qartuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis...

135
n. maRlakeliZe, n. svaniZe gamomcemloba `meridiani~ Tbilisi 2011 qarTuli ena da literatura maswavleblis wigni

Upload: others

Post on 13-Sep-2019

65 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

n. maRlakeliZe, n. svaniZe

gamomcemloba `meridiani~Tbilisi 2011

qarTuli ena da

literatura

5maswavleblis wigni

Page 2: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

© gamomcemloba `meridiani~, 2011

© n. maRlakeliZe

uak

qarTuli enisa da literaturis gakveTilebi

V klasi

maswavleblis wigni

naTela maRlakeliZe, natalia svaniZeavtorebi:

cisana yuraSviliredaqtori

daviT kutubiZedizaineri

ISBN

gamomcemloba `meridiani~,

Tbilisi, al. yazbegis gamz., #47. ( 39-15-22

E-mail: [email protected], [email protected]

N. Maglakelidze`Georgian language and literature~, the book of the teacher 5, in Georgian `Meridiani~ Publishing, Tbilisi - 2011

Page 3: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

3

recenzia

Page 4: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

4

meToduri miTiTebani maswavlebelTaTvis

saswavlo kompleqti Sedgeba Semdegi komponentebisgan:a) moswavlis wigni,b) moswavlis rveuli,g) maswavleblis wigni.

a) `moswavlis wigni~ Sedgenilia `erovnuli saswavlo gegmisa~ da sagno­brivi `standartebis~ mixedviT. sakiTxav masalad SerCeulia rogorc qarTveli klasikosebis Semoqmedebis nimuSebi (romelTa didi nawili ukve aprobirebulia swavlebis procesSi), aseve _ Tanamedrove qarTveli mwerlebis: revaz inaniSvi-lis, otia ioselianis, guram rCeuliSvilis, giorgi ASatberaSvilis, goderZi Coxelis, muxran maWavarianis... nawarmoebebi (romlebic adre ar yofila Seta­nili saskolo qrestomaTiebSi).

garkveuli adgili aqvs daTmobili agreTve msoflio saymawvilo litera­turis saukeTeso nimuSebsac (mark tveni, f. zalteni...).

sakiTxavi masala dalagebulia Tematur-budobrivi principis mixedviT. sul warmodgenilia 6 Tematuri bude:

a) saqarTvelos mTebSi gagaCina zenam...b) Cemo kargo qveyanav!..g) damakvirdi...d) sibrZne sicruisae) adamiani da bunebav) gaicaniT, Tqveni Tanatolia...vecadeT, warmogvedgina Janrobrivad mravalferovani (moTxroba, leqsi,

igav-araki, zRapari...) masala, aseve _ xalxuri Semoqmedebis nimuSebi. sakiTxav masalad SevarCieT e. w. `aRweriTi teqstebic~, romelTa mizania ara mxolod kiT­xvis strategiebis daufleba, aramed sagnobrivi codnis gafarToebac xelovne­bisa da istoriis calkeul sakiTxebze. es, Cveni azriT, xels Seuwyobs saswavlo masalis integracias, rac sakmaod aqtualuria dRes Cveni skolisaTvis.

sakiTxavi teqstebis damuSaveba xdeba swavlebis interaqtiuri meTode-bis gamoyenebiT. MmeTodikur aparatSi warmodgenilia sxvadasxva tipis kiTxvebi, romlebic dalagebulia TanmimdevrobiT da aRniSnulia saTanado simboloebiT: gavigoT, gaviazroT, SevafasoT. M

wignSi erTgvar siaxles warmoaadgens literaturuli da enobrivi masa-lis integracia, rasac iTvaliswinebs erovnuli saswavlo gegma. gramatikis sistematuri kursisN nacvlad, maswavlebels vTavazobT enobrivi masalis da­muSavebas literaturul teqstebTan mWidro kavSirSi. ZiriTadi aqcenti keT­deba funqcionaluri gramatikis sakiTxebze, romlis mizania moswavleTa swori metyvelebis unar­CvevebiT SeiaraReba. Eenobriv masalaze muSaoba yoveli teqs­tis damuSavebis aucilebeli atributia da igi saTanado simboloTia aRniSnuli. Qaq mocemulia is gansazRvrebebi, wesebi da savarjiSoebi, romlebic xels Seuwyo­ben ara mxolod calkeuli enobrivi kategoriebis gacnobasa da gaazrebas, aramed maT praqtikul gamoyenebas werasa Tu zepir metyvelebaSi.

saswavlo masala wignSi warmodgenili iqneba 36 samuSao kvirisaTvis. Ti­Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 2­3 akademiuri saaTi (kviraSi saSua­lod 2 teqsti), Tumca amiT sruliadac ar vzRudavT maswavlebls _ mas ufleba aqvs Secvalos es saaTebi Tavisi Sexedulebisamebr.

Page 5: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

5

b) `moswavlis rveuli~, romelic ukve aprobirebulia II­IV klasebSi, erTg­vari siaxlea V klasis qarTuli enisa da literaturis maswavleblisaTvis. masSi mocemulia is ZiriTadi savarjiSoebi da aqtivobebi, romlebic unda Sesruldes ama Tu im teqstis damuSavebisas. TiToeul teqstTan daaxloebiT 4­5 savarjiSoa warmodgenili. ZiriTadi aqcenti keTdeba teqstis agebaze, pratikuli same­tyvelo unar­Cvevebis gamomuSavebaze, weriTi da zepiri metyvelebis kulturis daxvewaze. mocemulia testuri davalebebis nimuSebic, romlebic ZiriTadad teqstis gaazrebazea orientirebuli.

savarjiSoTa nawili zepirad sruldeba, nawili _ werilobiT. zogi maTgani gankuTvnilia wyvilebSi, zogi ki _ jgufuri muSaobisaTvis, rac aRniSnulia sa­Tanado simboloebiT. ̀ maswavleblis wignSi~ gzadagza vuTiTebT, romeli weriTi davaleba unda Sesruldes Sin da romeli _ klasSi; Tumca es miTiTeba dogma ar aris da maswavlebels SeuZlia misi Secvla sakuTari Sexedulebisamebr. imeds vi­tovebT, rom warmodgenili savarjiSoebis mravalferovnebis gamo pedagogs aRar dasWirdeba damatebiT saklaso, saSinao, sakontrolo werebisaTvis davalebebis moZieba da calke rveulebis warmoeba. Tu mas gauCndeba amgvari survili, `mos­wavlis rveulSi~ am mizniTac vtovebT adgils.

g) `maswavleblis wigni~ gzamkvlevia pedagogisaTvis. Mmisi mizania, gauad­vilos maswavlebels gakveTilis dagegmva swavlebis uaxlesi meTodebisa da xe­rxebis gamoyenebiT; uzrunvelyos im Sedegebis miRweva, romlebic erovnuli saswavlo gegmiT aris gaTvaliswinebuli. Ggvsurs, xazi gavusvaT im faqts, rom `maswavleblis wigni~ aris mxolod da mxolod saorientacio da ara savalde-bulo. Mpedagogs SeuZlia misi Secvla sakuTari Sexedulebisamebr, gamravalfe­rovneba, cvlilebebis Setana gakveTilis Catarebis procesSi. aq warmodgenili gakveTilebis scenarebi ori tipisaa: vrceli (sanimuSo) da mokle. `sanimuSo scenarebSi~ mocemulia gakveTilis msvlelobis detaluri aRwera misi etape­bis, miznebis, aqtivobis, moswavleTa pasuxebisa da saorientacio drois zusti miTiTebiT. TiToeuli scenaris Semdeg vrclad aris CamoTvlili gakveTilis bolos mosalodneli Sedegebi. `mokle scenarebSi~ ki mocemulia ZiriTadi sa­gakveTilo aqtivobebi mxolod miznebisa da Sedegebis kodis CvenebiT (am kodiT aRniSnuli Sedegi maswavlebels Tavad SeuZlia ixilos V klasis sagnobriv stan­dartSi).

`maswavleblis wignSi~ warmodgenilia saTanado damatebiTi informacia im sakiTxebis Sesaxeb, romlebic masalis damuSavebisas iCens Tavs. Aaqve SevitaneT mweralTa biografiebic, romelTa didi nawili maswav leblisaTvis kargad aris nacnobi, magram axali masalis axsnis procesSi mainc uwevs xolme misi gadaxedva. xazgasmiT aRvniSnavT, rom `cnobaric~ da biografiebic mxolod da mxolod maswavleblisaTvis aris gankuTvnili da misi am saxiT miwodeba moswavleebi-saTvis dauSvebelia.

avtorebi: naTela maRlakeliZe natalia svaniZe

Page 6: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

6

l. asaTianis ,, qarTuli ena~; enis raoba, enis funqciebi; sityvis semantika (2 sT)

miznebi_ teqstis ageba saTauris mixedviT_ poeturi teqstis aRqma_ gamometyvelebiT kiTxvaSi varjiSi_ leqsikuri maragis gamdidreba_ enis funqciebis gacnoba_ orTografiuli da orToepiuli Cvevebis formireba_ sityvis semantikaze dakvirveba, sityvaTa warmoqmna (terminis gareSe)

I gakveTili

aqtivoba 1 _ zafxulis STabeWdilebebi (15 wT): es saswavlo wlis pirveli gakveTilia, amitom igi ramdenadme aratradiciu­

lad warimarTeba. maswavlebeli ecnoba klass, axdens mis mobilizebas gakveTili­saTvis, esaubreba zafxulSi miRebul STabeWdilebebze. am mizniT sTavazobs ram­denime saTaurs zepiri gamosvlisaTvis:

a) zafxulis erTi dRe,b) ra damamaxsovrda,g) ra vnaxe,d) saintereso adamianebi, romlebic am zafxuls gavicani (SeiZleba msgav si

saTauri zepiri gamosvlisaTvis Tavad moswavleebmac SearCion)...

maswavlebeli klass mosafiqreblad aZlevs ramdenime wuTs. avalebs _ aar­Cion erT­erTi saTauri, isaubron mxolod mis garSemo; Camoweron is sakiTxebi, romlis Sesaxebac apireben saubars; gaakeTon Savi Canaweri, Semdeg waukiTxon erTmaneTs. aqve, maswavlebeli acnobs wesebs zepiri gamosvlisaTvis _ daic­van reglamenti (dro), rigiToba, etiketi, mousminon erTmaneTis pasuxebs da Cai niSnon saintereso sakiTxebi, dausvan erTmaneTs kiTxvebi mxolod gamos­vlis damTavrebis Semdeg, iyvnen TavSekavebulni da koreqtulebi (am miTiTebas SeiZleba mivceT `samaxsovros~ saxe da baraTebze Camowerili davurigoT mos­wavleebs). umjobesia, es samuSao Sesruldes individualurad, ramdenadac igi daexmareba maswavlebels, Sevides TiToeul moswavlesTan kontaqtSi da daexma­ros mas. pasuxebis prezentaciisas Tavs ikavebs kritikuli Sefasebebisagan. moq­medebs principi _ `yvelas azri sainteresoa~.

Page 7: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

7

aqtivoba 2 _ kiTxvisaTvis mzadeba (3 wuTi):maswavlebeli klass yofs jgufebad da aZlevs davalebas_gaixsenon, ra

ician qarTuli enis Sesaxeb; ra waukiTxavT am sakiTxze, romeli cnobili poete­bisa da mwerlebis nawarmoebebs gaixseneben. TiToeuli jgufi warmoadgens Tavis variants. pasuxebis prezentacia da analizi xdeba klasSi.

Yaqtivoba 3 _ teqstis kiTxva da analizi (10-12 wuTi):maswavlebeli klass gamometyvelebiT ukiTxavs lado asaTianis leqss

„qarTuli ena~, akiTxebs 1­2 moswavles, Semdeg aZlevs davalebas: waikiTxon leq­si Cumad, moZebnon da axsnan gaugebari sityvebi da gamoTqmebi, gamoiyenon am miz­niT ,,sityvis salaro~; moniSnon is ucnobi sityvebic, romlebic wignSi ar aris axsnili. am sityvebs Semdeg xsnis klasis saerTo ZalisxmeviT:

zena – zeciuri Zala, RmerTiuZvelesi tomi _ igulisxmeba saqarTveloSlegi _ giJi, gadareuli; Slegi CanCqerebi – swrafi CanCqerebi; CanCqeri

_ kldeze gadmomdinare wylis nakadimyinvari – moZravi yinulis mkvrivi masa mTebSidajanReba –nislad qceva; janRi _ nisli, burusifari _ sabrZolo iaraRisarkineTi (sarkine) _ adgilia mcxeTaSi (informacia maswavleblisaTvis:

sarkine – didi mcxeTis ubani, mcxeTis dasavleTiT mdebare, e. w. jojoxeTis ubnidan SiomRvimis misadgomebamde _ savaneTis qedsa da grZel mindorze. Zv. qarTuli istoriuli wyaroebis mixed­viT, sarkineTi damoukidebel qalaqad aris miCneuli, Tumca es mosazreba zogierTi mecnieris garkveul eWvs iwvevs. arqeologiurma gaTxrebma gamoavlines, rom elinistur xanaSi aq sakmaod ganviTarebuli yofila liTonis damuSavebis kultura, oqromWedloba. aRmoCenilia meliTo­neTa saxelosnoebi. swored amitomac axsenebs poeti momdevno strofSi grdemlsa da uros).

grdemli _ rkinis sayrdeni liTonis gamosaWedaduro _didi CaquCisTvlemen – sZinavT; sasTumali _ baliSi an sxva rame TavqveS dasadebixmaTa xaverdebi – aq: sasiamovno, tkbili xmebi (informacia maswavleblisTvis:

`xmaTa xaverdebi~ rTuli metaforis tipuri nimuSia (metafora _ berZnulad niSnavs gadata-nas).

informacia maswavleblisaTvis:lado asaTiani daibada 1917 wlis 14 ianvars quTaisSi. misi mSoblebi pedagogebi iyvnen, ca­

geris raionis mkvidrni.lado asaTianma 1934 wels daasrula sasoflo­sameurneo teqnikumi da swavla quTaisis pe­

dagogiur institutSi sabunebismetyvelo fakultetze gaagrZela. sul mokle xanSi ki qarTuli enisa da literaturis fakultetze gadavida. studentobis periodSi Cabmuli iyo samecniero wreebisa da literaturuli organizaciebis muSaobaSi, iyo quTaisSi gamomavali gazeTis „sta­linelis~ TanamSromeli, swored am gazeTSi daibeWda pirvelad misi leqsebi. 1936 wels lado asaTiani ramdenime TviT mSobliur sofel bardnalaSi dabrunda. am periodSi Targmna puSkinis, mamin­sibiriakis nawarmoebebi.

quTaisSi dabrunebis Semdeg lado kidev ufro aqtiurad Caeba qalaqis literaturul cxovrebaSi. gansakuTrebiT iyo gatacebuli folkloristuli ZiebebiT.

1937­1938 wlebis represiebi lado asaTianis ojaxsac Seexo: dedamisi _ lida cqitiSvili, rusuli enisa da literaturis maswavlebeli, daapatimres „xalxis mtris~ braldebiT.

Page 8: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

8

represirebuli ojaxis Svils male gamouCndnen moSurneebi, mowinaaRmdegeebi, romelTac brZola gamoucxades axalgazrda poets.

1937 wlis 16 ivliss gazeT „stalinelSi~ gamoqveynda publikacia, romelSic ramdenime sxva­dasxva mweralTan erTad, mkacrad iyo gakritikebuli lado asaTiani. „kritikosebi~ poets „po­litikuri Secdomebis~ gamosworebisaken mouwodebdnen, urCevdnen, Tavi daenebebina „mavne lay­bobisaTvis~. aseTi gamoxdomebi mZime STabeWdilebas axdenda axalgazrda poetze; mis garSemo atexili aJiotaJiT gamowveuli gulistkivili kargad Cans poetis CanawerebSi, pirad werilebSi, TanamedroveTa mogonebebSi.

dedis dapatimrebis Semdeg lado asaTiani institutidan garicxes. oficialuri mizezi aseTi iyo: „kontrrevoluciuri layboba~. aseTi braldeba 1937­1938 wlebSi, represiebis dros, gawirvis tolfasi iyo da, bunebrivia, am faqtmac Zlier imoqmeda poetze.

amgvari braldebiT „daRdasmuli~ lado amaod dadioda dawesebulebidan dawesebulebaSi samuSos saZieblad, magram materialur siduxWireSi Cavardnil „mtris Svils~ xels aravin umar­Tavda.

1938 wlidan mdgomareoba ramdenadme Seicvala, represiebis talRam TiTqos gadaiara. 1938 wlis 29 marts ki saqalaqo komitetis dadgenilebiT lado asaTiani institutSi aRadgines.

1938 wlis zafxulidan lado asaTiani TbilisSi gadmovida sacxovreblad, TanamSomlobda Jurnal „Cveni Taobis~ redaqciasTan. misi nawarmoebebi qveyndeboda „axalgazrda komunistSi~, „mnaTobSi~, „literaturul gazeTSi~, „pionerSi~ da sxv.

1938­1939 wlebSi poeti muSaobda gazeT „norCi leninelSi~, aqveynebda leqsebs, narkvevebs, literaturul werilebs. statiebi miuZRvna nikoloz baraTaSvilis, vano sarajiSvilis, Sio mRvimelis, uolter skotis, JorJ sandis da sxvaTa Semoqmedebas.

1939 wels lado asaTiani armiaSi gaiwvies, magram avadmyofobis gamo TbilisSi daabrunes. igi tuberkuloziT iyo daavadebuli, araerTi Tve gaatara abasTumanSi, magram ver ganikurna.

lado asaTiani gardaicvala 1943 wels sruliad axalgazrda, 26 wlisa. igi didubis panTe­onSia dakrZaluli.

Aaqtivoba 4 _ wakiTxulis gaazreba (5 wuTi):gaanalizdeba, ras uZRvnis poeti am leqss (qarTul enas), leqsis mixedviT,

vin da sad gaaCina qarTuli ena (`saqarTvelos mTebSi gagaCina zenam~), ras uwo­debs mwerali qarTul enas? (`xmaTa xaverdebis da RmerTebis enas~), vin igu­lisxma poetma `uZveles tomSi?~ (qarTvelebi), ratom? (qarTvel xalxs didi xnis istoria aqvs)...

aqtivoba 5 _ saSinao davaleba (2 wuTi):lado asaTianis `qarTuli ena~, moswavleebma unda iswavlon zepirad leqsi­

dan is adgili, romelic yvelaze metad moewonaT; `moswavlis rveulidan~ Seas­rulon werilobiT davaleba `erTad avagoT teqsti~.

Page 9: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

9

II gakveTili

aqtivoba 1 _ Sesrulebuli davalebis prezentacia (6 wT.):moswavleebi kiTxuloben saSinao davalebas, iyeneben urTierTSefasebisa da

TviTSefasebis formebs, maswavleblis komentaris mosmenis Semdeg miuTiTeben – ra gauWirdaT werisas, ras daimaxsovreben da gaiTvaliswineben momavalSi am SeniSvnebidan.

aqtivoba 2 _ leqsis gamometyvelebiTi kiTxva da analizi (7 wT.):moswavleebi zepirad warmoTqvamen im adgils, romelmac maTze gansakuTre­

buli STabeWdileba moaxdina, asabuTeben TavianT azrs – ratom SeaCeres arCeva­ni am monakveTze, ra moewonaT da ratom... varjiSoben leqsis gamometyvelebiT kiTxvaze, yuradReba maxvildeba intonaciaze, tempze, pauzebze, logikur da fsiqologiur maxvilebze, gamoiyeneba gunduri da gamokrebiTi kiTxvac:

_ moZebneT da waikiTxeT leqsidan is adgilebi, sadac aRwerilia saqarT­velos buneba: (`Slegi CanCqerebis napralebze xtoma~, `myinvarebis RvTiur brwyinvalebiT dnoba~, `gafantuli faris mTaze dajanReba~, `mwife puris yana qarSi rogor Relavs~, `varskvlavi caze rogor mogzaurobs~...);

_ rasTan aris Sedarebuli cxvris fara? (nislTan, janRTan);_ ra niSniT aris Sedarebuli? (orive TeTria, orive mTis kalTazea Sefe-

nili)._ moZebneT da waikiTxeT leqsSi is adgili, sadac poeti saqarTvelos isto­

riaze, warsulze migviTiTebs (`uZvelesma tomma dRemde moimRera,~ `qarTuli faris farze dajaxeba~, `sarkineTSi grdemlze rogor scemen uros~... `cixe-koSkis CrdilSi... RamismTevlebs lxini gaumarTavT...~).

_ ra sityvebiT moixseniebs poeti qarTul enas? (`siyvarulis leqsis, sa-dRegrZelos ena~, `xmaTa xaverdebis da RmerTebis ena~...).

aqtivoba 3 _ wakiTxulis gaazreba da Sefaseba(7 wT.):_ poetis ra ganwyoba Cans leqsSi? (aRmafrenisa da siamayis)._ ra uqmnis poets aseT ganwyobas? (qveynis warsuli, samSoblos siyvaru-

li)._ ratom uwodebs poeti qarTul enas ̀ xmaTa xaverdebisa da RmerTebis enas?~

(mas Zalian uyvars da moswons Tavisi mSobliuri ena)._ romeli enaa poetis mSobliuri ena? (qarTuli ena)._ mSobliuri enis aRsaniSnavad qarTvelebi romel sityvas iyeneben kidev?

(dedaenas)._ rogor fiqrobT, ratom uwodeben qarTvelebi mSobliur enas ̀ dedaenas?~

gaixseneT sxva sityvebic, romlebic aseve `dedasTan~ arian dakavSirebuli (de-dasamSoblo, dedaqalaqi, dedamiwa...).

_ risTvis aris ena saWiro? (saubrisaTvis, erTmaneTTan urTierTobis dasamyareblad, sakuTari azris gamosaxatavad...).

eZleva daskvna_ena adamianTa azris gamoxatvisa da urTierTobis saSu-alebaa. qarTvelTa dedaena, mSobliuri ena qarTulia. es leqsic swored de­daenas eZRvneba.

Page 10: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

10

informacia maswavleblisaTvis: mecnierebi ZiriTadad enis or funqcias _ azris gamoxatvisa da sakomunikacios_

gamoyofen. Tumca enaTmecnierTa erTi nawili aRiarebs enis mesame funqciasac – saSemecnebos. am Sexedulebis warmomadgenlebi Tvlian, rom yovel enaSi mocemulia samyaros aRqmisa da Semecne­bis garkveuli modeli, romelic TiToeul enaSi Taviseburia da ar emTxveva arc erT sxva models (ena msoflxatia). enebi erTmaneTisgan gansxvavdeba ara mxolod imiT, rom sxvadasxva bgeradobis sityvebiT aRniSnaven erTsa da imave cnebas, aramed imiTac, rom am enaze molaparakeTaTvis TviT es cnebebia gansxvavebuli da sxvadasxva mimarTeba aqvT momijnave cnebebTan. sailustraciod kmara `dedaenac~, romelic `mSobliuri enis~ (pirveli enis, sabaziso enis) aRsaniSnavad moepove­ba qarTuls.

aqtivoba 4 _ enobriv masalaze dakvirveba (8 wT.):

a) omonimebze dakvirveba: _ teqstSi ori iseTi sityvaa, romlebic garegnulad hgavs erTmaneTs, mniS­

vneloba ki gansxvavebuli aqvs. romelia es sityvebi? (`gafantuli faris mTaze dajanReba~, `qarTuli faris farze dajaxeba~, _ pirvel SemTxvevaSi saubar-ia cxvris faraze, meore SemTxvevaSi – sabrZolo iaraRze). xom ar gaixsenebdiT sxva aseT sityvebsac? (bari – sameurneo iaraRi, bari – dablobi adgili...).

b) saxelTa warmoqmnaze dakvirveba:_ ras aRniSnavs jagi? (eklian buCqs). jagnari? (adgils, romelic jagebiT

aris dafaruli)._ miiReT axali sityvebi: buCqi – (buCqnari), naZvi (naZvnari), fiWvi (fiWv-

nari), yvavili (yvavilnari). ra gansxvavebaa am sityvebs Soris? (pirveli aRniS-navs mcenares, meore ki adgils, sadac es mcenareebi mravlad xarobs).

g) sityvaTa marTlweraze dakvirveba:_ moZebneT teqstSi rTuli sityvebi da daakvirdiT, rogor iwereba isini

(cixe-koSki – iwereba defisiT, RamismTeveli _ iwereba erTad). SeadgineT da dafaze dawereT winadadebebi am sityvebis gamoyenebiT.

_ moZebneT teqstSi arsebiTi saxeli, romelc ori m­Ti iwereba (tomma). ra­tom iwereba aq ori m? (erTi fuZiseulia, meore – moTxr. br-is niSani). sxva aseT magaliTebsac xom ar gaixsenebT?

aqtivoba 5 _ Sejameba(7 wT.):moswavleebi ajameben, ra iswavles am gakveTilze axali (Seiswavles lado

asaTianis leqsi `qarTuli ena~, daeuflnen gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevas, aages teqstebi mocemul Temaze, gaecnen mSobliuri enis raobas, Seasrules savarjiSoebi...), SeiZleba Seivsos sqemac:

Page 11: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

11

aqtivoba 6 _ Sefaseba (3 wT.):gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan erTad afasebs ramdenime moswav­

les. Sefasebisas aucileblad iTvaliswinebs Semdeg parametrebs:

a) praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba, masalis flo-ba)_40 %; b) msjeloba klasSi (aqtiuroba, partniorTan da jgufTan muSaoba, kiTxvebze adekvaturi pasuxis gacema)_35%; g) prezentacia (sakuTari azris dasabuTeba, koreqtuloba)_25%.

aqtivoba 7 _ saSinao davaleba (2 wT.):saSinao davalebad eZlevaT lado asaTianis leqsi `qarTuli ena~; aseve, mo­

swavleebma unda moiZion qarTveli poetebis leqsebi, romlebic qarTul enas eZ­Rvneba.

Sedegebis kodi: am Temis gavlis Semdeg

V.1. _ moswavle avlens teqstis mosmenisa da interpretaciis sawyis unars;V.2. _ismens da da adekvaturad afasebs Tanatolebis zepir gamosvlas;V.3. _ avlens mosmenili teqstis interpretaciis unars;V.5. _ SeuZlia sadiskusio strategiebis (rigiToba, reglamenti, etiketi,

erTmaneTisaTvis kiTxvebis dasma, gegmis Sedgena winaswari gamosvlisaTvis...) gamoyeneba;

V.6 _ gamomuSavebuli aqvs xmamaRali kiTxvis sawyisi unar­Cvevebi;V.9. _ avlens wakiTxuli teqstis interpretaciis unars, avlebs paralelebs

Tematurad msgavs nawarmoebebTan;V.11. _ leqsis kiTxvisas iyenebs kiTxvis strategiebs _ konteqstis gaTva­

liswinebiT, kiTxvis dasmiT, leqsikoniT... cdilobs ucnobi sityvebisa da gamoTqmebis mniSvnelobis garkvevas; konkretuli informaciis mosaZieblad Tvals gadaavlebs teqstis struqturas, sityvier da arasityvier maorganizeb­el elementebs da maTze dayrdnobiT poulobs da amokrebs mas...;

V.12 _ qmnis werilobiT teqsts (`rogor gavatare zafxuli~), werisas aq­cents akeTebs mTavarsa da aramTavar sakiTxebze;

V.13. _ SeuZlia weriTi davalebisaTvis (STabeWdilebis gadmocema) funqci­uri stilis SerCeva;

V.14. teqstis agebis Semdeg CaikiTxavs da Caasworebs mas, iyenebs koreqtire­bis martiv xerxebs.

ra vicodi qarTuli enis Sesaxeb

ra gavige risi gagebamainteresebs

Page 12: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

12

g. maisuraZis `sadRegrZelo~, arsebiTi saxelis Sinaarsobrivi jgufebi, sityvaTwarmoeba

miznebi_ teqstis kiTxva da analizi_ wakiTxulis gaazreba da Sefaseba_ leqsikuri maragis gamdidreba_ gabmuli Txrobis Cvevis formireba_ gamometyvelebiT kiTxvaSi varjiSi_ kritikuli azrovnebis ganviTareba _ sityvis semantikaze dakvirveba_ sityvaTwarmoebaze dakvirveba (praqtikulad)

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba _ provocireba:maswavlebeli teqstidan gamometyvelebiT kiTxulobs Semdeg monakveTs: `erTxel rusi poeti sergei esenini saqarTveloSi stumrad Camovida. qar­

Tvelma poetebma guliTadad umaspinZles sapatio stumars. igi jer kojris ci­xeze aiyvanes, saidanac didebulad Canda daTovlili kavkasioni, beberi Tbilisi, mwu xare marabda, dauviwyari didgori. mere didebuli beTaniis monasterSi dide­buli Tamaris xati inaxules.~

Mmoswavleebs sTxovs yuradRebiT mousminon da Semdeg pasuxi gascen kiT­xvebs:

_ rogor fiqrobT, ratom waiyvanes qarTvelma maspinZlebma rusi stumari kojris cixeze? ris Cveneba surdaT misTvis? Tqveni azriT, ra STabeWdilebas mi­iRebda rusi poeti am adgilebis xilvis Semdeg?

Kklass hyofs jgufebad da TiToeul jgufs avalebs warmoadginos pasuxis sakuTari versia da daasabuTos Tavisi azri.

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis:sergei esenini (1895­1925 w.w.) _ cnobili rusi poeti, saqarTveloSi imyofeboda 1924­1925

wlebSi eqvsi TviT, rac misTvis Zlieri STagonebis wyaro gaxda. aq Seqmna man 30­ze meti nawar­moebi. guliTadi megobroba akavSirebda qarTvel poetebTan: t. tabiZesTan, p. iaSvilTan, v. gaf­rindaSvilTan. winamdebare teqstSic swored saqarTveloSi stumrobisa da qarTveli poetebis maspinZlobis es epizodia aRwerili.

Aaqtivoba 2 _ teqstis kiTxva da analizi:moswavleebi teqsts kiTxuloben nawil­nawil, gzadagza klasis aqtiuri

monawileobiT aixsneba gaugebari leqsikuri erTeulebi da Sesityvebani. garda `sityvaTa salaroSi~ axsnili sityvebisa, moswavleTaTavis gaugebari SeiZleba aRmoCndes Semdegi leqsikuri erTulebi da frazebi:

mdelo _ patara mindoriduqani _ wvrili savaWro an patara sasadilosaRamospiras _ SeRamebisasCemo Zmiswulo _ mimarTvis formaa, romelSic mTqmeli gamoxatavs Tavis

damokidebulebas mosaubrisadmiRvedi _ moqnili tyavis mogrZo da viwro anaWeri

Page 13: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

13

Ddaismis teqstis gagebaze orientirebuli kiTxvebi:_ visi stumrobaa aRwerili teqstSi? vin iyvnen misi maspinZlebi?_ ra maspinZloba gauwies maT stumars? _ ra moCanda kojris cixidan? _ ra aCvenes stumars beTaniis eklesiaSi?_ sad gaSales poetebma sufra? vin miipatiJa eseninma sufrasTan?_ ra sadRegrZeloebi moismina man qarTveli glexebisagan?_ ram aatira rusi poeti?..

Aaqtivoba 3 _ teqstis gaazreba da Sefaseba:_ Tqveni azriT, ratom waiyvanes qarTvelma poetebma rusi stumari kojris

cixeze? beTaniis eklesiaSi? ris Cveneba surdaT maT rusi poetisaTvis? rogor fiqrobT, ratom gauCndaT qarTvel poetebs rus stumarTan Tavmowonebis sur­vili?

_ ram moaxdina stumarze yvelaze didi STabeWdileba?_ qarTvelebis ra Tvisebebi Cans am teqstidan? (samSoblos siyvaruli, misi

warsuliT Tavis mowoneba, kargi stumarmaspinZloba, enamWevroba, drostarebisa da qeifis siyvaruli...).

_ am Tvisebebidan romeli moewona rus stumars yvelaze metad? saidan Cans es? moZebneT da waikiTxeT teqstSi saTanado adgili.

_ Tqveni azriT, ra aris mTavari am moTxrobaSi? _ warmoidgineT, rom rusi stumris maspinZloba dRes Tqven giwevT. ras aCve­

nebdiT mas? (es davaleba klass SeiZleba SevTavazoT jgufuri muSaobisaTvis).

Aaqtivoba 4 _ teqstis Cumi kiTxva da gegmis Sedgena.Mmoswavleebi teqsts kiTxuloben Cumad, nawil­nawil da asaTaureben mas

(`moswavlis rveuli~, davaleba #2), gegma daaxloebiT aseT saxes miiRebs:a) istoriuli adgilebis Cveneba rusi stumrisTvisb) poetebis lxinig) meurmeTa enamzeoba/sadRegrZeloebid) eseninis atireba/stumris tirili...

Aaqtivoba 5 _ gabmul metyvelebaSi varjiSi.am gegmis mixedviT moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss jer nawil­

nawil, Semdeg _ mTlianad gabmuli TxrobiT.

Aaqtivoba 6 _ teqstis ageba _ wera: ra atirebda esenins (`moswavlis rveu­li~ davaleba #3).

Qaqtivoba 7_ enobriv masalaze muSaoba.

Ma) arsebiTi saxelis Sinaarsobriv jgufebze dakvirveba:maswavlebeli klass saanalizod sTavazobs nawyvets teqstidan:`erTxel rusi poeti sergei esenini saqarTveloSi stumrad Camovida. qarT­

velma poetebma guliTadad umaspinZles sapatio stumars. igi jer kojris cixe­ze aiyvanes, saidanac didebulad Canda daTovlili kavkasioni, beberi Tbilisi,

Page 14: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

14

mwuxare marabda, dauviwyari didgori. mere beTaniis monasterSi didebuli Tama­ris xati inaxules.

ukan rom brundebodnen, samadloze TeTr duqanSi isadiles. stumris Txov­niT sufra gzispira mdeloze gaaSlevines~.

Aavalebs am teqstSi moZebnon arsebiTi saxelebi. gaarkvion, maT Soris rome­lia: a)adamianis sakuTari saxelebi (esenini, Tamari), b) geografiuli adgilis aRmniSvneli saxelebi (saqarTvelo,kojori, Tbilisi, marabda, didgori, beTa­nia, samadlo). eZleva daskvna: saxeli SeiZleba iyos orgvari: sakuTari da sa-zogado. sakuTaria saxeli, romelic hqvia erT sagans, sazogado ki erTnair saganTa saxelia.

werilobiT sruldeba davalebebi #4 da #5 (`moswavlis rveuli~).

b) saxelTa warmoqmnaze dakvirveba:or svetad Camoiwereba Zireuli da warmoqmnili arsebiTi saxelebi:

uremi _ me­urm­emanqana _ me­manqan_eTevzi _ me­Tevz­ebaRi _ me­baR­efutkari _ me­futkr­enaxiri _ me­naxir­e

moswavleTa daxmarebiT gairkveva, rom pirvel svetSi Camowerili sityvebi aRniSnavs sagans da mas daesmis kiTxva ra? xolo meore svetSi Camowerili sityve­bi ki xelobis aRmniSvnelia da daesmis kiTxva vin? (sxva terminebis_Zireuli, warmoqmnili, warmomqmneli afiqsebi_miwodeba am etapze mizanSeuwonlad migvaCnia). werilobiT sruldeba davaleba #4.

Page 15: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

15

iakob gogebaSvilis ,,iavnanam ra hqmna!?’’ (Tavebi: `samSoblo Rvi­nisa~, ̀ sofeli vaSlovani~, ̀ lekebi kaxeTSi~), salite raturo ena da di­aleqtebi, sityvaTa warmoqmna (wina viTarebis saxelebi _ terminis ga­reSe) _ 2 sT

miznebi

_ zepiri gamosvlisaTvis mzadeba_ aRweriTi teqstis ageba_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi_ sakuTari azris dasabuTeba_ kritikuli azrovnebis ganviTareba;_ saTqmelis naTlad da gasagebad gadmocema, kiTxvebze adekvaturi pasuxe­

bis gacema_ gabmuli metyvelebis ganviTareba_leqsikuri maragis gamdidreba_ dialeqtizmebze dakvirveba_ sityvis semantikaze dakvirveba

M

I gakveTili

Aaqtivoba 1_ kiTxvisTvis mzadeba (4-5 wT.):maswavlebeli dafaze wers frazas: `qarTuli ena Cveni dedaenaa.~ svams kiTxvas:_ ra mniSvnelobiT aris gamoyenebuli am winadadebaSi sityva dedaena?

(mSobliuri enis mniSvnelobiT)._ kidev ras aRniSnavs es sityva? vin aris `dedaenis~ avtori? ra gsmeniaT mis

Sesaxeb? (es davaleba klass miecema jgufuri muSaobisTvis. TiToeuli jgufi warmoadgens pasuxis sakuTar variants. moswavleebi avseben da afaseben erTmane­Tis pasuxebs).

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis: iakob gogebaSvili (1840-1912) _qarTveli pedagogi, qarTuli mecnieruli pedagogikis

fuZemdebeli, publicisti da sabavSvo mwerali, daibada Raribi mRvdlis ojaxSi sof. varianSi (goris mazra), swavlobda jer gorSi, Semdeg ki _ Tbilisis sasuliero seminariaSi, 1861 wels swavla gaagrZela kievis sasuliero akademiaSi, magram janmrTelobis mdgomareobis gamo 1863 wels iZulebuli gaxda samSobloSi dabrunebuliyo. eweoda pedagogiur saqmianobas, aqtiurad iyo Cabmuli erovnul­ganmaTavisuflebel moZraobaSi, amis gamo 1874 w. igi, rogorc politi­kurad arakeTilsaimedo, mefis xelisuflebam gaaTavisufla samsaxuridan, amis Semdeg aRarsad umuSavia, eweoda sazogadoebriv saqmianobas, ibrZoda qarTuli saxalxo skolis Seqmna­damkvi­drebisaTvis, icavda realuri ganTlebis upiratesobas formalurTan SedarebiT, aqtiurad iyo

Page 16: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

16

Cabmuli wera­kiTxvis gamavrc. saz­bis muSaobaSi. misTvis mTavari ped. principi iyo xalxurobis principi, rac, upirveles Yyovlisa, gamoixateboda mSobliur enaze swavlebis aucileblobaSi. pirvelma wamoayena aRmzrdelobiTi swavlebis idea, sakiTxavi masalac swored am principebiT aqvs SerCeuli, amis nimuSia ̀ iavnanam ra hqmna?!~­c. mis moTxrobebSi aRmzrd. didaqtikuri Mmotive­bi organulad erwymis mxatvrul realizms. Mmisi moTxrobebi mozardebs STaagonebda samSoblos istoriis pativiscemas, misTvis Tavdadebas, humanizms, erovnebaTa da religiaTa Soris urT­ierTSemwynareblobasa da toleranatobas. SemTxveviTi ar aris warwera mis `dedaenaze~: `yvela sarwmunoebis qarTvelTaTvis~. gansakuTrebiT mniSvnelovania misi wvlili qarTuli origi­naluri saxelmZRvaneloebis Seqmnis saqmeSi: `qarTuli anabani da pirveli sakiTxavi wigni mos-wavleTaTvis~ (1863-1868 w.w.), `deda ena~, (1876-1912 ww.), `bunebis kari~ (1868 -1912 w.w), `ruskoe slovo~ (1887w.)... manve Semoitana da daamkvidra qarTul sinamdvileSi wera­kiTxvis swavlebis is principebi, romlebic dResac safuZvlad edeba qarTuli anbanis saxelmZRvaneloebs (lit­ra: q s e, t. III, gv. 196; v. ramiSvili, qarTuli enis swavlebis meTodika, 1957, gv. 76­79...).

maswavlebeli klass waakiTxebs i. gogebaSvilis sityvebs:`dedaenis Seswavla bavSvs akavSirebs mTeli eris sulTan da gulTan, mis

xangrZliv istoriul cxovrebasTan da avsebs mas sulieri RoniT da mxneo-biT~.

aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva da analizi (15-18 wT.):maswavlebeli iwyebs teqstis kiTxvas. gamometyvelebiT waikiTxavs I Tavs.

teqstis es nawili aRweriTia da maswavlebelma amis gaTvaliswinebiT unda SearCios saTanado intonacia, tempi, pauzebi, maxvilebi... kiTxvis procesSive xsnis gaugebar sityvebsa da gamoTqmebs:

civi _ mTis saxelwodebaa (mdebareobs gomboris qedis Sua monakveTze mdi­nareebis: kisisxevisa da Turdos _ zemo dinebaTa wyalgamyofze)

zvari _ venaxidaRestani _ qveyana CrdiloeT kavkasiaSi (aq cxovrobs daaxloebiT 30 sx­

vadasxva xalxi da eTnografiuli jgufi, maTgan yvelaze mravalricxovanni arian xunZebi, darguelebi, yumuxelebi, lekebi, lakebi, CeCnebi...).

mijna _ sazRvariqvitkiri _ saSeni masala, qva da kiri erTad SeduRabebulinaSTi _ raimes arsebobis kvali, adre arsebulis narCeni

teqstis am monakveTis wakiTxvis Semdeg svams kiTxvebs:_ saqarTvelos romeli nawilia aRwerili am teqstSi? (aRmosavleTi –

`Tbilisidan rom aRmosavleTiT waxvide...~)._ moZebneTY teqstSi is adgili, sadac kaxeTis velia aRwerili (`es swore

vake ...~)._ ra nawilebad yofs mdinare alazani kaxeTs? (`aqeTa naxevars hqvia...~)._ ra qveyana esazRvreba kaxeTs? (daRestani)._ ra yofs kaxeTs daRestnisagan? (mTebi)._ ra moCans gaRma mxares? (`erT adgilas mTis ZirSi~...)_ raze migviTiTebs es naSTebi?_ raze migvaniSnebs am Tavis saTauri `samSoblo Rvinisa~? (imaze, rom am

TavSi saubari iqneba Rvinis istoriul samSobloze_kaxeTze);

Page 17: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

17

_ratom uwodeben am kuTxes `Rvinis saSoblos?~ Tu aris amis Sesaxeb miniS­nebebi teqstSi? waikiTxeT saTanado adgilebi. (,,zRva venaxebisa da zvrebisa~);

teqstis meore da mesame Tavebs kiTxuloben moswavleebi da gzadagza `sit­yvis salarosa~ da maswavleblis daxmarebiT xsnian gaugebar sityvebsa da gamoT­qmebs:

puradoba _ stumarTmoyvareobasaxloba – aq: ojaxiTari _ aRmosavluri musikaluri sakraviuRalavi _ dauRlelimasze amosdioda mze – Zalian uyvardasazogadod _ aq: saerTodlekebi _daRestnelebis tradiciuli qarTuli saxelwodebaa (masSi igu­

lisxmebian ara Tavad lekebi/lezgebi, aramed daRestnis teritoriaze mosaxle tomebi. maTi gamusulmaneba intensiurad iwyeba XVII saukunidan).

Nnabdeuloba _ moTelili matylisgan damzadebuli nakeTobani; nabadi _moTelili matylisgan damzadebuli wamosasxami

nasoflari_ adgili,sadac Zvelad sofeli iyo Rele_ aq: xeviamoCuxCuxebda_ amodioda kacTmoyvare_ adamianebis moyvarulisanovage_ saWmelikargad gasinjo_ aq: daakvirdegaarCev _ aq: aRmoaCenayrili tye _xSiri tyeSefenili mTa_dafaruli mTa oqros guli_ keTili, mosiyvarule guliruseTisken gaweva _rusuli orientacia, ruseTs mikedleba, ruseTis ar­

Cevateqstis wakiTxvis Semdeg iwyeba gamokrebiTi kiTxva:_ rogor aRwers mwerali sofel vaSlovans?(`dasavleTiT am sofels ertya

zvrebi da venaxebi, xolo aRmosavleTis mxriv ki exeboda xSirsa da ayrils tyes, romliTac Sefenili iyo mTa. Aam xSiris tyis wyalobiT Sig Sua guls sofelSi miwidan amoCuxCuxebda veeberTela ankara wyaro, romlis yinuliv-iT civi wyali iyo sayvareli sasmeli mTeli soflisa. Senobani soflisa sul qvitkirisani iyvnen da mowmobdnen, rom sofeli SeZlebuli iyo, marTlac, ma-Sin vaSlovanma da mTelma kaxeTma ar icoda, ra iyo vaWris vali, romelSiac exla kaxeTia Cafluli~);

_ ra migvaniSnebs imaze, rom teqstSi aRwerili ambavi didi xnis winaT mox­da? (migvaniSnebs sityvebi teqstidan ,,Zvels droSi~, agreTve: nasoflari, naSTebi...);

_ visi ojaxia am teqstSi aRwerili?(Tavad zurab qarTvelaZis) _qarTve­laZeTa ra Tvisebebze migvaniSnebs mwerali?(kacTmoyvareobaze). _Tu Cans mwer­lis damokidebuleba am ojaxisadmi? saidan Cans es? (es Cans magdanis daxasiaTe-

Page 18: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

18

baSi, mwerali mas uwodebs ,,oqro gulis patrons~);_ ris Sesaxeb aris saubari teqstis mesame TavSi? (saubaria lekebze , maT

urTierTobaze kaxelebTan, vaWrobaze am or xalxs Soris);_ rogori damokidebuleba iyo qarTvelebsa da lekebs Soris

Zvelad?(keTilmezobluri). rodis gafuWda maT Soris urTierToba? (mas Sem-deg, rac isini gamahmadiandnen, xolo saqarTvelom ki ruseTisaken aiRo gezi). ra gaxda am or xalxs Soris mtrobis mizezi? (sarwmunoebis Secvla lekTa mxri-dan da saqarTvelos rusuli orientacia);

Aaqtivoba 3 _ wakiTxulis gaazreba (5-6 wT.):gairkveva vin aris nawarmoebis avtori (i. gogebaSvili) , romel dros Se e­

xeba nawarmoebSi aRwerili ambavi (im dros, sanam qarTvelebi `ruseTisaken gai-wevdnen~), ra aris nawarmoebis am sam TavSi mTavari (kaxeTisa da qarTvelaZeebi ojaxis, agreTve _ Zvel droSi qarTvelebsa da lekebs Soris keTilmezobluri urTierTobis aRwera.).

Daqtivoba 4 _ enobriv masalaze dakvirveba:rTuli sityvebis orTografiaze muSaoba (9-10 wT.): moZebneT teqstSi

rTuli sityvebi da gaixseneT rogor iwereba isini: kacTmoyvare, qvitkiri... _ rodis iwereba rTul sityvaSi defisi (­)?(rodesac maT Soris da kavSiri

Caismis). `moswavlis rveulidan~ werilobiT sruldeba davaleba #4.

Aaqtivoba 5 _ Sejameba-Sefaseba (3 wT.): gakveTilis bolos maswavlebeli afasebs ramdenime moswavles. Sefasebi­

sas iTvaliswinebs parametrebs: a) praqtikuli muSaoba organizebuloba, Semoq­medebiToba, masalis floba)_40 %; b) msjeloba klasSi ( aqtiuroba, partniorTan da jgufTan muSaoba, kiTxvebze adekvaturi pasuxis gacema)_35%; g) prezentacia (sakuTari azris dasabuTeba, koreqtuloba)_25% .

aqtivoba 6 _ saSinao davaleba (2 wT.):teqstis pirveli sami Tavi. `moswavlis rveulidan~ savarjiSo ##2 _ meore

Tavis mixedviT SeadgineT gegma.gegma daaxloebiT aseT saxes miiRebs:a) sofeli vaSlovanib) zurab qarTvelaZis ojaxig) musikaluri col­qmari d) col­qmris bedniereba

Page 19: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

19

II gakveTili

Aaqtivoba 1 _ wakiTxulis dayofa nawilebad da Sinaarsis gadmocema (7 wuTi):

Aaqve maswavlebeli amowmebs wina gakveTilze micemul davalebas _ mos­wavleebs werilobiT unda SeedginaT II Tavis gegma. I da III Tavebs ki moswavleebi klasSive yofen calkul nawilebad da adgenen gegmas:

I Tavi:a) kaxeTis adgilmdebareoba b) nasoflari

III Tavi:a) qarTvelebisa da lekebis urTierToba Zveladb) qarTvelebisa da lekebis urTierToba maTi gamusulmanebis Semdeg

moswavleebi am gegmis mixedviTa da maswavleblis daxmarebiT gadmoscemen wakiTxulis Sinaarss jer cal­calke, Semdeg ki mTlianad, gabmuli TxrobiT.

Aaqtivoba 2 _ aRweriTi teqstis Seqmna (10-12 wuTi):_ waikiTxeT meore Tavis pirveli abzaci. (,,Zvels droSi am adgilas hyva-

oda karga mozrdili sofeli, romelsac vaSlovani erqva. dasavleTiT am sofels ertya zvrebi da venaxebi, xolo aRmosavleTis mxriv ki exeboda xSir-sa da ayrils tyes, romliTac Sefenili iyo mTa. Aam xSiris tyis wyalobiT Sig Sua guls sofelSi miwidan amoCuxCuxebda veeberTela ankara wyaro, romlis yinuliviT civi wyali iyo sayvareli sasmeli mTeli soflisa. Senobani sof-lisa sul qviTkirisani iyvnen da mowmobdnen, rom sofeli SeZlebuli iyoo).

romeli zedsarTavi saxelebi gvxvdeba aq?(mozrdili, xSiri, SeZlebuli, ayrils, veeberTela, Aankara, yinuliviT, civi, sayvareli), ra moxdeba, Tu Txro­bisas zedsarTav saxelebs ar gamoviyenebT? (teqsti iqneba uemocio da mSra-li). ra mizniT iyenebs mwerali aq am zedsarTav saxelebs? (raTa ufro zusti da gamomsaxveli gaxados Txroba).

_ romel zedsarTav saxelebs gamoiyenebT im qalaqis (soflis) aRwerisa­Tvis, sadac Tqven cxovrobT? (mag. Tbilisi _ uZvelesi, didi, lamazi, Tbili da xmauriani, xalxmravali...).

_ sad mdebareobs Tqveni qalaqi (sofeli)?_ romeli mdinare Camoudis mas?_ romeli qalaqi (sofeli) esazRvreba mas?_ rogoria igi? ra aris masSi gansakuTrebuli?_ ra RirSesaniSnavi adgilebia iq?_ ra gsmeniaT (wagikiTxavT) mis Sesaxeb?..Semdeg maswavlebeli klass yofs jgufebad da aZlevs davalebas _ Seadgi­

non teqsti zepiri gamosvlisaTvis: `Cemi qalaqi (sofeli)~. igi winaswar Seaxsen­ebs moswavleebs, rom amisaTvis saWiroa gegmis Sedgena; gegma unda Camoweron,

Page 20: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

20

Txrobisas unda daicvan Tanmimdevroba, Sinaarsi aucileblad unda Seesaba-mebodes mis saTaurs, mxolod amis Semdeg unda waukiTxon amxanagebs da mois-minon maTi Sefaseba (SeiZleba es miTiTebebi baraTebze gavaformoT `samaxsov­ros~ saxiT da davurigoT moswavleebs).

Mmoswavleebi axdenen sakuTari namuSevris prezentacias da ismenen amxanage­bisa da maswavleblis Sefasebebs.

Aaqtivoba 3 _ enobriv masalaze dakvirveba (12-13 wT.):a) wina viTarebis saxelebi_ mwerali vaSlovans `nasoflars~ uwodebs. rogor fiqrobT, ratom? (imi-

tom, rom aq adre sofeli iyo, romelic axla aRar arsebobs). ra ewodeba ad­gils, sadac adre qalaqi iyo? (na-qalaq-ar-i _ wers am sityvas dafaze), sadac adre venaxi iyo? (na-venax-ar -i), sadac saxli iyo? (na-saxl-ar-i). sxva amgvar si­tyvebsac xom ar gaixsenebT? SevadginoT winadadebebi am sityvebis gamoyenebiT.

b) dialeqtizmebze dakvirveba:_ sad xdeba teqstSi aRwerili ambavi? sad cxovrobs zurab qarTvelaZe?

(kaxeTSi). saqarTvelos romeli kuTxidan aris magdani? (qarTlidan). saqarT­velos romel kuTxeebs daasaxelebT kidev? ra enaze saubroben am kuTxis mac­xovreblebi? (qarTulad). Tu aris gansxvaveba saqarTvelos sxvadasxva kuTxis macxovrebelTa saubarSi? (aris). sad, saqarTvelos romel kuTxeSi iyeneben si­tyvebs: dideda? Bbabo? Ppapa? Zalo? (qarTlSi, kaxeTSi...), bJola? Kkvaxi? Kkvati?.. (imereTSi, guriaSi...).

eZleva daskvna: kuTxur metyvelebas dialeqti hqvia. Bbabo, bJola, kvaxi, kvati... dialeqturi formebia.

Mmaswavlebeli aqve avarjiSebs klass dialeqturi formebis saliteraturo qarTulis formebiT Canacvlebaze. sruldeba davaleba #5.

_teqstSi naxsenebi arian lekebic. maTac sakuTari ena aqvT. sad aris gav­rcelebuli lekuri ena? (daRestanSi).

informacia maswavleblisaTvis: lekuri (lezgiuri) ena, mTis iberiul­kavkasiur enaTa daRestnis jgufis axaldamwerlobiani ena. Ggavrcelebulia daRestnis a/r samxreT­aRmosavleT nawilSi da agreTve Aazerbaijanis zogierT sofelSi. Aam enaze laparakobs daaxloebiT 110 aTasi

kaci.

Aaqtivoba 4 _ Sejameba (8 wuTi):moswavleebi ajameben, ra gaiges am gakveTilze axali (miiRes informacia

qarTvelebisa da lekebis istoriuli urTierTobis Sesaxeb; daRestnisa da lekuri/lezgiuri enis Sesaxeb; aRweres sakuTari qalaqi/sofeli, gaiges, ra mimarTebaa saliteraturo enasa da dialeqtebs Soris...). aqve Sedgeba sqemac:

Page 21: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

21

aqtivoba 5 _ Sefaseba (3 wuTi):gakveTilis bolos, maswavlebeli klasTan erTad afasebs ramdenime moswav­

les. Aaqtivoba 6 _ saSinao davaleba (2 wuTi):`iavnanam ra hqmna?!~ pirveli sami Tavi TxrobiT, dasawerad: davaleba #3 _

gadmoeci werilobiT II Tavis Sinaarsi.

Sedegebis kodi:

Aam Temis gavlis Semdeg moswavle:

V. 1. _ svams kiTxvebs mosmenili teqstis ukeT gasaazreblad / ama Tu im sakiTxis dasazusteblad; gamoxatavs sakuTar damokidebulebas teqstSi gadmo­cemuli faqtebis mimarT (dadebiTad / uaryofiTad vafaseb; aRmafrTovana / aR­maSfoTa da sxv.);

warmoaCens nawarmoebis personaJs sxvadasxva kuTxiT (miuTiTebs mis rogorc dadebiT, aseve uaryofiT Tvisebebze).

V. 2. _ jgufTan erTad amzadebs zepir gamosvlas: damoukideblad da­amuSavebs Temis erT­erT nawils, mopovebul masalas da SemuSavebul Tvalsaz­riss gaacnobs da SeuTanxmebs jgufis wevrebs; iTvaliswinebs da gamoxatavs Ta­nagundelebis saerTo azrs;

qarT. V.5._ jgufTan erTad irCevs sakamaTo Temas; gansazRvravs diskusiis wesebs: reglaments, rigiTobas, etikets; icavs koreqtulobas da a. S.; mosmenisas CainiSnavs sayrden sityvebs, sayrden frazebs; mosmenisas amoicnobs diskusiaSi gamoTqmul Tvalsazriss da CainiSnavs;

V. 6. moswavles gamomuSavebuli aqvs xmamaRali kiTxvis sawyisi unar­Cveve­bi.

ra vicodi lekebis Sesaxeb

ra gavige risi gagebamainteresebs

Page 22: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

22

V. 9 asaxelebs nawarmoebis Temas; avlebs paralels Tematurad msgavs nawar­moebebTan; msjelobs misTvis saintereso sakiTxebis Sesaxeb da gamoxatavs saku­Tar pozicias; amoicnobs da asaxelebs martiv mxatvrul simboloebs.

V. 11. moswavles SeuZlia kiTxvis sxvadasxva strategiis gamoyeneba teqstis ukeT gaazrebis mizniT.

V. 12. werisas aqcents akeTebs mTavar da arsebiT momentebze; Tanamimdevro­biT gadmoscems faqtebsa da movlenebs;

V. 14. teqstis Seqmnisas iTvaliswinebs saliteraturo qarTuli enis normebs da akeTebs koreqturas.

Page 23: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

23

aleqsandre yazbegis ,,ganaTlebuli mwyemsi~ (amonaridi ,,namwyem­saris mogonebebidan~, krebiTi saxeli da masTan dakavSirebuli marTl­weris sakiTxebi, sxvadasxva pirSi Txroba, frazeologizmebi _ 2 sTY

miznebi_ zepiri teqstis ageba mocemul Temaze_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi_kiTxvisa da weris martivi strategiebis daufleba_teqstis monakveTebad dayofa da dasaTaureba_gabmul Txrobaze muSaoba_werilobiT Txzulebaze muSaoba,naweris koreqtireba_moTxrobis gagrZelebaze muSaoba_ krebiTi saxelis gamoyenebaze dakvirveba_ martivi stiluri Cvevebis formireba

I gakveTili

Aaqtivoba 1 _ zepiri teqstis ageba da prezentacia(7 wT.): maswavlebeli cdilobs mobilizeba gaukeTos moswavleebs. saanalizod aZ­

levs muxran maWavarianis erT­erTi cnobili leqsidan Semdeg frazas: ,,ena ar gawyens arc erTi, unda icode ramdenic~. klass yofs sam jgufad. avalebs gaiaz­ron frazis mniSvneloba, Seadginon teqsti zepiri gamosvlisaTvis da moaxdinon misi prezentacia. samuSaod micemuli aqvT 4 wT. wammzomis zarze moswavleebi wyve ten muSaobas da klass warudgenen zepiri teqstis sakuTar versias. afaseben da avseben erTmaneTis pasuxebs, saubroben ucxo enebis swavlebis mniSvnelobaze, asaxeleben faqtebs, asabuTeben sakuTar mosazrebas.

aq maswavlebeli klasis yuradRebas amaxvilebs iakob gogebaSvilis sit­yvebze:

D`mxolod mters SeuZlia urCios qarTvelebs: SeaqcieT zurgi ucxo enebs da darCiT marto dedaenis amarao... iswavleT, rac SeiZleba Rrmad da zedmi-wevniT evropuli enebi, magram arasdros ar daiviwyoT, rom yoveli evropeli jer safuZvlianad iTvisebs Tavis mSobliur enas da Semdeg Seudgeba ucxo enebis Seswavlas~. A

am sityvebiT xelmZRvanelobdnen Cveni saukeTeso mwerlebi da mamuliSvi­lebi, romlebic mSobliur enasTan erTad SesaniSnavad flobdnen ucxo enebsac. ase iyo aleqsandre yazbegis cxovrebaSic, romelsac moswavleTa garkveuli na­wili ukve icnobs g. SatberaSvilis moTxrobidan `moCxubariZe~ (es teqsti Seta­nili gvaqvs IV klasis saxelmZRvaneloSi).

Page 24: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

24

Aaqtivoba 2 _ teqstis komentirebuli kiTxva (12 wT.):Mmaswavlebeli kiTxulobs teqstis pirvel abzacs,kiTxvas ganagrZobs kiTx­

vaSi gawafuli sami moswavle (TiTo moswavle TiTo abzacs kiTxulobs). ganmeo­rebiTi, nawil­nawil kiTxvis dros moswavleTa mier daiZebneba da maTive monawi­leobiT aixsneba ucnobi sityvebi da gamoTqmebi. Ggamoiyeneben saxelmZRvaneloSi mocemul ,,sityvis salaros~, aixsneba agreTve gamoTqmebi: damtvreuli rusuli _cudi rusuliT saubari; cxvari... Sevfine mTaze_ cxvris fara mTaze gavuSvi; gaSterebiT wamoiZaxa _ gaocebulma wamoiZaxa; momwadda xumroba _ gaxumre­bis survili dameufla, gaxumreba mominda; Tavi momawyines ybedobiT_mombezr­da maTTan tyuilubralo saubari; orive gamomesalma_ orive damem Svidoba...

tardeba gamokrebiTi kiTxva. Mmaswavleblis mier dasmuli pirveli donis kiTxvebis pasuxebs moswavleebi saxelmZRvaneloSi amoikiTxaven:

_ ratom gadawyvita mweralma mecxvareoba? riT xsnis igi Tavis gadawyveti­lebas? waikiTxeT teqstidan saTanado adgili (,,gadavwyvite mecxvareoba dame-wyo da am xelobis SemweobiT momevlo mTa da bari, gamecno xalxi da gamomeca-da is SiSiT da siamovnebiT savse cxovreba, romelic mwyemss ganumeoreblad Tan sdevs~).

_ riT gaaoca man stumrebi? riT axsna man frangulis codna? (man stumrebi frangulis codniT gaaoca, man es ase axsna: ,,CvenSi mwyemsebi TiTqmis yvela-ni laparakoben frangulad... me sxva adgilebSi viyavi mojamagired, amitom cota gadamaviwyda, Torem sxvebs verc ki gamoarCevT frangebisagano~).

_ ra warmodgenis iyvnen ucxoelebi mTielebze? SeZlo Tu ara mweralma maTi azris Secvala? (qarTvel mTielebze ucxoelebis warmodgena arcTu sa-xarbielo iyo; miaCndaT, rom isini imdenad gaunaTlebeli adamianebi iyvnen, aTamde Zlivs iTvlidnen. Mmweralma maTi Sexeduleba am sakiTxze mTlianad Secvala).

_ romeli saukunis ambavia aRwerili teqstSi? ra miniSnebaa amis Sesaxeb?Tqveni azriT, ratom ar uTiTebs mwerali zustad wels? (teqstSi XIX sau-

kunis ambavia aRwerili, miniSnebulia ,,18..~, mwerali zust wels ar migvi-TiTebs, radgan amas am teqstSi moTxrobili ambisTvis arsebiTi mniSvneloba ar aqvs, 1870 wlis Semdeg igi 8 wliT wavida mwyemsad).

Aaqtivoba 3 _ teqstis Cumi kiTxva da gegmis Sedgena (9 wT.): Mmoswavleebi teqsts kiTxuloben Cumad, yofen calkeul nawilebad da asa­

Taureben (moswavlis rveuli, davaleba #2):

1. mwerlis moulodneli gadawyvetileba;2. ori ucxoelis stumroba;3. frangulad molaparake mwyemsi;4. gaocebuli stumrebi;5. ucnauri tyuili;

Page 25: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

25

(gegmis SedgenaSi monawileobs mTeli klasi, dasaxeldeba TiToeuli mona­kveTis ramdenime saTauri da SearCeven ukeTess).

aqtivoba 4 _ enobriv masalaze dakvirveba (9 wT.): Ma) sxvadasxva pirSi Txroba _moswavleebi akvirdebian vin mogviTxrobs

teqstSi aRweril ambavs (mwerali aleqsandre yazbegi), vis uyveba (mkiTxvels), vis Sesaxeb hyveba (sakuTari Tavis Sesaxeb), romel pirSia Txroba (I pirSi); mos­wavleebi Seecdebian gadmoscen mwerlis naambobi III piris formebiT.

b) krebiTi saxeli _ukvirdebian saxelmZRvaneloSi mocemul davalebas: cxenebis rema irmis jogicxvris fara Txis arvemglis xrova

_ ramden sagans aRniSnavs es sityvebi: rema, fara, jogi, arve, xrova?

eZleva ganmarteba _arsebiTi saxeli, romelic aRniSnavs erTgvar sa-ganTa krebuls, _ krebiTi saxelia. aseTebia:FlaSqari, xalxi, jari... krebiT saxels zmna mxolobiTi ricxvis formiT Seewyoba.

aqtivoba 5 _Sejameba (3 wT.):moswavleebi ajameben,ra gaiges axali am gakveTilze (gaiges vin iyo aleqsan-

dre yazbegi, sad da rodis moRvaweobda, rogori ganaTleba hqonda mas miRe-buli, rogor SeZlo misma frangulma Zireulad Seecvala uc xoelTa qedmaR-luri damokidebuleba Cveni xalxis mimarT...).

aqtivoba 6 _Sefaseba (3 wT.): gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan erTad afasebs ramdenime moswav­

les. Sefasebisas aucileblad iTvaliswinebs Semdeg parametrebs:

a) praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba, masalis flo-ba)_40 %; b) msjeloba klasSi (aqtiuroba, partniorTan da jgufTan muSaoba, kiTxvebze adekvaturi pasuxis gacema)_35%; g) prezentacia (sakuTari azris dasabuTeba, koreqtuloba)_25%.

aqtivoba 7_saSinao davaleba (2 wT.):`ganaTlebul mwyemsSi~ moiniSnon is adgili, romelmac yvelaze metad

daafiqraT; weriTi davaleba #4 _ gadmoeci teqstis Sinaarsi III piris formiT.

Page 26: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

26

II gakveTili

aqtivoba 1 _ wakiTxulis Sefaseba(4-5 wT.):gakveTils viwyebT wina dRes micemuli davalebis (moiniSnon teqstSi is ad-

gili, romelmac yvelaze metad daafiqraT) irgvliv msjelobiT. Mmaswavlebeli im moswavleebs asaubrebs, romelTac gansxvavebuli adgilebi aqvT moniSnuli. moswavleebi gadmoscemen, Tu ratom daafiqraT im adgilma, rogori guneba­gan­wyoba SeeqmnaT misi wakiTxvis dros. isini Seavseben erTmaneTis pasuxebs. aseve mowmdeba weriTi davalebac.

aqtivoba 2 _ teqstis Sinaarsis gadmocema (10 wT.): moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen jer maswavleblis damxmare kiTx­

vebis saSualebiT:

_ rodis moxda TxzulebaSi aRwerili ambavi?( XIX saukuneSi). saidan Cans es? ( teqstis dasawyisSi naTqvamia: ,,18...~ wels wavedi cxvarSio~). raSi dasWir­da fufunebaSi aRzrdil ymawvilkacs mecxvareoba? (mas sakuTari Tavis gamoc-da undoda, aki ambobs kidec: ,,me 18... welsa Ggadavwyvite mecxvareoba damewyo da am xelobis SemweobiT momevlo mTa da bari, gamecno xalxi da gamomecada is SiSiT da siamovnebiT savse cxovreba, romelic mwyemss ganumeoreblad Tan sdevs) . ratom moatyua yazbegma frangi da ingliseli mogzaurebi? rogor Se­fasebas aZelevT am tyuils? (Tavi daimdabla, TiTqos ubralo mecxvare iyo da amiT mTiel kacze maRali warmodgena Seuqmna Tavdajerebul evropelebs _misi tyuili gamarTlebulia, is maRal mizans emsaxureba), ratom ar aiRo SeTavazebuli fuli yazbegma da rogor gesmiT misi aseTi saqcieli? (ar aiRo SeTavazebuli fuli imitom, rom es mis Rirsebas Seuracxyofda, erTi maneTis safasurad mTielebis problemebze saubari da ucxoelTa TavSesaqcevad maT sadgomSi misvla ar yofila moCxubariZis mizani, tyuilad ar ambobs mwerali ,,karga laparakis Semdeg, rodesac isinic moiRalnen da mec Tavi momawyines ybedobiT...~ _am ukanaskneli sityviT Tavis ganwyobas gamoxatavs); ris Tqma unda mwerals, ra aris am nawarmoebis dedaazri? (mwerals am nawarmoebiT imis Tqma unda, rom ucxo enebis codna adamians aZlevs saSualebas ufro da ufro met adamians icnobdes, amyarebdes maTTan karg urTierTobebs, acnobdes maT Tavis samSoblos da amayad dgebodes sxva ganviTarebul erovnebaTa rigSi. am nawarmoebis dedaazri emTxveva Zvel gamonaTqvams _ ,,ramdeni enac ici, im-deni kaci xar~).

Mmoswavleebi adre Sedgenili gegmis mixedviT teqstis Sinaarss gadmosce­men gabmuli TxrobiT.

aqtivoba 3 _teqstis gaazreba (7 wT.):_ ram gadaawyvetina aleqsandre yazbegs mTaSi ubralo mecxvared wasvla?

riT axsna man Tavisi es gadawyvetileba? (mas surda gaecno ubralo xalxis yofa, ecxovra misi cxovrebiT, yofiliyo maTTan axlos, gamoecada maTi gaWirve-ba).

Page 27: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

27

_ rogor fiqrobT, ras miscemda momaval mwerals mecxvareebTan aseTi daax­loeba? (albaT, momavalSi maT cxovrebas ufro zustad aRwerda).

_ yazbegis ra Tviseba Cans am nawarmoebSi? (Tavmdabloba, Sromismoyvare-oba, sakuTari xalxisa da qveynis siyvaruli, iumoris grZnoba...).

_ rogori warmodgena dagrCaT inglisel da frang mogzaurebze? (isi-ni amayi erebis Svilebi arian, romlebic ucxo qveynis adamianebs mxolod garegnuli ieriT afaseben da ar cdiloben am qveynebis kulturas ufro Rrmad Caswvdnen da aRmoaCinon suliT mdidari adamianebi).

_ ratom ambobs tyuils mwerali (,,CvenSi mwyemsebi TiTqmis yvelani laparakoben frangulad... me sxva adgilebSi viyavi mojamagired, amitom cota gadamaviwyda, Torem sxvebs verc ki gamoarCevT frangebisagan~) da Tu ar zaraldeba am tyuiliT vinme, ra hqvia aseT tyuils? (uwyinari ). ra Sefasebas aZlevT a. yazbegis saqciels?.. aqve sruldeba davaleba #1 _ daasabuTeT Tqveni azri.

aqtivoba 4 _ moTxrobis gagrZelebaze muSaoba (5-6 wT.): maswavlebeli svams kiTxvas: Seasrulebda Tu ara ganaTlebuli mwyemsi da­

napirebs da mividoda Tu ara sastumroSi ucxoelebTan? (zogis azriT, mwyemsi mividoda ucxoelebTan sastumroSi da ufro met Tanxas moiTxovda, vidre manamade SesTavazes; zogis azriT_ar mividoda, ar daimcirebda Tavs amay ucxoelebTan; zogis azriT ki_ mividoda, uambobda Tavisi qveynis Sesaxeb usasyidlod da uangarod, riTac kidev erTxel gaaocebda angariSian evro-pelebs. am dros moqmedebs principi – yvelas azri sayuradReboa. mTavaria, mo­swavleebma SeZlon sakuTari azris dasabuTeba). Ees savarjiSo SeiZleba Sesrul­des jgufurad.

aqtivoba 5 _ enobriv masalaze dakvirveba (10 wT):a) sinonimebze muSaoba (terminis gareSe): moZebnon teqstSi msgavsi Sinaarsis formebi Semdegi sityvebisaTvis:

moindomes _ (moiwadines)uswavleli _ (gaunaTlebeli)gaoceba – (gaStereba)saubroben _ (laparakoben)gamomemSvidoba _ (gamomesalma) b) frazeologizmebze muSaoba (10 wT): ras niSnavs:enis gatexa _(laparakSi gawafva)enis damokleba _(gaCumeba )enis dabma _(xmis ver amoReba)enis ayola _( naTqvamis, Woris dajereba )enis mofxana _( laparakiT gulis mojereba )enis moTaflva_ ( tkbilad dawyeba laparakis )

Page 28: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

28

pirSi wylis dagubeba _ (gaCumeba)pirSi Calis gamovleba _(motyueba, gawbileba)pirSi mixla _ (uxeSad, ukmexad Tqma)piris Sekvra _ (SekavSireba, SeTanxmeba)

es frazeologizmebi SeiZleba areulad CamovweroT baraTebze da davurig­oT moswavleebs miTiTebiT: SeaerTon isrebiT saTanado ganmartebebTan. SeiZle­ba am frazeologizmebis gamoyenebiT vavarjiSoT winadadebebis Sedgenazec.

g) Sejameba (3 wT):moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am gakveTilze.

d) Sefaseba (3 wT):gakveTilis bolos maswavlebeli afasebs ramdenime moswavles. Sefasebisas

iTvaliswinebs parametrebs : a) praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba, masalis flo­

ba)_40 %; b) msjeloba klasSi (aqtiuroba, partniorTan da jgufTan muSaoba, kiTxvebze adekvaturi pasuxis gacema)_35%; g) prezentacia (sakuTari azris dasabuTeba, koreqtuloba)_25% .

saSinao davaleba (2 wT):teqsti TxrobiT, davaleba # 2.

Sedegebis kodi:

Aam Temis gavlis Semdeg moswavle V.1. ismens sxvadasxva xasiaTis sainformacio teqstebs da erTmaneTisagan

ganarCevs faqtebsa da damokidebulebebs (Sefasebebs); svams kiTxvebs mosmenili teqstis ukeT gasaazreblad / ama Tu im sakiTxis

dasazusteblad; gamoxatavs sakuTar damokidebulebas sainformacio teqstebSi gadmocemu­

li faqtebis mimarT (dadebiTad / uaryofiTad vafaseb; aRmafrTovana / aRmaSfo­Ta da sxv.);

V.2. moswavles SeuZlia jgufuri da individualuri sakomunikacio amocane­bis ganxorcieleba.

V.3. moswavles SeuZlia enobriv­gramatikuli formebis aRqma da marTebu­lad gamoyeneba Sesabamis sametyvelo situaciebSi.

V.4. ismens mxatvrul nawarmoebs (moTxrobas) da gamoxatavs sakuTar emo­ciebsa da STabeWdilebebs;

monawileobs literaturuli nawarmoebis Sesaxeb gamarTul diskusiaSi, ga­moxatavs sakuTar damokidebulebas ama Tu im personaJis mimarT;

asaxelebs sxvadasxva TvalsazrisiT misTvis saintereso adgilebs teqsti­dan.

Page 29: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

29

V. 6. moswavles gamomuSavebuli aqvs xmamaRali kiTxvis sawyisi unar­Cveve­bi.

V. 9. moswavles aqvs wakiTxuli mxatvruli teqstis interpretaciis sawyisi unari.

V. 12. moswavles SeuZlia sxvadasxva tipis teqstebis damoukideblad Seqmna. V. 14. teqstis Seqmnisas iTvaliswinebs saliteraturo qarTulis normebs da

akeTebs koreqturas.

Page 30: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

30

galaktion tabiZis `himni qarTul anbans~, informacia qarTuli an­banis Sesaxeb

miznebi_ poeturi teqstis aRqma_ moswavleebSi faseulobiTi Rirebulebebis Camoyalibeba_ gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevis daufleba_ leqsikuri maragis gamdidreba_ qarTuli anbanis Sesaxeb mokle saganmanaTleblo informaciis miwodeba_ codnis Sejameba _ ra vicodi qarTuli anabanis Sesaxeb, ra gavige, ris

gageba mainteresebs_ mokle aRweriTi teqstis Semqna mocemul Temaze (qarTuli anbani).

teqstze muSaoba

Aaqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba: klasi iyofa sam jgufad, TiToeul jgufs eZleva davaleba _ gaixsenon, ra ician qarTuli anbanis Sesaxeb da isau­bron am sakiTxis irgvliv. (SeniSvna _ SeiZleba moswavleebs winaswar davavaloT moemzadon am sakiTxze msjelobisaTvis: gaixsenon, ra iswavles am sakiTxze wina klasebSi, moiZion saTana­

do informacia, am mizniT gamoiyenon interneti, biblioTeka, hkiTxon amis Sesaxeb ufrosebs...). codnis prezentacia da Sefaseba xdeba klasSi. Mმaswavlebeli awvdis saWiro damatebiT informaciasac. SeiZleba Sedges `gonebrivi ieriSis~ rukac, romelic daaxloebiT aseT saxes miiRebs:

qarTulianbani

Zalian Zveliagansxvavdeba yvela sxva CvenTvis

cnobili anbanisagan

aris 33 asoqarTuli anbanis saxelmZRvaneloa

`dedaena~

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis: enaSi asoebi dalagebulia garkveuli Tanmim­devrobiT, romelic tradiciulad aris damkvidrebuli. garkveuli TanmimdevrobiT dalage-

bul yvela asos anbani hqvia.

Page 31: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

31

Tanamedrove qarTulSi 33 bgeraa, yovel bgeras Tavisi pirobiTi niSani _ aso _ aqvs. es asoebi sakmaod srulyofilad asaxavs Tanamedrove qarTuli enis bgeriT Sedgenilobas.

qarTuli anbanis Taviseburebani:a) zogierT enaSi erT asos xSirad ramdenime mniSvneloba aqvs (Sdr: rusuli, inglisuri...),

qarTulSi ki yvela asos Cveulebriv erTi bgeriTi mniSvneloba aqvs;b) zogierT enaSi erTi da igive bgera SeiZleba gadmoices sxvadasxva aso Ti (Sdr: rusuli,

inglisuri...), qarTulSi ki TiTo bgera TiTo asos gamoxatavs;g)zogierT enaSi (mag., rusulSi) sametyvelo bgeris gamomxatveli niSnebis (asoebis) garda,

gvaqvs sxva daniSnulebis niSnebic (ы da ь), pirveli gamyofi niSania, meore win mdgomi Tanxmovnis silbos aRmniSvneli. qarTul anbanSi ki yvela aso sametyvelo bgeris gamomxatvelia;

d) indoevropul enebSi didi (asomTavruli) da patara asoebis gamoyenebis garkveuli wese­bia SemuSavebuli, Tanamedrove qarTulSi ki amgvari garCeva ara gvaqvs;

e) erTmaneTisagan didad ar ganirCeva qarTuli beWduri da xelnaweri asoebic, gamonakli­

sia ramdenime aso: l, r, o, d, j , u, romelTac xelnaweri alternatiuli variantebic gaaCniaT.qarTuli damwerlobis ganviTarebaSi pirobiTad gamoyofen sam safexurs: mrglovani,

nusxuri, mxedruli. V­IX saukuneebSi ZiriTadad gavrcelebuli iyo mrglovani, anu asomTavru­li; X­XI saukuneebSi igi Secvala nusxurma, xolo XI saukunidan Caisaxa mxe druli, romelic Tan­daTanobiT Seicvala da sabolood miiRo is saxe, romelic mas aqvs dRes.

XVIII saukunidan ricxvebis gamosaxatavad qarTulSi asoebi iyo gamoyenebuli: anbanis pirveli cxra aso erTeulebs aRniSnavda, meore cxra _ aTeulebs, mesame aseulebs, meoTxe ki _ aTaseulebs.

am mizniT gamoyenebuli iyo mTeli anbani. mogvianebiT man adgili dauTmo arabul ci­frebs.

Zvel qarTul anbanSi (V­X) 38 aso iyo, (amaTgan 33 im bgerebs gamoxatavda, romelic salit­eraturo qarTulSi dResac gvaqvs), dRevandeli qarTuli abanisgan gansxvavebiT aq gvxvdeboda

Semdegi asoebi: _ H Y K P O (ei, iota, vie, xari, hoe); SemdegSi ki maTi raodenoba 40­mde avida,

XVIII saukunisTvis daemata umarcvlo u da fi (u da ф). qarTuli anbanis gamartivebis saqmeSi didi Rvawli miuZRvis ilia WavWavaZes, swored man aRar ixmara Tavis cnobil kritikul statiaSi `ram­denime sityva revaz Salvas Ze erisTavis mier kazlovidgan `SeSlilis~ Targmna zeda~ es niSnebi

_ H Y K P O u (ei, iota, vie, xari, hoe, umarcvlo u). `es asoebi _ wers ilia, _ sul aRar ixmare­bian dRevandels enaSi... tyuilad agrZeleben anabans, aZneleben marTlweras da sxva arafers ar SegvZineben. Tu marTla es asoebi ar ismis dRevandels enaSi, ratom ar unda gada agdon? Semsub­uqeba da gaadvileba marTlwerisa da anbanis gana cota saqmea?~(l. kvaWaZe, qarTuli ena,1981, gv. 80 ­ 89).

Page 32: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

32

aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva:teqsts Tavidan bolomde gamometyvelebiT kiTxulobs maswavlebeli. ganme­

orebiT kiTxuloben moswavleebi; gzadagza, kiTxvis procesSi, aixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi, risTvisac iyeneben `sityvis salaros~. garda aq ax snili leqsikuri erTeulebisa, moswavleebisaTvis SeiZleba gaugebari aRmoCndes Sem­degi sityvebi:

gvinaT _ gvinaTebsiZvelis gmosavs neli xavsi _ Zalian Zveli xar (Sdr. frazeologizmi _

xavsi moekida)qvaze Wrili _ qvaze amoWrili (uZvelesi warwerebi_ bolnisis, mcxeTis,

nekresis... swored qvazea amoWrili)siaxle gaqvs orbis _ marad axali da Zlieri xar...

aqtivoba 3 _ teqstis analizi: gairkveva, leqsis mixedviT, rodis Seiqmna qarTuli anbani (leqsi dawerilia XX saukuneSi, `26 saukunis winaT~ ki gulis­xmobs Cvens welTaRricxvamde VI s­s).

informacia maswavleblisaTvis: `qarTlis cxovreba~ qarTuli mwignobrobis SemomRebad miiCnevs mefe farnavazs, romelic Cv. welTaRricxvamde IV­III saukuneebSi mefobda. zogi mkvle­vari (r. patariZe) qarTuli anbanis SemoRebas swored am periods ukavSirebs, akad. i. javaxiSvili ki SesaZleblad miiCnevs am TariRis gadatanas ufro Sors _VIII­VII s­Si Cv. welTaRricxvamde. (iv. javaxiSvili, qarTuli paleografia, 1949 w. gv. 20­25). uTuod iv. javaxiSvilis es mosazreba hqon­

da mxedvelobaSi g. tabiZes, roca am leqss werda: `amoenTe brwyinvad ocdaeqvsi saukunis winaT~.

_ ras adarebs poeti qarTul anbans? _ mzes, romelic yvelasaTvis Tana­brad anaTebs (`marad mzeebr gvinaT~), Tvalis Cins, romelic yvelaferze Zvirfa­sia adamianisaTvis (Sdr. Tvalis Cini _ Zvirfasi, metad sayvareli, unaklo, yve­lafriT sruli, gasafrTxilebeli. am TqmiT CvenTvis yvelaze sayvarel arsebas /nivTs/ vadarebT Cveni mxedvelobis organos _ Tvals, romliTac Cven vWvretT Cvens garSemo yvelafers da romlis gareSe Cveni sicocxlis Rirebuleba ganaxev­rebuli iqneboda, yvelafers fasi daekargeboda. T. saxokia, qarTuli xatovani sityva­Tqmani, 1979, gv. 263­264); orbs ­ gareul frinvels, romelic gamoirCeva siZlieriTa da sicocxlisunarianobiT; verxvis Srials (`es Sriali iyo mraval verxvis~)….

_ moZebneT leqsSi is striqonebi, romlebiTac poeti qarTuli anbanis siZveleze migvaniSnebs (`amoenTe 26 saukunis winaT~, `Sen siZvelis gmosavs neli xavsi~, `ase iyav savse ocdaeqvsi saukunis winaT~).

_ leqsSi poeturi miniSnebaa `vefxistyaosnisa~ da SoTa rusTavelis Se­saxeb. moZebneT da waikiTxeT es striqonebi (`SeniT mRerda momRerali vefxvis, udareblad mcodne leqsis xerxis~).

_ ra SeityveT axali am leqsidan qarTuli anbanis Sesaxeb? (qarTul anbans 26 saukunis istoria aqvs).

A

Page 33: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

33

aqtivoba 4 _ Zveli qarTuli anbanis gacnoba: maswavlebeli klass esau­breba qarTuli anbanis ganviTarebis safexurebze mokled da martivad, am dros iyenebs saTanado tabulas. Tu moswavleTa survili iqneba, SeiZleba zogierTi asos moxazuloba daizepiron kidec, daweron sakuTari da megobrebis saxelebi mrglovani anbanis gamoyenebiT.

aqtivoba 5 _ ra vicodi qarTuli anbanis Sesaxeb, ra gavige, ris gageba mainteresebs (es aqtivoba SeiZleba Sesruldes wyvilebSi).

A

Page 34: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

34

SoTa rusTavelis `vefxistyaosani~ _ TinaTinis gamefeba (Semok­lebiT)

miznebi_ teqstis kiTxva da analizi_poeturi teqstis aRqma_ teqstis gaSinaarseba_ Zveli qarTuli enis formebze dakvirveba da analizi (martivad)_ aforistul gamoTqmebze dakvirveba da maTi analizi_ teqstis ageba_ literaturuli personaJis martivad daxasiaTeba_ Seswavlili teqstis mixedviT cocxali suraTebis warmodgena

teqstze muSaoba

aqtivoba 1 _ provocireba:maswavlebeli dafaze wers SoTa rusTavelis ramdenime aforizms (maTi

erTi nawili moswavleebisaTvis nacnobia wina klasebidan):`vin moyvaresa ar eZebs, igi Tavisa mteria~,`gvelsa xvreliT amoiyvans ena tkbilad moubari~,`lekvi lomisa sworia Zu iyos, Tunda xvadia~,`borotsa sZlia keTilman, arseba misi grZelia~...moswavleTa mier gairkveva, vis ekuTvnis es sityvebi, ra azria maTSi Cadeb­

uli, ras ewodeba aforizmi, Tu gaixseneben sxva aforizmebsac SoTa rusTavelis `vefxistyaosnidan~, ra ician SoTa rusTavelisa da misi poemis Sesaxeb...

aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva: teqsts maswavlebeli kiTxulobs nawil­nawil,

nela, gamometyvelebiT; gzadagza xsnis gaugebar sityvebsa da gamoTqmebs da mo­swavleTaTvis gasagebi eniT aSinaarsebs maT (SeniSvna: Cven kategoriulad winaaRmdegni varT `vefxistyaosnis~ teqstis amgvari gaSinaarsebisa ufros klasebSi, magram vinaidan mexuTe­klasel moswavleebs faqtobrivad pirvelad uxdebaT Zveli/saSuali qarTuli enis normebTan Se xeba da maTTvis bevri ram gaugebari iqneba, am etapze es dasaSvebad migvaCnia, Tumca maswavle­bels SeuZlia ar gaiziaros Cveni es Sexeduleba _ n.m.):

1. arabeTSi mefobda rostevani, bednieri (`sviani~), Zlieri da amayi (`maR­ali~), RvTismoSiSi (`mdabali~), uricxvi ymisa (`ymiani~) da laSqris pa­troni (`laSqarmravali~). samarTliani (`mosamarTle~, `gangebiani~) da yo velTvis gamarjvebuli (`morWmuli~) mefe rostevani amave dros swo­rupovari, Seudarebeli (`uebro~) meomari da metad kargi mosaubre (`mou­bari wyliani~) iyo.

2. rostevans mxolod erTaderTi asuli hyavda, romelic silamaziT mna­Tobebs (`mzis dass~) aWarbebda; mnaxvelebs (`misTa mWvretTa~) guls, gonebasa da suls warstacebda xolme mefis asulis ubadlo mSveneba. misi silamazis srulad aRwera mxolod enawylian (`enad bevrad asul~) brZens Tu SeeZlo.

Page 35: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

35

3. rostevanma vezirebs uTxra: `me davberdi, sibere yvela Wirze uaresia, dRes Tu xval movkvdebi, asea qveyana mowyobili, sinaTles yovelTvis sibnelec axlavs, amitom ajobebs Cemi Svili (`Ze~) gavamefoT.~

4. ̀ Tumca Seni Svili qalia, magram isic RmerTisgan mefed aris dabadebuli, ar gepirferebiT (`gaTnevT~), man icis mefoba da amitomac uTqvenodac gviTqvams Tanxmoba (`dia~) mis gamefebaze; misi saqme misi silamazis Tanas­woria. lomis lekvi yvela Tanasworia, miuxedavad imisa, xvadia is Tu Zu, _ moaxsenes vezirebma.

5. arabeTSi gasca brZaneba rostevanma TinaTinis gamefebis Sesaxeb: ̀ is mze­saviT gaanaTebs yvelafers (`man gananaTlnes yoveli~); modiT da naxeT yvela maqebarma (`Semsxmelman da Semamkobelman~).~

6. sruliad arabeTma moiyara Tavi zeimze. mravali didebuli movida (`jari gamravlda xasisa~), mravalricxovani (`bevr aTasi~) laSqaric aq iyo da misi mxedarTmTavari (`spaspeti~) avTandilic. aq iyo sogratic mefis didebulTa TanxlebiT (`moaxle mefisa dasTa dasisa~). vazirma sograt­ma da avTandilma TinaTinisaTvis uZvirfasesi (`fasis urqmeli~) samefo taxti (`sajdomi~) dadges.

7. gaxarebulma, saxemcinarma (`piriTa miT naTeliTa~) mamam gamoiyvana Tina­Tini, dasva samefo taxtze da Tavze gvirgvini daadga, misca skiptra anu samefo kverTxi, Semosa samefo tansacmliT.

8. mefe rostevanma da jarma ukan daixies da ise sces Tayvani axalgamefe­bul TinaTins, daloces, mefed akurTxes, yoveli mxridan (`sxvagniT sxva­Ta~) Seamkes qebiT, Cahberes buks, winwilebis xmiT daitkbes smena, qali ki tiroda da yornis bolosaviT Sav wamwamebs isvelebda cremliT.

9. qals mamis taxtze jdomis Rirsad ar miaCnda Tavi, amitomac (`amad~) tiro­da da vardis msgavs pirisaxes (`baRi vardisa~) cremlebiT isvelebda. mama aswavlida, arigebda _ mamas yovelTvis Svili scvlis, mamis saqmis gam­grZelebeli Svilia (`mama yoveli Zisagan iTavseboda~), amis gakeTebamde (`amis qmnamdis~) ver movisvenebdio (`cecxli ar damevseboda~).

10. rostevanma qaliSvils uTxra; `nu stiri, Cemo asulo, kargad moismine Ce­mi naTqvami: dRes Sen xar arabeTis mefe, Cem mier mefed wodebuli (`xmo­bili~), dReidan (`aqaTgan~) es samefo SenTvis maqvs mondobili, Sen xar saqmis brZnulad mkeTebeli (`mqmneli~), iyavi wynari da Wkviani.

11. vinaidan mzis Suqi Tanabrad efineba yvelas da yvelafers _ nexvsac da vardsac, Senc nu mogbezrdeba Tanabrad ganikiTxo mdidaric (`didi~) da Raribic (`wvrili~), uxvi urCebsac, aramomxreebsac (`axsnils~) miimxrobs, xolo vinc erTguli hyavda (`eba~), is kvlav erTguli eyoleba; amitomac uxvad gaeci, amiT Sens simdidres araferi moakldeba, radgan zRvas wyali imdeni emateba, ramdenic akldeba.

12. mefeebs siuxve iseve amSvenebs, rogorc edems – alva; uxvs yvela emor­Cileba, orgulic ki; uxmari, gamouyenebeli nivTi ra sargeblobis momta­nia?! (`deba ra savargulia~); rasac gascem, is iqneba Seni, rasac ara – is dakargulia.

13. qali brZnulad usmenda mamas da amgvari wvrTna ar hbezrdeboda. mefec

Page 36: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

36

mReroda da ilxenda. TinaTinis silamaze mzesac ki aRemateboda im dros.

14. amis Semdeg TinaTinma moixmo Tavisi erTguli gamzrdeli da ubrZana, mo­erTmiaT misTvis ufliswulobaSi dagrovili simdidre. moarTves es sa­ganZuri, romelic uxvad, uangariSod gasca.

15. im dRes TinaTinma yvelaferi daariga, rac ki ufliswulobaSi (`sivaJe­Si~) daegrovebina (`mogebulsa~). Raribic (`mcire~) da didebulic aavso simdidriT. mere ganacxada: `me ase mamis darigebisamebr viqcevi, amitom nuravin gabedavs Cemi simdidris (`saWurWlis~) damalvaso~.

16. ubrZana mejinebeTuxucess (`amilaxors~) gamoereka axalgazrda cxenTa da kvicTa jogi, rema da aseve _ gaxednili cxenebi. moasxes sajiniboe­bidan cxenebi da TinaTinmac uxvad daasaCuqra qveSevrdomni; Zvirfas nivTebs (`lars~) ise itacebda (`xvetdian~) laSqari, rogorc mekobreTa brbo.

maswavleblis Semdeg teqsts nawil­nawil kiTxuloben moswavleebi da damoukideblad aSinaarseben mas. am dros SeiZleba gamoviyenoT gamokrebiTi kiTxvac:

_ moZebneT teqstSi is adgili, sadac aRwerilia mefe rostevani;_ moZebneT teqstSi is adgilebi, sadac mwerali TinaTinis silamazes aR­

wers;_ moZebneT da waikiTxeT teqstidan is adgili, sadac TinaTinis mefed

kurTxevis procesia aRwerili._ moZebneT da waikiTxeT teqstSi: a) mamis darigeba, b) TinaTinis gancdebi

gamefebisas, g) TinaTinis siuxvis damadasturebeli adgilebi...amis Semdeg daismis teqstis Sinaarsze orientirebuli kiTxvebi:_ ra gadawyvita mefe rostevanma? rogor auxsna man vezirebs Tavisi gada­

wyvetileba?_ ra upasuxes vezirebma? moZebneT da waikiTxeT teqstSi saTanado adgili._ ra brZaneba gasca axlad gamefebulma TinaTinma?...werilobiT sruldeba davaleba #1 (`moswavlis rveuli~).

aqtivoba 3 _ teqstis gaazreba:

_ ratom ganucxades Tanxmoba vezirebma mefe rostevans qaliSvilis gamefe­baze? riT daasabuTes maT TavianTi mosazreba?

_ mefe rostevanis ra Tvisebebi Cans teqstSi? _ TinaTinis ra Tvisebebi Cans teqstSi? daasabuTeT._ Seswavlili monakveTis mixedviT, imsaxurebda Tu ara TinaTini aseT ndo­

bas?_ ratom brZana man Tavisi saufliswulo simdidris darigeba? misi ra Tvise­

bebi Cans aqedan?_ davaxasiaToT mefe rostevani da misi qaliSvili Seswavlili monakveTis

mixedviT.

Page 37: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

37

rostevani

Wkviani qveynis kargi mmarTveli

mediduri

vaJkacuribunebi

kargimama

SorsmWvreteli

keTili uxvi

mamis moyvaruli dapativismcemeli

uxvi

TinaTini

Wkviani axalgazrda

Tavmdabali lamazi

am Tvisebebis mixedviT daxasiaTdeba orive gmiri, amave dros moswavleebs vavalebT _ teqstSi moiZion is adgilebi, romlebSic am Tvisebebzea miniSneba. unda SevniSnoT, rom mozardebs uWirT maT xelT arsebuli informaciis erT cne­baSi moqceva, amitom sWirdebaT maswavleblis daxmareba. am muSaobas SeiZleba mivceT jgufuri aqtivobis saxec _ TiToeul jgufs evaleba isaubros ama Tu im gmiris konkretul Tvisebaze. am mizniT SeiZleba gamoviyenoT `baraTebic~.

Page 38: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

38

aqve moswavleebs vavalebT – daimaxsovron rostevan mefisa da TinaTinis maxasiaTebeli niSnebi da gaiazron: poemis momdevno nawilebSi, romlebsac isi­ni Semdeg klasebSi Seiswavlian, momavalSic gamoavlenen Tu ara am Tvisebebs es gmirebi, xom ar davinaxavT maT axali kuTxiT? (ix. el. TaboriZe, qarTuli lite­raturis swavlebis meTodikis saleqcio kursi ganaTlebis fakultetebis stu­dentTaTvis, Tb., 2009 w. gv. 148 )

werilobiT sruldeba davaleba #2 (`moswavlis rveuli~), gmiris daxasiaTe­bisaTvis winaswar Sedgeba gegma, romelic daaxloebiT aseT saxes miiRebs:

1. vin iyo TinaTini (`sxva Ze ar esva mefesa...~)2. TinaTinis mSveneba (`soflisa mnaTi, mnaTobi...~, `TinaTin mzesa swunob­

da...~)3. TinaTini brZeni qalia (`SuqTa misTaebr saqmeca...~, `qali brZnad uWvrets

yovelTa~...)4. TinaTini mamis moyvaruli da pativismcemelia (`ama mamisa swavlasa qali

brZnad moisminebda~...)5. TinaTini Tavmdabalia (`mamisa taxtsa sajdomad Tavi ar eRirseboda~...)6. TinaTini keTili da uxvia (`moarTves, gasca uzomo, uangariSo, ulevi~...)

aqtivoba 4 _ enobriv masalaze dakvirveba:

a) aforistul gamoTqmebze dakvirveba: `lekvi lomisa sworia, Zu iyos Tunda xvadia~, `rasaca gascem Senia, rasc ara, dakargulia~, `raRaa igi sinaTle, rasaca axlavs bnelia~... _ gairkveva, sad da ra mizniT iyenebs teqstSi poeti am aforizmebs, ra kavSirSi arian isini teqstis dedaazrTan.

b) arqaizmebze dakvirveba: moswavleebs vyofT jgufebad da vavalebT, mo­Zebnon teqstSi 10­10 sityva, romlebic ucxoa dRevandeli qarTuli metyvelebi­saTvis da miuweron maT Tanamedrove qarTuli Sesatyvisebi. gamoiyenon am mizniT `sityvis salaro~.

aqtivoba 5 _ cocxali suraTebis warmodgena (klasgareSe RonisZieba):

cocxali suraTebi `vefxistyaosnidan~(fardis win dganan wamyvanebi)

wamyvani: `vefxistyaosani~ XII saukuneSi, Tamaris mefobis dros Seqmna didma SoTa rusTavelma. mas Semdeg, rvaasi wlis manZilze Cveni winaprebi zepirad swav­lobdnen poemis striqonebs. bevrma wera­kiTxvis ucodinarmac ki icoda TiTqmis mTeli `vefxistyaosani~ zepirad. warCinebuli ojaxebi mziTevSi atandnen Ta­vianT qaliSvilebs am SesaniSnavi nawarmoebebis xelnawerebs. axalgazrda vaJebi tarielsa da avTandils hbaZavdnen, gogonebi nestan­TinaTinobas cdilobdnen, mefe da karis kacebi rostevan­sogratobaze debdnen Tavs.

maS ase, daxuWeT Tvalebi da warmoidgineT, rom Soreul warsulSi arabeTis uZLlieres saxelmwifoSi aRmoCndiT.

Page 39: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

39

suraTi

(ixsneba farda)

`iyo arabeTs rostevan, mefe RmrTisagan sviani,maRali, uxvi, mdabali, laSqarmravali, ymiani,mosamarTle da mowyale, morWmuli, gangebiani,TviT meomari uebro, kvla moubari wyliani.

sxva Ze ar esva mefesa, marT oden marto asuli,soflisa mnaTi mnaTobi, mzisaca dasTa dasuli, man misTa mWvretTa wauRis guli, goneba da suli, brZeni xams misad maqebrad da ena bevrad asuli.misi saxeli TinaTin, ars ese sacodnaria,ra gaizarda, gaivso, mze misgan sawunaria~.

wamyvani: swored misi, Tavisi erTaderTi qaliSvilis gamefeba gadawyvita moxucebulma rostevanma. rostevan mefem brZaneba gasca, arabeTis yoveli kuTxidan Camosuliyo xalxi TinaTinis taxtze asvlis gamo gamarTul zeimze. brZaneba, rasakvirvelia, Sesrulda.

(teqstis kiTxvis paralelurad scenaze viTardeba moqmedeba: mowveul stum­rebs ganasaxiereben mexuTeklaseli gogonebi da biWebi. avTandilsa da sograts SemoaqvT taxti, romelzec mefe rostevani svams TinaTins. yvelani Tayvans sce­men axlad gamefebul qals).

`Mmovides srulni arabni, jari gamravlda xasisa:avTandil pir­mze, spaspeti laSqrisa bevr­aTasisa,vaziri sograt, moaxle mefisa dasTa dasisa;maT rome dadges sajdomi, Tqves: `urqmelia fasisa!TinaTin mihyavs mamasa piriTa miT naTeliTa,Ddasva da Tavsa gvirgvini dasdga Tavisa xeliTa,Mmisca skiptra da Semosa mefeTa samoseliTa.Qqali brZnad uWvrets yovelTa cnobiTa ze­mxedveliTa.

ukudges da Tayvanis­sces mefeman da misTa spaTa,Ddaloces da mefed dasves, qeba uTxres sxvagniT sxvaTa,Bbuksa hkres da winwilani daatkbobdes maTTa xmaTa~.

(farda ixureba)

(SeniSvna: scenari amoRebulia el. TaboriZis dasaxelebuli wignidan).

Page 40: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

40

akaki wereTlis `amirani~, sakuTar saxelebTan dakavSirebuli marTlwarmoTqmisa da marTlweris sakiTxebi

miznebi:_ poeturi teqstis aRqma_ gamometyvelebiT kiTxvaSi varjiSi_ martivi saganmanaTleblo informaciis miwodeba qarTuli miTologi­

idan_ teqstis ageba_ kiTxvis strategiebis daufleba_ weriTi metyvelebis unar­CvevaTa formireba_ sakuTar saxelebTan dakavSirebuli marTlwerisa da marTlmetyvelebis

Cvevebis formireba

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba/provocireba:poeziis xuTi wuTi _ maswavlebeli klass yofs jgufebad da avalebs gaix­

senon qarTvel poetTa leqsebi, romlebic saqarTvelos eZRvneba. imarjvebs is jgufi, romelic ufro met aseT leqss gaixsenebs da amave dros waikiTxavs gamometyvelebiT.

Aaqtivoba 2 _ leqsis kiTxva da analizi:

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis:amirani _ qarTuli xalxuri eposis gmiri, ̀ amiranianis~ mTavari personaJi, nadirobis qal­

RmerTis _ dalisa _ da ucnobi monadiris Svili. mas oqros kbilebi aqvs da sacrisodena Tvale­bi, mglis muxli, 12 uReli xar­kameCis Rone da zvavis siswrafe. xalxisaTvis Tavdadebuli gmiri urCobisaTvis (dedamiwaze cecxlis motanisaTvis) RmerTma kavkasionze miajaWva.

uZvelesi cnobebi mijaWvuli amiranis Sesaxeb gvxvdeba berZnul mwerlobaSi, aseve saqar­TveloSi mopovebul nivTieri kulturis Zeglebze. gilgameSisa da promeTes msgavsad, amirani sakacobrio mniSvnelobis mxatvruli saxea, romelic daaxloebiT 3 500 wlis win unda iyos Seq­mnili. prof. m. Ciqovanis azriT, amiranis saxe qarTvelur tomTa diferencirebamde Seiqmna, igi Tavdapirveli qarTveluri xalxis mier Seqmnili gmiria. M`amiraniani~ qarTuli eposis ganviTare­bis winafeodaluri safexuris nawarmoebia. masSi Serwymulia sagmiro da miTologiuri element­ebi ise, rom `amiranianma~, rogorc mTlianma mxatvrulma nawarmoebma, Cvenamde sagmiro Tqmuleb­is saxiT moaRwia.

amirani xalxis mosarCle gmiria, romelic amarcxebs devebs, qajebs, gveleSapebs, ebrZvis Zalmomreobas. TqmulebebSi amirans cisa da Rrublebis gamgebeli pirimze sjida. droTa ganma­vlobaSi ambavma da personaJebma cvlileba ganicades; saqarTveloSi qristianobis gavrcelebis Semdeg Zvel warmarTul miTologiur epizodebs qristianulic daemata da ase Secvala pirimze qriste RmerTma.

Aamiranis saxes xSirad ukavSireben berZnuli miTebis personaJ promeTes, romelmac Rmer­Tebs cecxli mostaca da adamianebs misi gamoyeneba aswavla, riTac safuZveli daedo kulturul winsvlas: cecxlis meSveobiT adamiani Seudga iaraRebis damzadebas, ganviTarda miwaTmoqmedeba da sxva sameurneo dargebi. RmerTebma saidumloebis gaTqmis gamo promeTe dasajes da kavkasio­nis qeds miajaWves.

Bbevr rameSi amirani marTlac hgavs promeTes, magram amiranis TqmulebaSi SemoWrilia zRapruli elementebi: masSi gvxvdebian devebi, gveleSapebi; garda amisa, am miTis gviandeli gada­muSavebis mixedviT, amiranis naTlia aris qriste, romelsac Zal­RoneSi gamocda moundoma naT­lulma, risTvisac daisaja kidec. qarTul cnobierebaSi daviwyebas mieca amiranis mier cecxlis motaceba, samagierod wina planze wamoiwia misma adamianurma Tvisebebma: yovelives daZlevis, aRmasvlis da daumorCileblobis Jinma.

es Tqmuleba Zalze popularuli iyo saqarTveloSi. G Aamiranis Tavgadasavali yvelaze adre XII saukunis mweralma mose xonelma gamoiyena Tavis ̀ amirandarejanianSi~, wminda xalxuri teqste­

Page 41: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

41

bis Cawera ki XIX saukunis pirvel naxevarSi daiwyo. Mmoipoveba uamravi Canaweri. qarTulis garda, mogvepoveba agreTve megrul da svanur enaze Canawerebic.Ppirvelad es Canaweri gamoqveynda 1848 wels Teimuraz batoniSvilis `iveriis istoriaSi~.

PmijaWvuli amiranis saxe Semdeg erovnuli Cagvrisgan xsnis ideas daukavSirda da Tavise­buri gamoxatuleba pova literaturasa da xelovnebaSi. Aakakis poeziac amis nimuSia.Aam saxes aka­kim sruliad axali da Zlieri waxnagi SesZina _ igi saqarTvelos simbolod, dakarguli Tavisu­flebisaTvis mebrZol raindad aqcia. aseTi gaazreba poetma pirvelad mas `Tornike erisTavSi~ misca. am poemaSi CarTuli qarTvel raindTa simRera damoukidebel leqsadac aRiqmeba. (q s e, t. I, gv. 397; qarTuli xalxuri poeturi Semoqmedeba, t. II, m. Ciqovanis saerTo redaqciiT, Tb. 1968 w; `qarTuli mwerloba~, t. me­12, gv. 626, g. alibegaSvili, qarTuli xalxuri poeziis nimuSebi, Tb. 1992 w.).

miTi berZnuli sityvaa da niSnavs Tqmulebas, gadmocemas, andrezs, anderZs. miTi ewodeba fantastikuri Sinaarsis zepir gadmocemas, romelic mxatvrul formebSi gadmogvcems sazoga­doebrivi cxovrebis an bunebis ama Tu im movlenas. Mmecnierebas, romelic miTebs Seiswavlis, mi­Tologia ewodeba.

Mmiwis Svilebi _ igulisxmebian qarTvelebi. Zveli berZnebi saqarTvelos georgias, anu mi­waTmoqmedTa qveyanas, eZaxdnen. Mmiwis SvilebSi am kuTxis Svilni, anu qarTvelebi, igulisxmebian.

Mmaswavlebeli gamometyvelebiT kiTxulobs leqss Tavidan bolomde. Semdeg akiTxebs moswavleebs rogorc mTlianad, ise nawil­nawil. Aaixsneba gaugebari si­tyvebi da gamoTqmebi. Ggarda `sityvis salaroSi~ axsnili sityvebisa, gaanalizde­ba Semdegi leqsikuri erTeulebi:

wyluli _ WrilobaRvawli _ damsaxurebagmirTagmiri _ uZleveli, daumarcxebeli gmiri

gaanalizdeba, vin iyo amirani, sad iyo mijaWvuli, vin miajaWva igi, ratom; rogoria igi leqsis mixedviT (gmirTagmiri, momTmeni, daumorCilebeli, gamar­jvebuli...), rasTan aris is Sedarebuli, ratom; ris imedi aqvs mwerals...

gairkveva, ratom adarebs mwerali amiransa da saqarTvelos erTmaneTs, ra saerTos xedavs maT Soris, vis gulisxmobs igi yvav­yornebSi, ratom... ixseneben vaJa­fSavelas `arwivs~ da avleben maT Soris paralels. Mmoswavleebi varjiSoben leqsis gamometyvelebiT wakiTxvaSi. tardeba gamokrebiTi kiTxvac:

_ moZebneT da waikiTxeT leqsSi is adgili, sadac aRwerilia:a) kavkasiis qedze mijaWvuli amiranis gasaWirib) misi gamZleobag) amiranis gamarjvebad) mwerlis imedi...

aqtivoba 3. wera _ teqstis ageba (`moswavlis rveuli~, davaleba #1).

Aaqtivoba 4. enobriv masalaze dakvirveba.

a) rTuli sityvebis marTlwera:_ romeli rTuli sityvebi gvxvdeba teqstSi? (yvav­yorani, gmirTagmiri).

rogor iwereba es sityvebi? ratom? gaixseneT sxva rTuli sityvebi, romlebic iwereba a) defisiT, b) udefisod.

aseTi sityvebis gamoyenebiT Sedgeba winadadebebi da daiwereba dafaze.

Page 42: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

42

b) sakuTari saxelebis marTlwera:

_ romeli sakuTari saxelebi gvxvdeba teqstSi? romelia aqedan adamianis saxeli?

klasis monawileobiT dafaze abruneben sakuTar saxels `amirani~. yurad­Reba maxvildeba wodebiTi brunvis formaze; gairkveva, rom adamianis saxeli wodebiT brunvaSi brunvis niSans ar dairTavs; aseve, im faqtze, rom sakuTari saxelebi mravlobiTi ricxvis formiT ar ixmareba.

`moswavlis rveulidan~ sruldeba davaleba #2.

Semdegi masalis: l. sanikiZis `didgoris brZola~, arsebiTi saxelis ric-xvi, TanxmovanfuZian saxelTa bruneba _ dagegmvas mTlianad maswavlebels vandobT.

Page 43: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

43

iakob gogebaSvilis `Tavdadebuli mRvdeli Tevdore~, zedsar­Tavi saxeli, sinonimebi

miznebi:

_ aRweriTi teqstis kiTxva da analizi_ kiTxvisa da weris martivi strategiebis daufleba_ gabmuli metyvelebis unar­CvevaTa formireba_ martivi sainformacio teqstis ageba_ dialogi istoriul gmirTan_ sakuTari azris Camoyalibeba da dasabuTeba, kritikuli azrovnebis

formireba_ leqsikuri maragis gamdidreba_ zedsarTavi saxelis semantikaze dakvirveba, maTi dalageba maxasiaTebeli

niSnis zrdadobis mixedviT

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba _ provocireba:

maswavlebeli klass avalebs gaixsnenon, Tu smeniaT rame Tevdore mRvdlis Sesaxeb (savaraudo pasuxi dadebiTia). moswavleTa daxmarebiT TandaTan Seivseba `gonebrivi ieriSis ruka~:

TevdoremRvdeli

cxovrobdame-17 s-Si

qveynisaTvisTavdadebuli

mtkicenebisyofis

moxerxebulida Wkviani

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis:luarsab II (1592­1622) _ qarTlis mefe 1606­1615 wlebSi, 14 wlisa mefed daamtkica Tbi­

lisSi myofma Sah­abas I­ma uecrad gardacvlili giorgi X­is nacvlad. Mmas iran­osmaleTis omSi osmaleTis winaaRmdeg brZola evaleboda. Tavi gamoiCina taSiskaris brZolaSi (1609). 1611 wels colad SeirTo giorgi saakaZis da, romelsac TavadTa moTxovniT maleve gaeyara. Aamas mohyva SeTqmuleba saakaZis winaaRmdeg. Lluarsab II­s coli aRar SeurTavs, Tumca qarTlis samefo taxts pirdapiri memkvidre aRar hyavda. 1612 wels misi da xoreSani colad SeirTo kaxeTis mefem Teimu­raz I­ma. amiT qarTlsa da kaxeTs Soris Seikra kavSiri, romlis mizanic iyo iranis mosalodneli agresiisagan ganTavisufleba. 1614 wels igi imereTSi gadavida da sxva qarTvel mefeebTan erTad osmaleTs sTxova daxmareba iranis winaaRmdeg brZolaSi. 1614 wels Tavisi fexiT eaxla Sah­abas I­s, raTa qarTli misi Tavdasxmisagan exsna. Sahma igi iranSi waiyvana da gamahmadianeba mosTxova, razedac man sastiki uari ganacxada. amis gamo iq cixeSi gamoamwyvdies, sadac sabliT moaSTves. qarTulma eklesiam wmindanad Seracxa.

Ggiorgi saakaZe (1570­1629) _ didi mouravi, saqarTvelos gaerTianebisaTvis mebrZoli. misi winaprebi samefo aznaurebi iyvnen. im droisaTvis Sesaferi ganaTleba miiRo, gamoirCeoda

Page 44: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

44

samxedro saqmis didi codniT, iyo simon I­isa da giorgi X­is TanamebrZoli osmalTa winaaRmdeg brZolaSi. Mmis saxelmwifoebriv niWs gansakuTrebiT didi asparezi mieca luarsab II­is mefobi­sas. 1608 wlidan iyo Tbilisis, cxinvalisa da dvaleTis mouravi. Mmis mTavar mizans Seadgenda Si­nafeodaluri brZolebis alagmva da mefis centraluri xelisuflebis gaZliereba, rac man erT­gvarad SeZlo kidec. amanac ganapiroba qarTlis gamarjveba taSiskaris brZolaSi. upirispir­deboda TavadTa mravlricxovan jgufs. misma mowinaaRmdegeebma moaxerxes mefis mimxroba. Tavs man sparseTSi gaqceviT uSvela (1612). 1619 wels Sah­abasma igi daniSna qarTlis xanis simon II­is veqilad (rwmunebulad). saqarTveloSi CamosvlisTanave igi Seudga iranis winaaRmdeg ajanyebi­saTvis mzadebas. Aam mizniT igi Seurigda Tavis yofil mtrebs, daumoyvrda osmalTa didmo xeles, samcxis aTabagTa Camomavals farad­faSas. Sah­abasma 1625 wlis Semodgomaze didi armia gamog­zavna saqarTveloSi yorCixa­xanis sardlobiT. Mmisi mizani iyo kaxelebis mTliani gaJleta da qarTlelTa iranSi gadasaxleba. Aajanyebulebma saakaZis meTaurobiT TiTqmis mTlianad gawyvites mtris mTavari Zalebi sof. martyofTan, xolo qarTl­kaxeTis taxtis mefed moiwvies Teimuraz I. amas male saakaZisa da mefe Teimuraz I­is dapirispireba mohyva, rac bazaleTis brZoliT (1626) damTavrda. Teimurazis damarcxebis SemTxvevaSi saakaZes ganzraxuli hqonda imereTis mefis memkvidris _aleqsandres _ gamefeba, rasac mohyveboda sami samefos _ imereTis, qarTlisa da kaxeTis _gaerTianeba. Aam brZolaSi saakaZe damarcxda da iZulebuli iyo kvlav gadaxvewiliyo, amjerad osmaleTSi. Mmisi mizani iyo osmalTa daxmarebiT sparselTa damarcxeba. Mmagram ver miiRo misgan saTanado daxmareba da kvlav saqarTveloSi apirebda dabrunebas. didi veziris xosrov fa­Sas brZanebiT igi da misi Ze avTandili 40 mxlebelTan erTad Seipyres da sikvdiliT dasajes.

Aaqtivoba 2 _ teqstis kiTxva da analizi:teqsts moswavleebi kiTxuloben nawil­nawil, gzadagza xsnian ucnob si­

tyvebsa da gamoTqmebs, garda `sityvaTa salaroSi~ axsnili sityvebisa, moswav­leTaTvis SeiZleba gaugebari aRmoCndes Semdegi leqsikuri erTeulebi:

sparseTi – dRevandeli iraniosmaleTi _ dRevandeli TurqeTiTaTrebi _ saerTo saxelia muslimani Tavdamsxmelebisa, amjerad `TaTreb­

Si~ i. gogebaSvili osmalebs (Turqebs) gulisxmobsGgarduvali _ ueWveli, aucilebelijojoxeTis cecxlSi _ aq: did gansacdelSi, did gasaWirSisixaruli SeudgaT _ Zalian gauxardaTTadarigs Seudga _ mzadebas Seudga

MMteqstis analizisaTvis daismis faqtebze orientirebuli kiTxvebi:_romel saukuneSi moxda teqstSi aRwerili ambavi?_saqarTvelos romeli kuTxea masSi aRwerili? ra miniSnebebia amaze teqs­

tSi? (geografiuli saxelebi _ manglisi, TrialeTi, cxireTi, kvelTa)._ ratom ar elodnen qarTvelebi mtris gamoCenas?_ ra iyo mtris mizani?_ rogori iyo cxireTisaken mimavali gza?_ sad Seipyres Tevdore?_ ra arCevanis winaSe dadga igi?_ rogor iZia motyuebulma mterma Tevdoreze Suri?_ ra Sedegi gamoiRo Tevdores Tavdadebam?_ ra minaweri aqvs teqsts boloSi? ris Sesaxeb saubrobs aq mwerali? ratom

aRar miiCnevs mwerali Turqebsa da sparselebs mtrebad? romel mtrebze saub­robs igi? ras gvirCevs?..

Aam kiTxvebze pasuxebis gacemisas aqtiurad gamoiyeneba saxelmZRvanelo.

Page 45: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

45

Aaqtivoba 3 _ teqstis Sinaarsis gadmocema: M moswavleebi erTxel kidev kiTxuloben teqsts, amjerad Cumad, yofen mas

nawilebad da adgenen gegmas, romelic daaxloebiT aseT saxes miiRebs:a) saqarTvelo 1609 wlis zafxulSib) mtris moulodneli Tavdasxmag) Mmtris ganzraxva/survili/Canafiqrid) McxireTis gzae) Tevdore mRvdlis Sepyrobav) Tevdore mRvdlis arCevaniz) Mmotyuebuli mteriT) Mmtris SurisZiebai) Tevdores Tavganwirvis nayofi

winaswar Sedgenili gegmis mixedviT gadmoscemen teqstis Sinaarss jer nawil­nawil, Semdeg _ mTlianad. Txrobisas yuradReba maxvildeba ambis logi­kuri TanmimdevrobiT gadmocemaze, mwerlis leqsikaze, romelic zog SemTxveva­Si maswavleblisgan koreqtirebas moiTxovs.

Aaqtivoba 4 _ teqstis gaazreba da Sefaseba:_ Tevdore mRvdlis ra Tvisebebi Cans am teqstSi?_ ra iyo am brZolaSi qarTvelTa gamarjvebis mizezi? (Tevdores Tavdade­

ba, giorgi saakaZis winamZRoloba, qarTvelTa Tavganwirva, maTi organizebulo­ba...).

_ qarTvelTa ra Tvisebebi Cans teqstSi? (mtris siZulvili, brZolisaTvis mzadyofna, samSoblos siyvaruli, vaJkacoba...).

_ Tqveni azriT, ratom gaukeTa mweralma minaweri am moTxrobas? eTanxme­biT mwerlis rCevas? ratom?

_ ra aris am nawarmoebis Tema? (swori pauxia g). ramdenad sworad aqvs teqsts SerCeuli saTauri?

_ Tevdore mRvdelTan gasaubrebis saSualeba rom gqondeT, ra kiTxvebs dausvamdiT mas? (es davaleba sruldeba wyvilebSi).

Aaqtivoba 5 _ martivi sainformacio teqstis ageba: (`moswavlis rveuli~, davaleba #2).

teqstis agebisas moswavleebs aucileblad unda mivceT miTiTeba imis Sesa­xeb, rom a) igi unda iyos mokle, b) yuradReba gamaxvildes mxolod mTavarsa da arsebiTze, g) faqtebi gadmoices Cveni Sefasebis gareSe (am SemTxvevaSi mtris Tavdasxmis mizanze, Tevdores saqcielze, qarTvelTa gamarjvebaze).

teqsti daaxloebiT aseT saxes miiRebs:

`1609 wlis zafxulSi osmalebi Tavs daesxnen qarTls mefe luarsabis Sep­yrobis mizniT. sofel kvelTis mRvdelma Tevdorem SeZlo mtrisaTvis gzis ab­neva. Mmotyuebulma mterma mRvdeli saSineli wamebiT mokla. Mmagram Tevdores Tavganwirvam Sedegi gamoiRo. qarTvelebma SeZles gamklavebodnen mters da dae­marcxebinaT igi.~

AA

Page 46: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

46

aqtivoba 6 _ wera. Tematuri teqstis ageba saTauris mixedviT (davaleba #@#2).

Aaqtivoba 7 _ enobriv masalaze dakvirveba:_ ra aforizmiT amTavrebs mwerali Txrobas? ratom akeTebs amas? (ufro

xatovnad rom gviTxras Tavisi saTqmeli, gamoxatos Tavisi damokidebuleba momxdarisadmi).

_ raime andaza an aforizmi xom ar gagaxsendebaT, romliTac Tqven daamTavrebdiT Txrobas?

_ moZebneT sinonimuri zedsarTavi saxelebi teqstSi._ daalageT maxasiaTebeli niSnis zrdadobis mixedviT zedsarTavi saxelebi

(`moswavlis rveuli~, davaleba #3. pasuxebi: SeSfoTebuli, SeSinebuli, gulgax­eTqili, Tavzardacemuli; mozrdili, didi, uSvelebeli; cicqna, patara, momcro; gacxarebuli, gabrazebuli, ganrisxebuli, gaSmagebuli; ulamazo, uSno, maxinji; gakvirvebuli, gancvifrebuli, gaognebuli).

Page 47: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

47

Semdegi Temis: lado asaTianis `krwanisis yayaCoebi~, TanxmovanfuZiani zedsarTavis bruneba arsebiTTan erTad _ dagegmvas mTlianad maswavlebels vandobT. vTavazobT mxolod damatebiT informacias gakveTilis TemasTan dakavSirebiT:

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis:a) samasi aragveli _ krwanisis brZolisa da Tbilisis aRebis Semdeg, 1795 w., iranelTa erTi

nawili qalb­ali­xanis meTaurobiT aragvis xeobas auyva. maT mefe erekles Sepyroba da saarag­vos dapyroba hqondaT davalebuli. JinvalSi mTidan wamosuli samasamde TuS­fSav­xevsuri mo­grovda. maT gvian gaegoT sayvareli mefisa da samSoblos gasaWiri da `mgluriT~ moeSurebodnen samxreTisaken. aq isini 4000­ian iranul jars Seebnen da gaanadgures dampyroblebi. gamarjve­bulma aragvelebma sasixarulo ambavTan erTad sayvarel mefes iraneli tyveebic mihgvares (l. sanikiZe, Txz. t. I, 1991 w.).

b) `patara kaxi~ _ mefe erekle _ 1720­1798 ww. dakrZalulia mcxeTaSi, sveticxovelSi. igi akavSirebda qarTlisa da kaxeTis bagrationTa or Stos. nadir­Sahis gardacvalebis Semdeg ereklem da misma mamam _ Teimuraz II­m 1747 wels Tbilisi iranelebisgan gaaTavisufles. gaaer­Tianes qarTlisa da kaxeTis samefoebi. Seiqmna morige jari. Eereklem SezRuda Tavneba Tavadebi, sastikad akrZala tyveTa yidva­gayidva, ganaxlda zarafxana, gaCnda pirveli qarTuli fabrika­qarxnebi, daarsda seminariebi, gaxSirda wignebis beWdva. 1783 w. gaaforma ruseTTan samegobro xelSekruleba (`georgievskis traqtati~). male gamwvavda qarTl­kaxeTis samefos sagareo da saSinao politikuri viTareba. yvelaferi es gadaulaxav siZneled gadaeRoba qveynis ganaxleba­aRorZinebas. amas zed daerTo iranelTa Semoseva da Tbilisis aoxreba 1795 w., aseve _ ruseTis mier samokavSireo valdebulebebis Seusrulebloba da Ralati, rasac male ruseTis mxridan qarTl­kaxeTis samefos aneqsia mohyva.

g) `oJa jurxai~ qarTuli xalxuri poeziis gmiria, mas eZRvneba cnobili oTxtriqoniani leqsi:

`beTlemis karze hkidiavoJa jurxais fario,mouvlis omis wadili,xandaxan SasZravs qario~.

Aam gmiris cxovrebisa da moqmedebis dro ar viciT. mxolod xalxi gvamcnobs, rom misi fari ifaravda Cvens qveyanas. KbeTlemis karze Sekiduli gmiris fari xalxma warmoadgina ara mxolod qveynis Tavisuflebis emblemad, aramed _ misi gansacdelis macnedac (qarTuli xalxuri poet­uri Semoqmedeba, 1968).L l. asaTianis am leqsSi oJa jurxais fars swored es simboluri datvir­

Tva aqvs.

Page 48: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

48

revaz inaniSvilis `erekle mefe da ananureli ulamazoebi~, yola­qonebis mawarmoebel afiqsebze (terminis gareSe) dakvirveba, -meTqi, -Tqo da -o nawilakebis sworad gamoyeneba _ 3 sT

miznebi_ mxatvruli teqstis kiTxva da gaazreba_ aRweriTi teqstis ageba_ zepiri teqstis momzadebisa da mosmenis strategiebis daufleba_ sakuTari azris dasabuTeba_ kritikuli azrovnebis ganviTareba_ saTqmelis naTlad da gasagebad gadmocema, kiTxvebze adekvaturi pasu­

xebis gacema_ gabmuli metyvelebis ganviTareba_ leqsikuri maragis gamdidreba_ dialeqtizmebze dakvirveba_ sityvis semantikaze dakvirveba_ weris strategiebis daufleba

I gakveTili

aqtivoba 1_ kiTxvisaTvis mzadeba (7 wT.):maswavlebeli klass yofs jgufebad da avalebs gaixsenon, ra ician mefe

erek les Sesaxeb. kargi iqneba, Tu manamde davavalebT moiZion informacia am me­fis Sesaxeb.

informacia maswavleblisaTvis:revaz inaniSvili daibada 1926 wels 30 dekembers, sagarejos raionis sofel xaSmSi,

xuTi klasi daamTavra mSobliur sofelSi. 1937 wels ojaxTan erTad gadmovida sacxovre­blad TbilisSi. skolis damTavrebis Semdeg, omis wlebSi (1943­1945) wlebSi muSaobda 31­e qarxanaSi. 1947 wels Sevida Tbilisis saxelmwifo universitetSi filologiis fakultetze. 1949 wels universiteti miatova da ojaxis siduxWiris gamo imave wels muSaoba daiwyo samgoris arxis mSeneblobaze. 1951 wels dabrunda universitetSi da daamTavra 1956 wels. 1952 wels daojaxda. 1960 wels muSaoba daiwyo sabavSvo gamomcemloba ,,nakadulSi~.

1966 wels gadavida kinostudia ,,qarTul filmSi’’ sascenaro ganyofilebaSi, 1985­1988 wlebSi muSaobda mweralTa kavSiris mdivnad. 1989 wlidan sicocxlis bolomde muSaobda Jurnal `dilis~ redaqtorad.

pirveli moTxroba daibeWda 1950 wels, pirveli wigni gamovida 1953 wels. 1977 wels wignisaTvis ,,Sori TeTri mwvervali’’ mieniWa rusTavelis saxelobis premia. misi nove­lebi Targmnilia mraval enaze. mwerali gardaicvala 1991 wels 26 dekembers. dakrZalulia didubis panTeonSi.

krwanisis brZola _ 1795 wels, brZola qarTl­kaxeTisa da sparseTis laSqars Soris TbilisTan, krwanisis velze. aRa­mahmad­xanma Tavisi Zalauflebis ganmtkicebis Semdeg erekle II­s mosTxova qarTl­kaxeTis samefoze sparseTis batonobis aRdgena da ruseTTan kavSiris gaw­yveta. georgievskis traqtatis (1783 w. ruseT­saqarTvelos Soris dadebuli xelSekruleba) erTguli erekle II ruseTis mTavrobas daxmarebas sTxovda. seqtemberSi aRa­mahmad­xani 35­aTa­siani jariT saqarTvelosken gamoemarTa. rusTa daxmarebis momlodine mefem drouli da saWiro RonisZiebebi ver gaatara da mters moumzadebeli daxvda. qarTvelTa laSqari 5 aTasamde kacs iTvlida, 10 seqtembers qarTvelTa SeteviT SeSinebul aRa­mahmad­xani ukan gabrunebas apirebda, magram RamiT cixidan moRalateTa xelSewyobiT gaparulma sparselTa jaSuSma daarwmuna Sahi qarTvelTa sisusteSi. dRis II naxevarSi brZola sparselTa upiratesobiT warimarTa (adgili hqonda Ralatsac). mterma zarbaznebic gamoiyena. erekle II­m da misma 150­mde mxedarma Tbilisze gavliT saguramosken gaswies, bolos ki mTiuleTs Seafares Tavi. sparselebma Tbilisi aaoxres,

Page 49: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

49

xalxi tyved garekes, maT didi zarali miayenes aRmosavleT saqarTvelos (saqarTvelos istoriis narkvevebi, t. 4. Tb., 1973).

aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva da analizi (17 wT.):maswavlebeli iwyebs teqstis kiTxvas. gamometyvelebiT waikiTxavs I Tavis

sam abzacs. kiTxvas agrZelebs kiTxvaSi gawafuli sami moswavle. maswavlebeli arCevs zomierad zeaweul intonacias, temps, akeTebs pauzebs, maxvilebs... kiT­xvis procesSive xsnis gaugebar sityvebsa da gamoTqmebs. garda `sityvis salaro­Si~ axsnili leqsikuri erTeulebisa, moswavleTaTvis SeiZleba gaugebari aRmoC­ndes Semdegi sityvebi:

guSagi _ mcvelimdumare _ utyvi, uTqmeli, usityvoviSvivi _ oxvra, moTqmaCoCqoli _ SeSfoTebiT, aRelvebiT gamowveuli moZraoba da yru xmauri

(adamianis)mandili _ qalis Tavsaxvevi, Tavsaburavinabadi _ moTelili matylisgan damzadebuli qsovili; Teqaieri _ saxis gamometyveleba, Sesaxedaoba, garegnoba (adamianisa)gamoCeCqvili _ aq: gamocdili, gamobrZmediliteqstis am monakveTis wakiTxvis Semdeg maswavlebeli svams kiTxvebs:_ ra periodia aRwerili teqstSi? (teqstSi aRwerilia mefe erekle II­s me­

fobis xana _ krwanisis omi, romelic 1795 w. gaimarTa)._ rogor aRwers mwerali krwanisis omSi damarcxebul qarTvelTa gancdebs?

(`mxolod cixis burjebze... mosaxvevis boloebs~)._ ra surda mzevaris biWs? (mzevaris biWs undoda TaTrebs komblebiT da­

pirispireboda Tavisive Tanatol Svidiode biWTan erTad)._ rogor aRwers mwerali mzevaris biWisa da mefis Sexvedras?(`raRacisaTvis taxtisken daxrili... simtkice~)._ `qveynisaTvis saWiro~ ra saqme aqvs mzevaris biWs mefesTan?~(mas aqvs gegma, rogor daamarcxon TaTrebi)._ ras sTavazobs igi mefes? (igi mefes sTavazobs: `ananureli ulamazoebis~

_ qvriv­oxerTa, Rarib, ubralo adamianTa _ daxmarebas brZolaSi dampyrobel­Ta winaaRmdeg).

maswavlebeli svams kiTxvebs (zogierTi SekiTxvis pasuxs moswavleebi saxelmZRvaneloSi amoikiTxaven):

_ `dResac aravin icis, sad imyofeboda sam dRes, meoTxe dRes ki ananuris cixeSi gamoCnda~, _ weria teqstSi. Tqveni azriT, sad imyofeboda es sami dRe brZo laSi damarcxebuli mefe? (msjeloben am sakiTxis irgvliv. maswavlebeli xelmZRvanelobs principiT: `yvelas azri sainteresoa~).

_ rogor aRwers mwerali mzevaris biWs? (`biWma erTxelac... SiSveli fe­xebi~). raze metyvelebs misi garegnoba? (imaze, rom igi Zalian Raribi, SiSvel­titveli ymawvilia).

_ ra atirebda mzevaris biWs? (mas erTi mxriv, krwanisis omSi damarcxebis da uamravi qarTvelis daRupva atirebda. meore mxriv ki _ mefisa da sakuTari umweobis SegrZneba).

_ erekle mefem `ramdenjerme umweod daaxamxama Tvalebi~, _ Tqveni az­riT, risi Tqma surs am sityvebiT mwerals? (mwerali migvaniSnebs mefis saso­

Page 50: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

50

warkveTilebaze, uimedobaze, mas Rrmad swams is, rom mis qveyanas aRaraferi eSveleba... moswavleebs am sakiTxis garSemo sxvadasxvanairi Tvalsazrisi eqne­baT). ram gamoiwvia mefis aseTi gancda? (igi SeZrulia aRa­mahmad­xanis mier aoxre­buli mamulis, daxocili vaJkacebis xilviT), kidev romeli sityvebi migviTiTebs mefis amave gancdaze? (`moxucma mefem Sublze xeli aisva, TiTqos Camowewili Tma aiwia maRla~... `xeli axla muxlze edo, moiWerda da gaSlida, moiWerda da gaSli­da...~);

_ ratom ar endoba mzevaris biWi mdidrebs? (miaCnia, rom isini angarebianebi arian); ramdenad gamarTlebulad migaCniaT misi aseTi damokidebuleba mdidre­bisadmi? (moswavleebi imsjeleben da ikamaTeben am sakiTxis garSemo).

aqtivoba 3 _ wakiTxulis gaazreba (6 wT):gairkveva, vin aris nawarmoebis avtori (r. inaniSvili), romel epoqas, dros

Seexeba nawarmoebSi aRwerili ambavi (1795 wlis 11 seqtembris Semdgom xanas), ra aris nawarmoebis am TavSi mTavari (erekle mefisa da ananureli ymawvilis Sexve­dra, `ananureli ulamazos~ mier mefisaTvis SeTavazebuli winadadeba...).

aqtivoba 4 _ enobriv masalaze dakvirveba (10 wT):yola­qonebis mawarmoebel sufiqsze (terminis gareSe) dakvirvebakombali _ kombl­ianiSarvali _ Sarvl­ianiqudi _ qud­iani

_ ras amCnevT? riT gansxvavdeba es sityvebi erTmaneTisagan? (garegnulad es sityvebi erTmaneTisagan daboloebebiT gansxvavdeba).

_ ra kiTxva daesmis I svetSi Camoweril sityvebs? (ra? kiTxva) II svetSi Camow­eril sityvebs? (rogori?); rogor miviReT arsebiTi saxelisagan zedsarTavi saxeli, ra bolosarTi davurTeT? (arsebiTi saxelisagan zedsarTavi miviReT bolosarT `ianis~ damatebiT). ras aRniSnavs es zedsarTavi saxelebi? (es zedsar­Tavi saxelebi aRniSnavs raRacis mqones, yola­qonebas).

aqtivoba 5 _ Sejameba-Sefaseba(3 wT.):gakveTilis bolos maswavlebeli afasebs ramdenime moswavles.

aqtivoba 6 _ saSinao davaleba (2 wT.): _ teqstis I Tavi, Seadginon I Tavis gegma, `moswavlis rveulidan~ savarjiSo N#2, _ `mzevaris biWisa da mefis Sexve­dra~.

II gakveTili

aqtivoba 1 _ wakiTxulis dayofa nawilebad da Sinaarsis gadmocema (9-10 wT.): aqve maswavlebeli amowmebs wina gakveTilze mocemul davalebas _ mos­wavleebs werilobiT unda gadmoecaT ananureli biWisa da mefis Sexvedra, Seed­ginaT I Tavis gegma.

Page 51: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

51

savaraudo gegma:ITavi:a) mefis idumalebiT moculi gamoCenab) CoCqoli cixis kedelTang) mzevaris biWis stumrobad) mefisa da ananureli ymawvilis Sexvedra

moswavleebi am gegmis mixedviTa da maswavleblebis daxmarebiT gadmoscemen wakiTxulis Sinaarss jer cal­calke, Semdeg ki mTlianad, gabmuli TxrobiT.

aqtivoba 2 _zepiri teqstis ageba (10-12 wT): maswavlebeli klass yofs jgufebad da aZlevs davalebas _ Seadginon teqs­

ti zepiri gamosvlisaTvis: `mamulisaTvis Tavdadebuli adamianebi~. Seaxse­nebs moswavleebs, rom amisaTvis saWiroa gegmis Sedgena. gegma unda Camoweron punqtebad, Txrobisas unda daicvan Tanmimdevroba, Sinaarsi aucileblad unda Seesabamebodes mis saTaurs, mxolod amis Semdeg unda waukiTxon amxanagebs da moisminon maTi Sefaseba.

moswavleebi axdenen sakuTari namuSevris prezentacias da ismenen amxanage­bisa da maswavleblis Sefasebebs.

aqtivoba 3 _ teqstis komentirebuli kiTxva da analizi (12 wT):grZeldeba teqstis II da III Tavebis kiTxva. nawil­nawil kiTxvis dros, mo­

swavleTa mier daiZebneba da maTive monawileobiT aixsneba ucnobi sityvebi da gamoTqmebi. gamoiyeneba saxelmZRvaneloSi mocemuli `sityvis salaro~, aixsneba frazebi: ajagruli, afxorili biWebi _ gabrazebuli biWebi; gulSi gamdnar tyviasaviT CaeRvenTa _ gulSi gahkra, guli etkina; samudamod Caefarnen miwas _ gauCinardnen, gaqrnen...

tardeba gamokrebiTi kiTxva. maswavleblis mier dasmuli pirveli donis kiTxvebis pasuxebs moswavleebi amoikiTxaven saxelmZRvaneloSi.

_ sad da rodis xdeba nawarmoebSi aRwerili moqmedeba? (moqmedeba xdeba ananuris cixeSi krwanisis brZolidan sami­oTxi dRis Semdeg).

_ vin da vin arian nawarmoebis mTavari gmirebi? (nawarmoebis mTavari gmire­bi arian mzevaris biWi da mefe erekle).

_ rogor aRwers mwerali biWebs? (`mzevaris biWi kuStad... fexebs Soris~)._ ra ganwyoba daeufla mefes maTi danaxvisas? (`uyura, uyura da... qveynis

sacodavi Svilebi~)._ ras Sehpirda mefe biWebs? (mefe biWebs Sehpirda, rom saWiroebis Sem­

TxvevaSi dagiZaxebTo)._ rogor aris aRwerili moxucebuli `mzevaris biWi~ (`mTlad gaTeTrebuli

usinaTlo moxuci~)._ vis da ras elis igi? (igi elis erekle mefis mier gamogzavnil macnes,

romelic xalxs TaTrebis winaaRmdeg salaSqrod waiyvans).

aqtivoba 4 _ teqstis nawilebad dayofa da gegmis Sedgena (7 wT.): srul­deba davaleba N#3, `moswavlis rveuli~

1. kombliani biWebis stumroba mefesTan2. guldamwvari mefe erekle

Page 52: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

52

3. mefis dapireba4. mzevaris biWi oTxmoci wlis Semdeg5. rusuli medali...(gegmis SedgenaSi monawileobs mTeli klasi, dasaxeldeba TiToeuli mona­

kveTis ramdenime saTauri da SearCeven ukeTess).

aqtivoba 5 _ enobriv masalaze dakvirveba _ saxelTa warmoqmna (5 wT):a) sityvaTa warmoqmna _ davaleba #3 (`moswavlis rveuli~)b) frazeologizmze dakvirveba:jiqur wavida _ Tamamad, gabedulad wavidagaWirvebaSi gamoCeCqvili _ gaWirvebaSi gamocdili, gamobrZmedili

aqtivoba 6 _ Sejameb a (2 wT):moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am gakveTilze (maT daasrules r.

inaniSvilis `ananureli ulamazoebis~ Seswavla), gaicnes moxuci mefe erekle _ qarTvelebisa da saqarTvelos uiRblobiT guldamZimebuli, aseve gaecnen uc­nobi gmiris `ananureli ulamazos~ _ mzevaris biWis simamaces, qveynisaTvis mis gulanTebulobas Rrma moxucebulobamde.

aqtivoba 7 _ Sefaseba (2 wT):gakveTilis bolos maswavlebeli afasebs ramdenime moswavles. Sefasebisas

iTvaliswinebs parametrebs: a) praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba, masalis flo-

ba)_40 %; b) msjeloba klasSi (aqtiuroba, partniorTan da jgufTan muSaoba, kiTxvebze adekvaturi pasuxis gacema)_35%; g) prezentacia (sakuTari azris dasabuTeba, koreqtuloba)_25%.

aqtivoba 8 _ saSinao davaleba (1 wT):`ananurel ulamazoebis~ II da III TavebSi moiniSnon is adgilebi, romlebmac

yvelaze metad daafiqraT, weriTi davaleba N #4 `moswavlis rveulidan~.

III gakveTili

aqtivoba 1 _ saSinao davalebis Semowmeba (8 wT):moswavleebi nawil­nawil gadmoscemen teqstis Sinaarss Tavidan bolomde.

yuradReba maxvildeba: a) faqtebis logikuri TanmimdevrobiT gadmocemaze, b) Txrobisas droTa Tanmimdevrobis dacvaze, g) sxvaTa sityvis nawilakebis marTe­bulad xmarebaze, d) mwerliseuli leqsikis gamoyenebaze...

mowmdeba da gaanalizdeba weriTi davalebac (`moswavlis rveuli~, davaleba #4). pasuxebi:

daZenZili _ dakonkili, dafleTili, daglejiliganieri _ aq: tansruli, sqelidaSaSruli _ daxeTqili, kandamskdariSiSveli _ titveliTofiani _ iaraRiani (SeiaraRebuli)didebuli _ sapatio, pativsacemi

Page 53: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

53

aqtivoba 2 _ zepiri teqstis ageba da prezentacia (6 wT.):maswavlebeli cdilobs mobilizeba gaukeTos moswavleebs; saanalizod

aZlevs vaJa­fSavelas erT­erTi cnobili leqsidan Semdeg strofs:`samSoblos arvis wavarTmevT,Cvens nurvin Segvecileba,Torem iseT dRes davayriT,mkvdarsac ki gaecineba~.

klass yofs sam jgufad, avalebs gaiazron strofis mniSvneloba, Seadginon teqsti zepiri gamosvlisaTvis da moaxdinon misi prezentacia. wammzomis zarze moswavleebi wyveten muSaobas da klass warudgenen zepiri teqstis sakuTar ver­sias. afaseben da avseben erTmaneTis pasuxebs, asaxeleben faqtebs, asabuTeben sa­kuTar mosazrebas.

aq maswavlebeli klasis yuradRebas amaxvilebs ilia WavWavaZis sityvebze: `eris dacema maSin iwyeba, roca is Tavis istorias iviwyebs, sakuTar warsuls iviwyebs, warsuli axlandeli droebis safuZvelia, axlandeli ki _ momavli-sa~ (adapt.) _ werili `eri da istoria~.

am sityvebiT xelmZRvanelobdnen Cveni saukeTeso mwerlebi da mamuli­Svilebi.

aqtivoba 3 _ wakiTxulis gaazreba (13 wT.):sruldeba davaleba N#1. moswavleebi wyvilebSi usvamen kiTxvebs literatu­

rul personaJebs, isini kiTxva­pasuxiT ageben dialogebs.Semdeg maswavlebeli svams kiTxvebs saanalizod:_ Tqveni azriT, gulwrfeli iyo mefis dapireba? (warimarTeba polemika.

iqneba rogorc dadebiTi, aseve uaryofiTi pasuxebi). ratom ver Seasrula man Ta­visi dapireba? (radgan mefem ukve iwvnia marcxi da icoda, rom misi daqucmace­buli samSoblo mxolod guladi biWebis saSualebiT uTanasworo oms ver moi­gebda).

_ romeli wlis ambebia aRwerili nawarmoebis III nawilSi?(aq aRwerilia mefisa da mzevaris biWis Sexvedridan oTxmoci (80) wlis Sem­

degdroindeli ambebi). romeli wliT iwyebs mwerali Txrobas da romeli wliT amTavrebs? (igi Txrobas iwyebs 1795 wliT da amTavrebs 1875 wliT). rogoria saqarTvelos mdgomareoba am dros? (saqarTvelo ukve ruseTis sakuTrebaa), _ `moxucs rusuli medali ekida~, _ weria teqstSi. raze migvaniSnebs mwerali am winadadebaSi sityva, `rusuliT~? (swored imaze, rom saqarTvelo da qarTvele­bi axla ruseTis mier warmoebul omebSi ibrZvian da ara samSoblosaTvis). ras adarebs mwerali am medlebis fers? (sanTlis fers).

_ ̀ gamvleli TavCaRunuli, sevdaCamowolili ganagrZobda gzas~, _ ra hgvr­ida gamvlels am sevdas? (is, rom mzevaris biWi mTeli cxovrebis manZilze eloda damZaxebels mefisas, saqarTvelo ki ukve didi xania aRar iyo samefo, erek le ki ukve Zalian didi xnis gardacvlili gaxldaT. ananurel biWs, iseve, rogorc mTel saqarTvelos, gaucruvda molodini).

_ Tqveni azriT, teqstis mTavar gmirs ratom ar arqmevs mwerali saxels? (imitom, rom is tipuri magaliTia misi asakis yvela imdroindeli ymawvilisa). ratom moixseniebs mas `mzevaris biWad?~ (albaT, imitom rom mzevari cnobili pirovneba iyo).

Page 54: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

54

_ ratom uwodebs mwerali ananureli biWebs `ulamazoebs~? raze migvaniS­nebs mwerali am sityviT?

_ ris Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis? (krwanisis omSi damarcxe­bam Secvala qarTvelebis cxovreba; qarTvelebs Zalian stkivaT guli qveynis damoukideblobis dakargvis gamo...).

aqtivoba 4 _ enobriv masalaze dakvirveba (10 wT):a) sityvaTwarmoeba _ uqonlobis saxelebi:maswavlebeli moswavleebis yuradRebas amaxvilebs im zedsarTavebze, rom­

lebTac mwerali iyenebs gmirebis aRwerisas:lamazi _ u­lamaz­osinaTle _ u­sinaTl­ofuli _ u­ful­omaswavlebeli svams kiTxvas: ras amCnevT, riT gansxvavdeba es sityvebi erT­

maneTisagan? (es sityvebi erTmaneTisagan mniSvnelobiT gansxvavdeba, meore svetSi Camowrili sityvebi uqonlobas aRniSnavs).

moswavleebi asruleben davaleba #5 (`moswavlis rveulidan~); iaraRi _ u­iaraR­omiwa _ u­miw­otye _ u­tye­oqudi _ u­qud­oWkua _ u­Wku­obina _ u­bina­o

b) sxvaTa sityvis nawilaki:maswavlebeli dafaze wers frazas teqstidan:`Sens megobrebs gadaeci: mefem SemogiTvalaT, roca dro dadgeba, maSinve

dagiZaxebT­Tqo~. kiTxviT mimarTavs klass:_ vin abarebs am sityvebs? (am sityvebs abarebs mefe). vin aris moubari? (mou­

bari mefea)._ vis abarebs am sityvebs? (am sityvebs mzevaris biWs abarebs)_ visTan abarebs? (abarebs ananurel biWebTan)_ ra bolosarTi (nawilaki) daerTvis moubaris naTqvams am SemTxvevaSi?

(moubaris naTqvams daerTvis -Tqo nawilaki).

daimaxsovreT: Tu moubari vinmes rames abarebs sxvasTan, winadadebas bo­loSi -Tqo daerTvis.

Semdeg svams kiTxvas wina klasSi ganvlili masalidan:_ romel bolosarTs (nawilaks) iyenebs moubari: a) Tavisi sityvebis gameorebisas? (-meTqi nawilaks)b) sxvisi sityvebis gameorebisas? (-o nawilaks).asaxeleben magaliTebs.aqve maswavlebeli klass Seaxsenebs adre Seswavlil -meTqi, -Tqo nawilake­

bsac (ix. a. wereTlis `ZiZasTan~), am codnis gamoyenebiT sruldeba davaleba #6 (`moswavlis rveuli~).

Page 55: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

55

aqtivoba 5 _ Sejameba (3 wT):moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am gakveTilze (daasrules `erekle

mefe da ananureli ulamazoebis~ teqstis Seswavla, gaecnen uqonlobisa da qona­yolis mawarmoebel TavsarT­bolosarTebis gamoyenebas, daakvirdnen da gaix­senes -meTqi, -Tqo da -o nawilakebis sworad xmarebis wesi...).

aqtivoba 6 _ Sefaseba (3 wT):gakveTilis bolos maswavlebeli afasebs ramdenime moswavles. Sefasebisas

iTvaliswinebs parametrebs: a) praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba, masalis flo-

ba)_40 %; b) msjeloba klasSi (aqtiuroba, partniorTan da jgufTan muSaoba, kiTxvebze adekvaturi pasuxis gacema)_35%; g) prezentacia (sakuTari azris dasabuTeba, koreqtuloba)_25%.

aqtivoba 7 _ saSinao davaleba (2 wT):saSinao davalebad eZlevaT r. inaniSvilis moTxroba `erekle mefe da anan­

ureli ulamazoebi~ bolomde. dasawerad eZlevaT savarjiSo N#4. II Tavis mokle Sinaarsi; N #2 _ moamzadon teqsti zepiri prezentaciisaTvis: `ratom ver Seas­rula mefem danapirebi?~

Sedegebis kodi:Aam Temis gavlis Semdeg moswavle V. 2. jgufTan erTad amzadebs zepir gamosvlas: damoukideblad daamuSavebs

Temis erT­erT nawils, mopovebul masalas da SemuSavebul Tvalsazriss gaacnobs da SeuTanxmebs jgufis wevrebs; gamodis momxseneblis rolSi; iTvaliswinebs da gamoxatavs Tanagundelebis saerTo azrs;

V. 3.saubris Temis, adresatisa da miznis mixedviT irCevs Sesabamis stils. V. 4. monawileobs literaturuli nawarmoebis Sesaxeb gamarTul diskusia­

Si, gamoxatavs sakuTar damokidebulebas ama Tu im personaJis mimarT; asaxelebs sxvadasxva TvalsazrisiT misTvis saintereso adgilebs teqstidan.

V. 5. iyenebs sadiskusio strategiebs; V. 6. gamomuSavebuli aqvs xmamaRali kiTxvis sawyisi unar­Cvevebi.V. 7. SeuZlia misTvis saintereso Tematikis Semcveli sxvadasxva saxis aramxa­

tvruli teqstebis wakiTxva da gaazreba.V. 9. asaxelebs nawarmoebis Temas; avlebs paralels Tematurad msgavs nawar­

moebebTan; msjelobs misTvis saintereso sakiTxebis Sesaxeb da gamoxatavs saku­Tar pozicias; afasebs nawarmoebSi ganviTarebul movlenebs sxvadasxva persona­Jis poziciidan;

amoicnobs da asaxelebs martiv mxatvrul simboloebs.V. 10. amoicnobs teqstSi ZiriTad modalobebs da ganmartavs maT;V. 12. SeuZlia sxvadasxva tipis teqstebis damoukideblad Seqmna. V. 14. SeuZlia gramatikuli wesebis marTebulad gamoyeneba da marTlweris

normebis dacva.

Page 56: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

56

ana kalandaZis leqsi `Sen ise Rrma xar...~, enobrivi masala _ zed­sarTav saxelze dakvirveba, riTma

miznebi_ poeturi teqstis aRqma_ mxatvrul kiTxvaSi varjiSi_ leqsikuri maragis gamdidreba_ mxatvrul saxeebze dakvirveba_ orTografiuli da orToepiuli Cvevebis formireba_ sityvis semantikaze dakvirveba, sityvaTa warmoqmna (terminis gareSe)

teqstze muSaoba

aqtivoba 1 _ kiTxvisTvis mzadeba:maswavlebeli klass yofs jgufebad da aZlevs davalebas _ gaixsenon

saqarTvelos istoriuli Zeglebi, isaubron maT Sesaxeb; kargia agreTve jgu­furi gasvla kulturuli Zeglebis dasaTvaliereblad (moswavleebi ixseneben mag., grems, daviTgarejs, gelaTs, iyalTos da a.S.). TiToeuli jgufi warmoad­gens Tavis variants. moswavleebi saubroben, ra waukiTxavT am Zeglebis irgvliv, romeli cnobili mwerlebisa da poetebis nawarmoebebs gaixseneben...

aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva da analizi:maswavlebeli klass gamometyvelebiT ukiTxavs ana kalandaZis leqss ̀ Sen ise

Rrma xar...~, akiTxebs 1­2 moswavles, Semdeg avalebs waikiTxon leqsi Cumad, mo­Zebnon da axsnan gaugebari sityvebi da gamoTqmebi, gamoiyenon am mizniT `sityvis salaro~; moiniSnon is ucnobi sityvebic, romlebic wignSi ar aris axsnili:

osmalo _ (Zv.) igivea, rac Turqi...monRoli _ (ist.) monRolebi _ saxelwodeba sxvadasxva tomebisa, romleb­

mac XIII saukuneSi Seqmnes samxedro­feodaluri saxelmwifo, monRoli _ am eT­nosis warmomadgeneli.

sparsi _ iranelis Zveli saxelwodeba. irani _ qveyana aRmosavleTSi.oSki _ X ss 50­60­iani wlebis qarTuli xuroTmoZRvrebis umniSvnelova ne ­

si Zegli, samonastro centri istoriul taoSi (axla TurqeTis farglebSia).zarzma _ qarTuli xuroTmoZRvrebis Zegli sofel zarzmaSi, adigenis

raionSi. Tavdapirvelad dauarsebia (VIII­IX ss.) serapion zarzmels adgilobrivi mTavris giorgi CorCanelis daxmarebiT. zarzmis axlandeli taZari da samrek­lo agebulia XIV s­is pirvel wlebSi _ samcxis mTavris beqa mandaturTuxucesis dros.

tao _ mxare istoriul samxr.­das. saqarTveloSi, mdinare Woroxis Sua dinebis auzSi (axlandeli TurqeTis teritoria). urartul warwerebSi `diaox­is~ saxeliTaa cnobili.

faqizi _ Zalian sufTa, wminda, spetaki, umwikvlodideba _ saxeli, pativi, Rirseba

Page 57: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

57

informacia maswavleblisaTvis:ana kalandaZe 1924 w. daibada Coxatauris raionis sof. xidisTavSi, qarTveli poeti, man 1946

w. daamTavra Tsu­s filologiis fakulteti. amave wels gamoaqveyna pirveli leqsebi. pirveli krebuli `leqsebi~ 1953 wels gamosca. misma poeziam imTaviTve miipyro yuradReba leqsis sina­tifiTa da poeturi azrovnebis maRali kulturiT. man qarTul poeziaSi xangrZlivi intervalis Semdeg kvlav gamoxata sulieri sinaze da sifaqize. misi Semoqmedebis yvela Tema Tu motivi liri­kuli TviTgamoxatviT cxaddeba da uaRresi intimurobis elfers iZens. ase aJRerda mis leqsebSi samamulo omis Semdeg mSvidobiani cxovrebis dasawyisis Temac (`karSi gamo, Wia­Wia maria~, 1946); aseTia bunebis grZnobac (`TuTa~, 1945; `JuJuna wvima movida~, 1946; `beTaniis gzaze~, 1954). isto­ria kalandaZis leqsSi arasodes ar gvevlineba gayinuli saxiT da Tanadroulobac poetis war­modgenaSi xSirad iwvevs gardasul droTa cxovel mogonebas (`Sen ise Rrma xar, qarTulo cao~, `aseTi dari Tu iyo maSin~; `Rrublebi~). ana kalandaZis patriotizmi gamoxatavs eris arsebiT TvisebaTa _ sikeTis, qeduxrelobis, sidiadis, Sewyalebis _ organul gancdas (`saqarTveloo lamazo~, `mravalJamier~, `fexi damadgiT~). misi leqsis sazogadoebrivi JReradoba efuZneba Tanamedrove adamianis zneobrivi siwmindisa da amaRlebis amocanas.

ana kalandaZis poeturi stili sisadaviTa da harmoniuli formiT gamoirCeva. sinamdvile mis lirikaSi mxolod ganwmendili, gafaqizebuli saxiT warmoCndeba. maRali paTetikisa da wrfeli guliTadobis Sezaveba zomieri arqaizaciisa da sasaubro intonaciebis SerwymiT aris miRweuli.

a. kalandaZis poeturi krebulebi gamoica gasuli saukunis 50­60­70­ian wlebSi, misi leqse­bi Targmnilia rusul, inglisur, frangul, germanul, polonur, ruminul, Turqul, arabul da sxva enebze.

ana kalandaZe gardaicvala 2008 wels.(CxeiZe n. literaturuli werilebi, Tb., 1969; Cxenkeli T., poezia _ sibrZnis dargi, Tb.,

1978; WilaZe T. werilebi, Tb., 1978 w.).

aqtivoba 3 _ gaazreba:1) gairkveva vin aris leqsis avtori (a. kalandaZe), romeli xuroTmoZRvruli

Zeglebi (taZrebi, eklesiebi) aris dasaxelebuli leqsSi (oSki, zarzma), saqarT­velos istoriuli mtrebidan romlebia naxsenebi aq (sparsi, osmalo, monRoli).

2) gaanalizdeba, ras uZRvnis poeti am leqss (poeti am leqss uZRvnis mSob­liuri qveynis zecas).

_ romeli sityvebi meordeba leqsSi? (`Sen ise Rrma xar...~ da `qarTulo cao!~). xerxi gameorebisa, romelsac poeti mimarTavs, cnobili stilisturi xe­rxia literaturaSi.

informacia maswavleblisaTvis:gameoreba _ gamosaxvis stilistikuri xerxi; mxatvrul metyvelebaSi gamoyenebulia az­

ris xazgasmisa da emociis gamaZlierebel saSualebad. gulisxmobs rogorc sityvebis, fraze­bis, winadadebebis, ise _ bgerebis, riTmis metrisa da ritmis gameorebasac. enobrivi gameorebis (bgeriTi gameorebis) saxeebia: aliteracia, asonansi, riTma.

_ poetis azriT, ratom ver naxulobs qarTuli cis qveS samkvidros mteri? (qarTvelebi ver eguebian mtris batonobas).

_ romeli istoriuli Zeglebia naxsenebi leqsSi? (leqsSi naxsenebia oSki da zarzma). ratom axsenebs maT poeti? (zemoT dasaxelebuli istoriuli Zeglebi: oSki da zarzma utyuari dasturia Zveli saqarTvelos materialuri da sulieri Zlierebisa, maTi xsenebiT poeti logikur xazs abams manamde naTqvam frazasTan: `samkvidro Sens qveS... veravin naxa~, ver moikida fexi mterma, radgan oSkisa da zarzmis Semqmnel ers ver moeria verc urjulo osmali, verc sparsi da verc mon­Roli).

_ ra ganwyoba dageuflaT? (amis Taobaze moswavleebs, bunebrivia, sruliad sxvadasxva Sexeduleba eqnebaT. dae, imsjelon).

Page 58: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

58

_ ratom aris tao `beberi~? (radgan mas Zalian didi xnis istoria aqvs da po­etis subieqturi damokidebuleba samxreT saqarTvelos kulturul margalit­Tan amdagvaria, `beberSi~ igulisxmeba kdema da mowiweba siZvelis, siwmindis mi­marT).

aqtivoba 4 _ enobriv masalaze dakvirveba:_ romel zedsarTav saxelebs iyenebs poeti qarTuli cis daxasiaTebis Tvis?

(`Rrma~)._ ̀ bebero tao~, _ weria leqsSi. usulo sagnis Tvisebis aRsaniSnad SeiZleba

Tu ara am zedsarTavi saxelis gamoyeneba? (SeiZleba, rodesac avtori mas iyenebs, rogorc mxatvrul xerxs _ gapirovnebas).

informacia maswavleblisaTvis:gapirovneba _ personifikacia, tropis saxe. mxatvruli gamosaxvis xerxi, romlisTvisac

damaxasiaTebelia sagnebisa da movlenebisadmi adamianuri Tvisebebis miwera, usulo da sulieri sagnebis gaadamianeba. usulo sagani gapirovnebaSi warmodgenilia, rogorc adamiani, romelic grZnobs, msjelobs, moqmedebs. gansxvavdeba metaforisagan imiT, rom metaforaSi yvela Tvise­bis gadatana SeiZleba erTi sagnidan meoreze, gapirovnebaSi ki gadatanilia mxolod adamianuri Tvisebebi (a. Wilaia, r. Wilaia, literaturaTmcodneobis cnebebi).

_ sad aris am leqsSi mimarTva? (`qarTulo cao~); ra sasveni niSnebiT gamoi­yofa igi? (mimarTva orive mxridan mZimiT gamoiyofa).

aqtivoba 5 _ riTmaze dakvirveba:maswavlebeli daakvirvebs moswavleebs leqsis or segmentze:sparsma _ zarzmacao _ tao

svams kiTxvas: _ rogor fiqrobT, riT hgavs es sityvebi erTmaneTs? (sava­raudo pasuxi: es sityvebi erTmaneTs hgavs daboloebebiT); leqsSi sxvaganac xom ar moZebnidiT aseT sityvebs? (Rrma xar _ naxa); ras aniWebs amiT leqss poeti? (amiT leqss poeti aniSnebs musikalurobas, keTilxmovanebas, silamazes).

riTma _ (berZn. ritmos _ taqti, zoma) erTi da imave an msgavsi bgerebis kanonzomieri game­oreba, bgeraTa Sewyoba­SeTanxmeba taepebSi ukanaskneli maxviliani marcvlidan moyolebuli. zogjer bgerebis aseTi Sewyoba­SeTanxmeba taepebs SigniTaa (Siga riTma).

riTmaSi SeiZleba meordebodes calkeuli bgerebi, sityvebi an sityvaTa jgufebi, iSvia­Tad _ taepebi. leqsikuri TvalsazrisiT riTma sainteresoa imiT, rom igi bgeriTi gameorebiT gamoyofs sityvas da amiT xazs usvams mis mniSvnelobas. riTmis intonaciuri funqcia xels uw­yobs logikur maxvils, ris Sedegadac gasariTmi sityva gamoiyofa metyvelebis nakadSi da iqcevs yurad Rebas. riTma poetur metyvelebaSi qmnis ritmulobas, keTilxmovanebas, musikalobas saer­Tod.

(a. Wilaia, r. Wilaia, literaturaTmcodneobis cnebebi)

aqtivoba 6 _ Sejameba-Sefaseba:gakveTilis bolos maswavlebeli afasebs ramdenime moswavles. Sefasebisas

iTvaliswinebs parametrebs: a) praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba, masalis flo-

ba)_40 %; b) msjeloba klasSi (aqtiuroba, partniorTan da jgufTan muSaoba,

Page 59: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

59

kiTxvebze adekvaturi pasuxis gacema)_35%; g) prezentacia (sakuTari azris dasabuTeba, koreqtuloba)_25%.

aqtivoba 7 _ saSinao davaleba:saSinao davalebad moswavleebs eZlevaT a. kalandaZis leqsi `Sen ise Rrma

xar~... zepirad, _ savarjiSo N#1 `moswavlis rveulidan~: jgufurad an individ-ualurad moiZion saTanado masala biblioToekaSi an internetiT da isau-bron oSkisa da zarzmis Sesaxeb, SesaZloa vizualuri masalebis warmodgeni­Tac. dasawerad savarjiSo N#2: Txzuleba saTauriT `samkvidro Sens qveS mtrad Semosulma veravin naxa~.

Semdegi masalis: i. WavWavaZis leqsebis `damakvirdi~ _ dagegmvas maswav­lebels vandobT.

Page 60: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

60

ilia WavWavaZis `nikoloz gostaSabiSvili~, raodenobiTi da rigobiTi ricxviTi saxeli da maTi marTlwera

Mmiznebi:_ teqstis kiTxva da analizi_ kiTxvisa da weris strategiebis daufleba_ paralelebis gavleba Seswavlil (wakiTxul) literaturul nawarmoe­

bebTan_ wakiTxulis Sefaseba da sakuTari azris dasabuTeba_ leqsikuri maragis gamdidreba_ gabmuli metyvelebis ganviTareba_ nawarmoebis Temisa da dedaazris garkveva_ literaturuli personaJebis martivad daxasiaTeba_ ricxviT saxelze dakvirveba da marTlweris saTanado Cvevebis daufleba

aqtivoba 1 _kiTxvisaTvis mzadeba-provocireba:maswavlebeli klass axsenebs ilias cnobil frazas~:

P`patiosan mterTa SorisMmociquli namusia~.

Kklass yofs jgufebad da avalebs gaiazron, rogor esmiT fraza `namusiani mteri~. mosafiqreblad eZlevaT ramdenime wuTi. TiToeuli jgufi warmoadgens sakuTar variants, romelic Sefasdeba da gaanalizdeba klasSi.

Aaqtivoba 2 _ teqstis kiTxva da analizi: damatebiTi informacia maswavleblisaTvis:Ggiorgi XI _ qarTlis mefe 1676­1988, 1703­1709 wlebSi; vaxtang V­is Ze; misi mefobis xana xa­

siaTdeboda iranTan urTierTobis gamwvavebiT; cdilobda mefis xelisuflebis ganmtkicebasa da iranis batonobis alagmvas qarTlSi; daxmarebis misaRebad diplomatiuri molaparakeba gamarTa osmaleTTan. 1688 w. ajanyda iranelebis winaaRmdeg. Aajanyeba damarcxebiT dasrulda, radganac ver miiRo Sepirebuli daxmareba iranisagan, amave dros, uRalates adgilobrivma feodalebma. iranis Sahma mefobidan gadaayena da mis nacvlad gaamefa erekle I (1688 w.). giorgi XI­m imereTs Sea­fara Tavi da iqidan ibrZoda taxtis dasabruneblad. 1696 wels gaemgzavra iranSi da dasTanxmda Sahis winadadebas _ iranTan erTad mieRo monawileoba avRanelTa winaaRmdeg brZolaSi. Sahma igi kvlav daamtkica qarTlis taxtze (1703 w.) da daavala avRanelTa damorCileba. giorgi X­m iranis Sahis winaaRmdeg ajanyebuli avRanelebi daamarcxa, magram avRanelebma igi RalatiT mokles 1709 w. (qse, t. III, gv. 161).

yizilbaSebi (Turq.) _ `wiTelTavianebi~; maTi wiTeli Tavsaburavi Sedgeboda 12 nakecisa­gan, rac 12 Siit imams niSnavda simbolurad. qarTul istoriul wyaroebSi `yizilbaSebi~ erqvaT iranel mebrZolebs, romlebic am wiTel Tavsaburavs atarebdenen (q s e, t. X, gv. 642).

teqsts kiTxuloben nawil­nawil, calkeuli, azrobrivad dasrulebuli mona kveTebis saxiT. SeiZleba gamoviyenoT `pauzebiT kiTxvac~ da TiToeuli mona kveTis wakiTxvis Semdeg klass mivceT SesaZlebloba, gamoTqvas varaudi mov­lenaTa Semdgomi ganviTarebis Sesaxeb. gzadagza aixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebic. Ggarda `sityvaTa salaroSi~ axsnili leqsikuri erTeulebisa, mos­wavleTaTvis SeiZleba gaugebari aRmoCndes:

Page 61: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

61

sardali – mxedarTmTavaridaiZaxes jarianoba – Sekribes jarigamarTuli jari – kargad gawvrTnili da aRWurvili jarijiriTi _ Weneba (cxenisa)mosxepili – moxdenili, tanwvrilikamara Sekra _ maRla axta da Sors daeSva, freniT naxevarwre gaakeTamklavi erCis _ Zala mosdevs...

am dros gairkveva isic, Tu romeli formebia dRevandeli saliteraturo qarTulisaTvis miuRebeli da ra aris maTi Tanamedrove Sesatyvisi (daiZaxes jarianoba – jari Sekribes; Tavisad daiWiros _ daisakuTros, daipyros; minam _ manam; SeubRerta _ Sebertya, SeajanjRara...). yuradReba gamaxvildeba teqst­Si gamoyenebul idiomatur gamoTqmebzec:

sircxvili gvaWamos _ Segvarcxvinosqalis leCaqi dagvxuros _ Segvarcxvinos (ityvian mxolod mamakacze)

daismis faqtobriv masalaze orientirebuli kiTxvebi, romelTa pasuxebi moswavleebma wignSi unda moZebnon:

_ saqarTvelos cxovrebis ra periodia aRwerili teqstSi? vin iyo am dros qarTlis mefe? iranis yaeni?

_ ra mizniT gamoagzavna iranis Sahma Tavisi jari?_ moZebneT teqstSi is adgili, sadac aRwerilia: a) yizilbaSi meomris siTa­

mame; b) qarTvel meomarTa wuxili amis gamo; g) mterTan SebrZoleba; d) qarTvel meomarTa imedi; e) nikolozis uaris mizezi; v) nikolozisa da mtris meomris or­TabrZola...

Mamis Semdeg moswavleebi teqsts kiTxuloben Cumad, CainiSnaven im kiTxvebs, romlebic teqstis kiTxvisas gauCndaT.

Aaqtivoba 3 _ teqstis Sinaarsis gadmocema: Kkoleqtiurad, mTeli klasis mier Sedgeba gegma, romelic daaxloebiT aseT

saxes miiRebs:a) sparselebis Tavdasxmab) axalgazrda yizilbaSis siTamameg) qarTvelebis wuxilid) mSvelelis Zebnae) nikolozis uaris mizeziv) qarTvelebis Txovnaz) axalgazrda mterTan SebrZolebaT) raindebi...

moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss jer nawil­nawil, Semdeg ki _ mTlianad gabmuli TxrobiT. Txrobisas yuradReba maxvildeba ambis logikuri TanmimdevrobiT gadmocemaze, Tanamedrove saliteraturo formebis gamoye­nebaze, III pirSi Txrobaze, sxvaTa sityvis nawilakebis marTebulad gamoyeneba­ze...

Page 62: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

62

aqtivoba 4 _ teqstis gaazreba da Sefaseba:_ Tqveni azriT, ratom iqceva mtris mebrZoli ase Tamamad? Mmisi ra Tvise­

bebi Cans teqstSi?_ ras wuxan qarTveli meomrebi? ras miiCneven isini `sircxvilis Wmevad~ da

`qalis leCaqis~ daxurvad? ra swyinT maT yvelaze metad? maTi ra Tvisebebi Cans am nawarmoebSi?

_ ratom Tqva nikoloz gostaSabiSvilma mtris axalgazrda jariskacTan SebrZolebaze uari? ra iyo amis mizezi?

_ nikoloz gostaSabiSvilis ra Tviseba Cans misi sityvebidan: `me Sen Tavs ar mogWri, Seni Tavi Seni vaJkacobisaTvis mipatiebia...~? ra CaTvala man mtris vaJ kacobad?

_ ratom moiqca nikoloz gostaSabiSvili ase? ra iyo amis mizezi? (a) mtris sibraluli, b) damarcxebuli mtris pativiscema, g) yizilbaSebis SiSi _ xazi gausviT TqvenTvis misaReb pasuxs da daasabuTeT).

_ mtris mebrZolis ra Tviseba Cans misi sityvebidan: `mec Tu sicocxles viCuqebdi, marto SenisTana vaJkacisagan~?

_ ra sityvebiT axasiaTebs nikolozi sakuTar Tavs? (daberebuli da daCa­Canakebuli). Mmisi ra Tviseba Cans aqedan? (Tavmdabloba). ra sityvebiT axasiaTebs igi mtris jariskacs? ras adarebs mas? (axlad ulvaSaSlili vaJkaci lomsa hgavs). Tu Cans am sityvebSi misi damokidebuleba mtris jarikacisadmi? (Cans mis mimarT pativiscema da Zalebis realurad Sefasebis unari).

_ Tu Cans teqstSi avtoris damokidebuleba gmirebisadmi? (avtoris damoki­debuleba teqstSi ar Cans, igi mxolod mTxrobelis rolSi gvevlineba).

_ misaRebia TqvenTvis nikoloz gostaSabiSvilis saqcieli? Mmtris jariska­cis saqcieli? (diax, ara, _ daasabuTeT Tqveni azri, sruldeba wyvilebSi, davaleba #1).

_ SeiZleba Tu ara vuwodoT maT `namusiani mtrebi~? daasabuTeT._ romeli Seswavlili (wakiTxuli) nawarmoebi gagaxsendaT am leqsis kiTx­

visas? ra aqvT maT saerTo?_ ilias romeli cnobili leqsi SeiZleba mivusadagoT am nawarmoebs?

(`sikeTiT sZlie Sens mtersa...~)._ ra aris mTavari am teqstSi? (a) rainduli damokidebuleba mtrebs Soris,

b) qarTvelebis brZola mtris winaaRmdeg, g) giorgi XI­is droindeli saqarT­velos aRwera – swori pasuxia a).

A

aqtivoba 5 _ teqstis ageba – literaturul personaJTa martivad daxa-siaTeba:

dDafaze daixazeba ̀ gonebrivi ieriSis ruka~, romelic TandaTanobiT Seivse­ba moswavleTa aqtiuri monawileobiT:

Page 63: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

63

nikolozgostaSabiSvili

xandazmuli saxelovani

raindulisulis

SesaniSnavimeomari

mtrisjariskaci

kargimeomari

axalgazrda

fizikuradZlieri

Tavdajere-buli

raindulisulis

gakeTdeba venis diagramac, romelic aseve daexmareba. moswavleebs perso­naJTa xasiaTTa Soris msgavsebisa da gansxvavebis dadgenaSi:

mtrisjariskaci

axalgazrda........

xnieri........

raindulisulis

nikolozgostaSabiSvili

ASemdeg moswavleebi werilobiT axasiaTeben personaJebs (davaleba #2).

Aaqtivoba 6 _ enobriv masalaze dakvirveba:a) frazeologiuri muSaoba: romeli frazebiT gamoxatavs mwerali udides

sircxvils? (`qalis leCaqi dagvxuros~, ̀ sircxvili gvaWamos~). Aaqve maswavlebeli klass acnobs sinonimuri mniSvnelobis sxva frazeologizmebsac: `Tavi moeWra~, `sircxvilis oflSi gaiwura~, `qudi ar hxurebia~. SeiZleba am frazeolo­gizmebis gamoyenebac winadadebebSi.

b) marTlweraze muSaoba _ moswavleebi gaixseneben ricxviTi saxelis rao­bas, romelic maT Seswavlili aqvT III­IV klasebSi, Semdeg teqstSi eZeben a) raode­nobiT (erTi, xuTi, erTi­ori), b) rigobiT (meTerTmete, meore, mesame, meoTxe, mexuTe) ricxviT saxelebs; ixsneben maT marTlweras da werilobiT asruleben davalebebs #3 da #4­s.

Page 64: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

64

3 sanimuSo gakveTilis scenari

revaz inaniSvilis `xorasneli Wabuki~, raodenobiT da rigobiT ricxviT saxelTa marTlwera, saxelTa warmoqmna (adamianTa warmoma­vlobis saxelebi)

miznebi_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi_ sakuTari azris gamoxatva da dasabuTeba_ gabmul metyvelebaze muSaoba, Sinaarsis gadmocema (TxrobiT, werilo­

biT)_ leqsikuri maragis gamdidreba_ teqstis ageba, literaturuli personaJebis martivad daxasiaTeba_ kiTxvisa da weris strategiebis daufleba_ ricxviTi saxelis marTlweris daufleba_ saxelTa warmoqmnaze dakvirveba.

I gakveTili

aqtivoba 1 _ mzadeba kiTxvisaTvis (5-7 wT):es muSaoba SeiZleba warvmarToT orgvarad:a) maswavlebeli klass aZlevs sayrden frazas:`saqarTvelos mtrebi~ da avalebs Seadginon zepiri Txzuleba istoriul

Temaze. es samuSao umjobesia Sesruldes jgufurad (ori an sami jgufi inawi­lebs Temebs).

b) moswavleebi ixseneben r. inaniSvilis wina klasebSi Seswavlil nawarmoe­bebs da saubroben maT Sesaxeb.

aqtivoba 2 _ teqstis komentirebuli kiTxva da analizi (15 wT):maswavlebeli iwyebs teqstis kiTxvas, pirvel abzacs kiTxulobs mxatvru­

lad, kiTxvaSi gawafuli moswavleebi erTmaneTis monacvleobiT agrZeleben kiTxvas (sami moswavle mainc). teqsti mTlianad agebulia istoriul­patriotul motivze, aqedan gamomdinare, unda SeirCes zomierad dramatuli intonacia da tempi.

maswavlebeli svams pirveli donis kiTxvebs, romelTa pasuxebs moswavleebi saxelmZRvaneloSi amoikiTxaven:

_ ra ambavi Seatyobines Temur­lengs macneebma? (Temur­lengs macneebma Seatyobines, ̀ isev aiSalnen qarTvelebi, isev gamoiRes xeli, Jleten Cvens razmeb­sa da urdoebs, gamagrdnen cixeebSi da uars amboben morCilebazeo~);

_ ra saSualebiT daamarcxa `samyaros mbrZanebelma~ qarTvelebi?_ rogor aRgviwers meistorie saqarTvelos rbevas? (`brialebda qalaqebi

da soflebi, miwisZvrisagan CamoSvavebuliviT ingreoda cixeebi, ikafeboda baRe­bi da venaxebi, cxenebs uWirdaT daxocilTa gvamebSi brunva da gaRizianebulebi swvdebodnen erTmaneTs kbilebiT~).

_ rogor aris aRwerili birTvisis cixe? moZebneT da waikiTxeT teqstSi

Page 65: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

65

saTanado adgilebi (`mainc aRmoCnda gautexeli cixe, birTvisad wodebuli, as ormocdaaTi adlis simaRle kldis wverze aziduli, ormxriv RrmaReleCamomdi­nari, Rrantiani, viwro alagi, rome kacisagan ar daidgomeboda~);

_ ratom ver SeZlo Temur­lengma birTvisis cixis aReba? (cixisken mimavali gza ar arsebobda, masze mxolod bagiriT Tu acocdebodi);

_ vin daexmara mas amaSi? (mas amaSi daexmara qurTi erovnebis jambazi bi­Cagi);

_ ra `sasiamovno ambavi~ Seityo Temur­lengma? (man Seityo qarTvelebis udardelobisa da drostarebis ambavi);

_ ra xerxs mimarTes cixis xelSi Casagdebad dampyroblebma? (cixis xelSi Casagdebad biCagisa da misi ori muSaiTis profesia _ sabelze cocva gamoiyenes, moqsoves abreSumis bagirebi, sabeliT gadaZvrnen cixis galavanze, cixis ezoSi mdgar xes Seabes naqsovi kibeebi, romlebzec mtris ormocdaaTi narCevi vaJkaci acocda da RamiT veragulad amoxoces miZinebuli qarTveloba).moZebneT da wai­kiTxeT teqstSi is adgili, sadac birTvisis cixis aRebaa aRwerili (moigragne­boda da mobRaoda razmi razmebze, samocma qarTvelma, daWrilebma da dasaxiCre­bulebma, damorCilebis niSani gamohkides koSkidan, magram ara qna, ar Seiwyala Temurma. maSin, visac SeZvris Rone hqonda, waikres xeli xmalTa);

_ ratom ar ikadra xorasnelma Wabukma mZinare qarTvelebis xocva? (`Wabu­kuri rwmenisa Tu gulovanebis gamo~ _ rogorc dasZens avtori, SesaZloa mas rogorc yuranSi ganswavluls, codvad miaCnda udanaSaulo, uiaraRo adamiane­bis xocva); ra iyo misi `danaSauli~? (misi danaSauli isaa, rom dananebiT aRmom­xdari sityvebi `allah, allah~, mizezi gaxda mZinare mecixovneebis gaRviZebisa da daugegmavi brZolis gaCaRebisa);

_ rogor gausworda Temur­lengi tyveebs? (Temurma tyveebis wamebiT amoxocvis brZaneba gasca); gaixseneT xnieri cixisTavis dasjis magaliTi (xnieri cixisTavi daamxes, miwa aalokines, Semdeg ki jalaTs gadasces wamebisaTvis);

_ ra ganaCeni gamoutana lang­Temurma xorasnel Wabuks? (ganaCeni aseTi iyo: wamebis gareSe, basri culiT Tavis mokveTa); ra iyo mizezi misi `Sebralebi­sa~? (misi `Sebralebis~ mizezi iyo misi ganaTlebuloba, wera­kiTxvisa da yuranis codna, Temur­lengi ki ganaTlebis motrfiale iyo);

moswavleebi xsnian gaugebar sityvebsa da gamoTqmebs `sityvis salarosa~ da maswavleblis daxmarebiT.

informacia maswavleblebisaTvisxorasani _ istoriuli olqi Sua aRmosavleTSi, moicavda Tanamedrove iranisa da avRane­

Tis nawils; VII s­Si daipyres arabebma. VIII­XIII ss­Si ekonomikurad ganviTarebuli qveyana iyo. IX s­dan ax. sparsuli enisa da literaturis aRorZinebis kerad iTvleboda. xorasnis das. nawilSi Sah­abas I­ma daasaxla kaxeTidan gadasaxlebuli qarTvelebi.

Tavrizi _ Tabrizi, qalaqi Crdilo­dasavleT iranSi, ajiCais xeobaSi, 1364 metris simaR­leze. mosaxleobis mixedviT, qveynis meore qalaqi (Teiranis Semdeg). daaarses III­IV saukuneebSi sasanianTa dinastiis warmomadgenlebma.

baRdadi _ erayis dedaqalaqi 1921 wlidan, mdebareobs mdinare tigrosis napirebze. daaarsa xalifa mansurma 762 wels da aqcia abasianTa saxalifos (abasianebi _ samefo gvari) dedaqalaqad. Zvelad mas ewodeboda madinaT al-salami (mSvidobis qalaqi), rac sparsulad unda niSnavdes `RvTis naboZebs~ (Zvel qarTul wyaroebSi igi babilonad moixsenieba).

birTvisis cixe _ cixesimagre istoriul qvemo qarTlSi, algeTis xeobaSi (axlandeli TeTriwyaros r­ni), wyaroebSi moxseniebulia XI s­Si, rodesac kldekaris erisTavma liparitma da qarTlis erisTavma ivane abazas Zem Seipyres Tbilisis amira da birTvisi CamoarTves. bir Tvisi

Page 66: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

66

aucilebel cixesimagred iTvleboda. misi mflobeli ki politikurad batonobda mTels algeTis xeobaze, miuval kldeebs Soris Seqmnili bunebrivi simagre daculia cixis kedlebiT da daaxloe­biT 1 kv. km­s moicavs. yvelaze maRal kldeze dgas koSki `Seupovari~. cixis misasvleli Caketilia karibWiT. gvianfeodalur xanaSi birTvisi baraTaSvilebis feodalur sagvareulos ekuTvnoda.

Temur-lengi (evropulad tamerlani) _ 1336­1405 wlebSi moRvawe Suaazieli mxedarTmTa­vari, emiri, gaTurqebuli monRolis _ Segis TaraRais _ Svili. 1362 wels igi fexSi daiWra da amis gamo `Temur­lengi~ (tajikurad `koWli Temuri~) Searqves. igi Cingiz­yaenis STamomavalTa saxeliT erTpirovnulad ganagebda, aiRo xvarazmi, daangria misi dedaqalaqi urgenCi.

Temur­lengi did yuradRebas uTmobda mecnierebisa da kulturis ganviTarebas, dapyro­bili qveynebidan mohyavda ostatebi da agebda sasaxleebs, meCeTebs, mavzoleumebs. misi saxel­mwifos dedaqalaqi iyo samaryandi. misi laSqrobebi sisastikiT gamoirCeoda. is rvajer Semoesia saqarTvelos 1386­1403 wlebSi da udidesi ziani miayena qarTul saxelmwifos. am dros saqarT­velos mefea bagrat V, romelic aiZula rjuli Seecvla, magram Svilis, giorgi VII­is, saSualebiT male man Tavi daixsna...

meeqvse Semosevis dros mas gadawyvetili hqonda saqarTvelos mTeli mosaxleobis gaTaT­reba an pirwmindad gaJleta. mterma moaoxra mTeli aRmosavleT da samxreT saqarTvelo, dalewa cixe­koSkebi, gaZarcva da daangria eklesia­monastrebi, gakafa baR­venaxebi, dawva da daangria soflebi da daba­qalaqebi, gaJlita uamravi xalxi, samoci aTasze meti tyve waiyvana.

birTvisis cixis alya 1403 wlis ivliss ukavSirdeba. cixis erTi muSa garnizoni 3 kviris gan­mavlobaSi mamacurad igeriebda mtris ieriSebs. cixis dapyrobis Semdeg Temur­lengma gailaS­qra dasavleT saqarTveloze da giorgi VII­is devnaSi mivida afxazeTis sazRvramde. raki saqar­Tvelos mefis winaaRmdegoba ver gatexa, igi iZulebuli gaxda dazaveboda giorgi VII­s. am zaviT igi cnobda saqarTvelos, rogorc qristianul qveyanas. es iyo qarTveli xalxis didi gamarjveba, romelic mopovebul iqna adamianTa auracxeli msxverplisa da uzarmazari zaralis fasad.

yurani _ (arabulad kuran _ wakiTxva), muslimanTa religiis, islamis dogmebisa da de­bulebebis krebuli, muslimanTa ̀ wminda wigni~, islamis fuZemdeblis muhamedis mier ̀ winaswarme­tyveluri~ zeSTagonebisa da aRtyinebis dros (meqasa da medinaSi 610­632 wlebSi) warmoTqmuli qadagebebi. islamis Tanaxmad, adamianTaTvis gasageb enaze muhamed winaswarmetyvelis mier ame­tyvelebuli `alahis sityva~. zepirad gadacemuli teqsti pirvelad muhamedis sikvdilis (632 wlis) Semdeg Caweres. kanonikur teqstSi Sedis 114 gamocxadeba _ sura (Tavi).

yurani Sinaarsobrivad Seicavs locvebs, Selocvebs da wyevlas (uZvelesi nawili), es­qatologiur (winaswarmetyveleba `qveynis aRsasrulis~ Sesaxeb) surebs; masalebs damnaSavis dasjis, omis nadavlis ganawilebis Sesaxeb da sxv. riTac daakanones socialuri da qonebrivi uTanasworoba, qalis araTanasworuflebianoba.

yurani pirveli prozauli werilobiTi Zeglia arabul enaze, surebi gariTmulia (raji).yuranis wakiTxvis siZnele mdgomareobs imaSi, rom Zvel arabulSi xmovnebi ar iwereboda;

kiTxvis wesi sabolood daakanona 1923 wlis kairos gamocemam.

aqtivoba 3 _ teqstis Cumi kiTxva da gegmis Sedgena (10 wT):Cumi kiTxvis procesSi moswavleebi teqsts yofen calkeul nawilebad da

asaTaureben (`moswavlis rveuli~, davaleba #2).savaraudo gegma:1) Temur­lengis saxe;2) birTvisis auRebeli cixe;3) qurTi biCagi _ idumali macne;4) `aoxrebis ZiliT mZinare~ qarTveloba;5) xorasneli Wabukis ucnauri gmiroba;6) xorasneli Wabukis `Sewyaleba~/`lmobieri~ Temur­lengi/saSineli sas­

jeli...moswavleebi gegmis mixedviT yvebian wakiTxulis Sinaarss.

aqtivoba 4 _ wakiTxulis gaazreba (8 wT):gairkveva, rogor aRwers mwerali nawarmoebSi Temur­lengs (`samyaros

Page 67: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

67

mbrZaneblis~ epiTetiT amkobs), ra sityvaTSeTanxmebebiT gvacnobs mis idumal zraxvebs (kopebSekruli, ubednieresi dampyrobeli, samyaros mbrZanebeli). qarT­vel mecixovneebs (`sul advilad igeriebdnen moieriSeebs, mere isxdnen, mSvidad purobdnen, cas uSverdnen yanwebsa da jamebs~), rogoria qurTi biCagis saxe (`erT dRes vezirebma erTi ucnaurad momzirali qurTi mohgvares _ saxelad biCagi, muSaiTi, sabelze moTamaSe, ostati kedlebsa da kldeebze cocvisa~), rogor Sei­Zleba aixsnas xorasneli Wabukis ucnauri qmedeba (misi rainduli bunebiT, rom­lisTvisac uRirsi saqcielia mZinare da uiaraRo mtris mokvla); ratom iCens aseT `lmobierebas~ Temur­lengi xorasneli Wabukis dasjisas (radgan afasebda mecnierebis moyvarul adamianebs), Tu Secvlian rames am nawarmoebSi da rogor (polemika warimarTeba mSvidad, moswavleebi eCvevian sxvisi azris pativiscemas, sakuTari azris naTlad gamoxatvas).

gaazrebasa da Sefasebaze orientirebuli kiTxvebi:_ ra iyo am omSi qarTvelTa damarcxebis mizezi? (qarTvelTa udardeloba

da uyuradReboba). _ Temur­lengis ra Tvisebebze migviTiTebs mwerali, ra ipyrobs moswav­

leTa yuradRebas? (mwerali migvaniSnebs Temur­lengis mtkice xasiaTze, Sors­mWvretelobaze, gonierebaze, mrisxanebaze, daundoblobaze...).

_ xorasneli Wabukis xasiaTis ra mxareebi Cans teqstSi? maT Soris rome­lia misaRebi, miuRebeli? (xorasneli Wabukis xasiaTis Tvisebebidan teqstSi Cans misi gulovaneba, simamace, vaJkacoba, siyvaruli moyvasisadmi, rwmena... xoras­neli Wabukis Tvisebebidan romelia misaRebi, xolo romeli _ miuRebeli, amaze Tavad moswavleebi imsjeleben).

_ CaiTvleba Tu ara xorasneli Wabukis sikvdiliT dasja `Sebralebad~? (amaze bevri urTierTgamomricxavi azri daebadebaT moswavleebs, _ maT unda mieces sakuTari azris Tamamad gamovlenis saSualeba)

_ amarTlebT Tu ara xorasneli Wabukis moqmedebas? aris Tu ara igi Tavi­si xalxis moRalate? (xorasneli Wabuki moqmedebas zogierTi moswavle gaamar­Tlebs, zogi _ ara, sakuTari xalxis TvalSi xorasneli Wabuki moRalated aRiqmeba, magram igi aRmoCnda garemoebaTa msxverpli im TvisebaTa gamo: kacT­moyvareoba, rwmena _ rac ar iyo misaRebi mis TvistomelTaTvis da ar Sedioda Temur­lengis mtarvalur gegmebSi).

_ romeli Seswavlili (wakiTxuli) nawarmoebebi gagaxsendaT am teqstis kiTxvisas? ra saerTos xedavT maT Soris? mebrZolebis ra Tvisebebze amaxvilebs mwerali yuradRebas? (am teqstis kiTxvisas moswavleebs SeiZleba gaaxsendeT l. sanikiZis ̀ didgoris brZola~, II Temidan, an sxva nebismieri patriotul­saraindo Txzuleba. mwe rali yuradRebas amaxvilebs mebrZolebis fizikur momzadebaze, organizebulobaze).

aqtivoba 5 _ Sejameba-Sefaseba (3 wT): gakveTilis bolos maswavlebeli afasebs ramdenime moswavles, Sefasebisas

iTvaliswinebs parametrebs. a) praqtikuli muSaoba, organizebuloba, SemoqmedebiToba, masalis floba

_ 40%;b) msjeloba klasSi (aqtiuroba, partniorTan da jgufan muSaoba, kiTxvebze

adekvaturi pasuxis gacema) _ 35%;

Page 68: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

68

g) prezentacia (sakuTari azris dasabuTeba, koreqtuloba) _ 25%.

aqtivoba 6 _ saSinao davaleba (2 wT):r. inaniSvilis `xorasneli Wabuki~; moiniSnon teqstSi is adgili, romelmac

yvelaze metad daafiqraT; `moswavlis rveuli~, davaleba # #3.

II gakveTili

aqtivoba 1 _ wakiTxulis gaazreba (8 wT):gakveTils viwyebT wina gakveTilze micemuli davalebis (teqstSi moiniSnon

is adgili, romelmac yvelaze metad daafiqraT) irgvliv msjelobiT. maswavle­beli im moswavleebs waakiTxebs teqsts, romelTac gansxvavebuli adgilebi aqvT moniSnuli. gadmoscemen, Tu ratom daafiqraT im adgilma, rogori ganwyoba Se­eqmnaT misi wakiTxvis dros. moswavleebi Seavseben erTmaneTis pasuxebs, Semdeg upasuxeben maswavleblis mier dasmul pirveli donis kiTxvebs.

aqtivoba 2 _ teqstis Sinaarsis gadmocema (13 wT):moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen da gaiazreben jer maswavlebe­

lis mier dasmuli damxmare kiTxvebis saSualebiT:_ rodis moxda nawarmoebSi aR werili ambavi? (Zvel droSi) _ ratom fiqro­

ben ase? (teqstSi aRwerilia birTvisis cixis aRebis ambavi)...

_ rogor aris aRwerili teqstSi cixeSi myofi qarTvelebis cxovreba, riT aris cudi maTi udardeloba, risi sababi xdeba mogvianebiT maTi puroba­nadimi? (mtris moulodneli Tavdasxmis).

_ ra ver SeniSnes mecixovneebma? (maT ver SeniSnes sabelebi);maswavlebeli gaaxsenebs moswavleebs qurTi biCagis mier Txis dakvlis am­

bavsac.ukve Sedgenili gegmis mixedviT moswavleebi teqstis Sesabamisi monakveTis

Sinaarss gadmoscemen gabmuli TxrobiT._ qurTi biCagis ra Tviseba Cans am monakveTSi? (cbiereba, eSmakoba)._ xorasneli Wabukis ra Tviseba Cans momdevno monakveTSi (vaJkacoba, rain­

doba...)._ Tu Cans nawarmoebSi mwerlis pozicia momxdari faqtisadmi? Tu aris is

gamoxatuli sityvierad? maS, rogor vgrZnobT avtoris mizandasaxulobas _ gagvacnos idealuri gmiri, ra mxatvruli saSualebebiT axorcielebs mwerali miz­ans? (mwerlis pozicia emTxveva meistoriis azrs, meistoriis sityvebi Casmulia brWyalebSi, _ Txroba mimdinareobs mesame pirSi, avtori TiTqmis ganyenebulia, magram citatebis SerCevaSi sacnaurdeba misi humanisturi pozicia).

aqtivoba 3 _ enobriv masalaze dakvirveba (13 wT.):a) brWyalebis xmareba:_ ras uwodebs meistorie Temur­lengs? (`samyaros mbrZanebels~)._ ra sasveni niSania am sityvebTan gamoyenebuli? (brWyalebi)._ rogor fiqrobT, ratom? (imitom, rom es sityvebi avtors ki ara, meisto­

ries ekuTvnis).

Page 69: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

69

_ sad aris kidev teqstSi meistories sityvebi? (`viwro alagi, rom kacisgan ar daidgomeboda~, `aoxrebis ZiliT eZinaT~, `visac SeZvris Rone hqonda...~).

eZleva daskvna: brWyalebSi Caismis visime naTqvamidan Tu naweridan pirdapir, sityvasityviT motanili adgili. am codnis gamoyenebiT klasSive sruldeba da gaanalizdeba davaleba #5 (`moswavlis rveuli~).

b) frazeologizmze dakvirveba:_ teqstSi gvxvdeba aseTi fraza:`magram es mxolod brWyalebis waWra iyo gveleSapisTvis~, _ ras niSnavs

aq sityva `brWyalebi~? (mtacebeli frinvelis an cxovelis frCxilebi). rogor gesmiT `gveleSapisTvis brWyalebis waWra~? (gveleSapis dasusteba. gveleSapSi mteri igulisxmeba).

aqtivoba 4 _ Sejameba (3 wT):moswavleebi ajameben, ra iswavles am gakveTilebze axali (Seiswavles r.

inaniSvilis moTxroba `xorasneli Wabuki~, daeuflnen mxatvruli kiTxvis Cve­vas, aages teqstebi mocemul Temaze, gaecnen saqarTvelos istoriul warsuls, gaiges vin iyo Temur­lengi, sad mdebareobs birTvisis istoriuli cixe, Seimec­nes adamianuri faseulobebi _ Semwynarebloba, raindoba, vaJkacoba...).

aqtivoba 5 _ Sefaseba (3 wT):gakveTilis bolos maswavlebeli afasebs ramdenime moswavles. Sefasebisas

iTvaliswinebs parametrebs: a) praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba, masalis flo-

ba)_40 %; b) msjeloba klasSi (aqtiuroba, partniorTan da jgufTan muSaoba, kiTxvebze adekvaturi pasuxis gacema)_35%; g) prezentacia (sakuTari azris dasabuTeba, koreqtuloba)_25%.

aqtivoba 6 _ saSinao davaleba (2 wT):`xorasneli Wabuki~, `moswavlis rveuli~, davaleba #4.

III gakveTili

aqtivoba 1 _ diskusia (15 wT):maswavlebeli amowmebs wina gakveTilze micemul davalebas _ moswav­

leebs unda SeesrulebinaT # #4 davaleba `aqtivobis rveulidan~.davalebis Semowmebis Semdeg maswavlebeli asaubrebs im moswavleebs,

romelTac gansxvavebuli azri aqvT xorasneli Wabukis saqcielze. moswavleebi Tamamad ayalibeben sakuTar Sexedulebebs xorasneli Wabukisa da misi qmede­bis (CvenTvis gmirobis, xolo misi TanamebrZolebisTvis _ Ralatis) irgvliv. maswavlebeli ekiTxeba klass: xom ar axsovT sxva romelime nawarmoebi, maT mier Seswavlili an wakiTxuli, romelsac msgavsi siuJeti aqvs. moswavleebi marTaven diskusias Tevdore mRvdlis, cotne dadianis, qeTevan wamebulis ir­gvliv.

Page 70: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

70

aqtivoba 2 _ moTxrobis gagrZelebaze muSaoba (8 wT):maswavlebeli svams kiTxvas: rom SesZleboda xorasnel Wabuks gaqceva

gana Cenis aRsrulebamde, rogor moiqceoda igi? rogori iqneboda misi Sem­dgomi cxovreba? ra Tavgadasavals moigoneben misTvis moswavleebi?

eZlevaT azrebis Tavisufali gamoxatvis saSualeba deviziT: yvelas azri sainteresoa.

aqtivoba 3 _ enobriv masalaze dakvirveba (12 wT):a) frazeologizmebze muSaoba:Tavis daRweva _ /gaTavisufleba, gadarCena/Tavis moqonva _/pirferobiT, tkbili sityviT visime gadabireba/Tavis sasworze dadeba _ /Tavis safrTxeSi Cagdeba/Tvalyuris devneba _/ yuradRebis miqceva, patronoba/Tmebis yalyze dadgoma _ / SeSineba, SeZrwuneba, aRelveba, aRSfoTeba/Tokis waWera yelSi _/ukidures mdgomareobaSi Cagdeba/

bB) sadaurobis saxelebi: xorasani _ xorasn­el­iTavrizi _ Tavriz­el­ibaRdadi _ baRdad­el­ibirTvisi _ birTvis­el­i

maswavlebeli moswavleebs ganumartavs, rom pirvel mwkrivSi Camower­il kiTxvebs daesmis ,,ra~ kiTxva, meore mwkrivSi Camoweril sityvebs ki _ SekiTxva `sadauri?~ isini iwarmoeba pirvel mwkrivSi mocemul sityvebze -el bolosarTis darTviT.

g) ricxviTi saxelis marTlwera:moZebnon teqstSi raodenobiTi ricxviTi saxelebi, gaarkvion, romelia

erTfuZiani, orfuZiani, orze metfuZiani; daakvirdnen, rogor iwereba isini: mag.:

erTfuZianebi: orfuZianebi: orze metfuZianebi:

oTxi ormocdaaTi as ormocdaaTierTixuTi...

moswavleebi daimaxsovreben, rom rTuli ricxviTi saxelebi asis far-glebSi da aseulebis aRmniSvneli ricxviTi saxelebi iwereba erTad (or­mocdaaTi, samoci...); ricxviTi saxelebi ass zemoT (garda mrgvali aseule­bisa) iwereba cal-calke ( as ormocdaaTi, oras TxuTmeti...)

aqtivoba 4 _ Sejameba (5 wT.): moswavleebi ajameben, ra iswavles am gakveTilebze axali ( Seiswavles

r. inaniSvilis moTxroba `xorasneli Wabuki~, daeuflnen gamometyvelebiTi

Page 71: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

71

kiTxvis Cvevas, aages teqstebi mocemul Temaze, gaecnen saqarTvelos is­toriul warsuls, gaiges vin iyo Temur­lengi, sad mdebareobs birTvisis istoriuli cixe, Seimecnes adamianuri faseulobebi_ Semwynarebloba, rain­doba...).

aqtivoba 5 _ Sefaseba (3 wT):gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan erTad afasebs ramdenime mos­

wavles. Sefasebisas iTvaliswinebs Semdeg parametrebs:a) praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba, masalis flo­

ba) _ 40% b) msjeloba klasSi (aqtiuroba, partniorTan da jgufTan muSaoba, kiTxvebze adekvaturi pasuxis gacema) _35%; g) prezentacia (sakuTari azris dasabuTeba, koreqtuloba) _ 25%.

aqtivoba 6 _ saSinao davaleba (2 wT):`xorasneli Wabuki~, davaleba #6 (`moswavlis rveuli~); aagon zepiri teq sti

Temaze: `mamulisaTvis Tavdadebuli gmirebi~.

Sedegebis kodi:

Aam Temis gavlis Semdeg

V. 6. moswavles gamomuSavebuli aqvs xmamaRali kiTxvis sawyisi unar­Cveve­bi.

V. 7. moswavle gamoyofs da asaxelebs teqstis mTavar sakiTxebs; amoic­nobs teqstis zedapirze (eqspliciturad) mocemul faqtobriv informacias; akavSirebs erTmaneTTan faqtebs, movlenebs, moqmedebebs da gamoaqvs saTana­do daskvnebi; gansazRvravs teqstis erT monakveTSi an mis sxvadasxva nawilSi asaxul movlenebs, faqtebs Soris arsebul logikur kavSirebs (mizezSedego­brivs, SepirispirebiTs, pirobiTsa da sxva); ganarCevs faqts Tvalsazrisisagan; teqstis mTliani gaazrebis safuZvelze gamoaqvs daskvna.

V. 8. moswavle gaazrebulad akavSirebs saTaurs teqstTan; ganarCevs mTa­var da meorexarisxovan personaJebs; ganmartavs personaJTa qcevis motivs da afasebs maT saqciels; axasiaTebs personaJebs rogorc eqspliciturad mocemul informaciaze dayrdnobiT, ise Sinaarsis gaazrebis safuZvelze; yofs teqsts Si­naarsobriv nawilebad; gamoaqvs daskvna personaJebs Soris arsebuli urTierTo­bis Sesaxeb; sakuTari sityvebiT gadmoscems teqstis Sinaarss;

V. 9. asaxelebs nawarmoebis Temas; avlebs paralels Tematurad msgavs nawar­moebebTan; msjelobs misTvis saintereso sakiTxebis Sesaxeb da gamoxatavs saku­Tar pozicias; afasebs nawarmoebSi ganviTarebul movlenebs sxvadasxva persona­Jis poziciidan; amoicnobs da asaxelebs martiv mxatvrul simboloebs.

V. 12. moswavles SeuZlia sxvadasxva tipis teqstebis damoukideblad Seqm­na.

V. 14. moswavles SeuZlia gramatikuli wesebis marTebulad gamoyeneba da marTlweris normebis dacva.

Page 72: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

72

akaki wereTlis `mesarke~, Zireuli da warmoqmnili (xelobis aRmniSvneli) saxelebi (terminis gareSe); saxelTa bruneba (ricxviTi saxeli arsebiTTan erTad).

miznebi_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi _ kiTxvisa da weris strategiebis daufleba_ literaturis Janrebze (zRapari) dakvirveba_ gabmul Txrobaze muSaoba_ werilobiTi teqstis ageba, naweris koreqtireba_ teqstis gagrZelebaze muSaoba_ saxelTa warmoqmnaze dakvirveba, leqsikuri maragis gamdidreba_ orToepiul­orTografiul CvevaTa formireba

I gakveTili aqtivoba 1 _ mzadeba kiTxvisaTvis, stumrad zRaparTan (zRaprebis sam-

yaroSi) (7- 8 wT):maswavlebeli moswavleebs sTxovs, gaixsenon, ra zRaprebi waukiTxavT,

romeli maTgani daamaxsovrdaT yvelaze metad, romelia maTTvis yvelaze sayva­reli, romeli zRapruli personaJi moswonT da ratom... SeiZleba amas erTgvari Sejibris xasiaTic mivceT – gaimarjvebs is, vinc yvelaze met zRapars daasaxe­lebs. Semdeg klasi iyofa or jgufad: I jgufs evaleba gaixsenos da isaubros xalxur zRaprebze, meores _ mwerlebis mier daweril (literaturul) zRapreb­ze. aanalizeben, ra niSnebiT xasiaTdeba saerTod zRapari (masSi moTxrobilia daujerebeli ambavi, bolo keTili aqvs, xalxuri zRaprebis umravlesoba iwyeba `iyo da ara iyo­ra~­Ti, bolovdeba: `Wiri iqa, lxini aqa...~); ra msgavsebaa xal­xur da literaturul zRaprebs Soris (orivegan aRwerilia ambavi, romelic ar momxdara; orives dasasruli keTilia...), ra gansxvavebaa (xalxuri zRapris Semo­qmedi xalxia, mas erTi konkretuli avtori ar hyavs, aqvs tradiciuli Sesavali da dasasruli; literaturul zRapars ki mwerali wers, mas SeiZleba ar hqondes tradiciuli dasawyisi da dasasruli…); axsenebs maTTvis cnobil mezRapreebs (a. wereTeli , o. ioseliani, g. petriaSvili, a. lindgreni, S. pero, Zmebi grimebi...…).

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis:zRapari _ poetur gamonagonze, fantastikur ambavze agebuli TxrobiTi nawarmoebi,

romelic dakavSirebulia sinamdvilesTan ideiT, TematikiT, motivebiT, siuJetiT, enobrivi Ta­viseburebebiT, erovnuli koloritiT. zRapari aris rogorc prozauli, ise leqsis formiT da­werili. igi Eeposis erT­erTi Janria. sawyisebi uZveles xalxur sityvierebaSi aqvs. zRapris samec­niero klasifikacia ar arsebobs. Mmagram pirobiTad SeiZleba gamovyoT Semdegi jgufebi:

a) zRaprebi cxovelTa Sesaxeb, romlebic ukavSirdeba winaklasobrivi sazogadoebis to­temizms. droTa ganmavlobaSi man SeiZina igav­arakis xasiaTi, didqtikuri motivi;

b) jadosnuri zRaprebi, romlebic ganisazRvreba xalxis warmodgeniT sikeTisa da boro­

Page 73: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

73

tebis Sesaxeb, misi idealebiT. igi mdidaria fantastikuri elementebiT. KaseT zRapars xSirad aqvs dasawyisi (`iyo da ara iyo ra~ tipisa) da dasasruli (`Wiri iqa, lxini aqa~ tipisa). jadosnuri zRaprebis rigs miekuTvneba saxelmZRvaneloSi Cven mier Setanili `bedi da iRbali~, romelic amoRebulia `xalxuri sibrZnis~ II tomidan (Cawerilia qarTlSi al. Rlontis mier, mTqmeli fida kviwiniZe);

g) saTavgadasavlo zRaprebi, sadac gmirTa Tavgadasavali moTxrobilia fantastikuri elementebis gareSe;

d) sayofacxovrebo zRaprebi, romlebic asaxaven adamianebisa da sazogadoebis urTi­erTobis sxvadasxva sferos. isini gamoirCeva socialuri mizanmimarTulebiT. sayofacxovre­bo zRaprebs prof. al. Rlonti xalxur novelas uwodebs. xalxuri novela aris mcire zomis moTxroba sayofacxovrebo Temaze, misTvis ucxoa jadosnuri zRaprebisaTvis damaxasiaTebeli fantastikuri elementebi, zRapris tradiciuli dasawyisi da dasasruli. Mmoqmedeba aq realis­turad viTardeba. Tematurad es novelebi mravalferovania. maTi personaJebi cxovrebidan aRe­buli Cveulebrivi adamianebi arian. sayofacxovrebo zRapris, anu xalxuri novelis, tipur ni­muSs warmodgens saxelmZRvaneloSi Cven mier Setanili `filosofosi da viri~, romelic amoRe­buli gvaqvs `xalxuri sibrZnis~ II tomidan.

Yyvela zRaparSi dadebiTi gmiri gamrjvebulia, bolo keTilia. zRaprebSi Txroba warsul droSia. zRapars Tavisi mTqmelebi hyavda, romlebic mas individualur iers sZendnen. Aamitomacaa zRaprebi variantebis simravliT cnobili.

qarTuli xalxuri zRapari Soreul warsulSi gaCnda, magram misi pirveli Canaweri VII ss. ekuTvnis. XIX s­dan zRaprebis Cawera sistematurad xdeba. Ggamovida qarTuli xalxuri zRaprebis ramdenime krebuli m. Ciqovanis, q. sixaruliZis, e. virsalaZis, a. Rlontis redaqciiT (lit­ra: a. Wilaia, r. Wialaia, `literaTuraTmcodneobis cnebebi~, Tb., 1984; `xalxuri sibrZne~, t. II, Tb. 1964, SeniSvnebi da winasityvaoba daurTo al. Rlontma).

mwerlebic mimarTaven zRapris Janrs, romelsac sayofacxovrebo da SemecnebiTi xasiaTi aqvs _ ix. saxelmZRvaneloSi a. wereTlis `mesarke~.

aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva da analizi (15 wT):maswavlebeli iwyebs teqstis kiTxvas, agrZeleben moswavleebi. warimarTeba

gamokrebiTi kiTxva. aixsneba ucnobi sityvebi da gamoTqmebi, gamoiyeneben `si­tyvis salaros~:

mesarke _ sarkeebis ostatimosisxari mteri _ mosisxle mterisaCivari _ oficialuri gancxadeba, romliTac iTxoven raime usamar­

Tlobis, usiamovnebis aRkveTasmomCivari _ momCivani, vinc uCivis visme, visac sasamarTloSi aqvs saCi­

vari Setanilimopasuxe _ vis winaaRmdegac momCivani aRZravs sarCelsmoswavleebi upasuxeben maswavleblis mier dasmul pirveli donis kiT­

xvebs:_ ras uCiodnen mesarkes? (mesarkes uCiodnen Tavisi xelobis borotad

gamoyenebas)._ vin iyo momCivani? Mmopasuxe? (momCivani iyo aTasobiT qali, mopasuxe

ki_mesarke)._ ratom miiCnia mefem mesarke `saZagel~ kacad? (mTeli qveyana masze iyo

gadamterebuli); ra iyo amis mizezi? (amis mizezi iyo cru braldeba mesarke ostatze).

_ riT imarTla Tavi mesarkem mefesTan? (mesarkem mefesTan Tavi danarCeni ormoci lamazi qalis ,,CvenebiT~ imarTla).

Page 74: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

74

_ vin iyo mesarkis `mosisxari mteri~? (mosisxari mtrebi iyvnen maxinji qalebi); `guliTadi megobari~? (guliTadi megobrebi_ lamazmanebi).

_ ra ganaCeni gamoitana mefem? (mefis ganaCeni ase JRerda: ,, dReis iqiT aRa ravin gabedos saCivari aRarc mesarkeebze da aRarc mwerlebze, radganac orive erTmaneTs emsgavsebian moxeleobiTo~);

teqstis gaazrebisaTvis daismis kiTxvebi:_ ratom uCiodnen qalebi mesarkes? (qalebi mesarkes maTi damaxinjebis

gamo uCiodnen); maTi azriT, ra iyo amis mizezi? (cudad damzadebuli sarke...)._ ratom iyvnen `mosisxari mtrebi~ `erTgul megobrebze~ bevrad metni?

(ulamazoebi ricxobrivad sWarbobdnen lamazebs)._ ramdenad samarTliani iyo qalebis saCivari? iyo Tu ara mesarke marTla

damnaSave? (qalebis saCivari ar iyo samarTliani, mesarke udanaSaulo iyo, misi damzadebuli sarke yvelas Tavis namdvil saxes uCvenebda).

_ Tqveni azriT, mesarkes iseTi sarkeebi rom daemzadebina, romlebSic yve­la qali lamazi gamoCndeboda, eyoleboda Tu ara mas amdeni momCivani? (savarau­do pasuxia _ ara). misi damzadebuli sarkeebi rogor gaiyideboda? (ufro meti gaiyideboda, radgan yvelas surs Tavisi Tavi lamazi ixilos).

_ ratom ar Ralatobda mesarke Tavis xelobas? (is kargi xelosani iyo da ar SeeZlo cudi sarkis damzadeba da xalxis motyueba).

_ mesarkis ra Tvisebebi Cans am zRaparSi? daasabuTeT teqstidan (patio-sani iyo imitom, rom ar surda vinmes motyueba; samarTliani iyo imitom, rom yvelas namdvil saxes uCvenebda; gonieri iyo imitom, rom advilad imarTla Tavi xelmwifesTan da SeZlo Tavisi udanaSaulobis damtkiceba…...) .

_ ramdenad samarTlianad geCvenebaT mefis ganaCeni? (am kiTxvaze moswav­leebs eqnebaT individualuri pasuxebi, warimarTeba jansaRi polemika).

_ Tqveni azriT, ratom Seadara mefem mesarkisa da mwerlis profesiebi erT­maneTs? ra aqvT maT saerTo? (mwerlisa da mesarkis profesiebi erTmaneTs imiT hgavs, rom orive arsebuli sinamdvilis asaxvas emsaxureba, aRmoaCens mankier mxareebs, raTa SevZloT misi Secvla ukeTesobisken);

mesarke

sarkes amzadebs........

wers........

mwerali

Page 75: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

75

aqtivoba 3 _ gegmis Sedgena da Sinaaarsis gadmocema (6-7 wT) :moswavleebi teqsts yofen nawilebad da adgenen gegmas, romelic, savarau­

dod, aseT saxes miiRebs:1) saCivrebi sawyal kacze2) momCivani qalebi3) mesarkis guliTadi megobrebi4) samarTliani mefis ganaCenimoswavleebi gegmis mixedviT gadmoscemen teqstis Sinaarss jer nawil­

nawil, Semdeg ki _ gabmuli TxrobiT mTlianad.

aqtivoba 4 _ enobriv masalaze dakvirveba (5 wT):maswavlebeli moswavleTa yuradRebas miapyrobs xelobis saxelTa war­

moebaze, am mizniT igi moswavleebs aZlevs davalebas: moZebnon teqstSi xelo­bis aRmniSvneli sityva (mesarke_ me­sark­e), aseve_ gaixsenon xelobis aRm­niSvneli sxva sityvebic (mag.: mewaRe, mebaRe, menave, memanqane, meTevze...); daak­virdnen, rogor warmoiqmneba xelobis aRmniSvneli sityvebi arsebiTi saxelebi­sagan me- TavsarTisa da -e bolosarTis darTviT.

aqtivoba 5 _ Sejameba (2 wT): moswavleebi ajameben, ra Seityves am gakveTilze axali _ gaiges msgavseba

da gansxvaveba xalxur da literaturul zRaprebs Soris; gaecnen mwerlisa da mwer lobis daniSnulebas, saxelTa warmoqmnis konkretul SemTxvevas (xelobis aRmniSvneli saxeebi).

aqtivoba 6 _ Sefaseba (2 wT): gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan erTad komentariT afasebs ram­

denime moswavles. Sefasebisas iTvaliswinebs Semdeg parametrebs:a)praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba, masalis flo­

ba), b)msjeloba klasSi (aqtiuroba, partniorTan da jgufTan muSaoba, kiTxve­bze adekvaturi pasuxis gacema), g) prezentacia (sakuTari azris dasabuTeba, koreqtuloba).

aqtivoba 7 _ saSinao davaleba (2 wT):saSinao davalebad eZlevaT teqstis mokle Sinaarsi dasawerad (`mos­

wavlis rveuli~, davaleba #1); moifiqron da daweron 5 winadadeba, romlebSiac iqneba xelobis aRmniSvneli saxelebi.

II gakveTili

aqtivoba 1 _ wakiTxulis gaazreba, dayofa nawilebad da Sinaarsis gad-mocema (10 wT):

aqve maswavlebeli amowmebs wina gakveTilze micemul davalebas_ mos­wavleebs unda daeweraT teqstis _ ,,mesarkes~_ mokle Sinaarsi da SeedginaT 5

Page 76: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

76

winadadeba xelobis aRmniSvneli sityvebis gamoyenebiT. davalebis Semowmebis Semdeg maswavlebeli ekiTxeba klass: xom ar axsovT sxva romelime nawarmoebi, maT mier Seswavlili an wakiTxuli, romelSic msgavsi ambavia moTxrobili. riT hgavs is nawarmoebebi `mesarkes~.…

aqtivoba 2 _ wakiTxulis Sefaseba (10 wT):maswavlebeli svams kiTxvebs:_ am teqsts Tu aqvs zRaprisaTvis damaxasiaTebeli niSnebi? (diax, aqvs); ra

niSnebia es? (daujerebeli ambavi _ aTasi momCivani qali, Tanac maxinji; keTi­li dasasruli_mefem udanaSaulo mesarke ar dasaja da Seucdomeli gadaw­yvetileba miiRo ...).

_ ra aris am nawarmoebis Tema? (ulamazo qalebis saCivari mesarkeze). dedaazri? (simarTle aravis ar moswons; aravis ar siamovnebs sakuTar naklze miTiTeba; mwerali, mesarkis msgavsad, simarTles emsaxureba). ris Tqma surs mwerals?(albaT, mwerals surs gviTxras, rom adamianis naklis SemCneva da misi aRiareba mxo lod keTilSobiluri mizniTaa gamarTlebuli da ara dasacinad, es ki gmirobis tolfasia, radgan simarTlis mTqmels uamravi momduravi ey­oleba; ,,simarTlis mTqmels cxeni Sekazmuli unda hyavdes~,_ambobs xal xuri sibrZne. mefis goniereba da samarTlianoba rom ara, mesarkes SeiZleba didi usia­movneba Sexvedroda..).

_ qalebis erT nawils ar moewona Tavisi namdvili saxis danaxva. rogor fiqrobT, vis ar moewoneba mwerlis naTqvami marTali sityva? (imas, vinc marTal sityvaSi Tavis nakls amoikiTxavs, amoicnobs).

_ teqstis romeli adgili gamoxatavs yvelaze ukeT mwerlis damokidebule­bas momxdarisadmi? (`dReis iqiT aRaravin gabedos saCivari aRarc mesarkeebze da aRarc mwerlebze, radganac orive erTmaneTs emsgavsebian moxeleobiT~).

_ Tqveni azriT, Seefereba Tu ara teqstis bolos mocemuli andaza mis dedaazrs? (savaraudo pasuxia _ diax!).

_ Tqven Tu gqoniaT SemTxveva, pirSi geTqvaT Tqveni axloblisaTvis si­marTle? ra Sedegi mohyolia amas? ramdenad gamarTlebulad geCvenebaT axlob­lisaTvis sawyeni simarTlis pirSi Tqma?

amgvar muSaobas SeiZleba mieces erTgvari saklaso diskusiis saxec.

aqtivoba 3 _ moTxrobis gagrZelebaze muSaoba (5-6 wT):maswavlebeli svams kiTxvas: mefes rom mcdari ganaCeni gamoetana, rogor

moiqceoda mesarke, rogori iqneboda misi Semdgomi cxovreba, ra Tavgadasavals moigoneben misTvis moswavleebi? maT eZlevaT azrebis Tavisufali gamoxat­vis saSualeba deviziT: ,, yvelas azri sainteresoa.~

aqtivoba 4 _ enobriv masalaze dakvirveba (10 wT):_ yuradRebiT waikiTxeT teqsti da moZebneT masSi ricxviTi saxelebi (erTi,

aTi, aTasi, ormoci)._ daasaxeleT es ricxviTi saxelebi saTanado arsebiTebTan erTad (erTi

kaci, aTasi kaci, ormoci qali...).

Page 77: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

77

_ vabrunoT ricxviTi saxeli arsebiTTan erTad:saxelobiTi erT­i kac­imoTxrobiTi erT­ma kac­mamicemiTi erT(da ara erT­s) kac­snaTesaobiTi erT­i(da ara erT­is) kac­ismoqmedebiTi erT­i(da ara erT­is) kac­iTviTarebiTi erT(da ara erT­ad) kac­adwodebiTi erT­o kac­o

_ romel brunvebSi SeinarCuna ricxviTma saxelma srulad brunvis niSne­bi? (saxelobiTSi, moTxrobiTSi, wodebiTSi). romel brunvebSi dakarga brunvis niSnebi srulad? (micemiTsa da viTarebiTSi). nawilobriv? (naTesaobiTsa da mo­qmedebiTSi).

_ axla Tqven ukve iciT, rogor ibrunvis ricxviTi saxeli erTi arsebiTTan erTad. teqstSi am ricxviTi saxelis brunebisas daSvebulia Secdoma. ipoveT es Secdoma da gaasworeT (erTs sawyal kacs).

klasSive sruldeba davaleba #3 (ricxviTi saxelis bruneba arsebiTTan er­Tad).

aqtivoba 5 _ Sejameba (1-2 wT). aqtivoba 6 _ Sefaseba (2-3 wT). gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan erTad komentarebiT afasebs

ramdenime moswavles.

aqtivoba 7 _ saSinao davaleba (1-2 wT):teqsti ̀ mesarke~, amoiweron teqstidan arsebiTi saxelebi da gaanawilon mo­

cemuli sqemis mixedviT (davaleba #4).

Sedegebis kodi:

Aam Temis gavlis Semdeg

V. 2. moswavles SeuZlia jgufuri da individualuri sakomunikacio amocane­bis ganxorcieleba.

V. 3. SeuZlia enobriv­gramatikuli formebis aRqma da marTebulad gamoye­neba Sesabamis sametyvelo situaciebSi.

V. 5. SeuZlia sadiskusio strategiebis amocnoba da gamoyeneba. V. 7. moswavle gamoyofs da asaxelebs teqstis mTavar sakiTxebs; amoic­

nobs teqstis zedapirze (eqspliciturad) mocemul faqtobriv informacias; akavSirebs erTmaneTTan faqtebs, movlenebs, moqmedebebs da gamoaqvs saTanado daskvnebi; teqstis mTliani gaazrebis safuZvelze gamoaqvs daskvna.

V. 8. amoicnobs da ganmartavs literaturuli zRapris msgavseba­gansxvave­bas xalxur zRaparTan;

Page 78: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

78

V. 10. adarebs sityvebs morfologiuri agebulebis mixedviT (saxelis brun­vis formebs...); amoicnobs arsebiT, zedsarTav, ricxviT saxelebs;

V. 11. SeuZlia kiTxvis sxvadasxva strategiis gamoyeneba teqstis ukeT gaaz­rebis mizniT.

V. 12. SeuZlia sxvadasxva tipis teqstebis damoukideblad Seqmna. V.14. werisas cdilobs Seswavlili gramatikuli wesebis safuZvelze daic­

vas saliteraturo enis normebi, moaxdinos naweris koreqtireba.

Page 79: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

79

igav-arakis raoba, sulxan-saba orbelianis igav-arakebi: `ixvi da myvari~, `mefe da misi Svili~, `glaxaki da qila erbo~1, ricxviTi saxeli _ 3 sT 1

miznebi:_ literaturis Janrebze dakvirveba (igav­araki)_ mxatvruli teqstebis kiTxva da gaazreba, saTanado daskvnebis gakeTeba_ sakuTari azris dasabuTeba_ mwerlis enaze dakvirveba_ sxvadasxva pirSi Txroba_ ricxviTi saxelis marTlwerasTan (fuZegaorkecebuli ricxviTi saxeli)

dakavSirebuli orTografiuli Cvevebis gamomuSaveba

I gakveTili Aaqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba provocireba (7-8 wT):maswavlebeli klass axsenebs wina klasebSi Seswavlil igav­arakebs da esaub­

reba maT Sesaxeb; am dros SeiZleba gamoviyenoT jgufuri muSaoba: klasi davyoT jgufebad da davavaloT _ gaixsenon wina klasebSi Seswavlili igav­arakebi da isaub ron maT Se saxeb. gaimarjvebs is jgufi, romelic ufro met igav­araks gaix­senebs da SeZlebs misi specifikis (simarTlis arapirdapiri gamoxatva, Segone­ba...) ukeT gadmocemas. SeiZleba SevadginoT gonebrivi ieriSis ruka, romelic Seivseba klasis aqtiuri monawileobiT:

igav-araki

moqmedeben cxovelebi, frinvelebi... igulisxmebian adamianebi SeiZleba dawerili iyos rogorc

moTxrobis, ise leqsis saxiT

masSi aucileblad aris darigeba

qarTveli meigaveebi ariansulxan-saba, a. wereTeli...

1 es igav­arakebi, marTalia, mcire moculobisaa, magram uxvad Seicavs moswavleTaTvis gaugebar sityvebsa

da gamoTqmebs, amitom umjobesia maTze muSaobas maswavlebelma cal­calke akademiuri saaTi dauTmos.

Page 80: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

80

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis:

igav-araki_lirikul­epikuri Janris nawarmoebi, zneobriv­damrigeblobiTi xasiaTis Txzu leba. Mmisi gmirebi arian cxovelebi, mcenareebi, mwerebi, qvewarmavlebi, magram igulis­xmebian adamianebi (zogjer mis gmirebad gamoyvanili arian adamianebic). Mmis siuJetur arqiteq­tonikas safuZvlad Sedareba udevs. axasiaTebs narTauli Tqma, alegoriuloba, satirul­iumo­ristuli, komikuri elementebis siWarbe, rac mTavaria _ Segoneba. misTvis ucxoa metaforuli metyveleba, misi ena sadaa, avtologiuria (ar axasiaTebs sityvebisa da frazebis xmareba pirda­piri mniSvnelobiT), aseve axasiaTebs aforistulad Camoyalibebuli daskvna, Segoneba an mora-li, romelic igav­arakis an TavSia, an boloSi. Gigav-araki gvxvdeba rogorc prozauli, ise leqsis formiT dawerili. Janrobrivad masTan yvelaze axlos dgas apologi (araki _ moTxrobebi cxo­velTa cxovrebidan, romlisTvisac damaxasiaTebelia zneobrivi damrigebloba) da igavi (didaq­tikur­alegoriuli xasiaTis mcire formis nawarmoebi, religiur, zneobriv, sayofa cxovrebo Temebze dawerili).

igavTmwerlobis mamamTavrad iTvleba berZeni mona ezope (Zv. welTaRricxvis VI­V ss), so­cialuri mdgomareobis gamo ezope (is mona iyo) iZulebuli iyo Tavisi Canafiqri alegoriulad gamoexata. Aase warmoiSva ezopes ena. Mmisi igav­arakebi I s­Si laTinurad gadmoiRo ferdusma da Semdeg swored es Targmanebi daedo safuZvlad evropul literaturaTa igav­arakebs. maTi siu­Jetebis wyarod iqca agreTve induri `panCatatra~, sparsuli `qilila da damana~.

igav­arakma sxvadasxva qveyanaSi SeiZina am qveynebisaTvis damaxasiaTebeli erovnuli ieri da misi literaturis organul nawilad iqca. Aase warmoiqmna safrangeTSi lafontenis (XVII sk), germaniaSi lesingis (XVIII s), ruseTSi i. krilovis (XVIII­XIX ss.) igav­arakebi. igav­arakebis enam didi roli Seasrula am qveynebis literaturuli enebis ganviTarebaSi, xolo Segonebani ki, xSir SemTxvevaSi andazebisa da aforizmebis donemde ganviTarda. sulxan-saba orbelianis `sibrZne sicruisaSi~ saTaurSive aris gaxsnili igav­arakis Janrobrivi arsi (a. Wilaia, r. Wilaia, litera­turaTmcodneobis cnebebi, Tb. 1984, gv. 119­120).

aqtivoba 2 _ teqstis komentirebuli kiTxva da analizi (10 wT):igav­araks `ixvi da myvari~ Tavidan bolomde gamometyvelebiT kiTxulobs

maswavlebeli, Semdeg nawil­nawil kiTxuloben moswavleebi da gzadagza xsnian gaugebar sityvebsa da gamoTqmebs. Ggarda ̀ sityvaTa salaroSi~ axsnili sityve bisa da frazebisa, moswavleTaTvis SeiZleba gaugebari aRmoCndes Semdegi leqsikuri erTeulebi:

zafxulman sicxes moumata _ Zalian dacxaadgili vicvaloT _ sacxovrebeli adgili SevicvaloTsamkvidros ver davuteveb _ Cems sacxovrebel adgils ver mivatovebrasa iqms _ ras akeTebsCemeulad _ CemsaviT... moswavleebi teqsts kiTxuloben Cumadac da eZeben gaugebar sityvebsa da

gamoTqmebs.teqstis gagebisaTvis daismis Semdegi kiTxvebi:_ vin da vin arian am igav­arakis moqmedi pirebi? (ixvi da myvari)._ ra aris `myvaris~ dRevandeli Sesatyvisi? (bayayi)._sad cxovrobdnen ixvi da myvari?_ ram Seawuxa isini? (sicxem da uwyloobam, zafxulSi gube daSra)._ ra gadawyvita ixvma? (moeZebna axali sacxovrebeli adgili)._ ratom ar miatova bayayma sacxovrebeli gube? waikiTxeT teqstidan sa­

Tanado adgili (`Sen aqeT­iqiT Trevas Cveulxar...~)._ ra Tqva ixvma mkvdari myvaris danaxvisas? (`Zmobilo, magisTana samkvidros

siyvaruls...~). teqstis gagebisaTvis dasmuli kiTxvebis pasuxebs moswavleebi jer wignSi

amoikiTxaven, Semdeg ki sakuTari interpretaciiT gadmoscemen.

Page 81: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

81

Aaqtivoba 3 _teqstis gaazreba (7 wT):_ Tqveni azriT, ramdenad sworad moiqca ixvi, rodesac sacxovrebeli ad­

gili gamoicvala? rogor SeafasebT myvaris saqciels – ar mietovebina Waobi? (aq moswavleebs vaZlevT azris Tavisuflad gamoTqmisa da dasabuTebis saSualebas. Mmoqmedebs principi: yvelas azri sainteresoa).

_ moqmedi pirebis ra Tvisebebi Cans am teqstSi? (ixvi gonieria, cdilobs mo­Zebnos Seqmnili mZime mdgomareobidan gamosavali, gadairCinos Tavi, amitomac icvlis sacxovrebel adgils da eZebs ukeTess; myvari ki Zalze Seyvarebulia Ta­vis `samkvidroze~, iq sikvdili urCevnia sxvagan sicocxles).

_ romeli gmiris saqcieli ufro mogwonT? ratom? daasabuTeT Tqveni azri.

_ ra aqvs am or gmirs saerTo? gansxvavebuli? (saerToa is, rom orive Waobis binadaria; gansxvaveba ki is aris, rom erTisTvis advilia samkvidros mitoveba, meore ki Zalzea Seyvarebuli masze, is mzad aris, mokvdes da ar miatovos Tavisi samyofeli, Waobis iqiT arafris naxva ar ainteresebs).

oriveWaobSi

cxovrobs

advilad icvlis sacxovrebel

adgils. . .

ver elevaTavis samkvidros

. . .

_ Tqveni azriT, rogor adamians gulsxmobs mwerali ixvSi? myvarSi?aqve maswavlebeli klass ukiTxavs ilias cnobil gamonaTqvams: `sadac si-

brZnea, iq sicrues ra xeli aqvs?! ra ugavT erTmaneTsa?.. sicrue TviTon amba-via, sibrZne Sig Casaxuli azria~ .

am sityvebis mixedviT aanalizebinebs Y Seswavlil igav­araks ̀ ixvi da myvari~ _ sicruea Tavad ambavi (ixvisa da myvaris megobroba, ixvis mier samkvidros mi­toveba, myvaris darCena da iq sikvdili, ixvis sityvebi...), sibrZnea Segoneba (`sam­kvidrebeli~, mamuli, rogori gausaZlisic ar unda iyos iq cxovreba, Zneli misa­tovebelia, Tumca bevrisTvis _ am SemTxvevaSi ixvisTvis _ es grZnoba ucxoa).

aqtivoba 4 _ mwerlis enaze dakvirveba (7-8 wT): gairkveva rodis cxovrobda da moRvaweobda sulxan­saba orbeliani (XVII

­XVIII ss.), rodis daiwera es nawarmoebi (amave periodSi), Tu Cans es mwerlis eni­dan (Cans), rogor Cans (mwe rali iyenebs im droisaTvis damaxasiaTebel leqsikur erTeulebsa da gramatikul formebs: myvari, samkvidrebeli, darComiliyo, da-vuteveb, iqms, Cemeulad...), werilobiT sruldeba davaleba #2.

aqtivoba 5 _ teqstis Sinaarsis gadmocema (5 wT):moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss Tanamedrove qarTulis forme­

biT.

ixvi myvari

Page 82: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

82

Aaqtivoba 6 _ Sejameba (1-2 wT):gakveTilis bolos moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am gakveTilze

(gaixsenes igav­arakis raoba, Seiswavles igav­araki `ixvi da myvari~, gaecnen Zvel qarTul sityvebs, gadmosces teqstis Sinaarsi Tanamedrove qarTuliT...).

aqtivoba 7 _ Sefaseba (1-2 wT):gakveTilis bolos maswavlebeli afasebs ramdenime moswavles, romlebic

gansakuTrebiT aqtiurobdnen gakveTilis mimdinareobisas.

aqtivoba 8 _saSinao davaleba (1-2 wT): moiZion masala sulxan­saba orbelianis Sesaxeb (gamoiyenon am mizniT bib­

lioTeka, interneti, SeekiTxon ufrosebsac) da momdevno gakveTilze Tanato­lebs mis Sesaxeb esaubron, werilobiT gadmoscen `ixvisa da myvaris~ Sinaarsi, (`moswavlis rveuli~, davaleba @#3).

MII gakveTili

aqtivoba 1 _ jgufuri muSaoba-prezentacia (7-8 wT):moswavleebi iyofian jgufebad, TiToeuli jgufi warmoadgens moZiebul

masalas sulxan­saba orbelianis Sesaxeb, SeiZleba warmoadginon vizualuri masalac. saukeTeso namuSevari Sefasdeba da dajildovdeba. aqve kiTxuloben werilobiT davalebasac, romelic gaanalizdeba da Sefasdeba moswavleTa mier.

aqtivoba 2 _ teqstis komentirebuli kiTxva da analizi (12 wT.):teqstis `mefe da misi Svili~ kiTxvas iwyebs maswavlebeli, agrZelebs kiTx­

vaSi gawafuli moswavle. Ggzadagza aixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi:misi mefoba mas misca _ Tavisi mefoba mas (Svils) dauTmoveravin akadra moxseneba _ veravin gaubeda TqmaviTar mefobs _ rogor mefobsiama _ eama, esiamovnadaumadla _ madloba uTxra...teqstis gagebisaTvis daismis kiTxvebi, romelTa pasuxebs moswavleebi

wignSi amoikiTxaven: _ ra sTxova mamam Svils? (`Cem magier Sen imefe da vire cocxal var...~)._ rogori mefe gamodga mefiswuli? (`eseTi samarTali da sikeTe gamoiCi­

na,...~)._ riT aocebda igi mnaxvelebs? (`dRisiT cxens ar Sejdis~...)._rogor auxsna man mamas Tavisi saqcieli? (`salaroc Tqvensav sicocxle­

Si... ~)._ amoikiTxeT teqstidan is adgili, sadac mwerlis Segonebaa mocemuli.

(`yovelive keTili...~)._ ras Seadara Svilma sikvdilis Semdeg gakeTebuli sikeTe? (ukan midev­

nebul lampars). riT hgavs ukan midevnebuli lampari sikvdilis Semdeg gakeTe­bul sikeTes? (ukan midevnebuli lampari gzas ver gaanaTebs, aseve _ adamianis sikvdilis Semdeg gakeTebul keTil saqmesac aRar aqvs madli).

Page 83: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

83

aqtivoba 3 _ gegmis Sedgena da Sinaarsis gadmocema (7 wT):Mmoswavleebi Cumad kiTxuloben teqsts, moiniSnaven azrobrivad dasrule­

bul monakveTebs da adgenen gegmas, romelic daaxloebiT aseT saxes miiRebs: a) mamis Txovnab) axalgazrda mefis saqcielig) Mmamis gaocebad) UWkvianuri pasuxi / ukan midevnebuli lamparie) Mmadlieri mama

calkeuli sakiTxebis mixedviT gadmoscemen teqstis Sinaarss, Semdeg sau­broben moqmedi pirebis saqcielze.

Aaqtivoba 4 _ wakiTxulis Sefaseba (5 wT):_ mefis ra Tvisebebi Cans teqstSi? (is mosiyvarule mamaa, Tavisive sicocx­

leSi gaamefa Svili; samarTliania _ afasebs Tavisi Svilis Wkuas da misi madlo­belia; Zunwia _ miuxedavad didi simdidrisa, ar surs Tavis sicocxleSi dauri­gos glaxakebs mowyaleba; amjobinebs es misi sikvdilis Semdeg gakeTdes...).

_ Svilis ra Tvisebebi Cans teqstSi? (Wkviania _ kargi rCeva misca moxuc mamas; samarTliani da kargi mefea _ Tavisi mefobiT mamas `yovelTave daavi­wya~; moridebulia ufrosTan _ Tavisi saTqmeli pirdapir ver uTxra mamas da saqcieliT miaxvedra...).

_ romeli gmiris saqcielia TqvenTvis ufro mosawoni? ratom? daasabuTeT Tqveni azri.

_ ra aris am teqstis dedaazri? ris Tqma surs mwerals? (adamianma sikeTe si­cocxleSi unda akeTos). ramdenad misaRebia TqvenTvis mwerlis Segoneba? daasa­buTeT Tqveni azri.

_ xom ar gaixsenebT msgavs SemTxvevas cxovrebidan, kinofilmebidan, wigne­bidan?

_ ra aris sicrue da sibrZne am igav­arakSi? (sicruea aq moTxrobili am-bavi _ mefis Svilis mier lampris ukan midevneba, sibrZnea Segoneba _adamianma sicocxleSive unda moaswros sikeTis keTeba);

Aaqtivoba 5 _ mwerlis enaze dakvirveba (5 wT):_ dRevandeli qarTulisaTvis ucxo romeli sityvebi gvxvdeba teqstSi? ra

aris maTi Tanamedrove Sesatyvisebi? (es savarjiSo SeiZleba weriTac Sesrul­des).

Aaqtivoba 6 _ Sejameba (1-2 wT).Aaqtivoba 7 _ Sefaseba (1-2 wT).Aaqtivoba 8_ saSinao davaleba (1-2 wT):teqsti ̀ mefe da misi Svili~, werilobiT gadmoscen misi Sinaarsi (`moswavlis

rveuli~, davaleba #4).

MIII gakveTili

aqtivoba 1 _ prezentacia (7-8 wT):moswavleebi warmoadgenen Sesrulebul weriT namuSevars, afaseben da aana­

lizeben erTmaneTis pasuxebs, asaxeleben maT Soris saukeTeso variants.

Page 84: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

84

Aaqtivoba 2 _ teqstis kiTxva (10 wT).:teqsti `Raribi da qila erbo~ damuSavdeba iseve, rogorc wina igav­arakebi,

moswavleebi saxelmZRvaneloSi warmodgenili kiTxvebis saSualebiT gaiazreben wakiTxuls da akeTeben saTanado daskvnebs.

aqtivoba 3 _ saklaso diskusia `qaris motanils qari waiRebso~ (7 wT):moswavleebi aanalizeben am andazis azrs, Semdeg iyofian jgufebad, Ti­

Toeuli jgufi warmoadgens am Temaze Seqmnil zepir teqsts.

aqtivoba 4 _ wakiTxulis Sefaseba (5-7 wT):_ vina aris Tqven mier Seswavlili igav­arakebis avtori?_ mis romel igav­arakebs icnobT kidev? (moswavleebs wina klasebSi Ses­

wavlili aqvT sulxan­saba orbelianis ramdenime igav­araki da saubroben maT Se saxeb). Tu ginaxavT multfilmebi am igavebis mixedviT gadaRebuli? ra aer­Tianebs am igav­arakebs? (mwerali aRwers mogonil ambavs, zogjer moqmedi pirebi arian cxo velebi, qvewarmavlebi, frinvelebi, Cvens SemTxvevaSi _ ixvi, myvari, mag ram aqac adamianebi igulisxmebian; simarTles mwerali pirdapir ar gveubne­ba; aucileblad aris mocemuli darigeba).

AgamoikveTeba igav­arakis saerTo niSnebi:

a) is mcire moculobisaa,b) mwerali Tavis saTqmels SefarviT gveubneba,g) xSirad moqmedi pirebi arian cxovelebi, frinvelebi, magram igulisxme­

bian adamianebi,d) masSi aucileblad mocemulia darigeba, Segoneba... _ ra darigebaa mocemuli pirvel igav­arakSi? amoikiTxeT saTanado adgi­

li teqstidan (`Zmobilo, magisTanas samkvidros siyvaruls Cemeulad siaruli sjobnebiao~);Mmeore igav­arakSi? (`yovelive keTili sicocxleSi qmnas sjobso da sikeTis qmnas daeSuroso~); mesameSi?..

_ eTanxmebiT am Segonebebs? (moswavleebs eZlevaT azris Tavisuflad gamoTqmis saSualeba. isini ixseneben cxovrebiseul SemTxvevebs, literaturul magaliTebs, filmebs, avleben maT Soris paralelebs da cdiloben daasabuTon sakuTari mosazrebebi. Aaman SeiZleba erTgvari diskusiis saxec ki miiRos).

Aaqtivoba 5 _ enobriv masalaze dakvirveba (7-8 wT):fuZegaorkecebuli da sxvadasxva ricxviTi saxelebis SeerTebiT miRe-

buli ricxviTi saxelebis marTlwera:Ddafaze iwereba winadadeba: `goWebs or-or marCilad gavyidi~.

_ romelia am winadadebaSi ricxviTi saxeli? (or­ori)._rogor aris es ricxviTi saxeli miRebuli? (or-is gameorebiT, fuZis game­

orebiT, fuZis gaorkecebiT)._ xom ar gaixsenebT sxva ricxviTi saxelsac, romelic aseve fuZis gameore­

biT aris miRebuli? (sam­sami, xuT­xuTi, Svid­Svidi...)._ rogor iwereba es fuZegaorkecebuli ricxviTi saxelebi? (defisiT).

Page 85: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

85

_ SevaerToT defisiT sxvadasxva ricxviTi saxelebi: xuTi, eqvsi; Svidi, rva... SevadginoT maTi gamoyenebiT winadadebebi.

eZleva saTanado wesi:fuZegaorkecebuli ricxviTi saxelebi iwereba defisiT: or-ori, sam-sa-

mi, xuT-xuTi... defisiT iwereba agreTve sxvadasxva ricxviTi saxelis SeerTe-biT miRebuli rTuli saxelebi: ori-sami, xuTi-eqvsi...

am codnis gamoyenebiT sruldeba `moswavlis rveulSi~ mocemuli me­6 davaleba: ipoveT ricxviTi saxelebis marTlweraSi daSvebuli Secdomebi da gaasworeT.

Aaqtivoba 6 _ Sejameba (1-2 wT).

Aaqtivoba 7 _ Sefaseba (1-2 wT).

Aaqtivoba 8 _ saSinao davaleba (1-2 wT):teqsti `Raribi da qila erbo~, davaleba #5 (`moswavlis rveuli~.)

Sedegebis kodi:

Aam Temis gavlis Semdeg moswavles

V. 2. SeuZlia jgufuri da individualuri sakomunikacio amocanebis g anxorcieleba.

V. 3. SeuZlia enobriv­gramatikuli formebis aRqma da marTebulad gamoye­neba Sesabamis sametyvelo situaciebSi.

V. 6. gamomuSavebuli aqvs xmamaRali kiTxvis sawyisi unar­Cvevebi. V. 8. SeuZlia sxvadasxva Janris mxatvruli teqstebis wakiTxva da adekva­

turad gageba­gaanalizeba. V. 9. aqvs wakiTxuli mxatvruli teqstis interpretaciis sawyisi unari.V. 12. SeuZlia sxvadasxva tipis teqstebis damoukideblad Seqmna. V. 13. SeuZlia weriTi davalebis amocanis gansazRvra da funqciuri stilis

arCeva. V. 14. SeuZlia gramatikuli wesebis marTebulad gamoyeneba da marTlweris

normebis dacva.

Page 86: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

86

igav-arakis raoba (wina Temis gagrZeleba), a. wereTlis `kata da lomi~

miznebi:_ mxatvruli teqstis komentirebuli kiTxva da gaazreba_ mxatvrul saxeebze dakvirveba, poeturi teqstis aRqma_ gamometyvelebiT kiTxvaSi varjiSi_ paralelebis gavleba Seswavlil literaturul nawarmoebebTan_ argumentirebuli msjelobis unar­CvevaTa daufleba_ weris strategiebis daufleba

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba-provocireba:maswavlebeli klass ukiTxavs sulxan­saba orbelianis igav­araks `katis

gazrdili lomi~ (moswavleTa erTi nawilisaTvis am teqstis adaptirebuli vari­anti cnobilia IV klasis saxelmZRvanelodan):

katis gazrdili lomi

erTi kata daiareboda. Nnaxa, erTi Zu lomi momkvdara da erTi lekvi darCo-mia. waiyvana da zrda dauwyo. ra gaizarda da didi Seiqmna, daiwyo nadiroba da nadiris Wama.

dResa erTsa nadiri veRar iSova, Tavisi gamzrdeli katac SesaWmelad moin­doma. Kkatam ra Seityo, gaiqca da xezed gavida. lomi Zirs wamouwva, uTxra: `Cemo dedis usayvarleso da damarCenelo gamzrdelo, yoveli Seni zneoba rom maswav­le, eg xezed gasvla rad ar maswavleo?~ katam upasuxa: `eg CemTvis Sevinaxe, ra asre gamiWirdeboda, momxmarebodao~).

aixsneba moswavleTaTvis gaugebari sityvebi da gamoTqmebi: darComia – darCenia, ra _ aq: roca, dResa erTsa – erT dRes, asre – ase... gairkveva, ratom iye nebs mwerali am leqsikur erTeulebs (nawarmoebi `sibrZne sicruisa~ XVIII sau­kuneSi daiwera, Tanamedrove qarTulSi maT sxva Sesatyvisebi moepovebaT).

informacia maswavleblisaTvis:qarTuli igav­arakis ganviTarebaSi sagangebod unda gamovyoT akaki wereTlis Rvawli,

romelmac leqsad gaawyo sulxan­sabas araerTi igav­araki (`kaci da daTvi~, `mamali da ZaRli~, `kata da lomi~, `mefe da mxatvari~...). Mmanve gadmoaqarTula i. krilovis igav­arakebi _ misi 213 igav­arakidan akakim Targmna da leqsad gaawyo 153.

aqtivoba 2 _ leqsis komentirebuli kiTxva da analizi:maswavlebeli klass gamometyvelebiT ukiTxavs akaki wereTlis `katasa da

loms~, Semdeg nawil­nawil akiT xebs moswavleebsac, romlebic gzadagza xsnian gaugebar sityvebsa da gamoTqmebs (ix. ̀ sityvaTa salaro~). Ddaismeba teqstis gage-baze orientirebuli kiTxvebi:

_ ratom gadawyvita katam lomis lekvis gazrda?_ ra mdgomareobaSi iyo lomis lekvi? _ rogor uvlida kata Svilobils?

Page 87: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

87

_ rodis gaimeta katam Tavisi gamzrdeli SesaWmelad?_ rogor uSvela dedobilma Tavs?_ ra usayvedura Svilobilma dedobils? Mmoswavleebi saWiroebis SemTxvevaSi kiTxuloben teqstidan saTanado adgi­

lebs da ukeTeben mas sakuTar interpretacias.teqstis analizisaTvis daismis Semdegi kiTxvebi:_ ramdenad samarTlianad geCvenebaT lomis sayveduri Tavisi gamzrdelis

mimarT?_ lomis ra Tvisebebi Cans am teqstSi? rogor adamians gulisxmobs mwerali

lomSi? kataSi?_ lomi am leqsSi katas `dedobils~ uwodebs. Tqveni azriT, marTlac gauwia

Tu ara katam loms dedis magivroba?am kiTxvaze moswavleebs SeiZleba sxvadasxva pasuxi hqondeT _ moswavleTa

erTi nawilis azriT, kata imsaxurebs am saxels, radganac man upatrono lomis lekvs yvelaferi gaukeTa, risi gakeTebac namdvil dedas SeeZlo (`aiyvana, uZiZa­va, ugamdla da gamozarda; Sestrfoda da Sexaroda, Svilze nakleb ar uyvarda~); klasis erTi nawilis azriT ki, is mainc ar iyo namdvili deda, radganac man loms yvelaferi ar aswavla, mas bolomde ar endoboda, dedaSviloba ki undoblobas gamoricxavs. moqmedebs principi: yvelas azri sainteresoa, mTavaria, moswav­leebs mivceT azris Tavisuflad gamoTqmisa da dasabuTebis saSualeba, TandaTan davaufloT isini diskusiis xelovnebas – sxvisi azris mosmenas, sakuTari azris koreqtul da misaReb formaSi Camoyalibebas.

_ Tqveni azriT, adamianis ra Tvisebas kicxavs mwerali am nawarmoebSi? (uma­durobas).

_ rogor fiqrobT, ra iyo lomisagan gamzrdelis gametebis mizezi? (a) mta­ceblis buneba).

_ romeli andazebi gagaxsendebaT am teqstis kiTxvisas? (`kvici gvarze xtis~, `ar gaTeTrdebis yorani, rac unda xexo qviSiTa~, `kuzians samare gaasworebs~, `mglis Tavze saxarebas kiTxulobdnen~, `davTese Txili, movida Txili, rac iyo deda, is iyo Svili~..). werilobiT sruldeba davaleba #3 (`moswavlis rveuli~).

_ ramdenad Seefereba am nawarmoebs saxelmZRvaneloSi mocemuli andaza `cema gmarTebs gamzrdelisa, ra yrma naxo cudad zrdili~? (nawilobriv Seefe­reba, ramdenadac lomis qcevis mizezi mxolod cudi aRzrda da mSobeli ar iyo, aq did rols TamaSobs misi mtacebluri buneba).

_ Tqveni azriT, rogor warimarTeboda amis Semdeg lomis cxovreba? (aq moswavleebs eZlevaT azris gamoxatvis sruli Tavisufleba, Tavisi fantaziis mixedviT SeuZliaT kidec am nawarmoebis gagrZeleba).

aqtivoba 3 _ wakiTxulis Sefaseba: _ ra saerTo aqvs erTmaneTTan am or nawarmoebs? riT hgavs da riT gansx­

vavdeba isini? (saerToa siuJeti – ambavi katis mier lomis gazrdis Sesaxeb, orive nawar­

moebi igav­arakia, gansxvaveba aris ambis gadmocemis formaSi _ erTi moTxrobis saxiT aris dawerili, meore ki _ leqsis; gansxvaveba aris mwerlebis enaSic _ sulxan­sabas ena ufro Zvelia...).

Page 88: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

88

aqtivoba 4 _ diskusia:jgufuri muSaobisTvis klass sadiskusiod eZleva Tema: imsjeleT katis

qcevis mizezze _ ratom ar aswavla Svilobils xeze asvla.

aqtivoba 5 _ teqstis ageba werilobiT:davaleba #3 (`moswavlis rveuli~).

momdevno Temis _ `filosofosi da viri~ (xalxuri); arsebiTi saxelis marTlwera (mravlobiT ricxvSi ori e) _ damuSavebas mTlianad maswavlebels vandobT.

Page 89: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

89

zRapris raoba, `bedi da iRbali~ (qarTuli xalxuri zRapari), si­tyvis semantika, sityvaTa warmoqmna

miznebi:_ literaturis Janrebze dakvirveba (zRapari)_ mxatvruli teqstis komentirebuli kiTxva da analizi_ gabmuli metyvelebis ganviTareba_ leqsikuri maragis gamdidreba_ teqstis ageba_ weris strategiebis daufleba_ sityvis semantikaze dakvirveba

teqstze muSaoba

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba-provocireba:es muSaoba SeiZleba sxvadasxvagvarad Catardes; maswavlebls vTavazobT

Cveneul versias: moswavleebi ixseneben adre Seswavlil (wakiTxul, mosmenil) qarTul xalxur zRaprebs da msjeloben im Taviseburebebze, rac zogadad zRa­pars axasiaTebs _ masSi moTxrobilia daujerebeli ambavi, bolo keTilia _ imar­jvebs keTili da marcxdeba boroti, qarTuli zRaprebis umetesoba iwyeba ̀ iyo da ara iyo­ra~­Ti, mTavrdeba: `Wiri iqa, lxini aqa...~. aqve klass gaacnobs ilias cno­bil gamonaTqvams zRapris Sesaxeb (`Cveni zRapari tyuilad ki ar iwyeba `iyo da ara iyo raTi~. ̀ iyo~ Sig Casaxulis azria, da azri xom yovelTvis yofila, aris da iqneba. `ara ki ara iyo-ra~ ekuTvnis TviT ambavsa, romelic arc yofila da arc aris~) da moswavleebTan erTad aanalizebs mas konkretuli magaliTebis moSveliebiT (mag., `nacarqeqia~ _ `iyo~ adamianis gamarjveba borot Zalebze, `ara iyo-ra~ _ exe ba Tavad nacarqeqiasa da devs, romlebic arc yofilan da arc amJamad arseboben...)...

aqtivoba 2 _ teqstis komentirebuli kiTxva da analizi:teqstis wakiTxvamde kargi iqneba, Tu maswavlebeli klass daakvirvebs

zRapris saTaurze _`bedi da iRbali~. Cveulebriv, es ori sityva (bedi, iRbali) erTmaneTis sinonimebad miiCneva (ix. a. neimanis `qarTul sinonimTa leqsikoni~, Tb., 1978 w, gv. 47), magram `qarTuli enis ganmartebiT leqsikonSi~ am sityvebis ufro zust axsnas vxvdebiT: a) bedi _ 1. Zveli xalxuri rwmeniT, zebunebrivi raRac Zala, romelic viTom winaswar gansazRvravda adamianis cxovrebas, 2. mo­mavali, xvedri, 3. kargi xvedri (iRbali); b) iRbali _ kargi bedi. Aam teqstSi es sityva (iRbali) swored am mniSvnelobiT aris gamoyenebuli. Mmoswavleebi teqsts nawil­nawil kiTxuloben da gzadagza xsnian gaugebar sityvebsa da gamoTqmebs. Ggarda `sityvis salaroSi~ axsnili leqsi ku ri erTeulebisa, moswavleTaTvis SeiZleba gaugebari aRmoCndes Semdegi sityvebi: Rataki _ Raribi, mudamdRe – yoveldRe, duqani _ savaWro dawesebuleba, naoflari _ didi SromiT SeZe­nili...

moswavleebi aanalizeben wakiTxuls maswavleblis damxmare kiTxvebis saSu­alebiT:

_ ratom ver uSvela Raribs iRblis daxmarebam?

Page 90: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

90

_ rodis Seicvala Raribis cxovreba? teqstis mixedviT, ra gaxda misi war­matebis mizezi? (bedi da Sromismoyvareoba erTad). Aaqve sruldeba wyvilebSi davaleba #1 (`moswavlis rveuli~).

_ Raribi kacis ra Tvisebebi Cans am nawarmoebSi? daasabuTeT teqstis mixed­viT.

_ ra andaziT mTavrdeba es zRapari? rogor gesmiT misi mniSvneloba? (Tu bedi gwyalobs, yvelgan kargad igrZnob Tavs). ramdenad Seefereba es andaza teqs­tis Sinaarss? (nawilobriv Seefereba, imitom, rom marto iRblis/bedis daxmare­ba ar iyo sakmarisi; sanam Ratakma TviTonac ar gaanZria xeli, araferi eSvela).

_ ra aris am zRapris Tema? (bedisa da iRblis gavlena adamianis cxovrebaze), ris Tqma surs mTqmels am zRapriT? (Tu xelic ar gaanZrie, marto bedi verafers giSvelis).

_ gavixsenoT ra sityvebiT iwyeba es zRapari? (`iyo da ara iyo­ra~...). Tqveni azriT, ris Sesaxeb SeiZleba vTqvaT `iyo~? (Raribi kacis gaWirvebis Sesaxeb...), raze SeiZleba vTqvaT `ara iyo­ra~? (bedisa da iRblis sanaZleosa da maTi dax­marebis Sesaxeb; TviT am ambis Sesaxeb, romelic arc momxdara da arc moxdeba...).

aqtivoba 3 _ teqstis Sinaarsis gadmocema:moswavleebi teqsts yofen nawilebad da adgenen gegmas, romelic daaxloe­

biT aseT saxes miiRebs:

a) bedisa da iRblis sanaZleob) iRblis saCuqarig) oqroebis dakargvad) gaormagebuli saCuqarie) kvlav danakargiv) imedebis gacrueba mesamedz) bedis saCuqari...

moswavleebi am gegmis mixedviT gadmoscemen teqstis Sinaarss nawil­nawil. sruldeba davaleba #2 (`moswavlis rveuli~).

aqtivoba 4 _teqstis ageba:davaleba #3. es davaleba moswavleebma SeiZ leba Seasrulon rogorc indi­

vidaulurad, ise wyvilebSi an jgufurad. namuSevris prezentacia xdeba klasSi.

aqtivoba 5 _ enobriv masalaze dakvirveba:A1) sityvis gamoyeneba pirdapiri da gadataniTi mniSvnelobiT (praqtikulad,

terminis gareSe):_ `mivida Raribi kaci daRonebuli da daZmarebuli Sin.~`Rvino daZmarebuli damxvda~; _ ras amCnevT? ras aRniSnavs xazgasmuli sityva pirvel winadadebaSi? meo­

re winadadebaSi?

Aaseve SeiZleba SevTavazoT sxva msgavsi magaliTebic:`deda oTaxSi gaxarebuli da pirmcinari Semovida.~`aprilis pirmcinari mze gul­mkerds uqargavda dedamiwas~.

Page 91: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

91

`civi da uxvTovliani zamTari dadga~.`leo aseT civ daxvedras ar moeloda~...

2) nasaxelari zmnebi (terminis gareSe):

mdidari _ gamdidrdaRaribi _ gaRaribda Rataki _ gaRatakdaZmari _ daZmardaglaxaki _ daglaxakdanaZlevi _ danaZlevdnen

3) orTografiaze varjiSi – davaleba #4 (`aqt. rv.~).

Page 92: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

92

`rogor eZebda glexi samarTals~ (germanuli xalxuri zRapari), sityvis pirdapiri da gadataniTi mniSvneloba, mimarTvis Tavaziani formebi, frazeologizmebi

miznebi:_ mxatvruli teqstis komentirebuli kiTxva da gaazreba _ kiTxvisa da weris strategiebis daufleba_ gabmuli metyvelebis ganviTareba_ leqsikuri maragis gamdidreba_ sityvis semantikaze dakvirveba

teqstze muSaoba

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba-provocireba:moswavleebs SeiZleba wavukiTxoT erT­erTi monakveTi am teqstidan, rome­

lic yvelaze damaintrigebeli SeiZleba moeCvenoT bavSvebs, magaliTad.

`xalxi TandaTan agugunda, axmaurda. risxvam daisadgura TiToeuli ada­mianis gulSi. rogorc erTi kaci, ise daiZra mefis sasaxlisaken. Mmalemsrbolma gaaswro xalxs, Sevarda sasaxleSi da mefes moaxsena:

_ samarTlianoba gardacvlila da amitom rekaven zarebs. xalxi SenTan modis samarTlis saZebnelado..~

_ rogor gesmiT sityvebi: `samarTlianoba gardaicvala~?_ rogor fiqrobT, ratom eZebda xalxi samarTals?_ ipovida Tu ara mefis sasaxleSi misuli xalxi samarTals?_ Tqveni azriT, ris Sesaxeb iqneba Txroba am teqstSi?Aaq moswavleebi sakuTari fantaziis mixedviT gvTavazoben pasuxebis sxva­

dasxva versias. isini ukve mzad arian teqstis wasakiTxad.

aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva da analizi:zRapars nawil­nawil kiTxuloben Tavad moswavleebi. garda ̀ sityvaTa sala­

roSi~ axsnili leqsikuri erTeulebisa, moswavlisaTvis SeiZleba gaugebari aR­moCndes Semdegi sityvebi da frazebi: Tavneba _ TavisnaTqvama, jiuti; baki _ saqonlis sadgomi, TvalSi momivida _ momewona, uTenia _ diliT adre, mowiwe-biT _ moridebiT, pativiscemiT; muqTad _ ufasod; suls iqiT araferi mabadia _ Zalian miWirs, araferi maqvs...

teqstis gagebisaTvis daismis Sinaarsze orientirebuli kiTxvebi, romelTa pasuxebi moswavleebs SeuZliaT wignSiac amoikiTxon.

aqtivoba 3 _ teqstis gaazreba da Sefaseba:daismis kiTxvebi:_ ratom ar surda glexs saxl­karis gayidva? Tqveni azriT, sworad iqceoda

igi? glexis ra Tvisebebi Cans am zRaparSi? daaxasiaTeT glexi teqstis mixedviT._ ramdenad gamarTlebulad geCvenebaT grafis saqcieli _ gaefarToebina

Page 93: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

93

samflobelo mezoblebis xarjze? ra xerxebs mimarTavda igi miznis misaRwevad? Ggrafis saqcielSi ra geCvenebaT yvelaze miuReblad? amoikiTxeT teqstidan is adgili, romelic yvelaze ukeT axasiaTebs grafis Sinagan bunebas (`Cemi sardafi oqroTia gamotenili, Cemi cixesimagre ki yvelaze maRali da mtkicea mTel same­foSi, mec yvelaze Zlieri var grafTa Soris da, rasac moviwadineb, imave wuTs Sevasruleb...~).

_ Tqveni azriT, ratom Camoyalibda grafi aseT xarb, usamarTlo, daundo­bel da qedmaRal adamianad? ra iyo amis mizezi? (a. misi simdidre da Zalaufleba, b. mas arasodes arvisgan ar Sexvedria winaaRmdegoba, g. im qveyanaSi ar arsebobda sasamarTlo, d. yvelaferi erTad _ daasabuTeT Tqveni azri). rogor fiqrobT, amis Semdeg Seicvleboda grafi?

_ nawarmoebis mixedviT, rogoria mefe? misi ra Tvisebebi Cans? daasabuTeT teqstis mixedviT. rogor axerxebs igi amboxebuli xalxis dawynarebas? SeeZlo Tu ara mas, Tqveni azriT, sxvagvarad daewynarebina Tavisi qveSevrmdomebi?

_ vin da vin arian am zRapris gmirebi? romeli gmirebi arian mTavari? (glexi, grafi), aramTavari? (mosamarTleebi, mnaTe, malemsrboli, mefe, xalxi). ra Segi­ZliaT TqvaT am gmirebis Sesaxeb? romlis saqcielia TqvenTvis misaRebi? miuRe­beli? Tqveni azriT, romeli gmirebi arian dadebiTi? uaryofiTi?

_ ra azria gatarebuli am zRaparSi? (xalxma Tavad unda daicvas Tavisi in­teresebi).

_ Tu Cans zRaparSi mTqmelis damokidebuleba momxdari ambisadmi? (ar Cans, mTqmeli mxolod mTxrobelis rolSi gvevlineba).

_ ra mogewonaT am nawarmoebSi? ra ar mogewonaT? ras SecvlidiT? ratom? daasabuTeT Tqveni azri.

_ rogor fiqrobT, Seicvleboda amis Semdeg am samefoSi cxovreba? ra Se­icvleboda? _ sruldeba davaleba #1 (`moswavlis rveuli~).

aqtivoba 4 _ Sinaarsis gadmocema:teqsti iyofa nawilebad, Sedgeba gegma, romelic daaxloebiT aseT saxes mi­

iRebs:a) Tavdajerebuli grafib) grafis survilig) glexis uarid) ganrisxebuli grafi /grafis muqarae) usamarTlo sasamarTlo / mosyiduli mosamarTleebis ganaCeniv) samarTlis ZiebaSiz) xalxis aRSfoTebaT) samarTalma gaimarjva / samarTalma puri Wama

moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss am sakiTxebis mixedviT, werilo­biT asruleben #2 davalebas (`moswavlis rveuli~).

aqtivoba 5 _ sametyvelo etiketze dakvirveba:a) daakvirdiT, ra sityvebiT esaubreba glexi (mosamarTleebi) grafs (keTilo

batono, Tqveno brwyinvalebav, didebulo grafo). ra Cans mimarTvis am formebSi? (grafisadmi mowiweba, pativiscema, Tavazianoba). Tqveni azriT, ratom iye neben mimarTvis aseT formebs glexi da mosamarTleebi? (grafi maTze Zlieria da Zala­uflebiT maTze maRla dgas).

Page 94: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

94

b) daakvirdiT, ra sityvebiT mimarTaven glexs grafi da mosamarTleebi (bri­yvo, xeprev, sulelo). ra Cans mimarTvis aseTi formebidan? (isini pativs ar scemen glexs, radgan is uflebrivad maTze dablad dgas). mimarTvis ra formebs iyeneben dRes ucnob/pativsacem adamianTan saubrisas? (batono, qalbatono...). mimarTvis ra formebs iyenebT Tqven ufrosebTan saubrisas? ras gamovxatavT mimarTvis aseTi formebiT? (Cvens pativiscemas).

aqtivoba 6 _ frazeologizmebze dakvirveba:

TvalSi mouvida _ moewonacivi uari _ mtkice, gadawyvetili uarisuls aqeT araferi mabadia – araferi maqvs, Zalian miWirsxelis erTi dakvriT movagvarebT _ advilad movagvarebTzRva xalxi – uamravi xalxixalxis gulSi risxvam daisadgura _ xalxi gabrazda

am frazeologizmebis gamoyenebiT moswavleebi adgenen winadadebebs, as­ruleben davaleba #3­s (`moswavlis rveuli~).

aqtivoba 7 _ sityvis gamoyeneba pirdapiri da gadataniTi mniSvnelo-biT:

davaleba #4.

aqtivoba 8 _ punqtuaciaze dakvirveba:

a) brWyalebi ironiulad naTqvam sityvasTan,b) mravalwertili: moZebneT teqstSi is adgilebi, sadac mravalwertilia naxmari (`daiwyo sasa­

marTlo..., miwa mosaxnavi darCa, SeSa mosatani, cxenebi dasaWedi...~ `zarebi ki re­kavda, rekavda...~).

_ rogor fiqrobT, ratom xmarobs mwerali mravalwertils? (naTqvami araa damTavrebuli). ecadeT, daamTavroT saTqmeli.

Page 95: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

95

sergo kldiaSvilis `yanCa da kakabi~, sxvadasxva pirSi Txroba, sityvaTa ganmeoreba da maTi Tavidan acileba

miznebi:_ literaturuli teqstis komentirebuli kiTxva da analizi_ kritikuli azrovnebis ganviTareba_ literaturuli paralelebis gavleba_ gabmuli Txroba_ sxvadasxva pirSi Txroba_ sityvaTa ganmeorebis Tavidan acileba nacvalsaxelis saSualebiT_ kiTxvisa da weris strategiebis daufleba

teqstze muSaoba

aqtivoba 1. kiTxvisaTvis mzadeba _ provocireba: maswavlebeli klass Se­savsebad sTavazobs `gonebrivi ieriSis~ rukas:

yanCa

gareuli frinvelicxovrobs wylian adgilebSi

zamTars Tbil qveynebSi atarebs

ikvebeba TevziT, bayayiT

?

?

kakabi

gareuli frinveliikvebeba marcvleuliT

gavrcelebuliasaqarTvelos tyeebSi

ar mifrinavs Tbiliqveynebisaken

?

?

Page 96: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

96

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis:sergo kldiaSvili (1893­1986 ww.) _ daamTavra quTaisis gimnazia, swavlobda moskovis

universitetis iuridiul fakultetze, mamasTan (cnobil qarTvel mweral daviT kldiaSvilTan) erTad monawileobda I msoflio omSi, saqarTveloSi dabrunda 1917 wels. Mmisi pirveli prozau­li miniaturebi daibeWda 1911 wels Tbilisis gazeT `sinaTleSi~, 1916 wlidan `cisferyanwelTa~ erT­erTi damaarsebeli da aqtiuri wevria. mwerali novelis Janris erT­erTi ubrwyinvalesi os­tatia. Mmisi yuradRebis centrSi dgas adamiani Semoqmedi, adamiani patrioti. Mavtoria novelebisa: `Winka biWebi~, `obrodi~, `gorgasalis Tasi~, `serafiti~, `Semodgomis wvima~, `jordano bruno~... gansakuTrebuli popularoba moipova misma `laxundarelis Tavgadasavlma~. Aaqtiurad muSaobda dramaturgiaSic. sxvadasxva wlebSi qarTul scenaze idgmeboda misi piesebi: `dabruneba~, `irmis xevi~... Targmnilia mraval enaze.

novela _ (ital. – axali ambavi) warmoiSva italiaSi, Sua saukuneebSi da iqidan gavrcelda msoflio literaturaSi, mcire moculobis prozauli nawarmoebia. igi adamianis cxovrebis erT iseT umniSvnelovanes epizodze mogviTxrobs, romelic faqtobrivad am pirovnebis mTel cxov­rebiseul yofaze gviqmnis warmodgenas. misTvis damaxasiaTebelia moqmed pirTa raodenobrivi simcire. pesonaJTa xasiaTebi, yofiTi garemo, moqmedebis msvleloba novelaSi Zalze SekumSu­lad aris aRwerili. novelis Janruli Taviseburebaa originaluri, mZafri fabula, moulodneli, magram logikuri kvanZis gaxsna. Nnovelas mkafiod gamoxatuli kompozicia axasiaTebs, romelSic daculia moqmedebis Tanmimdevroba, Txrobis TavdaWerili kilo, xasiaTdeba leqsikuri formis sinatifiT. misTvis ucxoa aRwera, mas ar aqvs (an aqvs Zalze sustad gamoxatuli) lirikuli saw­yisebi. am niSnebis mixedviT s. kldiaSvilis `yanCa da kakabi~ swored novelis Janrs unda mivakuT­vnoT.

Mmsoflio novelistikis cnobil ostatebs warmoadgenen j. bokaCo, p. merime, a. Cexovi, o’henri... qarTul literaturaSi novelis, rogorc klasikuri Janris, formireba xdeba XIX­XX ss mijnaze. Mmisi mTavari warmomadgenlebi arian S. aragvispireli, n. lorTqifaniZe, s. kldiaSvili, n. dumbaZe, r. inaniSvili... (a. nikoleiSvili, `qarTuli literatura~, XI kl. 2004, gv. 225; a. Wialaia, r. Wialaia, `literaturaTmcodneobis cnebebi~, 1984 w., gv. 226).

aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva da analizi:teqsti winaswar aris dayofili nawilebad da moswavleebic ase kiTxulo­

ben mas. SeiZleba amas mivceT `pauzebiT kiTxvis~ saxec da TiToeuli monakveTis wakiTxvis Semdeg klass gamovaTqmevinoT azri movlenaTa Semdgomi ganviTarebis Sesaxeb.

teqstis nawil­nawil kiTxvis procesSi aixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi, Semdeg daismis gagebaze orientirebuli kiTxvebi, romlebic sa­xelmZRvaneloSia mocemuli.

moswavleebi axasiaTeben TiToeul gmirs, gamoyofen maTi xasiaTis ZiriTad Tvisebebs, rasac teqstis mixedviT asabuTeben. yuradReba gamaxvildeba im faq­tze, rom orive gmiri _ yanCac da kakabic _ cxovrebas mxolod sakuTari gada­saxedidan uyurebs: maT moswonT mxolod is, rac maTTvis aris kargi da misaRebi. MmaT ar adardebT araferi, rac maT interesebs ar ukavSirdeba. isini Caketilni arian sakuTar samyaroSi. swored amitom aris, rom erTsa da imave movlenas (mag., Bbayayis yiyins) sxvadasxvagvarad aRiqvamen. Aamitom maTi megobroba moCvenebi­Tia, droebiTia. yanCas Waobi moswons, radgan iq kargad grZnobs Tavs, aqvs sakve­bi, zamTarSi ki Tbil qveynebSi gafreniT Svelis Tavs. misTvis Tbili qveyanac mxolod zamTarSia kargi, radgan iq zafxulobiT Zalian cxela. Mmas ar gaaCnia erTi mudmivi samyofeli, ar aqvs samSoblo, misTvis yvelgan kargia, sadac kar­gad grZnobs Tavs. yanCas Zalze waagavs kakabic, romelic aseve mxolod sakuTar Tavze fiqrobs da axali yofa (qveynad gaSlili mSenebloba) mxolod sakuTari

Page 97: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

97

interesebidan gamomdinare moswons (mas axla bevri saWmeli aqvs).moswavleebi msjeloben, ra aris am nawarmoebis Tema (yanCisa da kakbis cxov­

reba, maTi megobroba), ra aris dedaazri (cxovrebas mxolod Seni gadasaxedidan ar unda uyuro, unda SegeZlos kargisa da cudis danaxva da maTi garCeva), rogor adamianebs akritikebs mwerali (romlebic mxolod sakuTar Tavze fiqroben da ar aRelvebT sxvisi bedi)...

erTgvar paralels avleben adre Seswavlil nawarmoebTan `ixvi da myva-ri~, eZeben maT Soris msgavsebasa (moqmedebis adgili _Waobi; moqmedi gmirebi, romelTagan erTs _ bayays, yanCis msgavsad, Zalian moswons da uyvars iqauroba; meorisaTvis ki _ ixvisaTvis, iseve rogorc kakbisaTvis, _ gaugebaria da ucxo es grZnoba...) da gansxvavebas (bayays, yanCisagan gansxvavebiT, imdenad uyvars Waobi, rom mis datovebaze ar fiqrobs da kvdeba kidec iq...).

akvirdebian, ra niSniT SeurCia mweralma saTauri teqsts (lit. personaJebis mixedviT), TviTon sxva saTaurs xom ar SeurCevdnen, ratom...

aqtivoba 3 _ teqstis Sinaarsis gadmocema:moswavleebi yofen teqsts nawilebad da adgenen gegmas, romelic daaxloe­

biT aseT saxes miiRebs:

a) bediT kmayofili yanCab) kakbis stumroba/saubari kakabTan/wunia stumarig) Waobian velTan gamoTxoveba / Tbili qveynebisaken gamgzavreba/ moaxloe­

buli zamTarid) dabrunebuli yanCis gaoceba / mudmivad sakvebis ZebnaSi/imedebis gacrue­

ba...e) kvlav Tbili qveynebisken / damSvidobeba kakabTan

sruldeba davaleba #1 (`moswavlis rveuli~).

aqtivoba 4 _ teqstis ageba:saTauris mixedviT moswavleebi qmnian aRweriT teqsts: ̀ Waobiani veli winaT

da axla~, gadmoscemen mis Sinaarss jer TxrobiT, Semdeg _ werilobiT (davaleba #2).

aqtivoba 5 _ teqstSi kiTxviTi, Zaxilisa da kiTxviT-Zaxilis winadadebe-bis amokiTxva:

gairkveva Zaxilis winadadebis saxeebi; yuradReba gamaxvildeba kiTxviT­Zaxilis winadadebaze _ kiTxvasac gamoxatavs da gakvirvebasac. varjiSOoben am winadadebebis saTanado intonaciiT wakiTxvaze.

kiTxviTi winadadebebi:megobaro, sad xar, rom versad gnaxe? (kiTxviTsityviania _ sad?); male

apireb wasvlas? gazafxulze mainc apireb dabrunebas? maS, sxvagan sad wavide? (kiTxviTsityviania _ sad?); mirCev mainc ra vqna? (kiTxviTsityviania _ ra?); sad aris Cemi bude? (kiTxviTsityviania _ sad?).

Page 98: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

98

Zaxilis winadadebebi:ra saamod yiyineben bayayebi! (gamoxatavs siamovnebas); ra unda iyos magaze

sazareli! (gamoxatavs zizRs); ver gamigia, ra gemos naxulob raRac marcvalSi! (gamoxatavs gakvirvebas); aba, gasinje, ra gemo aqvs, iqneb mogewonos! (gamoxa tavs Txovnas); rom icode, ra gaWirvebaSi Cavvardi! (gamoxatavs guliswyromas); rogor mibedav SekamaTebas! (gamoxatavs gabrazebas) da a. S. (ocamde Zaxilis winadadebaa teqstSi).

kiTxviT-Zaxilis winadadebebi:yanCasac, aba, meti ra undoda?! iqneb Sevcdi?! rogor Tu mSieri?! rogor Sei­

Zleba aqaurobas wuni daedos?! mikvirs, zafxulSic iq ar rCebi?! es amdeni xalxi saidan gaCnda?!

werilobiT sruldeba davaleba #4 (`moswavlis rveuli~).

aqtivoba 6 _ sxvadasxva pirSi Txroba:_ vin gadmogvcems teqstSi aRweril ambavs? ecadeT, gadmosceT teqstis Si­

naarsi ise, TiTqos mas gviyveba 1) yanCa, 2) kakabi. ecadeT Txrobisas gamoiyenoT sityvebi: samwuxarod, sabednierod. rodis gamoiyenebs am sityvebs yanCa? (sa-bednierod _ am sityvas yanCa gamoiyenebs maSin, roca is aRwers Waobs, bayayebs, rodesac saubrobs Tbil qveynebze... samwuxarod _ am sityvas gamoiyenebs maSin, roca misi stumari uars etyvis bayayis Wamaze; roca ukan dabrunebuli Waobs ve­Rar naxavs; roca mas gauWirdeba bayayebis Sovna; roca samudamod uxdeba Tavis Zvel samkvidrosTan gamomSvidobeba...).

aqtivoba 7 _ nacvalsaxelis raoba:maswavlebeli klass sTavazobs teqsts:

`yanCas kidev undoda, raRac eTqva, magram kakabma uecrad Tvali mohkra moZmeebis gunds. kakabi saCqarod daemSvidoba Tavis Zvel megobars, frTa frTas Semohkra da gaSorda. kakabi laRad daqroda xan mTaSi, xan velze~.

_ romeli arsebiTi saxeli meordeba teqstSi? Tu SeiZleba, rom Tavidan avi­ciloT gameoreba? ra sityva SeiZleba CavsvaT mis nacvlad? scadeT da saTanado adgilebze CasviT sityvebi: is, igi.

Casworebis Semdeg teqsti aseT saxes miiRebs:

`yanCas kidev undoda, raRac eTqva, magram kakabma uecrad Tvali mohkra moZmeebis gunds. is saCqarod gamoemSvidoba Tavis Zvel megobars, frTa fTas Semohkra da gaSorda. igi laRad daqroda xan mTaSi, xan velze~.

Mmoswavleebi ixseneben wina klasebSi Seswavlil informacias arsebiTi saxelisa da nacvalsaxelis Sesaxeb, asruleben: #3 davalebas (`moswavlis rveu­li~).

Page 99: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

99

vaJa-fSavelas `unugeSo yofa~, gapirovneba (terminis gareSe), mw­erlis enaze dakvirveba

miznebi:_ poeturi teqstis aRqma_ kiTxvisa da weris strategiebis daufleba_ mxatvrul saxeebze dakvirveba_ gamometyvelebiT kiTxvaze varjiSi_ teqstis ageba_ piris nacvalsaxelebis funqciaze dakvirveba

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba-provocireba:maswavlebeli klass 2­3 dRiT adre aZlevs davalebas _ gaixsenon wina

klasebSi Seswavlili vaJa­fSavelas nawarmoebebi, moiZion masala am mwerlis cxov rebisa da Semoqmedebis Sesaxeb (gamoiyenon am mizniT biblioTeka, interne­ti, hkiTxon ufrosebs). Aaxla ki daiyon jgufebad da moemzadon prezentaciisa­Tvis: ra vici vaJas Sesaxeb.

aqtivoba 2 _ leqsis komentirebuli kiTxva da analizi:maswavlebeli leqss kiTxulobs gamometyvelebiT, Semdeg akiTxebs kiTxvaSi

gawaful moswavles, iwyeben leqsikur analizs. Ggarda `sityvaTa salaroSi~ mo­cemuli sityvebisa, aixsneba Semdegi leqsikuri erTeulebic: unugeSo _ uimedo (nugeSi _ iseTi ram, rac adamians daamSvidebs, imeds daubrunebs); Cagruli – daCagruli; gulmokluli _ Rrmad damwuxrebuli; jurRmuli _ 1. Rrma bneli ormo, 2. Rrma xrami, ufskruli; bneli jurRmuli _ aq: igulisxmeba sibnele, romelic Wadris totebis qveS iyo; wyluli guli _ dawylulebuli, dasevdi­anebuli, danaRvlianebuli guli...

daismis teqstis gagebaze orientirebuli kiTxvebi, romelTa pasuxebs mos­wavleebi wignSive amoikiTxaven:

_ sad amovida ia? (`ias, bnel xevSi mosulsa,...~)_ ra ewada mas? (`ewada beCavs amosvla...~)_ ra aklda? (`mzis sxivi aklda...~)_ ratom etireboda? (`mze veRar awvdis sxivebsa..~)_ ra mdgomareobaSi iyvnen danarCeni yvavilebi? ras edarebodnen isini?

(`gaRma ki yvavilTa gundi samoTxes edareboda...) _ ratom `emwareboda~ ias sikvdili? (hxedavs, rom sxvani lxinoben, mas miwa efareboda).

aqtivoba M3 _ leqsis gamomsaxvelobiT mxareze dakvirveba:moswavleebi akvirdebian, ra mxatvrul xerxebs iyenebs poeti (terminebis

gareSe):_ rasTan aris Sedarebuli mzis sxivebi? ra aqvs saerTo mzis sxivebs Ci­

qilasTan?

Page 100: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

100

_ iis sikvdilis aRsaniSnavad romel sityvebs iyenebs poeti? (`miwa efare­boda~).

_ rogor yofas uwodebs poeti iis cxovrebas? (`unugeSos~)._ Tqveni azriT, ramdenad Seesabameba iis yofas es sityva? SeiZleboda Tu

ara, sxva sityva SegverCia? (uimedo)._ ramdenad sworad aqvs teqsts saTauri SerCeuli? raze migvaniSnebs amiT

poeti? (rom leqsSi viRacis uimedo, unugeSo cxovrebis Sesaxeb iqneba saubari). Tqven sxva saTaurs xom ar SeurCevdiT? (moswavleebi SemogvTavazeben ramde­nime variants, aucileblad unda daasabuTon, ramdenad Seefereba maTi varianti teqstSi gadmocemul ambavs, poetis saTqmels).

_ movZebnoT teqstSi riTmebi (sruldeba davaleba #2).maswavlebeli dafaze xazavs `gonebrivi ieriSis~ rukas da moswavleebs ava­

lebs _ daaxasiaTon ia, teqstis mixedviT SeurCion zedsarTavi saxelebi:

ia

beCavi SemkrTali

gulmokluli Cagruli

ganabuli

atirebuli

fergaxunebuli gaSterebuli

_ Cveulebriv, visi daxasiaTebisaTvis viyenebT xolme am zedsarTav saxe­lebs: beCavi, ganabuli, SemkrTali, gulmokluli, gaSterebuli, atirebuli, Cagruli? (adamianis).

_ moZebneT teqstSi is zmnebi, romlebiTac poeti iis moqmedebas (mdgo­mareobas) aRwers (inabeboda, krTeboda, ewada, Sehfofinebda, eloda, etireboda, kvdeboda...). Cveulebriv, visi moqmedeba gadmoicema xolme am zmnebiT? (adami­anis).

_ Tqveni azriT, risTvis dasWirda poets iis gasuliereba, misTvis adamianis Tvisebebis miniWeba? (raTa mkiTxvels ukeT daenaxa da egrZno iis unugeSo yofa).

informacia maswavleblisaTvis:gapirovneba _ personifikacia, tropis saxe. Mmxatvruli gamosaxvis xerxi, romlisTvisac

damaxasiaTebelia sagnebisa da movlenebisadmi adamianuri Tvisebebis miwera, usulo da sulieri sagnebis gaadamianeba. Ggapirovneba usulo sagans (am SemTxvevaSi ias) warmogvidgens rogorc ada­

unugeSo

Page 101: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

101

mians, romelic grZnobs, fiqrobs, ganicdis, tiris... metaforisagan gansxvavebiT, gapirovneba mxolod adamianuri Tvisebebis gadatanas gulisxmobs (a. Wilaia... dasax. Sr. gv. 56). Ggapirovnebis klasikuri nimuSebia vaJas `unugeSo yofa~ da `Svlis nukris naambobi~.

_ vin mogviTxrobs iis Sesaxeb? (poeti vaJa­fSavela). romel pirSia Txroba? (III pirSi). warmovidginoT, rom teqstSi gadmocemul ambavs Tavad ia gviyveba. ve­cadoT, gadmovceT es ambavi iis nacvlad.

moswavleebi zepirad adgenen teqsts, romelic daaxloebiT aseT saxes mi­iRebs:

B`me bnel xevSi amovedi, didi Wadris Ziras. Wadris totebi Cemamde mzis sxi­vebs ar uSveben, amitom yoveldRe makldeba Zala. gansakuTrebiT is mawuxebs, rom Cems axlos sxva yvavilebi mzis sinaTleze sicocxles Sexarian, me ki mal movkvde­bi~.

_ romel pirSi gviyveba ia Tavis ambavs? (I pirSi). romeli piris nacvalsaxels iyenebs is Tavis Tavze saubrisas? (I piris me nacvalsaxels).

`moswavlis rveulSi~ sruldeba davaleba #1. _ rogorc iciT, vaJa­fSavela fSavidan iyo. xom ver moZebniT teqstSi iseT

sityvebs, romlebic fSauri dialeqtisaTvis aris damaxasiaTebeli? (Wandari, etirneboda _ orive es sityva saTanado miTiTebiT ganmartebulia `sityvis salaroSi~, amdenad, moswavleebs maTi migneba ar gauWirdebaT).

vaJa-fSavelas `Svlis nukris naambobis~ damuSavebas maswavlebels van­dobT. vTavazobT mxolod damatebiT informacias am teqstis irgvliv:

informacia maswavleblisaTvis:`Svlis nukris naambobi~ daibeWda Jurnal `nobaTSi~ 1885 w. da maSinve daimsaxura kriti­

kos Ta maRali Sefaseba. 1886 w. cnobili qarTveli kritikosi i. mansvetaSvili Jurnal `nobaTis~ mimoxilvisas gansakuTrebiT maRal Sefasebas aZlevda axalgazrda mwerlis (maSin vaJa mxolod 23 wlis iyo) am moTxrobas da werda: `ymawvilis gulSi Tu gsurT sibraluli aRZraT, romelic dasabamia kacTamoyvareobisa, da mis norC gonebas naTlad daumtkicoT, Tu ra Znelia obloba, swored amgvari moTxrobebi unda akiTxoT. Ees marTali suraTi ufro Rrmad CaebeWdeba gonebaSi, ufro Zlier daafiqrebs mas, vidre grZeli da mZimed gadmocemuli moZRvreba da qadageba~.

ram aiZula axalgazrda mwerali aseTi sevdiani nawarmoebi daewera bavSvebisaTvis? Aam kiTx­vaze pasuxs Tavad mwerali iZleva: `rada? imitom, rom madli sufevdes qveyanaze, vxedavdeT Se­wevnas, Svelas, Sebralebas... me rom ar miyvardes da ar mebralebodes vinme, Tavs ar vicocxlebdi... warmovidginoT iseTi dro, roca Sesabralebeli aravin iyos, Sewyalebas aRarsad hqondes bina am wuTisofelSi, ra iqneboda maSin adamianTa krebuli da TviTon kaci? ~ (vaJa­fSavela, `fiqrebi~, 1891 w., t. V, gv. 117). Aam nawarmoebSi kargad Cans, Tu ramdeni sisxli da cremli iRvreba bunebaSi imisTvis, rom arseboba SeinarCunos sicocxlem, rogorc bunebis yvelaze didma fenomenma. Mmag­ram rogor SeinarCunos sicocxle Svlis nukrma, rodesac mas adamianis garda uamravi mteri hyavs?! vTqvaT, adamianma Seibrala; mgelma, arwivma, mtacebelma xom ar icis Sebraleba, isini xom sxvis sicocxles Txouloben msxverplad sakuTari arsebobis SesanarCuneblad?! nuTu TviT si­cocxle Txoulobs msxverplad sxva sicocxles arsebobis gasagrZeleblad?! Bbunebis kanonis

Page 102: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

102

arsi gamoxatulia sityvebSi: ̀ yovelive, rac warmoiSoba, unda ganadgurdes~. Tavisi SemoqmedebiT vaJa xom ar cdilobs eWvi Segvataninos bunebis am kanonzomierebaSi? vaJa am kiTxvazec gvaZlevs pasuxs: `bunebas da cxovrebas Tavisi kanonebi aqvs da Cveni Teoriebi mas ver Seucvlian arCeul gzaze svlas~ (d. benaSvili, vaJa­fSavela, 1989 w., gv. 250).

m. zandukeli `Svlis nukris naambobs~ ganwyobilebis moTxrobas, novelas uwodebs. aseTi nawarmoebi mkiTxvelSi amaxvilebs siyvarulis, TanagrZnobis, Sebralebis grZnobas (m. zandukeli, vaJa­fSavela, 1953, gv. 311).

iremi (Cervus) ­ wyvilCliqosan cxovelTa gvari irmisebrTa ojaxisa. TiTo rqaze SeiZleba 10­ze meti totic hqondes. kiserze mokle fafari aqvs. nukri xalebiania, mozrdili ­ erTferi. kudis areSi aqvs sxvadasxva sididis `sarke~. gavrcelebulia evropis, aziis (umTavresad samxreT da samxreT­aRmosavleTis nawilis), CrdiloeT amerikis tyeeebSi. aerTianebs 6 qvegvaris 13­14 saxeobas. saqarTveloSi gvxvdeba keTilSobili iremi. sanadiro da sarewao cxovelebia. naxevrad moSinaurebuli irmebis norC rqebs ­ pantebs ­ iyeneben pantokrinis dasamzadeblad. nadiroba um­Tavresad akrZalulia, aklimatizebulia axal zelandiaSi, samxreT amerikaSi da sxva.

Sveli ­ irmebis ojaxis es yvelaze patara tanis Cliqosani gansakuTrebuli silamaziTa da sinaziT gamoirCeva. koxta, swor fexebze Semdgari mkvrivi tani, lamazi Tavi, metad moxdenili tuCebiT, datotili, zemoT aSverili wvrili rqebiT da Savi farTo TvalebiT, ­ igi Cveni bunebis namdvili mSvenebaa. rogorc irems, ise Svelsac rqebi mxolod mamals aqvs, romelsac, am ojaxis Cveuli wesiT, yovelwliurad noember­dekemberSi icvlis.

Sveli umTavresad meCxer, foTlovan tyeebSi gvxvdeba. is imave sakvebiT sazrdoobs, rogorc iremi. masac mlaSe wylebi da xelovnuri samarileebi uyvars. makeobs agvito­seqtemberSi. Svlis makeoba TiTqmis 9 Tves grZeldeba da mais­ivnisSi Sobs erT, or da zogjer sam nukrs.

CvenSi Sveli TiTqmis yvela kuTxeSi gvxvdeba, sadac ki SvelisaTvis TavSesafari da sakvebi pirobebia.

nadiroba mxolod mamal Svelze SeiZleba gansakuTrebuli nebarTviT.

Page 103: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

103

f. zaltenis `bembi~ (nawyveti), nacvalsaxeli, pativiscemis mrav-lobiTi

miznebi:_ adamianisa da cocxali bunebis urTierTobaze dakvirveba_ mxatvruli teqstis kiTxva da analizi_ wakiTxulis Sefaseba, paralelebis gavleba Seswavlil literaturuli

nawarmoebebTan, animaciur filmebTan_ leqsikuri maragis gamdidreba_ gabmul Txrobaze varjiSi_ sametyvelo etiketze dakvirveba, pativiscemis mravlobiTi_ weris strategiebis daufleba

I. teqstze muSaoba

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba-provocireba:maswavlebeli wina dRiT klass avalebs moiZion masala `saqarTvelos wiTel

wignSi~ Setanili iSviaTi cxovelebis: irmisa da Svlis _ Sesaxeb (am mizniT gamo­iyenon biblioTeka, interneti, hkiTxon ufrosebs).

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis:feliqs zalteni fsevdonimia avstrieli mwerlis zigmund zalcmanisa. daibada 1869 w. bu­

dapeStSi, gaizarda da cxovrobda venaSi. mas Semdeg, rac avstria germaniis nawilad gadaiqca, ebraeli mwerali iZulebuli gaxda SveicariisTvis Seefarebina Tavi (1938 w.), sadac gardaicvala 1945 w. sayovelTao aRiareba da saxeli moutana `bembim~, romelic 1923 w. dawera. inglisurad gadaiTargmna 1928 w. da amis Semdeg iqca erT­erT cnobil sabavSvo nawarmoebad msoflioSi. am­Jamad Targmnilia 20­mde enaze. am nawarmoebis mixedviT 1942 w. uolt disneim gadaiRo cnobili multfilmi, romelSiac irmis biJina Svlis nukrad gadaiqca. Aamave dros, filmSi Seicvala moq­medebis adgili – moqmedeba amerikis tyeSi xdeba. Aam nawarmoebs aqvs gagrZelebac, romelic mwe­ralma mogvianebiT dawera: `bembis Svilebi~. N`bembis~ mixedviT sabWoTa kavSirSi gadaRebulia mxat vruli filmebic: `bembis bavSvoba~ (1985 w.) da `bembis axalgazrdoba~ (1986 w.).

aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva da analizi:moswavleebi teqsts kiTxuloben nawil­nawil, xsnian gaugebar sityvebsa da

gamoTqmebs. teqstis analizisas yuradReba maxvildeba im faqtze, rom nawarmoe­bis personaJebi arian irmebi, romlebsac mweralma adamianebis msgavsad saxelebi (bembi, karusi, netla, eni, marena...) SeurCia.

_ vin aris am teqstis mTavari gmiri? vis Sesaxeb saubroben irmebi? (adami­anis).

_ ra Cans maT saubarSi? (adamianis mimarT udidesi SiSi)._ riT aris es SiSi gamowveuli? (adamiani daundoblad xocavs frinvelebsa

da cxovelebs)._ rogoria irmebis TvaliT danaxuli adamiani? (saSineli Sesaxedavia, aqvs

usiamovno suni)._ Tqveni azriT, aqvT Tu ara irmebs SiSis safuZveli?

Page 104: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

104

_ adamianis ra Tvisebebi Cans teqstSi? daaxasiaTeT adamiani am teqstis mixedviT.

_ risi imedi aqvT irmebs? (mova dro da adamiani da irmebi dazavdebian). Tqveni azriT, SesaZlebelia Tu ara, rodisme am ocnebis axdena? (moswavleebs eZlevaT azris Tavisufalad gamoTqmisa da dasabuTebis saSualeba, moqmedebs principi – yvelas azri sayuradReboa).

_ ra aqvs am nawarmoebs saerTo `Svlis nukris naambobTan~? (orivegan moq­medeba tyeSi xdeba, moqmedi pirebi arian umweo cxovelebi: Sveli da iremi; orive­gan adamianis daundoblobasa da sisatikezea saubari; orive teqstSi cxovelebi adamianis msgavsad saubroben, ganicdian, uxariaT, swyinT, eSiniaT; orive mweral­ma SeZlo mkiTxvelis dafiqreba..); ra gansxvavebaa maT Soris? (pirvel SemTxveva­Si ambavs Tavad Svlis nukri gadmogvcems, aq ki _ mwerali; pirveli nawarmoebi ufro mkveTrad gviCvenebs adamianis sisastikes da mkiTxvelSic met TangrZnobas aR Zravs; `bembi~ ki tipuri sabavSvo Txzulebaa, romlis mizanic srulebiTac ar aris norCi mkiTxvelis dasevdianeba; `bembis~ irmebi momavlis rwmeniT arian gam­sWvaluli da im dros elian, roca adamianTan erTad mSvidobianad icxovreben tyeSi, Svlis nukrs ki adamianis eSinia da masTan Tanaarsebobis yovelgvari imedi aqvs gadawuruli...).

Aaqve moswavleebs SeiZleba SevaxsenoT am nawarmoebis mixedviT gadaRebuli uolt disneis cnobili animaciuri filmi, gavavlebinoT maT Soris paralelebi.

aqtivoba 3 _ teqstis Sinaarsis gadmocema:moswavleebi teqsts yofen nawilebad. Ggegma daaxloebiT aseT saxes miiRebs: a) irmebi adamianze saubrobenb) ra aris adamianis mesame xelig) ratom eSiniaT irmebs adamianisd) marenas ocnebae) ratom gabrazda deida netla... gadmoscemen teqstis Sinaarss jer nawil­nawil, Semdeg ki gabmuli TxrobiT.

`moswavlis rveulidan~ sruldeba davalebebi #2 da #3.

II. enobriv masalaze dakvirveba:

aqtivoba 4 _ mwerlis enaze dakvirveba (evfemizacia _ terminis gareSe):

_ ra saxeliT moixsenieben adamians irmebi? (mis saxels ar axseneben, mxolod nacvalsaxelebiT _ igi, misi _ moixsenieben).

_ rogor fiqrobT, ratom akeTeben amas irmebi? (maT imdenad sZulT da eSi­niaT adamianis, rom misi saxelis xsenebac ar surT).

Page 105: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

105

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis: evfemizmi_sityva an gamoTqma, romliTac Secvlilia raime ATvalsazrisiT miuRebeli sxva

sityva an gamoTqma. Eevfemizmis uZvelesi da Taviseburi saxea tabu, sityvis xmarebis akrZalva raime motiviT. Mmavne da sazizRar arsebaTa saxelebs winaT ar xmarobdnen da cvlidnen mosafe­rebeli gamoTqmebiT, miniSnebebiT (Sdr. Bbatonebi _ sabavSvo infeqciuri sneule be bis aRsaniS­navad). (lit: a. arabuli, qarTuli metyvelebis kultura, Tb. 2005 w., gv. 236; z. WumburiZe, r. gabe­Cava, qarTuli ena, XI kl. saxelmZRvanelo, Tb. 2001, gv. 16). am moTxrobaSi irmebs tabu aqvT dade­buli adamianis saxelze da mas mxolod nacvalsaxelebiT (igi, misi) moixsenieben.

aqtivoba 5 _ sametyvelo etiketze dakvirveba _ pativiscemis (Tava-

zianobis mravlobiTi:saxelmZRvanelo.

aqtivoba 6 _ sxvadasxva pirSi Txroba:`moswavlis rveuli~, davaleba #4.

aqtivoba 7 _ leqsikuri maragis gamdidreba:`moswavlis rveuli~, davaleba #5 _ gaixsene ra hqvia:

Svlis naSiers _ (nukri) daTvis naSiers _ L(beli)lomis naSiers _ (bokveri, lekvi)spilos naSiers _ (spliyvi)kurdRlis naSiers _ (baWia)turis naSiers _ (lekvi)ciyvis naSiers _ (beli)

Page 106: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

106

n. dumbaZis `xazarula~, dialeqtizmebi, iumori (terminis ga­reSe)

miznebi:_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi _ kiTxvis strategiebis daufleba, teqstis monakveTebad dayofa da dasa­

Taureba_ gabmuli metyvelebis ganviTareba_ mxatvruli gamosaxvis xerxebze (iumori) dakvirveba _weris strategiebis daufleba _ mokle Sinaarsis gadmocema werilobiT,

koreqtireba da TviTSefaseba_ dialeqtizmebze dakvirveba_ sxvadasxva pirSi Txroba (dialogis perifrazi)

PI gakveTili

aqtivoba 1 _ kiTxvisTvis mzadeba (5 wT): maswavlebeli klass yofs jgufebad da avalebs gaixsenon, ra ician

nodar dumbaZis Sesaxeb. kargi iqneba, Tu manamde davavalebT moswavleebs moiZion informacia am mwerlisa da misi nawarmoebebis Sesaxeb. moswavleTa daxmarebiT TandaTan Seivseba `gonebrivi ieriSis ruqa~:

nodardumbaZe

cxovrobdaXX saukuneSi

xalxis sayvareli mweralia

amJamadganisvenebs

mTawmindaze

sabavSvo qalaqi`mziuri~ mis

saxels atarebs

damatebiTi informacia maswavleblisTvis:nodar vladimeris Ze dumbaZe daibada 1928 wlis 14 ivliss qalaq TbilisSi. mama ­ vladimer

ivanes Ze dumbaZe saqarTvelos kompartiis maiakovskis raikomis pirveli mdivani, deda ­ ana ivanes asuli baxtaZe ­ diasaxlisi. qalaq Tbilisis me­15 skolis moswavle nodar dumbaZe sacxovreb­lad gadavida Coxatauris raionis sofel xidisTavSi bebiasTan da papasTan. 1937 wlis cnobili represiebi momavali mwerlis ojaxsac Seexo, ris Sedegadac daxvrites misi mama, xolo deda ki

Page 107: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

107

xangrZlivi vadiT gadaasaxles. aRsaniSnavia is garemoeba, rom mwerali Tavis nawarmoebebSi xSir­ad iyenebs avtobiografiul faqtebs, xSirad saubrobs omis dros soflad gatarebul wlebze, cdilobs dagvanaxvos imdroindeli qarTuli sofeli iq myofis TvaliT.

1945 wels nodar dumbaZem daasrula Coxatauris raionis sofel xidisTavis saSualo sko­la da Tbiliss dabrunda swavlis gasagrZeleblad. Sevida Tbilisis saxelmwifo universitetis ekonomikur fakultetze, romelic 1950 wels daamTavra. 1967­1972 wlebSi iyo Jurnal `niangis~ redaqtori. 1972 wlidan saq. mweralTa kavSiris gamgeobis mdivani da ssrk mweralTa kavSiris gam­geobis wevri, Jurnalis ̀ molodaia gvardias~ saredaqcio kolegiis wevri. 1950 wlidan n. dumbaZis leqsebi da iumoristuli moTxrobebi sistematurad ibeWdeboda qarTul presaSi. moTxrobebis pirveli krebuli `sofleli biWi~ gamoqveynda 1960 wels. mwerals aRiareba moupoves pirvelive romanebma: `me, bebia, iliko da ilarioni~ (1960) da `me vxedav mzes~ (1962). nodar dumbaZes romane­bisa (`mziani Rame~ (1967), `nu geSinia, deda!~ (1971), `TeTri bairaRebi~ (1973) da moTxrobebisaTvis 1975 wels mieniWa SoTa rusTavelis saxelmwifo premia.

nawarmoebebis naTelma optimizmma, Tanamedrove cxovrebis umniSvnelovanesi movlene­bis Rrma wvdomam, Txrobis lirizmma da ganumeorebelma iumorma ganapiroba mwerlis popula­roba ­ rogorc CvenSi, ise sazRvargareT. dumbaZis Txzulebebi Targmnilia rusul, ukrainul, moldovur, somxur, azerbaijanul, inglisur, frangul, germanul, espanur, polonur, iaponur, Turqul, arabul da sxva enebze. dumbaZis oTxive romani gadakeTda piesebad. daidga saqarTvelo­sa da ucxo qveynebis scenebze. gadaRebulia kinofilmebi: `me, bebia, iliko da ilarioni~ (1962 w. reJisori T. abulaZe), `me vxedav mzes~ (1965 w. reJ. l. RoRoberiZe), `gza mSvidobisa, jayo!~, `nu geSinia, deda!~ (1972 w. reJ. m. kokoCaSvili). n. dumbaZes ekuTvnis leqsebisa da moTxrobebis ram­denime krebuli. dajildoebuli iyo sapatio niSnis ordenebiTa da medlebiT. gardaicvala 1983 wels. dakrZaluli iyo q. TbilisSi, sabavSvo qalaq `mziurSi~, romelic Tavis droze swored misi iniciativiT daarsda. amJamad ganisvenebs mTawmindis panTeonSi.

aqtivoba 2 _ teqstis komentirebuli kiTxva da analizi (12-13 wT):moswavleebi iwyeben teqstis I Tavis kiTxvas, kiTxuloben nawil­nawil,

gzadagza xsnian ucnob sityvebsa da gamoTqmebs, garda `sityvaTa salaroSi~ axsnili sityvebisa, moswavleTaTvis SeiZleba gaugebari aRmoCndes Semdegi leqsikuri erTeulebi:

marani _ Rvinis dasayenebeli da Sesanaxi adgilifuRuro _ sicariele, siRrue xis tanSisamarTebeli _ dana an sxva xelsawyo piris gasaparsadlazRandarob _ aq: masxaraobsasTumali _ loginis is mxare, saiTac mwoliares Tavi udevsyoymani _ meryeoba, WoWmani raime gadawyvetilebis miRebaSimificxeba _ cecxlisTvis (mzisTvis) sxeulis (an misi romelime nawilis)

miSverajirki _ kunZi, moris mokle da sqeli naWeri kopebSekruli _ gabrazebuliudrtvinveli _ mSvidi yursac ar apartyunebda _ ar esmoda teqstis analizisTvis daismis faqtebze orientirebuli kiTxvebi:_ ra periodia aRwerili am teqstSi? (aq aRwerilia samamulo omis perio­

di). saidan Cans es? (`1942 wlis adre gazafxulze...~)_ ra aris xazarula? (vaSlis xea); rogor aRwers mwerali xazarulas na­

yofs? (`SemWknar civ vaSls ...almasxanas dafinosaviT... ~); TviTon xazarulas? (`alag­alag...doqebiT CamoxunZluli~);

Page 108: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

108

_ ras sTxovs bebia SviliSvils? (sTxovs SeaSinos xazarula)._ rodis `aSineben~ xes? (roca igi nayofs aRar isxams)._ rogor aris aRwerili teqstSi xis `SeSineba~? waikiTxeT saTanado adgili

(`najaxi movimarjve...da odaSi davbrundi~).am kiTxvebze pasuxis gacemisas aqtiurad gamoiyeneba saxelmZRvanelo.

aqtivoba 3 _ teqstis Cumi kiTxva da gegmis Sedgena (7 wT.):moswavleebi kidev erTxel kiTxuloben teqsts, amjerad Cumad; yofen mas

nawilebad da adgenen gegmas, romelic daaxloebiT aseT saxes miiRebs:a) gemrieli xazarulab) sofelSi bebiasTang) beberi xed) bebiis gadawyvetilebae) xazarulas `SeSineba~winaswar Sedgenili gegmis mixedviT gadmoscemen teqstis calkeuli

nawilebis Sinaarss, Semdeg ki amTlianeben wakiTxul masalas. Txrobisas yurad­Reba maxvildeba ambis logikuri TanmimdevrobiT gadmocemaze, mwerlis leqsikaze, romelic zog SemTxvevaSi maswavleblisagan koreqtirebas moiT­xovs.

aqtivoba 4 _ teqstis gaazreba da Sefaseba (5 wT.):_ bebia iyo `soflis surnelad ayvavebuli da daRvrili~, _ Tqveni azriT,

ra surnelze migvaniSnebs mwerali _ ris suni asdioda soflidan Camosul be­bias? (savaraudod, bebias balaxis, xmeli foTlebis, kvamlis, sunelebis, axlad­mowvelili rZis... surneli asdioda);

_ `omis dros soflis xizani gavxdi~, _ ratom gaxda avtori `soflis xi­zani~? ram aiZula igi wasuliyo qalaqidan sofelSi saswavleblad? (AqalaqSi am dros ufro didi gaWirveba iyo, vidre sofelSi).

_ratom icinis biWi bebiis ucnaur Txovnaze – SeaSinos xazarula? ras gamoxatavs igi Tavisi siciliT? (igi gamoxatavs Tavis damokidebulebas Zveli qarTuli rwmenis mimarT; mas ar sjera, rom xes marTlac SeiZleba SeeSindes moW­ris da amis gamo moisxas nayofi);

_ `xazarula mTeli sxeuliT TrToda~, _ weria teqstSi. teqstis mixedviT, ra aris xazarulas TrTolis mizezi? (zena qari: `zena qarma beberi xe aacax­caxa~).

aqtivoba 5 _ enobriv masalaze dakvirveba, sxvadasxva pirSi Txroba (8 wT):

_ vin gadmogvcems teqstSi aRweril ambavs? (nawarmoebis erT­erTi gmiri)._ romel pirSi gadmogvcems igi am ambavs? (I pirSi)._ rogor fiqrobT, ratom mimarTavs mwerali am xerxs? (imitom, rom Tavad

gadaxda es ambavi)._ romel nacvalsaxels iyenebs igi Tavis Tavze saubrisas? (me nacval­

saxels).

Page 109: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

109

_ sxvas rom moeyola CvenTvis igive ambavi da ara nawarmoebis erT­erT gmirs, romel pirSi iqneboda Txroba? (III pirSi).

_ scadeT da gadmoeciT gegmis erT­erTi sakiTxi III pirSi._ moZebneT da waikiTxeT teqstSi dialogi. vis da vis Soris aris saubari?

vin svams kiTxvebs? vin pasuxobs? ecadeT, gadmosceT am dialogis Sinaarsi III pir­Si.

moswavleebi zepirad gadmoscemen am dialogis Sinaarss, romelic daaxloe­biT aseT saxes miiRebs:

„1942 wlis gazafxulze adre diliT bebia Tavs daadga Tavis SviliSvils da uTxra, amdgariyo da xe SeeSinebina. biWs gaukvirda, rogor SeiZleba xis SeSine­bao. magram bebia fiqrobda, rom xazarula ukve naxevrad SeSa iyo, radganac na­yofs aRar isxamda. amitom saWiro iyo misi SeSineba~.

aqtivoba 6 _ Sejameba / Sefaseba (1-2 wT): gakveTilis bolos maswavlebeli afasebs ramdenime moswavles, romlebic

gansakuTrebiT aqtiurobdnen axali masalis axsnis procesSi.

aqtivoba 7 _ saSinao davaleba (1-2 wT): gadmoscen teqstis I Tavis Sinaarsi III pirSi, `aqtivobis rveulidan~ Seasru­

lon savarjiSo #5.

II gakveTili aqtivoba 1 _ wakiTxulis Sinaarsis gadmocema (10 wT):wina gakveTilze ukve Camoyalibebuli gegmis mixedviT da maswavleblis

daxmarebiT moswavleebi TxrobiT gadmoscemen wakiTxulis Sinaarss jer cal­calke, Semdeg ki _ mTlianad, gabmuli TxrobiT, mesame pirSi. Aamave dros, mow­mdeba da klasis saerTo mier gaanalizdeba weriTi davalebac.

aqtivoba 2 _ diskusia _ cru rwmenebi (7 wT):moswavleebma unda gaixsenon xalxSi gavrcelebuli romelime cru rwmena

da isaubron mis Sesaxeb (igulisxmeba cru warmodgenebi_crumorwmuneoba).mag.: 1­li jgufi irCevs Temas: `win Tu Savma katam gadagirbina...~me­2 jgufi irCevs Temas: `sarke ar gagitydes, deda mogikvdebao...~

(Temebi savaraudoa, maTi Secvla maswavlebels SeuZlia klasis interesebis gaT­valiswinebiT).

samuSaos dasrulebis Semdeg moswavleebi awyoben sakuTari namuSevrebis prezentacias, mwvane baraTiT (wasaxaliseblad) dajildovdeba gamarjvebuli jgufis xelmZRvaneli. sabolood maswavlebeli dadebiTad Seafasebs yvela namuSevars principiT: `yvelas azri sainteresoa~.

Page 110: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

110

aqtivoba 3 _ teqstis komentirebuli kiTxva da analizi (12 wT): grZeldeba teqstis meore nawilis kiTxva. nawil­nawil kiTxvis dros,

moswavleTa mier daiZebneba da maTive monawileobiT aixsneba ucnobi sityvebi da gamoTqmebi. gamoiyeneba saxelmZRvaneloSi mocemuli `sityvis salaro~, aixneba frazebi: gazafxulma tani daisrula _ gazafxuli ZalaSi Sevida, dad­ga Suaguli gazafxuli; yvelaferi gadairia _ aq: yvelaferi ayvavda, buneba mw­vaniT Seimosa, niSnis mogebiT _ dacinviT...

tardeba gamokrebiTi kiTxva. maswavleblis mier dasmuli pirveli donis kiTxvebis pasuxebs moswavleebi amoikiTxaven saxelmZRvaneloSi.

_ rogor aris aRwerili gazafxulis dadgoma? (`gazafxulma...wamwamebs afaxulebda’’); xazarulas yvaviloba? (`Ria vardisfer... niSnismogebiT gvicqero­da~); vis adarebs mwerali ayvavebul vaSlis xes? (najafar, saTno berikacs);

_ ras gulisxmobs mwerali sityvebSi: `xazarulas xazaruloba~? (gulisx­mobs xis yvavilobis dasasruls, sicocxles);

_ moZebneT da waikiTxeT is adgili, sadac `xazarulas xazarulobaa~ aRwe­rili (`ayvavilda xazarula...aryiTa da murabiT~).

teqstis gaazrebisaTvis daismis kiTxvebi:_ Tqveni azriT, ratom daisxa xazarulam nayofi mxolod erT weliwads? (sa­

varaudo pasuxi: mas moWris SeeSinda); ramdenad damajereblad geCvenebaT xal­xSi gavrcelebuli Sexeduleba xis `SeSinebis~ Sesaxeb? Tqven Tu gsmeniaT msgav si ram? (am kiTxvaze mosalodnelia sxvadasxvagvari pasuxebi, moswavleebi mar­Taven erTgvar polemikas, diskusias; maswavlebeli akvirdeba maT msjelobas da aZlevs sasurvel mimarTulebas).

aqtivoba 4 _ teqstis nawilebad dayofa da gegmis Sedgena (7-8 wT.):moswavleebs eZlevaT davaleba _ waikiTxon teqsti Cumad, dayon nawilebad

da Seadginon me­ 2 Tavis gegma. SeirCeva saukeTeso namuSevari, mag.: a) afeTqebuli gazafxuli b) xazarulas yvavilobag) beberi xis gasaWiri / xazarula daberda d) xazarulobis dasasruli

aqtivoba 5 _ Sejameba (1-2 wT): moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am gakveTilze (maT daasrules n.

dumbaZis `xazarulas~ kiTxva, gaicnes moTxrobis mTavari gmirebi_ 14 wlis ymawvili da misi bebia, Seadgines teqstis Sinaarsis gadmosacemi gegma, gadmosces teqstis Sinaarsi, isaubres xalxSi gavrcelebul crurwmenebze, Seiswavles ram­denime axali sityva...).

aqtivoba 6 _ Sefaseba (1 wT):gakveTilis bolos maswavlebeli afasebs ramdenime moswavles.

aqtivoba 7 _ saSinao davaleba (1-2 wT):teqsti TxrobiT; moiniSnon is adgili, romelmac yvelaze metad daafiqraT;

Seafason moqmedi pirebis (biWi, bebia) saqcieli, werilobiT Seasrulon davaleba #2 (`moswavlis rveuli~) _ Seadginon mokle Sinaarsis gadmosacemad mTliani teqstis gegma.

Page 111: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

111

MIII gakveTili

aqtivoba 1 _ teqstis Sinaarsis gadmocema, saSinao weriTi namuSevris Semowmeba (10 wT):

moswavleebi Tavidan bolomde gadmoscemen teqstis Sinaarss, yuradReba maxvildeba faqtebis TanmimdevrobiT gadmocemaze, Txrobis kulturaze _ warsul droSi Txroba, mesame pirSi Txroba, azris naTlad da gasagebi for­miT Camoyalibeba; saubroben, ra aris am nawarmoebis Tema (xalxSi gavrcelebul crurwmena, biWis mier xis daSineba), ra aris dedaazri (bunebis zogierTi movle­na xSirad auxs nelia, auxsnelia xazarulas bolo yvavilobac), Tu Cans teqstSi avtoris damo kidebuleba am faqtisadmi (ar Cans, avtori, romelic, amave dros, TviTon aris erT­erTi moqmedi piri, Tavis azrs am movlenis Sesaxeb arsad ar gamoxa tavs). saubroben, Tu romelma monakveTma daafiqraT yvelaze metad da ratom... aqve ecnobian erTmaneTis weriT namuSevrebs _ nawarmoebis mokle Si­naarsis gegmas, udareben mas im gegmas, romelic maT adre, wina gakveTilebze Si­naarsis vrclad gadmocemisaTvis Seadgines, akvirdebian im gansxvavebas, rac maT Soris arsebobs (mokle gegmaSi mxolod ZiriTadi da arsebiTi unda aisaxos, mag: a) bebiis Txovna, b) xis SeSineba, g) xazarulas bolo yvaviloba, d) xazarulobis dasasruli). varjiSoben mokle Sinaarsis gadmocemaze.

Aaqtivoba 2 _ mxatvrul saxeebze dakvirveba (5-6 wT):_ mwerali cdilobs xazarulas adamianis Tvisebebi miaweros. ra Tvisebebia

es? (gaRimebuli idga, idga udrtvinveli, niSnismogebiT gvicqeroda, yuri ar gaapartyuna...).

_ ratom adarebs mwerali xazarulas najafar, saTno berikacs? (manac am berikaciviT moixada vali xalxis winaSe).

_ romeli zedsarTavi saxelebiT aRwers mwerali xazarulas nayofs? (muS­tisodena, Seuxedavi, damWknari, dapranWuli). Tu SeiZleba xazarulas nayofis aRwerisaTvis sxva zedsarTavebis gamoyeneba? (patara, uSno, ulamazo...).

_ ̀ agi, nena, Seni ezos xazarulaa, kia almasxanas dafinosaviT dapranWuli...~ _ vis adarebs bebia xazarulas? (mezoblis _ almasxanis _ meuRles / qaliS­vils); ra niSniT adarebs? (garegnobiT, SesaxedaobiT); ratom iyenebs am Sedare­bas bebia? (msmenelSi /mkiTxvelSi/ Rimili rom gamoiwvios).

_ am Sedarebis mixedviT, rogori warmogidgeniaT Tavad almasxanis dafi­no? (aq moswavleebs eZlevaT sakuTari fantaziisaTvis farTo asparezi..);

_ Tu aris teqstSi sxva adgili, romelic agreTve msmenelis (mkiTxvelis) Rimils iwvevas? (aris ramdenime adgili: bebiis xelSi najaxis danaxvaze Svili­Svili Seicxadebs: ` mRupav bebia?’~; `gavaxede da sicili wamskda; `moeSvi, biWo, awi mag Zroxas, sanam vaSlis kampots ar meiwveleba, ar daanebeb Tavs?~, sasaciloa Tavad siuJetic _ xis SeSineba, saubari xesTan, muqara... da a.S.). Tqveni azriT, ratom mimarTavs am xerxs mwerali? (pasuxi: unda mkiTxveli gaamxiarulos, mas sasiamovno ganwyoba Seuqmnas); xom ar gaixsenebT amave mwerlis sxva nawarmoebs, romelic aseve mkiTxvelis Rimils iwvevs? (moswavleebs SesaZloa gaaxsendeT dumbaZis `me, bebia, iliko da ilarioni~ an sxva nawarmoebebi).

Page 112: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

112

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis:iumori _ komikuris erT­erTi saxe. iumoris obieqti Tumca gakilvis Rirsia, magram inar­

Cunebs mimzidvelobas. Kkomikuri iumorSi warmodgenilia yvelaze rbil tonalobaSi. iumoris aq­tiuri formaa gonebamaxviloba. rogorc wesi, iumori ar niSnavs vinmes dacinvas. MmarTalia, iu­mori sicilis momgvreli formiT amxels ama Tu im naklvanebas, magram amgvar mxilebas safuZvlad udevs ara zizRi da dacinva, aramed Rrma adamianuri TanagrZnoba. iumori da mis safuZvelze war­moqmnili sicili jansaRia, igi pirovnebis ganwmendis saukeTeso saSualebaa. iumori arsebiTad gansxvavdeba satirisagan, romelic cxovrebis mankieri mxareebis gamkilav, daundobel kritikas warmoadgens. mniSvnelovnad gansxvavdeba ironiisaganac, romlis mizanicaa uaryofiTi mxareebis damcinavi formiT wamoweva wina planze. Mmsoflio literaturaSi iumoris cnobili didostate­bi iyvnen: servantesi, fr. rable, i. haSeki, n. gogoli, a. Cexovi, m. zoSCenko... qarTuli iumoris didostatebi arian: d. kldiaSvili, p. kakabaZe, n. dumbaZe... (lit­ra: a. Wialaia, r. Wilaia, dasax. Sroma, gv. 136).

Aaqtivoba 3 _ enobriv masalaze dakvirveba_ dialeqtizmebi (5 -6 wT):maswavlebeli moswavleebs amoakiTxebs teqstis am nawilSi gamoyenebul

gurul dileqtizmebs. mag.: nena, kope, orSimo, orCxruSi... rava, meiwveleba... aqve ixseneben sxvadasxva kuTxisTvis damaxasiaTebel dialeqtur formebsac.

aqtivoba 4 _ teqstis konstruireba _ davaleba #3, SeSinebuli xazaru-la (15-17 wT):

teqstis agebisas moswavleebs aucileblad unda mivceT miTiTeba imis Sesaxeb, rom: a) igi iyos mokle, b)yuradReba gamaxvildes mxolod mTavarsa da arsebiTze, g) Txroba warmoebdes mesame pirSi, d) Txrobisas Tavi avaridoT dialogebs, e) Caetion miTiTebul droSi. weris damTavrebis Semdeg moswavle­ebi kiTxuloben sakuTar namuSevars da asworeben SemCneul Secdomebs. SeiZleba gamo viyenoT TviTSefasebisa da urTierTSefasebis formebi.

Aaqtivoba 5 _ Sejameba da Sefaseba (2-3 wT).

Aaqtivoba 6 _ saSinao davaleba (2 wT):`xazarula~; moifiqron da daweron yvelaze sasacilo ambavi, romelic Tavs

gadaxdeniaT. Seasrulon davaleba #4 (`moswavlis rveuli~).

Sedegebis kodi:

V.1. _ am Temis gavlis Semdeg moswavle warmoadgens zepir teqsts xalxSi gavrcelebuli crurwmenebis Sesaxeb, asabuTebs Tavsi azrs, warmoadgens konk­retul faqtebs, afasebs TanatolTa gamosvlas am sakiTxis irgvliv;

V. 2. SeuZlia jgufuri da individualuri sakomunikacio amocanebis ganxor­cieleba.

V. 3. SeuZlia enobriv­gramatikuli formebis aRqma da marTebulad gamoye­neba Sesabamis sametyvelo situaciebSi.

V. 6. gamomuSavebuli aqvs xmamaRali kiTxvis sawyisi unar­Cvevebi.V. 8. ganmartavs personaJTa qcevis motivs da afasebs maT saqciels; axasi­

aTebs personaJebs rogorc eqspliciturad mocemul informaciaze dayrdno­

Page 113: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

113

biT, ise Sinaarsis gaazrebis safuZvelze; yofs teqsts Sinaarsobriv nawilebad; sakuTari sityvebiT gadmoscems teqstis Sinaarss;

V. 9. amoicnobs da asaxelebs martiv mxatvrul simboloebs.V. 11. SeuZlia kiTxvis sxvadasxva strategiis gamoyeneba teqstis ukeT gaaz­

rebis mizniT. V. 12. SeuZlia sxvadasxva tipis teqstebis damoukideblad Seqmna. V. 14. SeuZlia gramatikuli wesebis marTebulad gamoyeneba da marTlweris

normebis dacva.

Mmomdevno Temis _ g. Coxelis `saziaro yvavi~, r. inaniSvilis `biWi mal-xazi~ _ dagegmvas mTlianad maswavlebels vandobT. vTavazobT damatebiT in­formacias:

goderZi Coxeli, Tanamedrove qarTveli mwerali da kinoreJisori, daibada 1954 wels duSeTis raionis sofel CoxSi, 1978 wels daamTavra SoTa rusTavelis saxelobis Teatraluri institutis kinosareJisoro fakulteti, aris avtori wignebisa: `werili naZvebs~, `bindisferi sofeli~, `adamianTa sevda~, `mgeli~, `Tevzis werilebi~, `bedis mdevari~, `caswavala~... aqtiurad muSaobda kinematografiaSi, aris aTze meti filmis reJisori da scenaristi (`miwismzomelebi~, `adamianTa sevda~, ̀ werili naZvebs~, ̀ codvis Svilebi~, ̀ lukas saxareba~, ̀ samoTxis gvritebi~, ̀ mi­jaWvuli raindebi~...). gardaicvala 2008 wels.

Page 114: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

114

m. maWavarianis `sakuTari sicocxlis Semokleba~; saklaso disku­sia `adamiani da buneba~; zmnis uRleba

miznebi:_ adamianisa da bunebis urTierTobaze dakvirveba_ teqstis kiTxva da gaazreba, saTanado daskvnebis gamotana_ sakuTari azris dasabuTeba, kritikuli azrovnebis ganviTareba_ aRweriTi teqstis ageba_ zmnis formacvlaze dakvirveba

I. teqstze muSaoba

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba-provocireba:aq maswavlebels vTavazobT or variants: a) klasi msjelobs muxran maWavari­

anis adre wakiTxuli leqsebis Sesaxeb; ixseneben, ra ician am poetze, ris gagebas isurveben mis Sesaxeb am gakveTilze; am mizniT SeiZleba gamoviyenoT `gonebrivi ieriSis ruka~; b) maswavlebeli klass sTavazobs Temas sadiskusiod `Cemi qalaqis (soflis) buneba~. amgvar muSaobas SeiZleba mivceT jgufuri xasiaTi. Ggamaxvil­deba yuradReba adamianisa da bunebis urTierT damo ki de bulebis konkretul SemTxvevebze.

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis:muxran maWavariani _ Tanamedrove poeti, daibada 1929 w sof. argveTSi, saCxeris raionSi,

1954 w. daamTavra T s u filologiis fakulteti, 1967­1984 wlebSi iyo Jurnal `pioneris~, xolo 1982­1992 wlebSi Jurnal `saunjis~ mTavari redaqtori. pirveli leqsebi 1952 w. gamoaqveyna. 1958 w gamovida poetis ori krebuli: ̀ wiTeli mze da mwvane balaxi~ da ̀ siCume uSenod~, romelic rusu­lad iTargmna da mwerals didi aRiareba moutana _ 1959 w. axalgazrdobis msoflio VII saerTa­Soriso festivalis laureatis wodeba. Ppoetis mTeli Semoqmedeba dafuZnebulia patriotizmze _ mSobeli qveynis, xalxis, dedaenis udides siyvarulze.

winamdebare teqsti warmoadgens recenzias cnobili qarTveli bunebismetyvelis arn. gegeWkoris wignze `dedabuneba~, magram avtori scildeba Cveulebrivi recenzentis farglebs

da wina planze kvlav mSobliuri miwisa da enis siyvaruls wamoswevs. gardaicvala 2010 wels.

aqtivoba 2 _ teqstis komentirebuli kiTxva:teqsts Tavidan bolomde kiTxulobs maswavlebeli. igi monologs warmoad­

gens, Seicavs dialogsac, amitom maswavlebelma kiTxvisas aucileblad unda mi­aqcios am garemoebas yuradReba da saTanado intonacia, tempi da maxvilebi (logikuri, fsiqologiuri) SearCios. Aamis Semdeg teqsts nawil­nawil kiTxulo­ben moswavleebi da gzadagza xsnian gaugebar sityvebsa da gamoTqmebs, romlebic teqstSi mravladaa. Ggarda ̀ sityvaTa salaroSi~ axsnili leqsikuri erTeulebisa, moswavleebisaTvis SeiZleba gaugebari aRmoCndes Semdegi sityvebi da frazebi: Suaxansgadacilebuli – asakovani, xanSiSesuli (Sua xani _ dro axalgazrdo­basa da moxucebuloba Soris); xelisgulisodena adgili _ patara adgili; Tavs aravin icxelebs – Tavs aravin iwuxebs; STamomavloba _ momavali Taoba; urTi-erTSewevniT _ erTmaneTis daxmarebiT, urTierTdaxmarebiT; garkveulwilad _ erTgvarad, nawilobriv... leqsikuri analizisas yuradRebas gavamaxvilebT im faqtzec, rom Txrobisas mwerali zog SemTxvevaSi iyenebs literaturuli enisaTvis ucxo sityvebsac: SemoaRlites, daajligineben, dafSxala..., rac, erTi mxriv, imiT aixsneba, rom mwerali imerelia da zog SemTxvevaSi imerul di­

Page 115: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

115

aleqtizmebs iyenebs (dafSxala), meore mxriv ki imiT, rom mwerals surs mkiTx­velisaTvis ufro gasagebi gaxados Txroba, misTvis ufro maxlobeli da Sinauri gaxdes.

maswavlebeli sagangebod Cerdeba teqstis im monakveTze, sadac mwerali sulxan­saba orbelianis leqsikonze saubrobs. moswavleebisaTvis sulxan­saba nacnobia rogorc mwerali, magram araferi ician misi leqsikonis Sesaxeb, am­denad, informacia moswavleebs am sakiTxis Sesaxebac unda mivawodoT.

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis: sulxan­saba orbelianis `leqsikoni qarTuli~, anu `sityvis kona~ (rogorc es am wignis­

Tvis vaxtang VI­s Seurqmevia), ganmartebiTi leqsikonia, romelic sami aTeuli wlis Sromis Sede­gia. Seicavs oci aTasze met sityvas. sityvis ganmarteba da axsna xSirad dasabuTebulia romelime cnobili nawarmoebis adgiliT, gansakuTrebiT damowmebulia Zveli da axali aRTqmis wignebi. Sedgenisas avtors usargeblia ucxo enebis leqsikonebiT, Seujerebia isini erTmaneTTan da mxo­lod amis safuZvelze Seuqmnia `leqsikoni qarTuli~. Lleqsikons win axlavs `anderZamagi~. aq av­tori aRniSnavs, rom qarTvelebs adrec hqoniaT am tipis leqsikoni, romelic dahkargviT da amis gamo `ena qarTuli TvisTa nebazed gauryvniaT~. rogorc specialistebi aRniSnaven, es leqsiko­ni scildeba ganmartebiTis farglebs da erTsa da imave dros aris enciklopediuric da Targ­mniTic. Lleqsikonis amgvari Sedgena ki iman ganapiroba, rom mas saswavlo daniSnulebac hqonia (`pirvel saswavlo yrmaTaTvis~).

Msulxan­sabas `leqsikonSi~ moipoveba pirobiTi niSnebi mnaTobaTa, mcenareTa, frinvelTa, TevzTa, qvewarmavalTa aRsaniSnavad. rogorc wesi, es leqsikuri erTeulebi qarTul enazevea ganmartebuli, mag: gedi _ zRvis bati, boloSava _ mWvrinavi; Woti _ momcro bu aris, Rame iZaxis (Sdr. Woti). zogierTi sityva ki ganmartebis gareSea, aRniSnulia mxolod pirobiTi niS­niT. rogorc Cans, muxran maWavarians aseTi leqsikuri erTeulebi aqvs mxedvelobaSi (xaratoni, Wvinta, wintala, oyari, iveosi... _ aRniSnulia frinvelis pirobiTi niSniT, Sesatyvisi ki ara aqvs miwerili). (lit­ra: sulxan­saba orbeliani, `qarTuli leqsikoni~, i. yifSiZisa da a. SaniZis redaqciiT, winasityvaoba daurTo a. SaniZem, 1928 w.; sulxan­saba orbeliani, `leqsikoni qarTu­li~, I, redaqtorebi e. metreveli, c. qurcikiZe, Tb. 1991 w.).

aqtivoba 3 _ teqstis analizi da Sefaseba:kiTxvebi teqstis gageba­gaazrebisa da SefasebisaTvis mocemulia saxel­

mZRvaneloSi. Mmoswavleebi teqstidan asaxeleben adamianis bunebisadmi usulgu­lo damokidebulebis konkretul SemTxvevebs (xnaven erozirebul adgilebs, Ce­xen tyeebs, xocaven frinvelebs, soflis mTa­gorebidan didi raodenobiT gaaqvT sila...), saubroben im Sedegebze, rac am damokidebulebam moutana bunebas (Sreba wyaroebi, iklebs mdinareebi, qari xeze nayofs aRar ayenebs...). amasve ukavSirdeba saklaso diskusiac (`moswavlis rveuli~, davaleba #1).

werilobiTi teqstis ageba: `moswavlis rveuli~, davaleba #2.

II. enobriv masalaze dakvirveba

aqtivoba 1 _ rTuli saxelebis marTlweraze dakvirveba:Suaxansgadacilebuli, xelisgulisodena, xvna-Tesva, mTa-gorebi, Tof-

iaraRi, dedaena... moswavleebi ganmartaven, ratom iwereba es rTuli sityvebi ase, maTi gamoyenebiT adgenen winadadebebs da weren dafaze.

aqtivoba 2 _ zmnis raobis gaxseneba, dakvirveba zmnis uRlebis martiv SemTxvevebze, piris niSnebis gacnoba (`moswavlis rveuli~, davalebebi #3 da #4).

Page 116: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

116

giorgi SatberaSvilis `gamoqvabulSi~ (nawyveti moTxrobidan `saTaflia~), zmna, zmnuri frazeologizmebi, zmnis uRlebis martivi paradigmebi _ 3 sT

miznebi:

_ teqstis kiTxva da analizi_ gabmuli metyvelebis ganviTareba_ leqsikuri maragis gamdidreba_ martivi aRweriTi teqstis konstruireba jer zepirad, Semdeg _ werilobiT_ saganTSorisi kavSiri bunebismetyvelebasTan_ zmnis formacvalebaze dakvirveba_ zmnasTan dakavSirebuli orToepiul­orTografiuli Cvevebis formireba_ zmnuri farzeologizmebis gacnoba da metyvelebaSi gamoyeneba

I gakveTili

Gaqtivoba 1 _ moswavleTa zepiri da weriTi pasuxebis prezentacia da Se-faseba (ganvlili masalis Semowmeba _ m. maWavarianis `sakuTari sicocxlis Semokleba~) (7-8 wT):

Aaqtivoba 2 _ kiTxvisaTvis mzadeba-provocireba (5-7 wT):klasi iyofa jgufebad, TiToeul jgufs evaleba Seadginos mokle aRweriTi

teqsti gamoqvabulis Sesaxeb (rogor esmiT am sityvis mniSvneloba, ra smeniaT / waukiTxavT gamoqvabulis Sesaxeb, saqarTveloSi romeli gamoqvabuli unaxavT da sad...). klass SeiZleba winaswar davavaloT moiZion saTanado masala am sakiTxis irgvliv. teqstis prezentacia da Sefaseba xdeba klasSi.

Aaqtivoba 31 _ teqstis komentirebuli kiTxva da analizi (12-15 wT).

informacia maswavleblisaTvis:giorgi SatberaSvili _ 1910­1965 ww., 1932 w. daamTavra Tsu istoriis fakulteti, lit.

moRvaweobas iwyebs 1929 w­dan, pirveli poeturi krebuli gamosca 1933 w. misi Semoqmedebisa Tvis damaxasiaTebelia Janrobrivi mravalferovneba. aRasaniSnavia, rom is nayofierad Sromobda sa­bavSvo literaturis sferoSic. ekuTvnis mravali sabavSvo moTxroba, maT Soris aRsaniSnavia `saTaflia~ da `mtkvris saTavisaken~.

1 sakiTxavi teqsti saxelmZRvaneloSi or nawilad aris gayofili, amitom misi damuSavebac ase moxdeba. aqve unda aRiniSnos, rom moswavleTa erTi nawilisaTvis SeiZleba nacnobi iyos es av­toric da es gmirebic, ramdenadac IV kl. saxelmZRvaneloSi Setanili gvaqvs nawyveti am moTxro­bidan (`dinozavris nakvalevze~).

Page 117: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

117

saTaflia _ mRvime quTaisTan, samguralis seris maxloblad. Dderefnis tipisaa, aqvs gan­Stoebebi da darbazebi. maTi saerTo sigrZe 900 m­s aRwevs. Nmaqsimaluri simaRle 10 m­ia, sigane _ 12 m. aqve miedineba mdinare oRaskura, romelic gamosasvlels poulobs samguralis seris samxreTiT. gamoqvabuli aRmoaCina da Seiswavla pedagog­mxareTmcodnem petre Wabukianma. aqve, mRvimis SesasvleleTan, aRmoCenilia mtacebeli da balaxiWamia dinozavrebis 200­mde nakvalevi.

teqstis kiTxvas iwyebs maswavlebeli, agrZeleben moswavleebi. SeiZleba gamoviyenoT `pauzebiT kiTxvac~ _ teqsti davyoT azrobrivad dasrulebul monakveTebad:

Ppauza I: I striqonidan ̀ araferi ar arRvevda am idumalebiT aRsavse adgilis myudroebas~_mde.

Ppauza II: `_ `Sexede, Sexede, elguja, es ra aris?~Ppauza III: `... stalaqtitebad da stalagmitebad gadaqceuliyvnen.~Ppauza IV: `_ TiTqos iqidan viRac gvemuqreba! _ man xeli gaiSvira mRvimis

siRrmisken.~

moswavleebs TiToeuli monakveTis wakiTxvis Semdeg vavalebT warmoadgi­non sakuTari mosazrebebi teqstSi movlenebis Semdgomi ganviTarebis Sesaxeb. miRebuli pasuxebi mogvianebiT Seudardeba avtoriseul variants. gzadagza kiTxvis procesSi aixsneba moswavleTaTvis gaugebari sityvebi da gamoTqmebic. xmamaRali kiTxvis paralelurad gamoiyeneba Cumi kiTxvac.

Mmaswavlebeli svams faqtebze orientirebul kiTxvebs, romelTa pasuxebic moswavleebma wignSi unda amoikiTxon:

_ ratom gadawyvites gamoqvabulis daTvaliereba elgujam da goCam? iq ris aRmoCenas apirebdnen biWebi?

_ rogor aRwers mwerali saTafliis midamoebs? moZebneT da waikiTxeT teqstSi saTanado adgili.

_ ra ganwyoba daeuflaT biWebs gamoqvabulSi Sesvlamde? ram gaumZafraT SemdegSi maT es grZnoba?

_ ra hgvridaT saTafliaSi Cumad Separul biWebs siamayes? _ ra sityvebiT gadmogvcems gamoqvabulSi myofi biWebis gancdebs avtori?

moZebneT da waikiTxeT teqstSi saTanado adgilebi._ ra inanes biWebma? ratom uxmobda gamoqvabulSi Sesuli elguja fores?

teqstis gaazrebisaTvis daismis kiTxvebi:_ gamoqvabulSi Separul biWebs ori erTmaneTis sapirispiro grZnoba daeu­

flaT. ra grZnobebia es? ram gamoiwvia es grZnobebi?_ wakiTxul monakveTSi elgujasa da goCas ra Tvisebebi Cans? riT hgvanan

isini erTmaneTs? riT gansxvavdebian? TqvenTvis maTi ra Tvisebaa misaRebi? Mmi­uRebeli?

_`ager gamoqvabulis Tavidan Tavdayira dakidebuli maxrCobela gveli TiTqos klakvniT moeSureboda maTken! iqve, dabla, meore uzarmazar gvels amo­eyo Tavi miwidan da biWebisaTvis gzis gadaRobvas lamobda!~ _ ase aRwers mwe­

Page 118: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

118

rali biWebis TvaliT danaxul gamoqvabuls. ramdenad Seefereba es suraTi rea­lobas? ra aris amis mizezi?

_ SiSTan erTad biWebs siamayis grZnobac daeuflaT. Tqveni azriT, marTlac saamayo saqcieli Caidines biWebma? daasabuTeT Tqveni azri.

_ biWebma TavianTi gadawyvetilebis Sesaxeb _ ufrosebis gareSe Cumad daeTvalierebinaT gamoqvabuli _ araferi uTxres umcros Zmas. Tqveni azriT, ra unda yofiliyo amis mizezi?

_ mwerali gamoqvabulSi Separul biWebs `raindebs~ uwodebs. ramdenad amar Tleben isini am saxels? daasabuTeT Tqveni azri.

Aaqtivoba 4 _ gegmis Sedgenaze muSaoba (5-7 wT):moswavleebi nawil­nawil kiTxuloben teqsts da adgenen Sinaarsis gad­

mosacemad gegmas (`moswavlis rveuli~, davaleba #2), romelic daaxloebiT aseT saxes miiRebs:

a) elguja da goCa dinozavrebis nakvalevTanb) SiSze gamarjveba / gamoqvabulSi gadaZroma / aRmoCenebis molodinSig) pirveli dazvervis Sedegebi / gamoqvabulis daTvalierebad) idumali SiSi e) fiqrebi foreze / siamaye da sinanuliv) elgujas gadawyvetileba / mSiSara goCa

aqtivoba 5 _ teqstis konstruireba (5-7 wT):maswavlebeli klass avalebs warmoidginon sakuTari Tavi gamoqvabulSi

da Seadginon zepiri teqsti saTauriT `gamoqvabulSi~, Txrobisas aucileblad gamo iyenon axlad Seswavlili leqsikuri erTeulebi: mRvime, kirqva, Sre, sta-lagmiti, stalaqtiti. Kkargia, Tu damatebiT resursad gamoviyenebT msoflios sxvadasxva cnobili gamoqvabulebis amsaxvel ferad fotomasalas.

Aaqtivoba 6 _ Sejameba (2 wT).

Aaqtivoba 7 _ Sefaseba (2 wT).

Aaqtivoba 8 _ saSinao davaleba (1-2 wT):moswavleebs eZlevaT teqsti TxrobiT, dasawerad _ davaleba #3 (`moswavlis

rveuli~).

II gakveTili

Aaqtivoba 1 _ moswavleTa zepiri da werilobiTi pasuxebis prezentacia (7-10 wT):

moswavleebi TxrobiT gadmoscemen wakiTxuli teqstis Sinaarss. Aam dros SeiZleba gamoviyenoT jgufuri muSaoba: TiToeul jgufs SevTavazoT gegmis esa Tu is nawili da davavaloT, gadmoscen mxolod am monakveTis Sinaarsi. Txrobisas

Page 119: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

119

yuradReba eqceva ambis logikuri Tanmimdevrobis dacvas, faqtebis sizustes, agreTve _ Txrobisas mwerliseuli leqsikis gamoyenebas, droTa Tanmimdevro­bis dacvas, III pirSi Txrobas, gamometyvelebiT kiTxvas. Aaseve xdeba moswavleTa werilobiTi davalebis prezentacia _ maT teqstis mixedviT unda aReweraT saTaflias gamoqvabuli sayrdeni sityvebis (`idumali~, `SiSi~, `stalagmitebi~, `stalaqtitebi~, `kirqva~, `samariseburi dumili~, `qvewarmavlebi~) gamoyenebiT.

Aaqtivoba 2 _ werilobiTi davalebis TviTSefaseba da urTierTSefaseba (3-5 wT):

(kiTxvebi davalebis Sefasebisa da urTierTSefasebisaTvis mocemulia `mo­swavlis rveulSi~, davaleba #3).

aqtivoba 3 _ teqstis komentirebuli kiTxva da analizi (10-12):moswavleebi nawil­nawil kiTxuloben teqstis meore monakveTs, gzadagza

xsnian gaugebar sityvebsa da gamoTqmebs. teqstis gaazrebisa da analizisaTvis daismis kiTxvebi, romlebic saxelmZRvaneloSia miTiTebuli.

aqtivoba 4 _ gegmis Sedgena (5 wT):am Tavis Sinaarsis gadmosacemad adgenen gegmas, romelic daaxloebiT aseT

xasiaTs miiRebs: a) pirveli marcxib) SiSig) goCas sayvedurebi d) uimedoba e) tyismcvelis gamoCenav) sixaruli

aqtivoba 5 _ enobriv masalaze dakvirveba:

a)zmnuri frazeologizmebi (5 wT):

TqviT erTi sityviT _ zmniT:

SiSis zari dasca _ SeaSina suli ganaba _ gainaba, gaCumdaTvals ver usworebda _ ver uyurebdafrTas asxamda _ axalisebda, aqezebda

`moswavlis rveulidan~ sruldeba davaleba #5 _ mocemul winadadebebSi xazgasmuli frazebi Secvale saTanado mniSvnelobis zmnebiT:

pirSi wyali Caigubes _ gaCumdnenCahbarda patronsa _ mokvda, gardaicvalagadauvarda gulidan _ daaviwydaamoiRo TvalSi _ gadaekida

Page 120: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

120

AAb)zmnis dro (5 wT):

Mmaswavlebeli dafaze winaswar wers (an saxelmZRvaneloSi kiTxuloben) naw­yvets Seswavlili teqstidan: ̀ ramdenime wuTs isini yuradRebiT aTvalierebdnen 2­3 dRis winaT nanax naterfalebs, adarebdnen erTmaneTs sididiT, moyvanilo­biT, zomavdnen nafexurebis sigrZe­siganes, rveulebSi raRacas ixatavdnen Tu iwerdnen, Tan aqeT­iqiT frTxilad iyurebodnen~.

_ rodis xdeba am teqstSi aRwerili moqmedeba? a) saubris momentSi, b) saubris momentamde, g) saubris momentis Semdeg (SearCieT marTebuli pasuxi da daasa buTeT Tqveni azri. swori pasuxia b).

_ axla moZebneT am teqstSi zmnebi da gansazRvreT romel dros gamoxata­ven isini.

_ ramdeni dro aqvs zmnas? ras gamoxatavs axlandeli dro?warsuli dro? Mmomavali?

_ romel droSia am teqstSi Txroba?_ scadeT gadmosceT teqstis Sinaarsi momaval da warsul droebSi.

Aaqtivoba 6 _ Sejameba (1-2 wT).

Aaqtivoba 7 _ Sefaseba (2 wT).

Aaqtivoba 8 _ saSinao davaleba (2 wT):teqstis meore nawili TxrobiT, davaleba #4 (`moswavlis rveuli~, gv. 22).

III gakveTiliAaqtivoba 1 _ saSinao davalebis prezentacia da Sefaseba (5-7 wT):moswavleebi TanmimdevrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss. muSaobaSi

mTeli klasia CarTuli. Mmoswavleebi ismenen erTmaneTis pasuxebs da maswavle­belTan erTad afaseben, gamoTqvamen SeniSvnebs, asabuTeben Tavis azrs.

Aaqtivoba 2 _ teqstis analizi (12-15 wT):Mmoswavleebi asaxeleben teqstis mTavar (goCa, elguja) da aramTavar (fore,

papa petre, tyismcveli kapitoni) gmirebs da afaseben maT saqciels, saubroben maTTvis damaxasiaTebel Tvisebebze; cdiloben, moiZion teqstSi is adgilebi, romlebic gmiris ama Tu im Tvisebaze migvaniSnebs; Mmag., Eelguja aris gambedavi da yvela wamowyebis iniciatori (`_ axla ki gamoqvabulisaken! _ wamoiZaxa elgu­jam...~, `win elguja midioda, anTebuli sanTeliT gzas iSuqebda da malimal ukan goCasaken ixedeboda~, `romelime Savi laqis an Crdilis danaxvisTanave elguja muxlisTavebze iCoqebda, sanTels miaSuqebda da guliscemiT aTvalierebda...~), mizanswrafulia da jiuti, ar sCvevia ukandaxeva (`magram am Txovnis miuxedavad elguja win miabijebda da daJinebiT imeorebda:_ ara, Tu ginda, Sen dabrundi,

Page 121: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

121

me gamoqvabulis bolomdis unda mivide, iqneb rames wavawyde...~), ar sCvevia wu­wuni da uxmod itans gaWirvebas (Semdeg goCas gverdiT uxmod miujda da Tvalebi SiSiT daxuWa...); bolo wuTamde ar kargavs imeds da eZebs gamosavals Seqmnili vi­Tarebidan (`muxlebze daCoqili, wingaSverili xelebis faTuriT miforTxavda kupriviT sqlad Camowolil wyvdiadSi~...).

goCa SedarebiT mSiSaraa (`goCa malimal SeCerdeboda, ukandasaxevad emzade­boda, Tan gaubedavad wamoiZaxebda~...); yvelaferSi endoba elgujas da mas hba­Zavs (`goCac mas mihyva~... `goCac xalisianad mihyveboda elgujas nafexurebs~... `ufros Zmas mxardamxar mihyveboda~... `goCas marto dabrunebas elgujasTan erTad siaruli erCia, Tund gamoqvabulis bolomde~...). orive Zma maZiebluri bunebisaa (maT imedi hqondaT, rom gamoqvabulSi saintereso masalebs aRmoaCen­dnen), sakuTar ZalebSi Tavdajerebulni arian (miaCniaT, rom am saqmis gakeTebas ufrosebis daxmarebis gareSec SeZleben), eurCebian ufrosebs da saWiroebis dros tyuilis Tqmasac ar eridebian (ise gaiparnen Sinidan, rom aravis araferi uTxres, umcros Zmasac ki); arc erTisaTvis ar aris ucxo sindisis qenjna da dana­Saulis monanieba (orive nanobs, rom araferi uTxres umcros Zmas; bolos orive grZnobs danaSauls sakuTari Tavisa da ufrosebis winaSe _ amdeni rom anervi­ules)... am gmirebis daxasiaTebisaTvis SeiZleba gamoviyenoT `gonebrivi ieriSis ruka~ an `venis diagrama~.

elguja

saqmis wamomwyebi, inciativiani

bolomde ar kargavs imeds

mizanswra-fuli

gambedavi

uSiSari

jiuti

maZie-bluri buneba

elgujagambedavi

. . .

goCamSiSara

. . .

Page 122: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

122

aqtivoba 3 _ jgufuri aqtivoba (5 wT).

ra vicodi gamoqvabulis Sesaxeb ra gavige ris gagebas visurvebdi

aqtivoba 4 _ enobriv masalaze dakvirveba (10 wT).

a) wina viTarebis saxelebze dakvirveba:

terfi _ natrefalikvali _ nakvalevifexi _ nafexuriTiTi _ naTiTuri_ ras amCnevT? ra gansxvavebaa am saxelebs Soris?

informacia maswavleblisaTvis:wina viTarebis saxelebi aRniSnaven, Tu ras warmoadgenda sagani winaT, an rogoria is axla

winandelTan SedarebiT. mawarmoebeli afiqsebia: na- _ -ar, na- _ -ev, na- _ -ur. saWiro ar aris am etapze moswavleebisaTvis terminebisa da saTanado afiqsebis gacnoba, mTavaria, davakvirvoT isini sityvis semantikasa da sityvaTwarmoqmnaze zogadad).

b) zmnuri frazeologizmebi (`moswavlis rveuli~, davaleba #4)

Tavzari daeca SeSindamusri gaavlo daxocaxeli gaumarTa daexmarajvars acva gaawvalajorze Sejda gajiutda enas kbili daaWira gaCumdaabuCad aigdo gaamasxaravaTqveni Wiri waiRo gardaicvala

Kkargi iqneba, Tu am frazeologizmebis winadadebebSi gamoyenebas davava­lebT moswavleebs.

g) zmniswinze dakvirveba:gaikvreba zmniswinTa sqema:

Page 123: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

123

dis

mo

mi

Se

ga

gamo

gada

gadmo

Semo

Mmoswavleebi ixseneben zmniswinis raobas, maTi darTviT iReben axal­axal zmnebs, am codnis gamoyenebiT moswavlis rveuldan sruldeba davalebebi #2 da # #3.

Aaqtivoba 5 _ Sefaseba da Sejameba (2 wT).

Aaqtivoba 6 _saSinao davaleba (2 wT). teqsti Tavidan bolomde TxrobiT, werilobiT _ `moswavlis rveuli~, davaleba #1 (gv. 23).

Sedegebis kodi:am Temis gavlis Semdeg moswavle:

V2 _ moiZiebs masalas miTiTebuli sakiTxis (gamoqvabulebi) Sesaxeb da auditoriis winaSe warmoadgens zepir teqsts; winaswar Seadgens gegmas zepiri gamosvlisaTvis, mosmenisas CainiSnavs sxvaTa mier gamotqmul Tvalsazriss;

V2 _ ismens mxatvrul nawarmoebs da gamoxatavs Tavis damokidebulebas mosmenilis mimarT.

V7 _ SeuZlLia aramxatvruli teqstis asagebad (`gamoqvabulSi~) Sesabamisi sainformacio masalis moZieba, wakiTxva da gaazreba;

V9 _ avlebs paralelebs adre wakiTxulTan, msjelobs moqmed pirTa saqcielze, afasebs maT da asabUuTebs Tavis azrs Seswavlili teqstis mixedviT;

V10 _ teqstSi amoicnobs sityvaTa gaformebis (am SemTxvevaSi _ zmnis) morfo­sintaqsur saSualebebs (zmnis piri, ricxvi, dro, zmniswini);

V11 _ Seswavlil teqsts yofs nawilebad, asaxelebs am dayofis azrobriv safuZvels, konkretuli informaciis mosaZieblad (am SemTxvevaSi saTafliis gamoqvabuli) iyenebs enciklopediur statiebs, internets, biblioTekas;

V12 _ weris dawyebmade adgens gegmas, TanmimdevrobiT gadmoscems faqtebsa da movlenebs, akeTebs aqcents mTavr sakiTxebze; konteqstis mixedviT SearCevs saTanado leqsikur erTeulebs;

V14 _ asworebs SemCneul gramatikul­orTografiul Secdomebs (ori v­s wera I pirSi, ori i­sa da or e­s marTebuli wera saTanado zmniswinebTan..), teqs­tis Seqmnis Semdeg TviTonve akeTebs koreqturas.

Page 124: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

124

mark tvenis `skolaSi~ (nawyveti `tom soieris Tavgadasavli-dan~), mimarTvis formebi qarTulSi, Tavazianobis mravlobiTi, same­tyvelo etiketi, ricxvSi monacvle zmnebi

miznebi:

_ mxatvruli teqstis kiTxva da analizi_ wakiTxulis gaazreba da Sefaseba, daskvnebis gakeTeba da sakuTari azris

dasabuTeba_ literaturul personaJTa martivad daxasiaTeba_ gabmuli metyvelebis ganviTareba_ werilobiTi teqstebis ageba da koreqtireba_ sametyvelo etiketi, Tavazianobis mravlobiTis gamoyeneba qarTulSi_ ricxvSi monacvle zmnebis gacnoba da maTi marTebuli formebiT gamoye­

neba metyvelebaSi_ zmnasTan dakavSirebiT martivi stiluri da orTografiuli Cvevebis

gamomuSaveba

I. teqstze muSaoba

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba-provocireba:Ees etapi pedagogs SeuZlia dagegmos Tavisi Sexedulebisamebr, Cven vTava­

zobT Cveneul variants: maswavlebeli moswavleebs sTxovs daasaxelon is lite­raturuli gmirebi, romlebsac, maTi azriT, msoflios yvela qveyanaSi icnoben bavSvebi. Ees aqtivoba SeiZleba Catardes jgufurad. TiToeuli jgufi warmoad­gens Tavis variants. SeiZleba Catardes erTgvari Sejibric _ gaimarjvebs is jgufi, romelic yvelaze ufro met aseT literaturul personaJs daasaxelebs. Aaqve vakiTxebT nodar dumbaZis sityvebs mark tvenis gmirebis (tom soierisa da heklberi finis) Sesaxeb da vTxovT, gaixsenon, ra smeniaT maTze.1 Sesaval saubar­Si maswavlebeli klass amcnobs, Tu sad (amerikis SeerTebul StatebSi) da rodis (XIX saukunis Sua xanebSi) xdeba teqstSi aRwerili moqmedeba.

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis:mark tveni (samuel klemanso), 1835­1910 ww. cnobili amerikeli mwerali, amerikuli kriti­

kuli realizmis fuZemdebeli, sabavSvo literaturis klasikosi; hqonda uamravi profesia: iyo asoTamwyobis Segirdi, locmani, oqros maZiebeli, Jurnal­gazeTebSi aqveynebda iumoristul nawarmoebebs, pamfletebs, statiebs, reportaJebs; norC mkiTxvelTa Soris gansakuTrebuli popularobiT sargeblobs `tom soieris Tavgadasavali~, romelic avtobiografiuli Seferi­lobisaa; `ufliswuli da maTxovari~, romelic istoriuli xasiaTisaa, `heklberi finis Tavga­dasavli~, romelSic gakritikebulia monoba, rac udides problemas warmoadgenda imdroindeli ameri keli sazogadoebisaTvis. M mark tvenis Semoqmedebis safuZvelia xalxuri iumori. Mman ameri­kul moTxrobas misca sruliad axali ieri da Seitana masSi satiruli karikatura, komizmi, komi­

kuris tragikulTan Serwyma. MmTel mis Semoqmedebas gasdevs Rrma demokratizmi da humanizmi.

1 moswavleTa erT nawils wina klasebSi Seswavlili aqvs nawyvetebi `tom soieris Tavgadasavli­dan~: `moxerxebuli tomi~ da `orSabaTi mZime dRea~; nawils ki igi Tavidan bolomdec SeiZleba hqondes wakiTxuli; amdenad, am gmirebis Sesaxeb saubari ar unda gauWirdeT.

Page 125: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

125

aqtivoba 2 _ teqstis kiTxva da analizi.teqsti saxelmZRvaneloSi or nawilad gaxlavT gayofili da aseve da­

muSavdeba. Uumjobesia, teqstis kiTxva gamometyvelebiT daiwyos maswavlebelma da gaagrZe lon moswavleebma. Ggzadagza aixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi.

I etapze daismis faqtebze orientirebuli kiTxvebi, romelTa pasuxebi saxelmZRvaneloSivea mocemuli. teqstis gaazrebisaTvis aucilebelia moswav­leebs erTxel kidev SevaxsenoT sad da rodis xdeba teqstSi aRwerili moqmede­ba, moiZion amis damadasturebeli masala nawarmoebSi: moqmedeba xdeba amerikaSi – amaze metyvelebs personaJTa saxelebi (tomi, heklberi, beki), mimarTvis forma maswavlebelsa da moswavleebs, aseve asakiT Tanatol bavSvebs Soris (isini erTma­neTs mimarTaven TqvenobiT, rac inglisuri enisaTvis aris damaxasiaTebeli; gan­sxvavebiT qarTulisagan, sadac Tqven pativiscemis mravlobiTs warmoadgens...); moqmedeba xdeba Zvel droSi; amas adasturebs maSindeli skolis aRwera, sadac gogonebi da biWebi cal­calke sxedan, dasjisa da Sefasebis formebi... gairkveva, vin da vin arian teqstis mTavari personaJebi (tomi da beki), aramTavari gmirebi (maswavlebeli, moswavleebi, heklberi fini, romelic ar Cans nawarmoebSi, magram mwerali ise dawvrilebiT aRwers mas, rom sruli warmodgena gveqmneba masze); G axasiaTeben TiToeul gmirs, moiZieben damaxasiaTebel adgilebs teqstidan da adastureben Tavis mosazrebas teqstualurad... erTmaneTs udareben imdroin­del amerikul da Tanamedrove qarTul skolebs, msjeloben maT Rirseba­nak­lovanebebze...

SeiZleba klasSi erTgvari diskusiac ki gaimarTos tomis saqcileTan dakav­SirebiT (ra moswonT misi, ra ar moswonT da ratom...), gaagrZelon nawarmoebi sa­kuTari fantaziiT (Tu, ra Tqma unda, igi jer wakiTxuli ara aqvT).

teqstze muSaobis Semdeg maswavlebelma SeiZleba Caataros erTgvari gamokiTxvac _ gauCndaT Tu ara moswavleebs am wignis wakiTxvis survili da ra­tom.

Aaqtivoba 3 _teqstis dayofa nawilebad da gegmis Sedgena:Ggegma cal­calke Sedgeba TiToeuli monakveTisaTvis.

I monakveTis gegmis savaraudo varianti:

a) toms skolaSi daagvianda/ skolaSi dagvianebab) ratom Tqva tomma simarTle/tomi simarTles ambobsg) vin iyo heklberi fini/heklberi finis vinaobad) didi gamarjveba / sasiamovno sasjeli

II monakveTi:

a) ukmexi mezobeliGb) mxatvari tomi g) Ggacnobad) siyvarulis axsna

Page 126: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

126

e) kvlav sasjeli v) dakarguli jildo

aqtivoba 4 _gegmis mixedviT mTliani teqstis Sinaarsis gadmocema jer TxrobiT, Semdeg misi erT-erTi monakveTisa _ werilobiT (`moswavlis rveu-li~, davaleba #2).

aqtivoba 5 _ martivi aRweriTi teqsti (`moswavlis rveuli~, davaleba #1 _ tomis skola):

am teqstis daweramde moswavleebma aucileblad unda Camoweron gegma, rom­lis mixedviTac aRweren skolas _ rogorc Senobas, ise imdroindel saswavlo process. Ggegma, savaraudod, aseTi saxisa iqneba:

a) skolis Senoba (erTsarTuliani xis Senoba)b) saklaso oTaxi (fiWvis merxebi, maswavleblis kaTedra)g) reJimi (gakveTilis dawyebisas irekeba zari, dagvianeba dauSvebelia da

isjeba)d) moswavleTa ganlageba saklaso oTaxSi (gogonebi da biWebi cal­calke

sxedan)e) maswavlebeli (kaTedraze afofxili Tvlems...) v) sagnebi, romlebsac swavloben moswavleebi (kiTxva, marTlwera, geogra­

fia...)z) dasjisa da Sefasebis formebi (Tunuqis medali...)

II. enobriv masalaze dakvirvebaAaqtivoba 1 _ teqstis gamomsaxvelobiT mxareze dakvirveba:nawarmoebi iumoristulia, amas mark tveni aRwevs ara mxolod sasacilo

faqtebisa da movlenebis aRweriT, aramed enobrivi gamosaxvis saSualebebiTac, mag., sityvis xmareba gadataniTi mniSvnelobiT (sityva `lazaTiani~ swored am­gvar konteqstSia gamoyenebuli); aseve iumoristul elfers qmnis maswavleblis mimarTva tomisadmi, roca is iyenebs zmnas `mobrZandiT~, romelsac Cveulebriv saubarSi sul sxvagvari datvirTva aqvs: `aba, aq mobrZandiT, dResac daagvianeT, xom?!~

_ ratom iyenebs maswavlebeli tomTan saubrisas `mobrZandiT~ zmnas? ras gamoxatavs igi amiT _ pativiscemas Tu dacinvas? Aaris Tu ara es pativiscemis mravlobiTi? ratom iyenebs mas mwerali aq?

_ Cveulebriv, rodis viyenebT xolme aseT zmnebs: mobrZandiT, dabrZandiT, miirTviT?

_ ras gamoxatavs maswavlebeli, rodesac toms sruli saxeliT mimarTavs? ris Cveneba surs amiT mwerals?

_ Tqven rogor mogmarTavT maswavlebeli _ saxeliT, gvariT Tu sruli saxeliT?

Page 127: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

127

_ rogor mimarTavs tomi maswavlebels? qarTulSi ra formas viyenebT am dros?

_ qarTulSi rodis viyenebT mimarTvisas `Tqven~ formas? riT gansxvavdeba am mxriv qarTuli ena inglisurisagan? (Tanamedrove inglisurs ar moepoveba II piris nacvalsaxeli `Sen~, amitom II pirTan mimarTvisas yovelTvis gamoiyeneba mravlobiTi ricxvi).

aqtivoba 2 _ dialogze dakvirveba da perifrazi III pirSi:moswavleebi eZeben teqstSi dialogebis nimuSebs, gansazRvraven, vis da vis

Soris mimdinareobs saubari, zmnis romeli piris formebs iyeneben mimarTvisas, romeli piris formebiT saubroben sakuTar Tavze da axdenen maT perifrazs III pirSi. werilobiT sruldeba davaleba #3 (`moswavlis rveuli~: _ maswavlebel­ma xel meored ikiTxa, Tu vis elaparakeboda tomi. tomma upasuxa, rom cota xans SeCerda hekTan sasaubrod. Mmaswavlebelma Tqva, rom aseTi kadniereba arasodes smenia, aseTi TavxedobisaTvis saxazavic ar kmaroda da toms xalaTi unda gaexa­da. Mmaswavleblis xeli manamde muSaobda, sanam ar daeRala. wkeplebis konac Sem­cirda. Semdeg gasca brZaneba, rom tomi gogonebTan damjdariyo).

aqtivoba 3 _ zmnis uRlebasTan dakavSirebuli orTografiuli Cvevebis formireba (`moswavlis rveuli~, davaleba #4).

aqtivoba 4 _ ricxvSi monacvle zmnebi _ `moswavlis rveuli~, davaleba #5.

aqtivoba 5 _ zmnasTan dakavSirebuli stiluri Cvevebis formireba:sityvaTganmeoreba winadadebaSi da maTi acilebis gzebi (`moswavlis rveu­

li~, davaleba #6).

Page 128: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

128

revaz inaniSvilis `SuSis namsxvrevi~, zmnizeda, masTan dakav­Sirebuli marTlweris sakiTxebi

miznebi:

_ mxatvruli teqstis kiTxva da gaazreba_ paralelebis gavleba Seswavlil literaturul nawarmoebebTan da sa­

Tanado daskvnebis gakeTeba_ kiTxvis strategiebis daufleba_ gabmuli metyvelebis ganviTareba_ leqsikuri maragis gamdidreba_ martivi werilobiTi teqstebis ageba da weris strategiebis daufleba_ zmnizedis Sinaarsobrivi jgufebis gacnoba, maTTan dakavSirebuli mar­

Tlweris sakiTxebis daufleba

I. teqstze muSaoba

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba:maswavlebeli klass sadiskusio Temad sTavazobs `mwerali revaz inaniSvi­

li~; yofs jgufebad da TiToeul jgufs avalebs, gaixsenos ra icis mweral revaz inaniSvilis Sesaxeb, misi ra nawarmoebebi aqvT wakiTxuli da ra axsovT; ra mos­wonT (ra ar moswonT) am mwerlis SemoqmedebaSi da ratom...1

Aaqtivoba 2 _ teqstis kiTxva da analizi:teqsti or nawilad aris gayofili, amitom igi cal­calke damuSavdeba.teqstis kiTxvas iwyebs maswavlebeli, agrZeleben moswavleebi, SeiZleba

gamoviyenoT e. w. ̀ pauzebiT kiTxvac~ (Tu, ra Tqma unda, klasis didi nawilisaTvis misi Sinaarsi am etapze ucnobia). Ggzadagza kiTxvis procesSi aixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi. Ggarda `sityvis salaroSi~ axsnili leqsikuri erTeule­bisa, moswavleebisaTvis SeiZleba gaugebari aRmoCndes sxva sityvebic.

I Tavidan:

garindebuli – gayuCebuli, wynari (aq es sityva gansazRvravs koroms, ri­Tac mwerali xazs usvams bunebaSi gamefebul siwynaresa da simSvides)

sandlebi _msubuqi uquslo sazafxulo Ria fexsacmelibuqni (buqna) _ Cacucqeba­wamoxtoma cekvis an varjiSis dros saCeCeli _ liToniskbilebiani samkuTxa iaraRi, romliTac CeCen matyls

(`davdgi saCeCeli, vkari buqni da amovxti~, _ literaturuli personaJi imeo­rebs qarTuli xalxuri zRaprebis cnobil frazas)

1 am mwerlis moTxrobebi uxvad aris warmodgenili saskolo saxelmZRvaneloebSi; savaraudod,

moswavleebs am mwerlis Sesaxeb saubari ar unda gauWirdeT.

Page 129: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

129

II Tavidan:

balRo _ igivea, rac bavSvo (balRi _ bavSvi)Tavs lafi daesxa _ Sercxva (frazeologizmi)aese _ ai ase...

teqstis TiToeuli monakveTis gagebisaTvis cal­calke daismis kiTxvebi. pasuxebis amokiTxva moswavleebs wignidanac SeuZliaT. ASedgeba teqstis gegmac, romelic, savaraudod, aseTi saxis iqneba:

I Tavi: a) wynari dilab) damalobana xis totebzeg) trabaxa daTo /cirasTan saubarid) fSaveli movida! / stumari/ stumars miegebnen

II Tavi:a) Sexvedra fSavelTanb) daTos marcxig) dabneuli mayvlis akrefad) gabrazebuli daTo / daTos fiqrebie) lamazi mogoneba

werilobiT sruldeba davaleba #1.

Qaqtivoba 3 _ teqstis gaazreba da Sefaseba:moswavleebi msjeloben TiToeuli gmiris Sesaxeb, axasiaTeben maT teqstis

mixedviT (mag., daTo _ daaxloebiT 9­10 wlisaa, amis Sesaxeb mwerali migvaniS­nebs fexsacmlis zomiT; celqia _ uyvars xeebze Zroma; moswons cira _ swored mas elodeba xis totze damaluli; rogorc yvela biWs, masac gogonaze Zlierad da yoCaRad miaCnia Tavi, cotaTi trabaxaa _ es misi saubridan Cans; amayia _ ver itans patara marcxsac ki, miTumetes gogonas Tvalwin; advilad brazdeba...); aseve avleben paralels Seswavlil literaturul nawarmoebTan _ mark tvenis `skolaSi~, bekisa da tomis urTierTobas adareben daTosa da ciras urTierTo­bas, ixseneben damoukideblad wakiTxul sxva literaturul nawarmoebsac, sadac aseve maTi Tanatolebis Sesaxeb aris saubari; sakuTari fantaziiT agrZeleben am moTxrobas (davaleba #2).

Aaqtivoba 4 _ teqstis Sinaarsis gadmocema:moswavleebi adre Sedgenili gegmis mixedviT gadmoscmen teqstis Sinaarss.

Ggarda faqtebis logikuri TanmimdevrobiT gadmocemisa, yuradReba eqceva erT droSi Txrobas, dialogebis perifrazs, sxvaTa sityvebis nawilakebis marTebu­lad xmarebas, avtoriseuli leqsikis gamoyenebas...

Page 130: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

130

aqtivoba 5 _ Temis Sesaxeb Tavisufali wera:(sakuTari TavisaTvis wera _ am dros moswavle ar fiqrobs teqstis struq­

turaze, enobriv formebze) _ igi akvirdeba da gaiazrebs teqstSi aRweril ambavs _ urTierTobas daTosa da ciras Soris (am lamaz grZnobas avtori ̀ Rameul udab­noSi CarCenil SuSis namtvrevis~ brwyinvalebas adarebs) da gadmogvcems Tavis naazrevs am sakiTxis Sesaxeb. naweri konfidencialuria, misi gacnobis ufleba maswavlebels mxolod im SemTxvevaSi aqvs, Tu amas Tavad moswavle isurvebs.

II. enobriv masalaze dakvirveba

aqtivoba 1 _ sityvis mravalmniSvnelianoba:`xurjinis Tvali~ _ Sdr. ̀ adamianis Tvali~, ̀ beWdis Tvali,~ ̀ urmis Tvali~;

aq SeiZleba moswavleebi davakvirvoT sxva sityvebzec, romlebic aseve sxvada­sxva mniSvnelobiT gvxvdeba: ̀ Tavi mtkiva~, ̀ kldis/mTis Tavi~, ̀ wignis Tavi~, ̀ ori Tavi kombosto/xaxvi~, `pirveli Tavi saWmeli~...

aqtivoba 2 _ zmnizedis semantikuri jgufebi, maTi marTlwera:davalebebi #3 da ##4 (am davalebaSi moswavles evaleba moZebnos mcdar­

ad dawerili formebi da gaasworos; Secdomebi daSvebulia: arsebiTi saxelis marTl werisas 4 _ klaSi, toma, atama; zedsarTavi saxelis marTlwerisas 2 _ gZeli, Zilismomgreli; zmniswiniani formebis marTlwerisas 1 _ gapara, zmni­zedebis marTlwerisas 6 _ wynaraT, gulmodgineT, CumCumaT, frTxilad, iqeT, amjeraT). sul moswavlem unda moZebnos da gaasworos 13 Secdoma.

momdevno masalis (otia ioselianis `Cxubi mdinaresTan~, dagegmvas maswav­lebels vandobT. vTavazobT mxolod damatebiT informacias mweral otia iose­lianis Sesaxeb:

otia ioseliani (1930 w. wyaltubo, sof gviS tibi), daamTavra ssrk mweralTa kavSirTan ar­sebuli umaRlesi literaturuli kursebi 1961 wels, moTxrobebs aqveynebs 1954 wlidan, pirveli krebuli `karis mezoblebi~ gamosca 1957 wels. nayofierad muSaobs rogorc novelistikaSi, ise romanul JanrSi, wers piesebsa da kinoscenarebsac. avtoria aTamde piesisa, romlebic wlebis manZilze warmatebiT idgmeboda rogorc qarTul, ise ucxour scenebze (`sanam uremi gadabrun­deba~, `adamiani ibadeba erTxel~, `roca siyvaruli mova~, `eqvsi Sinabera da erTi mamakaci~...). yuradRebas amaxvilebs zneobriv­eTikur problematikaze. intensiurad muSaobs sabavSvi mwer­lobis dargSi (`daCis zRaprebi~, `cagamTenia~, `muxlze dawerili moTxrobebi~, `xelisgulisto­la zRaprebi~...). misi nawarmoebebi Targmnilia mraval enaze.

Page 131: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

131

guram rCeuliSvilis `siyvaruli Semodgomaze~, srulmniSvnelo­biani da damxmare sityvebi

Mmiznebi:

_ mxatvruli teqstis kiTxva da gaazreba_ wakiTxulis Sefaseba_ gabmuli metyvelebis ganviTareba_ literaturuli personaJTan gasaubreba_ literaturuli personaJebis daxasiaTeba_ moTxrobis gagrZelebaze muSaoba_ teqstebis ageba_ kiTxvisa da weris strategiebis daufleba_ saklaso diskusiaSi monawileoba, diskusiis xelovnebis TandaTanobiT

daufleba_ sityvaTa funqciebis gacnoba (srulmniSvnelovani da damxmare sityvebi)

IO. teqstze muSaoba

aqtivoba 1 _ kiTxvisaTvis mzadeba:klasi iyofa jgufebad, sadiskusiod eZlevaT sakiTxi: `moswavle da maswav­

lebeli~. unda ganixilon, Tu rogor esmiT damokidebuleba moswavlesa da maswav­lebels Soris, ra miaCniaT maT urTierTobaSi misaRebad, miuReblad da ratom. maswavlebeli winaswar aZlevs miTiTebas, rom Tavi Seikavon konkretuli pirebis dasaxelebisagan. Mmoswavleebma TavianT gamosvlaSi SeiZleba CarTon literatu­ruli masalac (ra waukiTxavT am Temaze). TiToeuli jgufi warmoadgens sakuTar variants, romlebic ganixileba da Sefasdeba moswavleTa mier.

aqtivoba 2 _ teqstis komentirebuli kiTxva da analizi:teqsti emociuri Seferilobisaa, amitom umjobesia Tavidan bolomde igi

maswavlebelma waikiTxos gamometyvelebiT. mxolod amis Semdeg kiTxuloben moTxrobas moswavleebi nawil­nawil, xsnian gaugebar sityvebsa da gamoTqmebs da upasuxeben maswavleblis mier dasmul I donis kiTxvebs, romelTa pasuxebic teqstSivea mocemuli da am dros moswavleebs SeeZlebaT teqstis gamoyeneba:

_ weliwadis romeli droa aRwerili am nawarmoebSi? saidan Cans es? (teqstis dasawyisSi avtori aRwers Semodgomis foTlebiT danagvianebul qalaqis quCebs, amis Sesaxeb miniSneba aris saTaurSic).

_ visTan midis cqvito? sad cxovrobs misi maswavlebeli? rogor aris aRwe­rili misi sacxovrebeli?

_ sadauria cqvitos maswavlebeli? rogor fiqrobT, ra saganSi amecadinebs igi cqvitos? ratom fiqrobT ase? (savaraudo pasuxi – ucxo enaSi, ramdenadac maswavlebeli ucxoelia, igi skolaSi ar muSaobs, Sin aqvs kerZo praqtika).

_ raze swuxs maswavlebeli? ra miaCnia mas erTaderT megobrad? ratom aris

Page 132: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

132

gayviTlebuli da damWknari palma misTvis ase Zvirfasi?_ ratom ar fiqrobs igi axali palmis yidvaze?_ ratom ar sayvedurobs maswavlebeli Tavis yofil moswavleebs?_ ra pirobas aZlevs mas cqvito? sjera Tu ara misi dapirebisa maswavle­

bels?_ ra aris maswavleblis wuxilis mizezi?..

aqtivoba 3 _ teqstis gaazreba da Sefaseba: am mizniT daismis kiTxvebi: _ `bevri moswavle myavda, yovelTvis gviyvarda erTmaneTi, magram yovelT­

vis miviwyebdnen xolme... magram maTi brali araa, rom damiviwyes. ra qnan, bevr maTgans axla SviliSvilebic hyavs. Yyvelas Tavisi saqme aqvs~ _ ambobs maswavle­beli Tavisi yofili moswavleebis Sesaxeb. maswavleblis ra Tviseba Cans mis am sityvebSi? A

_ cqvito maswavlebels pirobas aZlevs _ me arasodes dagiviwyebTo. ram­denad damajereblad migaCniaT misi es sityvebi? ratom?

_`Sen ver gaigeb, Cemo biWunav, Sen bevri, bevri axlobeli gyavs~, _ eubneba maswavlebeli cqvitos. rogor fiqrobT, SeuZlia Tu ara cqvitos gaugos martod darCenil maswavlebels?

_`babua da SviliSvili ezoSi midiodnen xelixelCakidebulni. Mmaswavle­beli zemodan gaRimebuli TvalebiT uyurebda maT, mere moixeda da Tvali Tavis gayviTlebul palmas gauswora~,_ maswavleblis ra sulier ganwyobaze migvaniS­nebs mwerali am winadadebiT? Tqveni azriT, raze fiqrobs martod darCenili maswavlebeli? ra hgvris mas sixaruls? mwuxarebas? Aaxerxebs Tu ara igi, dama­los Tavisi mwuxareba da sxva ar Seawuxos amiT? rogor axerxebs amas?

_ gayviTlebuli palmis naxvis Semdeg cqvitoc danaRvlianda. moZebneT amis damadasturebeli adgili teqstSi da ecadeT axsnaT, ra iyo cqvitos mow­yenis mizezi.

_ cqvitos msgavsad Tqvenc Tu SegiqmnaT maswavleblis monayolma sevdiani ganwyoba? ras SecvlidiT am moTxrobaSi?

_ mweralma am moTxrobas `siyvaruli Semodgomaze~ uwoda. romel siyva­rulzea, Tqveni azriT, aq saubari?

_ Tqveni azriT, Tu SeiZleba hqondes am teqsts gagrZeleba? Tu gsurT, gaagrZeleT.

_ maswavleblis ra Tvisebebi Cans teqstSi? daaxasiaTeT maswavlebeli am teqstis mixedviT.

aqtivoba 4 _ teqstis Sinaarsis gadmocema.

Aaqtivoba 5 _ literaturul gmirTan gasaubreba.(`moswavlis rveuli~, davaleba #2).

Aaqtivoba 6. martivi miznobrivi teqstebis ageba.(`moswavlis rveuli~, davalebebi #3 da #4).

Page 133: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

133

II. enobriv masalaze dakvirveba

srulmniSvnelobiani da damxmare sityvebi. `moswavlis rveuli~, davaleba #5.

momdevno masalis _ muxran maWavarianis `viTarca mtkvari~ _ dagegmvas maswavlebels vandobT.

Page 134: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

134

zogadi ganaTlebis erovnuli miznebi

saqarTveloSi zogadi ganaTlebis sistema miznad isaxavs Seqmnas xelsayreli pirobebi erovnuli da zogadsakacobrio Rirebulebebis matarebeli, Tavisufa­li pirovnebis CamoyalibebisaTvis.

amasTan erTad ganaTlebis sistema uviTarebs mozards gonebriv da fizikur unar­Cvevebs, aZlevs saWiro codnas, amkvidrebs jansaRi cxovrebis wess, moswav­leebs uyalibebs liberalur da demokratiul Rirebulebebze damyarebul samo­qalaqo cnobierebas da exmareba maT ojaxis, sazogadoebisa da saxelwmifos wi­naSe sakuTari ufleba­movaleobebis gacnobierebaSi.

saqarTvelos zogadi ganaTlebis sistemaSi miRebuli gamocdilebis safuZ­velze mozardma unda SeZlos:

a) qveynis interesebis, tradiciebisa da Rirebulebebis mimarT sakuTari pa­suxismgeblobis gaazreba:

saskolo ganaTlebam unda ganuviTaros mozards unari, rom sworad gansazRv­ros sakuTari qveynis saxelmwifoebrivi, kulturuli, ekonomikuri da politi­kuri interesebi da misces mas sasikeTo gadawyvetilebaTa miRebisa da aqtiuri moqmedebis SesaZlebloba;

b) bunebrivi garemo pirobebis SenarCuneba da dacva:mozardma unda icodes, ra bunebriv garemoSi cxovrobs, ra ziani SeiZleba mi­

ayenos garemos adamianis ama Tu im moqmedebam, rogor SeinarCunos da daicvas bunebrivi garemo;

g) teqnologiuri Tu sxva inteleqtualuri miRwevebis efeqtianad gamoyen­eba; informaciis mopoveba, damuSaveba da analizi:

dRes, rodesac adamianisaTvis misawvdomia didi moculobisa da sxvadasx­va Sinaarsis informacia, misi efeqtianad gamoyenebis unari sasicocxlo mniS­vnelobas iZens. mozards unda SeeZlos ara mxolod informaciis mopoveba, aramed misi Sefasebac Sinaarsis, daniSnulebisa da xarisxis mixedviT, dasaxuli miznebisaTvis misi gamoyenebis formebis gansazRvra; teqnologiuri miRwevebis efeqtiani gamoyeneba yoveldRiuri cxovrebis, muSaobis, inteleqtualuri Tu sulieri moRvaweobis pirobebis gasaumjobeseblad;

d) damoukideblad cxovreba, gadawyvetilebis miReba:saskolo ganaTlebam unda ganuviTaros mozards pirad, ojaxur da sazoga­

doebriv cxovrebaSi damoukidebel gadawyvetilebaTa miRebis unar­Cvevebi;e) iyos Semoqmedi, Tavad Seqmnas Rirebulebebi da ar icxovros mxo lod arse­

bulis xarjze:saskolo ganaTlebam unda uzrunvelyos mozardis im unar­Cvevebis ganvi­

Tareba, romlebic miscems mas saSualebas, ukve arsebuli gamocdileba da miRw­evebi gamoiyenos axali materialuri, inteleqtualuri Tu sulieri Rirebule­bebis Sesaqmnelad;

v) sakuTari SesaZleblobebisa da interesebis uwyveti ganviTareba mTeli cxovrebis ganmavlobaSi da maTi maqsimaluri realizeba rogorc qveynis SigniT, ise mis sazRvrebs gareTac;

Page 135: qarTuli ena da literatura 5 - eprints.iliauni.edu.geeprints.iliauni.edu.ge/1915/1/maswavleblis 5.pdf · Toeulis damuSavebas sWirdeba daaxloebiT 23 akademiuri saaTi (kviraSi saSua

135

saskolo ganaTlebam unda Camouyalibos mozards uwyveti ganviTareb­is, mTeli cxovrebis ganmavlobaSi axali codnisa da Cvevebis damoukideblad SeZenis unari, raTa SeZlos sakuTari SesaZleblobebisa da sulieri midrekile­bebis adekvaturad gansazRvra da amis mixedviT sazogadoebriv cxovrebaSi saku­Tari adgilis damkvidreba; mozardi mzad unda iyos arCevani gaakeTos momavali ganaTlebisa da SromiTi saqmianobisaTvis.

z) komunikacia individebTan da jgufebTan:saskolo ganaTlebam unda uzrunvelyos, rom sazogadoebis momaval wevrebs

ganuviTaros zogadi sakomunikacio unar­Cvevebi (wera, kiTxva, metyveleba, mos­mena), saorganizacio da jgufuri muSaobis Cvevebi, maT Soris imaT, visTvisac saqarTvelos saxelmwifo ena mSobliuri ar aris;

T) iyos kanonmorCili, toleranti moqalaqe:dRevandel dinamiur, eTnikurad da kulturulad mravalferovan samyaroSi

sazogadoebis funqcionirebisaTvis gansakuTrebul mniSvnelobas iZens urT­ierTpativiscemis, urTierTgagebisa da urTierTSemecnebis Cvevebi. skolam unda gamoumuSaos mozards adamianis uflebebis dacvisa da pirovnebis pativiscemis unari, romelsac igi gamoiyenebs sakuTari da sxvisi TviTmyofadobis SesanarCu­neblad. mozards unda SeeZlos adamianis arsebiTi uflebebis Sesaxeb miRebuli Teoriuli codnis ganxorcieleba da am principebiT cxovreba.

2004 wlis 18 oqtomberi