Q. F. F. Q. S.DISSERTATIO THEOLOGICA,

De

JUSTITIA DEIVINDICATIVA,

QUAM,consent. max. vener. facult. theol.

IN REGIO ATHENVEO UPSALIENSI,

Sub PRjESIDIO

Dn laurentiibenzelstierna,

S. Theol.DOCT. ac PROFESS. Reg. et Ord.

PUBLICO EXAMINI MODESTE SUBMITTIT,IN AUDIT. CAROL. MAJ. D. XXII. DECEMBR.

ANNI MOCCLVJI.H. A. M. S,

JOHANNES BROLIN,ROSLAGUS.

UPSALME) Kxcud. L. M. HÖJER, Reg. Acad. Typogr,

högvJlborna fru grefvinnan

HEDVIGELISABETHSACK,

njdiga fru.

Den höga ynneft Hogvålborna Fru GREFVIN¬NAN behagat vila mina kårefta FöråldrarsHus, jåmte den jag utomdefs hafc nåden niuta ,

år långt ftörre , ån denfamma /kulle af mig til-fylleft

fyllcfl kuuna prilas , mindre , den förplicktelfe,föm elj'efl deraf hårflyter, afbördas: HogvålbornaFru GREFVINMAN täckes likval nadigt anfe min

vålmening, då iag nu, i diupafta ödmiukhet, un¬

dergår mig , framte , detta mitt ringa Aca»demi/ka arbete , fåtom ett litet vedernvåle af

fkyldigade årkånfla. Hvad jag mera förmår, år,att anropa den gode och Alsvåldige Guden , Hanville förlånga Hogvålborna Fru GREFVINNANSdagar til fenafte åldren , 09h göra Des Högtför-nåma Hus fult af all lyckfalighet: hvilken önfkanaf mig /kal blifva få lika oaflåtelig, fom den vörd¬nad , hvarmed jag till fifta andedråckten fram¬härdar

hogvJlborna fru grefvinnans

AUerMmjukafle tjånaye,JOHAN BROLIN.

V I R O,GENEROSISSIMO aNOB1L1SSIMO

DiCAROLOMÖRNER,MAJORI Legionis Pedeftris,

Ordinis Regii Enfiferorum EQUITI Splendidiftimo.PATRON1S

. ■ - - r . « t t . u 4 „ 1.

Generofa. Nomina. Veftra. Virtutum. Corona.Vobis. Emicat. Gratia. Sunt. Fulcra. Quibus.Petens. Te&a. Tirocinium. Heic Ut. Pietatis.

Serena, Fronte. Et. Animo. Ut. Soletis. Benigne.Präster. Materias. Dignitatem. Veftraque. Illuftria.ciorum. Memoriam. Nulla. Delebit. Oblivio. His.Animum. Praeftare. Poflum. Veneror. fgitur. Et.Sollicitabo. Sufpiriis. Pro. Perenni. Veflra. Salute.Decora. Et. Ornamenta. Defideret. Seri. Non. Nifi.mentis. Incipiant. Celebrare.Fatalis. Diu. Abfit. Hora.Lugeant. Spes. Et. Ancoras. Suas. Sacras. Ita. Vovet.

GENEROSISSIMORUMNOMINUM

HutnillimusJOHANNES

f

V I R o,GENEROSISSIMO aNOBILISSIMO

Dn SVENONIFRIDERICOUGGLA.

CENTURIONI Legionis Pedeftris.

EXOPTATISSIMIS.

Stipata, Patroni. Exoptatiflimi. Ef. Infignis. Qusc. In.Nitor. Vcnerabunda. Formidine. Splendida. Veflxa.Tefleram. Vobis. Sacrare. Audeo. Accipiatis. Iliud,Humillimus. Obreftor. Nullo. Licet. Splendore.Nomina, Cornfcans. Veftrorum. In. Me. ßenefi«Verum. In. Rependendis. Nil. Nifi. Venerabundum.Vencrabor. Supremum. Etiam. Numen. Indeteffis.Sero, Oriatur. Dies. Quo. Respublica. Tanta.Ncpotes. Vos. Mortalibus. Erepros. Dignis. Monu-Qua. Clientes Tanros. Patronos. Sibi. Ademtos.Et, Exoptat. Qui. Eil. Et. Ad. ürnam. Erit.atque NOBILISSIMORUMVESTRORUM,

Cultor,BROLIN.

VIRIS,Aämoå. Rever. Rr&clarißimif & Dottifjimif,

Dn. Mag. ER1C0 BR. TEGMAN,: PASTORI inNårtima&Godtrora ac PR/EPOSITO

OifTr. StWmJghuMr. VigilantifFimcuDa Mag. PETRO BACKMAN,

PÄSTQfU in Villberga Vigilantlffimo.Da ERICO UTTER,

COMMINIST. in ÖQglöfa merktfümo.

Da PHIL. T RUNSTR ÖM,COMMINIST. in Rådmansö Laudatifiimo.

Dn. PETRO LINDERSSON,COMMINIST, in Viliberga Digniflimo.

Afßni DileäiJJivio.

Lcves hafce ftudiorum meorum primftfas, Vobfs,Evergetae Optimi , dicare fuftineo, Majorain me Veflra funt merita , & luculentiora be-

nevolentias fpecimina , quam ut illa remtinerari un-quam polfim. Opto tantum, velit DEus, Vobis,vitam diuturnam, omnibus bonis affiuentem, lar-giri; idque opto ♦ quamdiu fpiritus hos regit artu?,pcrmanfurus,

Admod. Rev. Praeclarifl, & DoftiftNOMINUM V£STRORUM,

Obfervantißimus cultbf^JOHANNES BROLIK.

/• N. I§.

t fl Deum efle juftum probat tumScri-ptura Sacra, turn efte&a Dci fan-ftiflima, & ens abfolute pcrfettumfine perfe&ione tam eximia, qualiscft juftitia, concipi nequit; non ta¬rnen hodie exiguus eft eorum nu-

merus, qui errorum & prsejudiciorum tenebris oc-caecati, falfos de juftitia ßei fibi formanteonceptus,& nugantur juflitiam punitivam Deo non competcre,immo, omne illud, quod pcenx nomine venit, non-nifi ceu remedia vel medicamenca efle, quibus Deustanquam mediis utitur ad hominem a peccati morbofanandum ac beatum reddendum. In his vero erro*ribus debellandis occupati, nonnulla in anteceflumdt Attributis Dei in genere adferenda efle duximus,ut eo iuculentiora evadant reliqua, quae ad dilucida-tionem prsefentis argumenti pertinent.

$. II.Attributa Divtna vocantur proprietates tjjentialet,

A quibus

<m> ) 2 (

xpuihisjefe nohis itifirmis cognofcendum frihet OptimumJSJumen, treaturis diftingvitur, five, ipß tri-buuntur pro modulo captus tioftri ad naturam ejus expli-tandam. Praedicata enim, feu Attributs Dei re ipfatum ab eftentia Divina, tum inter fe non didingvun-tur , quia Dens eft fumme fimplex atque perfeäus jrealis vero didinftio pradupponit res effcntia diver-fas , per quarum aggregationem perficeretur efien-ria, quod quidem dmplicitati acque perfecfioni Di vi¬nas repugnat, quemadmodum etiain eadem rationeimmutabilitas Summi Numinis omnem in fe poten-tiaro paflivam reipuens , in dubium vocarctur. Cumautem eflentiam illam Dei infinitam & eminentiflimeperfectam uno aliquo conceptu adsequato intellechxsnoder apprehendere nequeat; idcirco didin&os fi-bi format conceptus inadnsquatos de Deo , per ab-(fracfr'onem prsecidvam, non vero exclufivam, utajunt Ibeaiogi, quorum complexus pcrfeftitfirnamDei eflentiam nobis reprasfentat. Quod autem mensnodra concipiat iilud, quod unurn cffc a£tu infe,tanqxiam plura virtualiter extrinfice feu obje&ivecontinens, cedimonium quidem eft infirmitatis, nonvero erroris in intelleftu. Didingvuntur etenim At¬tributs in intelle&u nodro per modum eoneipiendi,didin&ione rationis non nuda , quas mera fi&io men-tfs e(T, omnique fundamentö extra mencem deditui«tur, fed ica, ut extra mentis operationen) habest fun-damentrurn fnum in eflentias Di vinas objectis atqueeffeQis, unde fft, ut, quod in fefe unum ed, per con¬ceptus nodros formales didingvatur.. Unde etiam

Attri-

; 5 C $2D

Attributa hsec differunt,quatenus niirrirum habentdiverlas formalitates, dum intelle&us ad aliam ra-tionem formalem attendic in conceptu unius Attri-buci, quam alterius.

5- III.Difpefcuntur Attributa Dei in quiefcentia & ope¬randi. Illa J'unt , qiue efjentiam Divinum defcribimt

åbfolute cS in fe citra refpeclum ad operationer», atqueadeo ad nulluni allum ordtnantur. Hxc funt , qu£ ef«fentiam Divinam dejertbunt refpellu operationis, atqueadeo ad certos affus ordinata ejje cognofcuntur. Emi-net in his tumma, quae Deo competit, juditia, adquam rite concipiendam neceflum ed , ut pro infti-tuti ratione paucis notionem juditia: gcneralem de-terminemus. Non heic praecipue de juflitia attionisfermo ett, qu<e in accurata ejus convenientia cum veroö legitima ejus fcopo confiflit; i'ed de juflitia perfonisagent ihn s tribuenda , qu<c efl conflantia voluntatis agen-tli » quod rettttm efl. Objettum hujus iunt omnesaftiones liberae, ad certum finem dirigenda:. Qui-cunque enim leges tum Divinas, tum humanas,Divinis non advertas, fed ad veram felicitatem hu¬mana: focietatis promovendam accomrnodatas , ob-fervat, is jude agere cenfetur. ffuftum enim Jeu re¬ffum id in genere dicitur, quod ad finem vere bonum nc•anrate & linea ve/ut redda, fen via breviffima, condu-tit. Adattiones igitur carumque fcopum genuinumrelationem habet notio juditia;, quae» nullo fine a-genti propofito, concipi nequit. Quaenam vero fint

A 2 a&io-

dS3> > 4 ( dl»

a&iones juda?, aut injudse, leges bonar odendunt,quse ad gioriam Creatoris , cum dominum felicitateintime connexam, omnia referenda efle di&itant»

J. IVigttur Dei efl conflantia voluntatirDivine

ßgendr quod reflum efl. Scilicet voluntas Divina , o-mnium, qux exidunt ac fiunt in hoc univerfo, ef-fe&rix & gubernatrix, libcrrima quidem ed, fam in-tcrnae, quam externa? neceflitatis atquc coa&ionisexpers r Sed tantum abed, ut caeco feratur impetu>tit nihil prorfus decernat, nihil efficiat , nihil per-mittat, nid quod cum finibus praefixfs fumma Deiperfe&ione dignis, exa&iflime conveniat,. Quodfummam ejus igitur gioriam iHudrat, atque adeovera cre3turarum, felicitatis capacium, promovetcommoda, icf Deo reffum cd ,id condantiflime vult& exoptat. Ed autcm haec judiflima Dei voluntas,non in nudis pofita votfs, fed feria & efficax, at-<jue ad1 effe&um, fuo tempore pracdandum, fuffi-ciens. Juftitia autem huic Dei 8c juftiti# humane flicet idem nomen tribuamus, non tamen haeduaraffe£tiones pari paflu ambulant. Nam juditia huma¬na refpicit obligationem, qua? legem Srluperioremfupponir, quemadmodum etiam is, adverfas quemjuditia ed exercenda, habet jus ad id: obtinendum,Horum veronii in Deum cadit, qufppe* quo fupe-rior non datur, qui legem ipd praefcribere, aut ob¬ligationem injungere queat, 8c adverlus quem ne-«nini jus competere poted* Quia tamen perfe&ioni

Divi-

' <s*$ ) r c

Divinac eflcntiae congruit, tall modo cum creaturis a-gere, ut & promifla conftantiffime fervet, & neminiinjuriam faciat, & iupremi latoris atquc aflcrtoris lc-gum judicisque munere incorrupte tungatur, indehuic Attributo Divino , ex quo Deus tall modo a-gere intelligitur, idem vocabulum juftitiae tribuitur,,quo- homines folent exprimere, qux rette ab illiserga alios aguntur* Quamquam enim ejusmodi vo-cabula , tanto eminentiorem in Deo quam in homi-nibus notent perfettionem f quanto Divina eflentiahumana eft nobilior , aequc tarnen Deo ac hominitribuuntur, non folum quia per lumen rationis, acognitis perfettionibus humanis, ad perfettionesDi.vinas utcunque inveftigandas adfcendimus r fed et»jam, quia alias nullum conceptum formare nobispofiemus Attribucorum Divinorum , nift voca»bula ftgnificationis p antea nobis notae , ad ea ap-plicarentur.

i V..

Jufiitia Det circa athones homihun» verfata, friRetnunerativam 8c Vindicatham rette non minus,quam ufitate diftinguitur Illa in prtmiis inter bene a-gentes, dtflribuendis oecupatur- fdcc, quam paucis ex-plicare inftituimus, <?//, qua Deus movetur a fpcenas im-fiis, feu legis transgrefloribus infligencLis, $ujlitiamDet vindicativam aperre docet Scriptura Sacra, tibiVocabulum juflitiae a Deo ita adhibetur, ut eandemfub fe comprehendat. c fr. Pf. L» 6. Pf. CXIX. 7. Att.

_ XVlf. 3. Apoc. XV. 7. Deus fecundum hane ju»ökat impios» tdöpb nn» nm jrv Fk CXix*

-< 137.

) 6 ( «W

137. Autawfta jufitim Dei judicium ed:, quod quimala faciunt, digni morte fint. Rom. I. 32. Trj&xauoxgwqt jufto judicio tribuitur, reddere unicuiqne fe-cundum opera ipfius Rom. IL 6. Hucpertinet etiamAncntfåotTig illa de qua loquitur Paulus 2. Thefi. 1.6.Slxctiov inquicTÄföt avrctTtoåbvcti roig Stißtsaiv ifAzz

Eandem rem confirmat idem Apofiolus, quan-do Heb. IL 2. dicir omnem transgrefiionem & inobe-dientiam accipere faJlxov (jiirSctnodorjay & quidem iia,ut åv ro Iv&xov £<rt cfr. Rom. Ill 8* QU£ ver-ba Syrus tranftulir, quorum xondemnatio jufliti# reser¬vatur. Hinc extremum judicium dicitur futurum sy

åyaioavvy A£t. XVII. 31. & Apoc. XIX. 1 i.sv tixcticcrv->Y} y.f&sw eft feverc vindicare, uti fatis ex verfu fub-fequenti 15. colligitur, unde & cT/joj vocatur, tumip/a Sfufiitta Dei puiiiens, A£t XXVIII■ 4. tum poe-na per eam illata 2. Thefi, I. 9. Quando autcm DeoVindicatrix bzc ajjigtiatur ju/Utia lollicite removen-da eft proprias vindidtee notio,quas turpiffimum Vi¬tium in homine denptat. Etenirn proprio vindi£hccupido ad paenas ab altcro expetendas eum excitat,qui mileria & pafiione aliena dele&etur. Deus verocui nulla proprie fic di&a laefio inferri potefi, punicpeccantes, non ut mortem morientis cum dele&atio-qe adlpiciat, fed ut jufias illi peccatorum luorumluant pcenas, unde etiam facili negotio perfpicitur,ex illis, qux jam alljta fupt, haud lequi medicinalemtantum efie peenarum finem, ex quo utpote Ipuriofonte, pefiima illa regula Åntiq. Philolbphortrm:Nemo prudeus pvnit, quia efi peccatnm, fed ne pee-cetnr, profluxit. Adfiru-

CS» 2 7 ( (g»Adftru&a vero in hac§:pho Juflitia Dei Vmdicaiha,intaäam prorfus relinquiere non debuimus arduam il-lam quaeftionem , an ira & reliqui afte&us Deo adi-mendi (int, nec ne? Paucis itaque oblervaße juva-bir7nos, pneeunte Sacra Scriptura, affe&us illos Dconon pofle denegare, quii perfe&i funr, & primieivi:hi efenim licet in hominibus, ob depravatam eorurnnaturam, paßiones ac perturbationeslecum hnbeant;apud Deum tarnen nihil aliud ftgnificant, quam volim-tatemeius, ut absque omni fur mutatione, vel bo-num ample&atur, vel malum deteftetur, Quodvero imperfe&os affeclus attinet, hi ip(i,quando Deotribuuntur.ante omnia ab omni imperfe&ione übe-randi funt: quia vero in fe Sc fua natura pafiionemaliquam atque perturbationem important, ideo dicen-dum eft, eos nonnifi improprie per fimilitudinemquandam, non in Deo, fed extra Deum, in ejus efte-ttibus apparentem , de ipfb adhiberi. Sic ira Deoadferipta voluntacem puniendi inillo fignificat,quate-nus volens punire, prepenius eft ad puniendum, Scdeceruit punire; ita ira nunc fervor dicitur,cum gra¬vis ed Deur, XXIX. 20. nunc judicium feu lencenriain peccarore fcxfecutioni danda Korn. If. 5. , nuncvindi&a Ebr. X. 30» quatenus exfequimr latam feni-tentiam,& efie&ive , ipt'arn peenam ex ira infli£h'nlRom. II. 5.

5. vr.Jus peccata puuicndi Deo competir, qunrenwefl omnium füpremus Monarcha, cui plena debe¬

tur obedientia Sc (pontanea civiurn veneratio. Er-enini

) 8 ( <g» .i

cnim jus fuperioritatis cx ipfa creationc\ gubernatio-ne & conlervatione obtinet; adeo ut, quia creaturaerationales le a l)eo Creatore & confervatore depen-dere intelligunt, hinc etiam Divino impcrio fefe fub-je&os efie iciant- Haec vero dependentia colli nullomodo poced; quare jus puniendi pencs Deum extracontroverfiam efl pofitum. Aft jus poenale de quojam loquimur, non efl fofitivum% fed naturale,in Dei ian&itate & juditia fundatum, quod oritur,ut ex praemiflis patet,ex dependentia efientiali crea¬turae , quae illam lubjicit creatori fuo, & quoad obe-dientiam, rationc praeeeptorum, & quoad poenam,ratione lanftitatis eorum. Hinc juditiae a&usJicetfit liberrimus, efl tarnen neceflarius, quia debitus ;nam in eoconfidit, ut reddatur cuique, quod fuumed. Et quamvis Deus creaturae nihil proprie debeat,nullumque fit proprie loquendo, hac in parte , juscreaturae in ipfum* tarnen hoc& fibi, & conferva-tioni legum a fe latarum debet, ut jus illud pcenaleexerceat

«. VII.Ex iis quae fupra (§. IV.) brevicer funt difputa*

ta,patet Afor/»dw,lecundum quam punic, efle ejus vo-luntatem, in icopum ian&itfime propofitum inten»tam. Vultautem Dens id cantum quod reftum ed,idquenon CpatiycfjLsfeu apparenter, fed dtyBuf,feu vere tale. Hinc certum ed, Deum nunquam ad,puniendum accedere, nifi ubi finem a fe propofitumobtineri pofle perfpicit, fed nec ullam aftionem re-linquere impunitam, quae finibus fuis fapientidimis

repu-

&XD ) 9 C «3

repugnat. Objetfum igitur juflitiae Vindicatio eftviolatio legis, feu a&us quilibet creaturae rationalisLegi Divinas contrarius. Lex vero confummatifli-mam poflulat obedientiam, neque ad eam fervandamfufficit, ut quis ab externis tantum & maxime enor-mibus abftinens flagitiis, haec vel illa prasclara edatfacinora; quemadmodum ftulte fibi perfvaferunt Pha-rifaei; Sed is Divinas voluntatis rigor eft; ut totiusmentis vires, & facultates, totiusque vitas a&iones,maximas, minimas, ad eundem glorias Divinas & hu-manae felicitatis fcopum, non coa&e, fed fponte,nonlemelaut faspius, fed femper dirigere nosju*beat,

§. Vitt;Quis vero non videt, pofita fragilitate humana

per lapfum contraria, infinitum lefe offerre JuftitiacVindicativas exercendae campum, cum nemo mor-talium fit, quinonin multis labatur quotidie, atqucadeo infinitis cruciatibus, culpa nunquam ceflante,quivis peccator fefe objiciat. Sed benigniifimumNumen non in eum finem creavit ullum homuncio-nem,ne dum univerfum hominumccetum, utinilliuspcena atque miferia fuam tantum oflenderet poten-tiam/ed ut veras felicitatis atque adeo vitas asternas red-deret participem, idque decreverat,ex arnore planegratuito, ad plenam & Iuculentam gloriofe atque a-bundatiffimas fuas gratis manifeftationem. Hinc in¬tima commiferatione motus,Iapfosin asternam mife-riam adfpexit Dens mifericors; atque bonitas ejuspafla non eft, ut homo ad vitam conditus, in aster-

B num

) 10 (

num Vindicatricis atque iratse juftitiaeefletobje&um.Hinc infinita, qua pollet iapientia, aliarn in venitviam, qua, tum ferventitfimam iram fuper peccatamundi, quam fummam erga genus humanuni mife-ricordiam pariter teftatam faceret; fcilicct, ipfe Deus,benedi&us in fecula,ad(umfit humanam naturam at¬que omnium peccatorum poenarn in fe derivare voluit,ficque filius Dei unigenitus vicariam pro nobis fufti-nuic poenam. Is fuaobedientia exaåiffima, luaquepalfione acerbiffima, Juftitiae Divinse rigor i fatisfecit,(icque bona cceleftia per lapfum deperdita nobis ope-re luo mediacorio reftituit. Sic Chriflus dicitur aut^J-0t]TOtt Y\fAOCS 06710 TTCCT'/J? CCVOf/.tOtS Tit. II. 14* qVUfTIAVT?SV Ayrfiscci & cottoKvrfiv in Graeco fermone pro-prie figniticet,captivum in libercatem adferre, penfopro il lo pretio, patet id dicere voluifle Paulum L. c.Chriftum, perfoluto pretio. h.e. praertica fatisfa&ione,liberafle nos a peccati pcena & dominio.

$. IXOuotquot igitur, fufficienriflimam hane & uni-

verfalem perChriftuni fa&am Iiberationem,inEvan-gelio oblatam, vera fide acceptant, atque ir, illa perli-ftunt, jultiriae Vindicarttis i&ibtis fubdu&i, abundan-tes gratiae Dei divitias perfentifcunt. Sed, qui peräWt/«v irae tiliiac vafa permanentad interitum femet-ipfos pneparant & luunt peenas in aeterno nunquam „terminandas. Neque enim eft, quod quis exifHmet,Sfuftitiam Vtndicativm ehe abolitam, aut manus ejus,ut fic dicam, adeo vin&as efle, ut nullam jam homi-

nibus

) «I C

nibus pcenam Deus irrogare ooffit vel foleat. Nam& juditia Dei aeterna ed, atque adeo mutari nefcia,& experientia non minus, quam revelatio docet,Deum hodieque in peccat's hominum puniendis efieoccupatum. Hinc tot in Scripturis occurrunt jufti*tice Dei Vindicantis exempla, totque pcenarum, etjamad futura fecula fpe&antium, leguntur comminacio-nes. Nam, ut taceam Angelos malos, qui dne me¬diatore reiifti, ex judo Dei judicio, reternas nequitiaeac fceierum luunc p&mas, in hominibus puniendisnon una ratione Deus odendic, quanto odio peccatahac, utpote fuae gloria nodrisque commodis adVer¬la, prolequatur. Ubi enim homo, vocem Dei ad verabona vocantem, Ipernit, gratiamque oblatam rejicit,ficquc lenioribus habenis duci recufat, non aliud u-tique lupered remedium, quam ut durior3 Deus im-mittat fara, variasque addat plagas, uthomoinpec-catis dormiens, vel hoc modo excitetur, atque intelli-gat, (juam ludiuo la res dt,deferere Deum, fontemfalucis unicum, & propria fequendo condlia, puteosjfibi fodere miferos, aqua deditutos. Jer II. 13, 19.Heic vero cavendum ed:, ne omnes affli&iones bo-minibus, etiampiis a Deo vel immiflas vel permidas,cum amicis Jobi, pcenis proprie dc di6fcis, feu t^u-^Wadnumeremus: Nam Deus baud raro fuos ten-tat, ut eorum fidem in promidiones Divinas, patien-tiam in advcrhs, oblequiuwn erga mandata Divina,non tam probet iplehbi,quam inpiis operofafaciat,&aliis declaret, in fui gloriam & piorum lalutem. Job,V. 17. i8> Tac. 1. 12. cfr. Repet. Theo].Rev. Arcbitp.JACOB BENZ. Art, XXI. Q v.l. B 2 j.X.

)

) **( (£3Ü>

<$. X.Pcenas vero quodattinet impiorum, ipfi in cur!-

pa funt, qnod duriora pati cogantur, & fub adfli&ionibus folatia non fentiant. Sunt vero pcenae, vel tern*^orales, vel tternx. Illae in hac vita infliguncur, & H-nem habent: Ex quibus qusedam detcnninatx, & abipfo Deo lege quadam expreflae, quaedam inåetermi•tiat<e nuncupantur, quae porro, vel naturales funt,vel poßtiwe. Naturales autem dicimus, quae per na¬turalem confequentiam vitia quandoque comitan-tur. Pcßttva funt, cum improbis quandoque im-mittuntur mala,quarum nullam invenire licet cauflamnaturalem, ut tantum ad Juftitiam Divinam recur-rendum fit. JEtcrna autem lunt pcenae, improbispoft hanc vitam imminentes, nunquam terminandae.Sunt iftae partim privative , in carentia bonorum o-mnium, quibus fumma felicitas abfolvitur Pf. XLIX.20. Matth. VIII. 12. partim paßflu#, quatenusdamnati fentiunc cruciatus maximos. Apoc. VI,16.17 Licet vero Scriptura Sacra ita aperte doceat x•ternitatem pcenarum, tarnen non defuntilli,proh dolor!qui hanc detorquere veritatem conantnr; quibus in re-futandis fedulam navaritoperam Rev. Dominus Epifc.AND. RYDELIUS in libello fuo de duov.oLar. rävTTctvroov. Dicnnt etiam nonnulli, aeternitatem pcenarumfandtitati Divinse repugnare , quatenus inter pec-cata brevi temporis fpatio , unico rooinento,commifia, & aeternam eorum poenam , ullam planeproportionem videre nequeunt. Sed illis reiponde-mus: fciant omnia peccata, licet minima, & in pun&o

1 tem-

) M ( &>3)

temporis commifta, tendere ad laefionem fummai Scinfinit«, quae pencs Deum eft, maieftatis; Undepeccati gravitas aeftimatur non ex fceleris duratione,fed ex perfon«, contra quam committitur, dignitärte. Solent Eruditi nodum hunc fequenti etiam fimi-litudine pulcre folvere. Quis nefcit, dicunt, in fi>ro humano proportionen! pcenas neutiquam a fcele¬ris durationedefumi,fiquidemcrimen uniusmomentopatratum,per omnes vit« diesluendum fit, quiatroxaliquod crimen commifit , aut dirifiimo mortisge-nere interficitur, aut per totam luam vitam ex regnoilto exul fit, aut ad omnes vit« dies carceri includi-tur. Quidni etiam Deus, falva fua fumma aequita-te, eos, qui in civitate fua funt rebelles, per omnesvit« eorum dies, h. e. in omnem «ternitatem ex ci¬vitate lua ejicere pofiet.

§. XLEx illis, qu« [am in antecdentibus funtallata,facili negotio conftare arbitror, duas il las Summt

Numinis perfe&iones, juftitiam atque bonicatcm,diftinSte, a nobis efie concipiendas. Diftinfrio au-tem h«c, fecundum nofixum concipiendi modnm,fundamentum fuurn habet in eftenti« Divinae obje&isatque effe&is; cfr, §. 2. qua ratione bonitatem Dei vo-camus fummam promtitudinem omnibus omnia , quadan pofjunt , conferendi bona ; per juflitiam verointelligimus conftantiam voluntatis Divinac aocndi,quoä reefum e(l f. 4. Hinc nemo non videt,ejusmodi diicrepantiam, inter hafce duas proprieta-tes, intercedere, ut Juftitia inveniri nequeat, in idea

noitra

) «4 (

noftra de bonitate,nec bonitas in idea juftitix.Unum-quodque horum attributorum diflin&um refpicit ob-jeöum : juftitia, jus & obligationen}; bonitas verocreaturarum indigentiam: prior in illa dilquifitione,num iufium aut injuftum fit , pofterior vero remut utilem, vel inutilem confiderat. Quod fi boni¬tas fola efiet motivurri omnium adtionum Divinarum,fequeretur, Deum felicitatem hominum, ea rationepromovere, ut inviolabiles & aternae juftitiae regu¬lär in efientia Dei non exiflerent, quod fine Tummaimpietate affirmari nequit. Docet certe tota falutisOeconomia, utriusque hujus attributi diverfam & in-fignem rationem, & ita quidem, ut, altcrutro ho¬rum exclufo, farta tettaqne baud maneatdo&rina no-flra coeleftis de peccato ejusque gravitate, neceflitatefatisfa&ionis Chrifti, aeternitate paenarum, aliisquefidei articulis, verbo Divino fundata,cfr.§.8-Sic,aliaut omittam, e diametro repugnaret sequitati, dicereDeum ex amore erga peccatores ridere in interitueorum.eosque fubfannare,cum advenerit id,quod ti-mebantProvJ.26.cfr.fimiles locutionesDeut.XXVIII.63. Ef. I. 24. Pf. VIII. 12- &c. Ex quibus omnibuspater, nos cum Rev. AND. RYDELIO Difi. de ju-(iitia Dei Vindicativa , p. 9. confentire; quippeqni, citato loco, folidas adfert rationes , ob quaso recentioribus merito recedat , quando juflitiamDivinam definiunt per fapientem bonitatem, vel perbonitatem cum lapientia adminirtratam.

XII-

Reftat jam, ut pauciffimis commemoremus illosiqui

; ly C (SÄD

qui circa doclrinam hane nodram a vero tramite ab-erraverinc. Si fcripta Spnojoe^Chr.T.komafii atque quo-rundam cx Cahmianis confulamus, apparebit, fenten-tiam eorum longe infra vcritatem iubdititfe, quandocontendunt, perfe&iones non vere, fed figurate atqueimproprie , Dco tribui; ex hoccnim commento, aliaut reticeam, fequeretur, Scripturam S. attributa Di-vina, nobis in exemplurn proponendo, non velie, lievere ac proprie, fed (altem figurate & quoad (peciemeflernus San&ijufti, perfedli,mifericordes &c.at ve¬ro confeqnens ed falfum, ergo & antecedens. Per-verfam quoque juditiae Divinae ideam habuere Pbi»lojopbi illi antiquiores a GROTIO de Jure belli ac pa-eis L. II. C. 20.5.4. citati, qui non alium finem pce-narum agnofcebant,quam medicinalem,compenfato-rium vel expiatorium ignorantes cfr. §. 5. ouemadmo-dumetjam eornm cadra (eqvutus ed HOBBESIUS deCive Cap. III. §. 2. Satisfa&ionem Chridi, ut eo ma¬jori impetu oppugnaret Socinus, jtiftitiam vindicati-vam in dubium vocare aufus ed, contra claridimaS. Scriptune effata cfr. §. 5. uti etiam in proclivi eflet,odenderepa&uram ejusmodi juditiae Divinae, pluri-mis aliis erroribus magnam aperire fenedram. At-tributa divina mifere confundunt. Fanatici & in-ter illos inprimis ChiliafU quando de bonitate fum-mi Numinisita loqvuntur,ut juditiae ejus nulla planehaberi debeat ratio, ex quo proinde errore,alius nonrninoris momenti, in impugnatione pcenarum a?ter-narum confidens, emerfit cfr, 5, Fanaticorum ve¬ro dum mentionem injicio, eo minus reticendi funt

hodier-

) 16 ( £53

hodierni Zinzenåorfliani, quo certius conftet, eos ianon paucis momentis eandem cum illis tacere cauHam.Plena funt illorum Scripta iftiusmodi loquendi for-mulis, quibus abunde indicant, lomniaFanacicorumZinzenåorffianis arridere. Res praeterea eft notior,quam ut probatione indigeat, omnes errores omnia-que conamina Zinztndorffianorum eo tendere , utfolam mifericordiam in Deo, relicta prorlus juftitia,confiderent

Humillimas Deo propitio agimus gratias, quodin verbo (uo falutitero oüendat verum vindi&am ef-fugiendi modum. Et in hoc incumbamus quotidie,ut noftram agnolcentes intimam corruptionem, no-ftris viribus plane diffifi, ad ThronuminmeritoChrhfti propofitum, vera fiducia confugiamns. Sic evita-bimus iram& damnationem, mifericordiam vero,exqua liberatio noftra unice dependet, seternum

laeti celebrabimus.TANTUM.

Till Herr A VCTORN.

Att fe fina vänner gynnas af en blid lycka, och göra det ent framfte-get efter det andra , kan icke annat än förorfaka en fyn-nerlig fägnad hoj vänlkapens rätta idkare. När jag nu hördt, att minEror fnart kommer att framte fitt förfta Academilka arbere, har iag , Tomalt ifrån barndomen plägat med Er förtrolig vänfkap, icke kunnatunderlåta, ined mindre, jag allmänt måtte få yttra min glädje öfver Edartlärdoms prof, fom fiannerligen är af ett högt och vigtigt värde.» Jaghåller onödigt upmana min Bror att löpa på lärdomens och dygdens vä-djoban*, emedan jag är nogfamt derom förfäkrad", utan önlkar, det All—magten tecktes bekröna min Bror med alt hvad lyckfaligt heter, till deftK. Föräldrars hugnad och förnöjelfe, famt Vänners oaflåteJiga fägnad»»biand hvilkajag mig räknar och framhärdar.

CARL MARENIUS.