Qaamuuska carabiga oo kooban

����� �� ���� � ����� �����

Qore Maxamed Abiibakar Cabdilqaadir “Ar-raazi”

������ ������ �� �� ��� �� �� � !

Turjume: CabdiRisaaq Maxamed Cilmi “ina Warfaa”

�� ���� ��� �� � � ���� ���

Qof kasta ayaa xaq u leh inuu daabacdo tarjamada

qaamuuskan oo ma dhowrsana

1

Waxaa daabacay Kirja kerrallaan Helsinki Finland

La soo xiriirka turjumaha ee ku saabsan

qaamuuska

Haddii aad xiiseyneysid qaamuuskan oo aad

dooneyid inaad ogaato sidii lagu heli lahaa, iyo

haddii aad ku aragtid khaladaad xagga tarjamada

ah, Eebbe kaliya ayaa dhamaystirane ha kaa

abaalmariyo. Waxaad fadlan kala soo xiriiri kartaa

cinwaanka turjubaanka qaamuuskan bariidka

xaasuubkiisa "e-mailkiisa" oo ah:

”elab@suomi24.fi”.

Mahadnaq

Waxa aan ugu horrayntii u mahadnaqayaa Eebbe,

oo igu galadaystay nimcooyin tira badan oo aanan

koobi karin. Ka dibna waxaan u mahadnaqayaa

dhammaan dadkii igu caawiyey talo, fikrad,

dhiiragalin iyo sida habka wax loogu qoro

xaasuubka "kombiyuutarka" gaar ahaan macalin

Jaamac. Waxaan idin leeyahay اآ� ا� ���ا .

2

Taariikh nololeedka qoraha oo kooban iyo tixraac

qoraalo

Qaamuuska carabiga waxaan ka turjumey

qaamuuska la yiraahdo "Sixaaxii oo la soo

koobay" ح� ee uu qorey Maxamed ����ر ا��

Abuubakar Cabdulqaadir oo loo yaqaan "Ar-

raazi". Mana wada turjumin qaamuuskaasi ee

waan soo koobay. Ar-raazi wuxuu ahaa af-yaqaan

Eebbe ha u naxariistee. Wuxuuna leeyahay kutubo

dhowr ah oo uu ka mid yahay qaamuuskan.

Hordhaca qoraha

��� ا� ا����� ا�����

Waxaan ku bilaabayaa magaca Eebbaha

Naxariistaha guud Naxariistaha gaar.

Waxaa mahad iska leh Eebbe, naxariista iyo

nabadgalyadiisa korkiisa ha ahaatee uunkiisa kii

ugu wanaagsanaa Maxamed ee loo soo direy

dadkii ugu wanaagsanaa iyo reerkiisa iyo intii

3

raacdey dhammaantood.

Wuxuu yiri addoonkii u baahnaa naxariista iyo

dembidhaafka barbaariyihiisa Maxamed

Abiibakar Cabdilqaadir "Ar-Raazi" Eebbe ha u

naxariistee.

Kani waa qaamuuska carabiga oo kooban oo aan

ka qorey qaamuuska As-sixaaxa ee uu qorey

aqoonyahanka afka carbeed Abii Nasri Ismaaciil

Xamaad ee loo yaqaanay "Aljowhari" Eebbe ha u

naxariistee kolkii aan u arkey qaamuusyada la

qorey kii u wanaagsanaa. Waxaana u bixiyey

qaamuuskeyga "Sixaaxii oo la soo koobay".

Waxaan ku koobay qaamuuskeyga erayada loo

baahan yahay inuu yaqaano aqoonyahan kasta oo

yaqaan aqoonta diinta "����" ama aqoonta Nabiga

noloshiisa "����" ama "ث� �" ama aqoonta

suugaanta "� أد". Ereyada aan ku koobay

qaamuuska waxaa ka mida ereyada Qur'aanka

kariimka iyo Xadiiska Nabiga, waxaana ka tegey

ereyada adeegsigoodu yar yahay anigoo doonayey

inuu noqdo qaamuuska mid kooban. Waxaan ku

darey ereyo kale oo badan oo waxtar leh oon ka

qorey qaamuuska Tahziib ee uu qorey "Al-

Azhari", iyo qaamuusyo kale oo lagu kalsoon

yahay iyo ereyo kale oo Eebbe igu garabdaarey

inaan ku biiriyo. Kol kasta ood la kulanto

4

"waxaan iri" waa wixii Sixaaxa aan ku kordhiyey.

Waxaana Eebbe ka baryayaa inuu ka yeelo

aqoonteyda iyo howsheydaba mid loo sameeyay

Eebbe dartiis Eebbana ha ka dhigo mid wax igu

tara aniga iyo idinkaba Eebbaa Wanaag ugale iyo

Naxariis badane ahe.

Hordhaca turjumaha

Waxaan ku bilaabayaa magaca Eebbaha

naxariistaha guud naxariistaha gaar.

Waxaa mahad iska leh Eebbe, nabadgalyadiisana

korkooda ha ahaato adoomadiisa uu doortay.

Kani waa qaamuuska carabiga, ulajeedadaydu

waxay tahay in aan ugu dhawaado Eebbe, aniga

oo ugu turjumaayo qaamuuska carabiga afka

soomaaliga ardayda, maxaa yeelay waa afka

nabigeena Maxamed naxariista Eebbe iyo

nabadgalyadiisa korkiisa ha ahaatee isaga iyo

reerkiisa iyo intii raacdey dhammaantood, waana

afka Qur'aanka kariimka. Labadaas ayayna ku

dhisan yihiin sharciga islaamka.

Waxaan ugu dambayntii Eebbe ka baryayaa in uu

5

aniga "turjubaanka", qoraaga qaamuuskan iyo

intii i caawisayba uu miisaanka wanaagyadeena

noogu daro maalin aysan xoolo iyo caruur waxba

tarayn.

Sida la og yahay qofkii ugu horeeyey ee qora

qaamuuska carabiga wuxuu ahaa

Al-khaliil Axmed Al-faraahiidi, qaamuuskiisii la

oran jiray caynka "��#ا�".

Diinta Islaamku waxay qabtaa " $ �%&ض ا���" inuu

barto carabiga qofkii awoodo. Erayga qaamuus af carabi ahaan waxaa loola

jeedaa badwayn.

Erayga qaamuus ereybixinta hadda dambe faaftay

waxaa loola jeedaa qoraal ku uruursan erayada

afka.

Turjumaha

Helsinki talaado 18.9.1427 H. oo ku aaddan

10.10.2006 M.

6

��� ا� ا����� ا�����

Aa, dhawaaqtada ( Agoosto ب( Dhawaaqtada ي( A, ”ma” eray weydiimeed أ Daaqa, cooska ا,ب Alif ba’da $ � ا,�-Weligeed � ا,�Bacrimin, cirbadda ا��0ة، أ��

Kilkisha 1�0ا Baxsaday ”adoonkii” 2أ� Geela, koox "shimbiro ah” 3�0أ����3، ا

Diidmada, aabaha ا,ب، ا�0�ء

Dameerta ا,6�ن Imaaday, siiyay 76أ Alaabta guriga ا,8�ث Sunnada nabiga, saamaynta �8,ا����89، ا

Dembiga, ciqaabta dembiga �80ا,8�م، ا

Holaca, dhanaan ;�أ�ج، ا,

Abaalka, kireysashada �ا,�ة، ا,

Fasax زة� إCambaruudka ص� ا0

7

Xiliga ”geerida”, dib udhigay, haa 3أ3، أ3، ا,

Biyaha wasaqda ah � ا@Halka, maalinta axadda � Aم ا,��، ا,�

Sunnada nebiga ee runta ah $ � ا,��د B ا��Nacaybka $C�0ا Walaalka, walaal”sha” ا,خ ،Eأ�

Qaatay Fأ� Dib udhacay ��96 Arinta xun ا0د Edebyeeshay, suugaanyahan ، 96دب�أد

Aadan iyo aabaha dadka oo dhan دم( Qodobyada “naxwe” iyo qalabka ا,دوات Isla markiiba iyo kolkii إذ Haddii, islamarkii إذا Maarso اذار Warfaafin أذاع Idaacad $Kإذا Haddii �إذ� Sidaas darteed إذن Ogolaaday أذن Hadduu Eebbe ogolaado ذن ا�L� Dheg أذن Aadaanka, ogeysiinta ا,ذان Aadaanka salaadda ةMأذان ا�� Dhibay أذى Taariikheeyay, taariikh أرخ ،O 6�ر

8

Bariiska ا,رز Dhulka ا,رض Bakayle �Pأر Dhawaatay أزف Libaax �Rأ Bare, ustaad ذ��Rأ Qabsaday �Rأ Waan ka xumahay SR( Usaama iyo libaax $��Rأ Magaca muujiyaha “naxwe” رة�T0ا �Rا Asalka 3U,ا Uf iyo qashin أف Mas 7#أ� Beenta V�0ا Cunay 3أآ Qodobka gartada "ka iyo ta” أل Almaas iyo dheeman ا���س Soojeedinta "hooyaay" Yأ Ku boorin ZYأ Ka ahayn Yإ Iwm Oإ� Mideeyay, caadaystay iyo soodhaweeyay Sأ� Kaalmada, layaabidda iyo baroordiiqqa Sأ� Qore S�[�

Kun Sأ� Xanuunsaday ��96

9

Jarmalka ��P�ا�� Ma jiro Eebbe aan ahayn Eebbaha ا� Yإ�� إY

Eebbe ا� Eebbaa weyn �\ا� أآ Eebbow �]^ا� Dhamaadka "ku" 7إ�

Mise أم Miyaa �أ� Ama ��إ Faray أ�� Faridda ��,ا Falka fartada “naxwe” ��,3 ا#� Ina boqor, amiir أ��� Fishay 3أ� Hortiisa أ��م Hooyo أم Qaran $أ� Adoonta $�,ا Imaam, ”salaadda, cilmiga, maamulka” إ��م Rumeeyay, mu’minka, iimaanka ��( ،��[ا0 ��ن، ا��

Nabadgalyada ا,��ن Fasirtada "in" أن Shardiga "haddii" إن Ma aha إن Xoojinta “runtii” Zإن Aniga �Pأ

10

Waxaan ahay soomaaliyad $����AU �Pأ Bilaabay ى�\Pا Adiga “ta’da kordhoban waa lab” EPأ Adiga “ta’da hoosdhaban waa dheddig” EPأ Labadiina ���Pأ Idinka ”lab” ��Pأ Idinka ”dheddig” ��Pأ Dheddig 7cPأ Dadka dP0ا San SPأ Xaragaysan 2�Pأ Isdiyaariyay �96ه Reerka 3ا,ه Soodhowoow M]Rو Mاه Magaca qalabka “naxwe” $�@ا �Rا Ama أو Soonoqday iyo soonoqdaha ”toobad” ب( ،�f�ا��

Koowaad أول Ta'wiilka iyo tafsiirka 3 ا��9و Reer ل( Haa إي Dhawaaqtada iyo fasiridda أي Dhawaaqtada � أ Maajo, meey أ �ر Sidoo kale �g أ Adiga ك�Z إ

11

Sebteembar لA^ أ Ninka ama naagta reerka lahayn i�� ,ا Halkee, goorma, hadda � ا,ن، أ �ن، أ

Halkeed ka timid? ؟E�6أ � أ ��

Halkeed ku nooshahay? ؟ أ � �6&�؟��C&�6 � أ

Kii kأي Magaaladee? ؟$C � أي �

Aayadda ”Qur’aanka” $ @ا Dhejinta, darteed, dhaarta, kaalmada ء�� Ceelka �l\ا� Alla xumaa, muxuu hoogey dl� Cadaabka, dhibka ء، ا�\9س�R9\ا�

Bikrada لA�\ا� Raadiyey B � Shiraacday � أ�Bad � � Har ة���

Qiiq ر��� Bilaabay أ�� Waxaan bilaabay mardhow barashada afka

carabiga $���#ا� $m^ا� $Rأت �]��ا درا�� Yeelaha ”naxwe” أ� ا��\�Bidcada “waxaan ku jirin diinta” $K� ا�\Ku bedeley ل�� Fasirtada “naxwe” ل� ا�\Jir ن��

12

Muuqday ا�� Beeray iyo xoolo kuciyaarid رF� ،� F\6

Ku dadaalay لF� Abuurka iyo abuuraha “Eebbe” $ �\ا�\�رئ، ا�

Dhufays, qalcad, meere iyo isqaawinta ا��\�ج، ��ج

Shalay $ا�\�ر� Qaboow رد�� Bariid iyo boosto � �� Fariinsidaha, shaqaaleboosto � iK�R ا�\�

Wanaajinta �\ا� Barzakha "geerida iyo aakhiro udhexeysa” ا�\�زخ Ku xeeldheeraaday ع�� Hilaaca ا�\�ق Barakeeyay “kordhiyay” رك�� Mabruuk وك�\�

Caddaynta ا�\�ه�ن Tartan راة�\�

Balaariyay 1�� Dheeraaday 2�� Dhoolacadeeyay ا���� Candhuuf tufay 2�� Basal 3�� Booloboolo 1� Tartiib pq� Qaro O�q� Buriyay, Halyeeyga 3q� ،3q\ا�

13

Calool �q� Fogaanshaha � ا�\#Ka dib �#� Geela ��#\ا� Qaar r#� Kaneeco $sA#� Ninka 3#\ا� Xadgudbay 7m� Lo ة��� Joogay i�� Goor hore آ��� Ooyay 7&� Ee waa 3� Qoyan 3�\�

Wadan �^� U sheegay t^أ� Warcelinta "haa" 7^�

Wiil iyo gabar ا�� ،EC�

Dhisay 7C� Ismabadalka erayga u dambeeya “naxwe” ء�C\ا� Kafee “midab”, buni iC� Suul إ�[�م Gaday, iibiyey ع�� Kaadi لA� Noqdey dhaxay “naxwe” ت�� Guri E��

14

Caddaan rأ�� Ukun iyo beed r�� Iibiye, gade uf�� Dheddigga, dhaarta 6�ء Ta’ yarta $vAا���ء ا���� Mataane أمA6 Dhamaha ”naxwe” ا���م Hoogga, wuu hoogey ا��\�ب ،wا� E\6

Raacdo “naxwe” u��6 Raacay u\6 Ganacsi 6-�رة Hoos E 6 Matxafka, miyuusiyamka S ا���Ciidda ا���اب Iska daayay, ka tegey �6ك Oktoobar ا,ول � �x6 Nofeembar iP�cا� � �x6 Daalan 6#\�ن Tufaax $��%6 Raacay iyo aqriyay M6 Dhamaystiray �6 Juulaay, luulyo زA�6 Kalasaaridda “naxwe” ا����� Yaxaas ��6�ح Sugay E\8أ Naas ي�8

15

Xoolaha وة�cا� Dawaco, dacawo �^#8 Dhaqan $���8 Culus 3��8 Talaadada iyo salaasada 8�ءMcا� Saddax $8M8 Talaajo, firinjeer $M8 Baraf ;^8 Dabadeed �8

Halkaasi �8 ،$�8

Qiime ��8 Intii ء�C8أ Ilbiriqsi iyo sekan $�P�8 Labo ن�C8إ Isniinta ��C80ا Kabaxsanida “naxwe” 7Ccا���� Dhar بA8 Dibi رA8 Toon مA8 Aljebra ا�\-�

Buur 3\

Fulay ن�\

Farmaajo �\

Awoow, ayeey ��ة،

Derbi, gidaar ار�

Tijaabiyay ب�

16

Dhaawacmay ح�

Makordhaha ”naxwe” ا��-�د Dabacase iyo karot ر

Aljazaair iyo aljeeriya �fاا�- Kawaanle ار

Reeb "naxwe" م

Abaalmarin, xoolaha gaalada bixiso اءا�- $،

Jirka � ا�-�Buundo ��

Jir ��

Bilaabay 3#

Maqaarka � ا�-^Baraf ��^

Fariistay d^

Warcelinta "haa" 3

Manoole, ismabadalaha ”naxwe” د�� ،�ا�-��

Jumaadil-uulaa ”bisha musl. ee 5aad” iدي ا,و���

Jumaadis-saaniya ”bisha m. ee 6aad” دي ا���$�P�c

Masjid, masjid-jaamic u��

Jaamacad $#��

Aruuriyey u�

Kooxda dheddigga toosanaha ���ا�� BP[ا�� u�

Kooxda labka toosanaha ���آ� ا��Fا�� u�

Koox matoosane ���&6 u�

Jimcada $#�-ا� Majmac, akadeemiya u�-�

17

Weerta ”naxwe” $^�-ا� Quruxsan, quruxley 3�� ،$^��

Jinka �-ا� Waalan نAC-�

Shisheeye i\C أKoonfur بAC

Koonfur Afrika ��� ب إ��AC

Askari ي�C

Janaasada iyo duugta زة�C-ا� Ijtihaad ” Garasho go’aan sharci islaam” د�]� إHalgame, mujaahid � �-�ه

Mujtahid “yaqaan go’aan sharci islaam” �]�-�

Ismoogeysiiyay 63-�ه

Falka lamayaqaanaha ”naxwe” لA]-ا�%#3 ا�� Jahannamo naarta “cadaabka” tan ugu daran �C]

Cimilo wanaagsan 3�� A-ا� Kajawaabay ب� أSigsaan ربA

Jawaas-safar, baasaboor �%R ازA

Dadbanaha ا��-�زي Gaajo عA

Falka xarafkiisa dhexda isbadala “naxwe” فA أQalalan ف�

Yimid ء�

Fiican ��

Deris, jaar ر�

18

Warcelinta "haa" ��

Ciidanka y�-ا� Jeclaaday �أ� Alla wanaagsanaa اF\�

Alla mawanaagsana اFZ\� Y

Xarig 3\�

Tan iyo intii 7��

Suniye ���

Dhagaxa �- ا�Bir � ��

Hadlay ث� 6 Beer $� ��

Digay رF�

Kabo اءF�

Kulul ر��

Dagaalka ب� ا�Ilaaliyey س��

Xarfaha meeleeyaasha “naxwe” �-وف ا���

Alif ba'da وف ا�[-�ء��

Gubtay ق��

Shaqalka $آ� ا�Xaaraantimeeyay, aan la ogolayn �م�

Muxarram ”bisha muslimiinta ee 1aad” م� �

Lagayaabo ى��

Suun ام�

Juun, juunyo ان� �

19

Murugeysan � �

Xaasuub, kombiyuutar بAR��

Xisaabay ���

Xaasiday ���

Wanaajiyey ���

Cayayaanka ات�x ا�Ka ahayn �T��

Goostay "beer" ���

Helay 3��

Faras ن���

Ku booriyay r�

Keenay �gأ� Yimid �g�

Burburiyay �q 6 Nasiib ��

Guul wacan ا��#R �z�

Qoday �%�

Ilaalsaday � أ��%Xaafila, bas $^���

Xaflad $^%�

Istaahilay 2 �Rا Toosanaha i��� ا�Go’aamiyey �&�

Maxkamad $�& �

Dhaartay S^�

Timojare قM�

20

Xiiray ”timo” 2^�

Riyooday �^�

Macaan A^�

Mahadiyay ���

”Nebi” Maxamed ”lagu mahadiyey” n.n.k. �� �

Guduud, casaan أ��� Dameer ر���

Dameer farowga ix�Aر ا��� ا�Qaaday 3��

Musqul, suuli م���

Ilaaliyey 7��

Garyaqaan, qareen i�� �

Dembiga BC ا�Muslinka S�C ا�Asxaabta nebi Ciise n.n.k. نA ارA ا�Qaabka falka “naxwe” ل� ا�Iskudayey ول��

Ku saabsan ل��

Nibiri تA�

U baahday إ���ج Xoolaha ت�PاA� ا�Xaawo "hooyada dadka oo dhan اءA�

Halka B��

Caado “dhiiga dumarka kudhaca” r��

Mararka qaarkood �P�أ�� Salaamay 7��

21

Isku qariyey 9\إ�� Xunka B�\ا�� U sheegay �\أ� Sheegtada "naxwe" iyo warka �\ا�� Sheegtada haddii iyo walaalaheed �\�)ا6[�) إنAوأ�

Tijaabiyey �\إ�� Dubay, rooti \� ،\�

Faraanti, fargashi �6��

Gudniinka ا����ن Xishooday 3-�

Dhaban ��

Adeegay م��

Qalinjabiyay ��6ج Baxay ج��

Khariirad $q ��

Ido وف��

Deer S ��

Hooseyn ي�

Waayay, lumiyay, khasaaray ���

Dayax-madoobaad فA��

Cabsaday ix�

Gaar ص��

Cagaar �gأ� Khudaar اوات�g�

Gafay 9qأ� Maxaa kugu dhacay V\q� ��

22

Qorsheeyay 1q�

Afduubka Sqا�� Talaabada ةAqا�� Hoosdhowga r%ا�� Fudud S�%�

Ku guuldaraystay 2%أ� Qarsoomay 7%ا�� Gacan ;�^�

Waaritaanka � ا��^Daacadnimada صM�0ا Siibay u^�

Dib S^�

Laysku raacsanayn S^���

Khaliifka iyo madaxweynaha $%�^ا�� Abuuray, dabeecad 2^�

Lagayaabo 2�A^ا� Intii لM�

Ka baxsanida "ka ahayn" M�

Musqul, suuli ءM�

Khamro ة���

Shan $���

Khamiista dا���� Qiyaasay ���

Doofaar � C�

Cabsaday ف��

Cabsi فA�

23

Abti iyo habaryar ل�� ،$���

Doortay ا���ر Qajaar ر���

Wanaagga ا���� Tolay ط��

Mala awaalay 3��6 Xoolo $دا� Madaxkuti دب Digaagad, dooro $� دBeenlowga ل�� ا�Wareejiyay د��ج Galay 3د� Qiiq د��ن Qiijiyey, cabay ”sigaar” د�� Tababartay درب Baaskiilka, buskuleetiga $ ا��راMooto $ ر�P $ دراCashar, casharo دروس، درس

Dugsiga $Rر� ا��Ogaaday درى Dhilanimada رة�K� ا�Iska dhigay 7Kإد Casumey 7Kد Diiran pدا� Riixay uد� Bixiyey uد�

24

Aasay د�� Dukaan دآ�ن Hagay دل Dhexgalay ;د� Burburiyay د�� Ilmada u�� ا�Dhiig دم Maamule � ��

Had iyo jeer ��fدا Inta دام

Hoos دون Aan lasocon ون�� Cudur داء Daawo دواء Maalinta aakhiro � ~� Aم ا�Yeey �fذ Duqsi, tixsi ذ��ب Gowracay ذ��

Xasuustay آ�F6 Tazkira, tikidh iyo bilyeeti آ�ةF6 Xasuusiyay ذآ� Lab ذآ� Duco, ducooyin ”koox” أذآ�ر، ذآ�

Fariid, caqlilow iذآ Kaas iyo taas Vذ� ،V^6

Amaandarada مFا�

25

Baxay iyo dahab �ذه Zul-xijja ”bisha 12aad ee muslimiinta” $- ذو ا�Zul-qacda ”bisha 11aad ee muslimiinta” ةذ�و ا��#

Dhadhamiyey وقF6 Sayn 3 ذ Sambab رءة

Madax رأس

Madaxweyne d�fر

Raiisul wasaare زراءAا� d�fر

Arkay رأى

Lagayaabo رب

Barbaariye ”Eebbe” ~رب

Dhejiyay 1ر�

Arbacada ا,ر�#�ء Gu ”xilli sanadeed” uر��

Rabiicul-awwal ”bisha muslim.ee 3aad” ا,ول uر��

Rabiicul.assaani ”bisha musli. ee 4aad” iP�cا� uر��

Kuwareeray Vأر� Dulsaarka �ا��� Habeeyay �6ر

Rajab ”bisha muslimiinta ee 7aad” � ر

Doorbiday � ر

Gariirka $% ا��Nin 3 ر

Dhagax kudilidda � ا��Turjubaan ����

26

Soodhaweeyay �ر�

Iska waran �\���

Safar, socdaal $^ر�

Qaraabada ا���� Naxariistaha guud ”Eebbe” ���Zا�� Naxariistaha gaar ”Eebbe” ���Zا�� Jaban, rakhiis ر���

Siinta ا��زق Diray 3Rأر Warqad $��Rر

Weriye 3Rا��

Rasuul, nebi, fariinside لARر

Farshaxan �Rر

Sugay �Rر

Hanuunka د�Tا�� Nuujiyay usر

Eebbe ha ka raali ahaado “saxaabi” �CK ا� isر

Ku hadalka af aan carabi ahayn $P�vا�� Cabsida �Kا�� Onkodka iyo gugaca �Kا�� Koray ع�K�6 Doonay �ر�

Ka sokow �ر�

Diiday rر�

Falaha magacyada “naxwe” ء��R,ع �� اAا���� Saaxiib 2ر��

27

Xusul 2���

Madadaalin $���6 Ilaaliyay �را�

Jiiftay � ر�

Qoob ka ciyaaray ر��

Tiro ر��

Fuuley �رآ

Jilib $\رآ

Usoojeestay رآ

Orday rرآ

Rukuucay, jilbajabsaday uرآ

Tiir, tiirar “koox” أرآ�ن، رآ�

Ramadaan “bisha soonka iyo 9aad ee mus” ن�gر�

Tuuray 7ر�

Yeeray رن

Cabsaday �ره

Maxaad rabtaa?, dooneysaa? ؟� ��ذا �6

ان ا�&� �أر � 6#^� ا�^m$ ا�#���$ ,m� �]P$ ا���

Waxaan rabaa inaan barto afka carabiga maxaa

yeelay waa afka Qur’aanka kariimka

Sheeko $ روا

Tebiyay روى

Shakiga � ا�� Dabayl, dhuuso � ر

Xisaab ت��s� ر

Subag ة� ز�

28

Dhalo ج� ز

Diidida � ا�Guurguurtay Sز�

Beeray زرع

Beerta Kرا��$

Geri $زرا�

Buluug أزرق Dhibay ;Kأز Gariiray لز�

Qabowga aadka ah � �]�ا� Adduunka aan rabin � ا�هUbaxyo أزه�ر Nin, naag زوج ،$زو

Guursaday وج6 Guursadey, guursatey وج�� ،$��و

Beenta ورا� Tirtiray أزال Weli زال ��

Saliid E ز

Kordhaha "naxwe" � ا�� Booqday زار

Quruxda $C ا� Timaadada “doonaa” ��R

Saacad $K�R

Waydiiyey 9لR

Sabtida \ا��E

29

Dabaal $��\R

Eebbaa xumaan ka fog iyo hufan ن ا�� \R

Todobaad, sitimaan iyo usbuuc عA\Rأ Todobaadka soosocda ع ا���دمA\R,ا Todobaadkii lasoo dhaafay عA\R,ا is�ا��

Wadada 3�\ا�� Il ku taala jannada 3�\�^R

Sali, sijaayad دة�-R

Sujuuday �-R

Masjid, masaajid “koox” �-�� ،����

Xiray �-R

Daruur ب� R

Xeebta 3��ا�� Kulul ���R

Sheegtada ”naxwe” �C��

Yeelaha ”naxwe” إ��� �C��

Xuddun ة�R

Masrax, tiyaatar ح���

Caawiyey �K�R

Dadajiyey, udegdegay ع�Rأ Degdegsan u �R

Xaday ق�R

Qufac ل�#R

Socdaalay ���R

Safarka �%ا�� Doonta iyo markabka $C�%ا��

30

Dhacay 1�R

Waraabinta ا����ء Shubay �&R

Aamusay E&R

Reeb نA&R

Middi ��&R

Miskiin ��&��

Hubka حMا�� Diidiin ة�% ^R

Diinta Islaamka u hoggaansamidda Eebbe مMR0ا Nabadi korkiina ha ahaato �&�^K مMا�� Nabadeey $�Mا�� u�

Muslin qofka diinta Islaamka haysta �^��

Iska cafiyay ���R

Ogolaaday ��R

Maqlay, dhegeystay u�R

Kaluun, malaay V�R

Magacaa? ؟V�Rإ ��

Magacaygu waa Aasiyo $�R( i�Rإ Cir, cirar, samooyin ”koox” ء��R ،وات��R

Ilig �R

Sanad $CR

Jidka �Cا�� Shuban ل�]Rإ Fudud 3]R

Madow دARأ

31

Timaadada ”doonaa” فAR

Lug ق�R

Suuq aaday, soogatay قA�6 Suuq قAR

Alla xumaa ء�R

Xun ءiR

Sayaarada, baabuurka, gaariga ا����رة Taariikh nololeedka nabiga n.n.k. $ A\Cا����ة ا� Dhalinyarada ب�\xا� Feberwari, febraayo ط�\T

Dhergay u\T

Cayda ��xا� Jiilaal ء��T

Geed ة�-T

Dhiiragaliyay, geesi u-T ،ع�-T

Adkeeyay �T

Cabay ب�T

Sharxay, fasiray, caddeeyay ح�T

shurdi, ilaaliye, booliis iv�T

Cajalad 1 �T

Wado رع�T

Bilaabay iyo jideeyay ع�T

Jidka iyo shareecada $# �xا� Barasho wanaagsan �C��x6 Bari ق�T

Bariga dhexe 1Rق ا,و�xا�

32

Ka qaybqaatay رك�T

Iibsaday, gatay ى��Tا Halbowle ن� �T

Xeeb pv�T

Shacbaan “bisha muslimiinta ee 8aad” ن�\#T

Gabyaaga �K�xا� Dareemay �#T

Tin �#T

Bushin $%T

Bogsaday, caafimaaday i%T

Mustashfa iyo isbitaal i%x���

Shakiyay VT

Mahadiyey �&T

Mahadsanid ا�&T

Aad ayaad u mahadsan tahay M T&�ا

Qaabeeyay 3&T

Qorax, cadceed d�T

Bidix iyo woqooyi ل��T

Shahaado iyo caddayn دة�]T

Caddeeyay �]T

Bil �]T

Shawwaal ”bisha 10aad ee muslimiinta” الAT

Doonay ء�T

Hadduu Eebbe doono ”yiraahdo” ء ا��T إن Wax ءiT

Dhalinyar ب�T

33

Wadatashiga رىا�Ax

U hiloobay 7ق إ���Tإ Fargeeto $آAT

Shaykha iyo duqa O�xا� Kushubay �U

Waaberiga ا��\�ح Noqdey “naxwe”, waabereystey �\Uأ Sabray, dulqaatay, dulqaad �\U

Far u\Uإ Saxay � U

Falka xarfihiisa isbadalin “naxwe” �� ا��Lamadegaan اء� U

Weriye i�� U

Wargeys $%� U

Qur’aanka kariimka S �xا� S ا���Xabad ر�U

Madax-xanuun اع�U

Rumeeyay ق�U

Saaxiib 2 �U

Ku adkaystay �Uأ Wado, jid �اطU

Udhaqmay ��6ف Isbadalaha "naxwe" ا�����ف Bangi, bangiile ف��� ،i����

Adag �#U

Kor ufuulay �#U

34

Yar ��mU

Bogga $ ا��%Jaale �%Uأ Safar ”bisha muslimiinta ee 2aad” �%U

Eber �%U

Sacbiyay 2%U

Heshiiska $�%ا�� Hagaajiyey �^Uأ Eraybixin �^q��

Tukaday 7^U

”Nebiga” Naxariista Eebbe �^Rو ��^K 7 ا�^U

iyo nabadgalyadiisa korkiisa ha ahaato ”n.n.k.”

Salaadda, tukashada iyo naxariista ةMا�� Salaadda duhur �]zة ا�MU

Salaadda cisha ء�x#ة ا�MU

Salaadda casir ��#ة ا�MU

Salaadda maqrib ب�mة ا��MU

Salaadda subax �-%ة ا�MU

Loobaahdaha ”Eebbe” ا����

Dhegta yar u�U,ا Sameeyay uCU

Jaadka SCا�� Aamus �U

Xididka �]ا�� Codka faraska 3�]ا�� Cod تAU

35

Noqdey ر�U

Sawir رةAU

Soonka مAا�� Ugaarsaday د�qUإ Daawayaqaan, shaqaalefarmashiye i���U

Daawagade, farmashiye, farmasii $����U

Xagaa S�U

Shiinaha ا���� Idaha 9نgا� Waraabaha u\gا� Qoslay V s

Noqdey “naxwe”, barqadsadey 7 sأ Ciidweynta "ciiduladxaa: gowricidda" 7 s,ا ��K

Ka soohorjeeda �s

Garaacay ب�s

Gooska س�gا� Falka joogtada "naxwe" رع�g3 ا��#� Xooganayn, daciif S�#s

Labalaabma S#gا�� Raha ع�%gا� Baadiyoobay 3s

Feer u^s

God "naxwe" $�s

Magac uyaalka “naxwe” ���gا� Iftiimiyay ء�sأ Kudaray ف�sأ

36

Lahaanshaha labada magac “naxwe” $��s0ا Marti S�s

Ciriiri 2�s

Daaweyn, dib iyo caafimaad �v

Daaweeye, dabiib, dhaqtar ��\v

Dhaqtarka ilkaha ن�CR,ا ��\v

Kariyay O\v

Jikada O\qا�� Daabacay, soosaaray u\v

Shiiday � v

Eryaday رد�v

Dhinaca ف�qا� Cunto م�#v

Maqaayad �#q�

Bilaabay 2%v

Ilmo 3%v

Arday, ardayad ���v ،$\��v

Codsaday �^v

Soobaxay u^v

Toogtay 7^Kر�C2 ا�^vأ Bixitaanka MqPYقا

Ka tuuray ح�vأ Dheer 3 Av

Dhamaaday ىAv

Wanaagga ��qا� Duulay ر�v

37

Duuliye ر��v

Madaar iyo gegida dayuuradaha ر�q�

Shimbirta ��qا� Koox $%f�v

Wareegay ف�v

Dhoobada ��qا� Falkaabka “naxwe” فا�z�

Ciddi �%�

Noqdey socdey “naxwe” 3�

Dalad $^z�

Gardarada ا��^z

Umaleeyay ��

Muuqday �]�

Dhabar �]�

Ciyaarta ا�B\#

Addoon iyo caabuday �\K

Ka gudbay �\K

U arkay �\�Kا Labada fal ee layaabka “naxwe” �-#ا�� M#� Cajuus, duq زA-K

Carabta aan ahayn �-#ا� Qaamuus �-#�

Tirooyinka اد�K,ا Ka baxsanida "ka ahayn" ا�K

Gudbaha "naxwe” ي� ا���#Raaligaliyay رF�Kإ

38

Isbadalka shaqalka erayga u dambeeya اب�K0ا Carabta ا�#�ب Carabiga “afka” $���#ا� Ka soohorjeestay رض�K

Bandhigay ض�K

Balaar r �K

Qirtay ف��Kإ Gartay ف�K

Daairatu-macaarif, mawsuuca ة �#�رف�fدا Gartada "naxwe" $��#ا�� Wanaagga ا��#�وف Dhididka ا�#�ق Doob زب�K

Edbinta � #ا�� Gacaliye, gacaliso ي K ،i6 K

Go’aansaday مK

Malabka 3�#ا� Lagayaabo 7�K

Casho ء�xK

Waqtiga, xiliga ��#ا� Ul ��K

Qaniinay rK

Xubinta Ag#ا� Cadar iyo barafuun �qK

Hindhisay dqK

Haraaday, oomay yqK

39

Lasocotada “naxwe” Sq#ا� Lasocotada caddaynta “naxwe” ا�\��ن SqK

Siiyey 7qKأ Laf iyo lafo �zK ،م�zK

Weyn ��zK

Adaa mudan اA%K

Ciqaabay ���K

Dabaqalooc ب��K

Xiray 3��Kا Garaadka 3�#ا� Madhalays ���K

Ka soohorjeeda d&K

Ka soolaadlaadiyey 2^K

Bilaabay 2K

Xinjirka 2^#ا� Falka xarfihiisa isbadala “naxwe” 3�#ا�� Aqoonyahan, falka layaqaanaha ���K ،مA^#ا�%#3 ا��

Summad $�MK

Bartay �^#6 Baray �K

Magaca gaarka ah “naxwe” �^#ا� Aqoon, cilmi �^K

Aqoonta xoolaha انA� K^� ا�

Macalin �^#�

Laga yaabo Z3K

Kudhawaaqay �^Kأ

40

Korka iyo lasocotada 7^K

Adeer iyo eedo �K ،$�K

Ina adeerka �#ا�� ا� Hormuud ���K

Meeqa ayaad jirtaa? ك؟��K Aآ� ه

Waxaan jiraa 9 sano ��#ا� �� t^٩أ� $CR

Hoos u dheer 2��K

Adeegsaday, isticmaalay 3�#�Rإ Uladhaqmay 3��#6 Sameeyay 3�K

Indho la'aanta 7�#ا� Ka �K

Canab �CK

Dembiga EC#ا� Xagga �CK

Habsiiyay 2P�K

Qoor 2CK

Caarcaaro تA\&CK

Fasirnaanta يAC#ا�� Dhibtooday 7P�K

Balanka � ا�#[Machadka � ا��#[Soonoqday د�K

Nabadgalay ذ�K

Amaahday ر�#�Rا Deymiyey ر�Kأ

41

Qaawanaanta رةA#ا� Guud, sanad م�K

Ciid wanaagsan! رك�\� ��K!

Noolaa ش�K

Il ��K

Nacaska dabaalka iyo doqonka i\mا� Berito ا��

Qado اء��

Quudiyay ىF�

Galbeed ب��

Almaqrib, marooko ب�mا�� Ujeedada ض�mا� Qol $���

Qolka cuntada م�#qا� $���

Qolka jiifka مACا� $���

Biyo kudhexdhacay oo dhinta ق��

Weeraray ا�

Gudcurka 2�mا� Dhaqay, meyray 3��

Qayaamay, qishay y�

Kufsiga ب����Yا Carooday, xanaaqay �g�

Daboolay 7q�

Dembidhaaf weydiista �%m�� Ka guuleystay 7^K �^m6 Qalad 1^�

42

Galka فMmا� Xiray 2^أ� Wiilka مMmا� Qaali, qiimo badan i���

Karkaray i^�

Heesay 7C�

Maalqabeen iC�

Quusay ”biyaha hoostooda” ص��

Baadida imا� Maqnaa ب��

Kayn, duur $���

Xanta $\�mا� Roobka B�mا� Badalay ���

Masayr iyo hinaas ة���

Saxaro, xaar 1f��

Daruurta ��mا� Isku xigidda, ku xiran ء�� Furey iyo fure ��� ،ح��%�

Furashada, guusha ��%ا� Kordhow "naxwe" $ �� Imtixaanka ا�$C�%

Wiilka iyo gabadha 7�%ا�%��ة، ا�

Fatwo ”go’aan sharci islaam bixin” يA�� Mufti “go’aan sharci islaam bixiye” i�%�

Kayaabiyey 9��

43

Qarxay �-%Pا Baaridda � ا�%Bowdo F�� Faanidda ��%ا� Baxsaday �� Faraxsan ن���� Erayada ا��%�دات Firdawsada iyo jannada ا�%�دوس Faarisiyiinta iyo iiraaniyiinta ا�%�س Balanbaalis $Tا�� Waajib ض�� Koox 2 �� Tafsiirka “caddaynta” ���%ا�� Fadlan iyo waxaan kaa codsanayaa V^g� ��

Doorbiday 3g� Afuray “soon” �qأ� Ciid yarayda “ciidulfidriga” �q%ا� ��K

Sameeyay 3#� Fal, fale, lafale "naxwe" 3#� ،3K�� ،�� لA#%�

Lafalaha goorta iyo goobta “naxwe” ��� لA#%ا�� Lafalaha dartiis “naxwe” لA#%ا���^,

Lafalaha dhan “naxwe” 2^qل ا��A#%ا�� Lafalaha lajira “naxwe” �#� لA#%ا�� Sabool ���� Kaliya 1�� Fiqiga “barashada shareecada Islaamka” ��%ا�

44

Faqiih “shareeco-yaqaan”, aqoonyahan diin ���� Fikiray �&� Miro اآ�A� Liibaanta حM%ا� Waaberiga 2%�ا Doonta iyo xiddigga V^%ا� Hebel ن�M

Af �� Fanaan ن�C� Fanka, farsamada �%ا� Koob ن�-C� Funduq, hoteel iyo albeergo ق�C� Tusmo س�]� Gartay, kasay, fahmay �]� Koox جA� Guusha زA%ا� Sare ق�� Falkaab, lasocotada iyo darteed i� Maroodi 3�� Qaarad رة�� Fool xun ��\� Xabaal, qabri �\� Qabtay r\� Koofi $#\� Qibladda ”halka loo tukado” $^\ا�� Ka hor 3\�

45

Ogolaaday, aqbalay iyo lakulmay 3\� Dhunkaday, shumiyey 3\� Isdagaalay 36��6 Dilay 3�� Runtii iyo lagayaabo �� Awooday ر�� Daahirnimada س� ا��Isbaray “qof” م�� Cag م�� Hordhac $����

Kudayashada وة� ا��Uskaga رFا�� Tuuridda فFا�� Aqriyay أ�� Qur’aanka “aqrinta” ا���ان U dhow � �� Soojeediyey ا���ح Dhaawaca iyo xanuunka ا���ح Daanyeer د�� Go’aansaday ر�� Libaax badeed ش�� Qureysh qabiilka nabi Maxamed n.n.k. y �� Amaahiyay ض�� Isubarbardhigay رن�� Gees ن�� Tuulada $ ا���

46

Wadaadka gaalada dا�� ،dا����

Garsooridda 1ا��� Qaybiyey ��� Naxariis daran iR�� Maqas ���

Ulajeeday ��� Madaxtooyada ا���� Gaaban ���� Guska ��gا�� Qaali iyo garsoore is�� Mukulaal, bisad, yaanyuur 1� Qidaar, tareen ر�q� Gooyay uq� Xeer, xeerar ة�K�� ،�KاA�

Fariistay �#� Booday %� Wadne �^� Katiinadda دةMا�� Kudayday iyo kudayasho �^� ،��^�6

Buuryada S^ا�� Ka walwalay 2^� Yar ^�3�

Qalin �^� Qalin qori, qalin rasaas ص�Uر �^� Qamadiga ا���� Dayax, bil ���

47

Qaamuus iyo badweyn سA��� Shaar ���� Rajadhigidda طACا�� Qaxwada ةA]ا�� Maqaaxi, maqaayad, biibito 7]��

Hogaamiyey د�� Waday د�� Wuxuu yiri, wuxuu yiraahdaa ل ،��لA�

Bilaabay, istaagay م�� Iska caabiyay وم�� Reer مA� Xooggan يA� Maalinta aakhiro $��م ا���A Koobka ا�&9س Sidii آ�ف

Sidii آ9ن

Beer � آ\

Weyn ��\آ

Dugsi-qur’aan iyo malcaamad ��6�آ�

Qorey, qore, qoraal �، آ��آ��ب، آ�6

Maktab, xafiis ��&�

Maktabad, laybareeri $\�&�

Garab Sآ�

Qariyay آ��

Badan ��cآ

Beensheegay بFآ

48

Kubad, banooni آ�ة

Kubadda koleyga $^آ�ة ا��

Kubadda cagta م� آ�ة ا��

Dhibka ا�&�ب Ku dhawaaday آ�ب

Ku celiyey آ�ر

Tixgaliyay iyo deeqsinimada آ�م

Nacay wآ�

Kasbaday, shaqaystay �آ�

Jabey آ��

Hoosdhow "naxwe" آ��ة

Qorax-madoobaad فAآ�

Caajisnimada 3�&ا� Labiska ةA�&ا� Feyday Sxآ

Halgamay ���آ

Gaaloobay, beeniyay, gaal �%آ���، آ

Deeqitaanka $ �%&ا� Xiddigga �آA&ا� Dhamaan 3آ

Sidaas ma aha Mآ

Eyga �^&ا� Hadal مMآ

Hadlay �^&6 Ma ku hadashaa afka carabiga? ا�#���$؟ $m^ه3 �6&^� ا�

Hadlaha ”aniga” naxwe �^&��

49

Eray $�^آ

Meeqa, imisa آ�

Meeqa saac? , waa imisadii? ؟$K�آ� ا��

Dhan 3��آ

Gabaday آ��

Disembar ن ا,ولAP�آ

Janaweri, janaayo iP�cن ا�AP�آ

Kaniisad $��Cآ

Koronto آ[���ء

Godka S]&ا� Sigtey آ�د

Ahaa iyo walaalaheed "naxwe" �]6اAآ�ن وأ�

"Si" iآ

Sidee Sآ�

Sidee tahay? ؟V��� Sآ�

Mukeef, eerkudhiishan S�&�

Diidada, dheeradka iyo diidmada Y

Fartada, bilaabidda, dhaarta, u goonida مY

Xirtay “dhar” d\� Caanaha �\^ا� Cirid $c� Ogaaday ��Y

Waxyar sug $z � Gaaray 2 � Hilib � � Gafka xagga naxwaha � ا�^

50

Garka $� ا�^Magudbaha "naxwe" زمMا� Carab ن��� Tuugga �^ا� Naxariis S�q� Dharbaaxidda �q^ا� Ciyaaryahan �KY

Ciyaaray �#� Ciyaar $\#� Qaaddo iyo macalgo $�#^�

Lagayaabo 3#� Fogaynta iyo nacladda �#^ا� Daalka بAm^ا� Halxiraalaha m^ا� Afka hooyo ا,م $m� Baro afka carabiga ”Qur’aanka” $���#ا� $m^6#^� ا� Eray, erayada �ا,�%�ظ، �%

Xaraf ahaanta iz%^ا� Naanaysta ��^ا� Talaalay ��� Dhul kahelay 1�� Lakulmay 7ا��� Waa inoo kulan dambe ا�^��ء iإ� Feer $آ�M�

Hase ahaatee �&� Diidmada joogtada ��

51

Taabtay d�� Iftiimay u�� Diidmada joogtada iyo timaadada �� Olol �]� Shardiga "haddii" A� Ku boorin YA� Ku boorin ��A� Eedda مA^ا� Midabeeyay, rinjiyeeyay نA� Midabada انA�,ا May Y

Diidmada ma aha تY

Filasho ”tollaay” E�� Ma aha d�� Habeen 3�� Waxay tilmaantaa kooxda labka ���

Wax ��

Diidmada “ma aha” ��

Diidmada joogtada ��� Maxaad halkan u joogtaa? P؟���ذا ا�Cه E

Waa maxay? maxay? ذا؟��

Ka helay u���Rا Goorma 7��

Taallo �6ل�c

Erayga xarafkiisa ugu horeeya isbadala “na” ل�cا�� Sida 3c�

52

Maahmaahda 3cا�� Wargeys $^-�

Lacag la’aan �P�-�

Badweyn 1� �

Amaanta ح� ا��Magaalada $C � ا��Tan iyo F�

Siiwaday ���Rا Dhanaan ��

Naag ا��ءة Kalkaaliso $s���

Xanuunsan r ��

Iskuqasay ج�

Kaftamay ح�

Jeexay, dilaaciyey ق�

Tirtiray ���

Qabtay Vأ�� Noqdey “naxwe” fiidsadey 7أ�� Fiidka ا����ء Shanlo 1x�

Socday 7x�6 Masar “wadan” ���

Calaanjiyay tg�

Tagtada ”naxwe” is�ا�� Roobka �qا�� Lasocda u�

53

Ri, ari K��

Awoodey �&�

Cusbo �^�

Malaaig $&fM�

Boqor, boqorad V^� ،$&^�

Yeeris ءMإ� Buuxiyay ��

Buuxsan p^���

Qof ��

Yaad ahayd?, kumaad ahayd ؟EPأ ��

Bilaabidda "ka", qaar ��

Siinta �Cا�� Tan iyo FC�

Diiday uCا�� Rajeeyay 7C�6 Xirfadda $C]ا�� Dhimashada تAا�� Hiray ”badda” ج��

Maadada ”qaybta waxbarasho” ا���دة Moos, muus زA�

Boqol $l�

Dhintay E��

Biyaha ا���ء Warka 9\Cا� Dhir ت�\P Kalasoobixidda ط�\C�RYا

54

Digista ��\Cا�� Nebiga, rasuul i\Cا� Tiraab �cP Guuleystay �-P Gargaarka �-Cا� Gooska dambe F�Cا� Boqorka xabashida iT�-Cا� Kitaabka nebi Ciise n.k. "injiil" 3�-P0ا Xiddig �-P Badbaaday �-P Gowraca � Cا� Shinni $^ P Annaga � P Naxwe, xeer afeed A P Doorashada ب���PYا Baroordiiqay iyo ooyay ب�P Shallayto $ا��P Shallaayay م�P Aqoon isweydaarsi وة�P Dhawaaqtada “naxwe” دى�Cا�� Siibay عP Dagay لP Guri لC�

Ku haboonaaday �R�P Tolmo ;�P Guuriyay O�P

55

Cibaadada V�Cا� Tafiirta 3�Cا� Dumar ءا���C

Hilmaamay i�P Bilaabay 9xPأ Koray 9xP Heeso “diini” ��T�Pأ Fidiyey �xP Firfircoonaaday 1xP Kordhow “naxwe” ��P Lafalaha magacyada “naxwe” ء��R,ب �� اA�Cا�� Aamusnaanta ت��P0ا Lataliyey ��P U gargaaray ��P Gaalada "masiixiga" رى��Cا� Barka S�Cا� Hadlay 2qP Sugay �z�Pا Eegay, fiiriyey �zP Nadiifiyay SzP Tix �zP Tilmaamaha “naxwe” E#Cا� Kabta 3#Cا� Haa �#P Alla wanaagsanaa �#P Ogeysiinta geerida i#Cا�

56

Afuufay O%P Daaqad, dariishad ةF��P Fuliyay F%P Utartamay d��C6 Neefsaday d%C6 Waxtarka u%Cا� Bixiyey 2%Pأ Inkiray 7%P Indhashareerka ب��Cا� Faaqidis iyo dhaleecayn ��P Badbaadiyey F�Pأ Kaladooday y��P Falka xarafkiisa udambeeya isbadala “nax” �P��

Madhamaha "naxwe" ���Cا� Buriyay iyo kabaxay r�P Arinta $q�Cا� U wareegay 3��Pا Wareejiyay 3�P Aarsaday ���Pا Lamagartada “naxwe” ة�&Cا� Xumaanta �&Cا�� Shabeel ��P Quraanjo $^�P Iskudiray �P Koray 7�P Dhicidda �]Cا�

57

Jidka cad iyo qaabka waxbarasho ج�]Cا�� Maalin ر�]P Webi �]P Kacay r]P Dhameeyay 7]Pأ Reebidda i]Cا� Utaaganaha falka “naxwe” 3K�%ا� �f�P Iftiinka iyo dabka رACر، ا��Cا�

Jaadka عACا� Seexday م�P Labashaqlidda � ACا�� Go’aansaday, niyeeystey ىAP Abriil ن���P Kordhinta S�Cا� Soojeedinta �ه

Ka soo qaad �ه

Bilaabay Z�ه

Dagay 1\ه

Siil 3\]�

Haatif, taleefan S6�ه

Haatif naqaal, taleefan gacan ل��P S6�ه

Higaadiyey 9-]6 Habeen seexday iyo salaadda habeenka -]6� ،�ا��[-

Qaxay �-ه

Hijrada sanadka muslimiinta ا�[-�ة Weeraray � ه�

58

Xumaan ka sheegidda ا�[-�ء Deggan ه�دئ

Hanjabidda iyo hudhudka � �ا�[�ه�، ا��[

Yoolka ف� ا�[Burburinta �ما�[

Xabadjoojinta $P� ا�[Hanuunka ى� ا�[Kan Fاه

Edeb leh بF]�

Baxsaday ه�ب

Duqnimada ا�[�م Ku jeesay أه

Ruxay, gilgilay, gariiray ه

Dheelka لا�[ Jabay مه

Roobka aan kala go’ayn 3q]ا� ”Ma” eray weydiimeed 3ه

Ma qiijisaa?, ma cabtaa? “sigaar” ؟��� ه6 3

Bisha لM]ا� Ku boorin Mه

Murugada �]ا� Xiiseeyay اه�� Iyaga ”lab” ه�

Labadooda �ه�

Hamzada “alif gaabka” ةه�

weydiinta, isla simidda iyo dhawaaqtada

59

Hamzada goynta ”naxwe” uqة ا��ه�

Hamzada dhejinta ”naxwe” 3UAة ا�ه�

Iyaga ”dheddig” ه�

Halkan �Cه

Halkaas ك�Cه

Handasa, joomateri $R�Cه

Muhandis guri, injineer guri س �#��ري�C]�

Kuwan iyo kuwaas ءY[ه ،Vlأو�

Isaga Aه

Iyada iه

Dhawaaqtada "ow" �ه�

Kooxda, qaabka, lasocdaha iyo dhaarta واو

Xabaalay gabadhiisa oo nool وأد

Baroordiiqa وا

Booday �8و

Cunto fudud $%�%� $\ و

Helay � و

Koobanaha Aا�� Xanuunka uAا� Kow � وا�

Towxiid "inuu Eebbe hal yahay” ���A6 Dooxa iyo waadi وادي

Dhaxlay, dhaxal اث، ورث���

Imaaday 3Uو

Magaca xiriiriyaha “naxwe” لAUAا�� �RYا Lakulmay � وا

60

Weji � و

Warqad ورق

Gadaashiis وراء

Wasaarad ارةوز

Wasiir � وز

Uskag, wasakh ORو

Baryey 3RA6 Mawsuuca, insaykolobeedhya $KARA�

Ku dhawaaday VTأو Kutilmaamay SUو

Laxiriiray, wacay 3�6ا U dardaarmay 7Uأو Weysada ءAsAا� Dejiyey, dhigay usو

Balanqaaday �Kو

Waanada �KAا� Kuraacay 2وا�

Gutay 7و�

galay �و�

Shidaalka دA�Aا� Filanayay u�A6 Saxiixay uو�

Istaagay Sو�

Dhoorsoonaanta ىAا��� Xoojinta “naxwe” � ا��Aآ�Falka xoojiyaha "naxwe" � ا�%#3 ا��]آ

61

galay ;و�

Dhashay, wiil � و�

Miilaadiga, sanadka gaalada دMا��� Maraykanka ة� ا�YA �ت ا���Dekkad ء�C��

Hoog 3 و

Dhawaaqtada, baroordiiqa iyo soojeedinta � quustay iyo rajodhigay dl Agoon ��� Gacan � Fudeydka, qamaarka, bidixda ا����ة، ا�����، ا����

Kacay ”hurdada” �� Garashada ا����� Weysashada, qooleyda, badda ���6 ،ا���، ا����م

Midig iyo dhaar ��� Bislaadey ”miraha” uC Maanta مAا��

� � ا�Fي �C#��� ��6 ا���� �ت � ا�

Waxaa mahad iska leh Eebbe kaa soo galaddiisu

ku dhamaadaan wanaagyaalku