. (S 159)

WODY CIENISTE [Shadowmere] Jezioro w Eldamarze, w którym odbijały się

światła Tirionu. (I 226)

WODZOWIE DUNEDAINÓW PÓŁNOCY [Chieftains of the Dunedain of the

North] Władcy Dunedainów Północy po upadku Arthedainu i następców Arvedui, ostatniego

króla. Linia Wodzów nigdy nie wygasła, a większość z nich żyła do końca naturalnego czasu

ich życia, choć niemal przez cały czas toczyli walkę w obronie Eriadoru przed orkami i

innymi złymi stworami. Skracanie się czasu życia było wśród wodzów powolniejsze niż

wśród Dunedainów z Gondoru. Szesnastym i ostatnim wodzem był Aragorn II, który po

Wojnie o Pierścień został królem Zjednoczonego Królestwa.

Wodzowie byli wychowywani w Imladris, tam też przechowywano przedmioty

stanowiące dziedzictwo ich rodu, czyli linii Isildura. (III 290, 294-295)

WOJNA ELFÓW Z SAURONEM [War of the Elves and Sauron] Wojna tocząca się

w latach 1693-1701 roku Drugiej Ery między Eldarami z Eregionu i Lindonu a Sauronem i

jego sprzymierzeńcami. Wojna wybuchła po tym, jak Celebrimbor odkrył oszustwo Saurona

podczas wykuwania Pierścieni Władzy, a Sauron postanowił zgnieść nieubłaganie wrogich

mu teraz elfów. Eldarowie ukryli Trzy Pierścienie, lecz w 1697 roku Eregion został

zaatakowany, a Celebrimbor zabity. Elrond, którego Gil-galad wysłał do Eregionu, uciekł z

pozostałymi przy życiu Noldorami i założył Rivendell. W ciągu następnych dwóch lat Sauron

zawładnął całym

Eriadorem oprócz Rivendell. Gil-galad poprosił o pomoc Tar - Minastira z Numenoru,

który w 1700 roku wysłał do Śródziemia flotę. Przy jej pomocy Sauron został pokonany i w

1701 roku wygnany z Eriadoru, co zakończyło tę wojnę.

Prócz tego, że w rezultacie została uszczuplona liczba i siła Eldarów, wojna ta

zniszczyła jedyne bliskie więzy łączące elfów i krasnoludów - przyjaźń między Khazad-

dumem i Eregionem. (III 329, S 248)

WOJNA GNIEWU [War of Wrath] -> Wielka Bitwa. (S 234)

WOJNA KRASNOLUDÓW Z ORKAMI [War of the Dwarves and Ores] Wojna

tocząca się w latach 2793-2799 Trzeciej Ery między orkami z Gór Mglistych a krasnoludami,

szczególnie z plemienia Durina. Wywołało ją zamordowanie Thróra, a następnie

poćwiartowanie jego ciała przez orków z Morii w 2790 roku. Po zebraniu swych oddziałów w

2793 roku krasnoludy zaczęły napadać na wszystkie siedziby orków, jakie mogły znaleźć w

Górach Mglistych, szukając Azoga, mordercy Thróra. W 2799 roku wszyscy ocalali orkowie

zgromadzili się w Morii i krasnoludy stawiły im czoło w Bitwie w Azanulbizar. W wojnie tej

zginęła większość orków, co sprawiło, że na półtora wieku Góry Mgliste stały się

bezpieczniejsze, lecz poległo też wielu krasnoludów. Spora liczba orków uciekła przez Rohan

i osiedliła się w Ered Nimrais, lecz do 2864 roku zostali oni całkowicie wybici. (III 320-324)

WOJNA O KLEJNOTY [War of the Jewels] -> Wojna o Potężne Klejnoty. (S 241)

WOJNA O PIERŚCIEŃ [War of the Ring] Wielka wojna tocząca się pod koniec

Trzeciej Ery między Sauronem i Wolnymi Plemionami, temat Władcy Pierścieni. W trakcie

tej wojny Sauron został ostatecznie pokonany, a Jedyny Pierścień zniszczony. (I 25-26, 212,

III 66, 277, S 279, 284)

WOJNA O POTĘŻNE KLEJNOTY [War of the Great Jewels] Główna faza ->

Bitew o Beleriand rozegrana między Noldorami, wspomaganymi czasem przez Sindarów,

Edainów, Easterlingów i krasnoludów a olbrzymimi armiami Morgotha. Celem Noldorów

było odzyskanie Silmarili, podczas gdy Morgoth pragnął zniszczyć znienawidzonych

Noldorów i zdobyć Beleriand. Wojna rozpoczęła się od Dagor-nuin-Giliath, a zakończyła

interwencją Valarów i pokonaniem Morgotha w Wielkiej Bitwie.

Zwana także Wojną o Klejnoty. (III 286, 372)

WOJNA POTĘG [War of the Powers] -> Bitwa Potęg. (S 112)

WOJNY Z GOBLINAMI [Goblin Wars] -> Bitwy o Beleriand. (H 47, 59)

WOLNE PLEMIONA [Free Peoples] „Dobre” rasy Śródziemia: ludzie (zwłaszcza

Dunedainowie), elfy, krasnoludy i hobbici. Określenie używane głównie w odniesieniu do

tych ras, które przeciwstawiały się Sauronowi.

Zwani także Wolnymi. (I 256, 269)

WOLNI WŁADCY WOLNYCH [Free Lords of the Free] Ogólny termin, użyty

przez Boromira w odniesieniu do potężnych władców Wolnych Plemion, takich jak

namiestnik Gondoru i Elrond. (1256)

WOLNY JARMARK [Free Fair] Jarmark odbywający się co siedem lat w dzień

Lithe na Białych Wzgórzach. Podczas jarmarku hobbici wybierali burmistrza Shire. (I 21)

WOODHALL Wioska we Wschodniej Ćwiartce położona na północnym skraju

Leśnego Zaułka. (I 87)

WOSOWIE [Woses] Prymitywni ludzie, w czasach Wojny o Pierścień zamieszkujący

las Druadan. Mieszkali tam przynajmniej od Drugiej Ery i chociaż nie śmieli otwarcie

przeciwstawić się Sauronowi, nienawidzili i bali się go. Zdaje się, że w Trzeciej Erze

Rohirrimowie czasami polowali na nich dla zabawy. Podczas Wojny o Pierścień Wosowie

pod wodzą Ghan-buri-Ghana przeprowadzili Rohirrimów przez las Druadan, by ci nie

natknęli się na armię orków podążającą Zachodnim Gościńcem. W podzięce za to na

początku Czwartej Ery król Elessar dał Wosom Druadan i zakazał obcym wstępu do niego

bez pozwolenia właścicieli.

Wosowie byli prymitywni, lecz doskonale znali las. Używali zatrutych strzał. Ich

język był całkowicie odmienny od adunaickiego.

Zwani także Dzikimi Leśnymi Ludźmi lub Dzikimi Ludźmi z lasu Druadan. (III 95-

99, 229, 373)

WOŹNICY [Wainriders] Plemię lub przymierze plemion Easter - lingów. Po raz

pierwszy wypuścili się na zachód od morza Rhun w 1851 roku Trzeciej Ery. W1856 roku,

podburzeni przez Saurona, zaatakowali Gondor, zajmując Rhovanion i zabijając króla Nar -

macila II. W 1899 roku zniewoleni Nortowie z Rhovanionu podnieśli bunt przeciwko

Woźnikom. Gondor, rządzony wówczas przez króla Calimehtara, wykorzystał tę rewoltę i

pokonał Woźników w bitwie stoczonej na równinie Dagorlad. W ciągu następnych 50 lat

Woźnicy odzyskali jednak siłę i w 1944 roku, sprzymierzywszy się z ludźmi z Khandu i

Haradu Bliskiego, przypuścili na Gondor potężny atak ze wschodu i z południa. Mimo że

północna część wojsk Woźników pokonała Północną Armię Gondoru i zginął król Ondoher

wraz z dwoma synami, atak od południa został odparty przez Earnila, który następnie

poprowadził swą armię na północ i zgniótł główne siły Woźników w Bitwie o Obóz. Woźnicy

zostali całkowicie rozbici.

Woźnicy zostali tak nazwani dlatego, że podróżowali na dużych wozach, a ich

dowódcy walczyli na rydwanach. Na ogół byli oni lepiej uzbrojeni od wcześniejszych

najeźdźców ze wschodu. (III 331, 332)

WÓDZ BALROGÓW [Lord of Balrogs] -> Gothmog. (S 183, 227)

WÓDZ NAZGUlI [Lord of the Nazgul] (ok. 1600 DE-3019 TE) Główny -> Nazgul,

najpotężniejszy ze sług Saurona. Pierwotnie był królem i magiem, którego Sauron zniewolił,

dając mu najpotężniejszy z Dziewięciu Pierścieni. Jego losy były związane ze wzrostem i

upadkiem potęgi Saurona w Drugiej Erze. Wraz z innymi Nazgulami pojawił się znów około

1300 roku Drugiej Ery. Ukrywszy swą prawdziwą tożsamość, stworzył złe królestwo

Angmaru i jako Król-Czarnoksiężnik usiłował zniszczyć osłabionych Dunedainów z Arnoru.

Jako Czarnoksiężnik z Angmaru prowadził wojny przeciw Północnemu Królestwu aż do 1975

roku Trzeciej Ery, gdy po ostatecznym zniszczeniu Arthedainu jego wojska zostały

rozgromione przez armie Cirdana, Glorfindela i Earnura z Gondoru w Bitwie o Fornost. Po tej

bitwie Wódz Nazguli znikł z Północy, ale wkrótce potem, w 2000 roku, wraz z innymi

Nazgulami zaatakował Minas Ithil i zdobył je po dwuletnim oblężeniu. Wódz Nazguli

przemianował to miasto na Minas Morgul i został jego władcą. W 2043 i 2050 roku wyzwał

na pojedynek będącego już królem Gondoru Earnura, gdyż ten, z powodu paniki swego konia,

nie stawił mu czoła w Bitwie oFornost. W 2050 roku Earnur przyjął wyzwanie i zginął,

najpewniej podstępnie zabity.

Podczas Wojny o Pierścień Wódz Nazguli kierował poszukiwaniami Froda podczas

jego wędrówki do Rivendell i zadał mu poważną ranę pod Wichrowym Czubem. Następnie

dowodził armią atakującą Minas Tirith podczas oblężenia Gondoru i rozbił bramę miasta. Nie

wkroczył jednak do Minas Tirith, powstrzymany przez fakt pojawienia się na polu walki

Rohirrimów. W Bitwie na Polach Pelennoru zabił króla Theodena, sam jednak zginął z ręki

Eowiny wspomaganej przez Merry’ego Brandybucka, przez co wypełniło się proroctwo

Glorfindela wygłoszone podczas Bitwy oFornost, że nie zginie on z ręki mężczyzny.

Wódz Nazguli był wyższy od innych Nazguli, nosił też koronę. Trwoga, jaką

wzbudzał, także była większa niż w wypadku pozostałych. Wszystkie ostrza, które go

dotknęły, rozpadały się, a zranić go mogła tylko broń opatrzona specjalnymi zaklęciami.

Zwany był Królem Dziewięciu Jeźdźców, Władcą Upiorów Pierścienia i Królem

Upiorów, Władcą Morgulu i Królem Morgulu, Królem Minas Morgul, Czarnym Wodzem,

Wodzem Saurona, Czarnym Jeźdźcem, Czarnym Cieniem i Najwyższym Nazgulem (przez

orków z Minas Morgul). Jego prawdziwe imię nie jest znane. (1216, II 294, III 83, 92, 103,

105, 301-302, 332)

WROTA ARGONATH [Gates of Argonath] -> Argonath. (S 271,276)

WROTA GOBLINÓW [Goblin-gate] Wejście do tuneli orków w Górach Mglistych.

Kamienne drzwi po wschodniej stronie Gór Mglistych, przez które Bilbo uciekł przed orkami

w 2941 roku Trzeciej Ery. Znajdowały się one na zachód od Carrock. (H 72-73, 76, 220)

WROTA GONDORU [Gates of Gondor] -> Argonath. (I 256)

WROTA ROHANU [Gap of Rohan] Część Rohanu między Górami Białymi a

Mglistymi. (II 8)

WRÓG VALARÓW [Foe of the Valar] -> Melkor. (S 82)

WRZOSOWISKA ETTENMOORS [Ettendales, Ettenmoors] Siedziby trolli na

północ od Rivendell. We wrzosowiskach swoje źródła miała Mitheithel. Prawdopodobnie

tożsame z Zimnymi Polami. (1 195, 197, 253)

WSCHODNI FAŁD [Eastfold] Część Rohanu między strumieniem Mering, Entwash,

Śnieżnym Potokiem i Ered Nimrais. (III 337, 398)

WSCHODNI GOŚCINIEC [East Road] -> Wielki Wschodni Gościniec. (1113, III

249)

WSCHODNI MUR [East Wall] Wielkie urwisko na zachodnich krańcach -» Emyn

Muil, znaczące wschodnią granicę Rohanu w tym rejonie. (II 28, 42)

WSCHODNIA ĆWIARTKA [Eastfarthing] Jedna z czterech Ćwiartek Shire. Jej

mieszkańcy mieli wyraźne cechy charakterystyczne Stoorów. (118, 21, III 254)

WSCHODNIE LÓRIEN [East Lórien] Królestwo elfów, założone przez Celeborna

na początku Czwartej Ery i zamieszkane przez Elfy Leśne z Lórien. Zajmowało całość Eryn

Lasgalen na południe od przewężenia puszczy. (III 338)

WSPÓLNA MOWA [Common Speech] -> Westron, określany tak, gdyż był lingua

franca Śródziemia od schyłku Drugiej Ery. (116, 61,1137,11135,371-382)

WŚCIBSKI JACK [Peeping Jack] Hobbit z Michel Delving, występujący w wierszu

Perry Winkle. Mógł być postacią rzeczywistą. (TB 165-166)

WULF (zm. 2759 TE) Człowiek z Rhovanionu, syn Freki. Po śmierci ojca w 2754

roku Wulf uciekł do Dunlandu i w 2758 roku najechał Rohan z armią Dunlendingów. Z

łatwością zdobył kraj i zajął Meduseld, zabijając księcia Haletha. Podczas Długiej Zimy

armie Wulfa oblegały Heima w Rogatym Kasztelu, a Fréaláfa, siostrzeńca Heima, w

Dunharrow. Mimo że Heim i jego drugi syn, Háma, zginęli owej zimy, na początku wiosny

Fréaláf

zaatakował znienacka Wulfa w Meduseld i zabił go. (III 313-314)

WYDZIEDZICZENI [Disposessed] -> Ród Feanora, zwany tak z powodu utraty

zwierzchnictwa nad Noldorami. Stracił on także Siłmarile, błogosławieństwo życia w

Amanie, honor i jedność. (S 84)

WYGNAŃCY [Exiles] Ci spośród Noldorów, który wrócili do Śródziemia, by

odebrać Melkorowi Siłmarile. Wyrok wygnania w stosunku do tych, którzy przeżyli, został

uchylony pod koniec Pierwszej Ery (wyjątkiem była Galadriela). (I 86, III 289, 360, 365, 372,

S 82, 98, 101-109, 124, 192)

WYGNAŃCY [Exiles] Dunedainowie, którzy przeżyli upadek Numenoru i przybyli

do Śródziemia. (III 350, S 259-260, 269)

WYPRAWA PO SILMARIL [Quest of Silmaril] Misja Berena, który miał odzyskać

Silmaril z Żelaznej Korony Morgotha; była to cena wyznaczona przez Thingola za rękę

Luthien. Beren wyruszył w 466 roku Pierwszej Ery i - z pomocą Finroda, Luthien i Huana -

osiągnął cel w 468 roku, przekazując Silmaril Thingolowi pod koniec Polowania na Wilka.

Choć misja ta zakończyła się wspaniałym sukcesem - zabito Draugluina i Carcharotha,

złamano potęgę Saurona, której nie odzyskał do końca Pierwszej Ery i odzyskano jeden z

Silmarili - cena jej była wysoka. Finrod i Huan zginęli, Beren stracił rękę, a później po raz

pierwszy poniósł śmierć, Silmaril zaś, za którym ciągnął się cień Przysięgi Feanora, stał się

przyczyną śmierci Thingola i zniszczenia Doriath. Jednak we właściwym czasie ten Silmaril,

odzyskany tak wielkim kosztem, przyczynił się do interwencji Valarow i wyrzucenia

Morgotha ze Śródziemia. (S 158-175)

WYROK MANDOSA [Doom of Mandos] -> Przeznaczenie Noldorów. (S 121, 124,

135, 223)

WYSOKA PRZEŁĘCZ [High Pass] -> Cirith Ungol. (II 321)

WYSOKA PRZEŁĘCZ [High Pass] Przełęcz w Górach Mglistych na wschód od

Rivendell. Pod koniec Trzeciej Ery była jednym z najważniejszych przejść przez góry, gdyż

uważano ją za zabezpieczoną

33 - Encyklopedia Śródziemia przed orkami. Jednak około 2940 roku orkowie

otwarli wyjście ze swych tuneli na przełęcz, a Kompania Thorina została tu pojmana w 2941

roku. Później jednak przełęcz kontrolowali Beorningowie i w czasach Wojny o Pierścień była

ona ważnym szlakiem handlowym. (I 220, H 49-50)

WYSOKI FAROTH [High Faroth] -> Taur-en-Faroth. (S 117, 159)

WYSOKI PŁOT [High Hay] Dwudziestomilowy żywopłot, oddzielający Buckland

od Starego Lasu, zbudowany przez Brandybucków jako ochrona przed lasem. Rozciągał się

od Wielkiego Wschodniego Gościńca na północy po Withywindle na południu.

Zwany także Żywopłotem. (1102)

WYSOKI PODWÓRZEC [High Court] Dziedziniec siódmego poziomu Minas Tirith

(nie Plac Fontanny). (III 20)

WYSPA ELFÓW [Elvet-isle] Wyspa w dolnym biegu Withywindle, według

hobbitów siedziba Starego Łabędzia. (TB 140)

WYSPA UTRACONA [Lost Isle] -> Tol Eressea. (III 211)

WYSPY ZACHODU [Isles of the West] Ogólne określenie Amanu, zapewne głównie

ze względu na samotną Tol Eresseę. (III 309)

WYŻYNA [Downlands] Teren, na którym wznosiły się Kurhany. Zwana -» Wyżyną

Kurhanów. (1116, 139, II 47)

WYŻYNA KURHANÓW [Barrow-downs] Wzgórza na wschód od Starego Lasu, na

których były Wielkie Kurhany, od których wzgórza wzięły swą nazwę. Były one szanowane

przez Duneda - inów.

Podczas wojen z Angmarem, w 1409 roku Trzeciej Ery, chronili się tu Diinedainowie

z Cardolanu. Około 1636 roku zamieszkały tam złe Upiory Kurhanów z Angmaru i kurhany

stały się miejscem otoczonym wielką grozą.

Sindarińska ich nazwa brzmiała Tyrn Gorthad. (1116, 139, II 47, III 108)

WZGÓRZA SCARY [Hills of Scary] Wzgórza w Shire na północ od Scary. (III 272)

WZGÓRZE STRAŻY [Hill of Guard] Wschodni występ Mindolluiny, na którym

zbudowano Minas Tirith. Ta masywna góra łączyła się z głównym masywem Mindolluiny

wąskim grzbietem. (III 20)

WZGÓRZE ŚMIERCI [Death Down] Masowy grób przed Hełmowym Jarem, w

którym huornowie pochowali ciała orków zabitych w Bitwie o Rogaty Kasztel.

Był to wielki kurhan z kamieni, usypany nad głęboką jamą. (II149, III 44)

WZGÓRZE W HOBBITONIE [The Hill, Hobbiton Hill] Wzgórze w Zachodniej

Ćwiartce, między Hobbitonem a Overhill.

Zwane zazwyczaj Wzgórzem (w Hobbicie zwane Pagórkiem). (I 33, H 12)

WZGÓRZE ZWIADU [Hill of Spies] -> Amon Ethir. (S 205, 206)

Y

YA [Mee] Młoda księżniczka elfów, występująca w hobbickim nonsensownym

wierszu Księżniczka Ya. Jakakolwiek zbieżność z postaciami historycznymi jest zapewne

przypadkowa. (TB 146-149)

YALE Równina we Wschodniej Ćwiartce, na zachód od Stock. (130)

YANTA (quen. «most») Nazwa tengwy a. (nr 35), używanej zwykle dla zapisu

spółgłoskowego „y” lub (w Regule Beleriandu) „e”.

YAVANNA (quen. «owoc-dar, dawczyni owoców») Jedna z Ainurów i Aratarów i

druga co do znaczenia wśród Valier, starsza siostra Vany, małżonka Aulego. Yavanna

strzegła wszystkiego, co rośnie na Ardzie, szczególnie olvarów. Zasadziła pierwsze nasiona

wszystkich roślin Ardy. Jej największym dziełem pozostawały Dwa Drzewa, były jej jednak

drogie wszystkie drzewa; opiekowała się też plonami. Stworzyła Galathiliona i swym

śpiewem powołała do istnienia kwiat i owoc, które stały się Księżycem i Słońcem.

Yavanna na początku dziejów Ardy często przebywała w Śródziemiu, a ponieważ zło

wywołane przez Melkora zwodziło kelvary i olvary, będące pod jej ochroną, zdecydowanie

popierała wszystkie plany Valarów zwalczania Czarnego Władcy.

Ogrody Yavanny w Valinorze były źródłem miruvóre. Jej zwykła forma cielesna była

wysoka i okryta zielenią, czasem jednak występowała jako drzewo sięgające niebios.

Przydomek Yavanny brzmiał Kementari, Królowa Ziemi. (S 24-27, 35, 38, 40, 42-46, 58, 72,

75,76, 94, 243, Y 61)

YAVANNIE (quen. «owoc-») Dziewiąty miesiąc w Rachubie Królewskiej i

Namiestnikowskiej, a szósty według Nowej Rachuby, w przybliżeniu odpowiadający

naszemu wrześniowi.

Jego sindarińska nazwa, używana tylko przez Dunedainów, brzmiała Ivanneth. (III

352)

YAviE (quen.) Trzecia pora loa w Kalendarzu Imladris, w przybliżeniu odpowiadająca

naszemu sierpniowi i wrześniowi. Nazwy tej używali też ludzie na określenie jesieni.

W sindarinie zwana iavas. (III 349-350)

yAvi£rB (quen. «jesień-dzień») W Rachubie Namiestnikowskiej święto, następujące

między 30 Yavannie a 1 Narquelie, przypadające w terminie zbliżonym do jesiennej

równonocy. (III 351)

YEN (quen. «rok») Długi rok Eldarów w Śródziemiu, równy 144 latom słonecznym.

(III 349, Y 58)

YESTARE (quen. «pierwszy-dzień») Pierwszy dzień roku w Kalendarzu Imladris i

wszystkich trzech kalendarzach Dunedainów. W Rachubie Królewskiej i Namiestnikowskiej

zbiegał się z przesileniem zimowym, a w Rachubie Rivendell i Nowej Rachubie zbliżał się do

równonocy wiosennej, przypadając odpowiednio 28 i 17 marca naszego kalendarza.

Yestare nie był dniem żadnego miesiąca. (III 350-351, 354)

YULEMATH Nazwa -» Foreyule w Bree i Wschodniej Ćwiartce. (III 352)

z

ZACHODNI FAŁD [Westfold] Obszar Rohanu ciągnący się wzdłuż Ered Nimrais od

Iseny po zachodnią granicę Fałdu. Ośrodek obrony Zachodniego Fałdu znajdował się w

Hełmowym Jarze, a jego dowódca mieszkał w Rogatym Kasztelu. (II 125-126, 128-130, 133,

135, III 45, 146)

ZACHODNI GOŚCINIEC [West Road] Droga prowadząca z Minas Tirith do

Edoras.

Zwany także Północnym Gościńcem oraz Wielkim Zachodnim Gościńcem. (III 142)

ZACHODNIA BRAMA MORII [West-gate of Moria] Brama w Khazad-dumie

zbudowana przez Narviego w Drugiej Erze dla ułatwienia handlu między krasnoludami i

Noldorami z Eregionu. Bramy strzegło zaklęcie Celebrimbora. Kiedy Sauron zajął Eregion,

Zachodnia Brama została zamknięta. Po 1981 roku Trzeciej Ery zablokował ją Czatownik z

Wody, który w 2994 roku nie pozwolił kolonii krasnoludów Balina uciec tą drogą. Kiedy w

3019 roku bramę otworzyła Drużyna Pierścienia, Czatownik zatrzasnął ją i zabarykadował

głazami oraz drzewami kolczoliści.

Zachodnia Brama była wykonana z ithildinu i otwierała się tylko wtedy, gdy była

widzialna, a osoba, chcąca przez nią przejść, wypowiedziała słowo mellon.

Zwana także Drzwiami Elfów, Drzwiami Durina oraz Bramą. (I 283, 285-293)

ZACHODNIA ĆWIARTKA [Westfarthing] Jedna z czterech Ćwiartek, na które

dzieliło się Shire; chyba najważniejsza z nich. Znajdowało się w niej miasteczko Michel

Delving, „stolica” Shire, tu odbywał się też Wolny Jarmark. Do innych ważnych miejsc w

Zachodniej Ćwiartce zaliczały się miejscowości Bywater i Hobbiton. (118, 21, 30)

ZACHODNIE MORZE, ZACHODNIE MORZA [Western Sea, Western Seas] ->

Belegaer, a szczególnie jego część najbliżej Amanu. (186)

ZACHÓD [West] -» Nieśmiertelne Kraje. (III 129, S 48-57, 84, 97, 100, 103, 106,

113, 122, 135, 138, 151, 176, 229, 239, 245)

ZACHÓD [West] Królestwa i ludy przeciwstawiające się Sauronowi, a szanujące

cnotę i Dúnedainów. (III 143, 146, 194, 204, 209, 218, 239)

ZACZAROWANE WYSPY [Enchanted Islands] Wyspy na Morzach Cienia

stworzone przez Valarów po zatruciu Dwóch Drzew i buncie Noldorów jako część systemu

obronnego Valinoru. Do czasu Odmiany Świata każdy żeglarz, który postawił na nich stopę,

zasypiał. (S 97, 232)

ZAGADKOWI [Inscrutable] Jedno z określeń -» ludzi, używane przez elfów. (S 98)

ZAKAZ VALARÓW [Ban of the Valar] Jedyne ograniczenie nałożone na

Nńmenorejczyków przez Valarów na początku Drugiej Ery. Zgodnie z nim, Dúnedainowie

nie mogli postawić stopy w Nieśmiertelnych Krajach ani żeglować na zachód dalej, niż było

można sięgnąć wzrokiem z Nńmenoru. Poczynając od panowania Tar-Ciryatana

Nńmenorejczycy zaczęli protestować przeciw Zakazowi, uważając, że pozbawia ich on

nieśmiertelności, gdy zaś Zakaz został złamany przez Ar-Pharazóna w 3319 roku, Valarowie

zrzekli się swej władzy nad światem i Nńmenor został zniszczony przez Ilúvatara.

Zwany także Zakazem Władców Zachodu. (III 287-289, S 244, 245, 247, 255, 257)

ZAKAZANE WROTA [Forbidden Door] -» Brama Umarłych. (III 332)

ZAKĄTEK SHARKEYA [Sharkey’s End] -> Nowa Uliczka. (III 273)

ZAKRZYWIONY ŚWIAT [Bent World] -» Arda, zwana w ten sposób po

przekształceniu w kulę podczas Odmiany Świata. (S 260)

ZAMKNIĘTE DRZWI [Closed Door] -> Fen Hollen. (III 90)

ZAPOMNIANA GOSPODA [Forsaken Inn, The] Gospoda o dzień drogi na wschód

od Bree, najdalej wysunięta na zachód na Wielkim Wschodnim Gościńcu. (1184)

ZARAGAMBA (oryg. hob.) -» Oldbuckowie. (III 382)

ZASŁONA ARDY [Veil of Arda] Atmosfera, szczególna domena Manwego w

Ardzie. (S 24)

ZASTĘP CIENI [Shadow Host] -> Umarli z Dunharrow prowadzeni do bitwy przez

Aragorna. (III 48-56)

ZASTĘPY VALINORU [Host of Valinor] Armia Valarow, która przyszła na ratunek

Eldarom i Edainom z Beleriandu pod koniec Pierwszej Ery. Ich wodzem był niewątpliwie

Eónwe, lecz w ich skład mogli wchodzić także inni Valarowie i Majarowie, zwłaszcza

Orome. Vanyarowie i Noldorowie Finarfina dołączyli do Zastępów, a Teleri z Alqualonde

przewieźli je swymi statkami. W Śródziemiu Zastępy zostały wzmocnione przez orły

Earendila i zniszczyły potęgę Morgotha w Wielkiej Bitwie. (III 328, S 50, 233)

ZATOKA ELDAMARU, ZATOKA KRAINY ELFÓW [Bay of Eldamar, Bay of

Elvenhome] Zatoka morza Belegaer omywająca wybrzeża Eldamaru, w której położona była

Tol Eressea. (S 57, 58, 60, 71, 83)

ZATOKA KSIĘŻYCOWA [Gulf of Lunę, Lunę] Zatoka Lhun. Zwana także Zatoką

Półksiężyca.

Także -» Lhun. (II190, III 280)

ZEWNĘTRZNA BRAMA GONDOUNU [Outer Gate od Gondolin] Jedna z bram na

-» Drodze Ucieczki. (S 131)

ZEWNĘTRZNA OTCHŁAŃ [Outer Void] Pustka. (S 171)

ZĘBATE WIEŻE [Towers of the Teeth] Dwie wieże, Narchost i Carchost,

postawione przez Gondor po obu stronach Cirith Gorgor w celu pilnowania Mordoru.

Opuszczone około 1636 roku Trzeciej Ery i później zajęte przez Saurona, mieściły silne

garnizony orków, lecz rozpadły się, gdy został zniszczony Jedyny Pierścień.

Zwane także Zębami Mordoru. (II 228, III 158)

ZĘBY MORDORU [Teeth of Mordor] -» Zębate Wieże. (II 228)

ZGROMADZENIE OBYWATELSKIE [Shire-moot] Zebranie hob - bitów z Shire

zwoływane w nagłych wypadkach w celu podjęcia jakiejś decyzji, któremu przewodniczył

than. (I 21)

ZGUBA DURINA [Durin’s Bane] -> Balrog, który żył w Khazad - dumie, zwany tak

przez krasnoludów, gdyż zabił on Durina VI w 1980 roku Trzeciej Ery. (I 301, 312, 337)

ZGUBA ISILDURA [Isildur’s Bane] -> Jedyny Pierścień. (I 234,

II 248, III 26)

ZIELNIK SHIRE [Herblore of the Shire] Księga napisana przez Meriadoca

Brandybucka, opisująca między innymi historię fajkowego ziela. (I 26)

ZIELONA BRAMA [Hay Gate] -> Brama Bucklandu. (III 250)

ZIELONE POLA [Greenfields] Wieś lub okolica w Shire, prawdopodobnie w

Północnej Ćwiartce. Tu w 2747 roku Trzeciej Ery stoczono Bitwę o Zielone Pola. (117, III

267)

ZIELONE WZGÓRZA [Green Hills] -> Pinnath Gelin. (III 38,109)

ZIELONE WZGÓRZA [Green Hills] Wzgórza w Południowej i Zachodniej

Ćwiartce, centrum Tooklandu. (179, III 261,266,278)

ZIELONE WZGÓRZE [Green Mound] -> Ezellohar. (S 37, 45, 73)

ZIELONY TRAKT [Greenway] Określenie -> Północnego Gościńca używane pod

koniec Trzeciej Ery, gdy był on rzadko używany. (I 20, 149, III 245, 246, 257)

ZIEMIA [Earth] -> Arda. (S 16)

ZIEMIA NICZYJA [Noman-lands, Noman Lands] -► Brunatne Pola. (I 224, II224)

ZIMNE POLA [Coldfells] Dzikie okolice na północ od Rivendell, być może

Ettenmoors. (III 306)

ZIMNE SMOKI [Cold-drake] Rodzaj smoków, odkrytych w Ered Mithrin. W 2589

roku Trzeciej Ery taki smok zabił króla Daina I i wygnał plemię Durina z Ered Mithrin. (III

325, 332)

ZIMORODEK [Fisher Blue] Zimorodek żyjący nad Withywindle, występujący w

wierszu z Shire Tom Bombadil płynie w świat. (TB 135)

ZIRAK -» Zirak-zigil. (I 271)

ZIRAK-ZIGIL (khuz.) Jedna z trzech Gór Morii. Na jej szczycie wzniesiono Wieżę

Durina, stąd też Gandalf strącił Balroga.

W sindarinie zwana Celebdil, w westronie Srebrnym Rogiem. Przez krasnoludów

zwana w skrócie Zirak. (1271,11101,111204)

ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO [Reunited Kingdom] Państwo, którym rządził

Elessar i jego następcy z rodu Telcontarich, zwane tak dlatego, że obejmowało wszystkie

ziemie pozostające pod władzą Elendila, a podzielone po jego śmierci. Stolicami Królestwa

były Annuminas i Minas Tirith. Na początku Czwartej Ery w jego skład wchodziły wszystkie

ziemie należące do Arnoru i Gondoru w czasach ich największego rozkwitu, z wyłączeniem

Rohanu. Król Zjednoczonego Królestwa był też zwierzchnim władcą Dale i Ereboru, a

zapewne otrzymywał też trybut z większej części Rhun i Haradu. (125)

ZŁO Z PÓŁNOCY [Evil of the North] -> Melkor. (S 199)

ZŁOTA JAGODA [Goldberry] (WoP) Kobieta, żona -> Toma Bombadila. Była

córką -> Rzeki żyjącej w Withywindle.

Była piękna, złotowłosa, urocza i spokojna, a jej uroda była podobna do elfiej, lecz

bliższa sercom hobbitów.

Zwana także Córką Rzeki. (I 122, 124-127, 129-130, 132, 135-136, 144, 146, TB 126,

131)

ZŁOTE DRZEWO [Golden Tł-ee] -> Laurelin. (II236)

ZŁOTY LAS [Golden Wood] -■» Lórien. (1319, II37, III 175, 228)

ZŁOTY PLASTER MIODU [Golden Honeycomb] Trofeum lub nagroda zdobyta

przez wędrowca w wierszu Wędrówka, zapewne przedmiot fikcyjny. (TB 144)

l

ZMIERZCH [Fading Years] -» Trzecia Era z perspektywy elfów (III 328, S 275,

280)

ZMIERZCH [Twilight] Koniec Trzeciej Ery. Termin dotyczy zmierzchu kultury

elfów i ich stopniowego opuszczania Śródziemia. Jest szczególnie odpowiedni w wypadku

Opowieści o Aragomie i Arwenie, ze względu na przydomek Arweny - Undómiel - Gwiazda

Wieczorna.

Także -> Lata Uwiądu. (III 309, 311, 328, 330)

ZMIERZCH YAUNORU [Darkening of Valinor] Zatrucie Dwóch Drzew. (S 38)

ZWIERCIADLANE JEZIORO [Mirrormere] -> Kheled-zaram. (I 217, 305)

ZWIERCIADŁO GALADRIEII [Mirror of Galadriel] Misa w Caras Galadhon.

Wypełniona wodą, ukazywała odbicia scen odległych w czasie lub przestrzeni. -> Flakonik

Galadrieli zawierał wodę ze Zwierciadła. (I 342, II 316, III 267)

ZWIĘDŁE WRZOSOWISKA [Withered Heath] Obszar na wschodzie Ered Mithrin,

z którego pochodziły smoki i inne złe stwory nękające krasnoludów z Ered Mithrin. (H 6)

z

ŹRÓDLANA SALA [Wellinghall] Siedziba Fangorna w pobliżu korzeni Methedrasu i

źródła Entwash. Ściany i dach siedziby tworzyły gałęzie i pnie zielonych przez cały rok

drzew, a w głębi wielkiej komnaty znajdował się niewielki wodospad. (II 72)

ŹRÓDŁO Rimu [Rivil’s Weil] Źródła w zachodnim Dorthonionie, z których

wypływał Rivil. Tu Beren zabił wodza orków, zabójcę swego ojca, odzyskując w ten sposób

pierścień Barahira. (S 183)

ż

ŻĄDŁO [Sting] Dobrze wykuty długi nóż, wykonany w Beleriandzie w Pierwszej

Erze, nazwany tym imieniem przez Bilba Bagginsa. Kiedy w pobliżu znajdowali się orkowie,

Żądło lśniło błękitnym światłem. Bilbo znalazł je w jaskini trolli podczas wyprawy z

Kompanią Thorina i podobnie jak Frodo używał go w trakcie wszystkich swoich przygód jako

miecza. Po tym, jak Sam poważnie zranił żądłem Shelobę, Frodo dał mu je w wieży Cirith

Ungol. (I 25, 265, II 207, III 155, 183, H 38, 58, 124).

ŻEGLARZE [Foamriders] -> Teleri z Eldamaru. (S 83, 232, 237)

ŻELAZNA KORONA [Iron Crown] Wielka korona Morgotha, wykuta przezeń w

Angbandzie po powrocie do Śródziemia, symbol jego roszczeń do władzy Króla Świata. W

koronę, przymocowane żelaznymi pazurami, wprawione były Silmarile.

Beren wyrwał jeden Silmaril z Żelaznej Korony. Po Wielkiej Bitwie dwa pozostałe

zostały z niej wyjęte, a samą Koronę wbito Morgothowi na szyję jako obrożę. (II 299, S 78,

146, 158, 170, 171, 220, 235)

ŻELAZNA SZCZĘKA [Isenmouthe] Przesmyk łączący Gorgoroth i Udun, u zbiegu

Ered Lithui i Ephel Duath. Był umocniony i przegrodzony żelazną palisadą.

Zwana przesmykiem Isen, a w sindarinie Carach Angren. (III 177, 185, 186, 189, 338,

W 187-188)

ŻELAZNE WZGÓRZA [Iron Hills] Wzgórza na wschód od Ereboru, gdzie około

2590 roku Trzeciej Ery mieszkały krasnoludy z plemienia Durina po ucieczce z Ered Mithrin.

Krasnoludy z Żelaznych Wzgórz pod wodzą Naina, przybywając z opóźnieniem na pole

bitwy, odwróciły losy Bitwy w Azanulbizar w 2799 roku. W 2941 roku 500 krasnoludów z

Żelaznych Wzgórz pod wodzą Daina przybyło do Ereboru, by wesprzeć Thorina II i dzielnie

walczyło w Bitwie Pięciu Armii. Następnie Dain został królem Ereboru. Nie ma dalszych

informacji o Żelaznych Wzgórzach, lecz raczej nie zostały opuszczone.

Wydaje się, że krasnoludy z Żelaznych Wzgórz były zamożne. Prawdopodobnie we

wzgórzach było wiele żelaza, ale nie było złota. (III 319, 321, 322, 325, 333, H

6,187,190,193, 196, 204, 223)

ŻÓŁTA TWARZ [Yellow face] Nazwa nadana -> Słońcu przez Golluma. (II 214-

215, 233, 238, 242, 250)

ŻÓŁTOSKÓRA KSIĘGA [Yellowskin Book] Księga, przechowywana przez Tooków,

zawierająca daty urodzin, zgonów i małżeństw Tooków, a także transakcje nieruchomościami

oraz różne wypadki z Shire. Zapoczątkowana około 2000 roku Trzeciej Ery, zawierała wiele

informacji, cytowanych w Czerwonej Księdze Marchii Zachodniej. Pod koniec Trzeciej Ery

była najstarszym dokumentem przechowywanym w Shire.

Zwana także Rocznikiem z Tuckborough. (III 353)

ŻWAWIEC [Quickbeam] -> Bregalad. (II 83)

ŻYWOPŁOT [Hedge] -> Wysoki Płot. (I 30, 102, 112-116)

Dodatek I

Chronologia Pierwszej Ery

0 Podczas przygotowywania tej chronologii (z powodów wyjaśnionych we

Wstępie) napotykałem wiele trudności. Po pierwsze, Quenta Silmarillion nie dostarcza

dostatecznych informacji upływie czasu przed stworzeniem Słońca i powrotem noldorskich

Wygnańców. Najwidoczniej przed stworzeniem Dwóch Drzew Valarowie nie prowadzili

rachuby czasu. Zatem 17 pierwszych okresów chronologii, oznaczonych cyframi rzymskimi,

podano we właściwej kolejności, lecz niewątpliwie nie są one równej długości. Trzy wieki

uwięzienia Melkora były oczywiście wielokrotnie dłuższe niż trzy okresy między zatruciem

Dwóch Drzew a pierwszym wschodem Słońca, gdyż „o życiu szczęśliwym i radosnym nie ma

wiele do powiedzenia, póki się ono nie skończy”10.

1 Drugim problemem, który musiałem rozwiązać, był początek Lat Słońca.

Założyłem, że 1 rok Pierwszej Ery (dokładniej - Pierwszy Rok Słońca) rozpoczął się wraz z

pierwszym wschodem Słońca na zachodzie. Jednak reforma, przywracająca noc na Ardzie,

zmieniła wkrótce kierunek jego ruchu, a pod koniec roku Pierwszej Ery Słońce

prawdopodobnie poruszało się już ze wschodu na zachód. Ponieważ zaś taka zmiana

wymagała pewnego czasu, rok ten prawdopodobnie trwał dłużej niż 365 dni. Jednak jeśliby

liczyć Lata Słońca od pierwszego wschodu

Słońca na wschodzie, wszystkie dalsze daty należałoby skorygować.

Ustalając daty wydarzeń z Pierwszej Ery, założyłem też, że rok zaczynał się wiosną,

tak jak loa Eldarów. Zatem narodziny Tuora, które prawdopodobnie miały miejsce w styczniu

(Riana poczęła dwa miesiące przed wymarszem Huora na Nirnaeth Arnoediad, co miało

miejsce w Dniu Środka Roku), należy zaliczyć do 473 roku Kalendarza Imladris, ale 474 -

Rachuby Królewskiej. Jeśli zaś narodziny Nienor na samym początku roku11 miały miejsce w

styczniu, a nie w marcu (jedno i drugie jest możliwe), to w pierwszym wypadku rokiem jej

narodzin będzie rok 474, ale Dagor Bragollach przypadnie na 456 rok, a Sroga Zima - na 497

rok.

Jednak największa trudność wiązała się z ustaleniem dokładnych dat wielu wydarzeń.

Większość informacji zawartych w Quenta Silmarillion określa je jedynie przez upływ czasu

od innych wydarzeń. Nawet takiego datowania nie spotykamy jednak często, a tylko cztery

wzmianki odnoszą się do innego, wyraźnie datowanego wydarzenia: Mereth Aderthad

stoczono „w dwadzieścia lat słonecznych później”12; Dagor Bragollach zaczęła się zimą

„czterysta pięćdziesiąt pięć lat po przybyciu Fingolfina do Śródziemia”13, Nargothrond padł w

10 J.R.R. Tolkien, Silmarilion, przeł. Maria Skibniewska, Wydawnictwo Amber, wyd. V, Warszawa 2002, s. 90. 11 Ibidem, s. 186-187. 12 Ibidem, s. 107. 13 Ibidem, s. 143.

tym samym roku, w którym wysłańcy Cirdana przekazali Orodrethowi ostrzeżenie Ulma,

„gdy czterysta dziewięćdziesiąt pięć lat upłynęło od pierwszego wschodu Księżyca, pewnego

wiosennego dnia”14, a Earendil urodził się na wiosnę „pięćset trzy lata po przybyciu

Noldorów do Śródziemia”15. Jest też jasne, że Feanor przybył do Losgaru jakiś czas przedtem,

nim Fingolfin sforsował Helcaraxe. Księżyc wzeszedł, gdy Fingolfin wkroczył do Śródziemia

i siedmiokrotnie przesunął się po niebie (czy jednak oznacza to dni, czy miesiące?), nim

Fingolfin wkroczył do Mirthimu wraz z pierwszym wschodem Słońca. Uznałem, że Mereth

Aderthad miała miejsce w 21 roku Pierwszej Ery, gdyż jeden Rok Słońca minął przed

początkiem 2 roku tej ery. Podobnie w sprawie posłańców Cirdana (496 rok, tj. następnej

wiosny) oraz narodzin Earendila (504 rok, prawie osiem lat po przybyciu Tuora do

Gondolinu). Jednak Dagor Bragollach umieściłem w roku 455, uznając, że zima miała

miejsce pod koniec roku, a „nadejście Fingolfina” odnosi się do jego przejścia przez

Helcaraxe, kilka miesięcy przed wkroczeniem do Mithrimu. Dodatkową wskazówką na temat

znacznego czasu, jaki zajął powrót Noldorów, jest to, że w tym czasie Melkor wrócił do

Śródziemia, pokłócił się z Ungoliantą w Lammoth, odbudował Angband i najechał Beleriand,

zajmując go aż po Amon Ereb i Falas.

Jednak nawet po takiej manipulacji pozostały pewne problemy. Wydarzenia między

Dagor Bragollach i upadkiem Nargothrondu można datować dość dokładnie dzięki zbadaniu

kolei życia Turina (urodzonego w roku, w którym Beren po raz pierwszy ujrzał Luthien, a

osiem lat przed Rokiem Lamentu) i Tuora (urodzonego w Roku Lamentu i mającego 23 lata -

16 młodości, trzy niewoli i cztery tułaczki - gdy przybył do Gondolinu podczas Srogiej Zimy,

która nastąpiła po jesieni pogromu Nargothrondu). Ten rodzaj narracyjnego datowania jest

jednak niepewny: trzy lata niewoli Tuora może równie dobrze oznaczać 31, jak i 39 miesięcy.

Z powodu tych niedokładności daty ustalone dla Dagor Bragollach i upadku Nargothrondu

wydają się nazbyt bliskie sobie. By usunąć ten błąd, usunąłem dwa lata walki banitów

Barahira w Dorthonionie (zgodnie z tekstem został on zabity „w owym okresie”16, tj. w czasie

zbliżonym do śmierci Galdora w siedem lat po Dagor Bragollach, około 462 roku), a także

jeden rok niewoli Tuora w Hithlumie.

Podsumowując, muszę podkreślić, że daty podane w tej chronologii (i w całej

Encyklopedii) dla Pierwszej Ery wynikają całkowicie z mojej interpretacji informacji, które

nie dają dostatecznych podstaw do takich kalkulacji. Choć mogą tu być błędy w dokładnym

14 Ibidem, s. 198. 15 Ibidem, s. 225. 16 Ibidem, s. 177. 34 - Encyklopedia Śródziemia

datowaniu, pewna jest jednak kolejność wydarzeń oraz czas życia poszczególnych osób. Jeśli

zaś niektóre z mych wniosków wydają się bliższe raczej wniosków niesfornego ucznia

Findegila, pisarza królewskiego, niż starannego uczonego i Przyjaciela Elfów, takiego jak

Bilbo Baggins, jedynym mym usprawiedliwieniem jest nędza naszej ery: nie mogłem prosić

Mędrców, by uzupełnili mą gorliwość swą wiedzą.

I Stworzenie Eá. Valarowie, Majarowie i Melkor zstępują do Eá.

II Pierwsza Wojna i Skażenie Ardy. Tulkas zstępuje do Ea, Melkor wycofuje się.

Zakończenie tworzenia Ardy.

III Początek Wiosny Ardy. Valarowie tworzą Latarnie i osiedlają się w Almarenie.

Tulkas poślubia Nessę.

IV Melkor potajemnie powraca do Ardy, wznosi Utumno i Ered Engrin oraz częściowo

zakłóca Wiosnę.

V Melkor niszczy Latarnie. Zniszczenie Almarenu. Koniec Wiosny Ardy, początek

Snu Yavanny.

VI Valarowie wznoszą Pelóri i osiedlają się w Amanie.

VII Valarowie tworzą Dwa Drzewa, które zaczynają świecić Pierwszego Dnia.

Początek rachuby czasu.

VIII Varda rozpala nowe gwiazdy. Elfy budzą się w Cuiviénen, są napastowani

przez Melkora. Pojawiają się pierwsi orkowie.

IX Orome odnajduje elfów. Bitwa Potęg i Uwięzienie Melkora. Początek Wielkiej

Wędrówki. Ślub Thingola i Meliany.

X Pierwszy wiek uwięzienia Melkora. Rozdzielenie elfów - część Eldarów przybywa

do Amanu. Początek Pełni Valinoru. Rozkwit Sindarów w Beleriandzie. Pod koniec tej epoki

rodzi się Lńthien.

XI Drugi wiek Uwięzienia Melkora. Krasnoludy przybywają do Beleriandu i osiedlają

się w Ered Luin. Pod koniec tego wieku Thingol buduje Menegroth.

XII Trzeci wiek Uwięzienia Melkora. Złe istoty pojawiają się w Śródziemiu.

Laiquendi przybywają do Beleriandu. Daeron tworzy pismo cirth.

XIII Uwolnienie Melkora. Rosnące niesnaski wśród synów Finwégo. Féanor zostaje

wy gnany na 12 lat, a Melkor znika z Valinoru.

Zaćmienie Valinoru, koniec jego Pełni. Melkor i Ungolianta zatruwają Dwa Drzewa,

zabijają Finwggo i kradną Silmarile.

XIV

XV

XVI

XVII

PE1

21

51

52

ok. 60 ok. 70

104

ok.160 ok. 260

ok. 304 ok. 306 ok.310 ok.311

Długa Noc. Melkor i Ungolianta uciekają przez Helcaraxe i kłócą się w Lammoth.

Melkor odbudowuje Angband. Bunt Noldorów, Bratobójstwo i ogłoszenie Wyroku Mandosa.

Melkor najeżdża Beleriand, pierwsza Bitwa o Beleriand. Stworzenie Obręczy Meliany. Trwa

Długa Noc. Feanor pali statki w Losgarze. Dagor - nuin-Giliath; śmierć Feanora i pojmanie

Maedhrosa. Fingolfin maszeruje przez Helcaraxe. Valarowie przygotowują Słońce i Księżyc.

Wschodzi Księżyc. Koniec Długiej Nocy (?) i Snu Yavanny, Druga Wiosna Ardy.

Fingolfin wkracza do Śródziemia. Księżyc siedmiokrotnie przemierza niebo. Początek Lat

Słońca; Słońce wschodzi na zachodzie. Budzą się ludzie. Fingolfin wkracza do Mithrimu.

Orkowie uciekają do Angbandu. Fingon uwalnia Meadhrosa. Fingolfin okrzyknięty

Najwyższym Królem Noldorów. Varda zmienia kierunek biegu Słońca. Mereth Aderthad.

Ulmo ukazuje się we śnie Finrodowi i Turgonowi. Finrod dowiaduje się o Jaskiniach

Narogu i rozpoczyna budowanie Nargothrondu, zakończone wcześniej niż budowa

Gondolinu.

Ulmo wskazuje Turgonowi Tumladen.

Dagor Aglareb. Początek oblężenia Angbandu. Thingol zabrania Sindarom

posługiwania się językiem ąuenya.

Zakończenie budowy Gondolinu.

Orkowie atakują Hithlum od strony Lammoth. Glaurung pokonany na Ard-galen.

Początek Długiego Pokoju.

Aredhela opuszcza Gondolin.

Narodziny Maeglina.

Finrod spotyka Edainów w Ossiriandzie.

Beor wstępuje na służbę do Finroda.

Aredhela i Maeglin przybywają do Gondolinu. Śmierć Aredheli i Eóla.

Śmierć Beora.

Bereg z Pierwszego Rodu Edainów powraca do Eriadoru. Haletha przyprowadza

Haladinów do Brethilu. Narodziny Hadora.

Ród Hadora osiedla się w Dor-lóminie.

Narodziny Hurina.

Narodziny Huora.

W zimie: Dagor Bragollach, śmierć Hadora i Fingolfina. Koniec Oblężenia Ang bandu

i Długiego Pokoju. Fingon zostaje Najwyższym Królem Noldorów.

Sauron zdobywa Tol Sirion. Beleg i Halmir utrzymują Przeprawę na Teiglinie. Hurin i

Huor spędzają rok w Gondolinie. Mniej więcej w tym czasie Easterlingo - wie przybywają do

Beleriandu.

460

462

464

465

466

466-468

ok. 470 473

Jesienią: śmierć Barahira i banitów z Dorthonionu. Beren pozostaje w Dorthonionie.

Orkowie atakują Hithlum z północy i wschodu, śmierć Galdora.

W zimie: Beren opuszcza Dorthonion.

W lecie: Beren po raz pierwszy widzi Luthien. W tym samym roku rodzi się Turin.

Wiosną: Luthien odwzajemnia miłość Berena. W lecie: Beren dociera do Menegroth i

podejmuje Wyprawę po Silmaril. Jesienią: Beren przybywa do Nargothrondu. Wyprawa po

Silmaril. Śmierć Finroda i Draugluina. Oczyszczenie Tol Sirion, Sauron ucieka do Taur-nu - -

Fuin. Beren odzyskuje Silmaril. Polowanie na Wilka, śmierć Berena, Huana, Carcharotha i

Luthien.

Beren i Luthien na Tol Galen, narodziny Diora.

Rok Lamentu. Liga Maedhrosa i Nimaeth Arnoediad, śmierć Fingona i Huora,

pojmanie Hurina i Gwindora. Turin wysłany do Doriath. Narodziny Tuora i Nienor. Turgon

zostaje Najwyższym Królem Noldorów. Upadek Falas; Cirdan wycofuje się na Balar i buduje

Przystanie Sirionu.

Turin i Beleg walczą na pograniczach Doriath. Śmierć Saerosa; Turin ucieka z Doriath

i staje się banitą.

482-485

485

486

487

490

492

496

496

500

501

502

503

500 ok. 505

ok. 509

511

ok. 543

Beleg odnajduje Turina. Turin osiedla się na Amon Rudh.

Dwaj Wodzowie w Dor-Cuarthol. Amon Rudh zdradzone. Beleg i Gwindor uwalniają

Turina, śmierć Belega. Turin przybywa do Nargothrondu.

Tuor w niewoli u Lorgana.

Tuor ucieka z niewoli i staje się banitą w Mithrimie. Klęska Haladinów. Glaurung

wdziera się do Bele - riandu Zachodniego. Bitwa w Tumhalad i pogrom Nargothrondu.

Śmierć Orodretha, Gwindora i Findu - ilas. Turin opętany przez Glaurunga. Tuor przybywa

do Nevrastu, a następnie do Gondolinu. Sroga Zima. Turin w Brethilu.

Ślub Turina i Nienor.

Śmierć Glaurunga, Nienor, Brandira i Turina.

Hurin uwolniony z Thangorodrimu. Śmierć Morweny. Hurin przynosi Nauglamir

Thingolowi.

Ślub Tuora i Idril. Mniej więcej w tym czasie śmierć Hurina.

Wiosną: Narodziny Earendila.

Śmierć Thingola. Krasnoludy pustoszą Menegroth. Beren odzyskuje Silmaril.

Powtórna śmierć Berena i Luthien. Synowie Feanora najeżdżają Menegroth, śmierć

Diora i Nimloth. Elwinga ucieka do Przystani Sirionu.

W lecie: Upadek Gondolinu, śmierć Ectheliona, Goth - moga, Turgona, Maeglina i

Glorfindela. Tuor, Idril i Earen - dil uciekają do Przystani Sirionu. Gil-galad zostaje

Najwyższym Królem Noldorów.

Tuor i Idril odpływają na Zachód. Earendil zostaje władcą Przystani i poślubia

Elwingę. Jakiś czas później narodziny Elronda i Elrosa.

Od tego miejsca daty trzeba ustalać metodą wsteczną, od końca ery. Skoro Elros zmarł

w 442 roku Drugiej Ery w wieku lat 500, to urodził się 58 lat przed końcem Pierwszej Ery.

Jeśli zaś - jak tu założyłem - Tuor poczuł się stary w wieku lat 70, Pierwsza Era zakończyła

się około 600 Roku Słońca. Nie znaczy to jednak, rzecz jasna, by trwała ona 600 lat - sam Sen

Yavanny mógł trwać czas równy dziesiątkom tysięcy Lat Słońca.

Haladinowie

Trzeci Ród Edainów

Ród Elrosa: królowie Númenoru i książęta Andúnie