.Sr

/ S * i» 'V I X,*

/;

/ ' / V/ : y ^ .- #

/ cy-

Digilizo<rby Gt>OgU

Digilized by Googie

QUINTI

H O R AT I I

FLACCIOPERA.

!

Digitized by Googie

Les ]ibraires sont prevenas qne cette edition ne se

vend a Paris que

Chez P. Didot l’aine,impnmenr

,an Lonvre

,ga-

leries, n“ 3

;

Et chez Kirmin Didot, llbraire, rue de Thionville,

n° i85o.

Prix en fenilles :

Papier ordinaire, . , . o fr. ^5 cent.

Papier fin d’Angonleme,

. . i a5 ,

Papier-velin, 3

Grand papier-velin,

. • . 4

Digitized by Googie

QUINTUS

HORATIUSFLACCUS.

PARISIIS,

EXCUDEBAM PETRUS DIDOT, NATU MAJOR,

Ilf AEDIBCS PALAT, SClESTIARrM ET ARTIUM.

ANNO VIII, (1800.)

%

Digitized by Google

QUINTI.

HORATII FLACCI

CARMINUMLIBER PRIMUS.

ODE I.

AD MAECENATEM.

M \ECEif AS, atavis edite regibus,

O et prxsidiuiu et dulce decus meum

!

Sunt quos curriculo pulverem OlympicumCollegisse juvat; metaque fervidis

Evitata rotis, palmaque nobilis,

Terrarnm dominos evehit ad deos;

Hunc, si mobilium turba Quiritium

Certat tergemiuis tollere honoribus

;

nium,si proprio condidit horreo

Quidquid de Libycis verritur areis.

Digitized by Coogle

Q. HOU ATII 1 L ACCIGaudentrni patrios lindenr sarculo

Agros Attalicis coaditiouibus

Kuiii(|iiaui dimoveas ut tral>c Cypria

IVIyrtouiu pavidus nauta secet mare.

Luctantem Icariis (luctibus Africum

Mercator metuens, otium et oppidi

Laudat rura sui : mox rellcit rates

Quassas, indocilis pauperiem pati.

Est qui nec veteris pocula Massici,

Nec partem solido demere de die

Spernit, nunc viridi membra sub arbuto

Stratus, nunc ad aquae lene caput sacrae.

Multos castra juvant, et lituo tuba

Permixtus sonitus, bellaqne matribus

Detestata. Manet sub Jove frigido

Venator, tenera conjugis immemor;Seu visa est catulis cerva fidelibus.

Seu rupit teretes Marsus aper plagas.

Me doctarum edera pramia frontium

Dis miscent superis; rae gelidum nemus,

Nympharumqne leves cum Satyris chori.

Secernunt populo; si neque tibias

Euterpe cohibet, nec Polyhymnia

Lesboum refugit tendere barbiton.

Qtuid si me lyricis vatibus inseres.

Sublimi feriam sidera vertice.

ODE II.

AD AUGUSTUM CAESAREM

iJjt M satis terris nivis atque dira

Grandinis misit Pater, et, rubente

Dextera sacras jaculatus arces.

Terruit urbem

:

CARMINUM LIR. I.

Terrnit gentes, grave ne rediret

Saecnlnm Pyrrh*, nova monstra questae;

Omne quum Proteus pecus egit altos

Visere montes

;

Piscium et summa genus haesit ulmo,Nota quae sedes fuerat columbis;

Et superjecto pavidae natarunt

Aequore damae.

Vidimus flavum Tiberim, retortis

Littore Etrusco violenter undis,

Ire dejectum monumenta regis,

Templaqnc Vestae:

Iliae dum se nimium qnerenti

.Tactat ultorem, vagus et sinistra

Labitur ripa, Jove non probante, u-

xorius amnis.

Audiet cives acuisse ferrum

Quo graves Persae meli iis perirent;

Audiet pugnas, vitio parentumRara

,juventus.

Quem vocet divum populus ruentis

Imper! rebus prece qua fatigent

Virgines sanctae minus audientem

C.armina Vestam?

Cui dabit partes scelus expiandi

Juppiter? tandem venias, precamur.

Nube candentes humeros amictus,

Augur Apollo.

Sive tu mavis, Erycina ridens.

Quam Jocus circumvolat, et Cupido.

4 Q. HORATII FLACCISive neglectam genns et nepotes

Respicis, auctor.

Heu! nimis longo satiate ludo.

Quem juvat clamor, galeaeque leves.

Acer et Mauri peditis cruentamVultus in hostem:

Sive mutata juvenem figura.

Ales, in terris imitaris, almae

Filias Maiae, patiens vocari

Caesaris ultor

:

Serus in coelum redeas, diiiqne

Laetas intersis populo Quirini;

Neve te nostris vitiis iniquumOcior aura

Tollat. Hic magnos potius triumphos.

Hic ames dici pater atque princeps

:

Meu sinas Medos equitare inultos.

Te duce, Caesar.

ODE III.

AD NAVEM QUA VIRGILIUS ATHENASPROFICISCENS VEHEBATUR.

Sic te diva potens Cypri,

Sic fratres Helena', lucida .sidera,

Ventonimqiie regat pater.

Obstrictis aliis, praeter lapyga.

Navis, qnae tibi creditam

Debes VirgUiam , iinibas Atticis

D >y

CARMINUM LIR. I.

Reddas incolumem, precor,

Et serves anirasc dimidiam meae.

Illi robur et aes triplex

Circa pecths erat, qui fragilem truci

Commisit pelago ratem

Primus, nec tirauit praecipitem AfricumDecertantem aquilonibus.

Nec tristes Hyadas, nec rabiem Noti,

Quo non arbiter Hadriae

Major, tollere seu ponere vult freta.

Quem mortis timuit gradum.Qui siccis oculis monstra natantia.

Qui vidit mare turgidum, ct

Infames scopulos Acroceraunia ?

Nequidquam Deus abscidit

Prudens Oceano dissociabili

Terras, .si tamen impiae

Non tangenda rates transiliunt vada.

Audax omnia perpetim humana ruit per vetitum; nefas!

Audax Iapeti genusIgnem fraude mala gentibus intulit.

Post ignem aetherea domoSubductum , macies et nova febriam

Terris incubuit cohors;'

Semotique prius tarda necessitas

Leti corripuit gradnm.Expertus vacuum Daedalus aera

Pennis non homini datis.

Perrupit Acheronta Herculeus labor.

Nil mortalibus arduum est:

Coelum ipsum petimus stultitia; neque

Per nostrum patimur scelus

Iracunda Jovem ponere fulmina.

6 Q. HORATII FLACCI

ODE IV. -

AD L. SEXTIUM, CONSULAREM.

Solvitur acris hiems grata vice

Veris et Kavoni,

Trahnntqne siccas machina; carinas

;

Ac neque jam stabulis gaudet pecus,

Aut arator igni

;

Nec prata canis albicant pruinis.

Jam Cytherea choros ducit Venus

,

Imminente Luna

;

Jnncta;que Nymphis Gratiae decentes

Alterno terram quatiunt pede,

Dum graves CyclopumVulcanus ardens urit officinas.

Nunc decet aut viridi nitidum cl||it

Impedire myrto.

Aut flore, terrae quem ferunt solutae.

Nunc et in umbrosis Fauno decet

Immolare lucis.

Seu poscat agna, sive maUt hoedo.

Pallida Mors aequo pulsat pede

Pauperum tabernas,

Regnmque turres. O beate Sexti,

Vitae summa brevis spem nos vetat

Inchoare longam

:

Jam te premet nox, fabulaeqne Manes,Et domus exilis Plutonia;

Qu6 simul mearis.

Nec re^a vini sortiere tabs.

Nec tenerum Lycidan mirabere.

Quo calet juventus

Nunc omnis, et mox virgines tepebunt.

Digitized by

CARMINUM LlftER I. 7

• ODE V.

AD PYRRHAM.

(^ VIS multa gracilis te puer in rosa

Perfusus liquidis urget odoribus,

Grato, Pyrrha, sub antro?

Cui flavam religas comam.

Simplex munditiis? Heu! quoties fidem

Mutatosque Deos flebit, et aspera

Nigris aequora ventis

Emirabitur insolens ,

Qui nunc te frnitnr credulus aurea

;

Qui semper vacuam, semper amabilemSperat, nescius aurae

Fallacis I Miseri quibus

Intentata nites ! Me tabula sacer

Votiva paries indicat uvida

Suspendisse potenti

Vestimenta maris deo.

ODE VI.

AD M. VIPSANIUM AGRIPPAM.

Scriberis Vario fortis, et hostium

Victor, Maeonii carminis aliti.

Quam rem cumque ferox navibus aut equis

Miles te duce gesserit.

Digitized by Google

8 Q. HdRATII FLACCINos, Agrippa, neque haec dicere, nec gravemPelidae stomachum cedere nescii,

Nec cursus duplicis per mare Ulyxei,

Ncc saevam Pelopis domum.

Conamur, tenues grandia: dum pudor,Imhellisqne lyrae Musa potens vetat

Laudes egregii Caesaris, et tuas.

Culpa deterere ingeni.

Quis Martem tunica tectum adamantinaDigne scripserit? aut pulvere TroioNigrum Merionen? aut ope Palladis

TytUden Superis parem?

Nos convivia, nos proelia virginumSectis in juvenes unguibus acrium.Cantamus, vacui, sive quid urimur.

Non praeter solitum leves.

ODE YII.AD MUNATIUM PLANCUM, CONSULAREM.

Laudabunt alii claram Rhodon, aut Mitylenen,Aut Ephesum, bimarisve Cairinthi

Moenia, vel Raccho Thebas, vel Apolline DelphosInsignes, aut Thessala Tempe.

Sunt quibus unum opus est intacta; Palladis arces

Carmine perpetuo celebrare, et

Undique decerptam fronti praeponere olivam.

Plurimus, in Junonis honorem.Aptum dicit equis Argos, ditesque Mycenas.

Me nec tam patiens Lacedaunon,Nec tam Larissae percussit campus opima-.

Digiiized by Coo^e

9CARMINUM LIB. I.

Qaam doinns Albuneae resonantis,

Et prxceps Anio , ac Tiburni lucus , et uda

MobiUbus pomaria rivis.

Albns nt obscuro deterget nubila coelo

Sxpe Notus, neque parturit imbres

Perpetuos; sic tn sapiens (inire mementoTristitiam vitxqne labores

Molli, Plance, mero; seu te fulgentia signis

Castra tenent, seu densa tenebit

Tiburis umbra tni. Teucer Salamina patremqne

Quum fugeret, tamen uda LyxoTempora populea fertur vinxisse corona.

Sic tristes affatus amicos

:

Quo nos cumqne feret meUor fortuna parente.

Ibimus, 6 socii coraitesque!

Nil desperandum Teucro duce, et auspice Teucro;

Certus enim promisit Apollo

Ambiguam tellure nova Salamina futuram.

O fortes pejoraque passi

Mecnm sxpe viri! nunc vino pellite curas:

Cras ingens iterabimus xquor.

ODE yiii.

AD LYDIAM.

Lydia., dic,per omnes

Te deos oro : Sybarin cur properas amandoPerdere? cur apricum

Oderit campum, patiens pulveris atque solis?

(iur neque militaris

Inter xqnales equitat, Gallica nec lupatis

Temperat ora frxnis?

Cur timet flavum 'liberim tangere? cur olivum

Sanguine viperino

Cautius vitat? neque jam livida gestat armis

Digitized by Coogie

lo Q. HORATII FLACCI'Brachia, tuepe disco,

Saepe trans finem jaculo nobilis expedito?

Quid latet, ut marinae

Filium dicunt Thetidis sub lacrymosa Trojae

Funera , ne virilis

Cultus in caedem et Lycias proriperet catervas?

ODE IX.

AD THALIARCHUM.

"V IDES ut alta stet nive candidumSoracte, nec jam sustineant onus

Silvae laborantes, geluqne

Flumina constiterint acuto.

Dissolve frigus, ligna super foco

Large reponens ; atque benignius

Deprome quadrimum Sabina,

O Thaliarche, merum diota.

Permitte Divis cetera:qui simul

Stravere ventos aeqiiore fervido

Deproeliantes, nec cupressi.

Nec veteres agitantur orni.

Quid sit futurum cras, fuge quaerere; et

Quem sors dierum cumque dabit, lucro

Appone : nec dulces amores

Sperne puer, neque tu choreas;

Donec virenti canities abest

Morosa. Nunc et campus, et areae,

Lenesque sub noctem susurri

,

Composita repetantur hora

;

CARMINUM LIB I.- ti

Nunc et latentis proditor intimo

Gratus puellae risus ab angulo,

Pignnsque dereptum lacertis,

Aut ^gito male pertinaci.

ODE X.

AD MERCURIUM.

MERccRi, facunde nepos Atlantis,

Qui feros cultus hominum recentum

Voce formasti catus, et decorae

Imiore palaestrae

;

Te canam, magni .lovis et deorum

Nuntium, curvaeqne lyrae parentem

Callidum, quidquid placuit, jocoso

Condere furto.

Te, boves oUm nisi reddidisses

Per dolum amotas,puerum minaci

Voce dum terret, viduus pharetra

Risit Apollo.

Quin et Atridas, duce te, superbos.

Ibo dives Priamus relicto,

Thessalosque ignes et iniqua Trojae

Castra fefellit.

Tu pias laetis animas reponis

Sedibus, virgaque levem coerces

Aurea turbam , superis deorumGratus et imis.

Digitized by Googfe

Q. HORATII FLACCII a

ODE XI.

AD LEUCONOEN.

Tc ne qnaesieris, scire nefas, quem mihi, quem tibi

Finem di dederint, Leuconoe; nec Babylonios

Tentaris numeros. Ut melius, quidquid erit, pati!

Seu plures hiemes, seu tribuit Juppiter ultimam ,

Quse nunc oppositis debilitat pumicibus mareTyrrhenum. Sapias, vina liques, et spatio brevi

Spem longam reseces. Dum loquimur, fugerit invida

Aetas. Carpe diem,quam minimum credula postero.

ODE XII.

AD AUGUSTUM.

CEM virum aut heroa lyra vel acri

Tibia sumis celebrare, Clio ?

Quem deum , cujus recinet jocosa

Nomen imago.

Aut in umbrosis Heliconis oris,

Aut super Pindo, gelidove in Haemo,Unde vocalem temere insecutae

Orphea silvae

,

Arte materna rapidos morantem'Fluminum lapsus, celeresqne ventos,

Blandnm et auritas fidibus canoris

Ducere quercus

Digilized by Gooj^c

CARMINUM LIB. I.

Qnid priiis dicam solitis Parentis

Laadibus, qoi res hominum ac deorum,Qui mare ac terras, variisque mundum

Temperat horis ?

Unde nil majus generatur ipso.

Nec viget quidquam simile aut secundumProximos Uli tamen occupavit

Pallas honores.

Proeliis audax, neque te silebo,

Liber, et saevis inimica virgo

Belluis;nec te metuende certa

Phoebe sagitta.

Dicam et Alciden; puerosque Ledae,

Hunc equis, illum superare pugnisNobilem : quorum simul alba nautis

Stella refulsit.

Defluit saxis agitatus humor;

Concidunt venti, fugiuntque nubes;

Et minax,nam sic voluere, ponto

Unda recumbit.

Romulum post hos priiis, an quietumPompili regnum memorem, an superbos

Tarquini fasces, dubito, an Catonis

Nobile letum.

Regulum, et Scauros, animaeque magnaeProdigum Paullum , superante Poeno,

Gratas insigni referam camoena

,

Fabriciumque.

14 Q. HORATII FLACCIHnnc, pt incomptis Curium capillis,

Utilem bello tulit, et Camillum,Saeva paupertas, et avitus apto

* Cura lare fundas.

Crescit occnlto velut arbor aevo

Fama Marcelli : micat inter omnesJubam sidus, velut inter ignes

Luna minores.

Gentis humanae pater atque castos.

Orte .Saturno, tibi cura magniCaesaris fatis data

; tu secundo

Caesare regnes.

lUe ,seu Parthos Latio imminentes

Egerit justo domitos triumpho.

Sive subjectos Orientis orae

Seras et ludos ,

Te minor latum reget aequus orbem

:

Tu gravi curru quaties Olympum

;

Tu parum castis inimica mittes

Fulmina lucis.

ODE XIII.

AD LYDIAM.

u tj M tu,Lydia ,

Telephi

Cervicem roseam,cerea Telephi

Laudas brachia , vae ! meumFervens difficUi bile tumet jecur.

Tunc nec mens mihi, nec color

Digilized Dy Coog e

CARMINUM LIB. I.

Certa sede manet ; hnmor et in genas

Fnrtim labitnr, argnens

Qnam lentis penitus macerer ignibus.

Uror, seu tibi candidos *

Tnrparnnt hnmeros immodicae meroRixae

;sive pner furens

Impressit memorem dente labris notam.

Non , si me satis audias,

Speres perpetuum, dulcia barbare

Laedentem oscula quae VenusQninta parte sni nectaris imbuit.

Felices ter, et amplius,

Qnos irrupta tenet copula , nec malis

Divulsns querimoniis

Snprema citius solvet amor die

!

ODE XIV.AD REMPUBLICAM.

O NAVIS, referent in mare te novi

Fluctus ! O quid agis ? Fortiter occnpa

Portum. Nonne vides nt

Nudum remigio latus.

Et malus celeri saucius Africo

,

Antennaeque gemant , ac sine funibus

Vix durare carinae

Possint imperiosius

Aeqnor? Non tibi sunt integra lintea.

Non di quos iterum pressa voees malo;

Quamvis Pontica pinas

,

Silvae filia nobilis.

ifi Q. HORATII FLACCI.Tarles et genns et nninen inntile.

Nil pietis timidn* navita piip]>ibns

Fidit. Tn, nisi ventis* Debes litdibrinm, cave.

Nnper .sollicitnm qnae mihi tiedinm,

Nunc desiderium, curaque non levis.

Interfusa nitentes

Vites aequora Cy<dadas.

ODE XV.NEREI VATICINIUM DE EXCIDIO

T R 0 .1 AE.

Pa ST OB quum traheret per freta navibus

Idaeis Helenen perfidus hospitam

,

Ingrato celeres obruit otio

Ventos, ut caneret fera

Nereus fata : « Mala ducis avi domum,Quam multo repetet Graecia milite.

Conjurata tuas rumpere nuptias.

Et regnum Priami vetus.

Eheu!quantus equis, quantus adest viris

®8udor! quanta moves funera Dnrdanae

Genti ! Jam galeam Pallas, et aegida.

Currusque,et rabiem

,parat.

Nequidquam, Veneris praesidio ferox.

Pectes caesariem, grataque feminis

Imbelli cithara carmina divides;

Nequidquam thalamo graves

Digitizc

CARMINUM LIB. I.

Hastas , et calami spicala Gaosii

,

Vitabis f strepitamque, et celerem sequi

Ajacem: tamen, beu serus! adulteros

Crines pulvere collines. •

Non Laertiaden, exitinm tuae

Gentis, non Pylium Nestora respicis.’’

Urgent impavidi te Salaminius

Teucer , te Sthenelus sciens

Pugnae, sive opus est imperitare eqnis.

Non auriga piger. Merionen quoqueNosces. Ecce furit te reperire atrox

Tydides, melior patre-:

Quem tu, cervus uti vallis in altera

Visum parte lupum graminis immemor .

Sublimi fugies mollis anhelitu.

Non hoc pollicitus tuae.

Iracunda diem proferet Ilio

Matronisque Pbrygum classis Achillei

:

Post certas hiemes uret Achaius

Ignis Pergameas domos >'.

ODE XVI.

PALINODIA.

O MATRE pnlchra lilia pulchrior.

Quem criminosis cumque voles modumPones iambis; sive flamma,

Sive mari libet Hadriano.

Digitized by Google

i3 Q. HORATII FLACCINon Dindymene, non adytis quatit

Mentem saceniotnm incola Pythius,Non Liber aeque, non acuta

Sic geminant Corybantes aera

,

Tristes ut irae: quas neque NoricusDeterret ensis, nec mare naufragum,Nec saevus ignis, nec tremendo

Juppiter ipse ruens tumultu.

Fertur Prometheus addere principi

Limo coactus particulam undiqueDesectam, et insani leonis

Yim stomacho apposuisse nostro.

Irae Thyesten exitio gravi

Stravere; et altis urbibns ultimae

Stetere causae cur perirent

Funditus, imprimeretque muris

Hostile aratrum exercitus insolens.

Compesce mentem. Me quoquo pectoris

Tcntavit in dulci juventa

Fervor, et in celeres iambos

Misit furentem : nunc ego mitibusMutare quaero tristia, dum mihi

Fias recantiitis amica

Opprobriis, auimumque reddas.

Di

CARMINUM LIR. I.

ODE XVII.

AD TYNDARIDEM.

VELOx amoenum saepe Lucretilem

Mutat Lycaeo ?'aunus , et igneam

Defendit aestatem capellis

Usque meis, pluviosqne ventos.

Impune tutum per nemus arbutos

Quaerunt latentes et thyma deviae

Olentis uxores mariti

;

Nec virides metuunt colubras.

Nec martiales haeduleae Inpos;

Utcumque dulci, Tyndari, fistula

Yalles et Usticae cubantis

Laevia personuere saxa.

Di me tuentur : dis pietas meaEt musa cordi est. Hic tibi copia

Manabit ad plenum benigno

Ruris honorum opulenta cornu.

Hic in reducta vaUe caniculae

Vitabis aestus; et fide Teia

Dices laborantes in unoPenelopen vitrcamque Circen.

Hic innocentis pocula Lesbii

Duces sub umbra : nec Semeleius

Cum Marte confundet Thyoneus

Proelia; nec metues protervum

20 Q, HORATII FLACCISuspecta Cyrnm, ne male (Uspari

Incontinentes injiciat manus.Et scindat haerentem coronam

Crinibus, immeritamque vestem.

ODE XVIII.AD VARUM.

,Vare, sacra vite prius severis arborem

Circa mite solum Tiburis, et mcenia CatiU

:

Siccis omnia nam dura Dens proposuit;neque

Mordaces aliter diffugiunt sollicitudines.

Quis post vina gravem militiam aut pauperiem crepat ?

Quis non te potiiis, Bacche pater, teque, decensVenns ?

At ne quis modici transiliat munera Liberi,

Centaurea monet cum Lapithis rixa super meroDebellata; monet Sithoniis non levis Evius,

Quum fas atque nefas exiguo fine libidinum

Discernunt avidi. Non ego te , candide Rassareu,

Invitum quatiam : nec variis obsita frondibus

Sub divnm rapiam. Sxva tene cum Berecynthio

Cornu tympana , quae subsequitur caecus amor sui,

Et tollens vacuum plus nimio gloria verticem

,

Arcanique fides prodiga, perlucidior vitro.

ODE XIX.DE GLYCERA.

Mxxx R saeva Cupidinum,lliebanaeque jubet me Semeles puer.

Digitized by GoogI

CARMINUM LIB. I. 21

Et lasciva Licentia,

Finitis animum reddere amoribus.

Urit me Glycerae nitor

Splendentis Pario marmore purius :

Urit grata protervitas,

Et vultus nimium lubricus aspici.

In me tota ruens Venus

Cyprum deseruit: nec patitur Scythas,

Et versis animosum equis

Parthum dicere; nec quae nihil attinent.

Hic vivum mihi cespitem ,hic

Verbenas, pueri, ponite, thuraque.

Bimi cum patera meri

:

Mactata veniet lenior hostia.

ODE XX.

AD M AE C E N A T E M.

I, E potabis modicis Sabinum

Cantharis, Graeca quod ego ipse testa

Conditum levi , datus in theatro

Quum tihi plausus ,

Care Maecenas eques , ut paterni

Fluminis ripae, .simul et jocosa

Redderet laudes tibi Vaticani

Montis imago.

Caecubum et praelo domitam Caleno

Tu bibes uvam : mea nec Falernae

Temperant vites neque Formiani

Pocula colles.

Digitized by Googie

23 Q. HORATII FLACCI

ODE XXI.IN DIANAM ET APOLLINEM.

D 1 A N A M tenera? dicite virgines

:

Intonsum, paeri, dicite Cynthium :

Latonamque supremoDilectam penitus Jovi.

Vos laetam fluviis, et nemorum coma

,Quaecumque aut gelido prominet Algido,

Nigris aut ErymanthiSilvis

, aut viridis Cragi

:

Vos Tempe totidem tollite laudihus.Natalemque, mares, Delon Apollinis,

Insignemqne pharetra

,

Fraternaque humerum lyra.

Hic bellum lacrymosum, hic miseram famemPestemque, a populo et principe Caesare,

>

Persas atque BritannosVestra motus aget prece.

ODE XXII.ad ARISTIUM FUSCUM.

Integer vitae scelerisque purusNon eget Mauris jaculis, neque arcu,Nec venenatis gravida sagittis,

Fusce,pharetra

;

CARMINUM LIB. I.

Sive per Syrtes iter aestuosas.

Sive facturus per inhospitalem

Caucasum,vel quae loca fabulosus

^ Lambit Hydaspes.

Namque me silva lupus in Sabini

,

Dum meam canto Lalagen , et ultra

Terminum curis vagor expeditis ,

Fugit inermem :

Quale portentum neque mibtaris

Daunias latis abt aesculetis

;

Nec Jubae tellus generat, leonumArida nutrix.

Pone me pigris ubi nulla campis

Arbor aestiva recreatur aura,

Quod latus mundi nebulae malusqne

Juppiter urget

;

Pone sub curru nimium propinqui

Sobs , in terra domibus negata

:

Dulce ridentem Lalagen amabo

,

Dulce loqnentem,

ODE XXIII.ADCHLOEN.

"V ITAS hinnuleo me similis, Chloe,

Quaerenti pavidam montibus aviis

Matrem, non sine vano

Aurarum et siluae metu

:

24 Q- HORATII FLACCINam', sen mobilibus veris iuborruit

Adventus foliis, seu virides rubumDimovere lacertse ,

Et corde et genibus tremit.

Atqni non ego te, tigris ut aspera,

Gaetulusve leo, frangere persequor.

Tandem desine matremTempestiva sequi viro.

ODE XXIV.AD VIRGILIUM.

u IS desiderio sit pudor aut modusTam cari capitis? Praecipe lugubres

Cantus, Melpomene, cui liquidam Pater

Vocem cum cithara dedit.

Ergo Quinctilium perpetnus sopor

Urget! cui pudor, et Justitiae soror

Incorrupta Fides, nudaque Veritas,

Quando ullum inveniet parem ?

Multis ille bonis flebilis occidit

;

NulU flebilior quam tibi, Virgili.

Tu frustra pius, heu ! non ita creditumPoscis Quinctilium deos.

Quod si Threicio blandius OrpheoAuditam moderere arboribus lidem

,

Non vanae redeat sanguis imagini

Quam virga semel horrida.

CARMINUM LIB. I. a5

Noa lenis precibns fata recludere

Nigro compulerit Mercurius gregi.

Durum ! Sed levius fit patientia

Quidquid corrigere est nefas.

ODE XXV.AD LYDIAM.

P A Rci us junctas quatiunt fenestras

Ictibus crebris juvenes protervi.

Nec tibi somnos adimunt; amatqneJanua Umen,

Qnae prius mnltdm faciles movebatCardines. Andis minus et minus jam.Me tuo LOItGAS PEREUITTE NOCTES,

LtDIA, OORlEls!

Invicem moechos anus arrogantes

Flebis in solo levis angiportu,

Thracio bacchante magis sub inter-

lunia vento

:

Qunm tibi flagrans amor, et bbjdoQuae solet matres furiare equorum ,

Saeviet circa jecur ulcerosum

;

Non sine questu.

Laeta quod pubes edera virenti

Gaudeat pulla magis atque myrto

;

A.ridas frondes hiemis sodali

Dedicet £nro.

5

Digitized by Googie

Q. HORATII FLACCI

ODE XXVI.DE- AELIO LAMIA.

M USIS amicus, tristitiam et metus

Tradam protervis in mare CreticamPortare ventis

:quis sub Arcto

Rex gelidae metnatur orae.

Quid Teridaten terreat, uniceSecurus. O

,quae fontibus integris

Gaudes, apricos necte flores,

Necte meo Lamiae coronam,

Pimplei dulcis! nil sine te meiPossunt honores ; hunc fldibus novis.Hunc Lesbio sacrare plectro,

Teque tuasque decet sorores.

ODE XXVII.AD SODALES.

Nxti s in usum laetitiae scyphis

Pugnare, Thracam est. Tollite barbarumMorem

, verecundumque BacchumSanguineis prohibete rixis.

Vino et lucernis Medas acinaces

Immane quantum discrepat ! ImpiumLenite clamorem, sod^es ,

Et cubito remanete presso.

Dt; -

CARMINUM LIB. I.

Vultis severi me quoque sumere

Partem Falerni ? dicat Opuntiae

Frater Megillae quo beatus

Vulnere, qua pereat sagitta.

Cessat volnntas ? non alia bibamMercede. Quae te cumque domat Venus,Non erubescendis adorit

Ignibus, ingennoqne semper

Amore percas. Qoidqnid habes, age.

Depone tutis anribns. .. Ab miser.'

Quanta laborabas Charybdi,

Digne puer meliore flamma .'

Qnae saga, quis te solvere Thessalis

Magus venenis, quis poterit Dens ?

Vix illigatum te triformi

Pegasus expediet Chimaera.

ODE XXYIILARCHYTAS.

T E maris et terrae numeroque carentis arena;

Mensorem cohibent, Archyta ,

Pulveris exigui prope littus parva MatinumMunera

; nec qnidquam tibi prodest

Aerias tentasse domos, animoque rotundumPercurrisse polum ,

morituro

!

Occidit et Pelopis genitor conviva deorum,Tithonusque remotus in auras,

£t Jovis arcanis Minos admissus : habentque

Tartara Panthoiden, iterum Orco

iS Q. HORATII FLA CCIDemissnm, qnamTis, clypeo Trojana refixo

Tempora testatas, nihil ultra

Nervos atqne entem morti concesserat atrae;

.Indice me, non sordidas anetorNaturae veriqne. Sed omnes una manet nox,

£t calcanda semel via leti.

Dant alios Furiae torvo spectacula Marti

:

Exitio est avidam mare nantis :

Mixta senum ac jnvenam densentur funera; nullumSaeva caput Proserpina fugit.

Me quoque devexi rapidas comes OrionisIllyricis Notus obruit undis.

At tu, nauta, vagae ne parce malignas arenae

t Ossibus et capiti inhamatoParticulam dare : sic, quodeumque minabitur Eurus

Fluctibus Hesperiis, Venusinae

Plectantur silvae, te sospite; multaque merces.Unde potest, tibi defluat aequo

Ab Jove, Neptunoque sacri custode Tarenti!

Negligis immeritis nocituramPost modo te natis fraudem committere .* Fors et

Debita jura vicesque superbaeTe maneant ipsum

: precibus non Unquar inultis;

Teque piacula nulla resqlvent.

Quamquam festinas, non est mora longa; licebit

Injecto ter pulvere curras.

ODE XXIX.AD ICCIUM,

Icci, beatis nunc Arabam invides

Gazis, et acrem militiam paras

Non ante devictis .Sabaeae

Regibus, horribilique Medo

29CARMINUM LIB. I.

Nectis catenas. Quae tibi virginum,

Sponso necato, barbara serviet.^

Pner quis ex aula capilbs

Ad cyatbum statuetur anctis.

Doctas sagittas tendere Sericas

Arcu paterno Quis neget arduis

Pronos relabi posse rivos

Montibus, et Tiberim reverti;

Quum tu coemptos undique nobiles

Libros Panaeti , Socraticam et domum

,

Mutare loricis Iberis,

PoUicitus meliora, tendis ?

ODE XXX.AD VENEREM.

O Venus, regina Gnidi Paphique,Sperne dilectam Cypron, et vocantis

Thure te multo Glycerae decoramTransfer in aedem.

Fervidus tecum puer, et solutis

Gratiae zonis, properentqne Nymphae,Et parum comis sine te .luventas.

Mercuriusque.

3 .

Digitized by Google

3o Q. HORATII FLACCI

ODE XXXI.AD APOLLINEM.

n I D dedicatum poscit ApoUiaemVates.^ quid orat, de patera novum

Fundens liquorem.^ Non opimasSardiniae segetes feracis

:

Non aestuosae grata Calabriae

* Armenta; non aurum aut ebur Indicum

;

Non rura quae Liris quieta

Mordet aqua ,taciturnus amnis.

Premant Calena falce, quibus dedit

Fortuna, vitem: dives et aureis

Mercator exsiccet culullis

Vina Syra reparata merce.

Dis cams ipsis;quippe ter et quater

Anno revisens aequor Atlanticum

Impune. Me pascant olivae

,

Me cichorea, levesqne malvae.

Frui paratis et valido mihi,

Latoe, dones ,et

,precor , integra

Cum mente ; nec turpem senectam

Degere,nec cithara carentem

.

Digitized t3y Google

CARMINUM LIB. I. 3i

ODE XXXII.AD LYRAM.

Po s c I M c R... si qaid vacui sub umbraLusimus tecum, quod et bunc iu annumYivat, et plnres; age, dic Latinum,

Barbite, carmen;

Lesbio primum modulate civi.

Qui ferox bello , tamen inter arma.Sive jactatam religarat udo

Littore uavim,

Liberum, et Musas, Veneremqne, et illi

Semper haerentem Puerum, canebat.

Et Lycum nigris oculis nigroque

Crine decorum.

O decus Phoebi , et dapibus supremi

Grata testudo Jovis, 6 laborum

Dulce lenimen, mihi cumque salve

Rite vocanti

!

ODE XXXIII.AD ALBIUM TIBULLUM.

Albi, ne doleas plus nimio, memorImmitis Glycerae; neu miserabiles

Decantes elegos, cur tibi junior

Laesa praeniteat fide.

Digitized by Google

da Q. HORATII FLACCIInsignem tenui fronte Lycorida

Cyri torret amor; Cyrus in asperam

Declinat Pholoen;sed prius AppuUs

i

Jungentur capreae lupis,

Quam turpi Pholoe peccet adultero,

t Sic visum Veneri, cui placet impares

IFormas atque animos suh juga ahenea

Saevo mittere cum joco.

' Ipsum me melior quum peteret Venus,Grata detinuit compede Myrtale

Libertina, fretis acrior Hadriae

Curvantis Calabros ainns.

\

ODE XXXIV.AD SEIPSUM.

Pa R c

D

s deorum cultor, et infrequens.

Insanientis dum sapientiae

Consultus erro ; nunc retrorsum

Vela dare, atque iterare cursus

Cogor relictos. Namque Diespiter,

Igni corusco nubila dividens

Plerumque,per purum tonantes

Egit equos, volucremque currum

:

Quo bruta tellus, et vaga flumina.

Quo Styx, et invisi horrida Taenari

Sedes , Atlanteusqne finis

Concutitur. Valet ima summis

II

I»

Digitrzpri i -oglc

CARMINUM LIB. I.

Mntare, et insignia attenuat Dens,Obscura promens : hinc apicem rapax

Fortuna cum stridore acuto

Sustulit; hic posuisse gaudet.

ODE XXXV.AD FORTUNAM ANTIATEM.

O DIVA, gratum quae regis Antium,Praesens vel imo tollere de gradu

Mortale corpus, vel superbos •

Vertere funeribus triumphos;

Te pauper ambit solUciti prece

Rnris colonus;te dominam aequoris

,

Quicumque Ritbyna lacessit

Carpathium pelagus carina.

Te Dacus asper, te profngi Scythae,

Urbesque, gentesque, et Latium ferox.

Regumque matres barbarorum, et

Purpurei metuunt tyranni,

Injurioso ne pede proruas

Stantem columnam ,neu populus frequens

Ad arma cessantes ad arma

Concitet , imperiumque frangat.

Te semper anteit saeva Necessitas,

Qavos trabales et cuneos manuGestans ahena ;

nec severus

Uncus abest ,liqnidnmqne plumbum.

Q. HORATII FLACCITe Spes et albo rara Fides colit

Velata panno; nec comitem abnegat,

Utcnmqne mntata potentes

Veste domos inimica linqnis.

At yulgus iniidnm et meretrix retro

Perjura cedit : diffugiunt cadis

Cum faece siccatis amici,

Ferre jugum pariter dolosi.

Serves iturum Caesarem in ultimos

Orbis Britannos, et juvenum recens

Examen Eois timendumPartibus, Oceauoque rubro.

Ebeu ! cicatricum et sceleris pudet,

Fratrumqne. Quid nos dura refugimns

Aetas ? quid intactum nefasti

Liquimus.^ unde manum juventus

Metu deorum continuit ? quibus

Pepercit aris.^... O utinam novaIncude diffingas retusum in

Massagetas Arabasqne ferrum

!

ODE XXXVI.AD PLOTIUM NUMIDAM.

Et thure et fidibus juvat

Placare,et vituli sanguine debito

Custodes Numidae deos.

Qui nunc Hesperia sospes ab ultima

CARMINUM LIB. I.

Caris multa sodalibus.

Nulli plura tamen dividit oscula.

Quam dulci Lamiae;memor

Actae non alio rege puertiae,

Mutataique simul togae.

Cressa ne careat pulchra dies not4

;

Neu promptae modus amphorae

:

Neu morem in Salium sit requies pedum :

Neu muld Damalis meri

Bassum Threicia vincat amystide

:

Neu desint epulis rosae.

Neu vivax apium, neu breve lilium.

Omnes in Damalin putres

Deponent oculos : nec Damalis novoDivelletur adultero ,

Lascivis ederis ambitiosior.

ODE XXXVII.AD SODALES.

]N[ u N c est bibendum,nunc pede libero

Pulsanda tellus; nunc Saliaribus

Ornare pulvinar deorumTempus erat dapibus

,sodales.

Antehac nefas depromere CaecubumCeUis avitis, dum Capitolio

Regina dementes ruinas

Funus et imperio parabat.

Contaminato cum grege turpium

Morbo virorum, quidlibet impotens

^6 Q. HORATII FLACCISperare

, fortunaqae dulci

Ebria. Sed minuit furorem

Vix una sospes navis ab ignibus :

Mentemque lymphatam MareoticoRedegit in veros timores

Caesar f ab Italia volantem

Remis adurgens, accipiter velnt

Molles columbas, aut leporem citus

Venator in campis nivalis

Haemoniae, daret ut catenis

Fatale monstram : quae generosius

Perire quaerens, nec muliebriter

Expavit ensem, nec latentes

Classe cita reparavit oras :

Ansa et jacentem visere regiamVultn sereno, fortis et asperas

Tractare serpentes , ut atrumCorpore combiberet venenum

;

Deliberata morte ferocior

:

Saevis Liburnis scilicet invidens

Privata deduci superbo. Non humilis mulier triumpho.

ODE XXXVIII.AD PUERUM.

P ERsicos odi,puer, apparatus

;

Displicent nexae philyra coronae

:

Olgnized by Coogle

37CARMINUM LIB. I.

Mitte sectari rosa qno locoramSera moretur.

Simplici myrto nihil allabores

Sedulas curae : neque te ministrumDedecet myrtus

, neque me sub arcta

Vite bibentem.

Digitized by Google

QUINTI

HORATII FLACCICARMINUM

LIBER SECUNDUS.

ODE I.

AD ASINIUM POLLIONEM.

M OTHM ex Metello consule civicam,

Relliqae causas, et vitia, et modos,Ladumqae Fortunae, gravesque

Principum amicitias, et arma

Nondum expiatis uncta crnoribus.

Periculosae plenam opus aleje.

Tractas, et incedis per ignes

Suppositos cineri doloso.

Paulum severae musa tragoediae

Desit theatris : mox, ubi publicas

Res ordinaris, grande munusCecropio repetes cothurno

,

Insigne mocstis praesidium reis.

Et consulenti , Pollio, curiae

;

Q. HOHATI1 FLACCI, elc.

Cui laurus aeternos honores

Dalmatico peperit trinmpho.

Jam nunc minaci mnrmnre cornunmPerstringis aures

:jam litui strepunt

;

Jam fulgor armorum fugaces

Terret equos, equitumque vultus.

Audire magnos jam videor duces

Non indecoro pulvere sordidos

,

Et cuncta terrarum subacta.

Praeter atrocem animum Catonis.

Juno, et deorum quisquis amicior

Afris inulta cesserat impotens

Tellure, victorunr nepotes

Rettulit inferias Jugurthae.

Quis non, Latino sanguine pinguior,

Campos sepulcris impia p>roelia

Testatur,auditumque Medis

Hesperiae sonitum ruinae ?

Qui gurges , aut quae flumina lugubris

Ignara belli ? quod mare Dauniae

Non decoloravere caedes ?

Quae caret ora croore nostro

Sed ne relictis, musa procax, jocis,

Ceae retractes munera naeniae

Mecum Dionaeo sub antro

Quaere modos leviore plectro.

4o Q. HORATII FLACCI

ODE II.

AD CRISPUM SALLUSTIUM.

N c Li.us argento color est avaris

Abdito terris, inimice lamnae

Crispe Sallnsti , nLsi temperato

Splendeat usn.

Vivet extento Procnleins aevo

,

Notas in fratres animi patenii :

Illam aget peana metuente solvi

Fama superstes.

Latias regnes avidam domandoSpiritnm

,qaam si Libyam remotis

Gadibus jungas, et uterque Poenus

Serviat uni.

Crescit indulgens sibi dirus bvdrops;

Nec sitim pellit, nisi cau-sa morbiFugerit venis, ct aquosus albo

Corpore lauguor.

Redditum Cyri solio Phraaten,

Dissidens plebi, numero beatorum

Eximit virtus; populuraque falsis

Dedocet uti

Vocibus;regnum et diadema tutum

Deferens uni, propriamque laurum,

Quisquis ingentes oculo irretorto

Spectat acervos.

CARMINUM LIB. II. 41

ODE III.

AD DELLIUM.

A-t Q u jl M memento rebns in arduis

Servare mentem ,non secns in bonis

Ab insolenti temperatam

Laetitia, moriture Delii,

Seu mcestus omni tempore vixeris.

Seu te in remoto gramine per dies

Festos reclinatam bearis

Interiore nota Falerni,

Qna pinus ingens albaqne popnlas

Umbram hospitalem consociare amantRamis

,qna et obliquo laborat

Lympha fugax trepidare rivo.

Huc vina, et unguenta , et nimium hrevis

Flores amoenos ferre jube rosae,

Dnm res, et aetas, et sororumFila trium patiuntur atra.

Odes coemptis saltibus, et domo,Yillaqne flavos quam Tiberis lavit

:

Cedes;et e}^tructis in altum

Divitiis potietur haeres.

Divesne, prisco natus ab Inacbo,

Nil interest, an pauper, et infima

4 .

Digitized by Google

Q. HORATII FLACCI4a

De gente, sub divo moreris,

Victima nil miserantis Orci.

Omnes eodem cogimur : omniumVersatur urna; serius ociiis

Sors exitura, et nos in aeternum

ExiUum impositura cymbae.

ODE IV.

AD XANTHIAM PHOCEUM.

N E sit ancillae tibi amor pudori

,

Xanthia Phoceu. Prius insolentem

Serva Briseis niveo colore

Movit Achillem.

Movit Ajacem Telamone natnmForma captivae dominum Tecmessae.

Arsit Atrides medio in triumphoVirgine rapta,

Barbarae postquam cecidere tnrnaae,

Thessalo victore, et ademptus Hector

Tradidit fessis leviora tolli

Pergama Graiis.

Nescias an te generum beati,

Phyllidis flavae decorent parentes :

Regium certe genus et Penates '

Mceret iniquos.

Crede non illam tibi de scelesta

Plebe dilectam, neque sic fidelem.

Digitizedby Goo^e

CARMINUM LIB. II.

Sic lucro aversam,potuisse nasci

Matre pudenda.

Brachia et vultum teretesqne suras

Integer laudo : fuge suspirari,

Cujus octavum trepidavit aetas

Claudere lustrum.

ODE V,

No. DUM subacta ferre jugum valet

Cervice;nondum munia comparis

Aequare, nec tauri ruentis

In Venerem tolerare pondus.

Circa virentes est animus tuae

Campos juvencae, nunc fluviis gravemSolantis aestum

,nunc in udo

Ludere cum vitulis salicto

Praegestientis. Tolle cupidinem

Immitis uvae : jam tibi bvidos

Distinguet autumnus racemos

Purpureo varius colore.

Jam te sequetur (currit enim ferox

Aetas , et ilU,quos tibi dempserit

,

Apponet annos) ;

jam proterva

Fronte petet Lalage maritum :

Dilecta, quantum non Pholoe fugax.

Non Chloris; albo sic humero nitens,

Ut pura nocturno renidet

Luna mari, Gnidiusve Gyges

;

44 Q. HORATII FLACCIQnem si poellarnni insereres choro

,

Mire sagaces falleret hospites

Discrimen obscuram ,solatis

Crinibus qmbiguoque vulta.

ODE VI.

AD SEPTIMIUM.

Septimi, Gades aditure mecum, et

Cantabrum indoctam juga ferre nostra, et

Barbaras Syrtes , ubi Maura semperAestuat unda

:

Tibur, Argeo positum colono

,

Sit meae sedes utinam senectae !

Sit modus lasso maris, et viarum,

MUitiaeque

!

Unde si Parcae prohibent iniquae ,

Dulce peUids ovibus Galaesi

Flamen,et regnata petam Laconi

Rura Phalanto.

nie terrarnm mihi praeter omnesAngulus ridet, ubi non HymettoMella decedant, viridique certat

Bacca Venafro;

Ver nbi longam, tepidasqne praebet

Juppiter brumas; et amicus AulonFertili Baccho, minimam Falernis

Invidet uvis.

Digitized i:, (Ton

CARMINUM LIB. II.

Ille te mecnm locas et beatse

Postulant arces : ibi tu calentem

Debita sparges lacryma favillam

Vatis amici.

ODE VII.

AD POMPEIUM.

o SAEPE mecum tempus in ultimumDeducte , Bruto militiue duce,

Quis te redonavit Quiritem

Dis patriis, italoqne coelo,

Pompei , mcf>rum prime sodalium ?

Cnni quo morantem .saepe diem meroFregi, coronatus nitentes

Malobathro Syrio capillos ?

Tecum Philippos et celerem fugamSensi, relicta non henc parmula

,

Quum fracta virtus et minaces

Turpe solum tetigere mento.

Sed me per hostes Mercurius celer

Denso paventem sustulit aere :

Te rursus in bellum resorbens

Unda fretis tulit aestuosis.

Ergo obligatam redde Jovi dapem ,

Longaque fessum militia latus

Depone sub lauro mea : nec

Parce cadis tibi destinatis.

n

46 Q. HORATII FLACCIOblivioso laevia MassicoCiboria exple : funde capacibus

Unguenta de concbis. Qnis udoDeproperare apio coronas

Cnratve myrto ? qnem Venus arbitrnmDicet bibendi ? Non ego sanins

Bacchabor Edonis ; recepto

Dulce mibi fnrere est amico.

ODE VIII.

AD BARINEN.

Ulla si juris tibi pejerati

Poena) Barine , nocuisset nmquam

;

Dente si nigro fieres vel unoTnrpior nngni

;

Crederem. Sed tu, simnl obligasti

Perfidnm votis capnt, enitescis

Pulchrior multo, jnvenumqne prodis

Pnblica cnra.

Expedit matris cineres opertos

Fallere , et toto taciturna noctis

Signa cnni ccelo,gelidaqne divos

Morte carentes.

Ridet hoc, inqnam, Venus ipsa; rident

Simplices Nymphae, ferus et Cupido,Semper ardentes acuens sagittas

Cote cruenta.

Digitiiod 6y

CARMINUM LIB. II.

Adde quod pubes tibi crescit omnis,

Servitus crescit nova; nec priores

Impiae tectum dominae relinquunt.

Saepe minati.

Te suis matres metuunt juvencis;

Te senes parci;miseraeque nuper

Virgines nuptae, tua nffretardet

Aura maritos.

ODE IX.

AD VALGIUM.

]N[ o w semper imbres nubibus hispidos

Manant in agros , aut mare Caspium

Vexant inaequales procellae

Usque ;nec Armeniis in oris

,

Amice Valgi, stat glacies iners

Menses per omnes; aut aquilonibus

Querceta Gargani laborant.

Et foliis viduantur ortu.

Tu semper urges flebilibus modis

Mysten ademptum : nec tibi vespero

Surgente decedunt amores.

Nec rapidum fugiente solem.

At non ter aevo functus amabilem

Ploravit omnes Antilochum senex

Annos : hec impubem parentes

Troilon, aut Phrygiae sorores,

Q. HORATII FLACCIFlevere seioper. Desine molliamTandem querelarum ; et potius nova

Cantemus Augnsd tropaea

Caesaris, et rigidum Niphaten,

Medumque flamen, gentibus additamVictis, minores volvere vortices

,

Intraqne praescriptum GelonosExiguis eqaitase campis.

ODE X.

AD LICINIUM.

R ECTiusvives, Licini, neque altum

Semper urgendo, neque, dum procellas

Cautas horrescis, nimium premendoLittas iniquum.

Anream quisquis mediocritatemDiUgit, tutus caret obsoleti

Sordibus tecti , caret invidenda

Sobrias aula.

Saevius ventis agitatur ingensPinus : et celsae graviore casu

Decidunt turres ; feriuntque summosFulgura montes.

Sperat infestis, metuit secundis

,

Alteram sortem bene praeparatam

Pectas. Informes hiemes reducit

Juppiter, idem

CARMINUM LIB. II.

Submovet. Non, si male nunc, et olimSic erit

:quondam cithara tacentem

Suscitat mnsam, neque semper arcumTendit Apollo.

Rebus angustis animosus atqueFortis appare ; sapienter idemContrahes vento nimium secundo

Turgida vela.

ODE XI.

AD QUINCTIUM.

O c * ® bellicosus Cantaber, et Scythes

,

Hirpine Quincti, cogitet, HadriaDivisus objecto, remittas

Qu*rere : nec trepides in nsnra

Poscentis sevi pauca. Fugit retro

Levis Juventas, et Decor, arida

Pelleilte lascivos AmoresCanitie, facilemqne Somnum.

Non semper idem floribus est honorVernis; neque uno Luna rubens nitet

Vultu:quid aeternis minorem

Consiliis animum fatigas ?

Cur non sub alta vel platano vel hicPinu jacentes sic temere, et rosi

Canos odorati capillos.

Dum licet, Assyriaqne nardo

5

Digitized by Coogie

5o Q. HORATII FLACCIPotamus ancti? Dissipat Evias

Caras edaces. Qais puer ocias,

Restinguet ardentis Falerni

Pocula praetereante lyipphA ?

Quis devium scortum eliciet domoLyden ? eburna , dic age

,cum lyra

Maturet, in comptum Lacaenae

More comam religata nodum.

ODE XII.

AD MAECENATEM.

]N^ oi. IS longa ferae bella Numantiae,

Nec durum Hannibalem, nec Siculam mare

Poeno purpureum sanguine, mollibus

Aptari citharae modis

;

Nec saevos Lapithas , et nimium mero

Hylaeum;domitosve Herculea manu

Telluris juvenes, unde periculum*

Fulgens contremuit domus

Saturni veteris. Tuque pedestribns

Dices historiis proelia Caesaris,

Maecenas, melius, ductaque per vias

Regum colla minantium.

Me dulcis dominae musa Licymniae

Cantus, me voluit dicere lucidum

Fulgentes oculos, ct bene mutuis’ Fidum pectus amoribus :

Digitized b'y CoO'

CARMINUM LIB. II.

Quam nec ferre pedem dedecnit choris.

Nec certare joco, nec dare brachia

Lndentem nitidis virginibus, sacro'

Dianae celebris die.

Nnm tn, qnae tenuit dives Achaemenes

,

Ant pinguis Phrygiae. Mygdonias opes

,

Permutare velis crine Licymniae

,

Plenas ant Arabum domos ?

Dum flagrantia detorquet ad oscula

Cervicem,ant facili saevitia negat

,

Qnae poscente magis gaudeat eripi

,

Interdum rapere occupet.

ODE XIII.

IN ARBOREM.

I LLE et nefasto te posuit die,

Qnicnmqne primum et sacrilega manuProduxit, arbos, in nepotum

Perniciem , opprobriumqne pagi

:

Illum et parentis crediderim sni

Fregisse cervicem, et penetralia

Sparsisse nocturno cruore

Hospitis : ille venena Colcha

,

Et quidquid usquam concipitur nefas

,

Tractavit, agro qui statuit meoTe, triste lignum, te, caducum

In domini caput immerentis.

5a Q. HORATII FLACCIQuid quisque vitet, nuraquam homini satisCautum est, in horas. Navita Rosporuni

Poenus perhorrescit, neque ultra

Caeca timet aliunde fata;

Miles sagittas et celerem fugamParthi

; catenas Parthus et ItalumRobur ; sed improvisa leti

Vis rapuit rapietque gentes.

Quam pene furvae regna Proserpinae,Et jndicantem vidimus Aeacum

;

Sedesqne discretas piorum et

Aeoliis fidibus querentem

Sappho puellis de popularibus;Et te sonantem plenius aureo,

Alcaee,plectro dura navis.

Dura fugae mala, dura belli!

Utruiuque sacro digna silentio

Mirantur umbrae dicere : sed masisPugnas et exactos tyrannosDensum humeris bibit aure vulgus.

Quid mirum, ubi illis carminibus stupens

Demittit atras bellua centiceps

Aures, et intorti capillis

Enmenidum recreantur angues ?

Quin et Prometheus, et Pelopis parens,Dulci laborum decipitur sono :

Nec curat Orion leones

Aut timidos agitare lyncas.

CARMINUM LIB. II. 53

ODE XIV.AD POSTHUMUM.

£j R E u ! fugaces , Posthume , Posthume

,

Labuntur anni : nec pietas moramRugis et instanti senectae

.^feret, indomitaeqne morti.

Non, si trecenis qnotqnot eunt dies.

Amice, places illacrymahilem

Plutona tauris;qui ter ampinm

Geryonen Tityonque tristi

Compescit unda, scilicet omnibus,.

Quicumqne terrae manere vescimur.

Enaviganda, sive reges ,

Sive inopes erimus coloni.

Frnstra cruento Marte carebimus,

Fractisque rauci fluctibus Hadriae;

Frustra per autumnos nocentemCorporibus metuemus Austrnm.

Visendus ater flumine languido

Cocytus errans , et Danai genus

Infame,dainnatnsqne longi

Sisyphus Aeolides laboris.

Linquenda teQus, et domus, et placens

Uxor : neque harum quas colis arborumTe, praeter invisas cupressos.

Ulla brevem dominam sequetur.

Digitized by Google

Q. HORATII FLACCIAbsnmet haeres caecnba dignior

Servata centum clavibus; et meroTinget pavimentum superbum

Pontificum potiore ccenis.

ODE XV.IN SUI SAECULI LUXURIAM.

Jam panca aratro jngera regiae

Moles relinquent : undique latius

Extenta visentur LucrinoStagna lacu

;platanusque caelebs

Evincet ulmos : tum violaria et

Myrtus, et omnis copia nariumSpargent olivetis odorem ,

Fertilibus domino priori

;

Tum spissa ramis laurea fervidos

Excludet ictus. Non ita RomuliPraescriptum et intonsi Catonis

Auspiciis, veterumque norma.

Privatus iUis census erat brevis.

Commune magnum : nulla decempedisMetata privatis opacam

Porticus excipiebat Arcton :

Nec fortuitum spernere cespitem

Leges sinebant, oppida publico

Sumptu jubentes et deorumTempla novo decorare saxo.

•CARMINUM LIB, II. 55

ODE XVI.AD GROSPHUM.

Otium divos rogat ia patenti

Prensas Aegaeo ,simnl atra nnbes

Condidit lunam , neque certa fulgent

Sidera nautis :

Otium bello furiosa Thrace,

Otium Medi pharetra decori,

Grosphe, non gemmis, neqne purpura ve-

nale , neque auro.

Non enim gazae, neque consularis

Submovet lictor miseros tumultus

Mentis, et curas laqueata circum

Tecta volantes.

Yivitnr parvo bene, cui paternumSplendet in mensa tenui salinam :

Nec leves somnos timor aut cupido

Sordidas aufert.

Quid brevi fortes jaculamur aevo

Multa ? Quid terras alio calentes

Sole mutamus ? Patriae quis exui

Se qudque fugit ?

Scandit aeratas vitiosa naves

Cura;nec turmas equitum reUnquit,

Ocior cervis , et agente nimbos

Ocior eoro.

Digitized by Google

56 Q. HORATII FLACCILaetns in praesens animus quod ultra est

Oderit curare, et amara lento

Temperet risu. Nihil est ab omniParte beatam.

Abstulit claram cita mors Achillem

;

Longa Tithonum minuit senectas;

Et mihi forsan, tibi quod negarit.

Porriget hora.

Te greges centum Siculaeqne circumMugiunt vaccae; tibi toUit hinnitumApta quadrigis equa

;te bis Afro

Murioc tinctae

Vestiunt lanae : mihi parva rura et

Spiritum Grajae tenuem CamenaeParca non mendax dedit, et malignam

Spernere vnlgus.

ODE XVII.AD MAECENATEM AEGROTUM.

Cur me qnerelis exanimas tuis ?

Nec dis amicum est, nec mihi, te prius

Obire, Maecenas, mearumGrande decus colnmenque rerum.

Ab I te meae si partem animae rapit

Maturior vis, qnid moror altera.

Nec carus aeque, nec superstes

Integer ? Ille dies utramque

Digitized by Gbo^c

CARMINUM LIR. II.

Ducet minam. Non ego perfidum

Dixi sacramentum : ibimus, ibimus,

Utcumque praecedes, supremumCarpere iter comites parati.

Me nec Chima;rae spiritus igneae.

Nec, si resurgat centimanus Gyges,

Divellet uraqnam : sic potenti

.1 nstitiae placitumque Parcis.

Seu Libra , seu me Scorpios aspicit

Formidolosus, pars violentior

Natalis horae, seu tyrannus

Hesperiae Capricornus undae;

Utrumqne nostrum incredibili modoConsentit astrum. Te Jovis impio

Tutela Saturno refulgens

Eripuit, volucrisque fati

Tardavit alas,quum populos frequens

Laetum theatris ter crepuit sonum :

Me truncus illapsos cerebro

Sustulerat,nisi Faunus ictum

Dextra levasset, Mercurialium

Costos virorum. Reddere victimas

Aedemqoe votivam memento

:

Nos humilem feriemus agnam.

ODE XVIII.

.No N ebnr, neque aureumMea renidet in domo lacunar :

Q. HORATII FLACCIMoa trabes Hymettiae

Premant columnas ultima recisas

Africa : neque Attali

Ignotus haeres regiam occupavi

:

Nec Laconicas mihi

Trahant honestae purpuras clientae.

At fides et ingeni

Benigna vena est

;

pauperemque dives ‘

Me petit ; nihil supra

Deos lacesso;nec potentem amicum

Largiora flagito ^

Satis beatas unicis Sabinis.

Traditur dies die ,

Novaeque pergunt interire lunae

;

Tu secanda marmoraLocas sub ipsum funus ; et sepulcri

Imimemor, struis domos

;

Marisque Baiis obstrepentis urges

Submovere littora,

Parum locuples continente ripA

Qnid ? quod usque proximosRevellis agri terminos , et ultra

Limites clientium

Salis avarus;pellitur paternos

In sinu ferens deos

Et uxor, et vir, sordidosque natos f

Nulla certior tamen,Rapacis Orci Gne, destinata

Aula divitem manetHerum. Quid ultra tendis ? Aequa tellus

Pauperi recluditur

Regumque pueris : nec satelles Orci

Callidum PrometheaRevexit, auro captus. Hic superbum

Tantalum atque Tantali

Genus coercet : hic levare functam

carminum LIB. II. 5q

Pauperem laboriboa,

Vocatus atque nou vocatus, audit.

ODE XIX.IN BACCHUM.

6i.ccBt;itin remotis carmina rupibus

Vidi docentem ( credite, posteri ),

Nymphasqne discentes , et aures

Capripedum Satyrorum acutas.

Evoe ! recenti mens trepidat metu

,

Plenoque Bacchi pectore turbidum

Laetatur! Evoe ! parce, Liber!

Parce,gravi metuende thyrso

!

Fas pervicaces est mihi Thyiadas, •

Vinique fontem ,lactis et uberes

Cantare rivos, atque truncis

Lapsa cavis iterare mella.

Fas et beatae conjugis additum

Stellis honorem , tectaqne Penthei

Disjecta non leni ruina,

Thracis et exitium Lycurgi.

Tu flectis amnes, tu mare barbarum :

Tu separatis uvidus in jugis

Nodo coerces viperino

Bistonidum sine fraude crines

:

Tu, quum parentis regna per arduum

Cohors Gigantum scanderet impia ,

Q. HORATII FLACCIRhoetum retorsisti leonis

Unguibus horribilique mala

;

Quamquam, eboreis aptior et jocis

Lndoque dictus, non sat idoneusPugnae ferebaris : sed idem

Pacis eras mediusque belli.

Te vidit insons Cerberus aureo

Cornu decorum, leniter atterens

Caudam ; et recedentis trilingui

Ore pedes tetigitqne crura.

ODE XX.AD MAECENATEM.

N oit usitata, non tenui ferar

Penna biformis per liquidum aethera

Vates : neque in terris moraborLongius : invidiaque major

Urbes relinquam. Non ego, pauperumSanguis parentum , non ego

,quem vocas

Dilecte, Maecenas, obibo ,

Nec Stygia cohibebor unda.

Jam jam residunt cruribus asperae

Pelles : et album mutor in alitem

Superna : nascunturqne leves

Per digitos hnmerosque plumae.

.Tam Daedaleo ocior Icaro

Visam gementis Uttora Bospori,

CARMINUM LIB. II. 6i

Syrte*qQe. Gaetnlas y canoras. Ales , Hyperboreosqac campos.

Me Colchus, et qui dissimulat metumMarsae cohortis Dacus, et aldmi

Noscent Geloni : me peritus

Discet Iber, Rhodauique potor.

Absint inani funere naeniae,

Luctusque turpes, et querimoniae :

Compesce clamorem, ac sepulcri

Mitte superTacuos honores.

r>

Digitized by Google

QUINTI

HORATII FLACCICARMINUM

LIBER TERTIUS.

ODE I.

O DIprofanum vulgus, et arceo.

Favete linguis ; carmina non prius

Audita Musarum sacerdos

Virginibus puerisque canto.

Regum timendorum in proprios greges,

Reges in ipsos imperium est Jovis,

Clari Giganteo triumpho.

Cuncta supercilio moventis.

Est ut viro vir latius ordinet

Arbusta sulcis; hic generosior

Descendat in campum petitor

;

Moribus hic meliorque fama

Contendat ;illi turba clientium

Sit major : aequa lege necessitas

Sortitur insignes et imos;

Omne capax movet urna nomen.

Digitized by

Q. HORATII FLACCI, etc. fi3

Districtas ensis cui super impia

Cervice pendet, non Siculae dapes

Dulcem elaborabunt saporem

;

Non avium citharaeque cantus

Somnum reducent. Somnus agrestium

Lenis virorum non humiles domosFastidit, umhrosamve ripam.

Non Zephyris agitata Tempe:

Desiderantem quod satis est, neque

Tumultuosum sollicitat mare.

Nec saevus Arcturi cadentis

Impetus, aut orientis Hcedi

:

Non verberatae grandine vineae;

Fundusve mendax, arbore nunc aquas

Culpante, nunc torrentia agros

Sidera, nunc hiemes iniquas.

Contracta pisces aequora sentiant.

Jactis in altum molibus : huc frequens

Caementa demittit redemptor

Cum famulis ,dominusque terrae

Fastidiosas : sed Timor et Minae

Scandunt eodem quo dominus; neque'Decedit aerata triremi, et

Post equitem sedet atra Cura.

Quod si dolentem nec Phrygias lapis.

Nec purpurarum sidere clarior

Delenit usus, nec Falerna

Vitis, Achaemeninmve costam;

Cur invidendis postihus et novoSublime ritu moliar atrium

Q. HORATII FLACCICnr valle permntem Sabina

Divitia» operosiores ?

ODE II.

AwGtrsTAM amice panperiem pati

Robustus acri militia puerCondiscat

;et Parthos feroces

Vexet eques metuendus hast^

:

Vitamque sub divo et trepidis agat

In rebus. Illum ex moenibus hosticis

Matrona bellantis tyranni

Prospiciens, et adulta virgo,

Suspiret : Eheu ! ne rudis agminumSponsus lacessat regius asperum

Tactu leonem, quem cruenta *

Per medias rapit ira caedes.

Dulce et decorum est pro patrii mori

:

Mors et fugacem persequitur virum

,

Nec parcit imbellis juventae

Poplitibus timidove tergo.

Virtus, repulsae nescia sordidae.

Intaminatis fulget honoribus:

Nec sumit aut ponit secures

Arbitrio populauris aurae.

Virtus, recludens immeritis moriCoelum, negata tentat iter via :

Coetnsque vulgares et udamSpernit humum fugiente penna.

65CARMINUM LIB. III.

Est et fideli tata silentio

Merces : Tetabo,qai Cereris sacram

Yalgarit arcanx, snb isdem

Sit trabibas, fragilemre mecam

Solvat faselam. Sxpe Diespiter

Neglectas incesto addidit integram

:

Raro antecedentem scelestam

Deseruit pede Poena claudo.

ODE III.

Jtt s T u M ac tenacem propositi virnmNon civiam ardor prava jabentiam

,

Non voltos instantis tyranni

Mente quatit solida, neque Auster,

Dax inquieti turbidus Hadrix,

Nec fulminantis magna Jovis manus :

Si fractus illabatur orbis ,

Impavidum ferient ruinx.

Hac arte Pollux , et vagus Hercules

,

Enisas, arces attigit igneas :

Quos inter Augustus recumbensPurpureo bibit ore nectar.

Hac te merentem, Bacche pater, tuxVexere tigres, indocili jugum

Collo trahentes. Hac Quirinns

Martis equis Acheronta fugit;

Gratum eloquuta consiliantibns

Junone divis: Ilion, Uion

<>

Q. HORATII FLACCIFatalis, incestusqne judex,

Et mulier peregrina, verrit

In pulverem , ex qno destituit deos

Mercede pacta Laomedon, mihi

Castacque damnatum Minervae

Cnm populo et dnce fraudulento.

Jam nec Lacaenae splendet adulterae

Famosus hospes, nec Priami domusPerjura pugnaces Achivos

Hectoreis opibus refringit

:

Nostrisque ductum seditionibus

Bellum resedit. Protenus et graves

Iras, et inVisnm nepotem,

Troica quem peperit .sacerdos,

Marti redonabo. Illum' ego lucidas

Inire sedes , ducere nectaris

Succos, et adsCribi quietis *

Ordinibus patiar deorum.

Dum longus inter saeviat Ilion

Romamque pontus;quilibet exnles

In parte regnanto beati

:

Dum Priami Paridlsque busto

;

Insultet armentum, et catulos ferae

Celent inultae;stet Capitolium

Fulgens, trinmpbatisque possit

Roma ferox dare jura Medis.

Horrenda late nomen in ultimas

Extendat oras;qui medins liquor

Secernit Europen ab Afro

,

Qua tumidus rigat arva Nilus

:

CARMINUM LIB. III.

Aurum irrepertum, et sic melius situm

Quum terra celat,spernere fortior

,

Quam cogere humanos in nsns,

Omne sacrum rapiente dextra.

Quicnmqne mnndo terminns obstitit,

Hunc tangat armis, visere gestiens

Qua parte debacchentnr ignes.

Qua nebnlae plnviiqne rores.

Sed bellicosb fata Qniritibns

Hac lege dico, ne, nimium pii

,

Rebnsqne fidentes, avitae

Tecta velint reparare Trojae.

Trojae renascens alite Ingnbri

Fortuna tristi clade iterabitur,

Ducente victrices catervas

Conjnge me Jovis et sorore.

Ter siTesnrgat murns ahenens

Auctore Phoebo;ter pereat meis

Excisns Argivis; ter uxor

Capta virnm pnerosqne ploret.

Non haec jocosae conveniunt lyrae.

Quo, innsa, tendis P Desine pervicax

Referre sermones deorum, et

Magna modis tenuare parvis.

68

\

Q. HORATII FLACCI

ODE IV.

AD CALLIOPEN.

X) ESCENDE coelo , dic age tibu

Regina longam , Calliope, melos,

Seu Toce nunc mavis acuta,

Seu lidibus, citharaque Phoebi.

Auditis ? an me ludit amabilis

Insania ? Audire et videor pios

Errare per locos , amoenae

Quos et aqnae subeunt et anrae.

Me fabulos.ne, Vulture in Appulo,Altricis extra bmen Apuliae

,

Lndo fatigatumque somnoFronde nova puerum palumbes

Texere : mirum quod foret omnibus

,

Qoicumqoe celsae nidum Acherontiae,

Saltnsque Bantinos, et arvnmPingne tenent hamilis Forenti

;

Ut tnto ab atris corpore viperis

Dormirem et ursis;nt premerer sacra

Laoroque coUataque myrto ,

Non sine dis animosas infans.

'Vester, Camoenae, vester in ardnos

Tollor Sabinos; sen mihi frigidam

Praeneste, seu Tibur supinum,Sen Uqnidae placuere Baiae.

Digitized by Go

CARMINUM LIB. III.

Vestris amicum fontibus et choris

Non me Philippis versa acies retro ,

Devota non extinxit arbos

,

Nec Sicula Palinurus unda.

Utcumque mecum vos eritis,libens

Insanientem navita BosporumTentabo , et arentes arenas

Littoris Assyrii viator

:

Visam Britannos hospitibus feros

,

Et laetum equino sanguine Concannm

;

Visam pharetratos Gelonos,

Et Scythicum inviolatus amnem.

Vos Caesarem altum, militia simul

Fessas cohortes abdidit oppidis.

Finire quaerentem labores

Pierio recreatis antro.

I

Vos lene consiUnm et datis, et dato

Gaudetis, almae. Scimus ut impios

Titanas immamemque turmamFulmine sustulerit caduco.

Qui terram inertem, qui mare temperat

Ventosum , et urbes, regnaqne tristia ,

Divosqne, mortalesque turbais ,

Imperio regit unus aequo.

Magnum illa terrorem intulerat Jovi

Fidens juventus horrida brachiis.

Fratresque tendentes opaco

Pelion imposuisse Olympo.

Sed quid Typhoeus, et validus Mimas,

Aut quid minaci Porphyrion statu

,

70 Q. HORATII FLACCIQnid Rhoetns, evnlsisqne truncis

Enceladus jaculator audax,

Contra sonantem Palladis aegida

Possent ruentes ? Hinc avidus stetit

Vulcanus; hinc matrona .luno, et

Numquam humeris positurus arcum.

Qui rore puro Castaliae lavit

Crines solutos, qui Lyciae tenet

Dumeta natalemque silvam,

Delius et Patareus Apollo.

Vis consili expers mole ruit sua

;

Vim temperatam di quoque provehuntIn majus; idem odere vires

Omne nefas animo moventes.

Testis mearum centimanus GygesSententiarum

;notus et integrae

Tentator Orion Dianae,

Virginea domitus sagitta.

Injecta monstris terra dolet suis,

Moeretque partus fulmine luridumMissos ad Orcum : nec peredit

Impositam celer ignis Aetnen:

Incontinentis nec Tityi jecur

Relinquit ales, 'nequitiae additus

Custos : amatorem trecentae

Pirithoum cohibent catenae.

Digitize<3 by'ToO

CARMINUM LIB. III. 71

ODE V.

Coelo tonantem credidimus JovemRegnare

:praesens divas habebitnr

Aognstns, adjectis Britannis

Imperio,gravibusque Persis.

Milesne Crassi conjnge barbarA

Turpis maritas vixit ! et bostiam

(Prob curia, inversique mores!)

Consenuit socerorum in arvis.

Sub rege Medo, Marsus et Appulus,Anciborum et nominis et togae

Obbtus, aeternaeque "Vestae,

Incolumi Jove et urbe Roma

!

Hoc caverat mens provida Regali

,

Dissentientis conditionibus

Foedis ,et exemplo trabenti

Perniciem veniens in aevum

,

Si non periret immiserabiUs

Captiva pubes. Signa ego Punicis

Affixa delubris, et armaMiUtibus sine caede, dixit.

Direpta vidi : vidi ego civium

Retorta tergo bracbia libero

,

Portasque non Clausas, et arva

Marte coli populata nostro.

Auro repensus scilicet acrior

Miles redibit ? Flagitio additis

Digitized by Google

7-i Q. HORATII FLACCIDamnam. Neque amissos colores

Lana refert medicata fuco;

Nec vera virtus, quum semel excidit,

Curat reponi deterioribus.

Si pugnat extricata densis

Cerva plagis; erit ille fortis.

Qui perfidis se credidit hostibus;

Et Marte Poenos proteret altero,

Qui lora restrictis lacertis

Sensit iners, timuitque mortem.

Hic, unde vitam sumeret inscins.

Pacem duello miscuit. O pudor!O magna Carthago, probrosis

Altior Italiae ruinis

!

Fertur pudicae conjugis osculum.Parvosque natos, ut capitis minor.Ab se removisse, et virilem

Torvus bnmi posuisse vultum

:

Donec labantes consilio patres

Firmaret auctor numqnam alias dato,

Interque maerentes amicos

Egregius properaret exui.

Atqui sciebat quae sibi barbarus

Tortor pararet : non aliter tamenDimovit obstantes propinquos.

Et populum reditus morantem

,

Quam si clientum longa negotia

Dijudicata lite relinqueret.

Tendens Venafranos in agros,‘ Aut Lacedaemonium Tarentnm.

Digttized Sy

CARMINUM LIB. III. 75

ODE VI.

AD ROMANOS.

D Et. ICTA, majornm immeritas lues,

Romane, donec templa refeceris,

Aedesque lahentes deorum, et

Foeda ni^ro simulacra fumo.

Dis te minorem quod geris, imperas

:

Hinc omne principium, buc refer exitum.Di multa neglecti dederunt

Hesperiae mala luctuosae. ^

.Tam bis Monaeses et Pacori manusNon auspicatos contudit impetus

Nostros, et adjecisse j)raedam

Torquibus exiguis reuidet.

Pene occupatam seditionibus

Delevit urbem Dacus et Aethiops;

Hic classe formidatus, ille

Missilibus melior sagittis.

Fecunda culpae s%>cula nuptias

Primum inquinavere et genus et domos:Hoc fonte derivata clades

In patriam populumquc fluxit.

Motus doceri gaudet Ionicos

Matura virgo, et lingitur artibus:

Jam nunc et incestos amoresDe tenero meditatur ungui.

7

4Digitized by Google

Q. HORATII FLACCIMox juniores quaerit adulteros

Inter mariti vina : neque elegit

Cui donet impermissa raptim

Gaudia , luminibus remotis

;

Sed jussa corim non sine conscio

Snrgit marito, seu vocat institor.

Seu navb Hispanae magister,

Dedecorum pretiosus emptor.

Non his juventus orta parentibus

Infecit aequor sanguine Punico,

Pyrrhumque et ingentem cecidit

Antiochum ,Hannibalemque dirum

Sed rusticorum mascula miUtumProles, Sabellis docta ligonibus

Versare glebas, et severae

Matris ad arbitrium recisos

Portare fustes, sol ubi montiumMntaret umbras, et juga demeret

Bobus fatigatis, amicnmTempus agens abeunte curru.

Damnosa quid non imminuit dies ?

Aetas parentum, pejor avis, tuUt

Nos nequiores, mox daturos

Progeniem vitiosiorem.

CARMINUM LIB. III.

ODE VII.

AD ASTERIEN.

fles, Asterie, qaem tibi candidi

^rimo restitnent vere Favonii,

Thyna merce beatum,Constanti juvenem flde,

Gygen ? Ille, Notis actus ad OricumPost insana Caprae sidera, frigidas

Noctes non sine multis

Insomnis lacrymis agit.

Atqni sollicitae nuntius hospitae.

Suspirare Chloen, et miseram tuis

Dicens ignibus nri

,

Tentat mille vafer modis.

Ut Proetnm mulier perfida credulumFalsis impulerit criminibus, nimis

Casto Bellerophonti

Maturare necem,refert.

Narrat pene datum Pelea Tartaro,

Magnessam Hippolyten dum fugit abstinens

;

Et peccare docentes

Fallax historias movet

:

Frustra; nam scopulis surdior Icari

Voces audit adhuc integer. At tibi

Ne vicinus Enipeus

Plus justo placeat cave;

Digitized by Coogie

Q. HORATII FLACCIQiiaoiTis non alius flectere equnm sciens

Aeqne conspicitur gramine Martio,

Nec quisquain citus a;qae

Tusco denatat alveo.

Prima nocte domum claude: neque in vias

Sub cantu querulae despice tibiae

:

Et te saepe vocanti

Duram diflicilis mane.

ODE VIII.

AD MAECENATEM.

M ARTUS caelebs quid agam kalendis ,

Quid velint flores, et acerra thuris

Plena, miraris, positusque carbo in

Cespite vivo ,

Docte sermones utriusque linguae.

Voveram dulces epulas et album

Libero caprum,prope funeratus

Arboris ictu.

Hic dies anno redeunte festus

Corticem astrictum pice dimovebit

Amphorae, fumum bibere institutae

Consule Tullo.

Sume, Maecenas ,cyathos amici

Sospitis centum; et vigiles lucernas

Perfer in lucem:procul omnis esto

Qamor et ira.

CARMINUM LIB. III.

Mitte civiles snper urbe curas

:

Occidit Daci Cotisonis agmen

:

M6dus infestis sibi Inctuosns

Dissidet armis

:

Servit, Hispanae vetus hostis orae,

Cantaber, sera domitus catena:

Jam Scythae laxo meditantur arcn

Cedere campis.

Negligens, ne qnsi populus laboret',

Parce privatus nimium cavere

;

Dona prae.sentis cape laetus horae, et

Linque severa.

ODE IX.

AD LYDIAM.

HORATIUS.U o It E c gratus eram tibi

,

Nec quisquam potior brachia candidae

Cervici juvenis dabat,

Persarum vigui rege beatior.

LYDIA.Donec non adii magis

Arsisti, neque erat Lydia post Chloen,

Multi Lydia nominisRomana vigui clarior Hia.

B o R A T 1 u s.

Me nunc Thressa Chloe regit.

Dulces docta modos, et citharae sciens:

Pro qua non metuam mori.Si parcent animae fata superstiti.

7 » Q. HORATII FLACCILYDIA.

Me torret face mutuaThurini Calais lilius Ornythi:

Pro quo bis patiar mori^

Si parcent puero fata superstiti.

HORATIUS.Quid? si prisca redit Venus,

Didnctosque jugo cogit aheneo?

Si Ilava excutitur Chloe

,

Rejectacque patet janua Lydiae?• LYDIA.

Quamquam sidere pulchrior

nie est, tu levior cortice, et improboIracundior Hadria

;

Tecum vivere amem, tecum obeam hbens.

ODE X.

IN L y C E N.

EIixtremum Tanain si biberes, Lyce

,

Saevo nupta viro , me tamen asperas

Porrectum ante fores objicere incolis

Plorares Aquilonibus.

Andis quo strepitu janua, qno nemusInter pulchra satum tecta remugiat

Ventis, et positas ut glaciet nives

Puro numine Juppiter?

Ingratam Veneri pone superbiam.

Ne currente rota funis eat retro.

Non te Penelopen difficilem procis

Tyrrhenus genuit parens.

DlC]:'

79CARMINUM LIR. III.

O, quamvis neque te munera, nec preces,

Nec tinctus viola pallor amantium.

Nec vir Pieria pellice saucius

Curvat,supplicibus tuis

Parcas, nec rigida mollior aesculo.

Nec Mauris animum mitior anguibus.

Non hoc semper erit liminis aut aquae

Coelestis patiens latus.

ODE XI.

AD MERCURIUM.

Mkkcck. , (nam te docilis magistro

Movit Amphion lapides canendo,)

Tuque, testudo, resonare septem

CalUda nervis,

Nec loquax olim, neque grata nunc et

Divitnm mensis et amica templis.

Dic modos Lyde quibus obstinatas

Applicet aures;

Quae , velut latis equa trima campis.

Ludit exultim, metnitque tangi.

Nuptiarum expers, et adhuc protervo

Cruda marito.

Tu potes tigres comitesque silvas

Ducere, et rivos celeres morari.

C.essit immanis tibi blandienti

Janitor aulae

Digitized by Google

8o Q. HORATII FLACCICerberus

;quamvis furiale centum

Muniant an^es caput ejus, atque

Spiritus teter saniesque manetOre trilingui.

Quin et Ixion Tityosqne vultu

Risit invito : stetit urna paulumSicca , dum grato Danai puellas

Carmine mulces.

Audiat Lyde scelus atque notas

Virginum poenas, et inane lymphaeDolium fundo pereuntis imo.

Seraque fata

Quae manent culpas etiam sub Orco.

Impiae, (nam quid potuere majus?)

Impiae sponsos potuere duroPerdere ferro

!

IJna de multis, face nuptiali

Digna, perjurum fuit in parentemSplendide mendax, et in omne virgo

Nobilis aevum:

Snrge, quae dixit juveni marito,

Surge, ne longus tibi somnus, undeNon times, detur: socerum et scelestais

Falle sorores

;

Quae, velut nactae vitulos leaenae,

.Singulos, eheu ! lacerant. Ego, iUis

Mollior, nec te feriam, neque intra

Claustra tenebo.

Me pater saevis oneret catenis.

Quod viro clemens misero peperci

;

Digilized by

CARMINUM LIB. III, 8i

Me vel extremos Numidaram in agros

Classe releget.

I pedes quo te rapiant et anrae.

Dum favet nox et Venus: i secundoOmine

, et nostri memorem sepulcro

Scalpe querelam.

O D E X 1 1.

ADNEOBULEN.

M.sekx R c M est, neque amori dare ludum ,neque

dulci

Mala vino lavere, aut exanimari metuentes

Patruae verbera linguae. Tibi qualum Cythereae

Puer ales, tibi telas, operospcque Minei vae

Stadium aufert, Neobule, Liparaei nitor Hebri,

Simul unctos Tiberinis humeros lavit in undis.

Eques ipso melior Bellerophonte, neque pugno.

Neque segni pede victns: catus idem per apertum

Fugientes .agitato grege cervos jaculari, et

Celer alto latitantem fruticeto excipere aprum.

ODE XIII.

AD FONTEM BANDUSIUM.

O Fows Bandusiae, splendidior vitro.

Dulci digne mero non sine floribus.

Cras donaberis hoedo ,

Cui frons turgida cornibus

Digitized by Googie

Sa Q. HORATII FLACCIPrimis, et Tenerem et prcelia destinat:

Frustra;nam gelidos inflciet tibi

Rubro sanguine rivos

Lascivi soboles gregis.

Te flagrantis atrox hora Caniculae

Nescit tangere: tu frigus amabile

Fessis vomere tauris

Praebes et pecori vago.

Fies nobilium tu quoque fontium

,

Me dicente cavis impositam ilicem

Saxis ,unde loquaces

Lymphae desiliunt tuae.

ODE- XIV.AD ROMANOS.

H.a CULIS ritu, modo dictus, o plebs

Morte venalem petiisse laurum

,

Caesar Hispana repetit penates

. Victor ab ora.

Unico gaudens mulier marito

Prodeat, justis operata divis;

Et soror clari ducis : et decorae •

Supplice vitta

Virginum matres juvenumque nuper ‘

Sospitum. Vos, o pueri, et puellae

Jam virum expertae, male ominatis

Parcite verbis.

\

Digitized by Googlc

83CARMINUM LIB. III.

^Hic dies vere mihi festns atras

Eximet curas : ego nec tumuitum,'

Nec mori per vim metuam, tenente

Caesare terras.

I, pete unguentum, puer, et coronas.

Et cadum Marsi memorem duelli,

Spartacum si qua potuit vagantem

Fallere testa.

Dic et argutae properet Neaerae

Myrrhinum nodo cohibere crinem

:

Si per invisum mora janitorem

Fiet, abito.

Lenit albescens animos' capillus

Litium et rixae cupidos protervx

;

Non ego hoc ferrem, calidus juventa.

Consule Planco.

r'

ODE XV.IN CHLORIM.

TJ xoR pauperis Ibyci,

Tandem nequitiae fige modum tuae,

Famosisque laboribus:

Maturo propior desine funeri

Inter Indere virgines.

Et stellis nebulam spargere candidis.

Non, si quid Pholoen satis.

Et te, Chlori, decet: filia rectius

Expugnat juvenum domos.

Pulso Thyas uti concita tympano.

N.

Digitized by Google

Q. HORATII FLACCIIllam cogit amor Nothi

Lascivae similem ludere capreae

:

Te lanie prope nobilemTonsae Luceriam, non citharae, decent.

Nec flos purpureus rosae.

Nec poti, vetulam,faece tenns cadi.

ODE XVI.AD MAECENATEM.

Inclusam Danaen turris ahenea

,

Robustaeque fores, et vigilum canumTristes excubiae

, munierant satis

Nocturnis ab adulteris;

Si non Acrisium, virginis abditae

Custodem pavidum, Juppiter et VenusRisissent : fore enim tutum iter et patena

Converso in pretium deo.

Aurum per medios ire satellites.

Et perrumpere amat saxa, potentius

Ictu fulmineo. Concidit auguris

Argivi domus, ob Incrum

Demersa excidio. Diffidit urbiumPortas vir Macedo , et subruit aemulosReges muneribns. Munera navium

Saevos illaqueant duces.

Crescentem sequitnr cura pecuniam

,

Majorumque fames. Jure perhorruiLate conspicuum tollere verticem

,

Maecenas, equitum decus.

CARMINUM LIB. III,

Qnant6 qnisqae sibi plura negaverit,

A dis plura feret. Nil cupientium

Nudus castra peto, et transfuga divitum

Partes linquere gestio

;

Contemptae dominus splendidior rei

,

Quam si quidquid arat impiger AppulusOccultare meis dicerer horreis.

Magnas inter opes inops.

Purae rivus aquae, silvaque jugerumPaucorum, et segetis certa fides meae.

Fulgentem imperio fertilis Africae

Fallit sorte beatior.

Quamquam nec Calabrae mella ferunt apes,

Nec Laestrygonia Bacchus in amphoraLanguescit mihi, nec pinguia Gallicis

Crescunt vellera pascuis

;

Importuna tamen pauperies abest

;

Nec, si plura velim , tu dare deneges.

Contracto melius parva cupidine

Vectigalia porrigam.

Quam si Mygdoniis regnum Alyattei

Campis continuem. Multa petentibus

Desunt multa. Bene est cui Deus obtulit

Parca quod satis est manu.

86 Q. HORATII FLACCI

ODE XVII.AD AELIUM LAMIAM.

.A.F. i.i, vetusto nobilis ab Lamo,

( Quando et priores hinc Lamias ferunt

Denominatos, et nepotumPer memores genus omne fastos

• Auctore ab illo ducit originem

;

Qui Formiarum moenia dicitur

Princeps, et innantem Maricae

Littoribus tenuisse Lirim,

Late tyrannus ) ;cras foliis nemus

Multis et alga littus inutili

Demissa tempestas ab EuroSternet, aqnse nisi fallit augur

Annosa cornix. Dum potes, aridum

Compone lignum : cras geninm meroCurabis, et porco bimestri.

Cum famulis operum solutis.

ODE XVIII.AD FAUNUM.

Fa c Tf E , Nympharum fngientnm amator,

Per meos fines et aprica rura

Lenis incedas, abeasque parvis

Aequns alumnis;

CARMINUM LIB. III.

Si tener pleno cadit hcedns anno

,

Larga nec desunt Veneris sodali

Vina craterae, vetns ara multoFumat odore.

Ludit herboso pecus omne campo

,

Quum tibi nonae redeunt decembres:

Festus in pratis vacat otioso

Cum bove pagus

:

Inter audaces lupus errat agnos

;

Spargit agrestes tibi silva frondes

:

Gaudet invisam pepuUsse fossor

Ter pede terram.

ODE XIX.AD TELEPHUM.

AltTUM distet ab Inacho

Codrus, pro patria non timidus mori,Narras, et genus Aeaci,

Et pugnata sacro bella sub Ibo:

Quo Chium pretio cadumMercemur, quis aquam temperet ignibus,

Quo praebente domum et quoti

Pebgnis caream frigoribus,taces.

Da lunae propere novae.

Da noctis mediae, da, puer, anguris

Murenae : tribus aut novemMiscentur cyathis pocula commodis.

Qui Musas amat impares.

Ternos ter cyathos attonitus petet

Vates: tres prohibet supra

Rixarum metuens tangere Gratia,

Q. HORATII FLACCINodis jnacta sororibns.

Insanire jovat. Cur Berecynthiae

Cessant flamina tibiae ?

Cor pendet tacita flstula cum lyra?

Parcentes ego dexteras

Odi: sparge rosas; audiat invidos

Dementem strepitum Lycos,

Et vicina seni non habilis Lyco.

Spissa te nitidum coma ,

Puro te similem, Telephe, Vespero,

Tempestiva petit Rhode

:

Me lentus Glycerae torret amor meae.

«

ODE XX.AD PYRRHUM.

No it vides quanto moveas periclo

,

Pyrrhe, Ga:tulae catulos leaenae?

Dura post paulo fugies inaudax

Proelia raptor.

Quum per obstantes juvenum catervas

Ibit insignem repetens Nearchum

;

Grande certamen, tibi praeda cedat

Major, an illi.

Interim, dum tu celeres sagittas

Promis, haec dentes acuit timendos.

Arbiter pugnae posuisse nudoSub pede palmam

Fertur , et leni recreare vento

Sparsum odoratis humerum capillis

:

CARMINUM LIB. III.

Qnalis aat Nireus fuit, aut aquosa

Raptus ab Ida.

ODE XXLAD AMPHORAM.

O NATA, mecum consule Manlio

,

Seu tu querelas, sive geris jocos,

Seu rixam et insanos amores.

Seu facilem,pia testa

,somnum

,

Quocumque lectum nomine MassicumServas, moveri digna bono die:

Descende, Corvino jubente.

Promere languidiora vina.

Non ille, quamquam Socraticis madet

Sermonibus , te negliget horridus :

Narratur et prisci Catonis

Saepe mero caluisse virtus.

Tu lene tormentum ingenio admovesPlerumque duro : tu sapientium

Curas et arcanum jocoso

ConsUinm retegis Lyaso

;

Tu spem reducis mentibus anxiis

Viresque; et addis cornua pauperi.

Post te neque iratos trementi

Regum apices, neque mibtuin arma.

Te Liber, et, si laeta aderit, Venus,

Segnesque nodum solvere Gratiae,

Q. HORATII FLACCIVivaeqne producent lucernae.

Dum rediens fugat astra Phcebus.

ODE XXII.

AD DIANAM.

M ONTiuM custos nemorumqne, virgo.

Quae laborantes utero puellas

Ter vocata audis, adimisqne leto.

Diva triformis

;

Imminens villae tua pinus esto.

Quam per exactos ego laetus annos

Yerris obliquum meditantis ictum

Sanguine donem.

ODE XXIII.

AD PHIDYLEN.

OoExo supinas si tuleris manusNascente Luna, rustica Pbidyle,

Si tbure placaris et borna

Fruge Lares, avidaqne porca

;

Nec pestilentem sentiet Africum

Fecunda vitis ,nec sterilem seges

Rubiginem ,ant dulces alumni

Pomifero grave tempus anno.

9 »CARMINUM LIB. III.

Nam, qn» nivali pascitur Algido

Devota quercus inter et ilices

,

Aut crescit Albanis in herbis

Victima, pontificum secures

Cervice tinget. Te nihil attinet

Tentare multa caede bidentium

Parvos coronantem marino

Rore deos, fragilique myrto.

Immunis aram si tetigit manus.

Non sumptuosa blandior hostia.

Mollivit aversos Penates

Farre pio et saliente mica.

ODE XXIV.IN DIVITES AVAROS.

Intactis opulentior

Thesauris Arabum et divitis Indiae,

Caementis licet occupes

•Tyrrhenum omne tuis et mare Apnlicnm;Si figit adamantinos

Summis verticibus dira necessitas

Clavos, non animum metu

,

Non mortis laqueis expedies caput.

Campestres melius Scythae,

Quorum plaustra vagas rite trahunt domos.Vivunt

, et rigidi Getae

;

Immetata quibus jugera liberas

Fruges et Cererem ferunt.

Nec cultura placet longior annua;

Defunctumque laboribus

Q. HORATII l' LACCIAcqnali recreat sorte vicarius.

Illic luatre carentibus

Privi^^s mulier temperat innocens;

Nec dotata regit virum

Conjux,nec nitido lidit adultero

:

Dos est magna parentiam

Tirtus, et metuens alterius viri

Certo foedere castitas,

Et peccare nefas , aut pretium emori.

O quisquis volet impias

Ca?des,et rabiem tollere civicam

,

Si quaeret pater urbiumSubscribi statuis, indomitam audeat

Refraenare bcentiam

,

Claras postgenitis : quatenus,heu nefas

Virtutem incolumem odimus,

Sublatam ex oculis quaerimus, invidi.

Quid tristes querimoniae.

Si non supplicio culpa reciditur.^

Quid leges , sine moribus

Vanae, proficiunt.^ si neque fervidis

Pars inclusa caloribus

Mundi, nec Boreae finitimam latus,

Durataeque solo nives.

Mercatorem abigunt ? horrida callidi

Vincunt aequora navitae ?

Magnum pauperies opprobrium jubet

Quidvis et facere et pati

,

Virtutisque viam deserere arduae.^

Vel nos iu Capitolium,

Quo clamor vocat,et turba faventium ,

Vel nos in mare proximam^Gemmas, et lapides, aurum et inutile,

Summi materiam mali

,

Mittamus, scelerum si bene pcenitet.

Eradenda cupidinis

CARMINUM LIB. III. g3

Pravi sunt elementa;et tenerae nimis

Mentes asperioribus

Formandae stndiis. Nescit equo radia

Haerere ingennus pner,

Venarique dmet; ludere doctior,

Seu Graeco jubeas trocho,

Seu malis vetita legibus alea

:

Quum perjura patris fides

Consortem sociam fallat et hospitem

,

Indignoque pecuniam

Haeredi properet. Scilicet improbae

Crescunt divitiae : tamen

Curtae nescio quid semper abest rei.

ODE XXV.AD BACCHUM.

ti 6 me , Bacche , rapis tui’

Plenam ? Quae nemora ,quos agor in specas

,

Velox mente nova ? Quibus

Antris egregii Cxsaris audiar

Aeternum meditans decus

Stellis inserere et consilio Jovis?

Dicam insigne, recens , adhuc

Indictum ore alio. Non secus in jugis

Exsomnis stupet Evias ,

Hebrum prospiciens, et nive candidam

Thracen, ac pede barbaro

Lustratam Rhodopen. Ut mihi devio

Ripas et vacuum nemusMirari libet! O Naiadura potens.

Baccharumque valentiam

I

94 Q. HORATII FLACCIProceras manibus vertere fraxinos

!

Nil parvum, aut humili modo,

I

^Nil mortale loquar. Dulce periculum ,

' O Lena;e, sequi DeumCingentem viridi tempora pampino!

i

ODE XXVI.AD VENEREM.

V I XI puellis nuper idoneus.

Et militavi non sine gloria:

Nunc anna defunctumqne bello

Rarbiton bic paries habebit,

Laevnm marinae qui Veneris latns

Custodit. Hic, bic ponite lucida

Funalia et vectes et arcus

Oppositis foribus minaces.

O qnae beatam. Diva, tenes Cyprum, et

Memphin carentem Sythonia nive,

Regina, sublimi flagello

Tange Chloen semel arrogantem.

ODE XXVII.AD GALATEAM.

Impios parrae recinentis omenDucat, et praegnans canis, ant ab agro

Rava decurrens lupa lauuvino

,

Fetaque vnlpes:

- - J~ Tized by VjOOg c

CARMINUM LIB. III.

Rampat et serpens iter institutam.

Si per obliquum similis sagittae

Terruit mannos. Ego cui timebo,

Providus auspex

,

Antequam stantes repetat paludes

Imbrium divina avis imminentum ,

Oscinem corvum prece suscitabo

Solis ab ortu.

Sis licet felix ubicumque mavis,

£t memor nostri, Galatea, vivas:

Teque nec laevus vetet ire picus.

Nec vaga cornix.

Sed vides quanto trepidet tumultu

Pronas Orion. Ego quid sit ater

Hadriae novi sinus et quid albus

Peccet Iapyx.

Hostium uxores puerique caecos

Sentiant motus orientis austri , et

Aequoris nigri fremitum, et trementes

Verbere ripas!

Sic et Europe niveum doloso

Credidit tauro latus, et scatentem

Relluis pontum, mediasqne fraudes

Palluit audax.

Nuper in pratis stndiosa florum, et

Debitae Nymphis opifex coronae,

Nocte sublustri nihil astra pra-tcr

Vidit et undas.

Quae simul centum tetigit potentem'

tippidis Creten, pater, o relictum

Q, HORATII FLACCIFilix noinen, pietasque, dixit,

Victa furore!

Unde? quo \eni? Levis una mors est

Virginum culpx. Vigilansne ploro

Turpe commissum ? an vitiis carentem

Ludit imago

Vana, qux porta fugiens eburna

Somnium ducit? Melinsne fluctus

Ire per longos fuit, an recentes

Carpere flores ?

Si quis infamem mihi nunc juvencumDedat iratx! lacerare ferro, et

Frangere enitar modo multum amati

Cornua monstri.

Impudens liqui patrios Penates

;

Impudens Orcum moror! O DeorumSi quis hxc audis, utinam inter errem

Nuda leones!

Antequam turpis macies decentes

Occupet malas, tenerxque succus

Defluat prxdx , speciosa quxroPascere tigres.

Vilis Europe, pater urget absens:

Quid mori cessas? Potes hac ab orno

Pendulum zona bene te sequuta

Lxdere collum.

Sive te rupes et acuta leto

Saxa delectant ,age

,te procellx

Crede veloci : nisi herile mavis

Carpere pensum.

CARMINUM LIB. III.

Regias sanguis, dominaeque tradi

Barbara: pellex. Aderat querenti

Perfidam ridens Venus, et remisso

Filius arcu.

Mox, ubi lusit satis, Abstineto,

Dixit, irarum calidaeqne rixae.

Quum tibi invisus laceranda reddet

Cornua taurus.

Uxor invicti Jovis esse nescis:

Mitte singultus: bene ferre magnamDisce fortunam : tua sectas orbis

Nomina ducet.

ODE XXVIII.

AD LYDEN.\

Festo quid potius die

Neptuni faciam? Prome reconditum,

Lyde strenua, Caecubum;

Munitaeque adhibe vim sapientiae.

Inclinare meridiem

Sentis; ac, veluti stet volucris dies, .

Parcis deripere horreo

Cessantem Bibuli consulis amphoram.Nos cantabimus invicem

Neptunum, et virides Nereidum comas:

Tu curva recines lyra

Latonam, et celeris spicula Cyntliiae:

Summo carmine, quae Cnidon

Fulgentesque tenet Cycladas, et Papbon

9

Q. HORATII FLACCI.1 anctis visit oloribns

;

Dicetur merita Nox quoqae nainii.

ODE XXIX.

AD MAECENATEM.

TY R R H E if X regum progenies , tibi

Non ante verso lene merum cado

Cum flore, Maecenas, rosarum, et

Pressa tuis balanus capillis

Jnmdudum apud me est. Eripe te morae:

Ne semper udum Tibur et Aesulac

Declive contempleris arvum, et

Telegoni juga parricidae.

Fastidiosam desere copiam , et

Molem propinquam nubibus arduis;

Omitte mirari beata?

Fumum et opes strepitumque Romae.

Plerumque gratae divitibus vices;

Mundaeque parvo sub lare pauperumCoenae, sine aulaeis et ostro.

Sollicitam explicuere frontem.

Jam clarus occultum Andromedes pater

Ostendit ignem: jam Procion furit.

Et stella vesani Leonis,

Sole dies referente siccos.

.Tam pastor umbras cum grege languido

Rivumque fessas quaerit, et horridi

CARMINUM LIR. III.

DumeU Silvani; caretque

Ripa vagis taciturna ventis.

Tn civitatem qnis deceat statas !

Caras, et Urbi sollicitos times

Qnid Seres et regnata Cyro •

Bactra parent,Tanaisqne discors.

Prndens fntari temporis exitnm

Caliginosa nocte premit Dens

;

Ridetqne, si mortalis altra

Fas trepidat. Quod adest, memento

Componere aeqaas: cetera flaminis

Ritu ferantur, nane medio alveo

Cum pace delabentis EtruscamIn mare, nunc lapides adesos

Stirpesque raptas et pecus et domosYolventis una, non sine montium

Clamore vicinarque silvae.

Quum fera diluvies quietos

Irritat amnes. Ille potens sui

Laetnsque deget, cui licet in diemDixisse, Vixi : cras vel atra

Nube polum Pater occupato.

Vel sole puro: non tamen irritam

Quodcumqne retro est efficiet; nequeDiffinget infectnraqne reddet

Quod fugiens semel hora vexit.

Fortuna, saevo la;ta negotio, et

Ludum insolentem ludere pertinax.

Transmutat incertos honores,

ifunc mihi, nunc alii benigna.

lOO Q. HORATII FLACCI, ctc.

Laudo manentem : si celeres quatit

Pennas, resigno qux dedit, et meaVirtute me iuvolvo, probamque

Pauperiem sine dote quseru.

Non est meum, si mngiat Africis

Malus procellis, ad mis<‘ras preces

Decurrere, et votis pacisci

Ne Cypriae Tyria*qne merces

Addant avaro divitias mari.

Tum me, biremis praesidio scaphae.

Tutum per Aegeos tumultus

Aura feret gemiuusqiie Polinx.

ODE XXX.E X p. r. I monumentum acre perennius,

Regaliqne situ pyramidum altius;

Quod non imber edax, non AqnUo impotens

Pos.,il diruere, aut innumerabilis

Aunoruiu series, et fuga temporum.Non omnis moriar: mnitaque pars mei

Vitabit Libitinam. U.sqne ego postera

Crescam laude recens, dum Capitnliunr

Scandet cum tacita virgine Pontifex.

Dicar, qua violeus obstrepit Auiidns,

Kt qua pauper aqua: Dauuus agrestium

Regnavit populorum, ex humili putens

Princeps Aeobuni carmen ad Italos

Deduxisse modos. Sume superbiam

Qna[-.siiam meritis, et mihi Delphica

Lauro cinge volens, Melpomene, comam.

Digitized by Goo^

HORATII FLACCICARMINUM

LIBER QUARTUS.

ODE I.

AD VENEREM.

Intermissi., Venns, dia

Rursus bella moves. Parce, precor, precor!

Non sum qualis eram bonae

Snb regno Cinarae. Desine, dulcium

Mater saeva Cupidinum,Circa lustra decem flectere mollibus

.Tam durum imperiis. AbiQuo blandae juvenum te revocant preces.

Tempestivius in domumPaulli, purpureis ales oloribus,

Commessabere Maximi,Si torrere jecur quaeris idoneum.

Namque et nobilis et decens.

Et pro sollicitis non tacitus reis

,

Et Centura puer artium.

Late signa feret militiae tuae:

Et, quandoque potentior

y-

Digitized by Googie

loa Q. HORATII FLACCILargis uiunpribiis riserit aemnli,

Albanos prf>pe te lacns

Ponet inanuoream siib trabe Cypria.

Illic plnriiua naribns

Duces thura, lyrwqne et Rerccyntise

Delectabere tibiae

Mixtis carminibus, non sine fistuU.

Illic bis pueri die

?luinen cum teneris virginibus tnnmLaudantes pede candido

lu morem Salinm ter qnatient bnmum.Me nec femina, nec puer

Jam, nes spes animi credula mutui,Nec certare juvat mero.

Nec vincire novis tempora floribus.

Sed cur, beu! Ligurine, cur

Manat rara meas laciyma per genas?

Ciir facunda parum decoro

Inter verba cadit lingua silentio?

Nocturnis ego somnusJam captum teneo, jam volucrem sequor

Te per gramina Martii

Campi, te per aquas, dure, volubiles.

ODE II.

AD JULUM ANTONIUM.

Pi It D A R u M quisquis stndet aemulari,

Jule, ceratis ope Dsedalea

Nititur pennis, vitreo daturus

Nomina ponto.

Monte decurrens velut amnis, imbres

Quem super notas aluere ripas.

CARMINUM LIB. IV. io3

Fervet inimensasque rnit profando

Pindarns ore;

Lanrea donandas Apollinari,

Seu per audaces nova dithyrambos

Verba devolvit, nnmerisqne fertnr

Lege solntis

;

Sen Deos, regesve canit, DeornmSanguinem, per qnos cecidere jnsta

Morte Centauri, cecidit tremendae

Flamma Chimaerae;

Sive, qnos Elea domum reducit

Palma caelestes, pngilemve eqnumvcDicit, et centum podore signis

Manere donat

;

Flebili sponsae juvenemque raptumPlorat, ct vires animuniqiie moresque

Aureos educit in astra, nigroqne

Invidet Orco.

Multa Dircaeam levat aura cycnum.Tendit, Antoni, quoties in altos

Nubium tractas: ego, apis matinae

More modoque

,

Grata carpentis thyma per laborem

Plurimam, circa nemus uvidique

Tiburis ripas operos.i parvus

Carmina fingo.

Concines majore poeta plectro

Cae.sarem ,quandoque trahet feroces

Per sacram clivum,merita decorus

Fronde, Sicambros;

Digitized by Google

Q. HORATII FLACCIQuo nihil majus meliusve terris

Fata donavere, bonique Divi,

Nec dabuut, quamvis redeant in aurumTempora priscum.

(ioncines Isetosque dies et UrbisPublicum ludum, super impetrato

Fortis Augusti reditu, forumqueLitibus orbum.

Tum meae ( si quid loquar audiendum)Vocis accedet bona pars; et, O SolPulcher ! o laudande ! canam , recepto

Caesare febx.

Tuque dum procedis, Io triumphe!Non semel dicemus, Io triumphe!Civitas omnis, dabiransqne Divis

Thura benignis.

Te decem tauri totidemqne vaccae.

Me tener solvet vitulus, rebcta

Matre, qui largis juvenescit herbis

In mea vota.

Fronte curvatos imitatus ignes

Tertium Lunae referentis ortura.

Qua notam duxit nivens videri

,

Cetera fulvus.

CARMINUM LIB. IV. io5

ODE III.

AD MELPOMENEN,

V^ u E M tn , Melpomene , semel

Nascentem ^acido lumine videris,

nium non labor Isthmius

Clarabit pugilem, non eqnns impiger

Curru diicefAchaVco

Victorem; neque res bellica Deliis

Ornatum foliis ducem,'

Quod regum tumidas contuderit minas.

Ostendet Capitolio

:

Sed quae Tibur aqnat fertile praefluunt,

Et spisso: nemorum comae,

Fingent Aeolio carmine nobilem.

Romae principis urbiumDignatur soboles inter amabiles

Vatum ponere me choros;

Et jam dente minus mordeor invido.

O, testudinis aurete

Dulcem quae strepitum, Pieri, temperas;

O mutis quoque piscibus

Donatura cycni, si libeat, sonum!Totum muneris hoc tui est.

Quod monstror digito praetereuntium

Romanae fidicen lyrae:

Quod spiro et placeo, si placeo, tuum est.

Digitized by Google

io6 Q. HORATII FLACCII

ODE IV.

DRUSI LAUDES.

(Qualem ministram fnlminis alitem

(Cui rex Deorum regnum in aves vagas

Permisit ,expertus iidelem

J nppiter in Ganymede flavo)

Olim juventas, et patrias vigor,

Nido laboraro propulit inscinm;

Yernique, jam nimbis remotis,

Insolitos docuere nisus

Venti paventem ; mox in ovilia

Demisit bostem vividas impetas

;

Nunc in reluctantes dracones

Egit amor dapis atque pugnae

:

Qnalemve laetis caprea pascuis

Intenta fulvae matris ab ubere

Jam lacte depulsum leonem.

Dente novo peritura, vidit:

Videre Rhaetis bella sub Alpibus

Drusum gerentem Vindelici; quibus

Mos unde dednctus per omneTempus Amazouia securi

Dextras obarmet, quaerere distali;

Nec scire fas est omnia: sed diu

Lateqne victrices catervae.

Consiliis juvenis revictae

,

Digitized by Googfl

CARMINUM LIB. IV.

Sensere qnid mens rite, qnid indoles,

Nutrita faustis sub penetralibus.

Posset, qnid Angusti patemusIn pueros animus Nerones.

Fortes creantur fortibus; et bonis

Est in juvencis, est in equis, patrumVirtus : nec imbellem feroces

Progenerant aquilae columbam.

Doctrina sed vim promovet insitam,

Rectique cultus pectora roborant :

Utcumque defecere mores.

Indecorant bene nata culpae.

Qnid debeas, 6 Roma, Neronibns,

Testis Metaurum flumen, et Hasdrubal

Devictus, et pulcher fugatis

Ille dies latio tenebris

,

Qui primus alma risit adorea.

Dirus per urbes Afer ut Italas,

Ceu flamma per taedas, vel Eurus

Per Siculas equitavit undas.

Post hoc secundis usque laboribus

Romana pubes crevit, et impio

Vastata Poenorum tumultu

Fana Deos habuere rectos.

Dixitqne tandem perfidus Hannibal

:

Cervi, luporum praeda rapacium, .

Sectamur ultro quos opimus

Fallere et effugere est triumphus.

Gens, quae cremato fortis ab Ilio

Jactata Tuscis aequoribus sacra.

io8 Q. HORATII FLACCINatosque, maturosque patres,

Pertulit Ausonias ad urbes ,

Duris ut ilex tonsa bipennibus

Nigrae feraci frondis in Algido,

Per damna, per cxdes, ab ipso

Ducit opes animumque ferro.

Non Hydra secto corpore firmior

Vinci dolentem crevit in Herculem

;

Monstrumve submisere Colobi

Majus, Ecbioniaeve Thebae.

Merses profundo, pulchrior evenit;

Lnctere, multa proruet integrum

Cum laude victorem,geretque

Proelia conjugibus loquenda.

Carthagini jam non ego nuntios

Mittam superbos: occidit, occidit

Spes omnis et fortuna nostri

Nominis, Hasdrubale interempto.

Nil Qaudiae non .perficient manus,Quas et benigno numine Juppiter

Defendit , et curae sagaces

Expediunt per acuta beUi.

ODE V.

AD AUGUSTUM.

Divis orte bonis, optime Romulae

Custos gentis, abes jam nimium diii;

CARMINUM LIB, IV. 109

Matarum reditam pollicitus patrumSancto concilio, redi.

Lucem redde tuae. Dux bone, patriae

:

Instar veris enim vultus ubi tuus

Affulsit, populo gratior it dies.

Et soles melius nitent.

Ut mater juvenem, quem Notus invide

Flatu Carpathii trans maris aequora

Cunctantem spatio longius annuoDulci distinet a domo.

Votis ominibusque et precibus vocat.

Curvo nec faciem littore dimovet:

Sic desideriis icta fidelibus

Quaerit patria Caesarem.

Tutus bos etenim rura perambulat:

Nutrit rura Ceres, almaque Faustitas:

Pacatum volitant per mare navitae

:

Culpari metuit Fides:

Nullis polluitur casta domus stupris:

Mos et lex maculosum edomuit nefas:

Laudantur simili prole puerperae:

Culpam pceua premit comes.

Quis Partham paveat.^ quis gelidum Scythen?Quis, Germania quos horrida parturit

Fetus, incolumi Caesare.^ quis ferx

Bellum curet Iberiae?

Condit quisque diem collibus in suis.

Et vitem viduas ducit ad arbores

:

IO

Digitized by Google

Q. HORATII FLACCIHinc ad vina redit laetus

,et alteris

Te mensis adhibet Deum

:

Te multa prece, te prosequitur mero

Defuso pateris; et Laribus tuumMiscet numen, uti Graecia Castoris

Et magni memor Herediis.

Longas 6 ntinam. Dux bone, ferias

Praestes Hesperiae! dicimus integro

Sicci mane die, dicimus uvidi.

Quum Sol Oceano subest.

ODE VI.

AD APOLLINEM.

Dive, quem proles Niobea magnae

"Vindicem linguae, Tityosque raptor.

Sensit, et Trojae prope victor altae

Phthius Achilles

,

Ceteris major, tibi miles impar;

FiUus quamquam Thetidos marinae

Dardanas turres quateret tremenda

Cuspide pugnax

:

Ille, mordaci velnt icta ferro

Piuus, aut impulsa cupressus Euro,

Procidit late, posuitque collum in

Pulvere Teucro.

Ille non, inclusus equo Minervae

Sacra mentito, male feriatos

IIICARMINUM LIB. IV,

Troas et lietam Priami choreis

Falleret anlam

:

Sed paUra captis gravis, heu nefas! heu

!

Nescios fari pueros Achivis

Ureret flammis, etiam latentem

Matris in alvo

;

Ni, tuis victus Venerisqne gratae

Vocibus, Divum Pater adnuisset

Rebus Aeneae potiore ductos

Alite muros.

Doctor Argivae fldicen Thaliae,

Phcebe, qui Xantho lavis amne crines,

Danniae defende decus Camcenae,

Laevis Agyieu

!

Spiritum Phoebus mihi , Phoebus arten

Carminis nomenqne dedit poetae,

Nirginum primae, puerique claris

Patribus orti,

Deliae tutela Deae, fugaces

Ltmcas et cervos cohibentis arcu,

Lesbium servate pedem, meiqnePolUcb ictum

;

Rite Latonae puerum canentes.

Rite crescentem face Noctilucam,

Prosperam frugnm, celeremque pronos

Volvere menses.

Nupta jam dices; Egp Dis amicum,Saecnlo festas referente luces

,

Reddidi carmen ,docilis modorum

. Vatis Horati.

Digitized by Google

t la Q. HORATII FLACCI

ODE VII.

AD TORQUATUM.

Diffugere nives: redeant jam gramina campis,

Arboribusque comae:

Mutat terra vices, et decrescentia ripas

Flumina praetereunt.

Gratia cum Nymphis geminisqne sororibus audet

Ducere nuda choros.

Immortalia ne speres monet Annus, et almumQuae rapit Hora diem.

Frigora mitescant Zephyris: Yer proterit Aestas,

Interitura, simul

Pomifer Autumnus fruges effuderit : et moxBruma recurrit iners.

Damna tamen caleres reparant coelestia lunae:

Nos, ubi decidimus

Quo pius Aeneas, quo dives Tullus, et Ancus,Pulvis et umbra sumus.

Quis scit an adjiciant hodiernae crastina summaeTempora Di superi?

r.uncta manus avidas fugient haeredis, amico

Quae dederis animo.

Quum semel occideris, et de te splendida MinosFecerit arbitria

,

Non, Torquate, genus, non te facundia, non te

Restituet pietas.

Infernis neque enim tenebris Diana pndicumLiberat Hippolytum:

Nec Lethaea valet Theseus abrumpere caro

Yincula Pirithoo.

Digitized-by Go(';

CARMINUM LIR. IV, 1 13

ODE VIII.

AD CENSORINUM.

13 o K A R E M pateras ^ataqne commodus

,

Censorine^ meis aera sodalibus,

Donarem tripodas, praemia fortium

Graiorum; neque tu pessima munerumFerres; divite me scilicet artium

Qnas aut Parrhasius protulit, aut Scopas

;

Hic saxo , liquidis ille coloribus

Solers nnnc hominem ponere, nnnc Deum:Sed non haec mihi vis, nec tibi talium

Res est aut animus deliciarum egens.

Gaudes carminibus: carmina possumusDonare, et pretium dicere muneri.

Non incisa notis marmora publicis.

Per qnae spiritus et vita redit bonis

Post mortem ducibns; non celeres fugae,

Rejectaeqne retrorsum Hannibalis minae;

Non incendia Carthaginis impiae,

F.jiis qui domita nomen ab Africa

Lucratus rediit, clarius indicant

Laudes, qnam Calabrae Pierides: neque,Si chartae sileant qnod bene feceris,

Mercedem tnleris. Quid foret Iliae

Mavortisque puer, si taciturnitas

Obstaret meritis invida Romuli?Ereptum Stygiis Unctibus AeacumVirtus et favor et lingua potentium

Vatum divitibus consecrat insulis.

Dignum lauda virum Musa vetat mori:

IO.

Digitized by Google

n4 Q. HORATII FLACCICa*lo Musa beat. Sic Jovis intereat

Optatis epnlis impiger Hercules;

Clarum Tyndaridae sidus ab infimis

Quassas eripiunt aequoribus rates:

Ornatus viridi tempora pampinoLiber vota bonos ducit ad exitus.

ODE IX.

AD LOLLIUM.

E forte credas interitura quae ,

Longe sonantem natns ad Aufidam,Non ante vnlgatas per artes

Yerba loquor socianda chordis.

Non, si priores Maeonius tenet

Sedes Homerus ,Pindaricae latent

Ceaeqne, et Alcaei minaces,

Stesichorique graves Camcenae

:

Nec, si quid olim lusit Anacreon,

Delevit aetas; spirat adhuc amor,Yivuntque commissi calores

Aeoliae fidihus puellae.

Non sola comptos arsit adulteri

Crines, et aurum vestibus illitam

Mirata, regalesqne cultus,

Et comites, Helene Lacaena:

Primnsve Teucer tela Cydonio

Direxit arcu : non semel Ilios

Yexata: non pugnavit ingens

Idomeneus Sthenelusve solus

by Ci'*

CARMINUM LIB. IV.

Dicenda Musis proelia: non ferox

Hector ,vel acer Deiphobus graves

Excepit ictus pro pudicis

Conjngibus puerisqne primus.

Vixere fortes ante AgamemnonaMulti: sed omnes illacrimabiles

Urgentur, ignotique, longa

Nocte, carent quia vate sacro.

Paulum sepnltae distat inertiae

Celata virtus. Non ego te meis ^Chartis inornatum silebo,

Totve tuos patiar labores

Impune, Lolli, carpere lividas

Obliviones. Est animus tibi

Rerumqne prudens, et secundis

Temporibus dubiisque rectus

;

Vindex avarae fraudis, et abstinens

Dncentis ad se cuncta pecuniae

;

Consnlque non unius anni.

Sed quoties bonus atque fidus

Judr^ honestum praetulit utili.

Rejecit alto dona nocentiumVultu, per obstantes catervas

Explicuit sua victor arma.

Non possidentem multa vocaveris

Recte beatum : rectius occupat

Nomen beati,qui Deorum

Muneribus sapienter uti ,

Dnramqne callet pauperiem pati,

Pejusque leto flagitium timet;

ii6 Q. HORATII TLACCINon ille pro caris amicis

Aut patria timidas perire.

ODE X.

AD LIGURINUM.

O CRUDELIS adhuc, et Veneris muneribus potens,

Insperata tuae quum veniet pluma superbiae,

Rt, quae uunc humeris involitant, deciderint comae.

Nunc et qui color est puuiceae flore prior rosae

Mutatus Ligurinum in faciem verterit hispidam;

Dices, Heu ! (quoties te in speculo videris alterum)

Qua; mens est hodie, cur eadem non puero fuit?

Vel cur his animis incolumes non redeant genae?

ODE XI.

I

AD PHYLLIDEM.

Eist mihi nonum superantis annumPlenus Albani cadus: est in horto,

Phylli, nectendis apium coronis:

Est hederae vis

I

Multa, qua crines religata fulges.

I

Ridet argento domus : ara ,castis

I

Vincta verbenis, avet immolato

I

Spargier agno.

I

I

!

Digitized by Googie

CARMINUM LIB. IV. 117

Cuncta festinat manus , hnc et illuc

Cursitant mixtae pueris puellae

:

Sordidum flammae trepidant rotantes

Vertice fumum.

Ut tamen noris quibus advoceris

Gaudiis; Idus tibi sunt a{>endae,

Qui dies mensem Veneris marinae

Findit Aprilem

:

Jure solemnis mihi, sanctiorque

Pene nataU proprio, quod ex hacLuce Maecenas mens adflnentes

Ordinat annos.

Telephum, quem tu petis, occupavit.

Non tuae sortis juvenem, puella

Dives et lasciva , tenetqne grata

Compede vinctum.

Terret ambustus Phaethon avatas

Spes; et exemplum grave praebet ales

Pegasus, terrenum equitem gravatus

Bellerophontem

;

Semper ut te digna seqnare, et, ultra.

Quiim licet sperare nefas putando.

Disparem vites. Age jam , meorumFinis amorum,

Non enim posthac alia calebo

Femina, condisce modos amandaVoce quos reddas: minuentur atrat

Carmine curae.

Digitized by Google

Q. HORATII FLACCII iS

ODE XII.

AD VIRGILIUM.

Jam Veris comites, quae mare temperant,

Impellunt animae lintea Thraciae

:

Jam nec prata rigent, nec (luvii strepunt

Hiberna nive turgidi.

Nidum ponit, Ityn flebiliter gemens,Infelix avis

, et Cecropiae domusAeternum opprobrium, quod male barbaras

Regum est ulta libidines.

Dicunt in tenero gramine pinguiumCustodes ovium carmina fistula,

Delectantque Deum cui pecus et nigri

Colles Arcadiae placent.

Adduxere .sitim tempora, Virgili:

Sed pressum Calibus ducere LiberumSi gestis, jnvenuni nobilium cliens.

Nardo vina merebere.

Nardi parvus onyx eliciet cadumQui nunc Snlpitiis accubat borreis.

Spes donare novas largus, amaraqueCurarum eluere efficax.

Ad quae si properas gandi^ , cum tnfi

Velox merce veni: non ego te meis

Immunem meditor tingere poculis.

Plena dives ut in domo.

D- yCobg

CARMINUM LIB. IV.

Veram pone moras, et stadiam lacri;

Nigroramque memor, dum licet, igniam,

Itilisce stultitiam consiliis brevem:

Dalce est desipere in loco.

ODE XIII.

AD LYCEN.

A COIVERE, Lyce , Di mea vota. Di

Audivere , Lyce : fis anus ,et tamen

Vis formosa videri

;

Ladisque et bibis impadens

,

Et cantu tremulo pota Cupidinem

Lentum sollicitas. Ille virentis et

Doctae psallere Chiae

Pulchris excubat in genis.

Importunus enim transvolat aridas

Quercus, et refugit te, quia luridi

Dentes te, quia rugae

Turpant ,et capitis nives.

Nec Coae referunt jam tibi purpurae.

Nec clari lapides, tempora quae semel

Notis condita fastis

Inclusit volucris dies.

Qu6 fugit Venus ? heu!quove color decens ?

Quo motus? quid habes illius, illius.

Quae .spirabat amores.

Quae me surpuerat mihi.

Digitized by Google

Q. HORATII FLACCIFrlix post Cynaram

, notaque et artinm

Gratarum facies ? Sed Cynarae breves

Annos fata dederunt,

Servatura diu parem

Cornicis vetulae temporibus Lycen;Possent ut juvenes visere fervidi.

Multo non sine risu.

Dilapsam in cineres facem.

ODE XIV.

AD AUGUSTUM,

u AE cura patrum, quaeve Qniridnm,Plenis honorum muneribus tuas,

Auguste, virtutes in aevnmPer titulos memoresque fastos

Aeternet ? o, qua sol habitabiles

Illustrat oras, maxime principum.

Quem legis expertes Latinae

Vindelici didicere nuper

Quid Marte posses ? Milite nam tno

Drusus Genaunos, implacidum genus,

Brcnnosque veloces, et arces

Alpibus impositas tremendis.

Dejecit acer plus vice simplici.

Major Neroniim mox grave pra-lium

Commisit, iinmanesque Rhaetos

Auspiciis pepulit secundis:

121CARMINUM LIB. IV.

Spectandus, in certamine Martio,

Devota morti pectora liberae

Quantis fatigaret ruinis.

Indomitas prope qualis undas

Exercet Auster, Pleiadum choroScindente nubes, impiger hostium

Vexare turmas, et frementemMittere equum medios per ignes.

Sic tauriformis volvitur Aufidus ,

Qui regna Dauni praefluit Appuli,

Quum saevit, horrendamque cultis

Diluviem meditatur agris;

Ut barbarorum Claudius agminaFerrata vasto diruit impetu ,

Primosqne et extremos metendo, '

Stravit humum, sine clade victor.

Te copias,te consilium , et tuos

Praebente divos : nam , tibi quo die

Portus Alexandrea supplex

Et vacuam patefecit aulam,

Fortuna lustro prospera tertio

Belli secundos reddidit exitus

,

Laudemque et optatum peractis

Imperiis decus arrogavit.

Te Cantaber non ante domabilis ,

Medusque, et Indus, te profugus Scythes

Miratur, o tutela praesens

Italiae, dominaeque Romae

;

1

1

Digitized by Googie

Q. HORATII FLACCITe, fontium qni celat origines

Nilnsque , et Ister , te rapidus Tigris,

Te belluosus qui remotis

Obstrepit Oceanus Britannis,

Te non paventis funera Galliae,

Durspque tellus audit Iberiae

;

Te caede gaudentes Sicambri

Compositis venerantur armis.

ODE XV.

AUGUSTI LAUDES.

Ph OF. B u s volentem proelia me loqui

Victas et urbes increpuit lyra ,

Ne parva Tyrrhenum per aequor

Vela darem. Tua, Caesar, aetas

Fruges et agris rettulit uberes

,

Et signa nostro restituit Jovi

Direpta Parthorum superbis

Postibus , et vacnnm duellis

Janum Quirini clausit, et ordinem

Rectum et vaganti fraena licenti»

Injecit , amovitque culpas ,

Et veteres revocavit artes.

Per quas Latinnm nomen et Italx

Crevere vires, famaque et imperi

Porrecta majestas ad ortnm

Solis ab Hesperio cubili.

CARMINUM LIB. IV.

Coatode reram Caesare, non furor

Civilis, ant vis ex^et otium;

Non ira, quae procudit enses.

Et miseras inimicat urbes.

Non qui profundum Danubium bibunt

Edicta rumpent Julia , non Getae,

Non Seres, infidive Persae

,

Non Tanaim prope flumen orti.

Nosqne et profestis lucibus et sacris.

Inter jocosi munera Liberi,

Cum prole matronisque nostris.

Rite deos prius apprecati

,

Virtute functos, more patrum, dnces^

Lydis remixto carmine tibiis,

Trojamque et Anchisen, et almae

Progeniem Veneris canamus.

QUINTI

HORATII FLACCIEPODON LIBER.

ODE I.

AD M AE C E N A T E M.

Ibis Liburnis inter alta naviam

,

Amice, propugnacula,

Paratas omne Caesaris periculam

Subire, Maecenas , tuo.

Quid nos, quibus te vita si superstitc

Jucunda; si contr^,gravis

?

Utrumne jussi persequemur otium.

Non dulce, ni tecum simul?

An hunc laborem mente laturi, decet

Qua ferre non molles viros

Fereraos ; et te vel per Alpium juga.

Inhospitalem et Caucasum,Vel occidentis usque ad ultimum sinum,

Forti sequemur pectore.

s

Q. HORATII FLACCI, ctc. ia5

Roges tuam labore quid juvem meoImbellis, ac firmus parum ?

Comes minore sum futurus in metu,Qui major absentes habet

:

Ut assidens implumibus pullis avis

Serpentium allapsas timet,

Magis relictis; non, ut adsit , auxili

Latura plus praesentibus.

Libenter hoc et omne militabitur

Bellum in tuae spem gratiae ;

Non ut juvencis illigata pluribus

.Aratra nitantur meis

;

Pecusve Calabris ante sidus fervidam

Lucana mutet pascua

;

Nec ut superni villa candens Tusculi

Circaea tangat moenia.

Satis snperque me benignitas tua

Ditavit: haud paravero

Quod aut avarus, ut Chremes, terra premam,Discinctas aut perdam ut nepos.

ODE II.

B E i. T c s iUe qui procul negotiis

,

Ut prisca gens mortalium.

Paterna rura hobus exercet suis ,

Solutus omni foenore.

Neque excitatur classico miles truci,

Neqae horret iratam mare

;

Fommque vitat, et superba civium

Potentiomm limina.

Ergo aut adulta vitium propagine

Altas mefritat populos

;

Inntilesque falce ramos amputans,I T .

Digitized by Googie

a6 Q. HORATII FLACCIFeliciores inserit;

Aut in reducta valle mugientiumProspectat errantes greges

;

Aut pressa puris mella condit amphoris

;

Aut tondet infirmas oves:

Yel)quum decorum mitibus pomis caput

Autumnus arvis extulit,

111gaudet insitiva decerpens pyra,

Certantem et uvam purpurae.

Qua muneretur te, Priape, et te, pater

Silvane, tutor finium

!

Ivibet jacere modo sub antiqua ilice.

Modo in tenaci gramine.

Labuntur altis interim ripis aquae ;

Queruntur in silvis aves ;

Fontesque lymphis obstrepunt manantibus.

Somnos quod invitet leves.

At, quum tonantis annus hibernus Jovis

Imbres nivesqne comparat

,

Aut trudit acres hinc et hinc multa cane

Apros in obstantes plagas

;

Aut amite levi rara tendit retia.

Turdis edacibus dolos;

Pavidumque leporem, et advenam laqueo gruemJucunda captat praemia.

Quis non malarum, quas amor curas habet.

Haec inter obbviscitnr ?

Quod si pudica mulier in partem jnvans

Domum atque dulces liberos ,

Sabina qualis, aut perusta solibus

Pernicis uxor Appuli,

Sacrum vetustis extruat lignis focum

Lassi sub adventum viri

,

Claudensque textis cratibus laetum pecus

Distenta siccet ubera ^

Et horna dulci vina promens dobo

EPODON LIBER.Dapes inemptas apparet

:

Non me Lucrina juverint conchylia,

Magisve rhombus, aut scari.

Si qnos Eois intonata flnctihns

Hiems ad hoc vertat mare

;

Non Afra avis descendat in ventrem menmNon attagen Ionicus

Jucundior, quiim lecta de pinguissimis

Oliva ramis arborum

,

Aut herba lapathi prata amantis , et gravi

Malvse salubres corpori

,

Vel agna festis coesa Terminalibus,

Vel hcedus ereptus lupo.

Has inter epulas, ut juvat pastas oves

Videre properantes domum ;

Videre fessos vomerem inversum boves

Collo trahentes languido

;

Positosque vernas,ditis examen domus

,

Circum renidentes Lares

!

Haec ubi locutus foenerator Aliius,

.Tam jam futnrns rusticus.

Omnem redegit Idibus pecuniam

;

Quaerit Kalendis ponere.

•

ODE III.

AD MAECENATEM.

Pa R E It T I s olim si quis impia manuSenile guttur fregerit.

Edat cicutis allium nocentius.

O dura messorum ilia

!

Quid hoc veneni saevit in praecordiis

!

Num viperinus his eruor

ia8 Q. HORATII FLACCIIncoctus herbis me fefellit? an malas

Canidia tractavit dapes?

Ut Argonautas praeter omnes candidnm

Medea mirata est dncem,Ignota tauris illigatnrnm juga,

Perunxit hoc .Iasonem

:

Hoc delibutis ulta donis pellicem,

Serpente fugit alite.

Nec tantus umquam siderum insedit vapor

Siticulosae Apuliae;

Nec munus humeris efficacis Herculis

Inarsit aestuosius.

At, si quid umquam tale concupiveris,

Jocose Maecenas, precor

Manum puella suavio opponat tuo.

Extrema et in sponda cubet.

ODE IV.

IN MENAM.

Luris et agnis quanta sortito obtigit

Tecnm mihi discordia est,

Ibericis pernste funibus latus.

Et crura dura compede.

Licet superbus ambules pecunia

,

Fortuna non mutat genus.

“Videsne, sacram metiente te viam

Cum bis ter ulnarum toga.

Ut ora vertat huc et huc euntium

Liberrima indignatio?

Sectus flagellis hic Triumviralibus,

Praeconis ad fastidium

,

Arat Falerni mdle fundi jugera.

IEPODON LIBER.Et Appiam mannis terit

:

Sedilibusque magnus in primis eques,

Othone contempto , sedet.

Quid adtinet tot ora navium gravi

‘ Rostrata duci pondere

Contra latrones atqne servilem manum,Hoc

, hoc tribuno militum ?

ODE V.

IN CANIDIAM VENEFICAM.

.A.T, o Deorum quidquid in coelo regit

Terras et humanum genus!

Quid iste fert tumnltns? et quid omniumVultus in nnnm me truces?

Per liberos te, si vocata partubus

Lucina veris adfuit.

Per hoc inane purpurae decus, precor.

Per improbaturum haec Jovem

,

Quid nt noverca me intneris, ant ndPetita ferro helluap

Ut haec trementi qnestns ore, consddtInsignibus rapds puer.

Impube corpus,quale posset impia

Mollire Thracum pectora

;

Canidia ,brevibus implicata viperis

Crines et incomptum caput.

Jubet sepnlcris caprificos erutas.

Jubet cnpressos funebres.

Et uncta turpis ova ranae sangnine,‘

Plumamqne nocturnae strigis,

Herbasque quas lolcos atque Iberia

Mittit venenorum ferax.

i3o Q. HORATII FLACCIEt ossa ab ore rapta jejunae canis,

Flammis aduri Colchicis.

At expedita Sagana, per totam domumSpargens avernales aquas.

Horret capillis ut marinus asperis

Echinus, aut currens aper.

Abacta nulla Veia conscientia

Ligonibus duris humumExhauriebat, ingemens laboribus;

Quo posset infossos puer

Longo die bis terqne mutaUe dapis

Inemori spectaculo

;

Quum promineret ore, qnantiim exstant aqna

Snspensa mento corpora:

Exusta uti medulla et aridum jecur

Amoris esset poculum.Interminato qnum semel iixae cibo

Intabuissent pupulae.

Non defuisse masculae libidinis

Ariminensem Foliam,

Et otiosa credidit Neapolis,

Et omne vicinum oppidum.Quae sidera

, excantata voce Thessala

,

Lunamqne coelo deripit.

Hic irresectum saeva dente livido

Canidia rodens poUicera

,

Quid dixit? aut quid tacuit? O rebus meis

Non infideles arbitrae.

Nox et Diana quae silentium regis.

Arcana quum fiunt sacra

;

Nunc, nunc adeste; nunc in hostiles domosIram atque numen vertite.

Formidolosae dum latent silvis ferae.

Dulci sopore languidae.

Senem, quod omnes rideant, adulterum

Latrent Suburanae canes

,

i3iEPODON LIBER.Nardo perunctam

,quale non perfectiua

Meae laboraiint manus.

Quid accidit? cur dira barbarae minusVenena Medeae valent,

Quibus superbam fugit nlta pellicem,

Magni Creontis Bliam,

Quum palla, tabo munus imbutum, novamIncendio nuptam abstulit ?

Atqui nec herba nec latens in asperis

Radix fefellit me locis.

Indormit anctis omnium cubilibus

Oblivione pellicam.

Ah ! ah ! solutus ambulat veneficae

Scientioris carmine.

Non usitatis, Vare, potionibus,

O multa fleturum caput!

Ad me recurres ;nec vocata mens tna

Marsis redibit vocibus.

Majus parabo, majus infundam tibi

Fastidienti poculum.

Priiisque coelum sidet inferias mari,

Tellure porrecta super,

Quirn non amore sic meo flagres, uti

Bitumen atris ignibns.

Sub haec puer jam non, nt ante, mollibus

Lenire verbis impias

;

Sed, dubius nnde rumperet silendum.

Misit Thyesteas preces.

Venena, magnum fas nefasque, non valent

Convertere humanam vicem.

Diris agam vos : dira detestado

Nulla expiatur victima.

Quin, ubi perire jussus exspiravero,

Nocturnus occurram Furor,

Petamque vultus umbra curvis unguibus,

Quae vis Deorum est Manium

;

Digitized by Google

i3a Q. HORATII FLACCIEt inquietis adsidens praecordiis.

Pavore somnos auferam.

Yos turba vicatim hinc et hinc saxis petens

Contundet obscenas anus.

Post insepulta membra different lupi

Et Esquilinae alites

:

Neque hoc parentes, heu ! mihi superstites

!

Effugerit spectaculum.

ODE VI.

IN CASSIUM SEVERUM,POETAM MALEDICUM.

oiD immerentes hospites vexas, canis,

Ignavus adversum lupos?

Quin huc inanes, si potes, vertis minas.

Et me remorsurum petis?

Nam, qualis aut Molossus aut fulvus Lacon,' Amica vis pastoribus ,

Agam per altas aure sublata nives,

Qnaecumque praecedet fera.

Tu,quum timenda voce complesti nemus

,

Projectum odoraris cibum.

Cave, cave, namque in malos asperrimus

Parata tollo cornua

:

Qualis Lycambae spretus inlido gener.

Aut acer hostis Bupalo.

An,si quis atro dente me petiverit

,

Inultus ut fleho puer?

EPODON LIBER. i33

ODE VII.

AD POPULUM ROMANUM.

u6, quo scelesti ruitis.* aut cur dexteris

Aptantur enses conditi?

Parnmne campis atque Neptuno super

Fusum est Latini sanguinis?

Non ut superbas invidae Carthaginis

Romanus arces ureret,

Intactus aut Britannus ut descenderet

Sacra catenatus via

;

Sed ut, secundum vota Parthorum, sua

Urbs haec periret dextera.

Neque hic lupis mos, nec fuit leonibus,

Numquam nisi in dispar feris.

Furome caecas, an rapit vis acrior? /

An culpa? responsum date.

Tacent; et ora pallor albus inficit,

Mentesqne perculsae stupent.

Sic est : acerba fata Romanos agunt,

Scelusque fraternae necis.

Ut immerentis fluxit in terram RemiSacer nepotibus crnor.

ODE VIII.

IN ANUM LIBIDINOSAiM.

IV o G A. R E longo putidam te saeculo

Vires quid «nervet meas?

13

Digilized by Googie

,34 Q. HORATII FLACCIQanm sit tibi dens ater, et rngis vetus

Frontem senectus exaret

;

Hietqne turpis inter aridas nates

Podex, velut crudae bovis.

Sed incitat me pectus et mammae putres.

Equina quales ubera

;

Venterque mollis, et femur tumentibus

Exile suris additum.

Esto beata; funns atque imagines

Ducant triumphales tuum

;

Nec sit marita quae rotundioribus

Onusta baccis ambulet.

Quid, quod libelli Stoici inter sericos

Jacere pulvillos amant?

lUiterali num minus nervi rigent?

Minhsve languet fascinum?

Quod ut superbo provoces ab inguine,

Ore adlaborandnm est tibi.

ODE IX.

AD MAECENATEM.

(Quando repostum Caecubum ad festas dapes,

Victore laetus Caesare,

Tecum sub alta, sic Jovi gratum, domo,I Beate Maecenas, bibam,’

Sonante mixtum tibiis carmen lyra ,

Hac Dorium, illis Barbarum;

'

Ut nuper, actus quum freto Neptunius

Dux fugit, ustis navibus.

Minatus urbi vincla, quae detraxerat

’ Servis amicus perfidis?

Romanus, eheu! posteri negabitis!

Digitized by Coo^!^

EPODON LIBER. i35

Emancipatas feminae,

Fert yallnm et arma miles, et spadonibus

Servire rugosis potest;

Interque signa turpe militaria

Sol adspicit conopeum.Ad hoc frementes verterant bis mOle equos

Galli canentes Caesarem

;

Hostiliumqne naviam portu latent

Pappes sinistrorsum citae,

lo triumphe ! tu moraris aureos

Currus , et intactas boves

:

Io triumphe! nec Jugurthino paremBello reportasti ducem;

Neque Africano, cui super Carthaginem

Virtus sepulcrum condidit.

Terra marique victas hostis punico

Lnguhre mutavit sagum

;

Aut die centum nohilem Cretam urbibus

,

Ventis ituras non suis.

Exercitatas aut petit Syrtes Noto;Aut fertur incerto mari.

Capaciores affer huc, puer, scyphos,

Et Chia vina, aut Lesbia,

Vel, quod fluentem nauseam coerceat,

Metire nobis Capcubum.

Cnram metnmque Caesaris rerum juvat

Dulci Lyaeo solvere.

ODE X.

IN MAEVIUM POETAM.

A. soluta navis exit alite.

Ferens olentem Maevinsi.

Digitized by Googie

i3fl Q. HORATII FLACCIUt horridis utrumqne verberes latns,

Anster, memento flnctibns.

Niger rudentes Eurus, inverso mari,

Fractosque remos differat.

Insurgat Aquilo, quantas altis montibusFrangit trementes ilices:

Nec sidus atra nocte amicam appareat.

Qua tristis Orion cadit

:

Quietiore nec feratur aequore.

Quam Graia victorum manus.Quum Pallas usto vertit iram ab Hio

In impiam Ajacis ratem.

O quantus instat navitis sndor tuis,

Tibiquc pallor luteas.

Et illa non viribs ejulatio.

Preces et aversum ad Jovem,Ionius udo quum remugiens sinus

Noto carinam ruperit!

Opima quod si praeda curvo littorc

Porrecta mergos juveris.

Libidinosus immolabitur caper.

Et agna tempestatibus.

ODE XI.

AD PECTIUM.

Pecti, nihil me, sicut antea, juvat

Scribere versiculos amore perculsum gravi;

Amore, qui me praeter omnes expetit

Mollibus in pueris aut in puelUs urere.

Hic tertius December, ex quo destiti

inaebia furere, silvis honorem decutit.

Heu me!per urbem

,nam pudet tanti mab

,

EPODON LIBER. 1.I7

Fabula quaata fui! conviviorum et poenitet.

In queis amantem et languor et silentium

Arguit, et latere petitus imo spiritus.

G>ntrane lucrum nil valere candidumPauperis ingenium

!querebar applorans tibi,

Simul calentis inverecundus DeusFervidiora mero arcana promorat loco.

Quod si meis inaestuat praecordiis

Libera biUs, ut haec ingrata ventis dividat

Fomenta, vulnus nil malum levantia;

Desinet iuparibus certare submotus pudor.

Ubi haec severus te palam laudaveram

,

Jussus abire domum, ferebar incerto pedeAd non amicos, heu! mihi postes, et, heu !

Limina dura, quihns Inmhos et infregi latus.

Nunc, gloriantis quamlibet mulierculam

Vincere mollitia, amor Lycisci me tenet;

Unde expedire non amicorum queant

Libera consilia, nec contumehae graves;

Sed alius ardor aut puellae candidae.

Aut teretis pueri longam renodantis comam.

ODE XII.

IN ANUM LIBIDINOSAM.

C^uiD tibi vis, mulier nigris dignis.siina barris?

Munera cur mihi, quidve tabellas

Mittis, nec lirmo juveni, neque naris obes;e?

Namque sagacius unus odoror

Polypus an gravis hirsutis cubet hircus in alis.

Quam canis acer ubi lateat sus.

Qui sudor vietis et quam malus undique membrisCrescit odor, quum pene soluto

19 .

Digitized by Google

i38 Q. HORATII FLACCIIndomitam properat rabiem sedare, nec illi

Jam manat humida creta colorque

Stercore fucatus crocodili, jamque subando

Tenta cubilia tectaque rumpit.

Vel mea quum saevis agitat fastidia verbis!

Inachia langues minds ac me

:

Inachiam ter nocte potes; mihi semper ad unumMollis opus. Pereat male, quae te,

Lesbia, quaerenti taurum, monstravit inertem;

Quum mihi Cous adesset Amyntas,

Cujus in indomito constantior inguine nervus,

Quam nova collibus arbor, inhaeret.

Muricibus Tyriis iteratae vellera lanae

Cui properabantur.^ Tibi nempe,

Ne foret aequales inter conviva magis quemDiligeret mulier sua quam te.

O ego infeUx, quam tu fugis, ut pavet acres

Agna lupos, capreaeque leones

!

ODE XIII.

AD AMICOS.

Hokk IDA tempestas coelum contraxit, et imbres

Nivesque deducunt Jovem: nunc mare, nunc siluae,

Threicio Aquilone sonant. Rapiamus, amici.

Occasionem de die : dnmque virent genua

,

Et decet, obducta solvatur fronte senectus.

Tu vina Torquato move consule pressa meo.

Cetera mitte loqui: Dens haec fortasse benigna

Reducet in sedem vice. Nunc et Achaemenio

Perfundi nardo juvat, et fide CylleneS

Levare diris pectora sollicitudinibus

:

Digitized by Google

EPODON LIBER.Nobilis at grandi cecinit Centanras alnmno

:

Invicte mortalis, Dea nate puer Thetide,

Te manet Assaraci tellns, quam frigida parvi

Findunt Scamandri flumina, lubricus et Simois

Unde tibi reditum certo subtemine Parcae

Rupere; nec mater domum coerula te revehet.

Illic omne malum vino cantaque levato,

Deformis aegrimoniae dulcibus alloquiis.

ODE XIV.

AD MAECENATEM.

M OLLIS inertia cur tantam diffuderit imis

Oblivionem sensibus.

Pocula Letheos ut si ducentia somnosArente fauce traxerim

,

Candide Maecenas , occidis saepe rogando

:

Deus, Deus nam me vetat

Inceptos, oUm promissum carmen. IambosAd umbilicum adducere.

Non aliter Samio dicunt arsisse Bathillo

Anacreonta Teium

,

Qui persaepe cava testudine flevit amoremNon elaboratam ad pedem.

Ureris ipse miser: quod si non pulchrior ignis

Accendit obsessam Ilion,

Gaude sorte tua; me libertina, neque unoContenta, Phryne, macerat.

Q. HORATII FLACCI1 4<*

ODE XV.

AD NEAERAM AMICAM.

IN^ox erat, et coelo falgebat Luna sereno

Inter minora sidera

,

Qunm tu, magnorum numen laesura Deorum,In verba jurabas mea.

Arctius atque hedera procera adstringitnr ilex

Lentis adhaerens brachiis

:

Dum pecori lupus, et nantis infestus OrionTurbaret hibernum mare,

Intonsosqne agitaret Apollinis aura capillos ,

Fore hunc amorem mutuum.O dolitnra mea multum virtute Neaera:

Nam, si quid in Flacco viri est.

Non feret assiduas potiori te dare noctes.

Et quaeret iratus parem

;

Nec semel offensae sedet constantia formae.

Si certus intrarit dolor.

At tu, quicumque es felicior, atque meo nuncSuperbus incedis malo ,

Sis pecore et multa dives tellure licebit,

Tibiqne Pactolus fluat.

Nec te P3'thagorae fallant arcana renati,

Formaque vincas Nirea

;

Eheu ! translatos alio moerebis amores

:

Ast ego vicissim risero.

Digilized by Cobgie

EPODON LIBER. 141

ODE XVI.

AD POPULUM ROMANUM.

.A.LTEHA jam teritnr bellis civiUbns aetas,

Sais et ipsa Roma yiribns rnit

:

Qaara neque finitimi valuerant perdere Marsi,

Minacis ant Etrnsca Porsenae manus,.Vernula nec virtus Capuae, nec Spartacus acer,

Novisqne rebus infidelis Allobrox,

Nec fera cceralea domuit Germania pube,Parentibnsqne abominatus Hannibal,

Impia perdemus devoti sangninis aetas,

Ferisqne rarsns occnpabitnr solum.

Barbaras, hen! cineres insistet victor, et nrbemEqnes sonante verberabit nngnla

:

Quaeque carent ventis et solibus, ossa Qnirini,

Nefas videre ! dissipabit insolens.

Forte, quid expediat, commnniter, ant melior pars,

Malis carere qnaeritis laboribus.

Nulla sit bac potior sententia : PhocaeorumVclnt profugit exsecrata civitas.

Agros atque Lares proprios, habitandaqne fana

Apris reliquit et rapacibus Inpis

;

Ire pedes qnocuuiqne ferent, qnocnmque per undas

Notus vocabit ant protervus Africns.

Sic placet? an melius quis habet suadere? secnnda

Ratem occupare quid moramur alite?

Sed juremus in haec, simul imis saxa renarint

Vadis levata, ne redire sit nefas:

Neu conversa domnm pigeat dare lintea, qnanda

Digitized by Google

i4a- Q. HORATII FLACCIPadus Matina laverit cacumina

;

In mare seu celsus procurrerit Apenninus;

Novaque monstra junxerit libidine

Mirus amor, juvet ut tigres subsidere cervis,

Adulteretur et columba miluo.

Credula nec ravos timeant armenta leones,

Ametque salsa levis hircus aequora.

Haec, et quae poterunt reditus abscindere dnlces,

Eamus omnis exsecrata civitas,

Aut pars indocili melior grege: mollis et exspes

Inominata perprimat cubilia.

Yos, quibus est virtus, muliebrem tollite luctum,

Etrusca praeter et volate littora.

Nos manet Oceanus circum vagus arva: beata

Petamus arva, divites et insulas.

Reddit ubi Cererem tellus inarata quotannis

,

Et imputata floret nsque vinea,

Germinat et nnmquam fallentis termes olivae,

Snamqne pulla ficus ornat arborem,

Mella cava manant ex ilice,montibns altis

Levis crepante lympha desilit pede.

Illic injussae veniunt ad mnlctra capellae,

Refertque tenta grex amicus ubera

;

Nec vespertinus circumgemit ursus ovile.

Nec intumescit alta viperis bumus:Nulla nocent pecori contagia, nnllius astri

Gregem aestuosa torret impotentia.

Pluraqne felices mirabimur; ut neque largis

Aquosus Eurus arva radat imbribus.

Pinguia nec siccis urantur semina glebis,

Utrumqne rege temperante coelitum.

Non huc Argoo contendit remige pinus.

Neque impudica Colchis intulit pedem;Non huc Sidonii torserunt cornua nautae.

Laboriosa nec cohors Ulixei

:

Dki • d by Gobgle

• EPODON LIBER.Juppiter illa piae secrevit Uttora genti,

Ut inquinavit aere tempus aureum;

Aere, dehinc ferro duravit saecula, quorumPii^ecnnda vate me datur fuga.

ODE XVII.

AD CANIDIAM.

y RORATXirs.J itM jam efflcaci do manos scientiae

;

Supplex et oro regna per Proserpinae,

Per et Dianae non movenda numina.Per atqne libros carminum valentium

Refixa coelo devocare sidera,

Canidia, parce vocibus tandem sacris,

Citnmque retro solve, solve, turbinem.

Movit nepotem Telephus Nereium,

In quem superbus ordinarat agmina

Mysorum, et in quem tela acuta torserat.

Unxere matres lUae addictum feris

Alitibus atqne canibus homicidam Hectorem

,

Postquam relictis moenibus rex procidit.

Heu!pervicacis ad pedes Achillei.

Setosa duris exuere pellibus

Laboriosi remiges Ulixei,

Volente Circe, membra; tunc mens, et sonus

Relabsns, atque notus in vultus bonor.

Dedi satis superque poenarum tibi,

Amata nautis multum et institoribus.

Fugit juventas, et verecundus color

Reliquit ossa pelle amicta lurida

;

Tuis capillus albus est odoribus.

i44 Q- HORATII FLACCrISullam a labore me reclinat otium:Urget diem nox, et dies noctem; neque est

Levare tenta spiritu praecordia.

Ergo negatum vincor ut credam miser,

^

Sabella pectus increpare carmina, ^Capntque Marsi dissilire naenia.

Qnid amplius vis? O mare et terra! ardeo.

Quantum neque atro delibutus Hercules

Ne.ssi cruore, nec Sicana fervida

Urens in AetnA flamma. Tu, donec cinis

Injuriosis aridus ventis ferar,

Cales venenis officina Colchicis.

Quae finis? aut qnod me manet stipendium?

Effare: jussas cum fide poenas luam.

Paratus expiare , seu poposceris

,

Centum juvencos, sive mendaci lyra

Voles sonari; tu pudica, tu proba.

Perambulabis astra sidus aureum.

Infamis Helenae Castor offensus vice.

Fraterque magni Castoris, victi prece.

Adempta vati reddidere lumina.

Et tu, potes nam, solve me dementia,

O nec paternis obsoleta sordibus

,

Nec in sepulcris pauperum prudens anus

Novemdiales dissipare pulveres.

Tibi hospitale pectus et purae manus;Tnusque venter Pactumeius

;et tuo

Cruore rubros obstetrix pannos lavit

,

Utcumque fortis exsilis puerpera.

c A. H I D I A.

Quid obseratis auribus fundis preces?

Non saxa nndis surdiora navitis

Neptnnns alto tundit bibemus salo.

Inultus ut tu riseris Cotyttia

Vulgata, sacrum liberi Cupidinis?

Et Esquilini Pontifex venefici

Digitized by Goojjle

EPODON LIBER.Impune ut urbem nomine impleris meo ?

Quid proderat ditasse Pelignas anus,

Yelociusve miscuisse toxicum.^

Sed tardiora fata te Totb manent.

Ingrata misero vita ducenda est, in hoc.

Novis ut usqne suppetas doloribus.

Optat quietem Pelopis infidus pater.

Egens benignae Tantalus semper dapis

;

Optat Prometheus obligatus aliti

;

Optat supremo collocare Sisyphus

In monte saxum : sed vetant leges Jovis.

Voles modo altis desilire turribus.

Modo ense pectus Norico recludere

;

Frustriiqne vincla gutturi nectes tuo.

Fastidiosa tristis aegrimonia."

Vectabor humeris tunc ego inimicis eques,

Meaeque terra cedet insolentiae.

An, quae movere cereas imagines.

Ut ipse ndsti curiosus, et polo

Deripere Lunam vocibus possim meis.

Possim crematos excitare mortuos,Desideriqne temperare pocnlum ,

Plorem artis in te nil habentis exitum?

QUINTI

HORATII FLACCICARMEN

SAECULARE.

AD APOLLINEM ET DIANAM.

Phoebe, silyanunqne potens Diana,

Lucidam coeli decus, o colendi

Semper et culti, date quae precamur

Tempore prisco

;

Quo Sibyllini monuere versus

Virgines lectas pnerosque castos

Dis quibus septem placuere colles

Dicere carmen.

Alme Sol, curru nitido diem qui

Promis et celas, abusque et idemNasceris

,possis nihil urbe Roma

Visere majus!

D -

Q. HORATII FLACCI, etc.

Rite mataros aperire partas

Lenis Ilithoia, tnere matres;

Sive tu Lacina probas vocari,

Sea Genitalis.

Diva, producas sobolem, patmmqneProsperes decreta super jugandis

Feminis, prolisque novae feraci

Lege marita.

Certns undenos decies per annos

Orbis ut cantas referatque ludos,

l'er die claro ,totiesque gratA

Nocte frequentes.

Vosqne veraces cecinisse, Parcae,

Quod semel dictum est, stabilisqne rerum

Terminas servet, bona jam peractis

Jangite fata.

Fertilis frugum pecotisqne Tellus

Spicea donet Cererem corona

:

Nutriant fetus et aquae salubres

Et Jovis aurae.

Condito mitis placidnsque telo

Supplices audi pueros, Apollo.

Sideram regina bicomis, audi.

Luna,puellas.

Pioma si vestram est opus, Iliaeque

Littas Etruscum tenuere turmae.

Jussa pars matare Lares et urbemSospite cursu

,

Q. HORATII FLACCICui per ardentem sine fraude TrojamCastus Aeneas, patriae superstes,

Liberum munivit iter, daturus

Plora relictis

:

Di, probos mores dociU juventae.

Di, senectuti placidae quietem,

Romnlae genti date remque prolemqoeEt decus omne.

Quaeque vos bobus venerator albis

Qarus Ancbisx 'Venerisqne sanguis.

Impetret, bellante prior, jacentem

Lenis in hostem.

Jam mari terraqne manus potentes

Medus Albanasqne timet secures

:

Jam Scythae responsa petunt, superbi

Nuper, et Indi.

Jam Fides, et Pax, et Honor, PndorquePriscus, et neglecta redire Virtus

Audet;apparetque beata pleno

Copia cornu.

Augur et fulgente decorus arcu

Phoebus, acceptnsque novem Camocuis,

Qui salutari levat arte fessos

Corporis artus,

Si Palatinas videt aequus aras;

Remque Romanam Latiumque felix

Alterum in lustrum meliusque semperProroget aevum.

CARMEN SAECULARE. 14«)

Qiueqae Aventimun tenet Algidnmqne,Quindecim Diana preces virorum

Cnret , et votis pnerornm amicas

Applicet aures.

Haec Jovem sentire Deosqne cunctos

Spem bonam certamque domnm reporto,

Doctus et Phoebi chorus et Dianae

Dicere laudes.

Digitized by Google

QUINTI

HORATII FLACCISATIRARUM

LIBER PRIMUS.

SATIRA I.

AD MAECENATEM.

o i fit, Msecenas, nt nemo quam sibi sortem

Seu ratio dederit, seu fors objecerit, illa

Contentus -vivat, laudet diversa sequentes?

O fortunati mercatores!gravis annis

Miles ait, multo jam fractus membra labore.

Contra mercator, navim jactantibus Austris,

Militia est potior: quid enim ? concurritur ; horae

Momento cita mors venit, aut victoria laeta.

Agricolam laudat juris legumque peritus.

Sub galli cantum consultor ubi ostia pulsat.

Ule datis vadibus qui rare extractus in urbem est

Solos felices viventes clamat in urbe.

Q. HORATII FLACCI, etc. i5i

Cetera de genere hoc, adeo snnt multa, loquacem

Delassare valent Fabium. Ne te morer, audi

Quo rem deducam. Si quis Deus, £n ego, dicat.

Jam faciam quod vultis: erb tu, qui modo miles.

Mercator: tu, consultus modo, rusticus: hinc vos,

Yos bluc, mutatis discedite partibus. Eia!

Quid statis? Nolint. Atqui Ucet esse beatis.

Quid causae est merito quin illis Juppiter ambasIratus buccas inflet, neque se fore posthac

Tam facilem dicat votis ut praebeat aurem?Praeterea, ne sic, ut qui jocularia, ridens

Percurram :quamquam ridentem dicere verum

Quid vetat? ut pueris olim dant crustula blandi

Doctores, elementa veUnt ut discere prima

:

Sed tamen amoto quaeramus seria ludo.

Ille gravem duro terram qui vertit aratro.

Perfidus hic caupo ,miles

,nautaeque per omne

Audaces mare qui currunt, hac mente laborem

Sese ferre, senes ut in otia tuta recedant.

Aiunt, quum sibi sint congesta cibaria : sicut

Parvula, nam exemplo est, magni formica laboris

Ore trahit quodcumque potest, atque addit acervo

Quem struit, haud ignara ac non incauta futuri.

Quae, simul inversum contristat Aquarius annum.Non usquam prorepit, et iUis ntitnr ante '

Quaesitis sapiens:quum te neqne fervidus aestus

Dimoveat lucro, neque hiems, ignis, mare, ferrum;

Nil obstet tibi, dum ne sit te ditior alter.

Qnid juvat immensum te argenti pondus et auri

Furtim defossa timidum deponere terra?—Quod, si comminuas, vilem redigatur ad assem.—At

,ni id fit

,quid habet pulchri constructus acervus ?

Millia frumenti tua triverit area centum

;

Non tuus hoc capiet venter plus quam meus : ut , si

Reticulum panis venales inter onusto

Forte vehas humero, nihilo plus accipias quam

i5a Q. HORATII FLACCIQui nil portiirit. Vel dic, quid referat intra

Naturae Unes viventi, jugera centnm, anMille aret?—At suave est ex magno tollere acervo.

—

Dum ex parvo nobis tantpmdem haurire relinquas,

Cnr tua plus laudes cumeris granaria nostris ?

Ut, tibi si sit opus liquidi non ampbus nma.Vel cyatho, et dicas: Magno de flumine mallem,

Qnam ex hoc fonticulo tantumdem sumere. Eo fit

Plenior ut si quos delectet copia justo,

Cnm ripa simul avulsos ferat Aufidus acer.

At qui tantulo eget quanto est opus, is neque limo

Turbatam hauritaquam ,neque vitam amittit in undis.

At bona pars hominum decepta cupidine falso,

Nil satis est, inquit;quia tanti, quantum habeas, sis.

Quid facias illi? jubeas miserum esse, libenter

Quatenus id facit: ut quidam memoratur Athenis,

Sordidus ac dives, populi contemnere voces

Sic solitus: Populus me sibilat; at mihi plaudo

Ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca.

Tantalus a labris sitiens fugientia captat

Flnmina. Quid rides? mutato nomine de te

Fabula narratur : congestis undique saccis

Indormis inhians, et tamquam parcere sacris

Cogeris, aut pictis tamquam gaudere tabellis.

Nescis quo valeat nummus, quem praebeat usum?-Panis ematur, olus, vini sextarius: adde,

Queis humana sibi doleat natura negatis.

An vigilare metu exanimem, noctesque diesqne

Formidare malos fures, incendia, servos.

Ne te compilent fngientes, hoc juvat? horumSemper ego optarim pauperrimus esse bonorum.—At, si condoluit tentatum frigore corpus.

Aut alius casus lecto te affixit, habes qui

Assideat, fomenta paret, medicum roget, nt te

Suscitet, ac reddat natis carisqne propinquis?—t

Digitized by Google

i53SATIRARUM LIB. I.

Non uxor salvum te vult^ non filius: omnesVicini oderunt, noti, pueri atque puellae.

Miraris, quum tu argento post omnia ponas,

Si nemo praestet, quem non merearis, amorem?An, si cognatos, nullo natura labore

Quos tibi dat, retinere velis, servareque amicos,

Infelix operam perdas, ut si quis asellum

In campo doceat parentem currere fracnis.^

Denique sit finis quaerendi; quoque habeas plus.

Pauperiem metuas minus, et finire laborem

Incipias, parto quod avebas; ne facias quodUmmidius quidam, non longa est fabula, dives

Ut metiretur nummos; ita sordidus, ut se

Non umqnam servo melius vestiret; ad usque

Supremum tempus, ne se penuria victus

Opprimeret, metuebat. At hunc Uberta securi

Divisit medium, fortissima Tyndaridarum.

—

Quid mi igitur suades? ut vivam Naevius? aut sic

Ut Nomentanus?— Pergis pugnantia secumFrontibus adversis componere? Non ego, avarumQuum veto te fleri, vappam jubeo ac nebulonem.

Est inter Tanaim quiddam socerumqne Viselli.

Est modus in rebus, sunt cerd denique Unes,

Quos ultra citraqne nequit consistere rectum.

Illuc, unde abii, redeo. Nemou’ ut avarus

Se probet, at potius laudet diversa sequentes?

Quodque aliena capella gerat distentius uber,

l'abescat? neque se majori pauperiorumTurbae comparet? hunc atque hunc superare laboret?

Sic festinanti semper locupletior obstat:

Ut, quum carceribus missos rapit ungula currus,

Instat equis auriga suos vincentibus, illum

Pra;terituin temnens extremos inter euntem.

Inde fit ut raro, qui se vixisse beatumDicat, et exacto contentus tempore vitae

i54 Q. HORATII FLACCICedat nti conviva satnr, reperire qneamm.Jam satis est: ne me Crispini scrinia lippi

Compilasse pates, verbum non amplias addam.

SATIRA II.

IN MOECHOS.

A. collegia

,

pharmacopolae

,

Mendici, mimae, balatrones, hoc genas omneMoestam ac sollicitam est cantoris morte Tigelli;

Quippe benignas erat: contra hic, ne prodigus esse

Dicatur metuens, inopi dare nolit amicoFrigas quo duramque famem depellere possit.

Hunc si perconteris, avi cur atque parentis

Praeclaram ingrata stringat malus ingluvie rem

,

Omnia conductis coemens obsonia nummis;Sordidas atque animi quod parvi nolit haberi.

Respondet : laudatur ab his, culpatur ab illis.

Fufidias vappae famam timet ac nebulonis,

Dives agris, dives positis in foenore nummis.Quinas hic capiti mercedes exsecat; atque

Quantd perditior quisque est, tanto acrius urget;

Nomina sectatur, mod6 sumpta veste virili

Sub patribus duris, tironum. Maxime, quis non,Juppiter, exclamet, simul atque audivit.>*— At in se

Pro quaestu sumptum facit.— Hic vix credere possis

Quam sibi non sit amicas : ita ut pater ille, Terenti

Fabula quem miseram nato vixisse fugato

Inducit, non se pejus cruciaverit atque hic.

Si quis nunc quaerat, Qud res haec pertinet? Illuc

:

Dum vitant stulti vitia, in contraria currant.

Malthinus tunicis demissis ambulat;est qui

Digitized by Googli

i55SATIRARUM LIB. I.

Ingaen ad obscenam sabducda ntqne facetus*

PastiUos Rutilius olet, Corgonius hircum

:

rfil medium est. Suut qui nolint tetigisse, nisi illas

Quarum subsuta talos tegat instita veste

:

Contra alius nullam, nisi olenti in fornice stantem.

Quidam notus homo quum exiret fornice. MacteVirtute esto, inquit sententia dia Catonis:

Nam, simul ac venas inflavit tetra libido,

Hnc jnvenes aequum est descendere; non alienas

Permolere uxores. Nolim laudarier, inquit.

Sic me, mirator cunni Cupiennins albi.

Audire est operae pretium,procedere recte

Qui moecbis non vultis, nt omni parte laborent;

Utque illis multo corrupta dolore voluptas.

Atque haec rara, cadat dura inter saepe pericla.

Hic se praecipitem tecto dedit : ille flagellis

Ad mortem caesas : fugiens hic decidit acremPraedonum in turbam : dedit hicpro corporenummos

:

Hunc perminxerant calones:quin etiam illud

Accidit, ut cuidam testes candamque salacem

Demeteret ferrnm. Jure omnes: Galba negabat.

Tutior at quanto merx est in classe secunda

!

Libertinarum dico, Sallustius in quas

Non minus insanit quam qui moechatur. At hic si,

Qua res, qua ratio suaderet, quaque modesteMuniflcum esse licet, vellet honus atque benignusEsse; daret quantam satis esset, nec sibi damnoDedecorique foret : verum hoc se amplectitur uno

;

Hoc amat, hoc laudat: Matronam nullam ego tango.

Ut quondam Marsaens, amator Originis, ille

Qui patriam mimae donat fundumque laremqne*

Nil fuerit mi, inquit, cum uxoribus umqnam alienis.

Verum est cum mimis; est cnm meretricibas : undeFama malum gravins

,quiim res , trahit. An tibiabundi

Personam satis est, non illud quidquid nbiqne

x56 Q. HORATII FLACCIOfficit, evitare? Bonam deperdere famam,Rem patria oblimare, malum est ubicumque. Quid

inter-

est in matrona, ancilla, peccesve togata?

Yillius in 1'austa Syllae gener, hoc miser unoNomine deceptns, pcenas dedit usque superqne

Quam satis est; pugnis caesus, ferroque petitus;

Exclu.sus fore, quum Longarenus foret intus.

Huic si mutonis verbis mala tanta videntis

Diceret haec animus:Quid vis tibi? nnmqnid ego a te

Magno prognatum deposco consule cunnum,Yelatunique stola, mea quum conferbnit ira?

Quid responderet? Magno patre nata puella est.

At quanto meliora monet pngnantiaque isds

Dives opis natura suae, si tu modo recte

Dispensare velis, ac non fugienda petendis

Immiscere! Tuo vitio rerumne labores,

Nil referre putas? Quare, ne pceniteat te.

Desine matronas sectarier, unde laboris

Plus haurire maU est, quam ex re decerpere fructus.

Nec magis huic inter niveos viridesque lapillos.

Sit hcet, hoc, Cerinthe, tuum tenerum est femur,

aut crus

Rectius; atque etiam melius persaepe togatae.

Adde huc, qu6d mercem sine fucis gestat; aperte

Quod venale habet ostendit; nec, si quid honesti est,

.lactat habetque palam,quaerit qu6 turpia celet.

Regibus hic mos est: ubi equos mercantor, opertos

Inspiciunt; ne, si facies, ut saepe, decora

Molli fulta pede est, emptorem inducat hiamtem

Qudd pulchrae clunes, breve qu6d capnt , ardua cervix.

Hoc illi recte : ne corporis optima Lynceis

Conteroplere oculis, Hypsaea caecior, illa

Quae mala sunt spectes:—O crus!O brachia!—YerumDepygis, nasuta, brevi latere ac pede longo est.

Matronae, praeter faciem, nil cernere possis,

Digitized by Googie

SATIRARUM LIB. I, lS^

Cetera, ni Catia est, demissa reste tegentis.

Si interdicta petes, vallo circumdata, nam te

Hoc facit insannm-, multae tibi tum officient res

;

Custodes, lectica, ciniflones, parasitae.

Ad talos stola demissa, et circumdata palla;

Plurima quae invideant pure apparere tibi rem.

Altera nil obstat : Cois tibi pene videre est

Ut nudam ; ne crure malo, ne sit pede turpi;

Metiri possis oculo latus. An tibi mavis

Insidias fieri, pretiumque aveUier, ante

Quam mercem ostendi?— «Leporem venator ut alia

« In nive sectetur, positum sic tangere nolit, «

Cantat ; et apponit : « Meus est amor huic simUis; nam

« Transvolat in medio posita, et fugientia captat. »—Hiscene versiculis speras tibi posse dolores

,

Atque sestus, curasque graves e pectore pelli?

Nonne cupidinibus statuit natura modum, quem ,

Quid latura sibi, quid sit doUtura negatum.Quaerere plus prodest, et inane abscindere soldo?

Num, tibi quum fauces urit sids, aurea quaeris

Pocula? num esnriens fastidis omnia, praeter

Pavonem rhombumque ? Tument tibi quum inguina

,

Num, ai

Ancilla aut verna est praesto puer impetus in quemContinnd fiat, malis tentigine rumpi?Non ego: namque parabilem amo Venerem facilem-

que.—niam , « p6st paulo, sed pluris, si exierit vir ;

>

Gallis hanc, Philodemus ait; sibi, quae neque magnoStet pretio, neque cunctetur, quum est jussa, venire,

Candida rectaque sit;munda hactenus , utneque longaNec magis alba velit, quim det natura, videri.

Haec ubi supposOit dextrum corpus mihi laevo,

Ilia et Aegeria est : do nomen quodlibet illi.

Nec vereor ne, dum futuo, vir rure recurrat.

Janua frangatur, latret canis, undique magno

i58 Q. HOR/.TII FLACCIPulsa domus strepitu resonet, vel pallida lecto

Desiliat mulier, raiseraio se conscia claraet;

Cruribus ha-c metuat, doti deprensa; egom<;t mi.Disciucta tunica fugiendum est, ac pede nudo;Ne nummi pereant, aut pyga, aut denique fama. .

Deprendi miserum est; Fabio' vel judice vincam.

SATIRA III.

C3 M N I Bus hoc vitium est cantoribus, inter amicos

Ut numqnam inducant animum cantare rogati,

Injussi numquam desistant. Sardus habebat

Ille Tigellius hoc. Caesar, qui cogere posset.

Si peteret per amicitiam patris atqne suam, nonQuidquam proficeret: si collibuisset, ab ovoUsque ad mala citaret, Io Bacche, modo summiVoce, modii hac resonat quae chordis quatuor ima.

Nil aequale homini fuit illi: saepe velut qui

Currebat fugiens hostem;persaepe velnt qui

Junonis sacra ferret: hahebat saepe ducentos.

Saepe decem servos: mod6 reges atque tetrarchas.

Omnia magna loquens ; modo sit mihi mensa tripes,et

Concha salis puri, et toga, quae defendere frigus,

Quamvis crassa, queat. Decies centena dedisses

Huic parco paucis contento, quinque diebus

Nil erat in loculis: noctes vigilabat ad ipsum

Mane; diem totam stertebat: nil fuit umquamSic impar sibi. Nunc aliquis dicat mihi; — Quid tu?

Nnllane habes vitia?— Immo alia, et fortasse minora.

Maenius absentem Novium quum carperet; Heus tu.

Quidam ait, ignoras te? an ut ignotum dare nobis

Verba putas? Egomet mi ignosco, Maenius inquit.

Stultus et improbus hic amor est, dignusque notari.

Quum tna pervideas oculis mala lippus inunctis.

Digitized by

SATIRARUM LIB. I. iTnj

Cur in amicorum vitiis tam cernis acutum

,

Quam aut aquila,aut serpens Kpidaiirius?At tibi contra

Evenit, inquirant vitia ut tua rursus et iUi.—Iracundior est paulo: miniis aptus acutis

Naribus horum hominum. Rideri possit, eo quodRusticius tonso toga defluit, et male laxus

In pede calceus bxret.— At est bonus, ut mebor vir

Non aUns quisqnam: at tibi amicus: at ingenium ingens

Inculto latet hoc sub corpore. Denique te ipsumConcute, num qua tibi vitiorum inseverit olim

Natura, aut etiam consuetudo mala: namqueNeglectis urenda filix innascitur agris.

Illuc praevertamur, amatorem quod amicae

Turpia decipiunt caecum vitia, aut etiam ipsa bacc

Delectant; velnti Balbinnm polypus Hagnae.

Vellem in amicitia sic erraremus, et isti

Errori nomen virtus posuisset honestum.

At*, pater ut gnati, sic nos debemus amici,

Si quod sit vitium, non fastidire. Strabonem

Appellat pxtum pater; et pullum, male parvus

Si coi filius est, ut abortivus fuit oUmSisyphus : hunc varum , distortis cruribus

;illum

Balbutit scaurum, pravis fultum male talis.

Parcius hic vivit? frugi dicatur: ineptus

Et jactantior hic paul6 est? concinnus amicis

Postulat ut videatur: at est truculentior, atque

Plus aequo liber? simplex fortisque habeatur.

Caldior est? acres inter numeretur: opinor.

Haec res et jungit, junctos et servat andeos.

At nos virtutes ipsas invertimus, atque

Sincerum cupimus vas incrustare. Probus quis

Nobiscum vivit; multum est demissus homo: illi

l'ardo cognomen pingui damus : hic fugit omnesInsidias, nnllique malo latus obdit apertum.

Quum genus hoc inter vitae versetur, ubi acris

Invidia atque vigent ubi crimina;pro bene sano

i6o Q. HORATII FLACCIAc non incanto, fictam astntnmqne vocamna.

Simplicior qnis, et est qnalem me saepe libenter

Obtulerim tibi, Maecenas, ut forte legentem

Ant tacitam impellat qnovis sermone? Molestas!

Commnni sensa plane caret, inqnimas. Ebea!

Qaiin temere in nosmet legem sancimns iniqnam!

Nam vitiis nemo sine nascitar: optimas ille est

Qai minimis urgetur. Amicns dulcis, ut aeqnnm est,

Qnam mea compenset vitiis bona, pluribus hisce.

Si mod6 plara mihi bona snnt, inclinet: amari

Si volet hik lege, in tratina ponetnr eadem.

Qai ne tuberibus propriis offendat amicumPostulat, ignoscet verrucis illius: aeqnnm est

Peccatis veniam poscentem reddere rursus.

Denique, quatenus excidi penitus vitium irae.

Cetera item nequeunt stultis haerentia : cur nonPonderibus modulisqne snis ratio utitur, ac res

Dt quaeque est, ita suppliciis delicta coercet? *

Si quis eum servum, patinam qni tollere jussns

Semesos pisces tepidnmqne lignrrierit jus.

In cruce snffigat, Labeone insanior inter

Sanos dicatnr. Quanto hoc furiosius atque

Majus peccatum est! Panium deliquit amicas.

Quod nisi concedas, habeare insuavis, acerbas;

Odisti, et fugis, nt Drusonem debitor aeris.

Qui, nisi, qnum tristes misero venare Kalendae,

Merccdem ant nummos unde unde extricat, amaras

Porrecto jugulo historias, captivas ut, audit.

Comminxit lectum potos, mensave catillum

Evandri manibus tritam dejecit; ob hanc rem.

Aut positum ante mea quia pnllnm in parte catini

Sustulit esuriens, minus hoc jucnndus amicas

Sit mihi. Quid faciam, si furtum fecerit, aut si

Prodiderit commissa fide, sponsumve negarit?

Queis paria esse fere placuit peccata, laborant

Digitized by'

SATIRARUM LIB. I. iGi

Quum ventum ad verum est: sensus moresqne repu-

^nt,Atque ipsa utilitas, justi prope mater et aequi.

Quum prorepserunt primis animalia terris,

Mutum et turpe pecus,glandem atque cubilia propter.

Unguibus et pugnis, dein fustibus, atque ita porr6Pugnabant armis qnae post fabricaverat usus

;

Donec verba, quibus voces sensusque notarent,

Nominaqne invenere: Dehinc absistere bello.

Oppida ccepernnt munire, et ponere leges.

Ne quis fur esset, neu latro, neu quis adulter.

Nam fuit ante Helenam cunnus teterrima belli

Causa: sed ignotis perierunt mortibus illi.

Quos Venerem incertam rapientes, more ferarum.

Viribus editior caedebat, ut in grege taurus.

•Tura inventa metu injusti fateare necesse est.

Tempora si fastosque velis evolvere mundi.Nec natura potest justo secernere iniquum.Dividit ut bona diversis, fugienda petendis.

Nec vincet ratio boc, tantumdem ut peccet idemqneQui teneros caules aUeni fregerit horti.

Et qui nocturnus Divum sacra legerit. Adsit

Regula peccatis quae poenas irroget aequas.

Ne scutica dignum horribili sectere flagello.

Nam, ut ferula caedas meritum majora subire

Verbera, non vereor; quum dicas esse pares res

Furta latrociniis, et magnis parva mineris

Falce recisurum simili te, si tibi regnumPermittant homines. Si dives, qui sapiens est,

F.t sutor bonus ct solus formosus et est rex

;

Cur optas quod habes ?—Non nosti quid pater, inquit,

Chrysippus dicat : sapiens crepidas sibi numqnainNec soleas fecit; sutor tamen est sapiens.— Qno.>*—Ut, quamvis tacet Hermogenes, cantor tamen atqne

Optimus est modulator; ut Alfenus vafer, omni

Digitized by Googie

rr

162 Q. HORATII FLACCIAbjecto instramento artis, clansaque taberna,

Tonsor erat; sapiens operis sic optimus omnis

Est opifex solus, sic rex. — Vellunt tibi barbam

Lascivi pueri; quos tu nisi fuste coerces.

Urgeris turba circum te stante, miserqne.

‘

Rumperis et latras, magnorum maxime regum.

Ne longum faciam : dum tu quadrante lavatum

Rex ibis, neque te quisqnam stipator, ineptum

Praeter Crispinum, sectabitur; et m ihi dulces

Ignoscent,si quid peccavero stultus , amici

;

Inque vicem illorum patiar delicta libenter,

Privatnsqne magis vivam te rege beatus.

SATIRA IV.

£upoi.is atque Cratinus Aristophanesque, poetae.

Atque alii quorum comoedia prisca virorum est.

Si quis erat dignus describi, quod malus, aut fur,

Qu6d moechus foret, aut sicarius, aut alioqui

Famosus, multa cum libertate notabant.

Hinc omnis pendet Lucilius, hosce sequutus.

Mutatis tantum pedibus numerisque; facetus,

Emunctae naris, durus componere versus.*

Nam fuit boc vitiosus; in hora saepe ducentos.

Ut magnum, versus dictabat, stans pede in uno.

Quum flueret lutulentus, erat quod tollere velles

:

Garrulus, atque piger scribendi ferre laborem.

Scribendi recte; nam ut multum, nil moror. Ecce,

Crispinns minimo me provocat.— Accipe, si vis.

Accipe jam tabulas; detur nobis locus, hora.

Custodes ;videamus uter plus scribere possit.—

Di bene fecerunt, inopis me quodque pusilli

Finxerunt animi, raro et perpauca loqnends

:

At tu conclusas hircinis follibus auras.

Digiti/i fl fiy Goo^e

r

SATIRARUM LIB. I. i63

Usque laborantes, dnm ferrum molliat ignis,

Ut mavis, imitare... Beatus Fanuius, ultro

Delatio capsis et imagine!

quum mea nemoScripta legat, vulgo recitare timentis, ob hanc rem.

Quod sunt,quos genus hoc minime juvat,utpote pluresCulpari dignos. Quemvis media erue turba;

Aut ob avaritiam , aut misera ambitione laborat.

Hic nuptarum insanus amoribus, bic puerorum:Hunc capit argenti splendor ; stupet Albius aere

;

Hic mutat merces surgente a sole ad eum quoVespertina tepet regio; quin per mala praeceps

Fertur, uti pulvis collectus turbine, ne quid

Summa deperdat metuens, aut ampliet nt rem.

Omnes hi metuunt versus, odere poetas.—F'oenum habet in coma; longe fuge, dummodo risum

Excutiat sibi , non hic cuiquam parcet amico

;

Et, quodcumqne semel chartis illeverit, omnesGestiet a furno redeuntes scire, lacuqae.

Et pueros et anus. — Agedum, panca accipe contra.

Primum ego me illorum dederim quibus esse poetas

Excerpam numero : neque enim concludere versam

Dixeris esse satis; neque, si quis scribat, uti nos,

Sefmoni propiora, putes hunc esse poetam.

Ingenium cui sit, cui mens divinior, atque os

Magna sonaturum, des nominis hujus honorem.

Idcirco quidam. Comoedia necne poemaEsset

,quKsivere

;quod acer spiritus ac vis

Nec verbis nec rebus inest; nisi quod pede certo

Differt serA||i, sermo merus.— At pater ardens

Saevit quod^Reretrice nepos insanas amica,

l''ilius uxorem grandi cum dote recuset.

Ebrius et, magnum quod dedecus, ambulet ante

Noctem cum facibus.— Numquid Pomponius istis

Audiret leviora, pater si viveret?... Ergo

Non satis est puris versam perscribere verbis;

Quem si dissolvas, quivis stomachelur eodem

I

Digitized by GoogleI

I

iG4 Q. HORATII FLACCIQuo personatas pacto pater. His, ego quae nunc,Olim quae scripsit Lucilius, eripias si

Tempora certa modosque, et, quod prius ordini ver-

bum est.

Posterius facias, praeponens ultima primis;

Non, ut si solvas, « Postquam discordia tetra .

« Belli ferratos postes portasque refregit, »

Invenias etiam disjecti membra poetae.

Hactenas haec: alias, justum sic necne poema;Nunc illud tantum quaeram, meritone tibi sit

Suspectum genus hoc scribendi. Sulcius acer

Ambulat et Caprius, rauci male, cumque libellis;

Magnas uterque timor latronibus; at, bene si quis

Ct puris vivat manibus, contemnat utrumque.Ut sis tu similis Coeli Birrique latronum.

Non ego sim Capri, neque Sulci; cur metuas me?N ulla taberna meos habeat neque pila hbellos

,

Queis manus insudet vulgi Hermogenisque Tigelli

;

Nec recitem cuiquam, nisi amicis, idqne coactus.

Non ubivis, coramve quibuslibet.— In medio qui

Scripta foro recitent sunt multi.— Quique lavantes

:

Suave locus voci resonat conclusus. Inanes

Hoc juvat, haud illud quaerentes, num sine sensu ,

Tempore num faciant alieno.— Laedere gaudes.

Inquis : et hoc studio pravus facis.— Unde petitum

Hoc in me jacis? est auctor quis denique eorumVixi cum quibus? Absentem qui rodit amicam;Qui non defendit, aho culpante; solutos

Qui captat risus hominum,faraamque

Fingere qui non visa potest; commissa ^ereQui nequit: hic niger est; hunc tu, Romane, caveto.

Saepe tribas lectis videais coenare quaternos

;

E quibus unus avet quavis aspergere cunctos

,

Prxter eum qui praebet aquam; post, hunc quoquepotus.

Condita quum verax aperit praecordia Liber

:

Dh

i65SATIRARUM LIB. I.

Hic tibi comis et nrbanus liberqne videtnr

Infesto nigris. Ego,si risi qnod ineptas

Pastillos Raiillns olet, Gorgonias bircnm.Lividus et mordax videor tibi. Mentio si quaDe Capitolini fartis injecta Petilii

Te coram fnerit, defendas, ut tuas est mos:—Me Capitolinas convictore usus amicoqueA puero est, causaque mea permulta rogatas

Fecit; et incolumis laetor quod vivit in urbe :

Sed tamen admiror qno pacto judicium illud

Fugerit. — Hic nigrae succus loliginis ; ha;c est

Aerugo mera; quod vitium procnl abfore chartis.

Atque animo pribs, nt, si quid promittere de mePossum aliud, vere promitto. Liberius si

Dixero quid, si forte jocosius, hoc mihi juris

Cqm venia dabis: insuevit pater optimus hoc me.Ut fugerem, exemplis vitiorum quaeque notatido.

Quum me hortaretur, parce, frugaliter, atque

Viverem uti contentus eo quod mi ipse parasset:

Nonne vides, Albi nt male vivat iilins? utque

Barrns inops, magnum docunientnm, ne patriam remPerdere quis velit. A turpi meretricis amoreQuum deterreret, Sectani dissimibs sis.

Ne sequerer mccchas, concessa quum Venere uti

Possem, Deprensi non bella est fama Treboni,

Aiebat. Sapiens, vitatu qnidqne petita

Sit melius, causas reddet tibi: mi satis est, si

Traditum ab antiquis morem servare, tuamque.Dum custodis eges, vitam famamqne tueri

Incolumem possum : simul ac duraverit aetas

Membra animumqiie tuum ,nabis sine cortice. Sic me

Formabat puerum dictis: et sive jubebat ’

Ut facerem quid. Habes auctorem quo facias hoc;

Unum ex judicibus selectis objiciebat:

Sive vetabat. An hoc inhonestum et inutile factura

,

Necne sit, addubites, flagret rumore malo quum

Digitized by Googl

i(ifl Q. HORATII FLACCIHic atque ille? Avidos vicinum funus ut aegros

Exanimat, mortisqne metu sibi parcere cogit:

Sic teneros animos aliena opprobria saepe

Absterrent vitiis. Ex hoc ego sanus ab illis

Perniciem quaecnmque ferunt; mediocribus, etqueisIgnoscas, vitiis teneor: fortassis et isthinc

Largiter abstnlerit longa aetas, liber amicns,Consilinm proprium. Neque enim, quum lectulus

aut mePorticus excepit, desum mihi: Rectius hoc est;

Hoc faciens, vivam melius; sic dulcis amicis

Occurram : hoc quidam non belle; numqnid ego illi

Imprudens olim faciam simile? Haec ego mecumCompressis agito labris, ubi quid datur oti,

Illudo chartb. Hoc est mediocribus illis

Ex vitiis unum; cui si concedere nolis,

Multa poetarum veniat manus, anxiho quae

Sit mihi, nam multo plnres sumus

; ac veluti te

Judxi cogemus in hanc concedere turbam.

SATIRA V.

GRESSUM magna me excepit Aricia RomaHospitio modico; rhetor comes Heliodorus,Graecorum longe doctissimus. Inde Forum Appi

,

Differtum nautis, cauponibus atque malignis.

Hoc iter ignavi divisimus, altius ac nosPraecinctis unum : minus est gravis Appia tardis.

Hic ego,propter aquam , quod erat deterrima

,ventri

Indico bellum, cocnautes haud animo aequo

Exspectans comites, .lam nox inducere terris

Umbras, et coelo diffundere signa parabat:

Tum pueri nautis, pueris convicia nautae

Ingerere.— Huc appelle.— Trecentos inseris; ohe!

Digfi^od

SATIRARUM LIB. I. 167

Jam satis est! Dum aes exigitor, dom mola ligator,

Tota abit hora. Mali calices raoaeqoe palostres

Avertont somnos : absentem ot cantat amicamMolta prolatos vappa naota atqoe viator

Certatim ; tandem fessos dormire viator

Incipit; ac missae pastam retinacola molae

Naota piger saxo religat, stertitqne sopinos.

Jamqne dies aderat, qonm nil procedere lintrem

Sentimos; donec cerebrosas prosilit onos.

Ac molae naotaeqoe capot lombosqoe saligno

Faste dolat: qoarta vix demom exponimor hora.

Ora mannsqne toa lavimos, Feronia, lympha.

Millia tom pransi tria repimos, atqoe sobimosImpositam saxis late candeotibos Anxor.Hoc veotoros erat Mycenas , optimos atqoe

Cocceios, missi magnis de rebos oterqoe

Legati, aversos soliti componere amicos.

Hic ocnlis ego nigra meis collyria lippas

Illinere. Interea Maecenas advenit atqoe

Cocceios, Capitoqoe simol Fonteios, ad ongncmFactos homo, Antoni, non ot magis alter, amicus.

Fandos Aofidio Lusco praetore libenter

Linquimus, insani ridentes praemia scribae.

Praetextam, et latnm clavum, pronacque batillum.

In Mamurrarum lassi deinde orbe manemus

,

Mor:ena praebente domum. Capitone culinam.

Postera lux oritor multo gratissima: namqoePlotios et,Varios Sinuessae Virgiliosqoe

Occurrant; animae, quales neque candidiores

Terra tolit, neqoe qoeis me sit devinctior alter.

O qoi complexos et gandia quanta fuerant!

Nil ego contulerim jucundo sanus amico.

Proxima Campano ponti quae villula tectam

Praebuit, et parochi, quae debent, ligna salemque.

Hinc muli Capuae clitellas tempore ponunt.

Lusum it Maecenas ;dormitam ego Virgiliusque

:

Digitized by Google

i68 Q. HORATII FLACCINamqne pila lippis inimicam et ludere crndis.

Hinc nos Cocceii recipit plenissima villa

,

Quae saper est Candi cauponas. Nunc mihi paucis

Sarmenti scurrae pugnam Messique Cicirri,

Musa , velim memores;et quo patre natus uterque

Contulerit lites. Messi claram genus Osci;

Sarmenti domina exstat. Ab his majoribus orti

Ad pugnam venire. Prior Sarmentus : Equi te

Esse feri similem dico. Ridemus : et ipse

Messius, accipio ; caput et movet. O tua cornu

Ni foret exsecto frons, inquit, quid faceres, quumSic mutilus minitaris P At illi foeda cicatrix

Setosam laevi frontem turpaverat oris.

Campanam in morbum, in faciem permulta jocatus.

Pastorem saltaret ad Cyclopa rogabat

:

Nil ilU larva aut tragicis opus esse cothurnis.

Multa Cicirrus ad haec: donasset jamne catenam

Ex voto Laribus, quaerebat: scriba quod esset.

Deterius nihilo dominae jus esse. RogabatDenique cur umquam fugisset, cui satis unaFarris libra foret, gracUi sic tamque pusillo.

Prorsas jucunde coenam produximus illam.

Tendimus bine recta Beneventum, ubisedulus hospes

Pene arsit, macros dum tardos versat in igne:

Nam vaga per veterem dilapso flamma culinam

Vulcano summum properabat lambere tectum.

Convivas avidos coenam servosque UmentesTum rapere, atque omnes restinguere velle videres.

Incipit ex illo montes Apuba notos

Ostentare mihi, quos torret Atabulus, et quos

Nnmqnam erepsemus, nisi nos vicina Trivici

Villa recepisset, lacrymoso non sine fumo.Udos cum foliis ramos arente camino.

Hic ego mendacem stultissimus usque puellam

Ad mediam noctem expecto : somnus tamen aufert

Intentum Veneri ;tum immundo somnia visu

Digitized by Goo^-^

SATIRARUM LIB. I. 169

Noctiirnara vestem maculant ventremqae supinum.Qnatnor hinc rapimur vigiuti et millia rhedis,

Mansuri oppidulo quod versu dicere non est,

Signis perfacile est : venit vilissima rerumHic aqua; sed panis longe pulcherrimus, ultra

Callidus ut soleat humeris portare viator

;

Biaro Canusi lapidosus, aquae non ditior urna;

Qui locus a forti Diomede est conditus olim.

Flentibus hic Yarins discedit mcestns amicis.

Inde Rnbos fessi pervenimus , ntpote longumCarpentes iter, et factum corruptius imbri.

Postera tempestas melior;via pejor ad usque

Bari mcenia piscosi. Dehinc Gnatia, lymphis

Iratis extrncta, dedit risusqne jocosqne;

Dum, flamma sine, thura liquescere limine saero

Persuadere cupit : credat Judaens Apella

,

Non ego ;namque Deos didici securum agere aevum

;

Nec, si quid miri faciat natnra. Deos id

Tristes ex alto coeli demittere tecto.

Brundnsinm longae hnis chartaeqne viaeqne.

SATIRA VI.

AD MAECENATEM.

No. ,quia

, Maecenas ,Lydorum quidquid Etruscos

Incoluit fines, nemo generosior est te;

Nec quod avus tibi maternus fuit atque patemusOlim qui magnis legionibus imperitarent

;

Ut plerique solent, naso suspendis aduncoIgnotos, ut me libertino patre natum :

Quum referre negas quali sit quisque parente

Natus, dum ingenuus. Persuades hoc tibi vere.

Ante potestatem Tulli atque ignobile regnum,1

5

/

Digitized by Googie

170 Q. HORATII FLACCIMaltos saepis viros nullis majoribus ortos

£t vixisse probos, amplis et honoribus anctos

:

Contra, Laevinum, Yaleri genus, unde SuperbasTarquinias regno pulsus fuit, unius assis

Non umquam pretio pluris licuisse, notante

Judice, quem nosti, populo, qui stultas honores

Saepe dat indignis et famae servit ineptas

;

Qui stupet in tituUs et imaginibus. Quid oportet

Nos facere, a vulgo longe lateqne remotos?

Namque esto, populas Laevino mallet honoremQuam Decio mandare novo; censorque moveretAppius, ingenuo si non essem patre natus:

Vel merito, quoniam in propriA non pelle quiessem.

Sed fulgente trahit constrictos gloria curru

Non miniis ignotos generosis. Qn6 tibi, Tulli,

Sumere depositam clavam, fierique tribuno?

Invidia accrevit,privato quae minor esset

;

Nam, ntqaisqne insanus nigris mediam impediit crus

Pellibus, et latum demisit pectore clavam.Audit continuu

:Quishomo hic ? et

,Quo patre natus ?

Ut, si qui aegrotet quo morbo Barrus, haberi

Ut capiat formosas, eat quacumque, puellis

Injiciat curam quaerendi singula, quali

Sit facie, sura quaU, pede, dente, capillo:

Sic qui promittit, cives, urbem sibi curae.

Imperium fore, et Italiam, et delubra Deorum;Quo patre sit natus, nnm ignota matre inhonestas.

Omnes mortales curare et quaerere cogit. —Tune Syri, Damae, aut Dionysi filias, audes

Dejicere e saxo cives, aut tradere Cadmo?—At Novias collega gradu post me sedet uno:

Namque est ille, pater quod erat meus.— Hoc tibi

Paullus

Et Messala videris? At hic, si plaustra ducenta

Concnrrantqne foro tria funera, magna sonabit

Cornua quod vincatque tubas : saltem tenetboc nos.—

Digitized by Goo^e

SATIRARUM LIB. I, i-i

Nnac ad me redeo, libertino patre natnm

:

Quem rodunt omnes libertino patre natum

;

Nunc, quia, Msecenas, tibi sum convictor; at olim.

Quod mihi pareret legio Romana tribuno.

Dissimile hoc illi est; quia non, ut forsit honoremJnre mihi invideat qnivis, ita te quoque amicum;Praesertim cantum dignos assnmere, prava

Ambitione procul. Felicem dicere non hocMe possum, casu quod te sortitus amicum;Nulla etenim tibi me fors obtulit: optimus olim

Yirgilins, post hunc Yarius, dixere quid essem.

Ut veni coram, singultim pauca locutus.

Infans namque pudor prohibebat plura profari.

Non ego me claro natum patre, non ego circnm

Me Satnreiano vectari rura caballo.

Sed,quod eram , narro. Respondes

,ut tuus est mos ,

Pauca: abeo; et revocas nono post mense, jnbesque

Esse in amicorum numero. Magnum hoc ego duco

,

Quod placui tibi, qni turpi secernis honestum

,

Non patre praeclaro, sed vita et pectore puro.

Atqui, si vitiis mediocribus ac mea paucis

Mendosa est natura, alioqni recta, velut si

Egregio inspersos reprendas corpore naevos

;

Si neque avaritiam, neque sordes, nec mala lustra.

Objiciet vere qnisquam mibi; purus et insons,

Ut me collaudem, si vivo, et carus amicis

;

Causa fuit pater his, qui macro pauper agello

Noluit in Flavi ludum me mittere, magniQuo pueri magnis e centurionibus orti.

Laevo suspensi loculos tabulamque lacerto.

Ibant octonis referentes idibns aera.

Sed puerum est ausus Romam portare, docendumArtes qnas doceat qnivis eqnes atque senator

Semet prognatos: vestem servosqpe sequentes

In magno nt populo si quis vidisset, avita

Ex re praeberi sumptus mihi crederet illos.

Digitized by Google

17 » Q. HORATII FLACCIIpse mihi cnstos incorrnptissimns omnes *

Circnm doctores adeftil. Quid mnlta? pudicnm,Qni primus virtutis honos, servavit ah omniNon solum facto, verum opprobrio quoque turpi;

Nec timuit sibi ne vitio quis verteret olim

Si praeco parvas, aut, ut fuit ipse, coactor.

Mercedes sequerer;neque ego essem questus. Ah ho«

nuncLaus iUi debetur et a me gratia major.

Nil me pceniteat sanum patris hujus: eoque

Non, ut magna dolo factum negat esse suo pars

Quod non ingenuos habeat clarosque parentes^

Sic me defendam. Longe mea discrepat ist»

Et vox et ratio. Nam si natura juberet

A certis .annis aevum remeare peractum,

Atque alios legere ad fastum quoscumque parente»

Optaret sibi quisque; meis contentus, honestos

Fascibus et sellis nolim mihi sumere ; demensJudicio vulgi; sanus fortasse tnp, quodNollem onus, haud umquam soUtus, portare moles- .

tum.

Nam mihi continuo major quaerenda foret res,

Atque salutandi plures; ducendus et unusEt comes alter, uti ne solns rnsve peregreve

Exirem;plutes calones atque caballi

Pascendi; ducenda petorrita. Nunc mihi curto

Ire licet mulo, vel, si libet, usque Tarentum,Mantica cui lumbos onere ulceret, atque eques armos.

Objiciet nemo sordes mihi, qnaS tibi, Tnlb,

Quum Tiburte via praetorem quinque sequuntur

Te pueri, lasanum portantes cenophornmqne.

Hoc ego commodius, quam tu, praeclare seuator,

Milbbus atque aliis vivo; quacumque bbido est,

Incedo solus;percontor quanti olus ac far

;

Fallacem circnm vespertinnmque pererro

Saepe forum;assisto divinis

;inde domum me

Digitized by C.oojjlr

SATIRARUM LIB. I.'

1,3

Ad porri et ciceris refero laganiqne catinnm

:

Ccena ministratnr pueris tribas;et lapis albus

Pocula cum cyatho duo sustinet ; astat echino

Vilis cum patera guttus,Campana supellex.

Deinde eo dormitum,non sollicitas mihi qu6d cras

Snrgendum sit mane, obeundus Marsya, qui se

Vultum ferre negat Noviorum posse minoris.

Ad quartam jaceo; post hanc vagor; aut ego, lecto

Aut scripto quod me tacitam juvet, ungor olivo.

Non quo fraudatis immundus Natta lucernis.

Ast, ubi me fessum sol acrior ire lavatam

Admonuit, fugio rabiosi tempora signi.

Pransus non avide, quantiim interpellet inani

Ventre diem durare, domesticus otior. Haec est

Vita solutorum misera ambitione gravique

:

His me consolor, victurus suavius ac si

Quaestor avus pater atque meus patruusque fuissent.

SATIRA VII.

Proscripti Regis Rupili pus atque venenumIbrida quo pacto sit Persius altus, opinor

Omnibus et lippis notum et tonsoribus esse.

Persius hic permagna negotia dives habebat

Oazomenis,etiam lites cum Rege molestas;

Durus homo , atque odio qui posset vincere Regem

;

Confidens, tumidusque; adeo sermonis amari,

Sisennas, Barros, ut equis praecurreret albis.

Ad Regem redeo. Postquam nihil inter utrumqueConvenit (hoc etenim sunt omnes jure molesti.

Quo fortes, quibus adversam bellam incidit; inter

Hectora Priamidem animosum atque inter Achillem

Ira fuit capitalis,ut ultima divideret mors

;

Non aham ob causam, nisi quod virtus in utroque

1 .1 .

Digitized by Google

174 Q- HORATII FLACCISumma fuit. Duo si discordia vexet inertes ^

Aut si disparibns bellum incidat, ut Diomedi

Cum Lycio Glauco; discedet pigrior, ultro

Muneribus missis) Bruto praetore tenente

Ditem Asiam, Rupili et Persi par pugnat, uti nonCompositus mebiis cnm Bitho Bacchius; in jus

Acres procurrunt, magnum spectaculum nterque.

Persius exponit cansam ,ridetur ab omni

Conventu ;laudat Brutum ,

landatqne cohortem

;

Solem Asiae Brutum appellat; stellasqne salubres

Appellat comites, excepto Rege; Canem illum.

Invisum agricobs sidus, venisse: ruebat,

Flumen ut hibernum fertur quo rara securis.

Tum Praenestinus salso multiimqne fluenti

Expressa arbusta regerit convicia;durus

Vindemiator et invictus, cui saepe viator

Cessisset, magna compellans voce cucullum.

At Graecus, postquam est Italo perfusus aceto,

Persius exclamat: Per magnos, Brute, Deos te

Oro, qui reges consueris tollere, cur nonHunc Regem jugulas? operum hoc, mihi crede, tuo-

Yum est.

SATIRA VIII.

Olim truncus eram ficulnus, inutile lignum,

Quum faber, incertus scamnum faceretne Priapum,

Maluit esse Deum. Deus inde ego, furum aviumqueMaxima formido : nam fures dextra coercet,

Obscenoque ruber porrectus ab inguine palus;

Ast importunas volucres in vertice arundoTerret fixa, vetatque novis considere in hortis.

Huc prius angustis ejecta cadavera cellis

Conservus vili portanda locabat in arca.

Digi

SATIRARUM LIB. I. 17^

Hoc miserae plebi stabat commune sepulcrum^

Pantolabo scurrae, Nomentanoqne nepoti.

MiUe pedes in fronte, trecentos cippus in agrumHic dabat; baeredes monumentum ne sequeretur.

Nunc licet Esquiliis habitare salubribus, atque

Aggere in aprico spatiari, quo modo tristes

Albis informem spectabant ossibus agrum.Quum mihi non tantum furesque, feraecpie suetae

Hunc vexare locum ,curae sunt atque labori,

,

Quantum carminibus quae versant atque venenis

Humanos animos : has nullo perdere possum '

Nec prohibere modo, simul ac vaga luna decorumProtulit os, quin ossa legant, herbasque nocentes.

Vidi egomet nigra succinctam vadere palla

Canidiam, pedibus nudis passoque capillo.

Cum Sagana majore ululantem; pallor utrasque

Fecerat horrendas aspectu. Scalpere terram

Unguibus, et pullam divellere mordicus agnamCoeperunt: eruor in fossam confusus, ut inde

Manes elicerent, animas responsa daturas.

Lanea et effigies erat, altera cerea; major

Lanea, quae poenis compesceret inferiorem.

Cerea suppliciter stabat, servilibus, utqne

Jam peritura, modis. Hecaten vocat altera sxvam.Altera Tisiphonen: serpentes atque videres

Infernas errare canes; lunamque rubentem.Ne foret his testis, post magna latere sepulcra.

Mentior at si quid, merdis caput inquiner albis'

Corvorum;atque in me veniant mictum atque caca-

tumJulius et fragilis Pediatia furque Voranus.

Singula quid memorem.'* quo pacto alterna loquentes

Umbrx cum Sagana resonarint triste et acutum;Utque lupi barbam vari» cum dente colubr»

AbAderint fnrtim terris; et imagine cerea

Largior arserit ignis;et ut non testis inultus

Digitized by Googie

176 Q. HORATII FLACCIHorrnerim voces Furiarum et facta duarum?Nam, displosa sonat quantum vesica, pepediDiffissa nate ficus; at illae currere in urbem:Canidiae dentes, altum Saganae caliendrumExcidere, atque herbas, atque incantata lacertis

"Vincula, cum magno risnque jocoque videres.

SATIRA IX.

IbAm forte via Sacra, sicut mens est mos.Nescio quid meditans nugarum

,totus in illis:

Accurrit quidam notus mihi nomine tantum;Arreptaque manu:— Quid agis, dulcissime, rerum?—Suaviter, ut nunc est

,inquam

; et cupio omnia quae vis.

Quum assectaretur, Num quid vis? occupo. At ille,

Noris nos, inquit; docti sumus. Hic ego, plurisHoc, inquam, mihi eris. Misere discedere quaerens,Ire modo ocius, interdum consistere, in auremDicere nescio quid puero. Quum sudor ad imosManaret talos: O te, Bolane, cerebriFelicem ! aiebam tacitns. Quum quidlibet ille

Garriret, vicos, urbem laudaret; ut illi

Nil respondebam: Misere cupis, inquit, abire,

Jamdudum video: sed nil agis; usque tenebo,Perseqnar. Hinc quo nunc iter est tibi?—Nil opus est te

Circumagi:quemdam volo visere, non tibi notum

:

Trans Tiberim longe cubatis,prope Caesaris hortos.

—

Nil habeo quod agam, et non sum piger; usque se-

quar te.

Demitto auriculas, ut iniquae mentis asellus.

Quum gravius’dorso subiit onus. Incipit ille

:

Si bene me novi, non Viscum pluris amitum.Non Varium, facies: nam quis me scribere plures

Aut citius possit versus? quis membra movere

- .oogltDigitized t

SATIRARUM LIB. I, 175

Mollius? invideat quod et Hermogenes, ego canto.

Interpellandi locos hic erat: — Est tibi mater,

Cognati, queis te salvo est opns?— Haud mihi quis-

quam;Omnes composui.— Felices ! nunc ego resto

:

Confice; namque instat fatum mihi triste, Sabella

Quod puero cecinit, divina mota anus urna;

Hunc neque dira venena, nec hostiens auferet ensis

,

« Nec laterum dolor , aut tussis, nec tarda podagra

;

« Garrulus hunc quando consumet cumque : loquaces

,

« Si sapiat, vitet, simul atque adoleverit aetas. »

Ventum erat ad Vestae, quarta jam parte diei

Praeterita;et casu

, tunc respondere vadato

Debebat: quod ni fecisset, perdere litem.

Si me amas, inquit, panium hic ades.— Inteream, si

Aut valeo stare, aut novi civilia jura

!

Et propero qu6 scis.— Dubius sum quid faciam, in-

quit;

Tene relinquam,an rem. — Me

,sodes. — Non fa-

ciam, iUe.

Et praecedere coepit. Ego, nt contendere durum est

Cum victore , sequor.— Maecenas quomodo tecum?Hinc repetit.— Paucorum hominum, et meutis ben*

sanae:

Nemo dexterius fortuna est usus. — HaberesMagnum adjutorem, posset qui ferre secundas.

Hunc hominem velles si tradere; dispeream, ui

Summdsses omnes. — Non isto vivimus illic.

Quo tu rere, modo: domus hac nec purior ulla est.

Nec magis his aliena malis: nil mi officit umquani.Ditior hic, aut est quia doctior: est locus uni-

cuique suus.— Magnum narras, vix credibile.— At-

qui

Sic habet. — Accendis quare cupiam magis illi

Proximus esse.— Velis tantummodo;quae tua virtus,

Expugnabis : et est qui vinci possit; eoqne

Digitized by Google

178 Q. HORATII FLACCIDifficiles aditus primos habet.— Haud mihi deero

;

Muneribus servos corrumpam; non, hodie si

Exclusus fuero, desistam; tempora quaeram;

Occurram in triviis; deducam. Nil sine ma^oTita labore dedit mortalibus. — Haec dum agit, ecc«

Fuscus Aristius occurrit, mihi carus, et illum

Qui pulchre nosset. Consistimus. Unde venis et

Quo tendis.^ rogat; et respondet. Yellere coepi.

Et prensare manu lentissima brachia, nutans.

Distorquens oculos , ut me eriperet : male salsus

Ridens dissimulare: meum jecur urere bilis.

Certe nescio quid secreto velle loqui te

Aiebas mecum.— Memini bene; sed meliori

Tempore dicam : hodie tricesima sabbata : vin’ tu

Curtis Judaeis oppedere? Nulla mihi, inquam,Relligio est.— At mi: sum paulo infirmior, unosMultorum : ignosces ; ahiis loquar.— Hnnccin^solemTam nigrum surrexe mihi ! fugit improbus , ac meSub cultro linquit. Casu venit obvius ilh

Adversarius: ct. Quo tu, turpissime? magnaExclamat voce; et. Licet antestari? Ego vero

Oppono auriculam : rapit in jus: clamor ntrinque;

Undique concursus. Sic me servavit Apollo.

SATIRA X.

JN em pe incomposito dixi pede currere versus

Lncili. Quis tam Lucili fautor inepte est.

Ut non hoc fateatur? At idem, quod sale multoUrbem defricuit, charta laudatur eadem.Ncc tamen hoc tribuens dederim quoque cetera.-nam sic

Et Laberi mimos, ut pulchra poemata, mirer.

Ergo non satis est risu diducere rictum

Auditoris : et est quaedam tamen hic quoque virtus.

Digitized by Googie

>79SATIRARUM LIB. I.

Est brevitate opns, ut currat sententia, neu se

Impediat verbis lassas onerantibus aures.

Et sermone opus est modo tristi, saepe jocoso.Defendente vicem modo rhetoris atque poetae.

Interdum urbani, parcentis viribus, atqueExtenuantis eas consulto. Ridiculunf acri

Fortius et melius magnas plerumque secat res.

Illi, .scripta quibus comoedia prisca viris est.

Hoc stabant, boc sunt imitandi

;quos neque pulcher

Hermogenes umquam legit, neque simius iste,

Nil praeter Calvum et doctus cantare Catullum.—At magnum fecit

,quod verbis Graeca Latinis

Miscuit.— O seri studiorum!quine putetis

DifAcile et mirum Rhodio quod Pitholeonti

Contigit? —=- At sermo lingua concinnus utraque ,

Suavior, ut Chio nota si commixta Falerni est.

Quum versus facias, te ipsum percontor, an et quumDura tibi peragenda rei sit causa Petilii,

Scilicet oblitus patriaeque patrisque Latini,

Quum Pedius causas exsudet Pophcola, atque

Corvinus,patriis intermiscere petita

Verba foris malis, Canusini more bilinguis

?

Atque ego, quum Graecos facerem, natus mare citra.

Versiculos, vetuit me tali voce Quirinus,

Post mediam noctem visus,quum somnia vera

:

In silvam non ligna feras insanius, ac si

Magnas Graecorum malis implere catervas.

Turgidus Alpinus jugulat dum Memnona, dnmqneDifAngit Rheni luteum caput, haec ego ludo.

Quae nec in aede sonent certantia, judice Tarpa,

Nec redeant iterum atque iterum spectanda theatris.

Arguta meretrice potes, Davoqne ChremetaEludente senem, comis garrire libellos.

Unus vivorum, Fundani: Pollio regumFacta canit, pede ter percusso: forte epos acer.

Ut nemo, Varius ducit: molle atque facetum

Digi!t*:d by Googlc

i8o Q. HORATII FLACCIVirgilio aDSuerant gaudentes rure Camcenae.

Hoc erat, experto frustra Varrone Atacino

Atque quibusdam aliis, mebiis quod scribere possem ,

Inventore minor : neque ego iUi detrahere ansim

Haerentem capiti multa cum laude coronam.

At dixi fluere hunc lutulentum, saepe ferentem

Plura quidem tollenda relinquendis: age, quaeso.

Tu nihil in magno doctus reprendis Homero ?

Nil comis tragici mutat Lucilius Acci?

Non ride.t versus Enni gravitate minores.

Quum de se loquitur, nou ut majore reprensis.^

Quid vetat et nosmet, Lucili scripta legentes.

Quaerere nnm illius, num rerum, dura negarit

Versiculos natura magis factos, et euntes

l^ollius, ac si quis pedibus quid claudere senis,

Hoc tantum, contentus, amet scripsisse ducentos

Ante cibum versus , totidem coenatus ; Hetrusci

Quale fuit Cassi rapido ferventius amni

Ingenium, capsis quem fama est esse librisque

Ambustum propriis? Fuerit Lucilius, inquam,

Comis et urbanus; fuerit limatior idem,

Quam rudis et Graecis intacti carminis auctor.

Quamque poetarum seniorum turba: sed ille.

Si foret hoc nostrum fato dilatus in aevum,

Detereret sibi multa ; recideret omne quod ultra

Perfectum traheretur; et in versu faciendo

Saepe caput scaberet, vivos et roderet ungues.

Saepe stylum vertas, iterum, quae digna legi sint.

Scripturus, neque, te ut miretur turba, labores.

Contentus paucis lectoribus. An tua demens

Vilibus in ludis dictari carmina malis?

Non ego : nam satis est Equitem mihi plaudere, ut au-

dax.

Contemptis aliis, explosa Arbuscula dixit.

Men’ moveat cimex Pantilius? aut crucier, quod

Vellicet absentem Demetrius, aut, quod ineptus

Digitizc- "V vji

SATIRARUM LIB. I. i8i

Fannins Hermogenis laedat conviva Tigelli?

Plotius et Yarins, Maecenas Virgilinsqtie,

Valgius, et probet haec Octavius optimus, atque

Fuscus;et haec utinam Viscorum laudet uterque

:

Ambitione relegati, te dicere possum,Pollio, te, Messala, tuo cum fratre; simulqueVos, Bibule et Servi; simul his te, candide Fnmi:Complures alios, doctos ego quos et amicos

Prudens praetereo, quibus haec, sint qnaliacumque.

Arridere vebm; doliturus, si placeant spe

Deterius nostra. Demetri, teque, Tigelli,

Discipularum inter jubeo plorare cathedras.

I, puer, atque meo citus haec subscribe libello.

QUINTI

HORATII FLACCISATIRARUM

LIBER SECUNDUS.

SATIRA I.

^ HORATIUS.JIT qnibns in Satira videor nimis acer, et nitra

Legem tendere opns;sine nervis altera

,quidqoid

Composui, pars esse putat, similesqiic meornmMille die versus deduci posse. Trebati,

Quid faciam praescribe.

TREBATIUS.Quiescas.

HORATIUS.

Omnino versus?

Ne faciam, inquis

,

TREBATIUS.Aio.

I

Digitfeed by Goo^ltc

i83Q. HORATII FLACCI, elc.

HORATIUS.Peream male, si non

Optimum erat: veriim nequeo dormire.

TREBATIUS.Ter nncti

Transnanto Tiberim, somno quibus est opus alto,'

Irriguumque mero snb noctem corpus habento.

Aut, si tantus amor scribendi te rapit, aude

Caesaris invicti res dicere, multa laborum^

Praemia laturus.

HOR ATIUS.Cupidum, pater optime, vires

Deficiunt : neque enim quivis horrentia pilis

Agmina, nec fracta pereuntes cuspide Gallos,

Aut labentis equo describat vulnera Parthi.

TREBATIUS.Attamen et justum poteras et scribere fortem,

Scipiadam ut sapiens Lucilius.

HORATIUS.Haud mihi deero,

Quum res ipsa feret. Nisi dextro tempore, Flacci

Verba per attentam non ibunt Caesaris aurem

:

Cui male si palpere, recalcitrat undique tutus.

T R E B AT I U S.

Quant6 rectius hoc, quam tristi laedere versu

Pantolabum scurram Nomentanumque nepotem

!

Quum sibi quisque timet, quamquam est intactus, tt

odit.

HORATIUS.Quid faciam.’ Saltat Milonius, ut semel icto

Accessit fervor capiti numemsque lucernis

:

Castor gaudet equis ; ovo prognatus eodem,

Pugnis: quot capitum vivunt, totidem studiorum

Millia. Me pedibus delectat claudere verba,

Lucili ritu , nostrum melioris utroque.

Ille velut fidis arcana sodalibus olim

Digitized by Google

i84 Q. HORATII FLACCICredebat libris

;neque', si male cesserat, nsqnam

Decurrens abu, neque si bene: quo Ct ut omnisVotiva pateat veluti descripta tabella

Vita senis. Sequorhunc,Lucanus an Appulns, anceps

:

Nam Venusinos arat linem sub utrnmque colonus,

Missus ad hoc, pulsis, vetas est nt fama, Sabellis,

Quo ne per vacuum Romano incurreret hostis

;

Sive qnod Appula gens, sen quod Lucania bellum

Incuteret violenta. Sed hic stylus haud petet ultro

Quemquam animantem; et me velati custodiet ensis

Vagina tectus; quem cur distringere coner.

Tutus ab infestis latronibus? O pater et rex

.luppiter, ut pereat positam rubigine telum,

Nec qnisqoam noceat cupido mihi pacis! At ille

Qui me commorit, melius non tangere! clamo.

Flebit, et insignis tota cantabitur urbe.

Servias iratas leges minitatur et amam

:

Canidia Albati, quibus est inimica, venenum

:

Grande malum Turius, si quis se judice certet.

Ut, quo quisque valet, suspectos terreat, utque

Imperet hoc natura potens, sic collige mecum

:

Dente lupus, cornu taurus petit; unde, nisi intns

•Monstratum? Scaevae vivacem crede nepoti

Matrem : nil faciet sceleris pia'dextera ; mirum

!

Ut neque calce lupus quemquam, neque dente petit

bos:

Sed mala tollet annm vitiato meile cicuta.

Ne longum faciam; seu me tranquilla senectas

Expcctat, seu mors atris circumvolat alis;

Dives, inops; Romae, seu fors ita jusserit, exnl;

Quisquis erit vitae, scribam, color.

TREBATIUS.O puer, ut sis

Vitalis metuo , et majorum ne quis amicus

Frigore te feriat.

t

Digitized by Googie

i85SATIRARUM LIB. II.

HORATItTS.Quid.^ qnam est Lucilins ansns

Primas in hanc operis componere carmina morem,Detrahere et pellem, nitidas qua quisque per ora

Cederet, intrursnm turpis; num Laelius, et qui

Duxit ab oppressa meritum Cartha^ne nomen.Ingenio offensi, aut laeso dolnere Metello,

Famosisque Lupo cooperto versibus? Atqui

Primores populi arripuit populumque tribu tim

,

Scilicet uni aequus virtuti atque ejus amicis.

Quin, ubi se a vulgo et scena in secreta remdrant

'Virtus Scipiadae et mitis sapientia Laeli,

Nugari cum illo, et discincti Indere, donec

Decoqueretur olus,soliti. Quidquid sum ego, quamvisInfra Lucili censam ingeniumque, tamen meCum magnis vixisse invita fatebitur usque

Invidia, et, fragili quaerens illidere dentem.

Offendet soUdo: nisi quid tu, docte Trebati,

Dissentis.

. TREBATIUS.Equidem nihil hic diffindere possum.

Sed tamen, ut monitus caveas, ne forte negoti

Incutiat tibi quid sanctarum inscitia legum.

Si mala condiderit in quem quis carmina, jus est

Judiciumquc.HORATIUS.

Esto ,si quis mala

;sed bona si quis

Judice condiderit laudatus Caesare, si quis

Opprobriis dignum latraverit, integer ipse?

TREBATIUS.Solventur risu tabulae ; tu missus abibis.

i86 Q. HORATII FLACCI

SATIRA II.

Q u AE virtos et qaanta, boni, sit vivere parvo,

Nec mens bic sermo est, sed quae praecepit Ofellus

Rusticus, abnormis sapiens crassaque Minerva,

Discite, non inter lances mensasqne nitentes.

Quum stupet insanis acies fulgoribus, et quumAcclinis falsis animus meUora recusat

;

Verum bic impransi mecnm disquirite.—Cur hoc?

—

Dicam,si potero. Male verum examinat omnis

Corruptus judex. Leporem sectatu^, eqnoveLassus ab indomito, vel si Romana fatigat

Militia assuetum graecari, seu pila velox.

Molliter austerum studio fallente laborem.

Seu te discus agit;pete cedentem aera disco

:

Quum labor extuderit fastidia, siccus, inanis.

Sperne cibum vilem; nisi Hymettia meUa Falerno

Ne biberis diluta: foria est promus, et atrumDefendens pisces hiemat mare; cum sale panis

Latrantem stomachum bene leniet. Unde putas, aut

Qui partum? Non incan. nidore voluptas

Summa, sed in te ipso est. Tu pulmentaria quaere

Sudando:pinguem vitiis albumque nec ostrea,

Nec scarus, aut poterit peregrina juvare lagois.

Vix tamen eripiam, posito pavone, velis quin

Hoc potius, quam gallina, tergere palatum.

Corruptus vanis rerum; quia.veneat auro

Rara avis, et picta pandat spectacula caudi.

Tamquam ad remattineat qnidquain.Num vesceris ista

Quam laudas pluma ? coctove num adest honor idem ?

Carne tamen quamvis distat nihil hac magis illa.

Imparibus formis deceptum te patet; esto:

Unde datum sentis, lupus hic Tiberinus, an alto

187SATIRARUM LIR. II.

Captns hiet, pontesne inter jactatas, an amnis

Ostia snb Tusci Landas insane trilibrem

Mullum, in singula quem minuas pulmenta necesse est.

Ducit te species, video. Quo pertinet ergo

Proeeros odisse lupos? Quia scilicet ilbs

Majorem natura modum dedit, his breve pondus.

.Tejunus raro stomachus vulgaria temnit.

Porrectum magno magnum spectare catino

Vellem, ait Harpyiis gula digna rapacibus. At vos,

Prxsentes Austri, coquite horum obsonia; quamvisPutet aper rhombnsqne recens, mala copia quandoAegrum sollicitat stomachum; quum rapula plenus

Atque acidas mavult inulas. Necdum omnis abacta

Pauperies epuUs regum; nam vilibus ovis

!?iigrisqae est oleis hodie locas. Haud ita pridemGnlloni praeconis erat acipensere mensaInfamis. Quid? tum rhombos minus aequor alebat?

Tutus erat rhombus, tutoque ciconia nido.

Donec vos auctor docuit praetorius. Ergo,

Si quis nunc mergos suaves edixerit assos,

Parebit pravi docilis Romana juventus.

Sordidus a tenui victu distabit, Ofello

Judice: nam frnstra vitium vitaveris illud.

Si te alio pravnm detorseris. Avidienus,

Cui Canis ex vero ductum cognomen adhaeret.

Quinquennes oleas est et silvestria corna;

Ac, nisi mutatum, parcit defundere vinum; et

Cujus odorem olei nequeas perferre, licebit

Ille repotia, natales, aliosve dierum

Festos albatas celebret, cornu ipse bilibri

C.aalibns instillat, veteris non parcus aceti.

Quali igitur victu sapiens utetur? et horumUtrum imitabitur? Hac urget lupns, hac canis, aiunt.

Mundus erit, qui non offendat sordibus, atque' In neutram partem cultus miser. Hic neque servis,

Albuti senis exemplo, dum munia didit.

Digitized by Google

i88 Q. HORATII FLACCISjeviis erit; neqae, sicut simplex Naevius, unctam '

Convivis praebebit aquam : vitium boc quoque ma-gpum.

Accipe uunc victus tenuis quae quantaque secnmAfferat. Imprimis valeas bene: nam, variae res

Ut noceant homini, credas, memor illius escae

Quae simplex olim tibi sederit. At simul assis

Miscueris elixa , simul conchylia turdis

;

Dulcia se in bilem vertent, stomachoque tumultumLenta feret pituita. Vides ut pallidus omnis

Coena desurgat dubia ? Quin corpus onustumHesternis vitiis animum quoque praegravat una

,

Atque affligit humo divinae particulam aurae.

Alter, ubi dicto citius curata sopori

Membra dedit, vegetus praescripta ad munia surgit.

Hic tamen ad melius poterit transcurrere quondam :

Sive diem festum rediens adduxerit annus

;

Seu recreare volet tenuatum corpus;ubique

Accedent anni, et tractari mollius aetas

Imbecilla volet. Tibi quidnam accedet ad istam

Quam puer et validus praesumis mollitiem, seu

Dura valetudo inciderit, seu tarda senectus?

Rancidum aprum antiqui laudabant: non quia nasus

lUisnuUus erat, sed, credo, hac mente, quod hospes

Tardius adveniens vitiatum commodius, quamIntegrum edax dominus,consnmeret. Hos ntinam inter

Heroas natum tellus me prima tulisset!

Das aUquid famae,quae carmine gratior aurem

Occupat humanam ? Grandes rhombi patinaeqne

Grande ferunt una cum damno dedecus : adde

Iratum patruum, vicinos, te tibi iniquum.

Et frustra mortis Cupidum, quum deerit egenti

As, laquei pretium. .Ture, inquit, Transius istis

Jurgatur verbis: ego vectigalia magnaDivitiasqne habeo tribus amplas regibus. Ergo,

Quod superat, non est meUhs qu6 insumere possis?

Digitizod t ,’Cc)Ogle

SATIRARUMLIB.il. 189

Cnr eget indignas qnisqnam, te divite? QnafeTempla rnnnt antiqna IkMim.'* Cur, improbe', carne

Non aliquid patriae tanto emetiris acervo.^

Uni nimiruift tibi recte semper erunt res?

O magnas posthac inimicis risus! UtemeAd casus dubios fidet sibi certius

;hic qui

Plnribus assuerit mentem corpusque superbum

;

An qui, contentas parvo metuensque futuri,

In pace, ut sapiens, aptarit idonea beUo?—Quo magis his credas

;puer hunc ego parvus Ofellam

Integris opibus novi non latius usum.Quam nunc accisis. Yideas metato in agello

Cum pecore et gnatis fortem mercede colonum ,—

Non ego, narrantem, temere edi luce profesta

Quidquam, praeter olus, fumosae cum pede pernae.

Ac mihi seu longum post tempus venerat hospes.

Sive operum vacuo gratas conviva per imbremTicinus, bene erat, non piscibns urbe petitis.

Sed pullo atque hoedo : tum pensilis uva secandas

Et nux ornabat mensas cum dupUee fica

:

Post hoc ludus erat cuppa potare magistri;

Ac venerata Ceres, ita culmo snrgeret alto,

Explicuit vino contractae seria frontis.

Saeviat atque novos moveat fortuna tumultus.

Quantum hinc imminuet? quanto ant ego parcius,

aut vos,

O pueri, nituistis, ut huc novus incola venit?

Nam proprix telluris herum natura neque illum

,

Nec me, nec quemquam statuit: nos expulit ille;

Illum aut nequities aut vafri inscitia juris,

Postremd expellet certe vivacior haeres.

Nunc ager Umbreni sub nomine, nnper Ofelli

Dictus, erit nulli proprias; sed cedit in usnmNunc mihi, nunc alii: quocirca vivite fortes,

Fortiaque adversis opponite pectora rebus.

Q. HORATII FLACCI190

SATIRA III.

SDAMASIPPUS.

1 c raru scribis, ut toto non quater annoMembranam poscas, scriptorum quaeque retexens,

Iratas tibi quod vini somuique benignus^'il dignum sermone canas. Quid iiet.^ ab ipsis

Saturnalibus huc fugisti;sobrias ergo

Dic aliquid dignum promissis : incipe. Nil est.

Culpantur frustra calami, immeritusque laborat

Iratis natus paries Dis atque poetis.

Atqui vultus erat multa et praeclara minantis.

Si vacuum tepido cepisset villula tecto.

Quorsum pertinuit stipare Platona Menandro;Eupolin, Archilocbum, comites educere tantos?

Invidiam placare paras virtute relicta ?

Contemnere miser : vitanda est improba Siren

Desidia; aut, quidquid vita meliore parasti.

Ponendum sequo animo.

HORATIUS.Di te, Damasippe, Deaeque,

Teram ob consdiam donent tonsore! Sed undeTam beue me nosti?

DAMASIPPUS.Postquam omnis res mea Janum

Ad medium fracta est, aliena negotia curo.

Excussus propriis. Olim nam quaerere amabamQuo vafer ille pedes lavisset Sisypbas aere.

Quid sculptum infabre, quid fusum durius esset;

Caibdus huic signo ponebam millia centum

;

Hortos egregiasque domos mercarier unusCum lucro noram : unde frequentia Mercaiiale

Imposuere mibi cognomen compita.

Digitized tiy^Googlc

I

SATIRARUM LIB. II. »9»

HORATIUS.Novi:

Et morbi miror purgatam te iUins.

u A M A.S I p p u s.

Atqui

Emovit veterem mire novus, ut solet, in cor

Trajecto lateris miseri capitisque dolore

;

Utlethargicus hic, quum Iit pugil, et medicum urget.

HORATIUS.Dum ne quid simile huic, esto ut libet.

DAMASIPPUS.Obone, nete

Ernstrere; insanis et tu, stultique prope omnes.Si quid Stertinius veri crepat; unde ego mira

Descripsi docilis praecepta haec, tempore quo meSolatus jussit sapientem pascere barbam.

Atque e Fabricio non tristem ponte reverti.

Nam male re gesta quum vellem mittere operto

Me capite in flumen, dexter stetit: et. Cave faxis

Te quidquam indignum; pudor, inquit, te malus urget.

Insanos qui inter vereare insanus haberi.

Primum nam inquiram quid sit furere : hoc si erit in te

Solo, nil verbi, pereas quin fortiter, addam.Quem mala stultitia et quemcnnique inscitia veri

Caecum a^it, insanum Chrysippi porticus et grex

Autumat. Haec populos, haec magnos formula reges.

Excepto sapiente, tenet. Nunc accipe quare

Desipiant omnes aeque ac tu, qui tibi nomenInsano posuere. Yclut silvis, ubi p-assim

Palantes error certo de tramite pellit.

Die sinistrorsum, hic dextrorsum .abit; nnus utrique

Error, sed variis illudit partibus: hoc te

Crede modo insanum , nihilo ut sapientior ille

Qui te deridet caudam trahat. Est genus unumStultitiae, nihilum metuenda timentis; ut ignes.

Ut rupes, fluviosque in campo obstare queratur:

Digilized by Google

iga Q. HORATII FLACCIAlterum et huic varium, et nihilo sapientias, ignes

Per medios liuviosque ruentis, (ilaniet amicaMater, honesta soror, cum cognatis, pater, uxor:Hic fossa est ingens! hic rupes maxima! serva!

Non magis audierit, quam Fusius ebrius olim,

Quum Ilionam edormit, Catienis mille ducentis,

• Mater, te appello «, clamantibus. Huic ego valgumF.rrori similem cunctum insanire docebo.Insanit veteres statuas Damasippus emendo.Integer est mentis Damasippi creditor? Esto:

Accipe quod numquam reddas mihi, si tibi dicam;Tune insanus eris si acceperis, an magis excors

Rejecta praeda quam priesens Mercurius fert?

.Scribe decem a Nerio: non est satis; adde Cicutae

Nodosi tabulas centum; mille adde catenas:

Effugiet tamen haec sceleratas vincula Protens. >

Quum rapies in jus malis ridentem alienis,

Fiet a{>er,modd avis,modo saxum,et,quum volet,arbor.

Si male rem gerere insani est; contra bene, sani

:

Putidius multo cerebrum est, mihi crede, Perilli,

Dictantis quod tn numquam rescribere possis.

Audire, atque togam jubeo componere, quisquis|

Ambitione mala aut argenti pallet amore,Quisquis luxuria, tristive superstitione.

Aut alio mentis morbo calet; huc propius me,Dum doceo insanire omnes, vos ordine adite.

Danda est ellebori multo pars maxima avaris

:

Nescio an Anticyram ratio illis destinet omnem.Haeredes Staberi suramain incidere sepulcro

:

Ni sic fecissent, gladiatorum dare centumDamnati populo paria, atque epulum arbitrio Arri,

Frumenti quantum metit Africa. Sive ego prave,

Seu recte, boc volui, ne sis patrnus mihi. Credo

Hoc Staberi prudentem animam vidisse.— Quid ergo

Sensit, quum summam patrimoni insculpere saxo

Haeredes voluit?— Quoad vixit, credidit ingens

Digitized L*,- Googie

satirarum LIB. II.^

Kj1

Pauperiem yitlnm, et cavit nihil aerias; ut., si

Forte minus locuples uno quadrante perisset,

Ipse videretur sibi nequior: omnis enim res,

Tirtus, fama, decus, divina humauaqne, pulchris

Divitiis parent; quas qui contraxerit, ille

Oarus erit, fortis, justus,—Sapiensuei*—Etiam; et res.

Et quidquid volet. Hoc, veluti virtute paratam.Speravit magnae laudi fore. Quid simile isti

Graecas Aristippus, qui servos projicere aurumIn media jussit Libya, quia tardius irent

Propter onus segnes ? uter est insanior horum ?—Nil agit exemplum litem quod lite resolvit.—Si quis emat citharas, emptas comportet in unum.Nec studio citharae, nec Musae deditus ulli;

Si scalpra et formas, non sutor; nautica vela.

Aversas mercaturis; delinis et amensUndique dicatur merit6. Qui discrepat istis.

Qui nummos aurunique recondit, nescias uti

Compositis, metaen.sque velut contingere sacrum.’

Si quis ad ingentem frumenti semper .acervum

Porrectus vigilet cum longo fuste; neque ilUnc

Audeat esuriens dominus contingere granum

,

Ac potius foliis parcus vescatur amaris

;

Si, positis intus Clui veterisqne Falerni

Mille cadis... nihil est... tercentum nuUibns, acre

Potet acetum; age, si et stramentis incubet, unde-

octoginta annos natus, cui stragula vestis.

Blattarum ac tinearum epulae, putrescat in arca

:

Nimirum insanas paucis videatur, eo quodMaxima pars hominum morbo jactatur eodem.

Filius aut etiam ha*c libertus ut ebibat haeres,

Dis inimice senex custodis? ne tibi desit?

Quantulum enim summae curtabit quisque dierum.

Ungere si caules oleo meliore, caputque

Coeperis impexa foedum porrigine? Quare,Si quidvis satis est, perjuras, surripis, aufers

17

Digitized by Googie

194 Q. HORATII FLACCIUndique? tun’ sanus? Populum si caedere saxis

Incipias, servosque tuo quos aere pararis,

Insanum te omnes pueri clamentqne puellae

:

Quum laqueo uxorem interimis matremque veneno

,

Incolumi capite es? Quid enim? neque tu hoc facis

Argis,

Nec ferro, ut demens genitricem occidit Orestes.

An tu retis eum occisa insanisse parente?

Ac non ante malis dementem aetnm furiis, quamIn matris jngulo ferrnm tepefecit aentum?Quin, ex quo est badiitus male tutae mentis Orestes,

Nil sane fecit qnod tu reprendere possb:Non Pyladen ferro violare ausnsve sororemElectram: tantum maledicit utrique, vocandoHanc Furiam , hunc aliud, jussit quod splendida bilis.

Pauper Opimius argenti positi intus et auri, ’

Qui Yeientanum festis potare diebus

Campana solitus trulla, vappamque profestis.

Quondam lethargo grandi est oppressus, ut haeres

Jam circum loculos et claves laetus ovansque

Curreret : hunc medicus multum celer atque fidelis

Excitat hoc pacto: mensam poni jubet, atque

Effundi saccos nummorum ;accedere plures

Ad numerandum : hominem sic erigit. Addit et illud

:

Ni tua custodis, avidus jam haec auferet haeres.—Men’ vivo? — Ut vivas igitur, vigila: hoc age. —

Quidvis? —Delicient inopem venae te, ni cibus atque

Ingens accedat stomacho fultura ruenti.

Tu cessas? agedum, sume hoc ptisanarium oryzae.—Quanti emptae?— Parvo.— Quanti ergo?— Oetns-

•sibus. — Eheu

!

Quid refert morbo an furtis pereamve rapinis? —Quisnam igitur sanus? — Qui non stultus.— Qnid

avarus?—Stultus et insanus,— Quid? si quis non sit avarus,

Digilized by Gixljilc

SATIRARUM LIB. II. 195

Continuo sanns?—Minime.— Cnr, Stoice.’—Dicam.

.

Non est cardiacns, Craterum dixisse putato,

Hic aeger. Recte est igitur, surgetque? Negabit,

Qu6d latus aut renes morbo tententur acuto.

Non est perjurus, ueqne sordidus ;immolet aequis

Hic porcum Laribus : verum ambitiosus et audax

;

/ Naviget Auticyram:quid enim differt , barathrone

Dones quidquid babes, an nnmqnam ntare paratis?

Servius Oppidius Canusi duo praedia, dives

Antiquo censu, gnatis divisse duobusFertur, et haec moriens pueris dixisse vocatis

Ad lectum: Postquam te talos, Aule, nucesque

Ferre sinu laxo, donare et ludere vidi;

Te, Tiberi, numerare, cavis abscondere tristem

;

Extimui ne vos ageret vesania discors

;

Tu Nomentanum, tu ne sequerere Cicutam.

Quare, per divos oratos nterque Penates,

Tu cave ne minuas, tu ne majus facias id

Quod satis esse putat pater, et natura coercet.

Praeterea, ne vos titillet gloria, jure-

jurando obstringam ambo : uter aedilis fneritve

Yestrnm praetor, is intestabilis et sacer esto.

In cicere atque faba bona tu perdasque lupinis,

Latus ut in Circo spatiere, aut aeneus ut stes.

Nudus agris , nudus nummis ,insane

,paternis ?

Scilicet ut plausns quos fert Agrippa feras tu,

Astnta ingenuum vulpes imitata leonem ?

Ne quis humasse velit Ajacem, Atrida, vetas cnr?

—

Rex sum.— Nil ultra quaero plebeius.— Et aequam

Rem imperito : at, si cui videor non justos, inulto

Dicere quod sentit permitto.— Maxime regum

,

Di tibi dent capta classem reducere Troja

!

Ergo consulere, et mox respondere licebit?—Consule.— Cnr Ajax, heros ab Achille secundus,

Putrescit, toties servatis clarus Achivis?

Gaudeat ut populus Priami Priamosque inhamato

,

Digilized by Googie

irj6 Q.HORATII FLACCIPer quem tot juvenes patrio carnere sepulcro?—Mille ovium insanus morti dedit, inclytum UlyxenEt Menelaiim una niecum se occidere clamans.—Tu quum pro vitula statuis dulcem Aulide natamAnte aras, sparjtisque molu caput, improbe, salsa.

Rectum animi servas? — Quorsum?— Insanus quid

enim AjaxFecit, quum stravit ferro pecus? abstinuit vimUxore et {^nato, mala multa precatus Atridis.

Non ille aut Teucrum aut ipsum violavit Ulyxen.—Yeriim ego, ut ha;rentes adverso littore naves

Eriperem, prudens placavi sanguine Divos.—Nempe tuo, furiose.— Meo, sed non furiosus.—Qui species alias veris scelerisque tumultuPermixtas capiet, commotus habebitur; atque,

Stultitiane erret, nihilum distabit, an ira.

Ajax, quum immeritos occidit, desipit, agnos?

Quum prudens scelus ob titulos admittis inanes.

Stas animo? et purum est vitio tibi, quum tumidumest , cor ?

Si quis lectica nitidam gestare amet agnam.Huic vestem, ut gnalac, paret, ancillas paret, anrnm.Rufam aut Rulillam appellet, forliqne marito

Destillet uxorem;interdicto huic omne adimat jus

PraUor, et ad sanos abeat tutela propinquos.

Quid! si quis gnatam pro muta devovet agna,lutegcr est .'mimi? Ne dixeris. Ergo, ubi prava

Stultitia, hic est sumina insania: qui sceleratus,

Et furiosus erit: quem cepit vitrea fama.

Hunc circumtonuit gaudens Bellona cruentis.

Nunc age, luxuriam et Nomentanum arripe mecum.Vincet enim stultos ratio iusanire nepotes.

Hic simul accepit patrihioni mille talenta,

Edicit piscator uti, pomarius, auceps,

Uiiguentarins, ac Tusci turba impia vici.

Cum scurris fartor, cum Velabro omne macellum.

SATIRARUM LIB. II. 197

Mane domum veniant. Quid tum? Venere frequentes.

Verba facit leno:Quidquid mihi, quidquid et horum

Cuique domi est ,id crede tuum ; et vel nunc pete

,

vel cras.

Accipe quid contra juvenis responderit seqnns:

In nive Lucana dormis ocreatus, ut aprumCcenem ego; tu pisces hiberno ex aequore vellis:

Segnis ego, indignus qui tantum possideam. Aufer:

Sume tibi decies; tibi tantumdem; tibi triplex.

Unde uxor media currit de nocte citata.

Filius Aesopi detractam ex aure Metellae

,

Scilicet ut decies solidum exsorberet, aceto

Diluit insignem baccam:qui sanior ac si

Illud idem in rapidum flumen jaceretve cloacam?

Quinti progenies Arri, par nobile fratrum ,

Nequitia, et nugis, pravorum et amore gemellum ,

Luscinias soliti impenso prandere coemptas.

Quorsum abeant? sani ut creta, an carbone notandi?

Aedificare casas, plaustello adjungere mures.

Ludere par impar, equitare in arundine longa.

Si quem delectet barbatum, amentia verset.

Si puerilius bis ratio esse evincet amare;

Nec quidquam differre, utrumne in pulvere, trimus

Quale prius, ludas opus, an meretricis amoreSollicitus plores: qusero, faciasne quod obmMutatus Polemon? ponas insignia morbi.

Fasciolas, cubital, focaba, potus ut ille

Dicitur ex collo furtim carpsisse coronas.

Postquam est impransi correptus voce magistri?

Porrigis irato puero quum poma , recusat

:

Sume, CateUe; negat: si non des, optat. AmatorExclusus qui distat, agit ubi secum, eat an nonQuo rediturus erat non arcessitus , et baeret

Invisis foribus? Ne nunc, quum me vocat ultro.

Accedam ? an potius mediter finire dolores?

Exclusit, revocat: redeam? non, si obsecret. £cc«» 7 *

Digilized by Googie

icj8 Q. HORATII FLACCIServns, uon paulu sapientior : O here, qaae res

Nec inodnni habet, neqne consiliniii, ratione raodoqueTractari non vult. In amore haec snnt mala; bellum,Pax rursum: haec si quis, tempestatis prope ritn

IVlobilia et cara iluitantia sorte, lahoret

Reddere certa sibi, uihilo plus explicet,ac si

Insanire paret certa ratione modoque.Quid? quum, Picenis excerpens semina pomis,Gaudes si cameram percusti forte, penes te es?

Quid? quum balba feris annoso verba palato,

Aedillcante ca.sas qui sanior? Adde cruoremStuliiti(c,atqne ignem gladio scrutare. Modo, inquam,Hellade perens.sa Marius qnum praecipitat se.

Cerritus fuit? an commotae crimine mentis

Absolves hominem, et sceleris damnahis eumdem.Ex more imponens cognata vocabula rebus?

Libertinus erat, qni circum compita siccus

Lautis mane senex manibus currebat; et, unum.Quiddam magnnm addens, unum me surpite morti,

Dis etenim facile est, orabat: sanns utrisque

Auribus atque oculis; mentem, nisi litigiosus.

Exciperet dominus quum venderet. Hoc quoque vul-'

gus

Chrysippus ponit fecunda in gente Meneni..Tuppiter, ingentes qui das adimisqne dolores.

Mater ait pueri menses jam quinque cubantis,

Frigida si puerum quartana reliquerit, illo

Mane die quo tn indicb jejnnia, nudnsIn l iberi stabit. Casas niedicusve levarit

Aegram ex praecipi ti, mater delira necabit

In gelida fixum ripa, febrimque reducet.

Quone malo mentem concussa? timore Deorum.Haec mihi Stertinius, sapientnm octavns, amicoArma dedit, posthac ne compellarer inultus.

Dixerit insanum qui me, totidem audiet; atque

Digitized by Google

*99SATIRARUM LIB. II,

Respicere ignoto discet pendentia tergo.

HORATIUS.Stoice, post damnum sic vendas omnia pluris:

Qua me stultitia, quoniam non est genus unum,Insanire putas.̂ ego nam videor mihi sanus.

DAMASIPPUS.Quid.^ caput abscissum demens quum portat AgaveGnati infelicis, sibi tum furiosa videtur?

HORATIUS.Stultum me fateor, liceat concedere veris.

Atque etiam insanum; tantum lioc edissere, quo meAegrotare putes animi vitio.

DAMASIPPUS.Accipe: Primum

Aedificas, hoc est, longos imitaris, ab imoAd summum totus moduli bipedalis; et idemCorpore majorem rides Turbonis in armis

Spiritum et incessum:qui ridiculus minus illo?

An,quodcumque facit Maecenas, te quoque verum est.

Tanto dissimilem et tant6 certare minorem?Absentis ranae pullis vituli pede pressis,

Unus ubi effugit, matri denarrat ut ingens

Bellua eognatos eliserit. Illa rogare,

Quantane? num tandem, se inflans, sic magna fuis-

set?—Major dimidio.— Num tanto? Quum magis atque

Se magis inflaret; Non, si te ruperis, inquit,

Par eris. Haec a te non multum abludit imago.

Adde poemata nunc, hoc est, oleum adde camino:

Quae .si quis sanus fecit, sanus facis et tu.

Non dico horrendam rabiem...

H O R AT IUS.

.Tam desine.

DAMASIPPUS.Cultum

Digitized by Googie

aoo Q. HORATII FLACCIMajorem censa...

HORATIUS.Teneas, Damasippe, tois t«.

DAMASIPPUS.Mille pnellarnm

,puerorum mille furores...

HORATIUS.O major tandem parcas insane minori.

SATIRA IV.

... HORATIUS.Unde, et quo Catins?

CATIUS.Non est mihi tempns aventi

Ponere signa novis praeceptis,qualia vincant

Pythagoram, Anytique reum, doctumque Platona.

HORATIUS.Peccatam fateor, quum te sic tempore laevo

Interpellarim: sed des veniam bonus oro.

Quod si interciderit tibi nunc aliquid, repetes mox;Sive est naturae boc, sive artis, mirus utroque.

CATIUS.Quin id erat curse, quo pacto cunctai tenerem

;

Utpote res tenues, tenui sermone peractas.

H o R ATI u s.

Ede hominis nomen : simul et Romanus an hospes.

'

CATIUS.Ipsa memor praecepta canam

;celabitur auctor.

Longa quibus facies ovis erit,illa memento,

Dt succi melioris et ut magis alma rotundis.

Ponere: namque marem cohibent callosa vitellum.

Caule suburbano, qui siccis crevit in agris.

Dulcior ;irriguo nihil est elutius horto.

Si vespertinas subito te oppresserit hospes.

Digiliztxi by Googlc

aoiSATIRARUM LIB. II,

Ne gallina maliim responset dnra palato,

Doctus eris vivam mixto mersare Falerno:

Hoc teneram faciet. Pratensibus optima fungis

Natura est ;aliis male creditur. Ille salubres

Aestates peraget,qui nigris prandia moris

*Finiet, ante gravem qnae legerit arbore solem.

AuBdins forti miscebat mella Falerno

;

Mendose, quoniam vacuis committere venis*

Nil nisi lene decet: leni prsecordia mulsoProlueris melius. Si dura morabitur alvus,

. Mytilus et viles pellent obstantia conchae.

Et lapathi hrevis herba,sed albo non sine Coo.

Lubrica nascentes implent conchylia lunae.

Sed non omne mare est generosae fertile testae:

Murice Raiano melior Lucrina peloris;

Ostrea Circeiis, Miseno oriuntur echini;

Pectinibus patulis jactat se molle Tarentum.Nec sibi cocnarnm quivis temere arroget artem.

Non prius exacta tenui ratione saporum.

Nec satis est cara pisces averrere mensaIgnarum quibus est jus aptius, et quibas assis

Languidus in cubitum jam se conviva reponet.

L^mber, et iligna nutritus glande, rotundas

Curvet aper lances carnem vitantis inertem :

Nam Laurens malus est, ulvis et arundine pinguis.

Vinea summittit capreas non semper edules.

Fecunda* leporis sapiens sectabitur armos.

Piscibus atque avibus quae natura et foret aetas,

Ante meum nulli patuit quaesita palatum.

Sunt quorum ingenium nova tantum crustula promit,

Neqndquam satis in re una consumere curam

:

Ut si quis solum hoc, mala ne sint vina, laboret.

Quali perfundat pisces securus olivo.

Massica si coelo supponas vina sereno.

Nocturna si quid crassi est tenuabitur anra,

Et decedet odor nervis inimicas; at illa

Digitized by Googie

aoa Q. HORATII FLACCIIntegram perdunt lino vitiata saporem.Surrentina vafer qui miscet faece Falerna

Vina, colnmbino limam bene colligit ovo;Qnatenns ima petit volvens aliena vitellus.

Tostis marcentem squillis recreabis et Afra

Potorem cochlea;nam lactuca innatat acri

Post vinum stomacho:perna magis ac magis hillis

Flagitat in morsus refici; quin omnia malit,

Quaecumque immundis fervent illata popinis.

Est operae pretium duplicis pernoscere juris

Naturam : simplex e dulci constat olivo,

Quod pingui miscere mero muriaque decebit,

Non alia quam qua Byzantia putruit orca.

Hoc uhi confusum sectis inferbuit herbis,

Corycioque croco sparsum stetit, insuper addes

Pressa Venafranae quod bacca remisit olivae.

Picenis cedunt pomis Tibnrda sncco

;

Nam facie praestant. Venucula convenit ollis;

Rectius Albanam fumo duraveris uvam.Hanc ego cum malis, ego faecem primas et halec.

Primas et invenior piper album, cum sale nigro

Incretam,puris circumposuisse catillis.

Immane est vitium dare millia terna macello,

Angnstoqne vagos pisces urgere catino.

Magna movet stomacho fastidia, seu puer unctis

Tractavit calicem manihus dum furta ligurrit

;

Sive gravis veteri craterae limus adhaesit.

Vilibus in scopis,in mappis, in scobe, quantus

Consistit sumptus? neglectis, flagitinm ingens.

Ten’ lapides varios lutulenta radere palmii,

Et Tyrias dare circum illota toralia vestes

,

Oblitam quanto curam sumptumque minoremHaec habeant, tant6 reprendi justius illis

Quae nisi divitibus nequeant contingere mensis?

B o a A'r IUS.

Docte Cad,per amicitiam Divo.sque rogatas

,

Ducere me auditum,perges quocumque, memento.

Digi- . Ijy ^ ooglc

SATIRARUM LIB. II. ao5

Nam, qaamyis referas memori mihi pectore cancta,

Non tamen interpres tantumdem juveris: addeVultum habitumque hominis

;quem tu vidisse beatus

Non magni pendis, quia contigit : at mihi cura

Non mediocris inest fontes nt adire remotosAtque haurire queam vitae praecepta beatae.

SATIRA V.

H cltsses.oc quoque, Tiresia, praeter narrata, petenti

Responde, quibus amissas reparare queam res

Artibus atqne modis. Quid rides?

TIRESIAS.Jamne doloso

Non satis est Ithacam revehi, patriosqne Penates

Aspicere?

n LY s s E s.

O nulli quidqnam mentite, vides ut

Nndus inopsqne domum redeam, te vate; neqne illie

Aut apotheca procis intacta est, aut pecus: atqui

Et genus,et virtus ,* nisi cum re , vilior alga est.

TIRESIAS.Quando pauperiem, missis ambagibns, horres,

Accipe qua ratione queas ditescere. TurdusSive aliud privum dabitur tibi

;devolet illnc

Res ubi magna nitet, domino sene: dulcia poma.Et quoscnmque feret cultns tibi fundus honores.

Ante Larem gustet venerabilior Lare dives

:

Qui quamvis perjurus erit, sine gente, cruentus

Sanguine fraterno, fugitivus; ne tamen illi

Tu comes exterior, si postulet, ire recuses.

U I, Y s s E s.

Utne tegam spurco Damse latus? haud ita Trojae

Me gessi , certans semper melioribus.

I

Digitized by Google

»o4 Q. HORATII FLACCITIRESIAS.

ErgoPauper eris.

u ET s s E s.

Fortem hoc animum tolerare jubebo:

Et quondam majora tuli. Tu protenus, undeDivitias aerisque ruam, dic, augur, acervos.

TIRESIAS.Dixi equidem, et dico. Captes astutus ubique

Testamenta senum : neu, si vafer unus et alter

Insidiatorem praeroso fugerit hamo.Aut spem deponas, aut artem illusus omittas.

Magua minorve foro si res certabitur olim ,

Vivet uter locuples sine gnatis, improbus ultro

,Qui meliorem audax vocet in jus; iUins esto

Defensor: fama civem causaque prioremSperne, domi si gnatus erit fecundave conjiix.

Quinte,puta

, aut Publi, (gaudent praenomine molles

Auriculae,) tibi me virtus tua fecit amicum:Jus anceps novi, causas defendere pRssum

:

Eripiet quivis oculos citius mihi, quam te

Contemptum cassa nuce pauperet : baec mea cura est.

Ne quid tu perdas, neu sis jocus. Ire domum atque

Pelliculam curare jube: ii cognitor ipse.

Persta atque obdura, seu rubra canicula findet

Infantes statuas, seu pingui tentus omasoFurius hibernas cana nive conspuet Alpes.

Nonne vides, aliquis cubito stantem prope tangeus

Inquiet, ut patiens! ut amicis aptus! ut acer!

Plures annabunt thunni, et cetaria crescent.

Si cui prieterea validus male iilius in re

Praeclara sublatus aletur; ne manifestum

Caelibis obsequium nudet te, leniter in spemArrepe officiosus, ut et scribare secundus

Haeres, et, si quis casus puerum egerit Orco,In vacuum venias

:perraro haec alea fallit.

Dic- * y (Soogle

SATIRARUM LIB. II. ao5

Qui testamentum tradet tibi cumque legendum

«

Abnuere et tabulas a te removere memento

:

Sic tamen ut bmis rapias quid prima secundo

Ora velit versu;solus mullisne cohaeres

,

Veloci percurre ocnlo. Plerumque recoctus

. Scriba ex Quinqueviro corvum deludet hiantem^

Captatorque dabit risus Nasica Corano.

V L Y s s E s.

Nnm furis? an prudens ludis me obscura canendo ?

TIRESIAS.O Laertiade, quidquid dicam, aut erit, aut non;Divinare etenim magnus mihi donat Apollo.

U I.Y SS E S.

Quid tamen ista velit sibi fabula, si licet, ede.

TIRESIAS.Tempore quo juvenis Parthis horrendus, ab alta

Demissum genus Aenea, tellure marique

Magnus erit, forti nubet propera CoranoFilia Nasicae, metuentis reddere soldum.

Tum gener hoc faciet; tahulas socero dabit, atqne

Ut legat orabit: multum Nasica negatas

Accipiet tandem et tacitus leget;invenietqne

Nil sibi legatum, praeter plorare, suisque.

Illud ad haec jubeo : mulier si forte dolosa

Libertnsve senem delirum temperet, illis

Accedas socius;laudes

, landeris ut absens.

Adjuvat hoc quoqne; sed vincit longe prius, ipsumExpugnare caput. Scribet mala carmina vecors ?

Laudato : scortator erit ? cave te roget; ultro

Penelopen facilis potiori trade.

u L Y s s E s.

Putasne

Perduci poterit tam frugi tamque pudica.

Quam nequiere proci recto depellere cursu?

TIRESIAS.Venit enim magnum donandi parca juventus,

i8

ao6 Q. HORATII FLACCINec tantam Veneris qnantam stndinsa culina*.

Sic tibi Penelope fragi est: quae, si semel unoDe sene gustarit, tecnm partita lucellum,

Ut canis, a corio numquam absterrebitur uacto.

Me sene, quod dicam, factum est: Anas improba ThebisEx testamento sic est elata : cadaver

Unctam oleo largo nudis humeris tulit haeres;

Scilicet elabi si posset mortua, credo.

Quod nimiam institerat viventi. Cautus adito:

Neu desis operae, neve immoderatus abundes.

Difficilem et morosum offendet garrulas: ultra

Non etiam sileas. Davus .sis comicus, atque

Stes capite obstipo, multiim similis metuenti.

Obsequio grassare : mone, si increbuit aura.

Cautus uti velet carum caput: extrahe turba.

Oppositis humeris: aurem substringe loquaci.

Importunus amat laudari? donec. Ohe! jam

Ad coelum manibus sublatis, dixerit, urge; et

Crescentem tumidis infla sermonibus utrem.

Quum te servitio longo curaque levarit

;

Et certum vigilans. Quartae esto partis Ulyxes

,

Audieris ,haeres : Ergo nunc Dama sodalis

Nusquam est

!

unde mihi tam fortem tamque fidelem?

Sparge subinde : et , si paulam potes , illacryinare. Est

Gaudia prodentem vultum celare. Sepulcrum,

Permissum arbitrio, sine sordibus extrue: funus

Egregie factam laudet vicinia. Si quis

Forte cohaerednm senior male tussiet, huic tu

Dic, ex parte tua, seu fundi sive domus sit

Emptor, gaudentem nummo te addicere. Sed meImperiosa trahit Proserpiua: vive, valeque.

Dic • ccd t>y Googie

SATIRARUM LIR. II. 207

SATIRA VI.

Ho c erat in votis; modus agri nou ita magnas,Hortas ubi, et tecto vicinus jngis aquse fons.

Et panlnro silvae super his foret. Auctius atque

Di melius fecere: bene est. Nihil amplias oro,

Maia nate, nisi ut propria haec mihi munera faxis.

Si neque majorem feci ratione mala rem,.

Nec sum facturas vitio culpave minorem

;

Si veneror stultns nihil horum : O si angulus ille

Proximas accedat, qni nunc denormat agellum!

O si urnam argenti fors quae mihi monstret, ut illi

,

Thesauro invento,qui mercenarius agrum

Illum ipsum mercatus aravit, dives amicoHercule! siquodadestgratum juvat: hac prece te oro

,

Pingue pecus domino facias, et cetera, praeter

Ingenium ; atque soles , custos mihi maximas adsis.

Ergo, ubi me in montes et in arcem ex urbe removi.Quid prius illustrem satiris

, musaque pedestri.’ - *

Nec mala me ambitio perdit, nec plumbeus Anster,

Aatamnu.sque gravis, Libitinae quaestus acerbae.

Matutine pater, seu .Tane libentias audis.

Unde homines operam primos vitaeque labores

Instituunt, sic Dis placitam, tu carminis esto

Principium. Komae sponsorem me rapis.— Eia!

Ne prior officio quisquam respondeat, urge:

Sive Aquilo radit terras, seu bruma nivalem

Interiore diem gyro trahit, ire necesse est.—Postmodo

,quod mi obsit , clare certiimqne locuto.

Lactandum in turba;facienda injuria tardis.—

Quid vis, insane.’ et quas res agis.’ improbas urget

Iratis precibus ; tu pulses omne quod obstat.

Ad Maecenatem memori si mente recurras.—

Digitized by Googfc

ao8 Q. HORATII FLACCIHoc juvat et melli est, non mentiar. At, simid atras

Yentnm est Esqailias, aliena negotia centnmPer caput et circa saliunt latus. Ante secundamRoscius orabat sibi adesses ad Puteal cras.

De re coraniuni scribae inaguu atque nova te

Orabant hodie meminisses, Quinte, reverti:

Imprimat his cura Maecenas signa tabeDis.

Dixeris, Experiar : Si vis, putes, addit et instat.

Septimus octavo propior jam fugerit annus,

Ex quo Maecenas me coepit habere suorumIn numero, duntaxat ad boc, quem tollere rheda

Vellet, iter faciens, et cui concredere nugas

Hoc genus: Hora quota est! Thrax est Gallina Syro par ?

Matutina parum cantos jam frigora mordent:

£t quae rimosa bene deponuntur in aure.

Per totum hoc tempus subjectior in diem et horamInvidi.ne. Noster ludos spectaverat una;

Luserat in campo ;Fortunae libus

; omnes. •

Frigidus a Rostris manat per compita rumor:Qnicnmqne obvius estme consuat:—Obone,nam te

Scire, Deos quoniam propins contingis, oportet;

N iiin quid de Dacis audisti ?— Nd equidem. — Ut tu

Semper eris derisor!— At omnes Di exagitent me.Si quidquam.— Qnid ? militibus promissa Triquetra

Pru:dia Caesar, an est Itala tellure daturus ?

Jurantem me scire nihil mirantur, ut unumScilicet egregii mortalem altiqne silenti.

Perditur ha‘c inter misero lux, non sine votis:

O rus, qnando ego te aspiciam? quandoque licebit.

Nunc veterum Libris, nunc somno et inertibus boris,

Ducere sollicitae jucunda oblivia vitae?

O quando faba, Pythagorae cognata, simulqne

Uncta satis pingui ponentur oluscula lardo?

O noctes coenaeque Deum, quibus ipse meiqne

Ante Larem proprium vescor, vernasque procaces

Pasco bbatis dapibus! Prout cuique libido est,

*I

SATIRARUM LIB. II. aog

Siccat inaequales calices conviva^ solatos

Legibus insanis: seu quis capit acria fortis

Pocula, seu modicis uvescit laetius. Ergo

Sermo oritur, non de villis domibusve alienis.

Nec male necne Lepos saltet: sed, quod magis ad nos

Pertinet et nescire malum est, agitamus: utrumneDivitiis homines, an sint virtute beati;

Quidve ad amicitias, usus rectumne, trahat nos

;

Et, quae sit natura boni; summumque quid ejus.

Cervius haec inter vicinus garrit aniles

Ex re fabellas. Nam si quis laudat AreUi

Sollicitas ignarus opes, sic incipit:— Olim’

Rusticas urbanam murem mus paupere fertur

Accepisse cavo, veterem vetns hospes amicam;Asper et attentas quaesitis, ut tamen arctam

Solveret hospitiis animum. Quid multa neque ille

Sepositi ciceris, nec longae invidit avenae:

Aridam et ore ferens acinum, semesaque lardi

Frusta dedit,cupiens varia fasUdia coena

Vincere tangentis male singula dente superbo:

Quum pater ipse domus palea porrectas in horua

Esset ador loliumque, dapis meliora relinquens.

Tandem nrbanus ad hanc. Quid te juvat, inquit,

amice,

Priernpti nemoris patientem vivere dorso?

Vis tu homines urbemque feris praeponere silvis?

Carpe viam, mihi crede, comes, terrestria quandoMortales animas vivant sortita, neque ulla est

Aut magno aut parvo lethi fuga : quo, bone, circa.

Dum licet, in rebus jucundis vive beatus;

Vive memor quam sis aevi brevis. Haec ubi dicta

Agrestem pepulere, domo levis exilit: inde

Ambo propositum peragunt iter, urbis aventes

Maenia nocturni subrepere. .Tamqne tenebat

Nox medium coeli spatium, quum ponit uterqua

In locuplete dumo vestigia;rubro ubi cocco

i8.

Digitized by Googie

aio Q. HORATII FLACCITincta snper lectos canderet vestis eburnos,

Mnltaqne de magna snperessent fercnla coena,

Qux procnl extrnctis inerant hesterna canistris.

Ergo ubi purpurea porrectum in veste locavit

Agrestem, velnti succinctos cursitat hospes,

Continuatque dapes; nec non vemaliter ipsis

Fnngitnr officiis, praelambens omne quod adfert.

Ille cubans gaudet mutata sorte, bonisqne

Rebns agit laetum convivam; qnnm snbitb ingens

Yalvarom strepitus lectis excussit utrnraque.

Currere per totum pavidi conclave; magisqne

Exanimes trepidare , simul domus alta Molossis

Personuit canibus. Tum rusticus , Haud mihi vita

Est opus hac, ait; et valeas : me silva cavusque

Tutus ab insidiis tenui solabitur ervo.

SATIRA VII.r

DAVUS. V

J AM DCDUM ausculto; et, cupiens tibi dicere servus

Pauca, reformido.

HORATIUS.Davnsne ?

DAVUS.Ita, Davus, amicum

Mancipium domino, et frugi, quod sit satis, hoc est,

Ut vitale putes.

HORATIUS., Age, libertate Decembri,

Quando ita majores voluerunt, utere; narra.

DAVUS.

Pars hominum vitiis gaudet constanter ,et urget

Propositum :pars multa natat ,

mod6 recta capessens

,

Interdum pravis obnoxia. Saepe notatus

Digitized by Googlf

311SATIRARUM LIB. II,

Cam tribas annellis,modu laeva Priscas inani

,

Yixit inaequalis, clavam nt mutaret in horas;

Aedibns ex magnis subito se conderet, nndeMundior exiret vix libertinas honeste.

Jam mcechns Romae, jam mallet doctor AthenisVivere, Yertnmnis, qnotqnot snnt, natus iniqnis.

Scnrca Volanerins, postquam illi justa chiragra

Contudit articulos, qui pro se tolleret atque

Mitteret in phimum talos, mercede diurna

Conductam pavit:quantd constantior idem

In vitiis, tanto levius miser, ac prior illo

Qui jam contento, jam laxo, fune laborat.

HORXTIUS.Non dices hodie quorsum haec tam putida tendant

,

Furcifer?

DAVUS.Ad te

, inquam.

HORATIUS.Quo pacto

,pessime ?

DAVUS.Laudas

Fortunam et mores antiquae plebis; et idem.

Si quis ad illa Deus subito te agat, usque recuses ;

Aut quia non sentis quod clamas rectius esse.

Aut quia non iirmus rectam defendis, et haeres,

Nequidquam coeno cupiens evellere plantam.

Romae rus optas; absentem rusticus urbem ^

Tollis ad astra levis. Si nusquam es forte vocatus

Ad cocnam, laudas securum olus : ac, velat usquamVinctus eas, ita te felicem dicis, aniasque,

Qu6d nusquam tibi sit potandum, .lusserit ad sc

Maecenas serum sub lumina prima venire

Convivam : Nemon’ oleum feret ociiisP ecquis

Audit P cum magno blateras clamore, fnrisque.

Milvins et scurrae, tibi non referenda precati.

Discedant. Etenim fateor me, dixerit ille.

Digitized by Googie

aia Q. HORATII FLACCIDaci ventre levem

;nasnm nidore snpinor;

Imbecillas, iners, si qnid vis, adde, popino.

Tu, quam sis qnod ego, et fortassis neqnior, nitro

Insectere, velut melior Pverbisqne decoris

Obvolvas vitinm? Qnid, si me stultior ipso

Quingentis empto drachmis, depr^nderis AuferMe vnltu terrere; manam stoinachnmqne tenato,

Dum, qnoe Crispini docuit me janitor, edo.

Te conjux aliena capit, meretricula Davnm.Peccat uter nostrum crnce dignins.^ acris ubi meNatura incendit, sub clara nuda lucerna

Qaaecumque excepit turgentis verbera caudae

Clunibus, aut agitavit equum lasciva supinam.Dimittit neque famosam, neque sollicitaro neDitior aut formae melioris meiat eodem;

Tu, quum projectis insignibus, annulo equestri

,

Romanoqiie habita, prodis ex judice DamaTurpis, odoratam caput obscurante lacerna,

Non es quod simulas? Metuens induceris, atqueAltercante libidinibus tremis ossa pavore.

Quid refert, uri virgis ferroque necari

Auctoratus eas; an turpi clausus in arca,

Quo te demisit peccati conscia herilis

Contractum,genibus tangas caput? Estne marito'

Matronae peccantis in ambo justa potestas?

Iu corruptorem vel justior. Illa tamen se

Non habita mutatve loco, peccatve superne.

Quum te formidet mulier, neque credat amanti.

Ibis sub furcam prudens, dominoque furenti

Committes rem omnem et vitam et cum corpore fa-

mam.Evasti? metues, credo, doctusque cavebis:

Quaeres quando iterum paveas, iterumque perire

Possis. O toties servus ! Quae bcllua ruptis.

Quum semel effugit, reddit se prava catenis?

Digitized by Google

SATIRARUM LIR. II. ai3

Non sum mceclius, ais. Neque ego, hercule, fur, ubi

vasa

Praetereo sapiens argentea. Tolle periclum

,

Jam vaga prosiliet fraenis uatura remotis.

Tuue mihi dominus, rerum imperiis hominumqueTot tanti.sque minor, quem ter vindicta qnaterque

Imposita haud umqnam misera formidine privet?

Adde super, dictis quod non levius valeat: namSive vicarius est, qui servo paret uti mosVester ait, seu conservus ;

tibi quid sum ego ? NempeTu, mihi qui imperitas, aliis servis miser, atque

Duceris ut nervis alienis mobile lignum.

Quisnam igitur liber? Sapiens, sibi qui imperiosus;

Quem neque pauperies, neque mors, neque vincula

terrent

;

Responsare cupidinibus, contemnere honores

Fortis, et in seipso totus, teres atque rotundus,

Externi ne quid valeat per laeve morari

;

In quem manca ruit semper fortuna. Potesne

Ex bis ut proprium quid noscere ? Quinque udenta

Poscit te mulier, vexat, foribusqne repulsum

Perfundit gelida: rursus vocat. Eripe turpi

Colla jugo : Liber, liber sum, dic age. Non quis

;

Urget enim dominus mentem non lenis, et acres

Subjectat lasso stimulos ,versatque negantem.

Vel, quum Pausiaca torpes, insane, tabella.

Qui peccas miniis atque ego ,quum Fulvi Rutubaeque,

Aut Placideiani contento poplite miror

Proelia, rubrica picta aut carbone; velut si

Re vera pugnent, feriant vitentque moventes

Arma viri? Nequam et cessator Davus; at ipsa

Subtilis veterum judex et callidus audis.

Nil ego, si ducor libo fumante : tibi ingens

Virtus atque animus coenis responsat opimis.

Obsequium ventris mihi perniciosius est : cur ?

ai4 Q. HORATII FLACCITergo plector enim. Qui tn impunitior illa,

Qu8c parvo sumi nequeunt, quum obsonia captas?

Nempe inamarescunt epula; sine iine petitae,

lllusique pedes vitiosum ferre recusant

Corpus. An hic peccat, sub noctem qui puer uvamFurtivam mutat strigili? qui praedia vendit,

Nil servile, gulae parens, habet? Adde, quod idemNon horam tecnm esse potes; non otia recte

Ponere; tcqne ipsum vitas, fugitivus ut erro.

Jam vino quo;rens, jam somno, fallere curam

:

Frustra; nam comes atra preinitsequiturque fugacem.

HORATIUS.Unde mihi lapidem ?

n A V u s.

Quorsum e.st opus ?

HORATIUS.Unde sagittas?

DAVUS.Aut insanit homo, aut versus facit.

HORATIUS.Ocius hinc te

Ni rapis, accedes opera agro nona Sabino.

SATIRA VIII.

U H O R AT IUS.T te Nasidieni juvit coena beati

!

Nam mihi, qna*renti convivam, dictus here illic

De medio potare die.

FUNDANIUS.Sic, ut mihi numqnain

In vita fuerit melius.

HORATIUS.• Da , si grave non est

,

SATIRARUMLlB.il. ii5

Qua? priraa iratum ventrem placaverit esca.

FDNDjLIflUS.In primis Lucanus aper: leni fuit Austro

Captus, ut aiebat coeno: pater. Acria circum

Rapula, lactucae, radices, qualia lassum

Pervellunt stomachum; siser, halec, faecula Coa.

His ubi sublatis puer alte cinctus acernamGausape purpureo mensam pertersit, et alter

Sublegit quodeumque jaceret inutile, quodquePosset coenantes offendere; ut Attica virgo

Cum sacris Cereris, procedit fuscus Hydaspes,

Caecuba vina ferens; Alcon, Chium maris expers.

Hic herus: Albanum, Maecenas, sive Falernum

Te magis appositis delectat, habemus utrumque.

HORA.TIUS.Divitias miseras ! Sed queis coenantibns nna ,

Fundani, pulchre fuerit tibi, nosse laboro.

FUNDAiriDS.Summus ego ; et prope me Viscus Thurinus

;et infr.i

,

Si memini, Varius: cum Servilio Balatrone

Vibidius, quos Maecenas adduxerat umbras.

Nomentanus erat super ipsum, Porcius infra,

Ridiculus totas simul obsorbere placentas.

Nomentanns ad hoc, qui, si quid forte lateret,

Indice monstrA'et digito : nam cetera turba.

Nos, inquam, coenamus aves, conchylia, pisces.

Longe dissimilem noto celantia succum

;

Ut vel continuo patuit, quum passeris atque

Ingustata mihi porrexerat ilia rhombi.

Post hoc me docuit melimela rubere minorem

Ad lunam delecta. Quid hoc intersit, ab ipso

Audieris nieliiis. Tum Vibidius Balatroni:

Nos, nisi damnose bibimus, moriemur inulti.

Et calices poscit majores. Vertere pallor

Tum parochi faciem, nil sic metuentis ut acres

Potores; vel quod maledicunt liberius, vel

Digitized by Google

«i6 Q. HORATII FLACCIFervida quod subtile exsurdant vina palatum.

Invertunt Alliphanis vinaria tota

Vibidius Balatroque, sequutis omnibus: imi

Convivae lecti nihilum nocuere lagenis.

Affertur squillas inter muraena natantes

In patina porrecta. Sub hoc herus,Haec gravida, inquit.

Capta est, deterior post partum came futura.

His mixtum jus est oleo quod prima Venafri

Pressit cella; garo de succis piscis Iberi;

Vino quinquenni, veriim citra mare nato.

Dum coquitur, cocto Chium sic convenit ut nonHoc magis ullum aliud; pipere albo, non sine aceto

Quod Methymnaeam vitio mutaverit uvam.Erucas virides, inulas ego primus amaras

Monstravi incoquere; illutos Curtillus echinos.

Ut melius, muria quam testa marina remittit.

Interea suspensa graves aulaea ruinas

In patinam fecere, trahentia pulveris atri

Quantum non Aquilo Campanis excitat agris.

Nos majus veriti, postquam nihil esse pericli

Sensimus, erigimur. Rufus posito capite, ut si

Filius immaturus obisset, flere. Quis esset

Finis, ni sapiens sic Nomentanus amicumTolleret: Heu Fortuna! quis est crudelior in nosTe dens? ut semper gaudes illudere rebus

Humanis! Varius mappa compescere risumVix poterat. Balatro, suspendens omnia naso.

Haec est conditio vivendi, aiebat;eoqne

Responsura tuo numquam est par fama labori.

Tene, ut ego accipiar laute, torqnerier omniSollicitudine districtum? ne panis adustus.

Ne male conditum jus apponatur? ut omnesPraecincti recte pueri comtique ministrent?

Adde hos praeterea casus: aulaea ruant si.

Ut mod6; si patinam pede lapsus frangat agaso.

Sed convivatoris, uti ducis, ingenium res

Digitized by Google

SATIRARUM LIB. II. 21

Adversae nadare solent, celare secandae.

Tfasidienas ad haec : Tibi Di,quaecumqae preceris

,

Commoda dent; ita vir bonns es convivaqne comis.

Et soleas poscit. Tam- in lecto quoqae videres

Stridere secreta divisos aare susnrros.

' HORATIUS.Nullos his mallem ludos spectasse : sed illa

Redde, age, quae deinceps risisti.

FUNDANIUS.Yibidias dum

Quaerit de pueris num sit quoqae fracta lagena.

Quod sibi poscenti non dentur pocula; dnmqueRidetur fictis rerum. Balatrone secundo

;

Nasidiene, redis mutatae frontis, ut arte

Emendaturus fortunam;deinde sequud

Mazonomo pueri magno discerpta ferentes

Membra gruis, sparsi sale multo ,non sine farre;

Pinguibus et ficis pastam jecur anseris albi

;

Et leporum avulsos, ut multo suavius , armos

,

Quim si cum lumbis quis edit: tum pectore adusto

Vidimus et merulas poni, et sine clune palumbes.

Suaves res, si non causas narraret earum et

Naturas dominus: quem nos sic fugimus niti.

Ut nihil omnino gustaremus, velut illis

Canidia afilasset, pejor serpentibus Afris.

QUTNTI

HORATII FLACCIEPISTOLARUM ,

LIBER PRIMUS.

i: R I M jL dicte mihi , samma dicende Camoena

,

Spectatum satis, et donatum jam rude, quaeris,

Maecenas, iterum antiquo me includere ludo.

Non eadem est aetas, non mens. Veianius, armis

Herculis ad postem fixis, latet abditus agro.

Ne populum extrema toties exoret arena.

Est mihi purgatam crebro qui personet aurem

:

Solve senescentem mature sanus equum, ne

Peccet ad extremum ridendus, et ilia ducat.

Nunc itaque et versus et cetera ludicra pono:

Quid verum atque decens curo ct rogo, et omnis in

hoc sum

:

Q. HORATII FLACCI, ctc. uiq

Condo et compono qnse mox depromere possim.

Ac, ne forte roges quo me dnce, quo lare tuter;

Nnlllns addictus jurare in verba magistri.

Quo me cumque rapit tempestas, deferor hospes.

Nunc agilis iio, et mersor civilibus undis,

Virtutis verae custos, rigidusque satelles:

Nunc in Aristippi fnrtim praecepta relabor.

Et mihi res, non me rebus submittere conor.

Ut nox longa quibus mentitur amica, diesqne

Longa videtur opus debentibus; ut piger annus

Pupillis quos dura premit custodia matrum

;

Sic mihi tarda fluunt ingrataqne tempora quas spemConsilinmqne morantur agendi gnaviter id quodAeque pauperibus prodest, locupletibus aeque.

Aeque neglectum pueris senibnsqne nocebit.

Restat ut his ego me ipse regam solerqne elementis :

Non possis oculo quantum contendere Lynceus,

Non tamen idcirco contemnas lippus inungi;

Nec, quia desperes invicti membra Glyconis,

Nodosa corpus nolis prohibere cheragra.

Est quadam prodire tenus, si non datur ultra.

Fervet avaritia miseroque cupidine pectus?

Sunt verba et voces quibus hunc lenire doloremPossis, et magnam morbi deponere partem.

Laudis amore tumes? sunt certa piacula quae te

Ter pure lecto poterunt recreare libello.

Invidus, iracundus, iners, vinosus, amator.

Nemo adeo ferus est ut non mitescere possit.

Si modo culturae patientem commodet aurem.

Virtus est vitium fugere; et sapientia prima

Stultitia caruisse. Vides, quae maxima credis

Esse mala ,exiguum censum , turpemque repulsam

,

Quanto devites animo capitisque labore;

Impiger extremos curris mercator ad ludos.

Per mare pauperiem fugiens, per saxa, per ignes

;

Ne cures ea quae stulte miraris et optas.

220 Q. HORATII FLACCIDiscere et audire, et meliori credere uon vis?

Quis circum pagus et circum compita pugnaxMagna coronari contemnat Olympia, cni spes,

Cui sit conditio dulcis sine pulvere palmae?

Vilius argentum est auro, virtntibns aurum.O cives, cives, quaerenda pecunia primum est,*

Virtus post nummos. Haec Janus snmmns ab imoProdocet: haec recinnnt juvenes dictata senesqne,

Laevo suspensi loculos tabnlamque lacerto.

Si quadringentis sex septem millia desunt.

Est animus tibi, sunt mores, et lingua, bdesque;

Plebs eris. At pueri ludentes. Rex eris, aiunt,

Si recte facies. Hic murus aeneus esto

,

Hil conscire sibi, nulla pallescere culpa.

Roscia, dic sodes, melior lex, an puerorum est

Naenia, quae regnum recte facientibus offert.

Et maribus Curiis .et decantata Camillis?

Isne tibi melius suadet, qnirem facias; rem.

Si possis,recte

;si non, quocumque modo rem

;

Ut propius spectes lacrymosa poemata Pupi

:

An qui fortunae te responsare snpeibae

Liberum et erectum praesens hortatur et aptat?

Quod si me populus Romanus forte roget cor

Non, ut porticibus, sic judiciis frnar isdem.

Nec sequar aut fugiam quae diligit ipse vel odit

:

Olim quod vulpes aegroto cauta leoni

Respondit, referam : Quia me vestigia terrent.

Omnia te adversum spectantia, nulla retrorsum.

Rellua multorum es capitum: nam quid sequar? autquem ?

Pars hominum gestit conducere publica : sunt qui

Crustis et pomis viduas venentur avaras,

. Excipiantque senes quos in vivaria mittant

:

Multis occulto crescit res fcenore. VerumEsto, aliis alios rebus studiisqne teneri;

lidem eadem possunt horam durare probantes?

_ .1

Digitized by Google

221EPISTOLARUM LIB. 1.

Nullas in orbe sinas Baiis prxlucet amoenis,

Si dixit dives, lacus et mare sentit amoremFestinantis heri; cni si vitiosa libido

Fecerit auspicium, cras ferramenta TheanumTolletis, fabri. Lectas genialis in aula est?

Nil ait esse prius, melius nil caeiibe vita;

Si non est, jurat bene solis esse maritis.

Quo teneam vnltus mutantem Protea nodo ?

Quid pauper? ride: mutat coenacnla, lectos.

Balnea, tonsores; conducto navigio aeque

Nauseat ac locuples qnem ducit priva triremis.

Si curtatas inaequali tonsore capillos

Occurri , rides : si forte subucula pexae

Trita subest tunicae, vel si toga dissidet impar.

Rides. Quid mea quum pugnat sententia secum?Quod petiit, spernit; repetit quod nuper omisit?

Aestuat, et vitae disconvenit ordine toto?

Diruit, aedificat, mutat quadrata rotundis?

Insanire putas solemnia me, neque rides.

Nec medici credis, nec curatoris egere

A praetore dati, rerum tutela mearamQuum sis, et prave sectam stomacheris ob nuguemDe te pendentis, te respicientis amim.

Ad summam, sapiens uno minor est Jove; dives,

Liber,honoratus ,

pulcher, rex denique regum

:

Praecipue sanus, nisi quum pituita molesta est.

EPISTOLA II.. I

*

• • AD LOLLIUM. .•»

T^roj A. NI belli scriptorem ,'ma.xime Lolli,. ,

Dum tu declamas Romae, Praeneste relegi; >

Qui,qnid sil pulchrum,qnid turpe,qaid.utile,qoidnon,

M»-

aaa Q.'HORATII FLACCIPlanius ac melius Chrysippo et Crantore dicit.

Cnr ita crediderim, nisi qnid te detinet, audi.Fabula, qua Paridis propter narratur amoremGraecia barbariae lento collisa dnello,

Stultornm regum et popdbrnm continet aestus.

Antenor censet belli praecidere causam.Qnid Paris? ut salvus regnet vivatqne beatas.Cogi posse negat. Nestor componere lites

Inter PeUden festinat et inter Atriden

:

Hnnc amor, ira quidem communiter urit utrumquc.Qnidquid delirant reges, plectuntur Achivi.Seditione, dolis, scelere, atque bbidine et irii,

Iliacos intra muros peccatnr et extra.

Rursus, quid virtus et qnid sapientia possit.

Utile proposuit nobis exemplar Ulyxen

;

Qui, domitor Trojae, multomm providas urbesEt mores bominum inspexit; latumque per aequor.Dum sibi, dum sociis reditum parat, aspera multaPertulit, adversis rerum immersabilis nudis.

Sirenum voces et Circae pocula nosti

;

Qnae si cum sociis stultus cupidusque bibisset.

Sub domina meretrice fuisset turpis et exeors.

Vixisset canis immundus, vel amica luto ens.

Nos numeras sumus, et fruges consumere nati.

Sponsi Penelopae, nebulones, Alcinoiqne

In cute curanda plus aequo operata juventus

;

Cui pulchrum fuit in medios dormire dies, et

Ad strepitum citharae cessatam ducere curam. •

Ut jugulent hominem,snrgnnt de nocte latrones

:

Ut teipsnm serves, non expergiscens? Atqui

Si noles sanus, curres hydropicus: et, ni

Posces ante diem Ubrum cnm lumine, si nonIntendes animum stadiis et rebus honestis;

Invidia vel amore vigil torqnebere. Nam cur

Qn% laedant oculum festinas demere, si qnid

Est animum differs cnrandi tempus in anuum?

Digitized by Google

22 ?EPISTOLARUM LIB. I.

Dimidium facti, qui coepit, habet: sapere aude;

Incipe:qui recte vivendi prorogat horam

,

Rnsticus expectat dum defluat amnis;at ille

Labitnr, et labetnr in omne volubilis aevum.

Quaeritur argentum, pnerisque beata creandis

Uxor, et incultae pacantur vomere silvae. •Quod satis est cui contigit, bic nihil ampbus optet.

Non domus et fundus, non aeris acervus et auri

Aegroto domini deduxit corpore febres.

Non animo curas. Valeat possessor oportet.

Si comportatis rebus bene cogitat uti.

Qui cupit aut metuit, juvat illum sic domus et res.

Ut lippum pictae tabulae, fomenta podagram.Auriculas citharae collecta sorde dolentes.

Sincerum est nisi vas, qnodcumqne infundis acescit.

Sperne voluptates : nocet empta dolore voluptas.

Semper avarus eget; certum voto pete finem.

Invidus alterius macrescit rebus opimis:

Invidia Siculi non invenere tyranni

Majus tormentum. Qui non moderabitur irae.

Infectum volet esse dolor quod suaserit et mens

,

Dum poenas odio per vim festinat inulto.

Ira furor brevis est : animum rege, qui, nisi paret.

Imperat : hunc fracnis ,hunc tu compesce catena.

Fingit equum tenera docilem cervice magister

Ire viam qu4 monstret eques. Venaticus, ex quoTempore cervinam pellem latravit in aula.

Militat in silvis catulus. Nunc adbibe puroPectore verba

,puer ;

nunc te melioribus offer.

Quo semel est imbuta recens, servabit odoremTesta diu. Quod si cessas, aut strenuus anteis.

Nec tardum opperior, nec praecedentibus insto.

Digitized by Googie

Q. HORATII FLACCI

EPISTOLA III.

AD JULIUM FLORUM.

JiJLi Flore, quibus terrarum mibtet oris

Claudius Augusti priviguns, scire laboro.

Tbracane vos, Hebrusque nivaU compede vinctus.

An freta vicinas inter currentia turres.

An pingues Asiae campi collesque morantur?Quid studiosa cohors operum struit? Hiec quoque

curo;

Quis sibi res gestas Angusti scribere sumit?Bella quis et paces longum diffundit in aevum?Quid Titius, Romana brevi venturus in ora,

Pindarici fontis qui non expalluit haustas.

Fastidire lacus et rivos ausus apertos?

Ut valet? ut meminit nostri? fidibnsne Latinis

Thebanos aptare modos studet, auspice Musa?An tragica desaevit et ampullatur in arte?

Quid mihi Celsus agit? monitus, mnltumqne monen-das,

Privatas ut quaerat opes, et tangere vitet

Scripta Palatinus qnaecuinqne recepit Apollo:Ne, si forte suas repetitum venerit olim

Grex avium plumas, moveat cornicula risum.

Furtivis nudata coloribus. Ipse quid audes?

Quae circumvolitas agiUs thyma? non tibi parvamIngenium, non incultum est, nec turpiter hirtum.Seu linguam causis acuis, sen civica jura

Respondere paras, seu condis amabile carmen.

Prima feres hederae victricis praemia:quod si

Frigida cararum fomenta relinquere posses,

Qu6 te coelestis sapientia duceret, ires.

DIgitized by

EPISTOLARUM LIB. I. aaS

Hoe optis, hoc stadinm parvi properemns et ampli,

Si patriae Tolamas, si nobis, vivere cari.

Debes hoc etiam rescribere, si tibi curae.

Quantae conveniat, Munatius: an male sarta

Gratia neqnidqnam coit et rescinditur? at vos

Seu calidus sanguis, seu rerum inscitia vexat

Indomita cervice feros, ubicumque locorumVivitis, indigni fraternum rumpere foedus.

Pascitur in vestrum reditum votiva juvenca.

EPISTOLA IV.

AD ALBIUM TIBULLUM.

nostrorum sermonum candide judex.

Quid nunc te dicam facere in regione Pedana?Scribere quod Cassi Parmensis opuscula vincat?

An tacitum silvas inter reptare salubres.

Curantem quidquid dignum sapiente bonoque est?

Non tu corpus eras sine pectore. Di tibi formam,Di tibi divitias dederunt, artemque fruendi.

Quid voveat dulci nutricula majus alumno.Qui sapere et fari possit quae sentiat, et cui

Gratia, fama, valetudo contingat abunde.Et mundus victus, non deficiente crumena?Inter spem curamque, timores inter et iras.

Omnem crede diem tibi diluxisse supremum

:

Grata superveniet, qua; non sperabitur, bora.

Me pinguem et nitidum bene curata cute vises.

Quum ridere voles, Epicuri de grege porcum.

Q. HORATII flacci'

EPISTOLA V.

AD TORQUATUM.

Si potes Archiacis conviva recnnibere lectis.

Nec modica cvenare times olus omne patella ,

Supremo te sole domi, Torquate, manebo.Vina bibes iterum Tauro diffusa, jialustres

Inter Minturnas Sinuessanumque Petrinum.

Sin melius quid habes, arcesse, vel imperium fer.

.Tamdudum splendet focus, et tibi munda supellex.

Mitte leves spes, et certamina divitiarum.

Et Moschi causam ; cras nato Caesare festus

Dat veniam somnumqne dies; impune licebit

Aestivam sermone beni^o tendere noctem.

Quo mihi, fortuna si non conceditur uti.^

Parens ob haeredis curam nimiumqiie severus

Assidet insano. Potare et spargere flores

Incipiam, patiarque vel inconsultus haberi.

Quid non ebrietas designat? operta recludit;

Spes jubet esse ratas; in pro?lia trudit inertem;

Sollicitis animis onus eximit; addocet artes.

Fecundi calices quem non fecere disertum?

Contracta quem non in paupertate solutum?

Haec ego procurare et idoneus imperor, et nonInvitus; ne turpe toral, ne sordida mappaCorruget nares; ne non et cantharus et lanx

Ostendat tibi te;ne fidos inter amicos

Sit qui dicta foras ebminet ; ut coeat par .

.Tungaturque pari. Butram tibi Septicinmqne,

Et nisi ccena prior, potiorque puella, Sabinum

Detinet, assnmam : locns est et pluribus umbris

;

Sed nimis arcta premant oUdac convivia caprae.

Digitized by Google

EPISTOLARUM LIB. I. a

Tu, quotus esse velis, rescribe; et, rebus omissis.

Atria servantem postico falle clientem.

EPISTOLA VI.

AD NUMICIUM.

IN^iwdmirari prope res est una, Numici,Solaqne, quae possit facere et servare beatura.

Hunc solem et steUas et decedentia certis

Tempora momentis sunt qui formidine nulla

Imbuti spectent: quid censes munera terrae.^

Quid maris extremos Arabas ditantis et Indos

Ludicra qqid, plausus, et amici dona Quiritis?

Quo spectanda modo, quo sensu credis et ore?

Qui timet his adversa, fere miratur eodem.Quo cupiens, pactu

:pavor est ntrobique molestus

:

Improvisa simul species exterret utrumqne.

Gaudeat, an doleat; cupiat, metuatne; quid ad rem.Si, quidquid vidit melius pejusve sua spe.

Defixis oculis animoque et corpore torpet?

Insani sapiens nomen ferat, aequus iniqui.

Ultra quam satis est virtutem si petat ipsam.

I nunc, argentum, et marmor vetus, aeraque, et artet

Suspice; cum gemmis Tyrios mirare colores

:

Gaude quod spectant oculi te miUe loquentem

;

Gnavus mane forum et vespertinus pete tectum :

Ne plus frumenti dotalibus emetat agris

Mutus; et, indignum, quod sit pejoribus ortus.

Hic tibi sit potius quam tu mirabilis illi.

Quidquid sub terra est, in apricum proferet aetas;

Defodiet condetque nitentia. Quum bene notumPorticus Agrippae et via te conspexerit Appi,

Ire tamen restat Noma quo devenit et Ancus.

laS Q. HOR ATII l- LACCISi latus aut renes morbo tentantur acuto.

Quaere fugaiu morbi. Vis recte vivere? quis non?Si virtus hoc una potest dare, fortis omissis

Hoc age deliciis. Virtutem verba putes, ut

Lucum ligna? cave ne portus occupet alter.

Ne Cibyratica , ne Bithyna negotia perdas.

Mille talenta rotundentur, totidem altera; porro et

Tertia succedant, et quae pars quadret acervum.

Scilicet uxorem cura dote, lidemqne, et amico^Et genus, et formam, regina pecunia donat :

*Ac hene nummatum decorat Suadela Veuusque.Mancipiis locuples eget aeris Cappadocum rex:

Ne fueris hic tu. Chlamydes Lucullus, ut aiunt.

Si posset centum scenae praehcre rugatus.

Qui possum tot? ait: tamen et quaeram, et quot hahehoMittam. Post paulo scribit ubi millia quinque

Esse domi chlamydum; paqtem, vel tolleret omnes.Exilis domus est, uhi non et multa supersunt

,

Et dominum fallunt, et prosunt furihus. Ergo,

Si res sola potest facere et servare heatum.

Hoc primus repetas opus, hoc postremns omittas.

Si fortunatum species et gratia praestat,

Mercemur servum qui dictet nomina, laevum

Qui fodicet latus, et cogat trans pondera dextram

Porrigere: Hic multum in Fahia valet, ille Velina:

Cuilihet hic fasces dabit; eripietque curule,,

Cui volet, importunus, ebur : frater, pater, adde;

Ut cuique est actas, ita quemqne facetus adopta.

Si , bene qui coenat , bene vivit ; lucet ,eamus

Quo ducit gula: piscemur, venemnr; ut olim

Gargilins, qui mame plagas, venabula, servos,

Differtnm transire forum populumque jubebat.

Unus ut e multis, populo spectante, referret

Emptura mulus aprum. Crudi tumidiqne lavemur.

Quid deceat, quid non, obliti, Caerite cera

Digni, remigium vitiosum Ithacensis Ulixei

,

~; by CjOOglfD.

EPISTOLARUM LIB. I.

Cui potior patria fuit interdicta voluptas.Si , Mimnermus uti censet, sine amore jocisqueNil est jucundum

; vivas in amore jocisque.Vive, vale; si quid novisti rectins istis.

Candidus imperti; si non, his utere mecum.

EPISTOLA VII.

AD MAECENATEM.

u I w Q u E dies tibi pollicitus me rure futurum

,

Sextilem totum mendax desideror. Atqni,Si me vivere vis, rect^ue videre valentem.Quam mihi das ®gro, dabis a?grotare timenti,IVfaecenas, veniam; dum ileus prima calorqueDesignatorem decorat lictoribus atris

;

Dum pueris omnis pater et matercnla pallet;Officiosaque sednlitas et opella forensisAdducit febres et testamenta resignat.

Quod si brnma nives Albanis illinet agris.Ad mare descendet vates tuus, et sibi parcet,Contractusque leget

; te , dulcis amice, reviset

Cum Zephyris, si concedes, et hirundine primi.Non, quo more pyris vesci Calaber jubet hospes.Tu me fecisti locupletem.— Vescere sodes.Jam satis est.—At tu quantumvis toUc.— Benigni.Non invisa feres pueris munuscula parvis.Tam teneor dono, quam si dimittar onustus.Ut libet: haec porcis hodie comedenda relinqnis.Prodigus et stultus donat quae spernit et odit.H*c seges ingratos tulit, et feret omnibus annis.Vir bonus et sapiens dignis ait esse paratus;Nec tamen ignorat quid distent aera lupinis.Dignum praestabo me etiam pro laude merentis.

20

Oigilized by Googie

a3o Q. HORATII FLACCIQnud «i me noles usquam discedere, reddes

Forte latus, nigros augusta fronte capillos';

Reddes dulce loqui; reddes ridere decorum, et

Inter vina fugam Cinara; moerere protervae.

Forte per augustaiii tenuis nitedula rimamRepserat in cumeram frumenti; pastaque rursus

Ire foras pleno tendebat corpore frnstri.

Cui mustela procul. Si vis, ait, effugere isthinc,

Macra cavum repetes arctum, quem macra subisti.

Hac ego si compellor imagine, cuncta resigno :

Nec somnum plebis laudo, satur altilium; nec

Otia divitiis Arabum liberrima muto.

Saepe verecundum laudasti ;Rexqne Paterque

Audisti coram ; nec verbo parcius absens :

Inspice si possum donata reponere laetus.

Haud male Telemachus, proles patientis Ulyxei

:

Non est aptus equis Ithace locus; ut neque planis

Porrectus spatiis, neque multae prodigus herbae:

Atreide, magis apta tibi tua dona relinquam.

Parvum parva deceat: mihi jam non regia Roma,Sed vacuam Tibur placet, aut imbelle Tarentum.

Strenuus et fortis, causisque Philippus agendis

Clarus, ab officiis octavam circiter horaml)um redit atque foro nimium distare Carinas

Jam grandis natu queritur, conspexit, ut aiunt.

Adrasam quemdam vacua tonsoris in umbra.

Cultello proprios purgantem leniter ungues.

Demetri, (puer hic non laeve jussa Philippi

Accipiebat, )abi; quaere et refer, unde domo, quis,

Cnjus forttupiae; quo sit patre, quove patrono.

It, redit, et narrat: Vulteium nomine Menam,Praeconem, tenui censu, sine crimine notum;

Et properare loco, et cessare, et quaerere, et uti,

Gaudentem parvisque sodalibus et lare certo

,

Et ludis, et, post decisa negotia^. Campo.

Scitari libet ex ipso quaecumque refers: die

EPISTOLARUM LIB, I. a3i

Ad cocnam veniat. Non sane credere Mena:Mirari secnm tacitns. Quid multa? Benigne,

Respondet.— Neget ille mihi?— Negat improbus, ct te

Neglegit, aut horret.— Vnlteium mane Philippns

Vilia vendentem tunicato scruta popello

Occupat, et salvere jubet prior. Ille Philippo

Excusare laborem et mercenaria vincla

,

Quod non mane domum venisset ; denique ,quod non

Providisset eum.— Sic ignovisse putato

Me tibi, si cocnas hodie mecum.— Ut libet. — Ergo

Post nonam venies: nunc i, rem sirennns ange. —Ut ventum ad coenam est, dicenda tacenda locutns,

Tandem dormitnni dimittitur. Hic, ubi saepe

Occultum visus decurrere piscis ad hamum.Mane cUens, et jam certus conviva

,jubetur

Rura suburbana indictis comes ire Latinis.

Impositus mannis arvum coelumqne SabinumNon cessat laudare. Videt

,ridetqne, Philippus:

Et, sibi dum requiem,dum risus undique quxrit

,

Dum septem donat sestertia,mutua septem

Promittit, persuadet uti inercetur agellum.

Mercatur : ne te longis amb.agibus ultra

Quam satis est morer; ex nitido Ct rusticus, atque

Sulcos et viueta crepat mera, prxparat ulmos.

Immoritur studiis, et amore senescit habendi.

A'’ernm, ubi oves furto, morbo periere capellae,

.Spem mentita sege.s, bos est enectus arando;

Offensus damnis, media de nocte caballum

Arripit, iratusque Philippi tendit ad aedes.

(^ucm .simul aspexit scabrum intonsumque Philip-

P”®’—

Durus, ait, Vultei, nimis atteutusqne videris

Esse mihi. — Pol, me miserum, patrone, vocares.

Si velles, inquit, verum mihi ponere nomen.Quod te per Genium, dextramque. Deosque Penates

Obsecro et obtestor, vit* me redde priori.—

'1

a3a Q. HORATII FLACCIQai semrl aspexit qiiantiim dimissa petitis

Fraestent, matnre redeat, repetat(jiie relicta.

Metiri se qaemque suo modulo ac pede verum est.

EPISTOLA VIII.

AD CELSUM ALBINOVANUM.

Oelso gaudere et beue rem gerere Albinovano,

Musa rogata, refer, comiti scribaeque Neronis.

Si quaeret quid agam;dic , m ulta et pulchra minantem,

Vivere nec recte, nec suaviter: baud quia grando(ktntuderit vites, oleamve momorderit aestus;

Nec quia longinquis armeutum aegrotet in arvis;

Sed quia,mente minus validus quam corpore toto ,

Nil audire velim,nil discere

,quod levet aegrum

;

Fidis offendar medicis, irascar amicis.

Cur me funesto properent arcere veterno;

Quae nocuere sequar ;fugiam quae profore credam

;

Romae Tibur amem ventosus, Tibure Romam.Post haec, ut valeat, quo pacto rem gerat et se,

Ut placeat juveni, percontare, utque cohorti.

Si dicet. Recte; primum gaudere; subinde

Praeceptum aurieubs hoc instillare memento :

Ut tu fortnnam, sic nos te, Celse, feremus.

EPISTOLA IX.

AD CLAUDIUM NERONEM.

Septimius, Qaudi , nimirum intelligit unus

Quanti me facias: nam, quum rogat, et prece cogit

Digilized by Coogle

333EPISTOLARUM LIR. I.

Scilicet, ut tibi se laudare et tradere coner ,

Di^um mente domoque legentis honesta Neronis

;

Munere quum fungi propioris censet amici;

Quid possim videt ac novit me valdius ipso.

Multa quidem dixi cur excusatus abirem;

Sed timui mea ne finxisse minora putarer,

Dissimulator opis propriae, mihi commodus uni.

Sic ego, majoris fugiens opprobria culpae.

Frontis ad urbanae de.scendi praemia. Quod si

Depositum laudas ob amici jussa pudorem.Scribe tui gregis hunc , et fortem crede bonnmqne.

EPISTOLA X.

AD FUSCUM ARISTIUM.

TJkbis amatorem Fuscum salvere jubemus

Ruris amatores; hac in re scilicet una

Multum dissimiles, ad cetera pene gemelli.

Fraternis animis, quidquid negat alter, et alter

:

Annuimus pariter, vetuli notiqne columbi;

Tu nidum servas, ego laudo ruris amoeni

Rivos, et musco circumlita saxa, nemnsqne.

Quid quaeris ? vivo, et regno, simul ista reliqui

Quae vos ad coelum effertis rumore secundo

:

Utque sacerdotis fugitivus, liba recuso;

Pane egeo,jam mellitis potiore placentis.

Vivere naturae si convenienter oportet

,

Ponendaeqne domo quaerenda est area primum

:

Novistine locum potiorem rure beato.’

Est ubi plus tepeant biemes? ubi gratior aura

Leniat et rabiem Canis, et momenta Leonis

,

Quum semel accepit solem furibundus acutum?Est ubi divellat somnos minus invida cura.’

30 .

Digitized by Googie

»34 Q. HORATII FLACCrDeterius Libycis olet ant nitet herba lapillis ?

Purior in vicis aqua tendit rumpere plumbum ,

Quiini quae per pronum trepidatcum murmure rivum ?

Nempe inter varias nutritur silva columnas,Laudaturque domus longos quae prospicit agros.

Naturam expelles furca, tamen usque recurret ,

Et mala perrumpet furtim fastidia victrix.

Non,qui Sidonio contendere calbdns ostro

Nescit Aquinatem potantia vellera fucum.Certius accipiet damnum propinsve medullis ,

Quam qui non poterit vero distinguere falsam.

Quem res plus nimio delectavere secundae,

Mntatae quatient. Si quid mirabere, ponesInvitus. Fuge magna; licet sub paupere tecto

Reges et regum vita praecurrere amicos.

Cervus equum pugna melior communibus herbis"

Pellebat, donec minor in certamine longo

Imploravit opes hominis, fraenumque recepit;

Sed, postquam victor violens discessit ab hoste.

Non equitem dorso, non fraenum depulit ore.

Sic qui, pauperiem veritus, potiore metaUis

Libertate caret ,dominum vehet improbas

, atque

Serviet aeternum,quia parvo nesciet uti.

Cui non conveniet sua res, ut calceus olim

,

Si pede major erit, subvertet; si minor, uret.

Laetns sorte tua vives sapienter, Aristi;

Nec me dimittes incastigatam, nbi plura

Cogere quam satis est,ac non cessare, videbor.

Imperat aut servit coUeeta pecunia cuique.

Tortam digna sequi potias, quam ducere, funem.Haec tibi dictabam post fanum putre 'Vacunae,

Excepto quod non simul esses, cetera laetas.

Digilized by

EPISTOLARUM LIB. I. 235

EPISTOLA XI.

AD RULLATIUM.

D I D tibi visa Chios, Bullati, notaque Lesbos

?

Quid couciuua Samos? quid Crcesi regia Sardis?

Smyrna quid et Colophon ? majora minorave fama?^nnctaque prae Campo et Tiberino flumine sordeat ?

An Venit in votum Attalicis ex urbibus una?An Lebedum laudas, odio maris atque viarum?—Scis Lebedus quid sit

;Gabiis desertior atque

Fidenis vicus : tamen illic vivere vellem

;

ObUtusque meorum, obliviscendas et iUis,

Neptunum procul e terra spectare furentem. —Sed neque qui Capua Romam petit, imbre lutoquc

_ Aspersus, volet in caupona vivere : nec, qui

Frigus collegit, furnos et balnea laudat.

Ut fortunatam plene praestantia vitam :

Nec, si te validus jactaverit Auster in alto,

Idcirco navem trans Aegaeum mare vendas.

Incolumi Rhodos et Mitylene pulchra facit, quod-

Paenula solstitio, campestre nivalibus auris,

Per brumam Tiberis, Sextili mense caminus.

Dum licet, et vultum servat fortuna benignum,Romae laudetur .Samos, et Chios, et Rhodos absens.

Tu, quamcumque Dens tibi fortunaverit horam.Grata sume manu; neu dulcia differ in annum.Ut, quocumque loco fueris , vixisse libenter

Te dicas : nam, si ratio et prudentia curas.

Non locus effusi late maris arbiter, aufert

;

Coelum,non aniraum, mutant, qui transmare currant.

Strenua uos exercet inertia : navibus atque

Digitized by Google

236 Q. HORATII FLACCIQuadrigis petimus bene vivere. Quud petis, hic est,

Kst Ulubris, animus si te non deficit aequus.

EPISTOLA XII.

AD ICCIUM.

Fauctibus Agrippae Siculis,quos colligis

, Icci,

«

Si recte frueris, non est nt copia major

Ab Jove donari possit tibi: tolle querelas;

Pauper enim non est cui rerum suppetit usus.

Si ventri bene, si lateri est pedibusqne tuis, nil

Divitiae potemnt regales addere majus.

Si forte in medio positorum abstemius herbis

Vivis et urtica, sic vives protinus, ut te

Confestim Uqnidus Fortunae rivns inauret

:

Vel quia naturam mutare pecnnia nescit;

Vel qnia cuncta putas una virtute minora.

Miramur si Democriti pecus edit agellos

Cultaque ,dum peregre estanimos sine corpore velox ;

Quum tu, inter .scabiem tantam et contagia lucri,

Hil parvum sapias, et adbuc sublimia cures.

Quae mare compescant causae;quid temperet annum

;

Stellae sponte sua jussaene vagentur et errent;

Qnid premat obscnmm lunae, quid proferat, orbem;Qnid velit et possit rerum concordia discors;

Empedocles, an Stertinium dehret acumen?Veriira, seu pisces, seu porrum, et caepe trucidas.

Utere Pompeio Grospho; et, si quid petet, ultro

Defer: nil Grosphns nisi verum orabit et aequum.

Vilis amicorum est annona, bonis ubi quid de’st.

Ne tamen ignores quo sit Romana loco res :

Digitizod by<.5odgIc

EPISTOLARUM LIB. I. 237

CanUber Agrippae, Claudi virtute NeronisArmenius cecidit: jus imperiumque Phraates

Caesaris accepit genibus minor : aurea fruges

Italiae pleno diffudit Copia cornu.

EPISTOLA XIII.

AD VINIUM ASELLAM,

\Jt proficiscentem docui te saepe diuque,

Augusto reddes signata volumina. Vini,

Si validus, si laetus erit, si denique poscet;

Ne studio nostri pecces, odinmqne libelUs

Sednlus importes opera vehemente minister.

Si te fort^ meae gravis uret sarcina chartae.

Abjicito potius, quam quo perferre juberis

Clitellas ferus impingas. Asinaeque paternumCognomen vertas in risum , et fabula fias.

Viribus uteris per clivos, flumina, lamas.

Victor propositi simul ac perveneris illuc

,

Sic positum servabis onus,ne forte sub ala

Easciculum portes librorum, ut rusticus agnum.Ut vinosa glomos furtivae Pyrrhia lanae.

Ut cum pileolo soleas eonviva tribulis.

Ne vulgo narres te sudavisse ferendo

Carmina quae possint oculos auresque morari

Caesaris : oratus multa prece,nitere porr6 .

Vade, vale; cave ne titubes, mandataque frangas.

Digitized by Google

1

238 Q. HORATII FLACCI

EPISTOLA XIV.AD VILLICUM SUUM.

1 1.1. ICE silTarnm et mihi me reddentis ageUi,Qnem tn fastidis, habitatum qninqne focis, et

Quinque bonos solitum Variam dimittere patres;Certemus spinas animone ego fortius, an tuEvellas agro; et melior sit Horatius, an res.

Me quamvis Lamiae pietas et cnra moratur,l’’ratrem moerentis, rapto de fratre dolentis

Insolabiliter; tamen isthuc mens animnsqneFert, et amat spatiis obstantia rumpere claustra.

Rure ego viventem, tu dicis in urbe, beatura:

Cui placet alterius, sua nimirum est odio sors.

Stultus uterqne locum immeritum causatur inique

;

Iu culpa est animus, qui se non effugit nmquam.Tn mediastinus taciti prece rura petebas.

Nunc urbem et ludos et balnea villicus optas:

Me constare mihi scis, et discedere tristem

,

Qnandocnmqne trahunt invisa negotia Romam.Non eadem miramur; eo disconvenit inter

Meque et te: nam, quae deserta et inhospita tesqua '

Credis, amcena vocat mecum qui sentit, et odit

Quae tn pulchra putas. Fornix tibi et uncta popinaIncutiunt urbis desiderium, video; et quodAngulus iste feret piper et thus ocius uva

;

Nec vicina subest vinum prajbere taberna

Quae possit tibi;nec meretrix tibicina

,cujus

Ad strepitum salias terrae gravis. Et tamen urges

.Tampridem non tacta ligonibus arva, bovemqueDisjunctum curas, et strictis frondibus exples:

Addit opus pigro rivus, si decidit imber,

Digitized by Coogie

EPISTOLARUM LIB. I. a3y

Multa mole docendus aprico parcere prato.

Nunc, age, quid nostrum concentum dividat, anili.

Quem tenues decuere togae nitidique capilli

,

Quem scis inimunem Cinarae placuisse rapaci

,

Quem bibulum liquidi media de luce Falerni,

Caena brevis juvat, et prope rivum somnus in herba:

^ec Insisse pudet, sed non incidere ludum.Non isthic obliquo oculo mea commoda quisquamLimat; non odio obscuro morsuque venenat.

Rident vicini glebas et saxa moventem.Cum servis urbana diaria rodere mavis;

Horum tu in numerum voto ruis. Invidet usumLignorum et pecoris tibi calo argutus et horti.

Optat ephippia bos piger; optat arare caballus.

Quam scit uterque,bbens, censebo, exerceat artem.

EPISTOLA. XV.

AD NUMONIUM VALAM.

(^UAE sit hicms Veliae, quod coelum, Vala, Salerni,

Quorumhominum regio, et qualis via:(nam mihi Baxas

Musa supervacuas Antonius, et tamen illis

Ale facit invisum,gelida quum perluor unda

Per medium frigus : sane myrteta relinqui.

Dictaque cessantem nervis elidere morbumSulphura contemni , viens gemit, invidus aegris

Qui caput et stomachum supponere fontibus audent

Clusinis, Gabiosque petunt et frigida rura:

Mutandus locus est, et diversoria nota

Praeteragendus equus:Qu6 tendis.^ non mihi Cumas

Est iter, aut Baias, laeva stomachosus habena

Dicet eques: sed equis fraenato est auris in ore:)

Major utrum populum frumenti copia pascat;

• 40 Q. HORATII FLACCICoUectosne bibant imbres, puteosne perennes

Jugis aquse : (nam vina nihil moror ilbas orae

:

Rure meo possnm quidvis perferre patique;

Ad mare qnum veni, generosam et lene requiro,

Quod curas abigat, quod cum spe divite manetIn venas animumque meum, qnod verba ministret.

Quod me Lucanae juvenem commendet amicae : )

Tractas ater plures lepores, uter educat apros;

TJtra magis pisces et echinos aequora celent;

Pinguis ut inde domum possim Phaeaxque reverti

:

Scribere te nobis, tibi nos accredere, par est.

hlaenins, ut, rebus maternis atque paternis

Fortiter absnmptis, urbanus coepit haberi.

Scurra vagus, non qui certum praesepe teneret,

liApransus non qui civem dignosceret hoste,

Qnaebbet in quemvis opprobria fingere saevus

,

Pernicies et tempestas barathrnmque macelli.

Quidquid quaesierat, ventri donabat avaro.

Hic, ubi nequitiae fautoribus et timidis nil

Ant paulum abstulerat, patinas coenabat omasi

,

Yilis et agninae, tribus ursis qnod satis esset;

Scilicet ut ventres lamna candente nepotnmDiceret urendos, corrector Restius. IdemQuidquid erat nactus praedae majoris, ubi omneVerterat in farnum et cinerem. Non hercule miror.Aiebat, si qui comedant bona, quum sit obeso

Nil melius turdo, nil vulva pulchrius ampla.

Nimirum hic ego sum;nam tuta et parvula lando.

Quum res deficiunt, satis inter vilia fortis:

Verum, ubi quid melius contingit et unctius, idemVos sapere et solos aio bene vivere, quorumConspicitur nitidis fundata pecunia villis.

Digitizea Dy \.jOuglc

EPISTOLARUM LIB. I. 24

1

EPISTOLA XVI.

AD QUINCTIUM,

NE perconteris fandas meus, optime Qniacti

,

Arvo pascat heram, an baccis opulentet olivae,

Pomisne, an pratis, an amicta vitibas ulmo;Scribetnr tibi forma loqnaciter et situs agri.

Continui montes, nisi dbsocientur opaca

Yalle; sed ut veniens dextram latus aspiciat sol,

Laevum decedens curru fugiente vaporet.

Temperiem laudes. Quid, si rubicunda benigne

Coma vepres et prana ferunt ? si quercus et ilex

Multa fruge pecus, multa dominum juvat umbra

f

Dicas adductum propius frondere Tarentum.

Fons etiam rivo dare nomen idoneas, ut nec

Frigidior Thracam nec purior ambiat Hebrus,

Infirmo capiti fluit utilis, utilis alvo.

Hae latebrae dulces, et jam , si credis, amoenae.

Incolumem dbi me praestant Septembribus horis.

Tu recte vivis, si curas esse quod audis

:

Jactamus jampridem omnis te Roma beatum.

Sed vereor ne cui de te plus quam tibi credas;

Neve putes alium sapiente bonoque beatum

;

Neu, si te populas sanum recteque valentem

Dietitet, occultam febrem sub tempus edendi

Dissimules, donec manibus tremor incidat unctis.

Stultorum incurata pudor malus ulcera celat.

Si quis bella tibi terra pugnata marique

Dicat, et his verbis vacuas permulceat aures,

« Tene magis salvum populus velit, an populum tu,

« Servet in ambiguo, qui consulit et tibi et urbi,

« Juppiter »; Augusti laudes agnoscere possis.

21

Digilized by Googie

N

a4a Q. HORATII FLACCIQunm pateris sapiens emendatasque vocari,

Respondesne tao, dic sodes, nomine?— NempeYir bonus et prudens dici delector. — Ego, ac tu.

Qui dedit hoc hodie, cras, si volet, auferet; ut, si

Detulerit fasces indigno ,detrahet idem.

Pone, meum est, inquit. Pono, tristisqne recedo.

Idem si clamet furem , neget esse pudicum,

Contendat laqueo collum pressisse paternum;

Mordear opprobriis falsis, mntemve colorem?

Falsus honor juvat et mendax infamia terret

Quem, nisi mendosum et medicandam? Yir bonosest quis?

Qui consulta patrnm,qni leges joraqne servat;

Quo multae maguaeque secantur judice lites';

Quo res sponsore et quo causae teste tenentur.

Sed videt hunc omnis domus et vicinia tota

Introrsum turpem ,speciosum pelle decora.

Nec furtum feci, nec fugi, si mihi dicat

Servus: Habes pretium , loris non ureris, aio.—Non hominem occidi.—Non pasces in cruce corvos.

—

Sum bonus et frugi.— Renuit negat atque Sabellus :

Cautus enim metuit foveam lupus, accipiterque

Suspectos laqueos, et opertum miluus hamum.Oderunt peccare boni virtutis amore;

Tu nihil admittes in te formidine poenae.

Sit spes fallendi, miscebis sacra profanis.

Nam de miUe fabae modiis qunm snrripis unum

,

Damnum est, non facinus, mihi pacto lenius isto.

Yir bonus, omne forum quem spectat et omne tribu-

nal,

Quandocumque Deos vel porco vel bove placat

,

Jane pater, clare, clare quum dixit, Apollo;

Labra movet, metuens audiri: Pulchra Laverna,,

Da mihi fallere, da justum sancturaque videri;

Noctem peccatis et fraudibus objice uubem.

Qui melior servo, qui liberior sit avarus,

Digitizi Ctfoglc

/

EPISTOLARUM LIB. I. a43

In triviis fixam quum se demittit ob assem

,

Non video : nam qui cupiet, metuet quoque;porro.

Qui metuens vivit, liber mihi non erit umquam.

Perdidit arma, locum virtutis deseruit, qui

Semper in augenda festinat et obruitur re.

"Vendere quum possis captivum, occidere noli:

Serviet utiliter : sine pascat durus aretque

;

Naviget ac mediis hiemet mercator in undis;

Annonae prosit; portet frumenta pennsque.

Vir bonus et sapiens audebit dicere: Pentheu,

Rector Thebarum, quid me perferre patiqne

Indignum coges?— Adimam bona.— Nempe pecus,

rem.Lectos, argentum: tollas licet.— In manicis ct

Compedibus saevo te sub custode tenebo.—Ipse Deus, simul atque volam, me solvet.— Opinor

,

Hoc sentit : Moriar ;mors ultima linea rerum est.

EPISTOLA XVII.

AD SCAEVAM.

n A H V 1 s , Scaeva , satis per te tibi consulis , et scis

Quo tandem pacto deceat majoribus nti.

Disce, docendas adhuc, quae censet amiculus; ut si

Caecas iter monstrare velit : tamen aspice si quid

Et nos, quod cures proprium fecisse, loquamur.

Si te grata quies et primam somnus in bhramDelectat

;si te pulvis strepitnsqne rotaram

,

Si laedit canpona, Ferentinam ire jubebo:

Nam neque divitibus contingant gaudia solis;

Nec vixit mal^, qui natus moriensque fefellit.

Si prodesse tuis, pauloque benignius ipsum

Te tractare voles, accedes siccas ad unctam.—

Digitifed by Googfc

344 Q. HORATII FLACCISi pranderet olus patienter , regibus uti

Nollet Aristippus. — Si sciret regibus uti.

Fastidiret olus, qui me notat.— Utrius horumYerba probes et facta, doce; yel junior audi

Cur sit Aristippi potior sententia. NamqneMordacem Cynicum sic eludebat, ut aiunt;—Scurror ego ipse mihi, populo tu ; rectius hoc et

Spleudidius multo est: equus ut me portet, alat rex,

Officium facio ; tu poscis vilia rerum ,

Dante minor, quamvis fers te nullius egentem.—Omnis Aristippum decuit color et status et res,

Tentantem majora, fere praesentibus aequum.

Contra, quem duplici panno patientia velat.

Mirabor, vitae via si conversa decebit.

Alter purpureum non expectabit amictum.Quidlibet indutus celeberrima per loca vadet.

Personamque feret non inconcinnus utramque:

Alter Mileti textam cane pejns et angue

Yitabit chlamydem; morietur frigore, si nonRettuleris pannum; refer, et sine vivat ineptus.

Res gerere et captos ostendere civibus hostes,

Attingit solium Jovis et coelestia tentat:

Principibus placuisse viris, non ultima laus est.

Non cuivis homini contingit adire Corinthum.

Sedit, qui timuit ne non succederet; esto:

Quid? qui pervenit, fecitue viriliter? Atqui

Hic est, aut nusquam, quod quaerimus: hic onus horret.

Ut parvis animis et parvo corpore majus;

Hic subit et perfert. Aut virtus nomen inane est.

Aut decus et pretium recte petit experiens vir.

Coram rege su4 de paupertate tacentes

Plus poscente ferent. Distat, snmasne pudenter,

An rapias : atqui rerum caput hoc erat,hic fons.

« Indotata mihi soror est, paupercula mater,

« Et fundus nec vendibilis, nec pascere firmus, *

Qui dicit, clamat: « Yictum date >>. Succinit alter:

EPISTOLARUM LIB. I. a45

a Et mihi dividao findetar manere qnadra. s

Sed tacitas pasci si posset corvas, haberet

Pias dapis, et rixae maltu minas, invidiaeqne.

Brundosium comes aat Sarrentam doctas amoenam,Qni queritar salebras et acerbum frigas et imbres,

Aat cistam effractam ant sabdacta viatica plorat.

Nota refert meretricis acamina, saepe cateUam,

Saepe periscelidem raptam sibi fleatis;nti mox

NaUa fides damnis verisqne doloribus adsit.

Nec semel irrisas triviis attollere carat

Fracto crare planam; beet iUi plurima manetLacryma

;per sanctam juratas dicat Osirim ,

Credite, non Indo; crudeles, toUite dandam.Qnaere peregrinam, vicinia ranca reclamat.

EPISTOLA XVIII.

AD LOLLIUM.

Si bene te novi, metues, liberrime Lolli,

Scnrrantis speciem praebere professas amicam.Ut matrona meretrici dispar erit atqne

Discolor, infido scnrrae distabit amicas.

Est haic diversam vitio vitium prope majas.

Asperitas agrestis et inconcinna gravisqne,

Qaae se commendat tonsa cute, dentibus atris;

Dum vnlt libertas dici mera, veraqae virtas.

Virtus est mediam vitiorum et atrimqae redactam.Alter in obsequium pios aequo pronas

, et imi

Derisor lecti, sic notum divitis horret.

Sic iterat voces, et verba cadentia toUit,

Iit pueram saevo credas dictata magistro

Reddere, vel partes mimam tractare secandas.

Alter rixatnr de lana saepe caprina,

21 .

Digitized by Googie

a4« Q. HORATII FLACCIPropn^nat nugis armatas : scilicet

, nt nonSit mihi prima fides, et, vere qnod placet, nt nonAcriter elatrem

,pretinm aetas altera sordet.

Ambigitor qnid enim? Castor sciat an Dolichos plns;

Rmndasinm Minaci melius via ducat, an Appi.

Quem damnosa Venus, quem praeceps alea nudat.Gloria quem supra vires et vestit et ungit.

Quem tenet argenti sitis importuna famesqne,

Quem paupertatis pudor et fuga, dives amicas,

Saepe decem vitiis instructior, odit et horret:

Aut, si non odit, regit; ac, velati pia mater.

Plus quam se sapere et virtutibus esse priorem

Vult, et ait prope vera: Meae, contendere noli.

Stultitiam patiuntur opes; tibi parvula res est;

Arcta decet sanum comitem toga ; desine mecumCertare. Eutrapelus cnicumqne nocere volebat

Vestimenta dabat pretiosa. Beatus enim jam

Cnm pulchris tunicis sumet nova consilia et spes;

Dormiet in lucem; scorto postponet honestamOfficium ;

nummos abenos pascet; ad imumThrax erit, aut olitoris aget inercede caballum.

Arcanam neque tu scrutaberis uUius nmquam

;

Commissnmque teges, et vino tortus et ira.

Hec tua laudabis studia, aut aliena reprendes;

Hec, quum venari volet ille, poemata panges.

Gratia sic fratrum geminorum, Amphionis atqna

Zethi, dissiluit, donec suspecta severo

Conticuit lyra. Fraternis cessisse pntatnr

Moribus Amphion: tu cede potentis amici

Lenibus imperiis;qnotiesqne educet in ag^s

AetoUs onerata plagis jumenta canesque.

Sarge, et inhumanae senium depone Camoenae,

Coenes nt pariter pulmenta laboribus empta.

Romanis solemne viris opus, utile famae,

Vitaeque et membris; praesertim quum valeas, et

Vel cursu superare canem , vel viribus aprum ,

Digitized by Goriglc

EPISTOLARUM LIB. I. a47

Possis : adde , virilia qa6d speciosius armaNon est qni tractet: scis qno clamore coronae

Proelia snstineas cam‘pestria ; deniqne saevam

Militiam pner et Cantabrica bella tubsd

Snb doce qni tempbs Parthorum signa refigit

Nunc, et, si quid abest, Italis adjudicat armis..

Ac, ne te retrahas, et inexcusabilis abstas.

Quamvis nil extra numerum fecisse modnmqucCuras, interdnm nugaris rure paterno:

Partitur lintres exercitus; Actia pugnaTe duce per pueros bostiU more refertur;

Adversarius est frater; lacus, Adria; donec

Alterntrnm velox victoria fronde coronet.

Consentire suis studiis qni crediderit te.

Fantor utroque tuum laudabit poUice ludum.Protinus ut moneam

,si quid monitoris eges tu ,

Quid de quoque viro, et cui dicas, saepe videto.

Percunctatorem fugito; nam garrulus idem est,

Nec retinent patulae commissa fideliter anres;

Et semel emissum volat irrevocabile verbum.

Non ancilla tuum jecnr ulceret ulla puerve

Intra marmoreum venerandi limen amici

;

Ne dominus pueri pulchri caraeve puellae

Munere te parvo beet, aut incommodus angat.

Qualem commendes etiam atque etiam aspice;ne mox

Incutiant aliena tibi peccata pudorem.Fallimur, et qnondam non dignum tradimus: ergo,

Quem sua culpa premet, deceptus omitte tueri:

Ut penitus notum, si tentent crimina, serves,

Tnterisque tno fidentem praesidio; qni

Dente Theonino qnnm circumroditur, ecquid

Ad te post paulo ventura pericula sentis?

Nam tua res agitur, paries qnnm proximus ardet;

Et neglecta solent incendia sumere vires.

Dulcis inexpertis cultura potentis amici

;

Expertus metuit. Tu, dum tua navis in alto est.

a48 Q. HORATII FLACCIHoc age ne mntata retrorsam te ferat aura.

Oderunt hilarem tristes, tristemque jocosi;

Sedatum celeres, agilem gnavumque remissi:

Potores bibuli media de nocte Falerni

Oderunt porrecta negantem pocula; quamvis

Nocturnos jures te formidare vapores.

Deme supercilio nubem:plerumque modestus

Occupat obscuri speciem , taciturnus acerbi.

Inter cuncta leges, et percontabere doctos.

Qua ratione queas traducere leniter aevum

;

Ne te semper inops agitet vexetque cupido.

Ne pavor, et rerum mediocriter utiUum spes:

Virtutem doctrina paret, natnrane donet;

Quid minuat curas, quid te tibi reddat amicam

;

Quid pure tranquillet, honos, an dulce lucellum.

Au secretam iter, et fallentis semita vitae.

Me quoties reficit geUdus Digentia rivus.

Quem Mandela bibit, rugosus frigore pagus.

Quid sentire putas? quid credis, amice, precari?

Sit mihi quod nunc est, etiam minus: et mihi vivamQuod superest aevi, si quid superesse volunt Di

:

Sit bona fibrorum et provisae fragis iu annumCopia; neu fluitem dubiae spe pendulus horae.

Sed satis est orare Jovem quae donat et aufert

:

Det vitam , det opes;aequum mi animam ipse parabo.

EPISTOLA XIX.AD MAECENATEM.

Prisco si credis, Maecenas docte, Cratino,

Nulla placere diu nec vivere carmina possunt.

Quae scribantur aquae potoribus : ut male sanos

Ascripsit Liber Satyris Faunisque poetas.

Digiltzed by GoOglc

EPISTOLARUM LIB. I. 249

Vina fere dalcea oluerant mane Camoense.

Landibus arguitur vini vinosus Homerus

:

Ennius ipse pater numquam, nisi potus, ad arma

Prosiluit dicenda. » Forum putealque Libonis

« Mandabo siccis, adimam c.'intare severis ».

Hoc simul edixit, non cessavere poetae

Nocturno certare mero, patere diurno.

Quid, si quis vultu torvo ferus et pede nudoExiguaeque togae simulet textore Catonem ,

Virtutemne repraesentet moresqne Catonis^

Rupit Iarbitam Timagenis aemula lingua,

Dum studet urbanus, tenditque disertus haberi.

Decipit exemplar vitiis imitabile:quod si

Pallerem casu, biberent exangue cuminnm.O imitatores, servam pecus, ut mihi saepe

Bilem , saepe jocum, vestri movere tumultus

!

Libera per vacuum posui vestigia princeps;

Non aliena meo pressi pede. Qui sibi fidit.

Dux regit examen. Parios ego primus iambos

Ostendi Latio, numeros aniinosque sequatus

Archilochi,non res et agentia verba Lycamben.

Ac, ne me foliis ideo brevioribus ornes

Qu6d timui mutare modos et carminis artem,

Temperat Archilochi Musam pede mascula Sappho,

Temperat Alcaeus: sed rebus et ordine dispar;

Nec socerum quaerit, quem versibus oblinat atris;

Nec sponsae laqueum famoso carmine nectit. 1

Hunc ego, non alio dictam prius ore, Latinis

Tulgavi fidicen; juvat immemorata ferentem

Ingenuis oculisque legi, manibusque teneri.

Scire velis mea cur ingratas opuscula lector

Laudet ametque domi, premat extra limen iniquas.*

Non ego ventosae plebis suffragia venor

Impensis ccenarum et tritae munere vestis

;

Non ego, nobilium scriptorum auditor et ultor,

Grammaticas ambire tribas et pulpita dignor

:

Digitized by Google

a5o Q. HORATII FLACCIHinc illae lacrymae. Spissis indigna theatris

Scripta pudet recitare, et nngis addere pondns,Si dixi : Rides, ait, et Jovis auribns ista

Servas : fidis enim manare poetica mella

Te solum,tibi pulcher. Ad haec ego naribus nti

Formido: et, luctantis acuto ne secer nngni,

Displicet iste locus, clamo, et diludia posco.

Ludus enim gennit trepidum certamen et iram.

Ira truces inimicitias et funebre bellum.

EPISTOLA XX.AD LIBRUM SUUM.

VERTUMitCM Jannmque , fiber ,spectare videris

;

Scilicet ut prostes Sosiornm pnroice mundus.Odisti claves et grata sigilla pudico

:

Paucis ostendi gemis, et communia laudas.

Non ita nutritus. Fuge quo descendere gestis:

Non erit emisso reditus tibi. Quid miser egi?

Quid volui? dices, ubi quid te beserit. Et scis

In breve te cogi, plenus quum languet amator.

Quod si non odio peccantis desipit augur,

Carus eris Romae, donec te deserat aetas.

Contrectatus ubi manibus sordescere vulgi

Coeperis, aut tineas pasces taciturnus inertes,

Aut fugies' Uticam, aut vinctus mitteris Ilerdam.

Ridebit monitor non exauditus; ut ille

Qui male parentem in rupes protrusit asellum

Iratus: quis enim invitum servare laboret?

Hoc quoque te manet, ut pueros elementa docentemOccupet extremis in vicis balba senectus.

Quum tibi sol tepidus plures admoverit aures.

Me fibertiuo natum patre,et in tenui re

Digiti?53b'yTTofl^^lL'

EPISTOLARUM LIB. I. a5i

Majores pennas nido extendisse, loqueris;

Ut, quantum generi demas, virtutibus addas:

Me primis urbis belli placuisse domique

,

Corporis exigui, praecanum, soHbus aptum.Irasci celerem, tamen ut placabibs essem.

Forte meum si quis te percontabitur aevum.

Me quater undenos sciat implevisse Decembres

,

Collegam Lepidum quo duxit Lollius anno.

Digitized by Coogie

QUINTI

HORATII FLACCIEPISTOLARUM

LIBER SECUNDUS.

EPISTOLA I.

AD AUGUSTUM.

CUM tot sustineas et tanta negotia solas,

Res Italas armis tnteris, moribns ornes,

Legibus emendes, in publica commoda peccem.

Si longo sermone morer tua tempora, Caesar.

Romulus, et Liber pater, et cura Castore Pollux,

Post ingentia facta. Deorum in templa recepti.

Dum terras hominumqne colunt genus, aspera bella

Componunt, agros assignant, oppida condant.

Ploravere snis non respondere favorem

Speratum meritis. Diram qui contudit hydram ,

Notaque fatali portenta labore subegit,

Comperit invidiam supremo fine domari.

Urit enim fulgore suo, qui praegravat artes

Digitized by^Google

a55Q. HORATII FLACCI, etc.

Infra se positas: extinctus amabitur idem!

Praesenti tibi maturos largimnr honores,

Jurandasque tuum per nomeu ponimus aras,

Nil oriturum alias, nil ortum tale fatentes.

Sed tuus hic populus, sapiens et justus in uno.

Te nostris dncibns, te Graiis anteferendo.

Cetera neqnaqnam simili ratione modoqueAestimat ; et, nisi quae terris semota suisque

Temporibus defuncta videt ,fastidit et odit

:

Sic fautor vetemm, nt tabnlas peccare vetantes.

Quas bis quinque viri sanxerunt, foedera regumVel Gabiis vel cum rigidis seqnata Sabinis,

Pontificum libros, annosa volninina vatum.Dictitet Albano Mnsas in monte locutas.

Si, quia Graecorum sunt antiquissima qnaeque

Scripta vel optima, Romani pensantor eademScriptores'trutina, non est quod multa loqnamnr:

'

Nil intra est oleam, nil extra est in nuce, duri.

Venimus ad summum fortunae: pingimus atque

Psallimus et luctamur Achivis doctius unctis.

Si meliora dies, nt vina, poemata reddit.

Scire velim pretium chartis quotus arroget annus.

Scriptor abUnc annos centum qui decidit, inter

Perfectos veteresque referri debet, an inter

Viles atque novos? excludat jurgia finis.—Est vetus atque probus, centum qui perficit annos. —Quid, qui deperiit minor nno mense, vel anno.Inter qnos referendus erit? veteresne poetas.

An qnos et praesens et postera respuet xtas?—Iste quidem veteres inter ponetur honeste.

Qui vel mense brevi vel toto est junior anno.—IJtor permisso, cauda^que pilos nt equinae

Panlatim vello, et demo unum, demo etiam unum;Dnra cadat, elusus ratione ruentis acervi.

Qui redit ad fastos, et virtutem aestimat annis,

IVliraturqne nihil nisi quod Libitina sacravit.

a54 Q. HORATII FLACCIEnnins, et' sapiens et fortis, et alter Homerus,IJt critici dicunt, leviter curare videtur

Quo promissa cadant et somnia Pythagorea.

Naevius in manibus non est, et mentibus haeret

Pene recens, adeo sanctum est vetus omne poema.Aml)^itur quoties uter utro sit prior, aufert

Pacuvius docti famam senis, Actius alti;

Dicitur Afrani toga convenisse Menandro;Plautus ad exemplar SicuU properare Epicharmi;

"Vincere Caecilius gravitate, Terentius arte.

Hos ediscit, et hos arcto stipata theatro

Spectat Roma potens; habet hos nnmeratque poetas

Ad nostrum tempus Livi scriptoris ab aevo.

Interdum vulgus rectum videt; est ubi peccat.

Si veteres ita miratur laudatque poetas,

TJt nihil anteferat, nihil illis comparet, errat:

Si quaedam nimis antique , si pleraque dure

Dicere cedit eos, ignave multa fatetor.

Et sapit, et mecum facit, et Jove judicat aequo.

Non equidem insector, delendave carmina Livi

Esse reor, memini quae plagosum mihi parvo

Orbilium dictare; sed emendata videri,

Pulchraqne, et exactis minimum distafltia, miror.

Inter quae verbnm emicuit si forte decornm, et

Si versus paulo concinxiior unus et alter.

Injuste totum ducit venditque poema.Indignor quidqnam reprehendi, non qnia crasse

Compositum illepideve putetur, sed quia nuper;

Nec veniam antiquis, sed honorem et praemia posci.

Recte necne crocum floresque perambulet Attae

Fabula si dubitem, clament periisse pndoremCuncti pene patres

,ea quum reprehendere coner

Quae gravis Aesopus, quae doctus Roscius egit:

Yel quia nil rectum, nisi quod placuit sibi, ducant;Vel qnia turpe putant parere minoribus, et, quae

Imberbi didicere, senes perdenda fateri.

Digitized by Clloglc

235EPISTOLARUM LIB. II.

Jam saliare Numse carmen qni landat, et illnd

Quod mecnm ignorat solns vnlt scire videri,

Ingeniis non ille favet planditqne sepultis

,

Nostra sed impngnat, nos nostraqne lividus odit.

Qn6d si tam Graiis novitas invisa fuisset

Qnam nobis,qnid nnnc esset vetns ? ant qnid haberet

Qnod legeret tereretqne viritim pnblicns usos?

Ut primum positis nngari Graecia bellis

Ccepit, et in vitinm fortunJi labier aeqna,

Nnnc athletarnm studiis, nnnc arsit eqnornm;Marmoris ant eboris fabros aut aeris amavit;

Suspendit picta vnltnm mentemqne tabella;

Nnnc tibicinibus, nnnc est gavisa tragoedis:

Snb nntrice puella velnt si Inderet infans.

Quod cnpide petiit inatnre plena reliqnit.

Quid placet ant odio est, qnod non mutabile credas?

Hoc paces habuere bonae ventiqne secundi.

Romae dulce diu fuit et solemne reclusa

Mane domo vigilare, clienti promere jura.

Cautos nominibus rectis expendere nummos,Majores audire, minori dicere per quae

Crescere res posset, minui damnosa libido.

Mntavit mentem populus levis, et calet unoScribendi studio

:pneriqne patresqne severi

Fronde comas vincti coenant et carmina dictant.

Ipse ego, qni nullos me affirmo scribere versus.

Invenior Parthis mendacior; et, priiis orto

Sole, vigil calamum et chartas et scrinia posco.

Navem agere ignarus navis timet; abrotonum aegro

Nonaudet , nisi qni didicit , dare ;quod medicorum est,

Promittnnt medici ; tractant fabrilia fabri

:

Scribiinns indocti doctique poemata passiin.

Hic error tamen et levis haec insania, quantas

Virtutes habeat, sic collige: Vatis avarus

Non temere estanimus ;versus amat, hoc studet unum:

Detrimenta, fugas servorum, incendia ridet;

a56 Q. HORATII FLACCINon frandem socio paerove incogitat ullam

Pupillo; vivit siliquis et pane secundo.

Militiae qnamqnam piger et malus, ntilis nrbi.

Si das hoc, parvis quoque rebns magna juvari:

Os tenerum pueri balbumque poeta figurat;

Torquet ab obscenis jam nunc sermonibus aurem;Mox etiam pectus praeceptis format amicis.

Asperitatis et invidiae corrector et irae;

Recte facta refert;orientia tempora notis

Instruit exemplis;iqopem solatur et aegrum.

Castis cum pueris ignara puella mariti

Disceret unde preces, vatem ni Mnsa dedisset.^

Po.scit opem chorus, et praesentia numina sentit;

Cadestes implorat aquas docta prece blandus

;

Avertit morbos, metuenda pericula pellit;

Impetrat et pacem, et locupletem frugibus annum.Carmine Di superi placantur, carmine Manes.

Agricolae prisci, fortes, parvoque beati.

Condita ]>ost frumenta, levantes tempore festo

Corpus, et ipsum animum spe linis dura ferentem.

Cum sociis operum, pueris, et conjuge fida,

Tellurem porco, Silvauuin lacte piabant.

Floribus et vino Genium memorem brevis aevi.

Fescennina per bunc inventa licentia moremVersibus alternis opprobria rustica fudit

;

Libertas(|ue recurrentes accepta per amios

Lusit amabibter, donec jam saevus apertam

In rabiem verti ccepit jocus, ct per honestas

Irc domos impune minax: doluere cruento

Deute lacessiti; fuit intactis quoque cura

Conditione super communi: quin etiam lex

Pu-uaqiie lata, malo quae nollet carmine queraquamDescribi. Vertere modum, formidine fustis.

Ad bene dicendum delectandumqne redacti.

Graecia capta ferum victorem cepit, et artes

Intubt agresti Latio. Sic horridus ille

DIgitized by Googie

T

EPISTOLARUM LIB. II. »5:

Deflaxit naineras Satarnius; et grave virus

Manditis pepalere: sed in longam tamen svnmManserant hodieqae manent vestigia raris.

Seras enim prscis admovit acamina chartis;

Et, post Panica bella qaietas, qnsrere coepit

Qaid Sophocles et Thespis et Aeschylns ntile ferrent.

Tentavit qaoqae rem si digne vertere posset;

£t placnit sibi, natnra snblimis et acer:

Nam spirat tragicam satis, et feliciter andet;

Sed tarpem pntat inscite metaitqne litaram.

Creditnr, ex medio qnia res arcessit, habere

Sadoris minimam , sed habet Comoedia tanto

Pias oneris, qnant6 veniae minus. Aspice Plantas

Qao pacto partes tatetar amantis ephebi,

Ut patris attenti,lenonis at insidiosi:

Qaantns sit Dossennas edacibus in parasitis

;

Quam non adstricto percnrrat palpita socco.

Gestit enim nammam in loculos demittere, post hoeSecuras cadat an recto stet fabnla talo.

Qaem talit ad scenain ventoso gloria cnrrn,

Exanimat lentus spectator,.sedulus inflat.

Sic leve, sic parvum est, animam qnod laadis avaramSybroit ac reficit. Valeat res ludicra, si mePalma negata macrum, donata reducit opimam.Ssepe etiam audacem fagat hoc, terretqne poetam,

Qnod nnmero piares, virtute et honore minores,

Indocti stolidiqae, et depagnare parati

Si discordet eqaes, media inter carmina poscant

Aut orsam , ant pngiles : his nam,plebecula gaudet.

Verum eqniti qnoque jam migravit ab aare voluptas

Omnis ad incertos oculos et gaudia vana.

Qaataor aut piares aulaea premantnr in horas,

Dam fugiant equitum tarmae peditamque catervae;

Mox trahitor manibus regam fortuna retortis

;

Esseda festinant, pilenta, petorrita, naves;

Captivum portator ebar, captiva Corinthus.

aa.

Digilized by Google

25«? Q. HORATII FLACCISi foret in terris, rifleret Uemncrittis, seu

DiTersiiiu confusa genus panthera camelo.

Sive elephas albus vulgi converteret ora:

Spectaret populum ludis attentius ipsis,

Ijt sibi prxbentem mimo spectacula plura.

Scriptores autem narrare putaret asello

Fabellam surdo: nam quae pervincere voces

Evaluere sonum referant quem nostra theatra?

Garganam mugire pntes nemus, ant mare Tnscuui

:

Tanto cum strepitu ludi spectantur et artes

Divitiaeque peregrinae; quibus oblitus actor

Quum stetit in scena, concurrit dextera laevae.

Dixit adhuc aliquid? — Nil sane.— Quid placet er-

g«?—Lana Tarentino violas imitata veneno. *

Ac ne forte putes me, quae facere ipse recusem

,

Quum recte tractent alii, laudare maligne;

lUe per extentum funem mihi posse videtur

Ire poeta meum qui pectas inaniter angit.

Irritat, mulcet, falsis terroribus implet,

Dt magus, et modo me Thebis, mod6 ponit Athenis.

Veriim age, et his qui se lectori credere malunt.

Quam spectaturis fastidia ferre superbi.

Curam redde brevem ,si munus Apolline dignum

'Vis complere Ubris, et vatibus addere calcar,

Ut stadio majore petant Helicona virentem.

Multa quidem nobis facimus mala saepe poetae.

Ut vineta egomet caedam mea, quum tibi libram

Sollicito damus, aut fesso; quum laedimur unumSi quis amicorum est ausus reprendere versam;

Quum loca jam recitata revolvimus irrevocati;

Quum lamentamur non apparere labores

Nostros et tenui deducta poemata filo;

Quum speramus ed rem venturam, ut, simnl atque

C.armina rescieris nos fingere, commodas ultro

Arcessas, et egere vetes, et scribere cogas.

Digilized by Grfogle

EPISTOLAHUM LIB. II. i5g

Sed tamen est operae pretiam cognoscere qnalcs

Aeditnos habeat belli spectata domiqueVirtus

)indigno non committenda poetae.

Gratas Alexandro regi magno fuit ille

Chcerilus, incultis qui versibus et male natis

Rettulit acceptos, regale numisma , PhUippos.

Sed, velati tractata notam labemque remittant

Atramenta, fere scriptores carmine fcedo

Splendida facta linunt. Idem rex ille, poemaQui tam ridiculum tam care prodigus emit.

Edicto vetuit ne quis se, praeter Apellen,

Pingeret, aut alius Lysippo duceret aera

Fortis Alexandri vultum simulantia. Quod si

Judicium subtile videndis artibus illud

Ad libros et ad haec Musarum dona vocares,

Boeotum in crass* jurares aere natum.

At neque dedecmrant tua de se judicia atque

Munera, quae multa dantis cum laude tulerunt

Dilecti tibi Virgilius Variasque poetae:

Nec magis expressi vultus per aenea signa

Quam per vatis opus mores animique virorum

Clarorum apparent. Nec sermones ego mallem

Repentes per humum, quam res componere gestas,

Tqfrrammque situs et iiumina dicere, et arces

Montibus impositas, et barbara regna, tuisque

Auspiciis totum confecta duella per orbem,Claustraque custodem pacis cohibentia Janum,Et formidatam Parthis te principe Romam;Si, quantum caperem, possem quoque: sed neque

parvumCarmen majestas recipit tua, nec meus audet

Rem tentare pudor quam vires ferre recusent.

Sedulitas autem, stulte quem diligit, urget.

Praecipue quum se numeris commendat et arte:

Discit enim citiiis meminitque libentius illud

Quod quis deridet, quam quod probat et veneratur.

Digitized by Googlc

2(5o Q. HORATII FLACCIVil moror officium quod me gravat : ac neque fiet*

In pejus vultu proponi cerens usquam,Nec prave factis decorari versibus opto;

Ne rubeam pingui donatus munere, et xmkCum scriptore meo, caps4 porrectos aperti.

Deferar in vicum vendentem thus et odores,

£t piper, et quidqnid chartis amicitor ineptis.

EPISTOLA II.

AD JULIUM FLORUM.

Flore, bono claroque fidelis amice Neroni,

Si quis forte veUt puerum tibi vendere, natumTibure vel Gabiis, et tecnm sic agat; Hic, et

Candidus et talos a vertice puleber ad imos.

Fiet eritqne tuus nummorum millibus octo.

Verna ministeriis ad nutus aptus heriles.

Litterulis Graecis imbutus, idoneus arti

Cuilibet; argilla qnidvis imitaberis uda:

Quin etiam canet indoctum, sed dulce, bibenti.

Multa fidem promissa levant, ubi plenius aequo.

Laudat venales, qui vult extrudere, merces.

Res urget me nulla, meo sum pauper in aere:

Nemo hoc mangonum faceret tibi; non temere a meQuivis ferret idem ; semel bic cessavit, et, ut fit.

In scalis latuit metuens pendentis babenae.

Des nummos, excepta nihil te si fuga laedit.

Ille ferat pretium, pcenae securus, opinor.

Prudens emisti vitiosum ;dicta tibi est lex:

Insequeris tamen hunc, et lite moraris iniqua.

Dixi me pigrum proficiscenti tibi, dixi

Talibus officiis prope mancum;ne mea saevua

Jurgares ad te qu6d epistola nulla veniret.

Digitized by Coogle

EPISTOLARUM LIB. II. a6i

Qnid tam profeci, mecum facientia jara

Si tamen attentas? Quereris snper hoc etiam, qnodExpectata tibi non mittam carmina mendax.

Lncnlli miles collecta viatica multis

Aemmnis, lassus dnm noctn stertit, ad assem

Perdiderat: post hoc vehemens lupas, et sibi et hosti

Iratas pariter, jejnnis dentibus acer.

Praesidium regale loco dejecit, nt aiant,

Snmme munito, et multaram divite rernm.

Clarus oh id factam, donis omatnr honestis;

Accipit et bis dena super sestertia nnmmdm.Forte sub hoc tempns castellnm evertere praetor

Nescio quod capiens, hortari coepit ennidemVerbis quae timido qnoque possent addere mentem:I, bone, qno virtns tna te vocat; i pede fansto.

Grandia laturos lueritornm praemia: qnid stas?

Post haec ille catos, quantumvis rusticus. Ibit,

Ibit e6 quo vis, qni zonam perdidit, inquit.

Romae nutriri mihi contigit, atqne doceri

Iratas Graiis quantum nocuisset Achilles:

Adjecere bonae paulo plus artis Athenx;Scilicet ut possem curvo dignoscere rectam,

Atqne inter silvas Academi quaerere veram.

Dura sed emovere loco me tempora grato;

Civilisque rudem belli tuUt aestus in anna,Ca*saris Augusti non responsura lacertis.

Unde simul primum mc dimisere Phibppi,

Decisis humilem pennis, ino|>emque paterni

Et laris et fundi, paupertas impulit audaxUt versus facerem: sed quod non desit habentemQiue poterunt umquam satis expurgare cicutae.

Ni meliiis dormire putem quam scribere versus?

Singularie nobis anni praedantur euntes;

Eripuere jocos, Venerem, convivia, ludum;Tendunt extorquere poemata : quid faciam vis?

Denique non omnes eadem mirantur amantqne

:

Digilized by Google

aCa Q. HORATII FLACCICarmine tn gaudes; hic delectatur iambis;

Ille Bioneis sermonibus et sale nigro.

Tres mihi convivae prope dissentire videntur y

Poscentes vario muhum diversa palato

:

Quid dem P quid non dem P renuis tn quod jubet alter;

Quod petis, id sane est invisum acidnmque duobus.Praeter cetera, me Romaene poemata censes

Scribere posse inter tot curas totqne labores P

Hic sponsum vocat, hic auditum scripta, relictis

Omnibus officiis : cubat hic in colle Quirini,

Hic extremo in Aventino;visendus uterqne.

Intervalla vides hnmane commoda. YernmPnrae sunt plateae, nihil ut meditantibus obstet..

Festinat calidus mulis gernbsqne redemptor;

Torquetnunc Lipidem, nunc ingens machina tignum

;

Tristia robustis luctantur funera plaustris;

Hic rabiosa fugit canis, bac lutulenta ruit sus:

I nunc , et versus tecnm meditare canoros.

Scriptorum cborns'omnis amat nemus et fugit urbes.

Rite cliens Bacchi somno gaudentis et umbra

:

Tu me inter strepitus nocturnos atque diurnos

Yis canere, et contracta sequi vestigia vatnmpIngenium, sibi quod vacuas desumpsit Athenas,

Et studiis annos septem dedit, insennitque

Libris et curis, statua taciturnius exit

Plerumque, et risu populum quatit: hic ego, rerumFluctibus in mediis et tempestatibus urbis.

Verba lyrae motura sonum connectere dignerP

Frater erat Romae consulti rhetor, ut alter

Alterius sermone meros audiret honores

;

Gracchus ut hic illi foret, huic ut Mucius ille.

Qui minus argutos vexat furor iste poetasP

Carmina compono, hic elegos: mirabile visa,

Caelatnmqne novem Musis opus. Aspice primumQuanto cnm fastu, quanto mobmine circum-

spectemus vacuam Romanis vatibus aedem.

Digi’i. 'Ibyf.ooglc

EPISTOLARUM LIB. II. a(J3

Mox etiam, si forte vacas, sequere, et procat aadi

Quid ferat et qnare sibi nectat aterqae coronam.

Caedimur, et totidem plagis consnmimns hostem.

Lento Samnites ad lamina prima dnello.

Discedo Alcaens pancto iUins; ille meo quis?

Quis, nisi Callimachns? si plns adposcere visns.

Fit Mimnermus, et optivo cognomine crescit.

Multa fero, nt placem genas irritabile vatum.Quum scribo et snpplex popnli suffragia capto

;

Idem, finitis studiis et mente recepta.

Obturem patulas impune legentibus aures.

Ridentur mala qui componant carmina; verumGaudent scribentes, et se venerantur, et ultro.

Si taceas, laudant, quidquid scripsere, beati.

At, qui legitimam capiet fecisse poema.Cum tabulis animam censoris sumet honesti

;

Audebit quaecumque parum splendoris habebunt

,

Et sine pondere erunt, et honore indigna ferentur.

Verba movere loco, quamvis invita recedant.

Et versentur adhuc intra penetralia Vestae.

Obscurata diu populo bonus eruet, atque

Proferet in lucem speciosa vocabula rerum.Quae, priscis memorata Catonibus atque Othegis,

Nunc situs informis premit et deserta vetustas:

Adscisset nova, qnae genitor produxerit usus.

Vehemens et liquidus, pnroqiie simillimus amni.

Fundet opes, Latiumque beabit divite lingua.

Luxuriantia compescet, nimis aspera sano

Levabit cultu ,virtute carentia tollet:

Ludentis speciem dabit, et torquebitur, ut qui

Nunc Satyrum, nunc agrestem Cyclopa movetur.

Praetulerim scriptor delirus inersque videri.

Dum mea delectent mala me, vel denique fallant.

Quam sapere, et ringi. Fiiit haud ignobilis Algis,

Qiii se rs-edebat miros audire traga-dos,

Iu vacuo laetus sessor plausorque theatro ; ;

Digitized by Google

#64 Q. HORATII FLACCICetera qai vitae servaret mania recto

More ;bonas sane vicinas , amabilis hospes,

Comis in axorem;posset qai ^rroscere servis

,

Et signo laeso non insanire lagenae

;

Posset qai rupem et pateam vitare patentem.

Hic ubi, cognatorum opibus carisqae refectas,

Expabt elleboro morbum bilemqae meraco,

Et redit ad sese: Pol, me occidistis, amici.

Non servastis , ait, cai sic extorta voluptas,

Et demptos per vim mentis gratissimas error.

Nimirum sapere est abjectis ntile angis.

Et tempestivam pneris concedere Indum

;

Ac non verba sequi fidibas modulanda Latinis,

Sed verae numerosque modosque ediscere vitae.

Quocirca mecum loquor haec , tacitasqae recordor:

Si tibi nulla sitim finiret copia lymphae.

Narrares medicis: quod quanto plura parasti.

Tanto plura cupis, nulline faterier audes?

Si vulnus tibi monstrata radice vel herba

Non fieret levius, fugeres, radice vel herba

Proficiente nihil, curarier? Audieras, cui

Rem Di donarent , iUi decedere pravamStultitiam

;et, quam sis nihilo sapientior ex quo

Plenior es, tamen uteris monitoribus isdem?At si divitiae prudentem reddere possent.

Si cupidum timidumque miniis ttf; nempe raberes

,

Viveret in terris te si quis avarior uno.

Si proprium est quod quis libra mercatas et aere est,

Quaedam, si credis consultis, mancipat usus;

Qui te pascit ager, tuus est; et viUicus Orbi,

Quum segetes occat, tibi mox frumenta daturas.

Te dominum sentit. Das nummos ;accipis uvam

,

Pullos, ova, cadum temeti : nempe modo isto

Paulatim mercaris agrum, fortasse trecentis.

Aut etiam supra, nummorum millibus emptam.Quid refert

,vivas numerato nuper, an olim?

Bigitized by Googie

/

EPISTOLARUM LIB II. a65

Emptor Aricini qnondam Yeientis et arvi

Emptam ccenat olus, qnamvis aliter pntut; emptis

Sab noctem gelidam lignis calebictat ahennm

:

Sed vocat nsque suam, qaa popnlns adsita certis

Limitibus vicina refugit jurgia;tamquam

Sit proprium qnidqnam,pancto quod mobilis hor».

Nunc prece, nunc pretio, nunc vi, nunc sorte supre-

ma.Permutet dominos et cedat in altera jura.

Sic,quia perpetuus nuUi datur nsus , et haeres

Haeredem alterins, velut unda supervenit nndami)

Quid vici prosunt, ant horrea.^ qnidve Calabris

Saltibus adjecti Lucani, si metit OrcusGrandia cum parvis, non exorabilis anrj?

Gemmas, marmor, ebur, Tyrrhena sigilla, tabellas,

Argentum, vestes Gaetulo murice tinctas.

Sunt qui non habeant ; est qui non curat habere.

Cur alter fratrum cessare et ludere et ungi

Praeferat Herodis pabuetis pinguibns; alter.

Dives et importunus, ad umbram lucis ab ortu

Silvestrem flammis et ferro mitiget agrum;

Scit Genius, natale comes qni temperat astrum,

Naturae Deus humanae, mortalis in nnum-quodque caput, vultu mutabilis, albus et ater.

Utar, et ex modico, quantum res poscet, acervo

Tollam;nec metuam quid de me judicet haeres,

Qu6d non plura datis invenerit : et tamen idemScire volam quantiim simplex hilarisque nepoti

Discrepet, et quantiim discordet parcus avaro.

Distatenim , spargas tua prodigus, an neque sumptumInvitas facias, neque plura parare labores;

Ac putius, puer ut festis quinquatribus olim.

Exiguo gratoque fruaris tempore raptim.

Pauperies immunda procul procul absit: ego, utrmuNave ferar magna an parva, ferar unus et idem.

Non agimur tumidis velis aquilone secundo;

ii

Digitized by Google

266 Q. HORATII FLACCI, etc.

Noa tameu adversis aetatem ducimus austris:

Viribus, ingenio, specie, virtute, loco, re.

Extremi primorum, extremis usque priores.

Nou es avarus : abi. Quid.^ cetera jam simul isto

Cum vitio fugare? caret tibi pectus inani

Ambitione? caret mortis formidine, et ira?

Somnia, terrores magicos, miracula, sagas.

Nocturnos leinnres portentaque Thessala rides?

Natales grate numeras? ignoscis amicis?

Lenior et melior fis accedente senecta?

Quid te exempta juvat spinis de pluribus una?

Vivere si recte nescis, decede peritis.

Lusisti satis, edisti satis atque bibisti:

Tempus abire tibi est, ne potum largius aequo

Rideat et pulset lasciva decentius aetas.

Digilized by G

QUINTI

HORATII FLACCIARS POETICA.

AD PISONES,

H uMA K o capiti cervicem pictor equinam

Jungere si velit, et varias inducere plumas,

Undique collatis membris, ut turpiter atrum

Desinat in piscem mulier formosa superne

,

Spectatum admissi risum teneatis, amici?

.('redite, Pisones, isti tabula; fore librum

Persimilem, cujus, velut a>gri somnia, vanae

Fingentur species; ut nec pes, nec caput uni

Reddatur formae. Pictoribus atque poetis

Quidlibet audendi semper fuit aequa potestas.

Scimus, et hanc veniam pctimusqne damusqne vicis-

sim:

Sed non ut placidis'coeant immitia ; non ut

Serpentes avibus geminentur, tigribus agni.

Inceptis gravibus plerumque et magna professis

Purpureus, late qui splendeat, unus et^altei

Digitized by Google

a68 . Q. HORATII FLACCIAssuitar pannus; qnnm luens et ara Dianae,

Et properantis aquae per anicenos ambitus agros,

Aut flumen Rhenum , aut pluvius describitur arcus

:

Sed nunc non erat bis locus. Et fortasse cupressumScis simulare: quid hoc, si fractis enatat exspes

Navibns aere dato qui pingitur.^ Amphora coepit

Institui; currente rota cur urceus exit?

Denique sit, quod vis, simplex dumtaxat et unum.Maxima pars vatum, pater, et juvenes patre digni,

Decipimur specie recti: brevis esse laboro.

Obscuros fio : sectantem levia nervi

Deficinnt animique:professas giandia turget

:

Serpit humi tutus nimium timidusqne procellz.

Qui variare cupit rem prodigiaUter nnamDelphinum silvis appingit, fluctibus aprum.

In vitium ducit culpae fuga, si caret arte.

Aemiliam circa ludum faber imus et unguet

Exprimet et molles imitabitur aere capillos

;

Infelix operis summa, quia ponere totumHesciet: hunc ego me, si quid componere curem.

Non magis esse velim, quam pravo vivere nato,

Spectandam nigris oculis, nigroque capillo.

Sumite materiam vestris, qui scribitis, aetjuam

Viribus; et versate diii quid ferre recusent.

Quid valeant humeri: cui lecta potenter erit res,

Nec facundia deseret hunc, nec lucidus ordo.

Ordinis haec virtus erit et venus, aut ego fallor,

Ut jam nunc dicat, jam nunc debentia dici

Pleraque differat, et praesens in tempus omittat.

In verbis etiam tenuis cantusque serendis,

Moc amet, hoc spernat promissi carminis auctor.

Dixeris egregie, notum si callida verbumReddiderit junctura novum. Si forte necesse est

Tndiriis monstrare recentibus abdita rerum,Fingere cinctutis non exaudita Cethegis

Continget; dabiturqne licentia sumpta pudenter

:

DigitizW by Googie

ARS POETICA. 269

Et nova ilctaqae nuper habebnnt verba fidem, si

Graeco fonte cadant, parce detorta. Quid autemCaecibo Plantoque dabit Romanus ademptumVirgibo Varioque.* ego cur, acquirere pauca

Si possum, invideor, quum lingua C.atonis et Enni

Sermonem patrium ditaverit, ct nova rerumNomina protulerit? Licuit sempcrque licebit

Signatum praesente nota producere nomen.Ut silvae foliis pronos mutantur in annos.

Prima cadunt; ita verborum vetus interit aetas,

Et juvenum ritu florent modo nata, vigentque.

Debemur morti nos nostraque; sive receptus

Terra Neptunus classes aquilonibus arcet.

Regis opus; sterilisque diii palus, aptaque remis.

Vicinas urbes abt et grave sentit aratrum

;

Seu cursum mutavit iniqnum’frugibus amnis.

Doctus iter melius. Mortalia facta peribunt;

Nedum sermonum stet bonos, et gratia vivax.

Multa renascentur quae jam cecidere, cadentque

Quae nunc sunt in bonore, vocabula, si volet usus.

Quem penes arbitrium est et jus et norma loquendi.

Res gestae regumqiic dncumque, et tristia beUa,

Quo .scribi possent numero mf>nstravit Homerus.

Vcrsibns impariter junctis querimonia primum.Post etiam inclii.sa est voti sententia compos.

Quis tamen e.viguos elegos emiserit auctor

Grammatici certant, et adhuc sub judice lis est.

Arcbilochdm proprio rabies armavit iambo:

Hunc socci cepere pedem grandesque cothurni

,

Alternis aptum sermonibus, et populares

Vincentem strepitus, et natum rebus agendis.

Mnsa dedit fidibus Divos pnerosque Deorum,Et pugilem victorem, et equum certamine primum.Et juvenum curas, et libera vina referre.

De.scriptas servare vices operumque colores

Cur ego .si neqneo iguoroque poeta salutor?

2 .1 .

270 Q. HORATII FLACCICnr nescire, pudens prave, quam discere malo?

Versibus exponi tragicis res comica non vult:

Indignatur item privatis, ac prope socco

Dignis, carminibus narrari coena Tbyest*.

Singula quaeque locum teneant sortita decenter.

Interdum tamen et vocem (iomcedia tollit;

Iratusque Chremes tumido delitigat ore.

Et tragicus plcrumqne dolet sermone pedestri

:

Telephus et Peleus quum pauper et exsul, uterqu

Projicit ampullas et sesquipedalia verba.

Si curat cor spectantis tetigisse querela.

Non satis est pulchra esse poemata ; dulcia sunto.

Et quocumque volent animum auditoris agunto.

Ut ridentibus arrident, ita ileutibus adflent

Humani vultus: si vis me flere, dolendnm est

Primum ipsi tibi; tunc tua me infortunia laedent,

Telephe, vel Peleu: male si mandata loqueris.

Aut dormitabo, aut ridebo. Tristia incestum

Vultum verba decent; iratum, plena miuarum;Ludentem, lasciva; severum, seria dictu.

Format enim natura prius nos intus ad omnemFortunarum habitum; juvat, aut impellit ad iram

Aut ad humum mcerore gravi deducit, et angit;

Post effert animi motus interprete lingua.

Si dicentis erunt fortunis absona dicta

,

Romani tollent eqnites peditesqne cachinnum.

Intererit multum Davusne loquatur, an heros;

Matnrusue .senex, an adhuc florente juventa

Fervidns; an matrona potens, an sedula nutrix;

Mercatome vagus, cultorne virentis ageUi;

Colchus, an Assyrius; Thebis nutritus, an Argis.

Aut fainam sequere, aut sibi convenientia finge,

Scriptor. Honoratum si forte reponis Achillem,

Impiger, iracundus, inexorabilis, acer,

Jura neget sibi nata, nihil non arroget armis:

Sil Medea ferox invictaque, flebilis Ino,

ARS POETICA. 271

Perfidas Ixion, Io vaga, tristis Orestes.

Si quid inexpertum scenae committis, et audes

Personam formare novam, servetur ad imamQualis ab incepto processerit, et sibi constet.

Difficile est proprie communia dicere ;^uque

Rectius Iliacum carmen deducis in actus.

Quam si proferres ignota indictaque primus.

Publica materies privati juris erit, si

Nec circa vilem patuluinque moraberis orbem;Nec verbum verbo curabis reddere, fidus

Interpres; nec desilies Imitator in arctam.

Unde pedem proferre pudor vetet, aut operis lex.

Nec sic incipies, ut scriptor cyclicus oliin :

« Fortunam Priami cantabo et nobile bellum >.

Quid dignum tanto feret hic promissor hiatu?

Parturiunt montes, nascetur ridiculus mus.Quanto rectius hic qui nil molitur inepte!

Dic mihi, Musa ,virum

, captae post tempora Trojae,

1 Qui mores hominum multorum vidit et urbes >.

Non fumum ex fulgore, sed ex fumo dare lucemCogitat, ut speciosa dehinc miracula promat,Antiphaten Scyllamque et cum Cyclope Charybdin;

Nec reditum Diomedis ab interitu Meleagri,

Nec gemino bellum Trojanum orditur ab ovo.

Semper ad eventam festinat; et in medias res.

Non secus ac notas, auditorem rapit; et, qmeDesperat tractata nitescere posse, relinquit;

Atque ita mentitur, sic veris falsa remiscet.

Primo ne medium, medio ne discrepet Imum.Tu, quid ego et populus mecum desideret, audi.

Si plausoris eges anlsea manentis, et usque

Se.ssuri, donec cantor, Yos plaudite, dicat;

Aetatis cujusque notandi sunt tibi mores,Mohilibusque decor naturis dandus et annis.

Reddere qui voces jam scit puer, et pede certo

Signat humum, gestit paribus colludere, et iram

*72 Q. HORATII FLACCIColligit ac ponit temere, et mutatur in horas.

Imberbus jnvenis, tandem custode remoto,

Gaudet equis canibusque et aprici gramine campi;

Cereus in vitium flecti, monitoribus asper,

UtiUum tardus provisor, prodigus airis.

Sublimis, cupidnsque et amata relinquere pernix.

Conversis studiis, aetas animusqne virilis

Quaerit opes et amicitias, inservit honori.

Commisisse cavet quod mox mutare laboret.

Multa senem circumveniunt incommoda; vcl quodQnaerit, ct inventis miser abstinet ac timet uti;

Vel quod res omnes timide gelideque ministrat.

Dilator, spe longus, iners, avidusque futuri.

Difficilis, querulus, laudator temporis acti

Se puero, censor castigatorque minorum.

Multa ferunt anni venientes commoda secum;

Multa recedentes adimunt. Ne forte seniles

Mandentur juveni partes, pueroque viriles,

Semper in adjunctis aevoque morabimur aptis.

Aut agitur res in scenis, aut acta refertur:

Segnius irritant animos demissa per aurem,

Qu^m quae sunt ocnbs subjecta fidelibus, et quae

Ipse sibi tradit spectator. Non tamen intus

Digna geri promes in scenam; multaqne tolles

Ex ocnbs, quae mox narret facundia praesens

:

Ne pueros coram populo Medea trucidet;

Aut humana palam coquat exta nefarius .\trens;

Aut in avem Progne vertatur, Cadmus in anguem.

Qnodeninque ostendis mihi sic ,incredulus odi.

Neve minor neu sit quinto productior actu

Fabula quae posci vult et spectata reponi:

Ncc Deus intersit, nisi dignus vindice nodus

Inciderit: nec quarta loqui persona laboret.

Actoris partes chorus officiumque virile

Defendat; neu quid medios intercinat .actus.

Quod nou proposito conducat et haereat apte

:

Digilized by Cbogie

ARS POETICA. »73

nie bonis fave^tqae , et consilietar amicis

;

Et regat iratos, et amet pacare tumentes;

Ille dapes laudet mensae brevis; ille salubrem

Justitiam, legesqne, et apertis otia portis;

Ille tegat commissa; Deosque precetur et oret,

Ut redeat miseris, abeat fortuna superbis.

Tibia non, ut nunc, orichalco vincta, tubxque

Aemula , sed tenuis simplexque foramine pauco

Aspirare et adesse choris erat utilis, atque

Nondum spissa nimis complere sediUa flatu,

Qu6 sane populus numerabilb, utpote parvus.

Et frugi castusque verecundusque coibat.

Postquam coepit agros extendere victor, et urbem

Latior amplecti murus ,vinoque diurno

Placari Genius festis impune diebus.

Accessit numerisqne modisqne licentia major.

Indoctus quid enim saperet, liberque laborum.

Rusticus urbano confusus, turpis honesto?

Sic priscae motumqne et luxuriam addidit arti

Tibicen, traxitque vagus per pulpita vestem

:

Sic etiam fidibus voces crevere sevbris.

Et tulit eloquinm insolitum facundia praeceps;

Utiliumque sagax rerum et divina futuri

Sortilegis non discrepuit sententia Delphis.

Carmine qui tragico vilem certavit oh hircum

Mox etiam agrestes Satyros nudavit, et asper

Incolumi gravitate jocum tentavit, eo quodIllecebris erat et grata novitate morandus

Spectator, fnnctusque sacris, et potus, et exlex.

Yeriim ita risores, ita commendare dicaces

Conveniet Satyros, ita vertere seria ludo.

Ne quicumque deus,qnicumqne adhibebitur heros.

Regali conspectus in anro nuper et ostro,,

Migret in obscuras humili sermone tabernas

;

Aut, dum vitat humum, nubes et inania captet.

Effutire leves indigna Tragoedia versus,

274 Q. HORATII FLACCIUl festis matrona moveri jnssa diebus,*

Intererit Satyris paaliim pudibunda protervis.

Non ego inornata et dominantia nomina soliim

“Verbaquc, Pisones, Satyrorum scriptor amabo;Nec sic enitar tragico differre colori.

Ut nihil intersit Davusne loquatur, et audaxPythias emuncto lucrata .Simone talentum,

An custos famulusqne Dei Silenus alumni.

Ex noto fictam carmen sequar, ut sihi qnivis

Speret idem; sudet multiim frustraque lahoret

Ausus idem: tantam series juncturaque pollet.

Tantum de medio sumptis accedit honoris.

Silvis deducti caveant, me judice, FauniNe, velut innati tnviis ac pene forenses.

Aut nimiam teneris juvenentur versihns nmquam,Ant immnnda erepent ignominiosaque dicta:

Offenduntur euim,quihns est equus et pater et res

;

Nec, si quid fricti ciceris prohat et nucis emptor,Aequis accipiunt animis donantve corona.

SyUaha longa brevi subjecta vocatur iambus;Pes citus; unde etiam trimetris accrescere jussit

Nomen iambeis, quum senos redderet ictus.

Primas ad extremum similis sibi: non ita pridem.Tardior ut paulo graviorque veniret ad anres.

Spondeos stabiles in jura paterna recepit

Commodus et patiens; non ut de sede secundJi

Cederet aut quarta socialiter. Hic et in Acci

Nobilibus trimetris apparet rarus, et EnniIn scenam missos magno cum pondere versus ,

Aut operae celeris nimium curaque carentis,

Ant ignoratae premit artis crimine turpi.

Non quivis videt immodulata poemata judex;

Et data Romanis venia est indigna poetis.

Idcircone vager, scribamque licenter, ut omnesYisuros peccata putem mea, tutus, et intra

Spem veniae cantus.^ Vitavi denique culpam.

Digitizecfby Googie

275ARS POETICA.Non laadem merui. Vos exemplaria Grseca

Nocturna versate manu, versate diurna.

At vestri proavi Plautinos et numeros et

Laudavere sales, nimium patienter utrumque,

Ne dicam stulte, mirati; si modo ego et vos

Scimus inurbauuin lepido seponere dicto,

Legitimumque sonum digitis callemus, et aure.

Ignotum Tragicae genus invenisse Camoenae

Dicitur, et plaustris vexisse poemata Thespis

,Qni canerent agerentque peruncti fiecibus ora.

Post hunc, personae pallaeque repertor honestae,

Aeschylus et modicis instravit pulpita tignis.

Et docuit magnumque loqui nitique cothurno.

Successit vetus his Comoedia, non sine multii

Lande; sed in vitium libertas excidit et vim

Dignam lege regi : lex est accepta ,chorusqne

Turpiter obticuit, sublato jure nocendi.

Nil intentatum nostri liquere poetae:

Nec minimum meruere decus, vestigia Graeca

Ausi deserere et celebrare domestica facta

,

Vel qui praetextas, vel qui docuere togatas.

Nec virtute foret clarisve potentius armis,

Quam lingua, Latium, si non offenderet unum-

quemque poetarum limae labor et mura. Vos, o

Pompibus sanguis ,carmen reprehendite quod uon

Multa dies et multa litura coercuit, atque

Presectum decies non castigavit ad unguem.

Ingenium misera quia fortunatius arte

Credit, et excludit sanos Helicone poetas,

Democritus, bona pars non ungues ponere curat,

Non barbam, secreta petit loca, balnea vitat.

Nanciscetur enim pretium noinenque poetae.

Si tribus Anticyris caput insanabile numquamTonsori Licino commiserit. O ego laevus.

Qui purgor bilem sub verni temporis horam !

Non alius faceret meliora poemata: veriim

376 Q. HORATII FLACCINil tanti est. Ergo fungar vice cotis, acatumReddere quae ferrum valet , exsors ipsa secandi

;

Munus et officiam, nil scribens ipse, docebo;

Unde parentur opes;quid alat formetque poetam

;

Quid deceat, quid non; qno virtns, quo ferat error.

Scribendi recte sapere est et principium et fons.

Rem tibi Socraticae poterant ostendere chartae;

Yerbaqne provisam rem non invita sequentur.

Qui didicit patriae quid debeat, et quid amicis.

Quo sit amore parens, quo frater amandas, et hospes..

Quod sit conscripti, qnod jndicis officiam, qnae

Partes in bellam missi ducis ; ille profecti^

Reddere personae scit convenientia cnique.

Respicere exemplar vitae morumqne jubebo

Doctum imitatorem, et veras hinc ducere vor-es.

Interdum speciosa locis morataqnc recte

Fabula, nullius veneris, sine pondere et arte.

Valdius oblectat popnlnm melinsqne moratur.

Quam ver.sus inopes rerum , nngaeqne canorae.

Graiis ingenium, Graiis dedit ore rotandoMusa loqui, praeter laudem nullius avaris

:

Romani pneri longis rationibos assem

Discnnt in partes centum diducere.— Dicat

Filius Albini, si de quincunce remota est

Uncia,quid superat .*— Poteras dixisse, triens.— Eu

!

Rem poteris servare tuam. Redit uncia, quid fit.!*—Semis.— An, haec animos aerugo et cura peculi

Quum semel imbuerit, speramus carmina fingi

Posse Unenda cedro et levi servanda cupresso?

Aut prodesse volunt, aut delectare, poetae.

Aut simul et jucunda et idonea dicere vitae.

Quidquid praecipies, esto brevis; nt cito dicla

Percipiant animi dociles teneantqne fideles :

Omne supervacuum pleno de pectore manat.

Ficta voluptatis causa sint proxima veris ;

Nec, qnodeumque volet, poscat sibi fabnla credi;

Digir r- d by Godgle

ARS POETICA. 2,7Wen prans» Lamiae vivam pueram extrahat alvo.Ccuturiae seniorum agitant expertia frugi.s;

Celsi praetereunt austera poemata Rhamnes;Omne tulit panctum, qui miscuit utile dulci.Lectorem delectando pariterque monendo.Hic meret aera liher Sosiis

; hic et mare transit

,

Et longum noto scriptori prorogat aevum.Sunt delicta tamen quibus ignovisse vehmus:Nam neque chorda sonum reddit quem vult manus et

mens,Poscentique gravem persaepe remittit acutum;Nec semper feriet quodeumque minabitur arcus.Verum, ubi plura nitent in carmine, non ego paucisOffendar maculis, quas aut incuria fudit.Aut humana pariim cavit natura.— Quid ergo est ?

Ut scriptor si peccat idem librarius usque.Quamvis est monitus, venia caret; et citharcedusRidetur, chorda qui semper oberrat eadem:Sic mihi, qui multum cessat, Iit Choerilus ille.

Quem bis terque bonum cum risu miror; et idemIndignor, quandoque boqns dormitat Homerus.Verum operi longo fas est obrepere somnum.Ut pictura, poesis: erit quae, si propius stes.Te capiet magis, et quaedam, si longius abstes.Ha-c amat obscuram

; volet haec sub luce videri.Judicis argutum quae non formidat acumen: -

Haec placuit semel, haec decies repetita placebit.O major juvenum, quamvis et voce paternaFingeris ad rectum, et per te sapis, hoc tibi dictumTolle memor: certis medium et tolerabile rebusRecte concedi. Consultus juris, et actorCausarum mediocris

, abest virtute disertiMessabe, nec scit quantum Cascellius Aulus;Sed tamen in pretio est: mediocribus esse poetisNon homines, non Di, non concessere columnae.Ut gratas inter mensas symphonia discors, *

24

Digitized by Googie

17« Q. HORATII FLACCIEt crassum unguentam , et Sardo cum meile papaver

Offendunt, poterat duci quia ccena sine istis;

Sic animis natum inventnmqne poema juvandis.

Si paulum a summo discessit, vergit ad imum.Ludere qui nescit, campestribus abstinet armis,

Indoctnsque pilx discive trocbive quiescit.

Ne spissae risum tollant impune coronae:

Qui nescit, versns tamen andet fingere! — Quidni?

Liber et ingenuus,praesertim census equestrem

Summam nummorum, vitioque remotus ab omni.

—

Tn nihil invita dices faciesve Minerva

;

Id tibi judicium est, ea mens: si quid tamen olim

Scripseris , in Medi descendat judicis aures.

Et patris,et nostras ;

nonnmque prematur in annum ,

Membranis intus posids. Delere licebit

Quod non edideris;nescit vox missa reverti.

Silvestres bomlnes sacer interpresque DeorumCaedibus et victu foedo deterruit Orpheus

;

Dictus ob hoc lenire tigres rabidosqne leones:

Dictos et Amphion, Thebanae conditor arcis,

Saxa movere sono testudinis, et prece blandi

Ducere qn6 vellet. Fuit haec sapientia quondam,Publica privatis secernere, sacra profanis.

Concubitu prohibere v.ago , dare jura maritis ,

Oppida moliri, leges incidere ligno.

Sic honor et nomen divinis vatibus atque

Carminibus venit. Post hos insignis HomerusTyrtaeusque mares animos in Martia bella

Versibus exacuit; dictx per carmina sortes;

Et vita monstrata via est;et gratia regum

Pieriis tentata modis; ludnsqne repertus.

Et longorum operum finis: ne forte pudori

Sit tibi Musa lyra solers, et cantor Apollo.

Natura fieret laudabile carmen, an arte,

Quasitnm est. Ego nec studium sine divite veni

,

Nec rude quid possit video ingenium : alterius sic

Digitiiedby Googie

»79ARS POETICA.Altera poscit opem res, et conjurat amice.

Qui studet optatam cnrsu contingere metam

,

Multa tulit fecitqne poer; sudavit et alsit;

Abstinuit venere et vino:qni Pythia cantat

Tibicen ,didicit prius, extimuitque magistrum.

Nec satis est dixisse: k Ego mira poemata pango

:

« Occupet extremum scabies; mihi turpe reUuqui est,

«Et, qnod non didici, sane nescire fateri ».

Ut praeco ad merces turbam qni cogit emendas.

Assentatores jubet ad lucrum ire poeta

Dives agris, dives positis in foenore nummis.

Si vero est unctum qui recti ponere possit.

Et spondere levi pro paupere , et eripere atris

Litibus implicitum, mirabor si sciet inter-

noscere mendacem verumqne beatus amicum.

Tu, seu donaris, sen quid donare velis cui,

Nobto ad versus tibi factos docere plenum

Laetitise; clamabit enim, « Pulchre! bene! recte »'

Pallescet super his;etiam stillabit amicis

Ex ocubs rorem; saliet, tundet pede terram.

Ut, qui conducti plorant in funere, dicnnt

Et facinnt prope plura dolentibns ex animo;sic

Derisor vero plus laudatore movetur.

Reges dicuntur multis urgere culullis.

Et torquere mero, quem perspexi.sse laborent.

An sit amicitia dignos: si carmina condes,

Numquam te fallant animi sub vnlpe latentes.

Qoinctilio si quid recitares. Corrige, sodes.

Hoc, aiebat, et hoc. Melius te posse negares.

Bis terque expertum frusti'4 : delere jubebat

,

Et male tornatos incudi reddere versus.

Si defendere delictum, qniin vertere, malles,

Nullum ultra verbum, aut operam sumebat inanem.

Quin sine rivali teque et tua solus amares.

Vir‘bonus et prudens versus reprehendet inertes,

Culpabit duros, incomptis albnet atrum

Digitized by GoogU:

aSo Q. HORATII FLACCI, etc.

Transverso calamo signum, ambitiosa recidet

Ornamenta, parum cLiris lucem dare coget.

Arguet ambigue dictum, mutanda notabit:

Fiet Aristarchus ; non dicet. Cur ego amicum .

Offendam in nugis? Hae nugae seria ducent

In mala derisum semel exceptumqne sinistre.

Ut mala quem scabies aut morbus regius urget.

Aut fanaticus error, et iracunda Diana;

Vesanum tetigisse timent fugiuntque poetam.

Qui sapiunt; agitant pueri, incautique sequuntur.

Hic, dum sublimes versus ructatur, et errat.

Si veluti merulis intentus decidit anceps

In puteum foveainve, licet. Succurrite, longuna

Clamet, Io cives! non sit qui tollere curet.

Si curet quis opem ferre et demittere funem.

Qui scis an prudens huc se dejecerit, atqne

Servari nolit? dicam; Siculique poetae

Narrabo interitum : Deus immortalis haberi

Dum cupit Empedocles, ardentem frigidus AetnamInsiluit. Sit jus, liceatque perire poetis:

Invitum qui .servat , idem facit occidenti

:

Nec semel hoc fecit; nec, si retractus erit, jam

Fiet homo, et ponet famosae mortis amorem.

Nec satis apparet cur versus factitet; utrum

Minxerit in patrios cineres , an triste bidental

Moverit incestus: certe furit, ac, velut ursus

Objectos cavea: valuit si frangere clathros.

Indoctum doctumque fugat recitator acerbus

;

Quem vero arripuit, tenet, occiditque legendo.

Non missura cutem, nisi plena cruoris, hvudo.

riitis.

G

Digitized by Gbogle

EDITIONS STEREOTYPESQni SOKT ACTCELLEMENT EN VENTE,

chez P. Didot 1'arne , imprimeiir, a Paris,

au Louvre,galeries, n" 3 ;

et F. Didot, libraire, rue de Thianville, n’ i 85o.

MetndoranS. (loin 1800.)

ADTKVRS I.A.T1N8.

C^mNTnsHoRETiusFLEccus, I vol. in- 18,avec des

notes extraites de Jean Rond, en/euilles, pap.

ord., 75 c. id. en pap. fin, .1 fr. »5 c. id. en pap.

vel,, 3 f. id. en gr. pap. vel., non stereotype;sana

notes, mais non corcige, 4 f* c.

PoiLius 'ViRGiLins Ma.ro, i vol. inriS, orne dhine

carte geographiqne et de petites vignettes gravees

d'apres 1'antiqae, pap. ord., jS c. id. en pap. Hn,I f. a5 c. id. en pap. vel., 3 f. id, en gr. pap. vel.,

4 f. 5o c.

Phaedri Fabularum libri quinque, i vol. in-18,en fenilles, pap. 0[d.„ 3o c. id. en pap. fin, 5o c.

id, en pap. vel., 1 f. 5o .c. id, en gr. ,pap. vel.,

a f. 5o c.

Cornelii Nepotis Vitae imperatorum, i vpl..in-i8,

cn fenilles, 4)»p. ord., 40 c. id, en pap. fio, 78 c.

id. en pap. vei., a f. id. en gr. pap. vel^ 3 f.

C. C. Sallustii». Sonspresse.

P. Ovidii Nasonis MEXAMORRaosEON lirri xt. Souspresse. -

AUTEURS FRANCAIS.

PoBsiEs DE Malherbe, 1 vol. iB' < 8 co fciiilles,pap.

ord., 65 c. id. en pap. fin, i f. .id. en pap. vel.,

3 f. id. en gr. pap. vel., 4 fi 5o c.

Digitized by Google

fABLis DE i.A Fontaihe, soivies d’Adonis, poeme,a vol. in-i8, pap. ord.

,en fenilles, i. fr. ao c.

id. en pap. iin,a f. id. en pap. vel., 6 f. Id. en gr.

pap. vel., 9 f.

OEdvres COMPI.ETES DE Racine, 5 vol. in-i8, cha-

que vol. en fenilles, pap. ord., 65 c. id. en pap.

fin, chaq. vol. i f. id. en pap. vel., chaq. vol.

3 f. id, en gr. pap. vel., chaq. vol. 4 f. 5o c.

Odes, Cawtates, EpItres, et Poesies diverses deJ. B. Rousseau

,

a vol. in-i 8, en fenilles,pap.-ord.,

I f. 3o e. id. en pap. fin, a f. id. en pap. vel., 6 f.

id. en gr. pap. vel., 9 f.

OEdvres de Moi.iere, 8 vol. in- 18, pap. ord., en

fenilles, 5 f. ao c. id. en pap. fin, 8 f. id. en pap.

vel., a4 f. id. en gr. pap. vel., 36 f.

OEuvres cokpletes de BorLEAu, a vol. in-18, en

fenilles, pap. ord., i f. 5o c. id. en pap. fin, a f

.

5o c. id. en pap. vel., 6 f. id. en gr. pap. vel., 9 f.

Telemaque, a vol. in-18, en fenilles, pap. ord., i f.

ao c. id. en pap. fin, a f. id. en pap. vel., 6 f.

id. en gr. pap. vel., 9 f.

CHEM-D’oEnvRE DE P. ET Th. Corneille, 4 V. iu-i 8 ,

en fenilles,pap. ord., 3 f. id. pap. fin. 5 fr. id.

pap. vel., la f. id. gr. pap. vel., i8 f.

CoHTEs DE La Foktaine, a vol. in-i8, en fenilles,

. pap. ord., I f. ao c. id. en pap. fin, a f. id. en

pap. v«l., 6 f. id. en gr. pap. vel., 9 f.

LaHedriade deVodtaire, i vol. in.n8, en fenilles,

pap. ord., 65 c. id. en pap. fin, i f. id. en pap.

vel., 3 f. id. en gr. pap. vel., 4 f. 5o c.

PoEMES ET DISCOURS EIT VERS DD MEME, I Vol. ID-I 8 ,

en fenilles, pap. ord., ^5 c. id. en pap. fin, i f.

a5 c. id en pap. vel., 3 f. id. en gr. pap. vel.,

4 f. 5o c.

EriTRES, STAltCES, ET ODES DD hImE , 1 Vol. 1d- 1 8 ,

en fenilles, pap. ord., 75 c. id. en pap fin, 1 f.

a 5 c. id. en pap. vel., 3 f. id. en gr. pap. vel.,

4 f. 5o c. -

Digitized by Gbogie

CoNTES EN TERS, SA.TIRES, ET POESIES MELEES, DE Voi.

TAiRE, I vol. in-i8. Sons presse.

Theatre dd meme, in-i8. Sons presse.

OEuvres de Regnard, 4 vol. in-i8. Sons presse.

OEotrss de Crebildon, 3 vol. in-i8. Sons presse.

ADTEURS ANGDAIS.

The Sehtimehtal Jourhey, i vol.in-18, enfeailles,

pap. ord., 73 c. id. ea pap fin, i f. a 5 c. id. eo

pap. vel., 3 f. id en gr. pap. vel., 4 f. 5o. c.

The Yicar oe Wakefield, avec des notes, i vol.

in -18, en feuilles, pap. ord., ^5 c. id. en pap. (in,

I f. a5 c. id. en pap. vel., 3 f. id. en gr. pap. vel.,

4 f. 5o c.

Letters of Mylady Wortdey Montagde , 1 vol.

in-i8, en fenilles, pap. ord., 'jS c. id. en pap fin.,

1 f. a5 c. id. en pap. vel., 3 f. id. en gr. pap. vel.,

4 f. 5o c.

Tablis of Gay, and Moore, i vol. in- i 8 , en fenilles,

pap. ord., 75 c. id. en pap. fin, i f. a 5 c. id. en* pap, vel., 3 f. id. en g. pap. vd., 4 f. 5o c.

AUTEURS ITADIEHS.

Amihta di Torquato Tasso, i vol. in-i8, en feuil-

les, pap. ord., 5o c. id. en pap. fin, 90 c. id. enpap. v^., a f. id. en g. pap. vel., 3 f.

1l Pastor fido, 1 vol. in-i8. Sons presse.

N. B . A ete tire de tontes les editions ci-dessns

qnelques exemplaires en grand format sur velih.

Sons presse.

OEuvres de Miched Montaighe, in-ia.

OEuvres comfletes de Voltaire, in-ia.

Cette edition sera donnee voluine par volume ponr\a plus grande commodite des acquerenrs, et, ponr

Digilized by Googk’

accelerer lenr jouissance, on commencera par les oa-.

vra»es qtii soat d’uii interet plus general, reservant

ponr la fin le petit nombre de cenx qui peuvent etre

moins importanu. Ainsi en trw peu de temps, et

presque sans y penser, puiaqne les frais ne s’en feront

qne successivement, et, si l’on vent, volume par vo-

lume , on se trouvera prqpri^ire d un onvrage anssr

precieux qu’inimense.

a

Digilized by Coogli

kDigitized by Googie

I

*/ J

Digitized by Googie

Digitized by GoogI(