punjabi magazine march 2015
DESCRIPTION
Krishi Jagran, India's No.1 (Agriculture Media Group) How to grow more agri-production with latest scientific methods Events, news, information, product- launch, sports, politics, Entertainment etc. Right choice for agriculture fraternityTRANSCRIPT
fGzvh dh T[BZs y/sh
yop{ik T[rkU y[Fjkbh fbnkU
okFNoh pkrpkBh p'ov dhnK :'iBktK
;zeo NwkNo T[sgkdB dh BthA seBhe
(Portal for Agri News, Scenario, Crop Info., Commodity Prices, Weather Forecast, Product Launch, Event Info and much more.)
T h e P u l s e o f G l o b a l A g r i c u l t u r e
www.krishijagran.com
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroD;kb 17 ^ nze 03 ^ wkou 2015 ^ o[gJ/ 35
fGzvh dh T[BZs y/sh
y[Fjkbh fbnkUyop{ik T[rkU
dhnK :'iBktKokFNoh pkrpkBh p'ov
;zeo NwkNo T[sgkdB dh BthA seBhe
Ph. : 011-26511845, 26517923, 45503170Email : [email protected] Web : www.krishijagran.com
;zgkde� � n?wH;hH v'fwfBe
fBd/Fe� � FkfJBh fJwkB[tb n?wH ihH tk;B
n?;'f;J/N ;zgkde� vkH e/HihHuKvh� � rzrkFoB ;?Bh
ekoiekoh ;zgkde J/;HJ/;H v'rok
;zgkde ;bkjeko� vkHoki/F ;/Iro
;jkfJe ;zgkde� uzdow'jB
wjkgqpzXe� � u/sokw
T[g wjkgqpzXe� cojk ykB
gqpzXe e/Hi/H ;oB:k� � wfje nbh� � gqfswk i'Fh� � gqfsGk i'Fh GZN
ftgBD ;jkfJe� ;kok ykB� � ;[iksk� � i:zsh dk;� � ;obk e[wkoh� � i:'sh Fowk� � ;fosk f;zx� nc;kBk wfbe u[zrh G{Nhnk fwzBh gqXkB v'bh f;zx
fvihNb� � ghHn?;H;?Bh� � nGhihs p?Boih� � e[Bkb w}{wdo e[w[d F[ebk� � fBFKs Nke� � fgqnzek d{p/� � Bfwsk Fqhtk;st� � fofsek e'fNnkb� � fos{goD p?Boih
gqpzXe gq;ko� � ;zi/ e[wko
;jkfJe gqpzXe� pkbk;kj/p tkr� � gtB nkir/� � Bo/Ido F/oNkN/� � nwohF F[ebk� � fFteKs T[gkfXnkJ/� � nkoHn?BH u'p/ feqPB fpjkoh r'ftzd f;zx okj[b f;zx jo/Fzeo wzvb ni/ e[wkonekT{IN; fgqEk n?w BkfJo e/HphHfJzdokfvikfJfBzr� � Xow/Ido e[wko w'fBek wbj'sok :'r/F e[wko
ezwekih ;jkfJe� d/t/Ido f;zx ;[e[wko ikBk� � gq/w e[wko� � oki{ ikBk
dqy ist 64
www.krishijagran.com
n?Zw.J/.;h. feqPh ikroDgzikp dh gqw[~y g/Av{ gfotkoe wk;e g~fsqek
o"kZ 17 vad 03 ekpZ 2015 #i;s 35
sseok
laiknd] çdk'kd] eqnzd ,oa Lokeh ,e-lh- Mksfefud
,e-,-lh- Ñf"k tkxj.k % 60@9 rhljk ry] ;wlqQ ljk; ekfdZV] utnhd xzhu ikdZ eSVªks LVs”ku] ubZ
fnYyh&110016 ds }kjk iq"id izsl izk-fy-] 203&204] Mh-,l-vkbZ-Mh-lh- dkWEiysDl] vks[kyk vkS|ksfxd {ks=]
Qsl&1] ubZ fnYyh&110020 *lokZf/kd lqjf{kr U;k; {ks= fnYyhA
bl if=dk esa çdkf'kr ys[k ,oa fopkj ys[kdksa ds futh gSaA çdk'kd@laiknd blds fy, mRrjnk;h ugha gSaA
Subscribe toKrishi Jagran Magazine
Punjabi, Hindi, Gujarati, Marathi & English
Sanjay Kumar Mob: 09313301029
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 04
y/sh ;wkuko HHHH6
ਕੰਪਨੀ ;wkukoHHHHH18
ਇੰਟਰਿਵਊ.........19
T[sgkdB dh BthA seBhe ....21
fgnk}
T[sgkdB............24
eDe dh eNkJh d/
pknd GzvkoD ns/
T[;dk gqpzXB.......28
okFNoh pkrpkBh
p'ov dhnK
:'iBktK.............30
y/sh ftu s/b dh
pZus fet/I ehsh
ikt..................34
fGzvh
dh T[BZs y/sh......35
nzBdksk fe;kBK ~
pdjkbh s'I w[es
ehsk ikJ/...........37
sseoky[Fjkbh d/t/rh
jikok r/Id/ dh
y/sh..................39
yop{ik T[rkU
y[Fjkbh
fbnkU..............41
;zeo NwkNo
T[sgkdB dh
BthA seBhe.....43
rohp dh ekwX/~
peoh................47
gF{nK dk NhekeoD
ns/ g/N dh ehfVnK
s'I pukn...........49
v/noh gF{ ftu ;sB
dh ;{iB ns/ fJ;dh
o'eEkw................51
ਿਸਹਤ.............54
ykDk^yIkBk....56
y/b irs.....57
ਰਾਜਨੀਤੀ.......59
fcbwh d[Bhnk..60
;zgkdeh
www.kjcommoditynews.com;zgkdeh
n?ZwH;hH v'wfBe&Email: [email protected]
AGRICULTURE W RLD(Portal for Agri Commodities, Research Reports, Prices & News)the pulse of global commodity market
www.kjcommoditynews.comwww.kjcommoditynews.com.
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroD
The Pulse of Agri-World
www.krishijagran.com
v/ d/F Gkos dhnK ;kohnK y/shpkVh
:{Bhtof;NhnK d[nkok fe;kB w/fbnK dk
nk:'iB eokfJnk iKdk j?. gozs{ eh fJ; s'I ;kv/ d/F
d/ fe;kB n;bhns ftu bkGKfts j[zd/ jB< fJ;
wkou wjhB/ ftu ;kohnK y/shpkVh :{Bhtof;NhnK
d[nkok pj[s ;ko/ fe;kB w/fbnK dk nk:'iB ehsk
frnk.
feqFh ikroD dh Nhw jo irQk w”i{d ;h. gozs{
fe;kBK Bkb uouk s'I pknd fJj gkfJnk frnk fe
;oeko d[nkok bkJ/ rJ/ fJjBK w/fbnK d/ nk:'iB
s'I e[M bkG sK fwbdk j?, gozs{ ;zg{oB s”o s/ BjhI.
fe;kB w/fbnK d/ nk:'iBK ftu ;G s'I tZvh
go/FkBh fe;kBK dk finkdk ;zfynk ftu Bk gj[zu
gkT[Dk th j?. jkbKfe nk:'iBK dk b?tb
ftfrnkfBe nkXko s/ jh j[zdk j?. gozs{ fe;kB ~
seBhe ;pzXh ikDekoh jh jkf;b j' gkT[Idh j?.
nkgD/ y/s s/ T[; seBhe dh T[gbpXk fet/I j't/rh,
fJj e/tb gqFB jh ofj iKdk j?. fJ; bJh nZi
io{os j?, ftfrnkfBeK ~ fe;kB d/ Bkb fwbe/
T[;d/ y/s s/ ezw eoB dh.
n;hI feqFh ikroD ftu fJj ;'u oZyd/ jK fe
jo S'Nk iK tZvk fe;kB fJjBK feqFh w/fbnK
s'I bkG bt/ gozs{ nfijk BjhI j' gk fojk.
n;hI j[D se 14 okiK ftu nkgDh
w?r}hB okjhI y/sh dhnK BthBsw seBheK dh
ikDekoh 4 bZy fe;kBK ~ fdzd/ nk oj/ jK.
fJ; ;kb feqFh ikroD, nk;kwh, pzrkbh ns/
s/br{ GkFktK ftu th nkgDh gZfsqek
gj[zukT[D dh e'fFF ftu j? ns/ 2017 sZe
d/F dhnK ;kohnK y/soh GkFktK ftu feqFh
ikroD dh w”i{drh s[jk~ ;[fBFfus eod/
jK. ;kvh brksko e'fFF j? fe d/F d/
fe;kBK ~ nkX[fBe ns/ BthBsw feqFh ;zpzXh
ikDekoh d/D dk beF g{ok eohJ/.
;ko/ fe;kB GoktK, feqFh ftfrnkfBeK
ns/ ;oekoh ;/tktK ftu bhB feqFh
nfXekohnK s'I ;fj:'r dh T[whd eod/ jK.
s[jkv/ ;G d/ ftukoK dk feqFh ikroD ftu
;tkrs j?.
y/shpkVh d/ ftek; ftu fe;kB w/fbnK ns/ feqFh ftfrnkfBeK dh G{fwek wjZstg{oB
;k
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 05
gkbh jkT{; ftu p/w”;wh Bo;ohL bkGdkfJe feZsk Fh ftfrnkB e/Ido pvtkBh s'I fszB feb'whNo d{o ;fEs
rqkw b'I;ok d/ gqrshFhb fe;kB Fqh feF'o w[eksh ih B/
feqFh ftfrnkB e/Ido pvtkBh d/ ftfrnkfBeK d/ wkor doFB ftu
;zeo sop{i dh p/w”;wh Bo;oh gkbh jkT{; (xZN bkrs tkb/)
ftu fsnko eoB dk ;cb gq:'r eo ftykfJnk j?. T[jBK ~ gkbh
jkT{; fBowkD ;hvfbzr No/n ftu e'e'ghN okjhI sop{i d/ phiK ~
o'g e/ Bo;oh fsnko eoB dh seBheh ikDekoh feqFh ftfrnkB
e/Ido pvtkBh d/ ftfrnkfBe vkHNhHe/Hi?B (pkrpkBh), vkH nfwsk
Fowk (feqFh tfDek) ns/ e[HBhoik gN/b (feqFh gq;ko) d[nkok fdZsh
rJh ns/ gkbh jkT{; dk okT{Iv bkfJnk frnk. gkbh jkT{; ftu
No/n d/ wkfXnw okjhI 30 jiko g”d fsnko ehs/ rJ/. gkbh
jkT{; ftu g”d fsnko eoB dh e[b bkrs 20 jiko o[gJ/ nkJh
id'I fe pkjo'I J/Bh frDsh ftu g”d wzrtkT[D s/ you brGr 50
jiko o[gJ/ nkT[Idk j?. fJ; gqeko Fqh feF”o w[eksh ih B/ g”d
fsnko dh nkX[fBe seBhe ngBk e/ nkofEe o{g Bkb bkG gqkgs
ehsk j?. Bkb jh j'o fe;kBK ~ BthI seBhe ngBk e/ nZr/ tXD
ns/ nkofEe o{g Bkb ;”y/ j'D dh okj ftykJh j?.
i;EkB ftu nkrkwh yohc c;b ftu ;'fJnkphB phi dh T[gbpXsk
;[fBFfus eoB bJh oki;EkB oki phi fBrw B/ wjkokFNok phi
fBrw d/ Bkb ;wM”sk ehsk j?. oki;EkB B/ ;'fJnkphB phi dh febZs d{o
eoB bJh wjkokFNok oki phi fBrw ns/ oki;EkB phi fBrw d/ gqpzX
fBd/FeK B/ fJe ;fjwsh gZso s/ d;sys ehs/ jB. oki;EkB oki phi fBrw
d/ gqpzX fBod/Fe ;/tk okw ;[nkwh B/ dZf;nk fe j[D oki ;hv} wjkokFNok ~
T[E/ gqufbs ;'fJnkphB dh i/Hn?;H335 fe;w dk phi T[gbpX eokJ/rk id'I
fe wjkokFNok phi fBrw oki ;hv} ~ oki;EkB ftu ;G s'I gqufbs fe;w
i/Hn?;H9560 fe;w dk phi T[gbpX eokJ/rk.
fjzdok n?roh fpiB; B/ v/Y ;” s'I ;kY/ ;Zs ;” eo'V
o[gJ/ d/ nfXrqfjD d/ ifoJ/ fszB jiko nop o[gJ/ d/
Gkosh v/noh y/so ftu edw oZyD dh :'iBk pDkJh j?.
ezgBh fJe nfij/ poKv dk nfXrqfjD eo/rh fi;d/ e'b
tXhnk ng{osh fFqyzbk j't/. fJE/ ;hHnkJhHnkJh d[nkok
nk:'fis fJe n?;Hn?wHJh ;zw/bB ftu wfjzdok ;w{j dh
ezgBh d/ fJe nfXekoh B/ dZf;nk fe fJe tXhnk v/noh
poKv bJh g?;k e'Jh ;wZf;nk BjhI j?. ezgBh v/Y ;” eo'V
o[gJ/ s'I ;kY/ ;Zs ;” eo'V o[gJ/ d/ phi fBt/F eo ;edh j?.
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
gkbh jkT{; ftu p/w”;wh Bo;ohL bkGdkfJe feZsk
v/noh y/so ftu T[soD dh fsnkoh ftu wfjzdok ro[Zg
feq
v/noh y/so ftu T[soD dh fsnkoh ftu wfjzdok ro[Zg
w
wjkokFNok ftu bJh eoko;'fJnk phiok
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 06
v/noh ftek; dhnK w[Zy ;ehwK1a f;Zfynk ns/ ft;EkoL
fJZe fdBK v/noh f;ybkJh e?Ag fgzvK ftZu (jo pbke ftZu fJZe) brkJ/ iKd/ jB, fiZE/ v/noh ckofwzr ;pzXh w[ZYbh ikDekoh fdZsh iKdh j?.
fJ; s'A pknd fijV/ T[whdtko ukjtkB j[zd/ jB, T[BK B{z v/noh f;ybkJh e/AdoK s/ v/noh f;ybkJh fdZsh iKdh j?.
2H d' jcs/ dh v/noh f;ybkJhL
fJj f;ybkJh ;ko/ (8) v/noh f;ybkJh ns/ ft;Eko e/AdoK s/ T[gbZGX j[zdh j?. ;kb ftZu 15 p?u ubkJ/ iKd/ jB. 5000 s'A tZX f;ZfynkoEhnK
B{z fJj f;ybkJh eotkJh iKdh j?. iBob e?Nkroh d/ f;fynkoEhnK s' 750$- o[gJ/ ns/ nB[;{fus iksh d/ f;fynkoEhnK s'A 500$- o[gJ/ ch;
bJh iKdh j?.
3a v/noh T[Zdw f;ybkJhL
S/ jcs/ dk v/noh T[Zdw f;ybkJh e'o; j[D uko v/noh f;ybkJh ns/ ft;Eko e/AdoK s/ ubkfJnk iKdk j?, fJj e/Ado jB v/noh f;ybkJh s/
ft;Eko e/Ado, uskwbh (fibQk o'gV), phik (fibQk b[fXnkDk), frZb (fibQk w'rk) ns/ t/oek (fibqk nzfwqs;o) fi; ftZu pohfvzr ns/ d[ZX gqpzXB
s/ ft;/; i'o d/ e/ v/noh ckowoK B{z ;t? fBoGo pDkfJnk iKdk j?. Nq/fBzr dh ch; 5,000$- o[gJ/ iBob iksh ns/ 4,500$- o[gJ/ nHiksh bJh
oZyh rJh j?. f;fynkoEhnK dh u'D oki gZXoh ftGkrh u'D ew/NhnK tb'A ehsh iKdh j?. u'D fwsh pko/ nypkoK ns/ ftGkrh dcsoK oKjh gquko
ehsk iKdk j?. tgkoe v/noh ckowK dh ekw:kph bJh fJj f;ybkJh pj[s jh T[g:'rh j?.
4H nB[;{fus iksh tor bJh d' jcs/ dh ftô/ô v/noh f;ybkJhL
fJj f;ybkJh w[cs fdZsh iKdh j?. f;ZfynkoEhnK B{z d[fgjo dk ykDk ns/ d' tes dh ukj fpBK fe;/ you/ fdZs/ iKd/ jB. f;ybkJh fdBK bJh
:'r ;NkJhg?Av th fdZsk iKdk j?. fJj f;ybkJh v/noh f;ybkJh ns/ ft;Eko e/AdoK s/ T[gbZGX j[zdh j?. fJj f;ybkJh 1,000 bkGgksohnK B{z
eotkJh iKdh j?.
5a Bt/A v/noh ckowK bJh ;j{bsKL
eoi/ Bkb yohd/ d[Xko{ gô{nK d/ fszB ;kb d/ phw/ dh 75# bkrs ns/ fBt/ebh gfjukD bJh fuZg dh ehws fdZsh iKdh j?. jkT{f;zr
ftZu
;[Xko bJh 20 d[Xko{ gô{nK d/ ô?Zv s/ 1a50 bZy o[gJ/ sZe ns/ 10 d[Xko{ gô{nK d/ ô?Zv bJh 1a00 bZy o[gJ/ dh ;pf;vh fdZsh iKdh j?.
v/noh ckow s/ d[ZX mzvk eoB bJh pbe fwbe e{bo (;w/s iBo/No ;?ZN) s/ 50# ;pf;vh fdZsh iKdh j?. nfXesw ;hwk 4a00 bZy o[gJ/
j?.
wfjbk v/noh ckowoK bJh 10 gô{nK dk v/noh :{fBN ;Ekgs eoB bJh 50# ;pf;vh.
6a v/noh ckokwK d/ wôhBheoB bJh ;j{bsKL
v/noh ckow d/ ezw d/ wôhBheoB B{z T[sôkfjs eoB bJh fwbfezr wôhB, c"vo jkot?Z;No s/ 50# ;pf;vh fdZsh iKdh j?.
7a d[ZX ygseko ikro{esk w[fjzwL
fjoK ftZu d[ZX ygsekoK B{z T[BK d/ xoK ftZu tos/ iKd/ d[ZX dh e[nkbNh gqsh ikro{e eoB bJh w[cs d[ZX goy e?Ag brkJ/ iKd/ jB
ns/ ô[ZX d[ZX gqsh ikDekoh fdZsh iKdh j?.
8a Bt/A ;[o{ ehs/ gq'rokwL
v/noh ckowK d/ wôhBheoB bJh tZvh ns/ wfjzrh wôhBoh dh T[gbZGXsk fe;kBK sZe gj[zukT[D bJh v/noh ckow wfôBoh ;oft;
;?ANo ;Ekgs ehs/ ik oj/ jB.
d[ZX T[sgkdeK B{z bkj/tzd ehwsK jk;b eoB:'r pBkT[D bJh f;ZX/ ygseko sZe gj[zu eoB bJh o?cohio/fNv nkN'w?fNe fwbe
fv;g?Af;zr :{fBN ;pf;vh s/ w[jZJhnk ehs/ ikDr/.
;hBhno ;?ezvoh iwksK d/ pZfunK ftZu d[ZX ikro{esk tXkT[D d/ wzst Bkb ;e{bK ftZu e?Ag brkJ/ ikDr/ ns/ d[ZX s/ b/y w[ekpb/
eotkJ/ iKd/ jB.
S'N/ ns/ xo d/ fgZStkV/ d[Xko{ gô{ oZyD tkb/ d[ZX T[sgkdeK B{z BthnK seBheK dh ikDekoh d/D bJh fgzv gZXo s/ e?Ag brkT[D dk
gq'rokw ubkfJnk ik fojk j?.
tgkoe v/noh ckowK s/ bkr{ Yzr sohfenK dh wkfjoK tZb'A goy eotkT[D ns/ ewh-t/ôh ;[XkoB bJh ;bkj T[gbZGX eotkT[D
bJh fJZe gq'rokw ô[o{ ehsk ik fojk j?.
v/noh ftek; ftGkr, gzikp
v/noh ftek; ftGkr, gzikp
n?FZ;H ;hH UH 1106^07, ;?eNo 22^ph, uzvhrVQEmail: [email protected]
Website : www.pddb.in
fonkDk ftu nkor?fBe ckofwzr ~ tXktk fdsk ikJ/rk.
fJj ezw ;g?Ffb;NK dh d/y o/y ftu j't/rk ns/ fJ;d/ bJh
fJe ;bkjeko ;fwsh pDkJh ikJ/rh.
fJj n?bkB w[Zy wzsoh wB'jo bkb yZNo B/ fJE/ fszB fdBhI
gzit/I okFNoh i?fte y/sh ;zw/bB ftu ehsk. T[jBK B/ dZf;nk fe
jfonkDk co?F BK s'I poKv ~ ofi;No eo fdsk frnk j?. ns/
fJ;d/ wkfXnw okjhI nkor?fBe c{v d/ Bkb Bkb F[X ghD tkb/
gdkoEK ~ b'eK sZe w[jZfJnk eokfJnk ikJ/rk. T[jBK B/ fejk fe
nrb/ ;kb d/ piN ftu n?rohebuo ;?eNo ~ tXkfJnk ikJ/rk
ns/ ;oeko ;koh T[gikT{ iwhB d/ 10% iwhB ~ nkor?fBe
ckofwzr bJh fJ;s/wkb ftu fbnkJ/rh. fJ; ezw ~ uoD pZX
sohe/ Bkb ehsk ikJ/rk. T[jBK B/ fejk fe ykd dh ewh ~ ;'fbv
t?;N w?B/iw?IN okjhI euo/ ~ ykd ftu pdb e/ ehsk ik ;edk j?.
T[jBK B/ fejk fe oki ftu rK d/ d[ZX dh eqKsh fbnkT[D bJh d/;h B;b fit/I fe jfonkDk, ;kjhtkb, fro ns/ pbjkoh rktK
dhnK B;bK ~ ftef;s ehsk ikJ/rk.fJ; s'I gfjbK jfonkDk d/ feqFh wzsoh Uw gqekF eZBV B/ d/F ftu jfos eqKsh d/ bkG ns/
B[e;kB d/ pko/ dZ;fdnK fejk fe fJ; Bkb phiK dh T[u r[DtZsk nkJh. d/F ykd nzB ftu nksw fBoGo j' frnk.
i?fte y/sh eoB tkb/ fe;kBK ~ fJBkw
X gqd/F ;oeko B/ i?fte y/sh ~ tXkT[D d/ we;d Bkb
i?fte y/sh eoB tkb/ fe;kBK ~ g[o;feqs eoB dk c?;bk ehsk j?. fJj n?bkB oki d/ fe;kB efbnkD ns/ feqFh ftek; wzsoh r”oh Fzeo fp;?B B/ wzrbtko ~ G{gkb ftu i?fte jkN ftu ehsk.
fp;?B B/ fejk fe i?fte y/sh tZb tkfg; nkT[Dk tes dh io{os j?. fJ;d/ fpBK ;/jswzd fJB;kB, fwZNh ns/ ;t;E ykdkB dh ebgBk BjhI ehsh ik ;edh. nkX[fBe y/sh nkgD/ w{b o{g s'I nZbr j?. Gkos d/ eJh gqKsK B/ nZi i?fte y/sh ~ ngBk fbnk j?. i?fte y/sh dhnK eJh ftXhnK th gqufbs jB. Tj[ BK B / fejk fe wyZ[ wsz oh fFt oki f;xz uj” kB dh wFz k ys/ h s I' finkdk s I' finkdk bkG gkq gs eoB dh j.?
fJ; ftu i?fte y/sh dk wjZstg{oB :'rdkB j?. i?fte T[sgkd dh fteoh bJh i?fte jkN bkJ/ ik oj/ jB. ipbg[o dh wzvh ~ jkJhN?e wzvh pDkfJnk frnk j?. fe;kBK ~ i?fte T[sgkd dh fteoh bJh pkjo BjhI ikDk gJ/rk. T[jBK ~ fJE/ jh pkiko T[gbpX eokfJnk ikJ/rk. i?fte y/sh s'I o;kfJfDe y/sh dh s[bBk ftu finkdk g?dktko j[zdh j?.
nkor?fBe ckofwzr ~ tXktk d/t/rk jfonkDkj
i?fte y/sh eoB tkb/ fe;kBK ~ fJBkw
wZ
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
1. Place of Publication : Address : 60/9, 3rd Floor, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi-110016
2. Periodicity : Monthly
3. Printer's Name : M C Dominic Citizen of India : Yes Address : E-20, Green Park Extn. New Delhi-110016
4. Publishers Name : M C Dominic Citizen of India : Yes
Address : E-20, Green Park Extn., New Delhi-110016
5. Editor Name :
M C Dominic Citizen of India : Yes
Address : E-20, Green Park Extn., New Delhi-110016
6. Name & Address of Owner : M C Dominic Citizen of India : Yes Address : E-20, Green Park Extn.,
New Delhi-110016
I, M C Dominic, hereby declare that the particulars given above are true to the best of my knowledge and belief
Sd/-M C DominicSignature of PublisherDated : Ist March 2014
STATEMENT OF OWNERSHIP FORM IV
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 08
okFNoh ykd ;[oZfynk ek~B ftu fe;/ soQK dh eN”sh BjhIL okw ftbk; gk;tkB
gG'rsk wkwb/ ykd ns/ ;kotifBe ftsoD wzsoh Fqh
okw ftbk; gk;tkB B/ fejk fe ;oeko B/ Gkosh ykd
fBrw n?cH;hHnkJh d/ g[BormB s/ pDh T[u gZXoh ;fwsh
ftu okFNoh ykd ;[oZfynk ek~B dh eto/i ftu eN”sh ~
;theko BjhI eoB dk c?;bk ehsk j?. T[jBK B/ ;gFN ehsk
fe okFNoh ykd ;[oZfynk ek~B d/ gqktXkB d/ nB[;ko 67%
;so se eto/i ikoh oj/rk. T[jBK B/ df;nk fe T[jBK d/
wzsokb/ B/ ;fwsh dhnK ;kohnK f;ckfoFK d/ pko/ nkgDh okJ/
gqXkB wzsoh nkfc; ~ d/ fdsh j?.
Fqh okw ftbk; gk;tkB B/ fejk fe T[jBK d/ wzsokb/ B/ gfjbK jh ykdKB gqpzXB ftu ;[Xko d/ nB/e edw u[Ze/ jB. nBki d/ ;w/I nkpzNo ns/ ekoro y[bk pkiko fteoh Bhsh d/ Bshisw j[D n?cH;hHnkJh d/ r'dkwK ftu g[okDk ;Nke BjhI ofj frnk j?. ykd wzsoh B/ fejk fe n?cH;hHnkJh ~ fJj ;[fBFfus eoB bJh fejk frnk j? fe ;hHJ/HghH Gzvko s'I nBkiK ~ fbnkT[D ns/ b? ikD dk ezw S/ wjhB/ d/ nzdo ehsk ikDk ukjhdk j? sKfe fe;/ soQK dk B[e;kB Bk j't/.
Fqh gk;tkB B/ fejk fe ;oeko B/ T[gG'rsk wkwb/ ykd ns/ iB ftsoD gqDkbh wzsokb/ dhnK ikoh :'iBktK bJh j'o
piN fdZsk j?. fJ; Bkb ;kotifBe ftsoD gqDkbh nkX[fBe pBkT[D ns/ T[gG'rsk ;zeoFB ~ wip{s eoB ftu wdd fwb/rh.
T[jBK B/ fejk fe ftGkr dh nkX[fBeheoD :'iBk ftu
s/ih nkJ/rh feT[Ife ftsh ;kb 2015-16 ftu 80 eo'V
o[gJ/ dh wzi{oh j'J/ j? id'I fe 2014-15 ftu fJj oew 35
eo'V ;h. GzvkoD ftek; ns/ fBnkwe gqkXheko bJh
2015-16 bJh 30 eo'V o[gJ/ fds/ rJ/ jB. fJj 2014-
15 d/ ;zF'fXs nB[wkBK d/ 13H81 s'I ekch finkdk j?.
okFNoh ykd ;[oZfynk ek~B ftu fe;/ soQK dh eN”sh BjhIL okw ftbk; gk;tkB
okFNoh ykd ;[oZfynk ek~B ftu fe;/ soQK dh eN”sh BjhIL okw ftbk; gk;tkB
T[
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
With Best Compliments from
SURAJ GROUP OF COMPANIES(An ISO 9001 : 2008 Certified Companies)
Researcher, Producer, Packer and Marketer of High Quality & High Yielding seeds of
Cereals, Fiber, Fodder, Oil Seeds, Pulses and All kind of Vegetable Seeds.
-: Suraj Cropsciences Pvt Ltd :- Suraj Biotech Pvt.Ltd., Vigour Seeds Pvt. Ltd.
Corporate Office : rd 3 Floor, “Sarthak Mall”, Sargasan Cross Road, Swami Vivekanand Marg, GANDHINAGAR - 382 421,
(Gujarat). Mob. 9586233777, 9825588890
Visit us : www.surajcropsciences.com, www.surajbiotech.com, www.vigourseed.com
Works : Delol : Godhra-Halol Highway, At.& Po.: DELOL – 389 310, Tq. : Kalol, Dist. : Panchmahals (Guj.).
Tajpur : N.H.No.-8, Nr.GEB. Sub Station, At.& Po.: TAJPUR – 383 205, Tq.: Prantij, Dist.: Sabarkantha (Guj.)
Grow TogetherSurajS
SURAJ� SURAJ�
SURAJ� SURAJ�
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 09
thBsw fog'oN d/ nB[;ko g”Fe sZsK Bkb Gog{o eo/bk,
e/obtk;hnK d/ nkjko dk fJe nfByVtK nzr j? ns/ fJj
T[u n”FXh w[Zb d/ o{g ftu eJh ihtB F?bh dhnK fpwkohnK s'I
pukT[Idk j?. pjojkb fJj ftF/F c;b ftfGzr o'r ns/
ehfVnK bJh nfs ;zt/dBFhb j?. fi;d/ gfoDkw;o{g ftF/F o{g
Bkb tgkfoe y/sh ftu ehNBkFeK dk nzXkX[zX gq:'r j' fojk j?.
fJ; soQK dhnK ;wZf;nktK d/ ;wkXkB d/ o{g ftu e/ob oki d/
feqFh ftfrnkB e/Ido B/ eo/b/ dh y/sh bJh fJe ;Nhe y/sh
wkv:{b ftef;s ehsk j?, fi;dk T[d/F ehNBkFe gqd{FB ~ xZN
eoBk ns/ fJ; ;pih dh finkdk T[gbpXsk ;[fBFfus eokT[Dk
j?. e/the/ B/ CMFRI d/ nzsors @gfoF[dZsk y/sh# Bkwe y/sh
wkv:{b ngBkfJnk j?. fJ; wkv:{b ftu gkDh ftu x[bDFhb
g”Fe sZsK ns/ ekopfBe :'freK ~ fvqg f;zukJh okjhI g”fdnK d/
iV y/so ftu d/ e/ nkg{osh ehsh iKdh j?.
osh nBko toswkB ftu :{og ftu ;ys
ezghNhFB dk ;kjwDk eo fojk j?. fJ;dk w[Zy
ekoB yk;eo fJ}okJhb ns/ g?o{ fij/ d/FK ftu p/jso
r[DtZsk ns/ xZN ehws d/ cb jB. fcbjkb dZyD g{ot
J/Fhnk s'I T[mkB ftu fco tkXk ns/ fJe wip{s xo/b{
wzr ehwsK ~ wip{sh d/ oj/ jB fi;d/ gfoDkw;o{g
T[sgkdK ~ p/jso w[Zb gqkgsh j' ojh j?. :{ogh ;zx
gZSwh J/Fhnk d/ pknd Gkosh nBko bJh tZv/ pkikoK
ftu'I fJe j?.
e/Idoh piN Gkosh fe;kBK ~ gqGkfts eoB ftu n;cb ikp ns/ jfonkDk ftu fe;kB :{BhnBK B/ 2015 d/ e/Idoh
piN ~ Gkosh feqFh iK xo/b{ fe;kBK d/ gZy ftu BjhI
dZf;nk. :{BhnBK B/ t/fynk j? fe Bt/I piN ekog'o/N irs d/
fjs ~ g{ok eoB bJh bZrk j? BK fe feqFh ;w[dkJ/ bJh. fJj
feqFh ftek; Bkb i[VhnK ;/tktK d/ F'XB d/ pko/ ftu gqXkB wzsoh
d[nkok ehs/ rJ/ gfjb/ d/ fpnkBK d/ T[bN j?. Gkosh fe;kBK ~
fgSb/ ;kb brGr ;kohnK c;bK s'I pj[s jh xZN bkG fwfbnk
fi; Bkb fe;kB pj[s fuzfss ;B. fJ;/ bJh fe;kB fJ; ;kb d/
piN ~ b? e/ pj[s nkFktkdh ;h. fe;kB y/sh d/ Bkb manrega
d/ ;wkt/F bJh T[whd eo oj/ ;B fijVk fe BjhI ehsk frnk.
d{i/ gk;/ ;oeko B/ fJFkok ehsk j? fe toswkB ftu wBo/rk d/
Bkb pj[s ;ko/ x'Nkb/ Fkfwb eo oj/ jB. ;G s'I wjZstg{oD
S'N/ fe;kBK ~ eoi b?D d/ ;zpzX ftu eoi/ ~ ndkfJrh nkfd
fijhnK ;wZf;nktK d/ fybkc ;[Mkn bJh eJ' h Tg[ kJ / Bjh I ehs / rJ./
e/ob ftu e/the/ B/ ftef;s ehsk eo/bk y/sh dk w'vhT{b
gz
e/ob ftu e/the/ B/ ftef;s ehsk eo/bk y/sh dk w'vhT{b
:{ogh pkiko ftu Gkosh nBko ;ys ezghNhFB ftu
B
:{ogh pkiko ftu Gkosh nBko ;ys ezghNhFB ftuGk
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 10
y/shpkVh ftu ikgkBh n”osK dk ntb'eB fjbktK t?Ffte feqFh eowukohnK dh ;zfynk ftu fJe pj[s jh wjZstg{oD G{fwek fBGkT[Idh j? fi; ftu ikgkB e'Jh T[gtkd BjhI j?. ikgkB ftu wfjbk T[sgkdeK B/ jw/FK g[oF fe;kBK ~ fgZS/ SZv fdsk j?. jkbKfe feqFh y/so ftu B/sqst dh ;fEsh ftu T[jBK dh w”i{drh pj[s jh ;hfws eo fdsh rJh j?. gozgokrs o{g Bkb fe;kBK dhnK gsBhnK d/ o{g ftu jh wzfBnk iKdk j?. gozs{ j[D fJj XkoDk ns/ feqFh d/ y/so ftu wfjbktK dh G{fwek ikgkB ftu j”bh j”bh pdb ojh j?. fiE/ ikgkB ftu S'N/ gfotko d/ y/sK s/ gfodoF jkth j? T[E/ n”osK gozgokrs o{g Bkb T[sgkdB feqFh d/ y/so ftu gqw[Zy gqshGkrh jB. wfjbk fe;kBK dh ;zfynk ftu jkb jh ftu froktN dk o[y t/fynk frnk j?. jkbKfe y/sh
ftu bZrhnK j'JhnK wfjbktK dh n;bh ;zfynk jw/FK g[oFK dh s[bBk ftu finkdk j[zdh j?. 2014 ftu igkB ftu wfjbk fe;kBK dh ;zfynk 1H14 bZy ;h id'I fe g[oF fe;kBK dh ;zfynk 11H12 bZy j?.
INVESTMENT OPPORTUNITIES IN • Education • Farm Land • Media • Organic Agriculture • Commodities • Hospitability
For Details: 09654193353
"A call can change your life"
;k ;z;EkB d[nkok BthI fdZbh gfo;o ftu wkou 10-12, 2015 se
@@feqFh ftfrnkB## w/b/ dk nk:'iB eokfJnk frnk. vkHe/HthHgqG{ ih,
ekoiekoh fBd/Fe, nkJhHJ/HnkoHnkJh B/ dZf;nk fe ;zB 1992 s'I ;z;EkB dh
w[Zy rshftXh d/ o{g ftu feqFh ftfrnkB w/b/ dk nk:'iB jo ;kb wkou wjhB/
ftu ehsk iKdk j?. fJ; w/b/ dk T[d/F fe;kBK ~ ;z;EkB d[nkok ftef;s
Bthsw feqFh N?eBkb'ih dh ikDekoh ns/ Bkb jh T[jBK dh gqshfeqnk b? e/
Gkth nB[;zXkB dh fdFk s?n eoBk j?. jo ;kb fJ; w/b/ dk nk:'iB fe;/
wjZstg{oB ftF/ s/ e/Idfos j[zdk j?. fJ; ;kb w/b/ dk w[Zy ftFk @;wZro#
ftek; bJh g{;k ;z;EkB dhnK gqkd:'frehnK ;B.
vkHi/HghHFowk, ;z:[es fBd/Fe gq;ko B/ dZf;nk fe w/b/ d/ w[Zy nkeoFDK
ftu'I ;wZro ftek; bJh g{;k ;z;EkB dhnK gqkd:'frehnK s/ gqdoFBh, c;b
T[sgkdB N?eBkb'ih dk ihtzs{ gqdoFB
;z;EkB d/ nB[;zXkB y/soK s/ fe;kBK dk
d”ok, fwZNh ns/ gkDh dh Bw{fBnK dh
w[cs iKu, wfibk ;zFesheoD czeFB
dk nk:'iB, feqFh ;kfjs dh coh tzv,
fe;kBK dk ;zwkB nkfd ;B.
w/b/ ftu eJh Gkosh ns/ pj[-
okFNoh ezgBhnK B / th tX uV e / fj;Z k
fbnk ns / fe;kBK d / fjs bJh uouk ehsh.
Bt I/ Ts[ gkdK dh gdq oFBh th ehsh.
w/b/ d/ nkyoh fdB feqFh oki wzsoh
Fqh ;ziht e[wko pkfbnkB ih, ns/
vkHn?; no{JhgB ;fut (v/noh) ns/
wjkfBd/Fe (nkJh;hnko) B/ nk e/ w/b/
dh F'Gk tXkJh ns/ jikoK fe;kBK dk
wkor doFB th ehsk. fJ;d/ fJbktk
wzsoh ih d/ eo ewbK d[nkok 28
fe;kBK ~ @@nfGBt fe;kB## ns/ fszB
fe;kBK ~ nkJhHJ/HnkoHnkJh @@c?b'
ckowo## g[o;eko d[nkok ;zwkfBs ehsk
frnk. w/b/ d/ d”o/ s'I fe;kBK ~ pj[s jh
bkG gj[zfunk.
y/shpkVh ftu ikgkBh n”osK dk ntb'eBw
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
g{;k feqFh ftfrnkB w/bk yswg{;k feqFh ftfrnkB w/bk ysw
g{
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 11
;?Bh 1962 s'I y/shpkVh d/ fGzB fGzB ftfFnK s/
b/y ns/ feskpK fbyd/ nk oj/ jB. T[j feqFh
ftGkr, T[so gqd/F, e/Idoh ib ;z;EkB wzsokb/ ftu
36 ;kb s'I th finkdk nbr nbr gdK s/ ezw eo
u[e/ jB. feqFh wzsokb/ Gkos ;oeko B/ T[jBK d/
tXhnk ezw ns/ ftjko ~ fXnkB ftu oZyd/ j'J/ fszB
;kb dh j'o n?e;N?IFB fdZsh. fJj T[jBK d/ ihtB
ftu gfjbk ;zwkB ;h. T[jBK d/ b/y d/F dhnK fGzB
fGZB gZsq- gZfsqektK ftu 1962 s'I Sg oj/ jB.
fijBK ftu y/sh, cb c[Zb, feqFh unfBek, fJzvhnB
j'oNhebuo, T[BZs feqFh, :'iBk e[o{eF/so, ykd
gZfsqek, T[d:'r tgko gZfsqek, GkrhoE ns/ feqFh
ikroD nkfd w?r}hB jB. toswkB ftu Fqh ;?Bh
feqFh ikroD gZfsqek d/ n?;';hJ/N ;zgkde jB. fJ;d/
fJbktk T[j n”FXh ns / ;r[ Xz gkdg ;fwsh (nr? ow' g/ k)
16 J_/ 643 cohdkpkd d / fBdF/ e th jB ns / fe;kBK ~
nF” Xhn gf”dnK dh ys/ h bJh coh seBhe dh ;bkj th fddz / jB.
Fqh ;?Bh B/ 1966 s'I j[D se 35 s'I finkdk
feskpK fjzdh, nzro/ih ftu feqFh ;BkseK, feqFh gq;ko
ekoieosktK, feqFeK bJh fbyh o'jse, jfonkDk,
u”gkb, wzvh jkT{;, BthI fdZbh ns/ feqFh doFB Bkb
T[jBK dh nB/e feqFh pkrpkBh, n”FXh g”d/ ns/ G{wh ;zeoFB ;zpzXh
tkoskbkg gq;kfos j' u[ehnK jB ns/ j[zdhnK ofjzdhnK jB. fi; d/
ekoB feqFh ;BkseK ns/ feqFeK ftu T[j nfsnzs b'efgqn ns/
;zwkfBs feqFh ftfrnkfBe jB.
phsh 10 cotoh ~ Fqh ;?Bh ih dk nkJhHn?;Hn?;H;h (fJzvhnB
;';kfJNh nkc ;kfJb ez}ot/FB) Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB,
BthI fdZbh d/ Bk; ezgb?e; d/ nkvhN'ohnw ftu T[jBK dh fjzdh
g[;se n”FXh, ;[rzXh w;kb/ tkbhnK pkrpkBh c;bK fi;dk gqekFB
okwk gpbhe/FB jkT{;, w/om T[so gqd/F d[nkok ehsk frnk j?, ~
fjzdh g[;se 2014 d/ ntkov Bkb ;zwkfBs ehsk frnk j?. Fqh
;?Bh B/ ntkov b?D d/ pknd fejk fe fJj ntkov w/o/ ihtD dk
d{ik ntkov j? ns/ fJj fdB w/o/ ihtB ftu ;G s'I y[Fh dk fdB
j?. fJ; ntkov B/ T[jBK ~ nZr/ fbyD dh gq/oBk fdZsh j?.
B dh y/sh ~ tXktk d/D bJh T[sogqd/F ;oeko B/ fe;kBK ~
50% nB[dkB d/D dh :'iBk dh F[o{nks ehsh j?. fJ;
:'iBk d/ sfjs bkG b?D tkfbnK ~ gfjb/ nkU, gfjb/ gkU d/
nkXko s/ fdZsk ikJ/rk. bkG b?D tkfbnK dh u'D fibk nfXekoh
d[nkok rfms ew/Nh okjhI ehsk ikJ/rk. ftGkr s'I fwbh ikDekoh d/
nB[;ko T[BZkt d/ phrkg[o, GrtzsBro, whnKrzi, n”o;, j;Br},
g[otk nkfd pbkeK d/ brGr 60 j?eN/no y/socb
ftu gkB dh y/sh ehsh ik ojh j?. gkB dh c;b ~
;G s'I finkdk B[e;kB whIj ns/ gkb/ s'I j[zdk j?. fJ;
tiQk Bkb fJ;dh y/sh s'I fe;kBK dk w'j Gzr j[zdk ik
fojk j?. pkiko ftu gkB dh tXdh wzr ~ fXnkB ftu
oZyd/ j'J/ gqd/F ;oeko B/ fJ;~ tXktk d/D bJh
50% b'B dh :'iBk d/ Bkb jh 5 gkB p?oki dh
;EkgBk dk beF fdZsk j?. fJe fe;kB ~ 1500
;e/no whNo ftu gkB dh y/sh bJh nB[dkB fdZsk
ikJ/rk fi; dh bkrs okFh 151360_- j?. fJ; XB
okFh ftu 75680 o[gJ/ dk nB[dkB ftGkr d[nkok
fdZsk ikJ/rk. fJ; :'iBk dk bkG nfij/ fe;kBK ~
fwb/rk fijBK e'b gkB d/ y/s ftu f;zukJh dk fBZih
;kXB j't/ ns/ d' ;kbK s'I finkdk ;w/I s'I gkB dh y/sh
eodk nk fojk j't/ ns/ T[;dk nkgDk yksk j't/.
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
Fqh rzrk FoB ;?Bh
nkJhHn?;Hn?;H;h d/ fjzdh g[;se d/
ntkov Bkb ;zwkfBs
Fqh rzrk FoB ;?Bh
nkJhHn?;Hn?;H;h d/ fjzdh g[;se d/
ntkov Bkb ;zwkfBs
gkB dh y/sh s/ 50% nB[dkB
Fqh
gkB dh y/sh s/ 50% nB[dkB
gk
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 12
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
pj[s jh xZN j'D ns/ UJhfbe n?f;v dh ;G s'I finkdk wksok j'D d/ Bkb jh vkeNoK dh okJ/ ftu fJ; ftu Uw/rk-3, ftNkfwB Jh ns/ ftNkfwB e/ dh ekch wksok j[zdh j? i' fe wB[Zy dh ;/js bJh ekch T[g:'rh ns/ fjsekoh j?. oki;EkB feqFh gqpzXB ;z;EkB d/ fBd/Fe vkHFhsb Fowk dZ;d/ jB fe oki;EkB ftu i?s{B dh y/sh s'I gqkgs j'D tkb/ cbK s'I i/s{B dk s/b eZYD dh :'iBk pDkJh ik ojh j?. i?s{B dk s/b eZY e/ @oki-nkfbt# pqKv d/ BK s'I fJ;~ pk}ko ftu T[sko ;eDr/. vkH Fowk B/ dZf;nk fe i?s{B dh y/sh bJh ekch xZN gkDh dh io{os j[zdh j? ns/ y/sh d/ d”okB yk; Bwe dh wksok dh th io{os j[zdh j?. nfijh ykf;nsK d/ eoe/ oki;EkB dh ibtk:{ ns/ G[r”fbe gfo;fEshnK fJ;dh y/sh bJh ekch T[g:[es jB ns/ j[D e/Ido ;oeko s'I fwb/ ;ekokswe ;fj:'r d/ nkFtk;B d/ pknd T[whd j? fe oki ;oeko p/jso sohe/ Bkb fJ; y/sh ~ tXktk d/ ;e/rh.N
fgzv yi{o dh y/sh dh nB{mh gfjb
oki;EkB d/ o/fr;EkB y/soK ftu feqFh y/so ftu pdnkb fbnkD dhnK e'fFFK ftu fgzv yi{o d/ T[sgkdB dh gfjb nkgD/ nkg ftu nB{mh j?. yi{o dh y/sh bJh oki d/ i'Xg[o fib/ ftu fJe nkX[fBe Bo;oh dh ;EkgBk ehsh rJh j?. fJ; Bo;oh dh ;EkgBk oki;EkB ;oeko ns/ pj[-okFNoh ezgBh ns[b fbfwNv d/ ;fj:'r Bkb ;kotifBe ns/ fBZih Gkrhdkoh Bkb ehsh rJh j?. toswkB ftu ns[b oki;EkB v/N gkw fbH dk fJe ;z:[es T[geqw j?. fJ; ezgBh d[nkok i?;bw/b fib/ d/ 250 J/eV y/so ftu yi{o dh y/sh dk T[sgkdB ehsk ik fojk j? fijVk fe d/F ftu yi{o dk ;G s'I tZvk feqFh gqdoFB wzfBnk iKdk j?. fJj ezgBh toswkB ftu o/fr;skB ~ jok Gfonk eoB dh e'FF th eo ojh j?.
yi{o fJe ;zg{oB g”Fe sZs gqdkB eoB tkbk cb j[zdk j?. fJj g'NkFhnw dk Gzvko wzfBnk iKdk j?. id'I fJj ;[nkdh cb ge iKdk j? sK fJ; s'I 80% se F{ro gqkgs ehsh ik ;edh j?. yi{o g/N dhnK ekchnK phwkohnK d/ fJbki ftu tofsnk iKdk j?. fJjd/ Bkb jh p[yko, ec, ;odh ns/ rb/ dhnK phwkohnK dk th nu{e fJbki fJ; cb s'I ehsk iKdk j?.
yi{o d/ phiK ~ ;”Idon gq;kXB d/ T[sgkdB ftu th gq:'r ehsk iKdk j?. fJ; Bkb @nkwi?fbe nwb# T[sgkdB th ehsk iKdk j?. fJj o[y xoK ftu ;iktN dk ;wkB pBkT[D d/ ezw nkT[Idk j?. yi{o oki;EkB d/ o/fr;skB fJbkfenK ftu S'N/ ns/ bx{ T[d:'rK ~ tXkT[D ftu wjZstg{oD G{fwek fBGk ;edk j?.
oki;EkB ftu nkJhH;hHJ/Hnko d/ ftfrnkfBeK ns/ seBheh ftFk ;g?Ffb;NK d/ ;fj:'r Bkb yi{o T[sgkdB ~ tXkT[D bJh Gkos ;oeko dk ;fj:'r fwbD dh T[whd j?. fJ; Bkb B}dheh GftZy ftu Gkos d/ o/fr;skBh y/soK ftu jok Gfonk pBkT[D ftu wdd fwb/rh Bkb jh gqd/F ftu yi{o T[sgkdB dk jp pBD dk wkor th B}o nkT[D s/ fJjBK y/soK ftu o[}rko d/ Bt/I nt;o fwbDr/. yi{o d/ T[sgkdB s'I ncrkfB;skB, ;T{dh nop ns/ wZX J/Fhnk nkfd d/FK s'I Gkos ftu yi{o d/ nk:ks dh fBoGosk th xZN j' ;e/rh.
& r'g/Ido GZN ns/ fFtokw whBk
i;EkB ftu i?s{B dh y/sh dk gq:'r Gkos ftu ;G s'I gfjbK
;zB 2006 s'I 2007 ftu oki d/ w[Zywzsoh t;[zXok oki/ d/ w[Zy wzsfost ekb ftu j'fJnk ;h. ;zB 2006 ftu nkgDh fJ}okfJb :ksok d”okB w[Zywzsoh Fqhwsh oki/ B/ t/fynk fe fJ}okJhb d/ o/rh;EkB fJbkfenK ftu i?s{B dh ftnt;kfJe y/sh ;cbskg{oB ekch T[BZs sohe/ Bkb ehsh ik ojh j?. w[Zywzsoh B/ fJ}okfJb s'I tkg; nkT[D s'I pknd rfjoh fdbu;gh b? e/ oki;EkB ftu i?s{B dh tgkfoe y/sh dhnK ;zGktBktK s/ fJe ;fwsh dk rmB ehsk ns/ fJ; ;fwsh dh nB[Fz;k s/ oki;EkB ftu th ftF/Feo gqd/F d/ o/rh;EkBh fJbkfenK ftu F[o{ j' frnk- i?s{B dh y/sh eoB/ fwFB ! oki;EkB d/ feqFh wzsoh gqG{ bkb ;?Bh gqd/F d/ FqhrzrkBro, phekB/o, Bkr”o, ikb”o, M[zBM[B{, i?g[o ns/ nbto nkfd fifbnK ftu i?s{B dh y/sh d/ ;cb gq:'r s'I T[s;kfjs B}o nk oj/ jB. T[j d;d/ jB fe fJjBK fifbnK d/ 181 j?eN/no y/so ftu i?s{B dh y/sh dk ;cb gq:'r ehsk ik fojk j?. oki ;oeko dh wdd Bkb oki;EkB nkfbt ebNht/FB fbfwN/v (nkoHUH;hHn?b) d[nkok gqd/F ftu i?s{B dhnK ;Zs ftFt gZXoh Bo;ohnK ;Ekfgs ehshnK rJhnK jB fijBK dh Fwsk fJe ;kb ftu nbr nbr ;Zs gqikshnK d/ 20 bZy g”d/ fsnko eoB dh j?. oki;EkB ftu i?s{B dh y/sh ~ w{os o{g d/D bJh oki ;oeko B/ fBZih Gkrhdkoh Bkb oki;EkB nkfbt ebNht/FB fbfwNv Bkwe ezgBh dk rmB ehsk ns/ F[o{ ftu fJ}okJhb s'I fJe bZy s'I th finkdk i?s{B dh g”d dk nk:ks eo wo{ G{wh ftu i?s{B dh y/sh d/ nfGnkB dh F[o{nks ehsh rJh. fJ;/ dk Bshik j? fe nZi gqd/F d/ eJh fifbnK d/ y/s ns/ pkrkBK ftu i?s{B dh ;cbskg{ote y/sh j' ojh j?. feqFh wzsoh Fqh ;?Bh dZ;d/ jB fe gqd/F ftu i?s{B dh y/sh �~ j'o tXkT[D dh e'fFF ehsh ikJ/rh. fJ; ;zpzX ftu T[jBK B/ fgSb/ fdBhI nkgD/ BthI fdZbh gqtk; d”okB e/Idoh feqFh wzsoh okXk w'jB f;zx Bkb w[bkeks eoe/ e/Ido ;oeko s'I th ;fj:'r wzfrnk j?. e/Idoh feqFh wzsoh Fqh f;zx B/ ;?Bh ~ Go';k dtkfJnk j? fe e/Ido ;oeko oki;EkB ftu i?s{B dh y/sh ~ tXkT[D bJh jo ;zGt wdd eo/rh ns/ Gkosh feqFh nB[;zXkB gfoFd (nkJhH;hHJ/Hnko) ~ fBod/F d/t/rh fe T[j feqFh ftfrnkfBeK ns/ n?e;goN; ~ oki;EkB G/i e/ T[E/ i?s{B dh y/sh d/ ftek; dh ns/ j'o finkdk ;zGktBktK ns/ ;fj:'r d/ o;s/ bZGD. ;?Bh ~ ftFtk; j? fe nkJhH;hHJ/Hnko d/ ;fj:'r Bkb oki;EkB ftu i?s{B dh y/sh d/ ftek; ~ BthI fdFk fwb/rh.
� i?s{B dk w?vheb fdqFNh s'I pj[s wjZst j?. i?s{B s'I fBebD tkbk s/b fdb ;pzXh o'rK bJh okwpkD dk ezw eodk j?. Bkb jh sBktrq;s b'eK bJh fJ;dk T[g:'r ekch bkGgqd j?. yk;eo @@nb}kJhwo## ns/ @@;sB e?I;o## s'I ghfVs o'rhnK bJh th fJj fJe ;zihtBh p{Nh j?. i?s{B d/ s/b ftu t;k dh wksok
oki;EkB ftu i?s{B dh y/sh ;cb
ok
oki;EkB ftu i?s{B dh y/sh ;cb
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 14
iku dh [ksrh ij feysxk 50% vuqnku
n?B d/ ykd ns/ feqFh ;zrmB B/ nkgDh skik fog'oN
ftu fJj dkntk ehsk j? fe e[dosh ftgZshnK d/ ekoB
2003 s'I 2013 d/ ftu ftek;Fhb d/FK ftu feqFh y/so ~
70 nop vkbo :kBh 4,35,000 eo'V o[gJ/ dk B[e;kB
j'fJnk j?. n?cHJ/HU B/ jkb jh ftu fJe fog'oN ikgkB d/
;/IdJh ftu ikoh ehsh j?, fiE/ nkgdk ~ ezNo'b eoB bJh
;z:[es okFNo dh tobv ekBcoz; ub ojh j?. rb'pb
fog'oN ftu fJj th dkntk ehsk j? fe ftek;Fhb d/FK ftu
10 ;kbK s'I jV, ;'ek ns/ ;[Bkwh fijhnK e[dosh ftgZshnK
s'I 22L B[e;kB feqFh y/so ftu foekov ehsk frnk. id'I fe
fJjBK ;?eNoK ftu okjs ;wZroh f;oc 4H5L jh fwb gkJh.
gqkfeqse nkgdk eoe/ ;G s'I finkdk B[e;kB feqFh ns/ gF{
XB ;?eNo ftu J/Fhnk ftu j'fJnk fiE/ 1,73000 eo'V dk
B[e;kB j'fJnk. n?cHJ/HU B/ ftek;Fhb d/FK ~ fejk j? fe
feqFh y/so ftu ;G s'I finkdk rohp ns/ ewi'o b'e
nkihtek bJh fBoGo eod/ jB. fJ;bJh T[jBK b'eK d/
g[Botk; s/ finkdk i'o fdZsk ikDk ukjhdk j?.
soBke o;kfJDK s'I gZeD tkb/ e/b/ dh ;wZf;nk j[D
ibdh d{o j' ;edh j?. fdZbh dh nkikdg[o wzvh d/ e'b
o/bt/ gqk:'fre gfo:'iBk d/ sfjs cbK d/ GzvkoD ns/ T[jBK
~ ftfrnkfBe sohe/ Bkb gekT[D bJh ekor' ;?INo pD fojk
j?. fiE/ ibdh jh cb gekT[D dh ;[ftXk nrb/ wjhB/ sZe
F[o{ j' ;edh j?. o/b piN ftu fJ; ;?INo dk fieo ehsk
frnk ;h. ikDekoh d/ w[skfpe fJ; ;w/I wzvh ftu finkdkso
cbK yk;eo e/b/ ~ ekopkJhv ns/ d{i/ ysoBke sohfenK
Bkb gZsoeko pkiko ftu t/uD dh fFekfJs nkTdI[ h ofjdz h j.?
nkikdg[o wzvh ftu wjkokFNo ns/ d{i/ okiK s'I 8 bZy
e[fJzNb s'I finkdk e/b/, 26 bZy e[fJzNb s'I finkdk nzp,
ns/ eohp 7 bZy e[fJzNb ;zso/ dh ;kbkBk nkte j[zdh j?.
wzvh ftu cb ns/ ;pih dh ;kbkBk nkte eohp 60 bZy
NB j?. fJ; ;?INo ~ pBkT[D dh f}zw/tkoh ezN/Bo ekog'o/FB
nkc fJzvhnk fbH ekBe'o dh j?. e'Be'o d/ fJe tfoFm
nfXekoh B/ dZf;nk fe fJ;d/ fBowkD dk ezw g{ok j' u[Zek j?.
cb gekT[D dk gohyD th g{ok j' u[ek j?. nrb/ fJe d'
wjhfBnK d/ d”okB p'bh iK fBftdk d/ ifoJ/ fJ;d/ ;zukoB dh
f}zw/tkoh fdZsh ikJ/rh. fi;d/ pknd eko'pkoh fJE/ cb
gekT[D dh ;[ftXk s'I bkG b? ;eDr/. nfXekohnK d/
w[skfpe fJ; ekor' ;?INo dk w[Zy T[d/F e/b/, gghs/ ns/ nzp
fij/ cbK ~ ftfrnkfBe ftXh Bkb gekT[Dk j?. nkw s”o s/
fJ; ;w/I yk;eko e/bk ekopkJhv r?; Bkb gekfJnk iKdk j?
fijVk fe ;/js bJh jkBhekoe j' ;edk j?. fJ; ;?INo ftu
cbK ~ ftfrnkfBe ftXh ns/ n?EbhB r?; Bkb gekfJnk
ikJ/rk. gekT[D dh Fwsk ns/ ehws d/ pko/ ftu nfXekoh
B/ fejk fe ;?INo ftu cb gekT[D d/ 12 u?Ipo jB ns/ fJe
u?Ipo dh Fwsk 20 NB j.? geZ D ftu uko fdB dk ;wK brdk
j.? ehws dk fBoXkoD NvI? o d / ifoJ / pknd ftu ehsk ikJr/ k.
ekor ' ;NI? o dh Gvz koD ;fjs eb[ Fwsk eohp 500 NB j.?
fJ; pko/ ftu co{N wou?IN n?;';hJ/FB, nk}kdg[o d/
wjk;fut s/fizdo f;zx wkeB B/ fejk fe fJj ekor' ;?INo
e'bv ;N'o d/ Bkb cb gekT[D dh ;[ftXk d/t/rk. wkeB
efjzd/ jB fe fJ; ;w/I eko'pkoh nkgD/ u?Ipo ftu e/b/
gekT[Id/ jB. fJ; ;[ftXk d/ pknd eko'pkohnK e'b cb
gekT[D dk fJe ifonk j'o j't/rk. co{N n?v t?ihN/po
No/vo} d/ wjk;fut oki e[wko GkNhnk efjzd/ jB fe fJ;
pko/ ftu eko'pkohnK ~ pj[s finkdk ikDekoh BjhI j?. ;kb
2010 d/ o/b piN ftu feqFh T[sgkdK dh X[bkJh ns/ p/jso
GzvkoD d/ T[d/F Bkb fBZih iB ;KM/dkoh ghHghHghH wkvb s/ S/
ekor' ;?INo gqk:'fre gfo:'iBk d/ sfjs F[o{ ehs/ rJ/ ;B.
nk}kdg[o J/Fhnk dh ;G s'I tZvh cb ns/ ;pih dh wzvh j?.
fJE/ tZv/ g?wkB/ s/ T[sgkde okiK s'I cb ns/ ;pihnK
nkT[IdhnK jB ns/ fco fJE'I r?o T[sgkfde okiK dh ng{osh
j[zdh j?. ikDekoh d / ws[ kfpe dF/ ftu Gvz koD dh ewh Bkb ekch
wksok ftu ;pih ns / cb popkd j ' iKd / jB. fJ; soKQ d / ekor ' ;NI ? o
pBD Bkb fJjBK dh popkdh ftu ewh nk ;edh j?.
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
e[dosh ftgZshnK s'I ftek;Fhb d/FK ~ 70 nop vkbo
dk B[e;kB- :{Hn?B
:{H
nrb/ wjhB/ F[o{ j't/rk nkikdg[o ekor' e/Ido
y
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 15
çkÑfrd vkink ls fodkl'khy ns'kksa dks 70
vjc M‚yj dk uqdlkuw f;oski Fowk eJh ;kbK s'I wbhe”o g{;k ;w;shg[o
nkgD/ fgzv ftu g[okD/ ns/ n;kX o'rK dk fJbki
n”FfXe g”fdnK okjhI eod/ nk oj/ jB. fijBK ftu gqw[Zy
fpwkoh fit/I e?I;o, NhHphH, fdb d/ o'r, vkfJpfNe, r?;fNqe,
pbv gq?Fe, f;o d/ o'r, fworh, ;kJhfNe;, rfmnk, tks,
;c/d dkr, e[Fm, uwVh d/ o'r, dkd yki y[ibh, cb/fonk,
dwk, bhto dh gZEoh, g/N ftu iyw, bhto dk tXDk,
ptk;ho, b/vh} ;zpzXh r[gs o'r, pfunK dhnK ;kohnK
fpwkohnK, e[eo yK;h, fBw'Bhnk, ihoD ito, J/v}, fevBh
ftu rVpVh, w{e, pfdo, dzd dk dod, nZy, ezB dh
;wZf;nk, g[oF o'r, Bkwodh, ewi'oh, ;tgBd'F fijhnK
fpwkohnK dk fJbki eod/ jB.
okw f;oski Fowk phs/ eJh dFeK s'I nkgDk ;wK
dtkJhnK d/ g”fdnK dh y/sh ns/ T[;dhnK dtkJhnK pBkT[D
ftu d/ oj/ jB. fi;dk ckfJdk ;kv/ ;wki ftu eJh n;kX
o'rK s'I ghfVs wohiK ~ fwb fojk j?. okw f;oski Fowk B/
w?fNqe s'I nZr/ gVkJh BjhI ehsh go T[j fe;/ vkeNo s'I xZN
BjhI j?. fJjBK e'b nkT[D tkb/ wohiK ~ id'I fes/ e'Jh
vkeNo mhe BjhI eo gkT[Idk sK T[j okw f;oski Fowk e'b ik
e/ nkgDhnK fpwkohnK dk fJbki eotkT[Id/ jB. FowK ~ b'eK
~ gqfeqsh Bkb i[VD dh ;bkj fdzd/ jB. feT[Ife nZi d/ ;w/I
ftu fJB;kB nkgD/ o'}wok ftu J/Bk wrB j' frnk j? fe T[j
gqfeqsh s'I d{o j' frnk j?. Fowk ih e'b'I wohiK ~ dtkJhnK d/
g”d/ ns/ phi th fwbd/ jB. fijBK ftu w[Zy jBL ;sktko,
;c/d w{;bh, ;Nhftnk, r[owo, nFtrzXk, ekbw/x, gghsk,
n?b'thok ns/ j'o eJh g”d/. j[D Fowk ih dh T[wo pj[s j'
u[eh j?. T[jBK d/ ezw ftu T[jBK dk gfotko ;kE d/ fojk j?.
okw f;oski Fowkfgzv g';N- wbhe”o
Gknk fdrok g{;k, ;w;shg[ow'pkfJbL 9308887119
fi; ftu fGzB fGzB B;bK dhnK wZMK, rktK, ;KY, x'V/, p?b
pZeoh nkfd ~ gqdofFs ehsk frnk. w/b/ dk T[dxkNB gqd/F
d/ w[Zy wzsoh wB'jo bkb yZNo ns/ feqFh wzsoh Uw gqekF
XBeV B/ ehsk. gqrshFhb fe;kBK ns/ fJB't/fNt ckowo} ~
T[jBK d[nkok feqFh ftu T[sfeqFN ezwK bJh wzu s/ p[bk e/
;wqsh fuzB, gqwkD gZso, fJe fJBkw d/ o[g ftu okFh dk u?e
fdsk frnk. gqrshFhb fe;kB ebZp, fibk gbtb d/
nfXneF Fh fpi/Ido f;zx dbkb, ~ wzu s/ p[bk e/ gqrshFhb
fe;kBK ns/ wzu s/ w”i{d feqFh ftfrnkfBeK d/ ftu p[bk e/
ftFk fwqdk ftu ;{eFw g”Fe sZsK dh ikDekoh ns/ ;{eFw
g”Fe sZsK d/ p?b?I; dh g{osh d/ ;o'sK dh ikDekoh ftF/ s/
b?euo ns/ T[jBK d[nkok nkgD/ ckow s/ feqFh d/ T[sfeqFN
ezwK dh fJe ;zy/g vke{w?INoh fcbw ftykJh rJh. fJ; w”e/ s/
Fqh fpi/Ido f;zx dbkb ~ wzu s/ p[bk e/ gqd/F dh jfonkDk
feqFh :{Bhtof;Nh, fj;ko d/ e[bgsh vkHfeqFB f;zx y'yo
d[nkok feqFh B/sqst 2015 ntkov Bkb ;zwkfBs ehsk frnk.
fonkDk ;oeko d[nkok phs/ 13, 14, 15 wkou 2015
~ gqd/F d/ r[VrKt fib/ d/ b/}o t?bh gkoe ftu feqFh
B/sqst fFyo ;zw/bB dk nk:'iB ehsk frnk. fi; ftu ;ko/
gqd/F Go d/ bZyK gqrshFhb fe;kBK B/ fjZ;k fbnk. jfonkDk
d/ fJbktk Gkos d/ fGzB fGzB okiK d/ gqrshFhb fe;kBK ~ ;Zdk
fdsk frnk ns/ fJ;d/ fJbktk ;z;ko d/ eJh d/FK d/ gqshfBXh
ns/ y/shpkVh Bkb i[VhnK ezgBhnK B/ fjZ;k fbnk. gF{ w/bk
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015
n”FfXe g”fdnK s'I n;kX o'rK dk fJbki ;zGt
16
n”FfXe g”fdnK s'I n;kX o'rK dk fJbki ;zGt
ok
feqFh bhv fFyo ;zw/bB 2015
j
ghfVs fe;kBK d/ nZEo{ g{zMDr/ feqFh wzsoh
wkNo dh BthI tokfJNh u?oh NwkNo n?uJ?Nh 20 fe;kBK
d/ xo XB to;kJ/rk. fJj ;tkd ftu fwZmk ns/ ;/js
pBkT[D tkbk j't/rk. e'bv u/B d/ fpBK th fJj 25 fdBK se
;[oZfyns oj/rk. fJe J/eV ftu 250 s'I 300 e[fJzNb
T[sgkdB fwb/rk. pkiko ftu gqsh feb' 80 s'I 100 o[gJ/
ehws fwb/rh. fJ; Bkb fpwkoh dh ;zGktBk iho' j?. g”d/ gzi
whNo se bzp/ j' ;ed/ jB. NwkNo dh fJ; BthI t?okfJNh ~
g{oth y/soh feqFh nB[;zXkB e/Ido (nkJh;hJ/nko) d/
ftfrnkfBeK B/ ftef;s ehsk j?. nrb/ wjhB/ fJj t?okfJNh
fe;kBK bJh ftef;s j't/rh.
fpjko, Mkoyzv, T[sogqd/F, gZSwh pzrkb, SZsh;rV,
T[Vh;k, nk;kw nkfd okiK ftu fJ; t?okfJNh s'I finkdk
fe;kBK ~ wkbkwkb eo/rk u?oh NwkNo
T[sgkdB fwb/rk. gkbhjkT{; ftu fJ; t?okfJNh s'I 9 wjhB/
se T[sgkdB fbnk ik ;edk j?. id'I fe y[b/ y/sK ftu 5 s'I 6
wjhB/ se T[sgkdB fwb/rk. f;szpo nes{po ftu brkT[D s/
60 fdBK ftu T[sgkdB fwb/rk.
so gqd/F ftu ;w/I Bkb uhBh fwZbK d/ F[o{ j'D ns/ p/jso
foetoh dk n;o fJ; tko d/ uhBh T[sgkdB s/ fgnk j?.
fJzvhnB F{ro fwbo n?;';hJ/FB tb'I ikoh ehs/ rJ/ nKefVnK
d/ w[skfpe T[so gqd/F ftu fJ; tko fgSb/ ;kb d/ w[ekpb/
uhBh dk T[sgkdB finkdk j'fJnk j?. gqd/F ftu phs/ wjhB/ dh
;wkgsh se e[B 49H60 bZy NB uhBh dk T[sgkdB j'fJnk j?
i' fgSb/ ;kb d/ w[ekpb/ 15 ch;dh s'I finkdk j?.
fgSb/ ;kb cotoh wjhB/ se gqd/F ftu e/tb 43H40
bZy NB uhBh dk T[sgkdB j'fJnk ;h. feqFh ;g?Ffb;NK dk
wzBDk j? fe fJ; tko d/ uhBh T[sgkdB ftu ;G s'I tZvk
:'rdkB p/jso foetoh dk fojk. fgSb/ ;kb rzB/ dh foetoh
dk gqshFs 8H42 ch;dh ;h id'I fe fJ; ;kb fJj tXe/ 9H22
ch;dh gj[zu frnk j?.
w”;w pkfoF ns/ n”b/ g?D Bkb nkgdkrq;s fe;kBK ~ okjs d/F
ftu e/Ido ;oeko e'Jh e[skjh BjhI tos/rh. ;oeko B/ ;z;d ftu
fJj Go';k fdzfdnK fejk fe y/sh ~ j'J/ B[e;kB dk ikfJik b?D ns/
T[jBK d/ jzM{ g{zMD bJh e/Idoh feqFh wzsoh okXk w'jB y[d ikDr/.
T[jBK d/ Bkb oki wzsoh th nbr nbr okiK dk d”ok eoDr/.
fpBk fe;/ seBheh ns/ gqfeqnkrs d/oh d/ fe;kBK ~ okjs ns/ T[jBK d/
B[e;kB dk w[nkt}k fdsk ikJ/rk.
ftZsh wdd d/ gZy ftu ;ko/ dbL jkb dh e[dosh ftgZsh s'I T[so
ns/ gZSwh okiK ftu y/sh ~ Gkoh B[e;kB j'fJnk j?. fJ; w[Zd/ s/ gZy ns/
ftgZy d/ ;ko/ okiBhfse dbK B/ ;oeko s'I ghfVs fe;kBK ~ ssekb
ftZsh wdd d/D ns/ feqFh eoi/ wkc eoB dh wzr ehsh j?. oki;Gk ftu
F[o{ j'Jh uouk dk itkp fdzfdnK B/sk ;dB ns/ fts wzsoh no[D i/sbh
B/ fejk fe ;oeko fpBk fe;/ seBheh w[Zd/ d/ fe;kBK ~ okjs ns/
w[nkt}k d/t/rh.
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 17
fe;kBK ~ wkbkwkb eo/rk u?oh NwkNo
N
T[so gqd/F ftu uhBh
T[sgkdB tfXnk
T[
ghfVs fe;kBK d/ nZEo{ g{zMDr/ feqFh wzsoh
p/
XkB[ek n?rohN?e B/ yogstko BkFe@;?Igok# bKu ehsk
e;b eokg e/no ezgBh fe;kBK ~ i?fte y/sh eoB bJh
T[s;kfjs eo ojh j?. fJ; ezgBh B/ fJe nfijk
T[sgkd eZfYnk j? fijVk fe i?fte ykd pBkT[D ftu pj[s
wddrko ;kfps j'fJnk j?. n?e;b dk fJj T[sgkd wkfXnw
Excel B/ f;ykfJnk eoBki?fte y/sh
F d/ i?fte ehNBkFe, cc{zdhBkFe ns/ i?fte ykd pBkT[D tkbh nrqDh ezgBh B/ fe;kBK bJh
@c;bK dk vkeNo# ;/tk cohn F[o{ ehsh j?. feqFh ikroD ;zgkde wzvb Bkb j'Jh rZbpks
d”okB ftgBD w[yh Fqh Bhoi r[bkNh B/ dZf;nk fe feqFh ;zpzfXs ikDekoh fe;kBK ~ feqFh ;g?Ffb;NK
d[nkok coh fdZsh ikt/rh. fi; ftu c;b ;[oZfynk dh ikDekoh, fNekT{ y/sh d/ ftF/ ftu ikDekoh, i?fte y/sh d/ ftF/
ftu ikDekoh, }whB dh T[otoe Fesh tXkT[D d/ sohe/, nkX[fBe ns/ T[BZs gZdshnK s/ wkor doFB nkfd fGzB fGzB
ftfFnK s/ ikDekoh fdZsh ikJ/rh. ezgBh B/ N'b coh Bzpo th ikoh ehsk j?. Fqh r[bkNh B/ dZf;nk fe fJ; Bzpo s/ fe;kB
coh rZb eoe/ nkgDh ;wZf;nk dk ;wkXkB eo ;ed/ jB. ezgBh dk N'b coh Bzpo 18001022472 j?.
d/ BK s'I gqf;ZX j?. fJe feb'rqkw wkfXnw ~ fJe ;tdd
i?fte euo/ ftu gkfJnk iKdk j? ns/ 40-45 fdBK ftu
ykd pDkJh iKdh j?. d/F d/ pj[s ;ko/ okiK fit/I fe
f;feZw, r[ioks, SZsh;rV, gzikp, wjkokFNo, wZX gqd/F
nkfd fJ; T[sgkd dk gq:'r eoe/ nkwdBh ftu tkX/ dk
bkG T[mk oj/ jB. ekch okiK dhnK ;oekoK ftu n?e;b
s'I T[jBK dk T[sgkd yohd e/ nkgD/ oki d/ fe;kBK ~
@@wkfXnw## dk gq:'r eo y/sh eoB bJh gq's;kfjs eo
ojh j?.
www.kjcommoditynews.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
nkJhHghHn?b B/ g/F ehsk @c;bK dk vkeNo#
n?
wZSh gkbD y/so bJh ihnkJhn?; eZd{ d/ phi dk fJj ewkb BjhI ikDd/ j't'r/ s[;hI
d{ d/ phi s'I pfDnk nkNk, dbhnk, ;{g ns/ fp;e[N j[D
fdb d/ d”o/ (jkoN nN?e) fijhnK ikB b/tk phwkohnK s'I pukT[Dr/. n”FXh sZsK Bkb Gog{o eZd{ d/ phi ftu gq'NhB ns/ vkJhNoh ckfJpo (nkjkoh o/Fk) dh wksok ekch finkdk j[zdh j? fijVh e'b?;No'b ~ xZN oZyD ns/ pbv ;{ro ~ ezNo'b eoB ftu wddrko j?.
y'i d/ pknd fJj dkntk B'Dh :{Bhtof;Nh d/ ykd ftfrnkB ns/ seBheh ftGkr d/ ftfrnkfBeK B/ ehsk j?. nkw b'eK se fJ; phi dh gj[zu ~ nk;kB pBkT[D bJh ftfrnkfBeK B/ eZd{ d/ phiK s'I nkNk, dbhnk, ;{g ns/ fp;e[N fsnko ehs/ jB.
b'n e';N t?b:{ n?fvv gq'veN; okJhg gzgfeB Bkwe gq'i?eN d/ sfjs B'Dh d/ ftfrnkfBeK B/ fJj ;cbsk gkJh j?.
Sh gkbD y/so bJh G[r”fbe ;{uBk gqDkbh ihnkJhn?;
ns/ nKefVnK ~ wip{s eoB dh :'iBk d/ gqw[Zy nt:t fJ; gqeko jBL
1H nzsod/;h wZSh gkbD ;z;kXB, T[jBK dhnK ;zGktBktK d/ nkebB bJh ;?Igb ;ot/yD
2H ;w[zdoh wZShnK s/ iBrDBk
3H Gkos ftu ;fjekoh wZShnK d/ nKefVnK dk ftek; eoBk
4H G[r”fbe ;{uBk gqDkbh dk ftek; eoBk
5H w[Zy dcso ;fEs ;Kfyneh fJekJh ~ wip{s pBkT[Dk
6H nKebB nfXn?B gq'c?FBb ;/tktK
fJ; :'iBk d/ sfjs nt:: d/ fj;kp Bkb nbr nbr okiK ~ XB dk nkpzNB BjhI ehsk iKdk. fJj ikDekoh feqFh oki wzsoh vkH ;ziht e[wko pkbhnkB B/ nZi b'e ;Gk ftu fdZsh.
wZeZ
d/
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 18
so gqd/F d/ p[bzdFfjo fib/ d/ fgzvpokb fBtk;h Fqh uzdogkb f;zx B/
f;Zfynk d/ pknd nkgDk e?fono vhH;hHn?wH N'fJNk s'I F[o{ ehsk ns/ v/t{ w'No} pzd j'D s/ nkgD/ ;[goN?e fJzihBhnoK Bkb Go{u ns/ nzeb/Fto ftu gkto gqki?eN dh ;EkgBk eokJh. phs/ eJh ;kbK s'I fJjBK dk o[MkB y/shpkVh ns/ gF{ gkbB tZb frnk.
F[o{nks ftu fJjBK B/ v/noh ~ nkgDk gqw[Zy feZsk pDkfJnk ns/ ;kjhtkb ns/ n?u n?c B;b dhnK rktK d/ Bkb Bkb w[Zok wZMK Bkb fJ; tgko dh F[o{nks ehsh ns/ gokr v/noh dk eb?eFB ;?INo y'b e/ j'o gV';h fe;kBK ~ th fJ; feZs/ ftu nkT[D bJh gq/fos
ehsk. ;w/I ;w/I s/ fe;kBK bJh c;b r'Fmh dk nk:'iB eokfJnk iKdk fojk ns/ gF{ gkbD ;pzXh uouktK th eokJhnK rJhnK. fJ; tes fJj 25 tZfSnK dh gqki?eN th ekoiBftZs eoB ik oj/ jB. fe;kBK bJh gF{ nkjko e/Ido th fJjBK B/ oZfynk j'fJnk j?.
v/noh d/ Bkb Bkb fJjBK dk o[MkB ;pihnK ns/ rzB/ dh fwFfos y/sh tZb j'fJnk. fJjBK B/ S/ r[Dk d' dh d{oh s/ rzB/ dh c;b phih ns/ ftu NwkNo fFwbk fwou ns/ p?IrB dh jkJhfpqv gqikshnK ~ T[rkfJnk. rzB/ dh c;b j'D eoe/ fJjBK B/ ;pihnK dhnK c;bK dk T[sgkdB i{B wjhB/ se fbnk ns/ iBtoh ftu NwkNo dh Bo;oh fJ;/ rzB/ ftu d[pkok bk fdZsh j?. fJ; ;fj c;bh y/sh Bkb fJj nkc ;h}B g?dktko b? e/ bkG T[mk oj/ jB. fJe J/eV y/s ftu fJjBK B/ 30 w?Nqe NB NwkNo fbnk ns/ j[D th fJ;/ y/sh s'I 400 e[fJzNb
Fh ikroD ;zgkde wzvb B/ Fqh
sg/Ido wfbe Bkb w[bkeks ehsh. wfbe, y/so d/ ikB/ wzB/ fe;kBK ftu'I frD/ iKd/ jB ns/ phs/ eJh ;kbK s'I rzB/ dh y/sh eod/ nk oj/ jB. gZSwh T[sogqd/F ftu rzBk ekch y/socb ftu T[rkfJnk iKdk j?. gozs{ i?fte ftXh Bkb rzBk T[sgkdB eoB dk Fo/n Fqh wfbe ~ fdsk iKdk j?. fJj jo ;kb d' J/eV y/socb ftu i?fte rzB/ dk T[sgkdB eod/ jB ns/ r[V dh poch pDk e/ b'eb pkiko ftu 60 s'I 70 o[gJ/ gqsh feb' dh do Bkb t/ud/ jB. jkb/ fJj ykd d/ o{g ftu ngq?b s'I b? e/ f;szpo se fJjBK y/sK ftu joh ykd tkbhnK c;bK dh fszB tko fpikJh eod/ jB ns/ gbNd/ ofjzd/ jB. nes{po wjhB/ ftu fJj rzB/ dh fpikJh eod/ jB. rzB/ ~ uko r[Dk d' dh d{oh s/
phid/ jB. gkDh d/D bJh ftu fJe Bkbh pDkT[Id/ jB ns/ ;hfws wksok ftu BkbhnK ftu jh gkDh fdzd/ jB fi; Bkb yogstko dh ;wZf;nk th xZN j[zdh j?. yVh c;b ftu th fJj dbjDh c;bK dh fpikJh eod/ jB. ns/ T[jBK ~ joh ykd dh soQK gbN fdzd/ jB. Fqh wfbe d/ nB[;ko T[j i?fte ftXh Bkb th 400 e[fJzNb gqsh J/eV rzBk gqkgs eo b?Id/ jB. fijVk fe nkgD/ nkg ftu fJe foekov j?. iV G/de ns/ sBk G/de bJh fJe bhNo rT{ w{so gqsh gzi bhNo iK 15 bhNo gkDh ftu ehN dh iB;zfynk d/ nkXko s/ fwbk e/ fSVekn eod/ jB. i?fte rzB/ dk y/socb tXkJ/ ikD d/ pko/ ftu g[ZSD s/ T[jBK B/ df;nk fe ;fNqche/FB Bk j'D eoe/ b'eb wzr dh jh T[j g{osh d' J/eV s'I eo fdzd/ jB. T[jBK dk wzBDk j? fe
;fNqche/FB ro[Zg ftu Bk eoe/ J/eb jh j'Dk ukjhdk j? ns/ ch; xZN j'Dh ukjhdh j?.
T[jBK dk wB y/socb tXkT[D dk j? gozs{ ;fNqche/FB Bk j'D Bkb fBo:ks BjhI eo gkT[Dk nto'X g?dk eodk j?.
fsg/Ido wfbefgzv rk}hg[o, g';NL e[wj/sk
fpiB”o (T[HgqH) w'L 09758666406
www.krishijagran.comਇੰਟਰਿਵਊ
fJzihBhno pfDnk gqrshFhb fe;kB
rzBk T[sgkfds ehsk.
Fqh uzdo gkb f;zx dk efjDk j? fe fJ; ftXh Bkb rzB/ dk T[sgkdB sK fbnk jh j? Bkb jh tkX{ nkwdBh ;pihnK s'I th fwbh. fJjBK dk finkdk fXnkB j[D i?fte y/sh tZb j?. fwZNh d/ T[guko bJh fJj fpt/ohnk gqiksh dk fJ;s/wkb eod/ jB. fi;~ r'po ftu fwbk e/ ebto fsnko eo b?Id/ jB. feqFh ikroD Nhw d/ d”o/ d/ tes fJjBK B/ df;nk fe fibk gZXo s/ fJjBK B/ T[HgqH ;oeko d[nkok eJh tko ;zwkfBs ehsk frnk j?. fJjBK B/ dZf;nk fe NwkNo d/ o/N xZN ;B fco th fgSb/ ;hiB ftu fJjBK B/ 50 jiko d/ NwkNo t/u/ ns/ p?IrB nbr s'I 15 jiko o[gJ/ d/ t/u/. nrb/ ;kb ftu fJ; ;fj c;bh y/sh tZb j'o finkdk ft;Eko dh :'iBk pDk oj/ jB fi; bJh F/fvzr B?N d/ EZb/ fsnko BthB NwkNo dh Bo;oh th fJjBK B/ feqFh ikroD Nhw ~ ftykJh. fJjBK B/ fejk fe fe;kB nro fJ; gqeko dh ;fj c;bh dk gq:'r eo/ sK rzB/ d/ Bkb Bkb j'o nkwdBh dk ;o's th pD/rk ns/ gF{ gkbD s'I i?fte y/sh tZb tX ;ed/ jB fijVk fe fJe bkGekoh feZsk ;kfps j't/rk.
i?fte rzBk T[sgkdefeq
T[Z
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 19
T[sgkdB dh BthA seBhe rzrk PoB ;?Bh
y/sh^pkrtkBh ;bkjeko
ndoe
ndoe (fizihto nkg;hBhnb) w;kb/
tkbh fizih po/;h e[b dk g"dk j? fJ; dk
T[sgsh ;EkB ‘dZyDh g{oph J/Phnk’ wzfBnk iKdk
j?. ndoe d/ T[sgkdB ’u, Gkos dk d[BhnK ’u
gfjbk ;EkB j?. Gkos s'A fJbktk fJ; dh y/sh t/;N
fJzvhI, pqkihb, uhB, ikgkB ns/ fJzv'B/Phnk ’u
tZv/ g?wkB/ s/ ehsh iKdh j?. Gkos ’u e/ob, T[Vh;k,
nKXo gqd/P, fjwkub gqd/P, w/xkfbnk ns/ gZSwh
pzrkb, ndoe d/ gqw[Zy T[sgkde oki jB. e[b
T[sgkdB y/so dk 60 gqshPs y/so ns/ e[b
T[sgkdB dk 26 gqshPs fjZ;k e/ob s'A gqkgs j[zdk
j?. eZu/ ndoe ns/ ;[zY dk gqsh ;kb nop,
nwohek, e?B/vk, fpqN/B, o{; ns/ j'o d/PK ƒ
fBo:ks ehsk iKdk j?, fi; Bkb gqsh ;kb 45 eo'V
o[gJ/ dh ftd/Ph gz{ih fJeZmh ehsh iKdh j?.
ndoe dk T[g:'r w;kb/ d/ o{g ftu
;kr^;pIh, ;bkd, uNBh, nuko ns/ ftfGzB soQK
dhnK G'iB ;wZrohnK pDkT[D ftu gqkuhB ekb s'A
ehsk ik fojk j?. o'rK d/ fJbki ftu th gq:'r ehsk
iKdk j?. ndoe s'A ‘UbhU'o/fiB’ Bkwe o;kfJD
ns/ s/b th eZfYnk iKdk j?, fiBQK dk ftfGzB soQK
Bkb T[g:'r ehsk iKdk j?.
Gkosh fe;kB fJ; dk T[sgkdB
gozgokrs ftXh Bkb eod/ jB,
fi; d/ ekoB T[BQK ƒ fBwB
r[DtZsk tkbh xZN T[gi
gqkgs j[zdh j? fJ; bJh
T [B Q K ƒ ndoe
T[sgkdB dh BthA
seBhe ngBkT[Dh
ukjhdh j?, fi;
dk fIeo j/mK
ehsk frnk j? L
ibtk:{ L ndoe row ns/ Bw
ibtk:{ tkbk g"dk j?, go fjwkub gqd/P ’u
fJ; dh y/sh ;w[zdo sb s'A 1500 whNo dh T[ukJh s/
;cbsk ;fjs ehsh ik ;edh j?. fJ; d/ T[sgkdB
bJh T[j y/so ;G s'A uzr/ wzB/ iKd/ jB, fiE'A dk
tksktoB Bw j't/. c;b d/ tkX/ ;w/A 50^60 ;?AHwhH
;kbkBk toyk uzrh wzBh rJh j?. jbeh SK tkbhnK
EktK fJ; d/ T[sgkdB bJh uzrhnK wzBhnK rJhnK
jB. skgwkB 28^30 fvroh ;?ANhrq/v uzrk wzfBnk
frnk j?.
IwhB L T[Ai sK ndoe dk T[sgkdB ftfGzB
soQK dhnK IwhBK ’u ehsk ik ;edk j? go fJ; d/
;cb T[sgkdB bJh T[fus ib fBek;h tkbh o/sbh,
fueBh d'wFN, bkb d'wFN iK b/NokJhfNe d'wFN
IwhB ;G s'A uzrh wzBh rJh j?, jbeh s/Ikph s/ E'VQh
ykoh IwhB fJ; d/ T[sgkdB bJh uzrh wzBh rJh j?.
IwhB ftu iht^nzP gdkoE Gog{o wksok ftu j'Dk
ukjhdk j?.
y/s dh fsnkoh L ndoe dh y/sh T[; d/ ezdK d/
T[sgkdB bJh ehsh iKdh j? fJ; bJh y/s dh
fsnkoh uzrh soQK eoBh ukjhdh j?. ezdK d/ ftek;
s/ tkX/ bJh IwhB dk G[oG[ok j'Dk pj[s Io{oh j?.
gfjbh i[skJh fwZNh T[bZdD tkb/ jb Bkb eo' ns/
20
www.krishijagran.comndoe T[sgkdB
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 21
3^4 tko i[skJh ebNht/No Bkb eo', jo/e i[skJh
s'A pknd ;[jkrk Io{o brkU, sKfe fwZNh G[oG[oh j'
ikJ/ Bkb jh fwZNh ftu Bwh ekfJw oj/. 3 whH % 1
whNo ;kJhI dhnK 2000 fenkohnK gqsh j?eN/no
y/so ftu pDk bU. fJ; ;kJhI dh fJe fenkoh
ftu 40 g"d/ T[rkJ/ ik ;ed/ jB.
T[ZBs fe;wK jh T[rkU
•� ;[o[uh (ghHihHn?Z;H^19) L fJ; fe;w dk
ftek; e[zd[bh ;EkBe fe;w Bkb ehsk frnk
j?. fJ; d/ ezd jokgB bJh ghb/ ozr d/ j[zd/ jB,
fiBQK ftu o/Pk 3H8 gqshPs, s/b 2 gqshPs,
UbhUo/fiB 10H2 gqshPs fwbd/ jB.
•� ;[gqGk (ghHihHn?Z;H^35) L fJ; fe;w dk
ftek; th e[zd[bh ;EkBe fe;w Bkb ehsk frnk
j?. fJ; d/ ezd uwehb/ G{o/ ozr d/ j[zd/ jB, i'
fInkdk c[Nkt tkb/ j[zd/ jB, fJj fe;w 229
fdBK ftu fsnko j'
iKdh j?. fJ; d/ ezd
ftu o/Pk 4H40
gqshPs, UbhUofiB
8H9 gqshPs ns/ s/b
1H9 gqshPs fwbdk
j?, gqsh j?eN/no
3H40 NB T[gi (;z[Y)
d/ d/Adh j?.
• ;[oGh L fJ; fe;w
d k f t e k ;
T [ s ^ g f o t o s B
(fwT{N/PB) ftXh Bkb
ehsk frnk j?. fJ;
d/ ezd ftu o/Pk 4 gqshPs, s/b 2H1 gqshPs
fwbdk j?. ezd fInkdk frDsh ftu pDd/ jB,
fiBQK dk fSbek r{VQ/ G{o/ uwehb/ ozr dk jz[dk j?.
•� ;[okoh L fJ; fe;w ƒ n?e;^o/
d[nkok T[s^ gfotosB (fwT{N/PB) ftXh
d[nkok ftef;s ehsk frnk j?. fJ; d/ ezd
p / b B k e k o n s /
r{VQ/ G{o/ ozr d/ j[zd/ jB. fJ; d/ ezd ftu 4
gqshPs o/Pk, 2H1 gqshPs s/b s/ 10H2 gqshPs
UbhUo/fiB fwbdk j?.
ykd ns/ o;kfJD L ndoe dh T[~u r[DtZsk
tkbh fInkdk T[gi b?D bJh T[fus wksok ftu ns/
T[fus ;w/A s/ ykd ns/ o;kfJD gkT[Dk pj[s Io{oh
ezw j?, idfe Gkosh fe;kB fJ; gk;/ fpbe[b th
fXnkB BjhA fdzd/. fJ; bJh fwZNh^iKu d/ nXko s/
fJBQK dk T[g:'r eoBk ukjhdk j? i/eo fe;/ ekoB
tZ; fwZNh dh iKu Bk j' ;e/ sk gqsh j?eN/no j/m
fbyh wksok ’u ykd ns/ o;kfJDK dk T[g:'r Io{o
e o B k
ukjhdk j? L
r'po dh ykd� 25^30 NB
BkJhNq'iB � � 75 feb'
ck;c'o;� � 50 feb'
g'NkP� � 50 feb'
r'po dh ykd ƒ gfjbh i[skJh s'A gfjbK y/s ’u
fJe' fijk fyzvk fdU. ck;c'o; dh g{oh wksok ns/
g'NkP dh 1$2 wksok dk fwPoD pDk e/ nkyoh
i[skJh d/ ;w/A y/s ftu gkDk ukjhdk j?, BkJhNq'iB dh
1$2 wksok ƒ o'gkJh s'A
40 fdB pknd Nkg vq?f;zr
d/ o{g ftu d/Dk ukjhdk j?
ns/ pkeh BkJhNq'iB ns/
1$2 g'NkP ƒ fJe wjhB/
pknd IwhB ’u gkDk
ukjhdk j?. gqsh j?eN/no
2 NB fBzw dh ybh y/s dh
fsnkoh d/ ;w/A gkT[Dh
ukjhdh j?. fJ; d/ gqw[Zy
d' bkG jB fit/A L
1H e'wb ezd ftrbB
dk jwbk xZN j' iKdk j?
n s / ,
2H fInkdk T[gi fwb iKdh j?.
o'gD dk ;wK L ndoe dh ;w/A f;o o'gkJh
eoBk pj[s Io{oh ezw j?, i' yk; y/so ns/ w";w
T[~s/ fBoGo eodh j? fiE/ f;zukJh ƒ fBPfus ;[ftXk
gqkgs j't/ T[E/ fJ; dh o'gkJh ngq?b s'A wJh d/
ftueko eo d/Dh ukjhdh j?, T[t/A wJh^i{B ’u th
fJ; dh o'gkJh ehsh ik ;edh j?.
ezdK dh wksok L fJe j?eN/no dh o'gkJh bJh
brgr 20^25 e[fJzNb phi ezdK dh b'V j[zdh j?.
ezdK ƒ 4^5 ;?AHwhH d/ N[efVnK ’u tzv fbnk iKdk
j?. jo/e N[eV/ dk Gko 25^30 rqkw ns/ xZN s'A xZN
T[; ftu 2 nZyK Io{o j'DhnK ukjhdhnK jB.
www.krishijagran.comndoe T[sgkdB
o'gD ftXh L phi ezdK ƒ o'gD s'A gfjbK 0H25
gqshPs vkJhE/B n?~wH^45 ns/ pkft;NhB 0H1
gqshPs d/ fwPoD d/ x'b ftu 1 xzN/ se fJbki
eoBk ukjhdk j? fco T[BQK ƒ SK ftu ;[ekT[Dk
ukjhdk j? fco T[BQK ƒ gZshnK s/ ezdK ’u 20^25
;?AHwhH%15^20 ;?AHwhH dh d{oh s/ 5 ;?AHwhH vz{xk brk
d/Dk ukjhdk j?.
f;zukJh ns/ ib fBek;h L phi ezdK ƒ o'gD s'A
s[ozs pknd f;zukJh eo d/Dh ukjhdh j?. T[; s'A
pknd IwhB ftu Bwh pDh ofjDh ukjhdh j? T[Ai
ndoe dh f;zukJh IwhB dh fe;w ns/ tksktoD d/
T[go fBoGo eodh j?. o/sbh IwhB ’u fueBh
IwhB dh s[bBk ’u fInkdk f;zukJhnK dh b'V j[zdh
j?. rowh d/ w";w ftu jo jcs/ f;zukJh eoBh
ukjhdh j?, idfe ;odhnK ftu 10^15 fdBK d/ coe
Bkb f;zukJh eoBh ukjhdh j?.
i/eo fe;/ ekoB y/s ftu ckbs{ gkDh fJeZmk j'
ikJ/ sK T[; ƒ s[ozs eZYD dk fJzsIkw eoBk ukjhdk
j? BjhA sK c;b ghbh g? e/ wo iKdh j?.
g"d^;[o~fynk T[gkn
BdhB dh o'eEkw L ndoe dh c;b d/ Bkb
nB/e BdhB T[r nkT[Ad/ jB, i' c;b d/ Bkb Bwh,
g'Pe sZsK bJh w[ekpbk eod/ jB, fi; d/ ekoB
c;b dk tkXk, ftek; s/ T[sgkdB T[~s/ gqshe{b
n;o g?Adk j?. BdhB fB:zsqD bJh j/m fby/ T[gkn
eo ;ed/ jK L
•� c;b ’u 2^3 tko fBokJh^r[vkJh eoe/
•� gZshnK dh ukdo ftSk e/
•� id g"d/ 30 fdBK d/ j' ikD sK g"fdnK T[~s/ fwZNh
uVkU ns/ d{;oh tko id'A g"d/ 60 fdBK d/ j'
ikD, sK fwZNh uVQkT[Dh ukjhdh j?.
ehfVnK dh o'eEkw
gqo'j S/de L fJj ehVk e:{v';N/w ’u ;[oky
eoe/ T[; ftu gqt/P eo iKdk j? ns/ yk e/ B[e;kB
gj[zuKdk j?. fJ; ehV/ dk bkotk th ;:{v' ;N/w ’u
dkyb j' e/ T[; d/ izs{nK ƒ yk e/ B[e;kB gj[zuKd/
jB, fJ; ehV/ d/ jwb/ d/ ekoB g"fdnK d/
ftuekobhnK gZshnK ghbhnK g? e/ w[oMk iKdhnK
jB.
fJ; ehV/ dh o'eEkw bJh 0H1 gqshPs
w?bkfEnkB d/ x'b dk c;b ’s/ fSVekU eoBk
ukjhdk j?. fJj x'b i[bkJh s'A nes{po se 21
fdBK d/ coe Bkb 4^5 tko eoBk ukjhdk j?.
okJhi'w ;e/b L fJ; ehV/ dk bkotk ns/
pkbr d't/A jh g"fdnK dk o; u{;d/ jB, fi; d/ ekoB
v'vhnK ns/ ezdK dk c[Nkt xZN j' iKdk j?.
fJ; ehV/ dh o'eEkw bJh j/m fby/ T[gkn eoBk
ukjhd/ jB L
•� o'rh ezdK ƒ y/s ftu Bk phi'.
•� ezdK ƒ phiD dk GzvkoB s'A gfjbK 0H1 gqshPs
ethBkb ck; d/ x'b Bkb fJbki eo'.
o'r dh o'eEkw L
fwqd[ ezX ftrbB L fJj o'r w[Zy s"o s/
ghEhnw n?chBhvow/N; Bkwe ccz{dh d/ ekoB j[zdk
j?. o'rh g"fdnK d/ B/Vbk fjZ;k gBhbk iK e'wb j'
iKdk j?. g"d/ ƒ fyZuD Bkb T[j ezd Bkb i[Vh j'Jh EK
s'A n;kBh Bkb N[ZN iKdk j?, pknd ftu g{ok ezd ;V
iKdk j?. fJ; d/ o'rkDz{ IwhB ftu w"i{d ofjzd/ jB.
fJ; o'r dh o'eEkw bJh j/m fby/ T[gkn eoBk
ukjhd/ jB L
•� IwhB ftu u/;NBN ezgkT{Av d/ 0H6 gqshPs x'b
ƒ 500 fwHbhH dh do Bkb gqsh g"d/ ’u gkU.
•� phi ezdK ƒ 0H25 gqshPs ;zxDsk tkb/ ;'o/wkB
d/ x'b ftu 30 fwzN se fJbki eoe/ phiDk
ukjhdk j?.
g~sh X~pk L fJj o'r fcb'f;Neb fizip/oh Bkwe
ccz{dh d/ ekoB jz[dk j?. gZshnK T[~s/ nzvkeko iK
nfB:fws ;kJhI d/ XZp/ pD iKd/ jB, i' pknd ftu
fwb e/ tZv/ j' iKd/ jB. g"fdnK d/ ftek; ns/ tkX/
d'jK T[~s/ gqshe{b n;o g?Adk j?, T[gi th xZN
fwbdh j?.
fJ; o'r dh o'eEkw bJh p/Avo' fwPoD (5L5L50
dk T[g:'r eoBk ukjhdk j?.
y[dkJh L ndoe dh y[dkJh T[; d/ T[rkD d/
T[d/P T[~s/ fBoGo eodh j?. i/eo c;b skIk ezdK d/
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 22
www.krishijagran.comndoe T[sgkdB
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 23
g[Bhs mZNJh ;”oG mZNJh+91-9911239090
;”oG mZNJh+91-9911239090
RUBBER INDUSTRIES
+91-9990626169
g[Bhs mZNJh+91-9990626169
rK bJh fpS”Bk
fNekT{- tos'I t/b/ ;wsb ofjzdk j?, fJeZmk BjhI j[zdk
rK bJh fpS”Bk
E-mail : [email protected]
;{o:k opV fJzv;Noh}ihHNhHeoBkb o'v, e[zvbh, jfonkDk
;{o:k opV fJzv;Noh}
chuo} (ykf;ns)· rK bJh nkokwdkfJe· d[ZX tXkT[Idk j?· fes/ th nk;kBh Bkb fcN j[zdk j?· ;kc eoBk nk;kB· feckfJsh ehws· ;[jDh b[e
· EektN ofjs, fc;bB ofjs· rktK ns/ wZMK bJh T[fus
EB ns/ r'fvnK d/ B[e;kB s'I pukn
tgko bJh T[rkJh rJh j? sK T[; dh y[dkJh o'gkJh
s'A 6 wjhB/ pknd eo b?Dh ukjhdh j?, idfe ;[zY
T[sgkdB bJh T[rkJh c;b dh y[dkJh o'gkJh s'A 7
wjhB/ pknd eoBh ukjhdh j?.
ezdK ƒ X'Dk L ndoe d/ ezdK dh X[bkJh gkDh
ftu fGr' e/, w;b e/ iK c[jko/ d[nkok ehsh iKdh j?,
idfe fJ; ezw ƒ S/sh s/ n;kBh Bkb g{ok eoB bJh
t?ihN/pb tkfPzr wPhB dk T[g:'r th ehsk iKdk j?.
ezdK dh fSbkJh L ezdK dh fSbkJh bJh fJBQK ƒ
oks Go gkDh ftu fGr'fJnk iKdk j?. fco T[BQK ƒ
p'ohnK iK pK; dh uNkJh T[~s/ orfVnk iKdk j?.
ezdK dh ftueko'A fSbkJh bZeVh d/ B[ehb/ uke{ Bkb
ehsh iKdh j?, fXnkB oy' fe fSbek eZYD bJh b'j/
d/ uke{ dk gq:'r ed/ Bk eo'.
ezdK ƒ ;[ekT[Dk L ndoe d/ ezdK ƒ X[Zg ftu J/Bk ;[ekU fe T[BQK ’u 8^0 gqshPs Bwh ofj ikJ/. ezdK ƒ ;[-ekT[D wro'A u{B/ d/ x'b ’u (10^20 rqkw u{Bk 1 bhNo gkDh) 4^5 xzN/ se fGr't' ns/ fco T[BQK ƒ eZYD wro'A X[Zg ftu ;[ekT[D Bkb ;[zY dk ozr ;c?d ofjzdk j?. ezdK ƒ ;[ekT[D bJh nZi ebQ wPhBK okjhA th ;[ekfJnk iKdk j?, fi; ftu 60
fvroh ;?ANhr/qv skgwkB ofynk iKdk j?.
fg;kJh ns/ g?fezr L ndoe d/ ;[Ze/ ezdK (;[zY) ƒ gh; e/ SkD e/ E?bhnK iK j'o tZv/ vZfpnK ftu Go e/ tgko th ehsk ik ;edk j?.
T[gi L ndoe dh T[gi eJh rZbK T[~s/ fBoGo eodh j? fiBQK ’u ibtk:{ IwhB dh T[gikT{ Pesh, T[rkJh ikD tkbh fe;w ns/ c;b dh d/yGkb gqw[Zy jB i/eo T[go'es d;h BthA seBhe ngDk e/ ndoe dh y/sh ehsh ikJ/ sK gqsh j?eN/no 100^150 e[fJzNb skI/ ezd fwb iKd/ jB, i/eo fJBQK skI/ ezdK ƒ ;[ekfJnk ikJ/ sK 20^30 e[fJzNb ;[zY fwb iKdh j?.
www.krishijagran.comndoe T[sgkdB
F ns/ ftd/F ftu fgnk} w;kb/ d/
o{g ftu T[g:'r ehsh ikD tkbh
fJe wjZstg{oD c;b j? fi;dk
fJ;s/wkb ;pih d/ Bkb Bkb eJh j'o
soQK d/ ftnziBK ~ ;[nkdh pBkT[D ftu
j[zdk j?. fJ;dk dtkJh d/ o{g ftu th
T[g:'r j[zdk j?. fJe nKeV/ d/ nB[;ko
skihnK ;pihnK d/ fBo:ks s'I nofis
j'D tkbh nkwdBh dk brGr 77%
ftd/Fh w[dok fgnk} s'I jh gqkgs j[zdh
j?. fgnk} dk ;/tB ;/js dh fdqFNh s'I
ekch T[g:'rh j[zdk j?. fgzvK ftu sK
;c/d fgnk} ~ i/p ftu oZyD Bkb b{
BK brD dk ftFtk; nZi th gqufbs
j?. T[sgkdB dh fdqFNh s'I t/fynk ikJ/
sK g{o/ d/F ftu e[M wjhB/ SZv e/ g{o/
;kb fJ;dh y/sh j[zdh j?. jkbKfe
fgnk} eJh be' Bjh I yKd./ pktid{ fJ;d,/
fJ;~ o;J' h dh okDh fejk iKdk j.?
;kv/ fJE' I d/ fgnk} dk
wjkokFNok, r[ioks, eoBkNe,
nKXokgqd/F, T[sogqd/F fij/ okiK d/
fJbktk B/gkb, gkfe;skB, pzrbkd/F,
uhB, nwohek, ikgkB ns/ ykVh d/ d/FK
ftu tZv/ g?wkB/ s/ fBo:ks ehsk iKdk
j?. ;kv/ oki d/ fe;kB fgnk} ns/
fJ;d/ phi dk T[sgkdB eo finkdk s'I
finkdk bkG gqkgs eo oj/ jB. nfij/
jh fe;kBK ftu gNBk fib/ d/ fBtk;h
:[tk gqrshFhb fe;kB nFhF w/jsk
T[oc fNze{ jB i' fgSb/ nZm ;kbK s'I
fgnki ns/ fgnki d/ phi dk T[sgkdB
eo oj/ jB. fJjBK T[sgkdK ftu
T[jBK dk yk; ftFtk; j?. T[j fJ;
fJbke/ d/ fe;kBK ftu fJe nbr
gfjukD pDk u[e/ jB.
fJzi ehsh F[o{nksL
nFhF phHJ/ dh f;Zfynk g{oh eoB
d/ pknd id'I o[}rko bZGD dh tkoh
nkJh sK fJjBK B/ y/sh dh u'D eo
T[;~ feZs/ dk o{g fdzd/ j'J/ 2001 ftu
brGr d' J/eV ftu fgnki bk e/ phi
T[sgkdB dk ftuko ehsk. go w”;w
gqshe{b j'D eoe/ phi dk T[sgkdB xZN
j'fJnk ns/ B[e;kB j'fJnk. fi; ekoB
fJjBK ~ xo gfotko d/ Bkb Bkb
fwZsoK d/ skjD/ th M/bD/ gJ/. d{i/ ;kb
fJ; fe;kB B/ fJe J/eV ftu phi
T[sgkdB bJh fgnk} bk e/ phi dk
T[sgkdB ehsk. fJ; ;kb gqfeqsh dk
;kE fwfbnk ns/ phi dk tXhnk
T[sgkdB j'D eoe/ ehws th tXhnk
fwbh fi; Bkb fJjBK dk j;” bk ns /
nBG[ t tXdk frnk ns / ;kb do ;kb
jikoK dh nkwdBh byZ K ftu gjuz[ rJh.
phi d/ T[sgkdB ftu bkrs ns/
nkwdBh-
nFhF w/jsk B/ fejk fe nZm thr/
ftu phi T[sgkdB bJh fgnk} bkfJnk
fi; ftu c[Zb nkT[D d/ pknd tXhnk
cbB j'fJnk j?. fi;dh eNkJh ngq?b d/
nkyoh jcs/ ftu j' ikJ/rh. T[;d/
pknd phi fsnko eoB d/ Bkb p[fezr
dh gqfeqnk F[o{ j' iKdh j?. phi fsnko
eoB bJh tXhnk fe;w d/ fgnk} ezd
dh o'gkJh nes{po wjhB/ ftu ehsh
iKdh j? i' fe ngq?b ftu fsnko j[zdh
j?. y/sh dh fsnkoh eo fgnk} dk ezd
nkb{ dh o'gkJh dh soQK jh o'fgnk iKdk
j?. T[;d/ pknd io{os g?D s/ fJe iK
d' fdB pknd gkDh dh jbeh f;zukJh
eoB d/ pknd S'N/ g”fdnK ftu fwZNh
ftu vhHJ/HghH d' p'oh, EkJh;?N 3
feb'rqkw, i?fte T[sgkd ikfJw 5
feb'rqkw gqsh thrk gk e/ fwZNh uVk
fdZsh iKdh j?.
brGr S/ wjhB/ ftu fgnk}
fsnko j' iKdk j?. 15 j}ko gqsh o[gJ/
thrk iwhB dk feokfJnk ns/ ykd phi
ehNBkFh ns/ wid{oh ~ fwbk e/ e[b
22 j}ko o[gJ/ gqsh thrk bkrs
nkT[Idh j?. i/ iwhB xZN do s/ fwb/ sK
bkrs j'o xZN th ;edh j?. phi dk
T[sgkdB 40 s'I 45 feb'rqkw :kBh fe
d' s'I b? e/ fszB e[fJzNb gqsh thrk
T[sgkdB j' ;edk j?. phi dh ehws
brGr 500 o[gJ/ s'I finkdk gqsh feb'
se fwbdh j?. fgnk} dh o'gkJh iBtoh
cotoh ftu nkb{ dh c;b dh y[dkJh d/
www.krishijagran.com
fgnk} ns/ phi T[sgkdB s'IpDkJh nbr gfjukDfgnk} ns/ phi T[sgkdB s'IpDkJh nbr gfjukD
;zdhg e[wkonkikd gZsoeko
w/Ehbk ekog'o/fNt, c/; ph, o'v BzH9okiht Bro, gNBk, fpjko
w'L 09931838846 Jhw/bL [email protected]
d/
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 24
fgnk} T[sgkdB
pknd ehsh iKdh j?.
fJj c;b i{B ftu y[dkJh eoB
bJh fsnko j' iKdh j?. fgnk}
T[sgkdB ftu e[b bkrs brGr 20
jiko o[gJ/ gqsh thrk nkT[Idh j? ns/
T[sgkdB uko s'I gzi e[fJzNb gqsh eZNk
j[zdk j?. y/s u'I y[dkJh eo ski/ fgnk}
y/s ftu jh t/uD s/ pkiko s/ fj;kp s/
tXhnk ehws fwbdh j? id'I fe T[jh
fgnk} e[M ;w/I se ;N'o eoB s/ gzi s'I
nZm ;” o[gJ/ gqsh e[fJzNb dh ehws s/
pkikoK ftu ftedh j?. fJ;/ bJh fgnk}
~ ;N'o eo t/uD s/ finkdk bkG gqkgs
j[zdk j?. fJjBK d[nkok T[sgkfds
fgnki d/ phi s'I T[gikJh rJh fgnki ~
S/ wjhB/ se ;N'o ehsk ik ;edk j?.
fJ;d/ bJh e'bv ;N'o BjhI pbfe
nbr s'I fgnki ;N'o eoB bJh xo dk
fBowkD eoBk g?Idk j?. fJj fgnk}
t/yD ftu ;[jDk, ;[nkdh ns/ ftekT{
j[zdk j?.
y/s dh fsnkoh ns/ fwZNhL
T[jBK B/ fejk fe fgnk} ns/ phi
T[sgkdB bJh ekbh iK d'wN fwZNh
finkdk T[g:'rh j[zdh j?. ykd d/ o{g
ftu r'po dh tXhnk ykd, vhHJ/HghH d'
p'oh, g'NkF ns/ ;bc/N fJe fJe p'oh
gk e/ y/s ~ d' s'I fszB tko uzrh i[skJh
eoB d/ pknd fenkohnK pDk e/ fgnk}
d/ g”fdnK dh o'gkJh eoB d/ pknd
jbeh f;zukJh eod/ ofjDk ukjhdk j?.
fJ;d/ e[M jcs/ pknd d' s'I fszB tko
fBekJh, r[vkJh d/ Bkb ;w/I ns/ fj;kp
Bkb f;zukJh eod/ ofjDk ukjhdk j?.
fJ; c;b ftu czrb BkFe dtkJh dk
fSVekn fJe s'I d' tko eoBk g? ;edk
j?. oph c;b cVD d/ pknd id'I
fgnk} dhnK gZshnK ;[Ze e/ fvZrD brD
sK f;zukJh pzd eo d/Dh ukjhdh j? ns/
75 fdB pknd y[dkJh F[o{ eo d/Dh
ukjhdh j?. fgnk} dh y[dkJh T[;d/
T[g:'r ns/ fe;w dh gfotesk s/
fBoGo eodh j?. yohc ~ fsnko j'D
ftu brGr 5 wjhB/ br iKd/ jB,
feT[Ife rzYK Btzpo ftu fsnko j[zdhnK
jB fi; ;w/I skgwkB xZN j[zdk j?, g”d/
g{oh soQK ;[Ze BjhI gkT[Id/. fJ; bJh
fit/I jh rzYK nkgD/ g{o/ nkeko dhnK j'
ikD ns/ T[jBK dk ozr bkb j' ikJ/ sK
y[dkJh s'I d; fdB gfjbK f;zukJh pzd
eo d/Dh ukjhdh j?. fJ; Bkb rzYK
;[Y?b ns/ m'; j' iKdhnK jB ns/ T[jBK
dk tkXk o[e iKdk j?. i/ rzYK ;jh
nkeko dhnK j'D s/ y[dkJh BjhI ehsh
iKdh sK T[j cNDk F[o{ j' iKdhnK jB.
;pih bJh jo/ fgnk} ~ S'N/ ezd pzB
ikD s/ id'I gZshnK e'wb ns/ johnK
ofjzdhnK jB sK fgnk} ~ jZE Bkb g[ZN
b?Id/ jB. nkw s”o s/ o'gkJh d/ fszB
uko wjhB/ pknd ezd gZe e/ fsnko j'
iKd/ jB. id'I brGr 70% c;b dk
T[Zgoh fjZ;k ;[Ze e/ fvr ikJ/ sK ;wM
ikDk ukjhdk j? fe c;b y[dkJh bJh
fsnko j?. y[dkJh d/ ;w/I fwZNh ftu Bwh
j'Dh ukjhdh j? fi; Bkb fgnk} d/ ezdK
~ nk;kBh Bkb pkjo eZfYnk ik ;e/.
i/ }whB ;ys Bk j't/ sK rzYK ~ jZEK
Bkb th T[ykfVnk ik ;edk j?. fgnki
dhnK 50% gZshnK iwhB s/ fvZrD d/
fJe jcs/ pknd y[dkJh eoB Bkb
GzvkoD ftu j'D tkbk B[e;kB xZN j[zdk
j?.
fgnk} ;[ekT[DkL
fgnk} eZYD d/ pknd T[jBK ~
gZshnK ;w/s y/s ftu ;[ekT[Dk ukjhdk
j?. fgnk} ~ fJ; gqeko bkJhBK ftu
T[ykV e/ oZyDk ukjhdk j? fi; ftu fJe
bkJhB dhnK gZshnK d{ih bkJhB dhnK
gZshnK d/ ezdK ~ YZe d/D. fJ; soQK
ezdK ~ y/s ftu fszB s'I uko fdBK sZe
;[ZeD d/Dk ukjhdk j?. fJ;d/ pknd
fszB-uko ;?INhwhNo rodB (vzvh) SZv
e/ gZshnK eZN d/DhnK ukjhdhnK jB.
pj[s S'N/ d[cko ns/ s”o ezdK ~ nbr
SKN b?Dk ukjhdk j?. tXhnk ezdK ~ SK
ftu Y/oh pDk e/ 20-25 fdBK se
;[ekT[Dk ukjhdk j?. fJ; d”okB fgnk}
dh rodB ;[Ze e/ T[go d/ fjZ;/ ~ pzd
eo fdzdh j?. ns/ T[Zgo dk fSbek ;[Ze
e/ fgnk} Bkb uzrh soK fuge iKdk j?.
fJ; Bkb fgnk} d/ nzdo o'riBe
nk;kBh Bkb dkfyb BjhI j' gkT[Id/ ns/
fgnk} finkdk fdBK sZe Gzvkfos ehs/
ik ;ed/ jB. tXhnk soK ;[ekfJnk
j'fJnk fgnk} uko gzi wjhB/ se
fNfenk ofjzdk j?. fJ;dk frnkB
fe;kBK ~ j't/ sK th ftjko Bkb iK
gfo;fEsh tzF fJ; rZb dk fXnkB BjhI
oyZd/. fgnk} d/ Gkn ftu fJedw
T[sko uVkn j[zd/ jB. nZi d/ uzr/ Gkn
d; gzdoK fdBK se ofjDr/ fJ; rZb
dk Go';k BjhI j[zdk. fgnk} dh uzrh
ehws j'D s/ fe;kB cNkcN fgnk}
eZYd/ jB ns/ s[ozs gZshnK eZN e/
pkiko ftu t/u fdzd/ jB. fJ; gqeko
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 25
www.krishijagran.comfgnk} T[sgkdB
fpBK ;[ekfJnk fgnk} gfotfjB iK
tgkohnK d/ e'b n;EkJh GzvkoD d/
d”okB ;VB brdk j?. fJ;d/ bJh w[Zb
~ ezNo'b eoB dh io{os j?. tgkoh i/
uzrh soQK ;[ekJ/ j'J/ fgnk} dk finkdk
w[Zb fdzd/ jB sK pkiko ftu fteoh bJh
fe;kB uzrh soQK ;[ekfJnk j'fJnk
fgnk} fbnkT[D bJh gq/fos j't/rk.
fe;kBK ~ th Gzvkfos fgnk} s'I s[ozs
eZYh j'Jh fgnk} dh s[bBk ftu finkdk
Gkn fwb/, fJ; rZb dk ftFtk; j't/ sK
jh fJj ;zGt j' ;e/rk.
GzvkoD rqfj dk tksktoDL
fgnk} ~ finkdk ;w/I se GzvkoD
bJh Gzvko rqjK dk skgwkB ns/
w[ekpbsB nkdosk wjZstg{oD ekoe
j?. finkdk nkdosk (70 g?;/ finkdk)
fgnk} d/ GzvkoD dk ;G s'I tZvk d[FwD
j?. finkdk nkdosk ns/ skgwkB Bkb
iVK dk ftek; xN iKdk j? fJ; Bkb
cc{zdK dk gqe'g th tX iKdk j? ns/
fgnk} ;VD brdk j?. fJ;d/ T[bN,
xZN nkdosk (65 g?;/ finkdk) j'D s/
fgnk} d/ tkFg's;oiB finkdk j[zd/ jB
ns/ tDi ftu ewh finkdk j'D brdh
j?. uzr/ GzvkoD bJh Gzvko rqjK dk
skgwkB 25 s'I 30 ns/ 65 s'I 70%
d/ ftu j'Dk ukjhdk j?. wJh-i{B d/
wjhfBnK ftu Gzvko rqjK dk skgwkB
finkdk j'D Bkb ns/ Bwh xZN j'D Bkb
tDi ftu ewh finkdk j[zdh j?. i[bkJh
s'I f;szpo se Bwh 70% s'I finkdk
j[zdh j?. fJ; Bkb ;VD tX iKdh j?.
fJ;/ ;w/I xZN skgwkB Bkb nes{po
Btzpo ftu ;;'gskt;Ek N[ZN iKdh j?
ns/ gq;c[ND dh ;wZf;nk tX iKdh j?.
� Gzvko rqjK dh ouBk e[dosh
jtk d/ gqtkj dk ftuko eod/ j'J/
fBofws ehsk ikJ/ sK skgwkB ns/ Bwh
~ e[M wksok ftu ezNo'b ehsk ik
;edk j? ns/ GzvkoD d/ ;w/I j'D tkb/
B[e;kB ~ xZN ehsk ik ;edk j?.
ehV/ ns/ phwkohnK s/ ezNo'bL
fgnk} T[sgkdB ~ gqGkfts eoB
tkb/ xNeK ftu'I o'r ns/ ehfVnK
d[nkok j'D tkbk B[e;kB gqw[Zy j?.
Gkos ftu T[gbpX ibtk:{ fgnk} ftu
j'D tkb/ eJh o'rK ns/ ehfVnK bJh
nB[e{b j?. yohc w”;w ftu gqshe{b
tksktoD j'D eoe/ fGzB fGzB o'rK s'I
50 s'I 80% sZe ns/ oph w”;w ftu
15 s'I 20% se B[e;kB j[zdk j?. o'rK
ns/ ehfVnK dk gqGkt fgnk} d/
T[sgkdB, T[;dk doik (e[nkfbNh),
GzvkoD Fesh ns/ gfoDkw;o{g pkiko
Gkn nkfd s/ gqGkt g?Idk j?. c;b dh
o'gkJh s'I b? e/ GzvkoD sZe nB/e gqeko
d/ o'rK ns/ ehfVnK d[nkok fgnk} dh
c;b ~ B[e;kB j[zdk j?.
eJh ;kbK s'I fe;kB fgnk} dh y/sh
eod/ nk oj/ jB fco th ehfVnK d/
pko/ ftu w”N/ s”o s/ XZpk o'r, ekbh
cc{zdh iK fco Efog; d/ fJbktk nfXe
ikDekoh BjhI j?. n;b ftu fgnk}
ftu nB/e gqeko d/ o'r ns/ ehfVnK dk
jwbk j[zdk j?. fi;dh ikDekoh fe;kBK
~ BjhI j?. fpwkoh iK ehV/ nkT[D s/
fJ;dk T[g:'r fe;kB GkJh dtkJh
fteq/sktK dh ;bkj Bkb eod/ jB. ;ko/
dtkJh fteq/sktK ~ fJ;dh ikDekoh BjhI
j[zdh fJ; ekoB o'r ns/ ehfVnK d/
ezNo'b dk ;jh T[gkn BjhI d; gkT[Id/
ns/ B[e;kB finkdk j[zdk j?. fJ; bJh
fe;kBK ~ y[d gqw[Zy o'r ns/ ehfVnK dh
gfjukD j'Dh ukjhdh j?. fJjBK s'I
B[e;kB fe; gqeko dk j[zdk j? ns/ fJ;
dk T[gkn fe;soQK j't/ fJjBK ;kohnK
rZbK dh ikDekoh io{oh j?.
bZrD tkbhnK phwkohnKL
fJj o'r ;e?bo'Fhnw okbc;h
Bkwe ete s'I j[zdk j? fijVk fe
g”dFkbk ftu phi nze[oD d/ pknd
g”fdnK d/ tkX/ d/ ;w/I gqGkfts eodk j?.
ete d/ s[ozs pknd g”fdnK d/ iwhB
tkb/ fjZ;/ s'I dkfyb j' g”d/ ~ gqGkfts
eod/ jB fi; Bkb g”d/ ghb/ g?D brd/
jB. g”fdnK dk }whB Bkb bZrD tkbk
fjZ;k ;VD brdk j? ns/ fco g”d/ ;[ZeD
brd/ jB. w[oMkJ/ j'J/ g”fdnK d/ }whB
tkb/ fjZ;/ s/ ete d/ ;c/d szs{ ftef;s
j[zd/ jB fijBK s/ ;c/d ozr dh S'Nh
dkD/dko ouBk j[zdh j? i' e[M fdBK
pknd ;o'I d/ dkD/ d/ nkeko d/ pD iKd/
jB. fJj ;ko/ }whB ftu eJh ;kbK
sZe ;[;[gsknt;Ek ftu gJ/ ofjzd/ jB.
brksko fJe jh irQk s/ g”dk fsnko
eoB Bkb o'r dk gqe'g finkdk j[zdk
j?. fJ; o'r s'I 10 s'I 90% se g”d/
BFN j' ;ed/ jB. o'gkJh d/ pknd th
y/sK dk c?bkn tZv/ g?wkB/ s/ j[zdk j?.
yohc w”;w ftu tksktoD fJ; o'r d/
c?bkn bJh T[g:[es j[zdk j?. nfXe
Bwh ns/ 24 s'I 30 fvroh ;?bf;n;
skgwkB fJ; ewh d/ tkX/ bJh T[g:[es
j[zdk j?. o'g tkfNek ftu i/ ib fBek;
uzrk Bk j't/ sK fJ; o'r dk gqe'g
finkdk j[zdk j?. fJ; o'r Bkb 10 s'I
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 26
www.krishijagran.comfgnk} T[sgkdB
90% se g”d/ BFN j' ;ed/ jB.
o'gkJh d/ pknd th y/sK dk c?bkn tZv/
g?wkB/ s/ j[zdk j?. yohc w”;w ftu
tksktoD fJ; o'r d/ c?bkn bJh
T[g:[es j[zdk j?.
tiB ftu ewhL
fgnk} eZYD s'I pknd uzrh soQK
;[ekT[D d/ pkti{d wJh-i{B ftu
finkdk skgwkB ns/ y[Fe jtk j'D
eoe/ t}B ftu ewh nk iKdh j?.
fgnk} ftu Ft;B j'D eoe/ ekopfBe
gdkoE ns/ gkDh dk T[gG'r j[zdk ofjzdk
j?. Bkb jh gkDh d/ tkFgheoD Bkb
tDi ftu ewh nkT[Idh j?. fJj ewh
25 s'I 30% se j[zdh j?.
;VBkL
fgnk} ~ uzrh soQK Bk ;[ekfJnk
j't/ sK T[;d/ T[go dk fSbek g{oh soQK
BjhI ;[Ze gkT[Idk. fJ;d/ fSbfenK okjhI
Bwh ofj iKdh j? ns/ fgnk} d/ xkt
g{oh soQK BjhI God/ fi; Bkb iht
fgnk} ftu dkfyb j' iKd/ jB ns/
fgnk} ;VD brd/ jB. fgnk} ftu
;VD dh ;wZf;nk nkw s”o s/ i[bkJh iK
nr;s ftu finkdk j[zdh j?. ;VB Bkb
fgnk} ftu 20 s'I 40% B[e;kB j[zdk
j?. GzvkoD d/ d”okB rohtk rbB,
ekbh cc{zdh, iV ;VB nkfd cc{zdh
iBe o'rK d/ gqe'g s'I ;VD dk gowkD
tX iKdk j?. fJjBK cc{zdhnK d/ o'rkD{
y/s s'I GzvkoD rqjK sK gj[zud/ jB.
ib gqpzXBL
fgnk} dhnK iVK fwZNh ftu 10
s'I 15 ;?INhwhNo sZe c?bdhnK jB ns/
fe;/ th jkbks ftu 20 ;?INhwhNo s'I
v{zxhnK BjhI iKdhnK. fJ; bJh fgnk}
dh c;b dh f;zukJh eod/ ;w/I 15
;?INhwhNo s'I finkdk rfjokJh sZe gkDh
d/D dh io{os BjhI j[zdh. fgnk} dhnK
gZshnK pkeh c;b dhnK gZshnK fijhnK
Bk j' e/ r'bkeo BbhB[wk j[zdhnK jB
fijBK s/ w'w dk nktoD j[zdk j?. fJ;
ekoB Bkb skgwkB tXD Bkb gBoXB
pzd j'D eoe/ tkFg's;oiB xZN iKdk j?
ns/ tXd/ skgwkB dk g”fdnK s/ n;o
xZN j[zdk j? iK BjhI j[zdk.
fgnk} dh c;b ~ F[o{nks ftu
jbek gozs{ xZN ck;b/ s/ gkDh dh
io{os j[zdh j?. ;[Ze/ y/s ftu o'gkJh d/
s[ozs pknd f;zukJh ehsh ikDh ukjhdh
j?. BthnK iVK ftef;s j'D sZe y/s
ftu b'VhIdh Bwh j'Dk io{oh j?. fJ;
bJh o'gkJh d/ pknd ehsh rJh f;zukJh
d/ d' fszB fdB pknd d{ih f;zukJh dh
io{os j[zdh j?. fJe tko g”fdnK ~
;Ekfgs j' ikD d/ pknd F[o{ d/ ;w/I
ftu gkDh dh io{os xZN iKdh j? gozs{
fit/I fit/I g”dk tXdk j? T[;dh gkDh dh
io{os tXD brdh j?. g”fdnK ftu rzY
pBDk F[o{ j'D s'I g”d/ d/ g{oD ftek;
se o'gkJh d/ 60 s'I 110 fdB se
fB:fws o{g Bkb f;zukJh dh io{os
j[zdh j?.
fJ; ;w/I d”okB gkDh dh ewh j'D
Bkb T[sgkdB s/ p[ok n;o g?Idk j?
ns/ fgnk} th uzrh e[nkfbNh dk BjhI
fBebdk. finkdk gkDh d/D d/ w[ekpb/
fB:zsfos ns/ io{oh wksok ftu f;zukJh
eoB Bkb T[sgkdB tXdk j?. Bkb jh
ezdK dh r[DtZsk th uzrh j[zdh j? ns/
ezdK dh GzvkoD Fesh th tXdh j?.
f;zukJh dk nzsokb, c;b d/ tkX/ dh
nt;Ek, bkT[D dk w”;w, fwZNh dh
fe;w nkfd rZbK s/ fBoGo eodk j?.
w”N/ s”o s/ o'gkJh d/ s[ozs pknd fJe
f;zukJh ehsh iKdh j?. fJ;d/ pknd
w”;w d/ nB[;ko oph w”;w (Btzpo s'I
iBtoh) ftu d; s'I pkoK fdB pknd
f;zukJh ehsh iKdh j?. cotoh s'I ngq?b
se ;Zs s'I nZm fdBK d/ nzsokb s/
f;zukJh ehsh ikDh ukjhdh j?. yohc
w”;w ftu pkfoF dh wksok ns/ fwZNh dh
fe;w d/ nB[;ko f;zukJh eoBh ukjhdh
j?. ;kXkoB s”o s/ yohc c;b ftu fszB
s'I uko f;zukJhnK, gS/sh yohc ftu d;
s'I gzdoQK f;zukJhnK ns/ oph iK rowh
dh c;b ftu 18 s'I 20 f;zukJhnK dh
io{os j[zdh j?.
d/F-ftd/F ftu th pkikoL
nkFhF w/jsk d[nkok T[sgkfds
fgnk} dk phi oki d/ fJbktk T[so
gqd/F, pzrkb, B/gkb d/ Bkb Bkb
pzrbkd/F ftu th iKdk j?. fi;dh
ehws brGr 1000 s'I 1500 o[gJ/
gqsh feb'rqkw j[zdh j?. fgnk} ~ y/s u'I
fbnk e/ ;N'o eoB d/ e[M wjhB/ pknd
Gkn uzrk fwbD s/ fteoh eod/ jB.
fJjBK dk fgnk} b'e pk}ko d/ Bkb jh
ebZesk, B/gkb ns/ pzrbkd/F th iKdk
j?. fJ; :[tk fe;kB dk efjDk j? fe
y/sh ftu B[e;kB ns/ ckfJdk pj[s e[M
w”;w ns/ pkikoh Gkn s/ th fBoGo
eodk j?. fco th fJjBK dh nkwdBh
jo ;kb bZyK ftu j?. fJjBK ~ fibk
ns/ oki gZXo d/ eJh fJBkw fwb u[e/
jB. fJ;d/ fJbktk d/F ftu j'D tkb/
;?whBko ns/ gqdoFBhnK ftu th fjZ;k
b?Id/ ofjzd/ jB.
fgnk} ns/ phi T[sgkdB eoB
tkb/ fe;kB Gok ns/ ftjkfoe ikDekoh
gqkgs eoB bJh w'pkfJb Bzpo
9835639512 s/ ;zgoe eo,
ikDekoh gqkgs eo ;ed/ jB.
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 27
www.krishijagran.comfgnk} T[sgkdB
os ftu T[rkJhnK ikD tkbhnK
ykD tkbhnK c;bK ftu eDe dk
gqw[Zy ;EkB j?. 1960 d/ d”okB Gkos
ftu jfos eqKsh F[o{ j'Jh fi; dk ;G s'I
finkdk n;o eDe ftu t/fynk frnk.
1960 d/ dFe d/ d”okB Gkos ftu
ykD bJh nBki BjhI ;h. b/feB nZi
Gkos ftu nBki oZyD dh irQk BjhI j?,
fJ;dk eo?fvN feqFh ftfrnkfBeK ~
iKdk j?. ;z;ko dk 36% eDe dk
T[sgkdB J/Fhnk ftu j[zdk j?. ;kb
2011-12 d/ d”okB Gkos ftu eDe
dk T[sgkdB 93H96 fwbhnB NB ;h
fijVk fe g{o/ ftFt dk 15% j?. ;kb
1950-51 d/ d”okB 6H45 fwbhnB
NB dh s[bBk ftu ;zB 2012-13 ftu
brGr 14 r[Dk tkXk j'fJnk j?.
p/FZe fJ; r[Dkswe T[sgkdB B/
okFNoh ykd ;[oZfynk ~ BtK nk:kw
gqdkB ehsk gozs{ eNkJh d/ pknd
T[fus GzvkoD ~ b? e/ fuzsktK th
j[zdhnK jB. fJe nB[wkB d/ w[skfpe
Gkos d/ ykdnzB T[sgkdB dk 15%
T[sgkd T[fus GzvkoD ns/ NqK;g'oN Bk
fwb gkT[D Bkb BFN j' iKdk j?.
Gkos d/ brGr 40% fgzv jkb/ th
gZehnK ;VeK Bkb BjhI i[V/ jB. gZeh
;Ve Bk j'D eoe/ th nBki popkd
j[zdk j?.
c;b gZeD d/ Bkb jh fe;kBK
dhnK ;wZf;nktK th tXD brdhnK
jB. feT[Ife eNkJh d/ d”okB dkB/
MVD/, fuVhnK d[nkok, ehfVnK d[nkok
y/s ftu ns/ GzvkoD ;w/I B[e;kB dh
Gkoh nkFzek j[zdh j?. d{i/ gk;/ ibdh
eNkJh Bkb dkfDnK ftu Bwh nkT[Idh j?
fi; ftu eteK dk g?dk j'Dk ns/
r[DtZsk ftu ewh nkT[D dh ;zGktBk
pDh ofjzdh j?. eNkJh d/ pknd
B[e;kB ~ xZN eoB bJh T[gbpX
seBheK fit/I ;w/I f;o eNkJh, T[fus
wFhBk dk gq:'r, ;[oZfyns GzvkoD ns/
ehfVnK s'I ;[oZfynk d/ T[gkn ngBkJ/
ikD/ ukjhd/ jB. gozs{ fJ; ftu ;G s'I
tZvh o[ektN eNkJh s'I pknd GzvkoD
ns/ gqpzXB dh ikDekoh dh ewh j?.
eNkJhL eDe d/ fJe tZv/ fjZ;/ dh
eNkJh wkBt d[nkok doKsh Bkb ehsh
iKdh j? fi; ftu sb s'I 3-6 ;?IHwhH
T[go eNkJh ehsh iKdh j?. eNkJh dk
;wK ns/ ftXh e[b c;b T[sgkdB dk
gqw[Zy ekoB jB. fe;kB ~ eNkJh d/
pknd dkfBnK ~ T[fus gZXo s/
;[ekT[Dk ukjhdk j? id se dkfDnK dh
Bwh 10% Bk ofj ikJ/. fJ; ftu y/s
s'I eZN/ j'J/ eDe d/ g”d/ ~ S'N/ S'N/
rmoK ftu pzB e/ y/s ftu d' fszB fdB
se ;[ZeD bJh Sv fdsk iKdk j?.
eNkJh dk T[fus ;wK fJe wjZstg{oD
ekoe j?. fJ; bJh T[fus gekJh d/
;w/I dk fXnkB oZyDk ukjhdk j? fi;
Bkb dkfDnK ~ MVD iK fvrD s'I
pukfJnk ik ;e/. nbr nbr fe;wK
~ nbr nbr oZyDk ukjhdk j? fi;
Bkb fe;wK dh F[ZXsk pDh oj/. finkdk
ns/ f;ZXh X[Zg s'I th puk e/ oZyDk
ukjhdk j?. fJjd/ pknd dkfDnK ~
;kc p'ohnK ftu GoBk ukjhdk j? sKfe
NqK;g'oN t/b/ fdZes Bk nkt/.
eNkJh d/ pknd d/ B[e;kBL
eDe ftu eNkJh d/ pknd
brGr 8% Gkr e[b T[sgkdB dk
BFN j' iKdk j? fijVk fe w[Zy s”o s/
iht izs{nK d[nkok j[zdk j?. T[fus
sohfenK ~ ngBk e/ nfij/ B[e;kBK ~
xZN ehsk ik ;edk j?. fit/I eNkJh d/
www.krishijagran.com
eDe dh eNkJh d/ pknd GzvkoD ns/ T[;dk gqpzXBeDe dh eNkJh d/ pknd GzvkoD ns/ T[;dk gqpzXB
jho/Ido :kdt ns/ vkHihHghHf;zxF'X ftfdnkoEh feqFh noE Fk;so
BHdHeqHns/ gq'H ft e[wkorzi, c?}kpkd (T[HgqH) 224229;fj gqkfXnkge feqFh noE-Fk;so ftGkr
w'L 9411869161, Jhw/bL [email protected]
Gk
ਕਣਕ ਦੀ ਕਾ�ਤ
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 28
okFNoh pkrpkBh p'ov dhnK :'iBktKokFNoh pkrpkBh p'ov dh ;EkgBk Gkos ;oeko d[nkok ;zB 1984 ftu ehsh rJh ;h. p'ov dk w[Zy dcso ;?eNo 18, r[VrKt, jfonkDk ftu j?.
fJ;d/ gqpzX fBd/Fe okFNoh pkrpkBh p'ov d/ gqXkB ekoigkbe jB fijV/ okFNoh pkrpkBh p'ov :'iBk dk eko:kBt:B eod/ jB.
okFNoh pkrpkBh p'ov d[nkok ubkJhnK ikD tkbhnK :'iBktK dh ;{uhL
· pkrpkBh c;bK d/ T[sgkdB ns/ eNkJh d/ pknd gqpzXB okjhI tkfDfine pkrpkBh dk ftek;
· pkrpkBh T[sgkd bJh Fhs ;zrqjrko GzvkoK d/ fBowkD, ft;sko, nkX[fBeheoD bJh g{zih fBt/F ;jkfJeh ns/ nzsoD
· pkrpkBh c;bK bJh piko ;{uBk ;/tk
pkrpkBh ;ztoXB ;/tkL
okFNoh pkrpkBh p'ov :'iBktK d/ wzst ns/ T[d/F j/m fby/ jBL
1H fuzBfjs p?bNK ftu T[u r[DtZsk tkb/ pkrpkBh ckowK ~ ftef;s
eoBk ns/ nfij/ y/soK ~ pkrpkBh feqnkebkgK s'I r[DkJ/wkB eo d/Dk i' pkrpkBh ftek; bJh fJe jp d/ o{g ftu ezw eoDr/.
2H y/so ft;sko gfo:'iBktK d/ ;wor Gkr d/ o{g ftu iK gfo:'iBktK d/ ;w{j bJh nkw ;[ftXktK d/ o{g ftu nkX[fBe eNkJh d/ pknd gqpzXB dh nt ;zouBk dk ftek; eoBk.
3H ski/ pkrpkBh T[sgkdK bJh J/ehfeqs T{oik ekoieFw Fhs fFqyzbktK dh nt;ozuBk dk ftek; eoBk
4H ski/ pkrpkBh T[sgkdK bJh J/ehfeqs T{oik ekoieFw Fhs bVhnK dk ftek; eoBk
5H b'VhIdk gqkd:'freh w[bKeD eoB d/ pknd nzrhoeD bJh BthnI gqkd:'freh feqnktK, n”ikoK, seBheK ~ gqufbs eoBk
6H ebw ns/ gqezdB p?eK, w{b g”d Bo;oh dh ;EkgBk dk ;ztoXB eoBk ns/ w[bKeD pkrpkBh Bo;oh ns/ o'gD ;wrZoh dh io{os s/ nkXkfos ekont:B d[nkok r[DtZsk nkXkfos o'gD ;wZroh dh T[gbpXsk ~ ;[fBFfus eoB ftu ;jkfJsk eoBk
7H ski/ pkrpkBh T[sgkdK dk ;otXB ns/ pkiko d/ ftek; bJh edw u[ZeDk.
8H BthI ftef;s nk:kfss o'gD ;wZrohnK ns/ j'o feqFh fBt/FK, T[sgkdB gqkd:'freh, ghHn?uHn?w gq'N'e'b, nkJh n?B n?w ns/ nkJh gh n?w gq'N'e'b d/ y/so gohyD dk ;ztoXB eoBk ns/ gqwkfDe gqkd:'freh d/ feZskeoD bJh nB[;zXkB ns/ ftek; dk ;ztoXB eoBk
9H wkBBehfeqs gh n?u n?w gq'N'e'b ski/ pkrpkBh T[sgkdK bJh fBoXkfos eqKfse ;zfunB nt;Ek Fhs bVh nt;zouBk nkfd d/ seBheh wkDe p?Iu wkoe Bkb ;zpzfXs nBT[g:[es nB[;zXkB ns/ ftek; dk ;ztoXB eoBk
10H T[sgkde_fe;kB ns/ ;/tk gqdksk fit/I rkovBo, feqFh b?tb d/ fe;kB, Fhs ;zrqjrkoK d/ gqukbeK, eNkJh d/ pknd gqpzXB ekoipb bJh gqkd:'freh dk gqGkth nzsoD eoBk. fJ; ftu Bt/I pkrpkBh T[sgkd ns/ wk;No gohyD th Fkfwb j?.
11H pkrpkBh T[sgkd ns/ T[sgkdK dh ygs d/ ;ztoXB bJh edw u[ZeDk
12H pkrpkBh gkoeK ns/ feqFh fBo:ks y/soK ftu nkw iB ;[ftXk e/IdoK dh ;EkgBk
13H piko ;{uBk gqDkbh pkrpkBh vkNk p/; ~ ftef;s eoB ns/ gq;ko ns/ ;zfunB ~ ;[fdqV pBkT[Dk
www.krishijagran.com
okFNoh pkrpkBh p'ov dhnK :'iBktK
okFNoh pkrpkBh
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 30
14H toswkB ;fEsh dk w[bKeD gqshpzXK dh gfjukD eoB bJh nfXn?B ns/ ;ot/yD eoBk ns/ pkrpkBh d/ :'iBk ftqd ftek; bJh bx{ ns/ dhxo ntXh oDBhsh ftef;s eoBk ns/ ;bkjeko ns/ gokwoFh ;/tktK ;fjs seBheh ;/tktK gqdkB eoB bJh nfXn?B ns/ ;ot/yD ~ ekonkBfts eoBk j?.
pkrpkBh c;bK bJh T[sgkdB d/ ns/ eNkJh d/ pknd gqpzXB okjhI feZs/ekoh pkrpkBh dk ftek;
xNeK dh vhN/b ns/ ;jkfJsk dk sohekL
1H T[sgkdB Bkb ;zpzfXs xNe ;ky fB:zsfos gfo:'iBktK i' jkJh N/e ftnt;kfJe T[sgkdB fJekJh dh ;EkgBk Bkb ;zpfXs jB fi; ftu j/m fby/ w[Zd/ Fkfwb jB. fJ; xNe d/ nzsors ;jkfJsk d/ gkso jBL
· T[u r[DtZsk tkbh ftnt;kfJe pkrpkBh c;bK
· xo/b{ c;bK T[sgkd, iVhnK p{NhnK, w;kb/
· ;[rzfXs ns/ n”FXh g”d/
· ;zoefFs feqFe
· i?t ehN-BkFh
· i?fte T[otoe, i?fte G'iB, i?t rseh feqFh, feqwh ykd
· pkrpkBh ;/js fBdkBFkbk gq:'r dh ;EkgBk
· jkJhvq'gkfBe;, J/no'gkfBe;
· wX{wZyh gkbD ns/ fJjBK d/ T[sgkd
· y[zGh wFo{w ns/ fJjBK d/ T[sgkd
· ;[gkoh ns/ fJjBK d/ T[sgkd
· pdkw ns/ fJ;d/ T[sgkd
;jkfJsk dk sohekL
;ky fBnzsfos p?e ;jkfJfss nkofEs ;jkfJsk I' nkw y/soK ftu e{b gfo:'iBk bkrs d/ 40% dh do Bkb fi;dh nfXesw ;hwk 30 bZy o[gJ/ gqsh gfo:'iBk j? ns/ g{otT[so y/so gjkVh ns/ iBiksh y/soK ftu fJj ;hwk 37 bZy o[gJ/ gqsh gfo:'iBk j?. ;zoefFs y/sh ;ky fBnzsfos p?Ie n?fvv nkofEe ;jkfJsk i' fe e[b gfo:'iBk bkrs d/ 50% dh do Bkb fi;dh nfXesw ;hwk 56 bZy o[gJ/ gqsh gfo:'iBk j?.
nkw FosKL
· T[g:[es ;jkfJsk y[bh y/shpkVh d/ wkwb/ ftu gfo:'iBk i' 2H0 j?eN/no (4H0 J/eV s'I finkdk) d/ y/so ftu c?b/ j'D ns/ ;zoefFs feqFh d/ wkwb/ ftu 2500 tor whNo s'I finkdk bJh T[gbpX j'Dr/.
· gfo:'iBk bJh ftso ;ky xNe d/ ;to{g ftu p?Ifezr ns/ r?o p?fezr ftsohn ;z;EktK s'I j'Dh ukjhdh j? ns/ d/n nkofEs ;jkfJsk dh do s'I xZN' xZN 15% finkdk j'Dh ukjhdh j?.
· BthnK T[sgkdB fJekJhnK dh ;EkgBk Bkb ;zpzfXs gfo:'iBK d/ w[Zb ~ ;zoefFs eo/rk ns/ m/e/dko ~ g”d ;wZroh d/ o{g ftu io{oh jkJh N/e xNeK, o'gD f;zukJh, cofNzeFB, ckow s/ f;ybkJh, ckofwzr, ghHn?uHn?w ;zpzXh gqkEfwe ;z;eoD, ih J/ gh nkfd bJh m/e/dko ~ nfXeko d/t/rk ns/ fJ; ;hwk se gfo:'iBk J/ehfeqs j't/rh.
· fGzB fGzB xNeK dh fB:w pZX bkrs okFNoh pkrpkBh p'ov d[nkok fBoXkfos j't/rh.
2H ghHn?uHn?w xNeK Bkb ;zpzfXs gqkEfwe gq;eoD ;ky fBnzsfos gfo:'iBktK ftu Fkfwb j/m fby/ w[Zd/ fJ; xNe d/ nzsors ;jkfJsk d/ gkso jB.
· X[bkJh, y[Fe eoB, SNkJh, Fq /DheoD pef;zr, g?fe zr, g?bNfizr, gb/Nf}zr, fJekJh nkfd
· FhsbD-g{ot fJekJh_FhsbD Gzvko
· foco t/B_ezN/Bo
· ftfFFm gfotfjD tkjD
· y[dok fteoh e/Ido
· Bhbkwh wzu
· getB ftnkdh FwB u?Ipo
· pkiko :kov_oi' wkor
· gqfdnB_tkFg T{Fwk T[guko fJekJh
· T[sgkdK ~ gqkEfwe gqz;eoD (feqtD, fBFekFD, i{; ftfeqn, b[rdh, gqsh;koD, eNkJh, fuokJh, fBoi iheo nkfd
· ozr ns/ ozie fBFeoFD
· pkrpkBh T[sgkdK s'I eZY/ rJ/ ;[rzfXs s/b, gofcT{who ns/ ek;w?fNe;
· pkrpkBh ntF/F s'I eZY/ rJ/ T[sgkd
· pkrpkBh Bkb ;zpzX feqFh n”iko, wFhBK, T[geoD, gbk;fNe ezN/Bo, g?fezr nkfd d/ xo/b{ ftfBowkD d/ ;ztoXD bJh pkrpkBh nB[FKrh T[d:'r
· r[DtZsk nkFtk;D gqDkbhnK (n?uHn?;H;hH;hHghH, Nh feT{ n?w, nkJh n?; U, :{o' ihHJ/HghH nkfd ~ ngBkT[Dk
· gbk;fNe eo/N ns/ thB; ekoN{B ehNkD{ ofjs g?fezr ns/ ikbhnK
;jkfJsk dk sohekL
ghHn?uH n?w ezg'B? IN; ;ky fBnzsfos p?Ie n?fvv nkofEe ;jkfJe i' fe nkw y/soK bJh e[b gfo:'iBk bkrs d/ 35% dh do Bkb fi; dh nfXesw ;hwk 50H75 bZy gqsh gfo:'iBk j? ns/ g{otT[so y/so, gjkVh y/so ns/ iB iksh y/soK ftu fJj ;hwk 50% dh do Bkb fi; dh nfXesw ;hwk o[gJ/ 72H50 bZy o[gJ/ gqsh gfo:'iBk j?.
www.krishijagran.comokFNoh pkrpkBh
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 31
Join Krishi Jagran delegation and attendJoin Krishi Jagran delegation and attendAGRITECH ISRAEL 2015AGRITECH ISRAEL 2015 DAIRYTECH ITALY 2015DAIRYTECH ITALY 2015
60/9, 3rd Floor, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi-110016, Tel: 011-26511845, 26517923, 45503170Mob: P.S. Saini : 9891405403, Ravindra Teotia : 9891511144, Sanjay Kumar : 9313301029
Email: [email protected], Web: www.krishijagran.com
KRISHI JAGRANKRISHI JAGRAN
Exhibit Profile :
AGRITECH ISRAEL-201528–30 April 2015, Aviv- Israel
Agritech Israel 2015, is one of the world's mostimportant exhibitions in the field of agriculture
technologies.
Agricultrual
Machinery
Biotechnology
Floriculture
Greenhouses
Plasticulture
Poultry
Aquaculture
Fertilizer & Chemical
Dairy, Veterinary &
Livestock
Irrigation & Water
Management
Organic Agriculture
Plant Protection
Post-Harvest
Treatment
DAIRYTECH ITALY 201519–23 May 2015, Fieramilano - ITALY
Exhibit Profile :
• 2,500 Exhibitors• More than 100, 000 visitors.
Dairytech is the first and only exhibition specializing in cutting-edge technology and solutions for the dairy
industry - from milk collection and storage to processing of finished products through to pre-sale
packaging and preservation.
Europe TourTechnical visits in Switzerland - France & Italy
Join Krishi Jagran delegation and attendJoin Krishi Jagran delegation and attendAGRITECH ISRAEL 2015AGRITECH ISRAEL 2015 DAIRYTECH ITALY 2015DAIRYTECH ITALY 2015
60/9, 3rd Floor, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi-110016, Tel: 011-26511845, 26517923, 45503170Mob: P.S. Saini : 9891405403, Ravindra Teotia : 9891511144, Sanjay Kumar : 9313301029
Email: [email protected], Web: www.krishijagran.com
KRISHI JAGRANKRISHI JAGRAN
Exhibit Profile :
AGRITECH ISRAEL-201528–30 April 2015, Aviv- Israel
Agritech Israel 2015, is one of the world's mostimportant exhibitions in the field of agriculture
technologies.
Agricultrual
Machinery
Biotechnology
Floriculture
Greenhouses
Plasticulture
Poultry
Aquaculture
Fertilizer & Chemical
Dairy, Veterinary &
Livestock
Irrigation & Water
Management
Organic Agriculture
Plant Protection
Post-Harvest
Treatment
DAIRYTECH ITALY 201519–23 May 2015, Fieramilano - ITALY
Exhibit Profile :
• 2,500 Exhibitors• More than 100, 000 visitors.
Dairytech is the first and only exhibition specializing in cutting-edge technology and solutions for the dairy
industry - from milk collection and storage to processing of finished products through to pre-sale
packaging and preservation.
Europe TourTechnical visits in Switzerland - France & Italy
sh ftu yfDi s/b dh pj[s finkdk ygs j?. s/b dhnK
ehwsK fdB gqshfdB tXdhnK ik ojhnK jB. fJ; bJh
fJj io{oh j' frnk j? fe fJjBK dk T[g:'r feckfJs Bkb ehsk
ikJ/. fe;kB GoktK ~ Nq?eNo ns/ fJziBK ftu vhib dh ygs
xZN eoB bJh e[M rZbK dk fXnkB oZyDk ukjhdk j? fijVhnK
fe j/m fbyhnK jBL
1H jo Nq?eNo ns/ fJziB dk fBowksk BthI wFhB d/ Bkb
fBod/F g[;fsek fdzdk j?. wFhBK d/ T[g:'r eoB s'I
gfjbK T[;dh fBod/F g[;fsek ~ fXnkB Bkb gfVnk ikt/
ns/ T[; T[s/ fbyh ;bkj d / nB;[ ko jh wFhB dk g:q r' eo.'
2H fJziB ukb{ eoB s/ i/ N?fgN dk o”bk ;[DkJh fdzdk j? sK
fJ;dk wsbp j? fe fJziB ftu jtk xZN ik ojh j? fi;d/
ekoB vhib dh ygs tX ikJ/rh. fJ; bJh N?fgN s'I
nktk} nkT[D s/ T[;~ fco s'I pzBtkT[Dk ukjhdk j?.
3H fJziB ftu'I ekbk X{znk fBebD dk wsbp j? fe finkdk
vh}b you j' fojk j?. fJzi?eNo iK fJzi?eFB gzg dh e'Jh
yokph fJ;dk ekoB j' ;edh j? fJ; bJh Nq?eNoK ftu S/
;” xzN/ gq:'r s'I pknd fJzi?eNo dh iKu eotk e/ T[;~
fco s'I pzBtkU.
4H fJziB s'I ezw b?Dk F[o{ eoB s/ e[M ekbk X{znk fBebdk j?
go fJj ibdh jh y[d jh ;kc j' iKdk j?. i/ fJzi?eNo
ns/ fJzi?eFB gzg mhe j'D s/ th ekbk X{znk fBebdk oj/
sK fJj fJziB s/ g? oj/ tkX{ p'M dh fBFkBh j? fJ; bJh
ezw d/ p'M ~ T[Bk jh oZy' fi; Bkb fJziB ekbk X{znk Bk
d/t/ ns/ vhib th Bk finkdk c{e/.
5H mzv/ fJziB s'I ezw b?D s/ T[;d/ g[ofinK dh fx;kJh finkdk
j[zdh j? ns/ vhib finkdk th you j[zdk j?. fJ; bJh
fJziB ukb{ eoB d/ s[ozs pknd jh T[;s'I ezw b?Dk F[o{ Bk
eo'.
6H Nq?eNo d/ gjhnK ftu jtk xZN j'D s/ vhib dh ygs
tXdh j? fJ; bJh gjhnK ftu jtk dk ;jh dpkn oZy'.
fBod/F g[;fsek ftu fdZs/ rJ/ ;[Mkn d/ nB[;ko jh jtk
dk dpkn oZfynk ikJ/.
y/sh ftu s/b dh pZus fet/I ehsh ikt
www.krishijagran.comÑf"k vfHk;a=.k
7H Nq?eNo ~ fJ; soQK gq:'r eo' fi; Bkb y/s d/ feBkfonK s/
x[zwD s/ xZN ;wK bZr/ ns/ y/s ftu finkdk tes se ezw
j' ;e/. fit/I fe u”VkJh dh pikJ/ bzpkJh ftu ezw eoB
Bkb Nq?eNo dk ykbh x[zwDk xZN j't/rk ns/ vhib dh
ygs th xZN j't/rh.
8H gzg ;?N iK Eq?Fo nkfd ubkT[D bJh vhib fJziBK ~ T[B/
jh uZeoK s/ ubkU fi; Bkb wFhB ~ g{o/ uZeo fwb
;eD. fJjBK wFhBK dk finkdk uZeoK s/ ubD Bkb
vhib finkdk you d/ Bkb Bkb N[ZN c[ZN j'D dh ;zGktBk
th tX iKdh j?.
9H gzg ;?N s'I finkdk tZvk iK S'Nk gzg iK fJziB gq:'r eoB
Bkb finkdk vhib c[edk j? ns/ gkDh xZN fwbdk j?.
fJ; bJh ib dh T[gbpXh d / nB;[ ko jh ;jh fJiz B ns / ggz
dh uD' ehsh ikt / i ' fe xNZ you ftu finkdk gkDh dt/ ./
10H finkdk d{oh s'I gkDh fyZuD ftu gzg;?N finkdk vhib you
eodk j? fJ; bJh gzg ;?N ~ gkDh dh sfj d/ eohp bk e/
you ftu pus ehsh ik ;edh j?.
11H gzg ~ ubkT[D tkb/ gN/ (p?bN) d/ fc;bD Bkb vhib dk
you tXdk j ? ns / gN / ~ ;jh e; e / oyZ .' gN / ftu xNZ ' xNZ
iV' jD' ns / fJ;~ ns / fxBo” hnK ~ fJe ;hX ftu oyZ .'
12H gzg ;?N s'I gkDh pkjo ;[ZND tkb/ Bb ~ fizBk finkdk
u[fenk ikJ/rk T[BK jh finkdk vhib you j't/rk. fJ;~
T[Bk jh T[Zuk u[e' fizBk io{oh j?.
13H fJziB dk w'fpb nkfJb finkdk g[okDk j'D s/ T[;dh Fesh
xND brdh j? ns/ vhib finkdk you j'D brdk j?.
fJ;/ bJh fBFfus ;w/I s/ fJziB d/ w'fpb nkfJb ns/
fcbNo ~ io{o pdb'.
y/sh ftu s/b dh pZus fet/I ehsh ikt
gq/w e[wko ;[zdow
ftfrnkfBe, g{oth y/so bJh Gkosh feqFh nB[;zXkB
gfoFd, gNBkEmail: [email protected]
y/
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 34
fGzvhdh T[BZs y/sh
fHk.Mh dh [ksrh www.krishijagran.com
fGzvh fJe wjZstg{oD ;p}h c;b j?. fJ;d/ cbK ~ g”fdnK s'I joh, eZuh ns/ Bow nt;Ek ftu th s'V e/ ;p}h d/ o{g ftu T[g:'r ftu fbnKdk iKdk j?. fGzvh rowh ns/ pkfoF d/ w”;w dh gqw[Zy c;b j?. rowh d/ w”;w ftu id'I j'o ;pihnK dh ewh ofjzdh j? T[d'I ;pih ng{osh ftu fGzvh dk uzrk :'rdkB ofjzdk j? ns/ fJjBhI fdBhI fGzvh dh ehws th ;jh ofjD Bkb w[Bkck uzrk fwb iKdk j?. fe;kB fGzvh dh nr/sh fpikJh cotoh wjhB/ ftu eoe/ uzrk bkG b? ;ed/ jB. fJ;d/ iV/ ns/ sfBnK d/ o; ~ uhBh T[d:'r ftu rzB/ d/ o; ~ ;kc eoB bJh gq:'r ftu fbnKdk iKdk j?. nk:[ot/d ftu fJ;~ tho: toXe ns/ :feqsw: gZEoh dh fpwkoh ftu ckfJd/wzd dZf;nk iKdk j?.
ibtk:{L
fGzvh rowh ns/ yohc dh gqw[Zy ;pih c;b j?. phi d/ nze[oD bJh 17 s'I 22 fvH;?H skgwkB ;jh j? ns/ pVtko bJh 35 fvroh ;?Hro/v skgwkB T[g:[es j?. id'I fdB dk skgwkB 42 fvroh ;?H s'I finkdk j' iKdk j? sK c[b fvr iKd/ jB iK gokrD dh feqnk Bk j'D Bkb cbK ftu dkD/ BjhI pDd/.
vkH oke/F e[wko Fowk;jkfJe gqkfXnkge, okiwksk fti/ oki/ f;zXhnk feqFh :{Bhtof;Nh
T[fdnkfBeh wjkftfdnkbk, wzd;”o (wZXgqd/F)
w'L 09630010296 Jhw/bL [email protected]
F[o{ j' iKd/ jB.
4H th nko U 6- fJ;~ eKFh gqrsh d/ BK Bkb th ikfDnk iKdk j?. ghs Fhok thFkD{ o'r s'I nto'Xh gqiksh j?. g”d/ dh bzpkJh rowh ftu 130 ;?HwhH ns/ po;ks ftu 175 ;?HwhH j[zdh j? ns/ rzYK th B}dhe j[zdhnK jB. rowh ftu g?dktko 135 e[fJzNb j? ns/ po;ks ftu 190 e[fJzNb gqsh j?eN/no se ehsh ik ;edh j?.
5H th nko U 10- fJ;~ eKFh ;ks Xkoh d/ BK Bkb ikfDnk iKdk j?. fJ; ftu c[Zb 42 fdB ftu nk iKd/ jB. fJj gqiksh ghs Fhok w”i/e ns/ gqkozfGe gZsh wo'V ftFkD{ s'I g{oh soQK w[es j?. fJ;dh g?dktko po;ks ftu 140 e[fJzNb gqsh j?eN/no s'I th finkdk bJh ik ;edh j?.
6H toFk T[gjko- g”d/ wZXw T[ukJh (90 s'I 120 ;?HwhH) d/ j[zd/ jB ns/ gZshnK rfjo/ jo/ ozr dhnK j[zdhnK jB. sB/ s/ pj[s xZN ck;b/ s/ rzYK j[zdhnK jB fijBK ftu d' fszB FkyktK fBebdhnK jB. cb fueB/, rfjo/ jo/ ozr d/, nkeoFe ns/ gzi XkohnK tkb/ j[zd/ jB. fJj fe;w ghsfFok ftFkD{ o'r gqsh nto'Xh j?. n”;s T[gi 98 e[fJzNb gqsh j?eN/no gqkgs j[zdh j?.
j'o fe;wK ftu g{;k wywbh, gzikp gdwBh, gkofez; rohB, fj;ko T[BZs, fj;ko BthB, gopBh eqKsh ns/ ;zeo fe;wK ftu vhHthHnko 1, vhHthHnko 2, vhHthnko 3, vhHthHnko 4 nkfd gqw[Zy jB.
fpikJh dk ;wKL
ikfJd d/ c;b bJh cotoh wkou ns/ yohc dh c;b bJh i{B-i[bkJh dk ;wK fpikJh bJh T[g:[es ofjzdk j?.
phi dh wksokL
rowh dh c;b bJh 18-20 feHrqkH
G{whL
fGzvh dh y/sh bJh d'wN ns/ pb{Jh d'wN fwZNh fi;dk ghHn?u wkB 6H0-6H8 j't/ ns/ ihtKF dh wksok ekch j't/, T[g:[es ofjzdh j?. f;zukJh dh ;[ftXk ns/ ib fBek; dh T[fus ftt;Ek j'Dh ukjhdh j?.
T[BZs fe;wKL
1H g{;k ;ktDh - fJ;d/ cb 10-15 ;?HwhH bzp/, gsb/, fueB/, rfjo/ jo/, 5 XkohnK tkb/ j[zd/ jB. pkfoFekb d/ w[ekpb/ p;zs ftu fJjBK g”fdnK s'I S'N/ cb nkT[Id/ jB.
2H g{;k J/-4 - ghsFhok w'i/e dh gqsho'Xh fe;w j?. cb rfjo/ jo/, 12 s'I 15 ;?HwhH bzp/ ns/ gfjbh s[VkJh 45 fdB pknd j[zdh j?.
3H noek nBkfwek- fJj fJe ghsFhFk w'i'e/ o'r gqsho'Xh fe;w j?. g”d/ bzp/, NfjDhnK tkb/, cb bzp/ ns/ rfjo/ jo/ ozr d/ j[zd/ jB. fpikJh d/ 45 s'I 50 fdB se c[[b nkT[D/
fGzvhdh T[BZs y/sh
fpikJh dh d{oh& w”;w bkJhB s'I bkJhB dh d{oh g”d/ s'I g”d/ dh d{oh
ikfJd c;b bJh 45 ;?HwhH 30 ;?HwhH
yohc c;b bJh 60 ;?HwhH � 30 ;?HwhH
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 35
nzBdksk fe;kBK ~ pdjkbh s'I w[es ehsk ikJ/
;kB dh pdjkbh ~ fpnkB eodk
j? okFNoh Bw{Bk ;ot/yD.
;zrmB d/ ;ot/ d/ nB[;ko d/F d/
fe;kBK dh jkbs pdso j[zdh ik ojh
j? ns/ b'eK dk y/shpkVh s'I o[Mkn xN
fojk j?. fJj ;ot/n d/F dh nzB dh
g?dktko s/ ;tkbhnk fBFkB bk fojk
j?. fJ;dk fJe ekoB j? fe ;oeko
d[nkok fe;kBK dh ;[ZX Bk b?Dk ns/
d{ik fgzvK ftu ftek; ekoi Bk j'Dk.
;oeko d/ nKefVnK d[nkok feqFh
ftek; ns/ ;wki d/ efbnkD bJh
fsnko ehshnK :'iBktK d/ feqnkBt:B
;pzXh u{e io{o T[ikro eod/ jB.
feqFh fiB;K dhnK T[ZuhnK ehwsK B/
fgSb/ e[M ;kbK ftu ykd wfjzrkJh ~
d' nzeK ftu pDkJ/ oZfynk. gozs{
fe;kBK ~ fJ;s'I e'Jh yk; ckfJdk BjhI
fwfbnk. nfijk FkfJd fJ; bJh
feT[Ife ;oeko dk fBT{Bsw ;woEB
w[Zb n?BHn?;Hgh ns/ ;oekoh yohd
gqfeqnk ftu d'F j?. ;zB 2000 d/
dFe d/ wkfXnw ftu okFNoh fe;kB
nk:'r B/ fejk ;h fe d/F d/ fe;kB
;oekoh ezwK d/ u”Eh Fq/Dh d/
eowukohnK dh s[bBk ftu T[jBK s'I
thx ewkT[Id/ jB. Gkos fij/ feqFh
gqXkB d/F fiE/ 60% nkpkdh feqFh s/
jh fBoGo j?. i/ fe;kBK dh y/sh ftu
bkG fdtkT[D bJh sohfenK s/ ftuko
BjhI ehsk frnk sK ;fEsh fGnkBe j'
;edh j?. ;zGt j? fe fe;kB o'ih o'Nh
bJh j'o y/soK tZb o[y eo ikD.
nfij/ ftu ;k~ rzGho ykdkB ;zeN dk
th ;kjwDk eoBk g? ;edk j?.
e/Ido ;oeko dh eoik wkch d/
ftu Gkosh foiot p?Ie d/ rtoBo ox{
okw okiB B/ nfijh :'iBktK s/ rzGho
;tkb u[Zed/ j'J/ fJ;~ fBFgqGkth eoko
fdZsk. ox{ okw okiB dhnK fJjBK
rZbK ~ ;[D e/ fe;kB pzX{nK ~ MNek
bZrk. ;oeko dh fe;kB eoik wkch
:'iBk fBo;zd/j iB fjsekoh ;h ns/
fJ; Bkb pj[s ;ko/ fe;kBK ~ nksw-
jZfsnk d/ dpkn s'I w[es ehsk ;h.
fJ; rZb ~ wfji tkskB[e{fbs dcsoK
ftu p?m e/ wfj;{; BjhI ehsk ik
;edk. fJ;d/ bJh fe;kBK d/ ftu ik
e/ T[jBK dh nkofEe, gkfotkfoe ns/
;wkfie ;fEsh ~ ;wMDk io{oh j?.
d/F d/ eb ekoykfBnK s'I b? e/
jtkJh ijk} dhnK tZvhnK tZvhnK
ezgBhnK ubkT[D tkb/ T[d:'rgshnK
sZe ~ eoi w[es eoB bJh nopK
eo'VK o[gJ/ dh okjs ns/ S{N fdsh
iKdh j?. b/feB fJ; s/ foiot p?Ie d/
fe;/ rotoBo B/ Bk T[Irbh u[eh. ;ko/
ikDd/ jB fe d/F dh ;kotifBe
ftsoD gqDkbh fGqFNkuko ftu v[Zph j?.
gozs{ eh szso d/ ewi'o j'D Bkb
nfijhnK iB fjsekoh :'iBktK ~ pzd
ehsk ik ;edk j?<
;oekoh eowukoh ns/ p?Ie
eowukoh ~ jo ;kb wfjzrkJh GZsk tZX
e/ fwbdk j?. sBykj ftu vhHJ/H th
107 ch;dh j' frnk. S/tK t/sB
nk:'r nkfJnk j[D ;ZstK nkT[D dh
fsnkoh j?. fe;kBK dh pdjkbh d/ fgZS/
fes/ Bk fes/ ;oeko dhnK BhshnK jh
f}zw/tko jB. fiE/ y/shpkVh ~ edh d/F
dh w[ZyXkok dk wkDe ;wfMnk jh BjhI
frnk T[bNk T[jBK dh y/sh :'r G{wh ~
swkw soQK dhnK ftek; :'iBktK bJh
n”B/ g”B/ dkwK s/ yohd e/ fe;kBK ~ do
do dhnK m'eoK ykD bJh wip{o ehsk
frnk j?. phi ns/ ykd nkfd d/ BK s/
www.krishijagran.com
nzBdksk fe;kBK ~ pdjkbh s'I w[es ehsk ikJ/
nzBdksk fe;kBK
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 37
fe
fuN g[N ;pf;Nh ns/ y/shpkVh d/ eoi/
d/ fJbktk fe;kBK e'b nZi e'Jh ;[ftXk
BjhI j? fiE/ nfstfoFNh, nBktfoFNh
iK e[dosh ftgZshnK d/ ekoB popkd
j'Jh c;b dh GogkJh eod/ j'J/
;oeko T[jBK d/ ;zwkBiBe ihtB
:kgB dk pzd'p;s eo ;e/. fJjh BjhI
jkJhfpqv c;bK d/ BK s/ fe;kBK d/
;kjwD/ wfjzr/ phi dk ;zeN T[jBK dh
gkozgfoe fe;kBh dh okj s/ pj[s tZvk
o'Vk ;kfps j' fojk j?. e[dosh ftgZsh
iK j'o fe;/ ekoB c;b popkd j' rJh
sK y/sh bJh fbnk frnk eo} Bk u[ek
gkT[D eoe/ o'Nh d/ th bkb/ g? iKd/ jB
ns/ fBokFk nksw jZfsnk se b? iKdh
j?. gozs{ io{os s'I finkdk T[sgkdB th
nkcs jh j[zdh j?. feT[Ife T[;~ T[;dh
c;b dk T[fus w[Zb BjhI fwb gkT[Idk.
okiBhfse gkoNhnK th ;oeko
ubkT[IdhnK jB, ukj/ e'Jh th db j't/.
t'N d/ ;w/I sK fe;kB fjs ftu rZbK
eod/ jB gozs{ ;oeko pDd/ jh G[Zb
iKd/ jB. fe;kBK dhnK p/f;e io{osK
~ jb eoB dh pikJ/ T[jBK ftu
w[csy'oh dh GktBk ~ tXkT[D dk ezw
eo oj/ jB. fJjBK ;ko/ dbK ~
80% fe;kB t'N p?Ie dh :kd feT[I
BjhI nkT[Idh j?. ;ko/ db t'N dh skes
s/ ubd/ jB. okiBhfse db th fJj
efjzd/ jB fe fi;dh fizBh Gkrhdkoh
T[;dh T[Bh jh fjZ;/dkoh.
fe;kBK ~ fjZ;/dkoh feT[I BjhI
fdZsh iKdh. id'I fJ; d/F ftu
wfjzrkJh tXdh j? iK xNdh j? sK
T[;dh tiQk th y/sh j[zdh j?. id'I fJ;
d/F ftu u'DK dk ;wK s?n j[zdk j? sK
fJj t/fynk ikdk j? fe ;wK nfijk j't/
id'I fe;kB y/sh d/ ezw ftu Bk bZrk
j't/. i/ t'N gkT[D tkbk fjZ;k fe;kB
dk j?. fJ;d/ pknd th fe;kB d/ w[Zd/
okiBhfse dbK bJh tZv/ w[Zd/ BjhI pD
gkT[Id/.
T[d:'fre xokD/ th fe;kBK dhnK
io{osK ~ fXnkB ftu BjhI oZyd/. fJ;
d/F ftu fJe bZy dh NkNk B?B' eko
fsnko ehsh ik ;edh j?, sK xZN ehws
ftu Nq?eNo ezpkJhB ns/ y/sh dhnK
d{ihnK wFhBK feT[I BjhI fsnko
j[zdhnK. Fe;kBK ~ eoi d/ e/ jh
ftek; eoB bJh feT[I fejk iKdk j?.
nZi i/ d/F ~ y[Fjkb eoBk j[zdk j? sK
fe;kBK dhnK rZbK j[zdhnK jB. fe;kB
id'I nkgDh w/jBs Bkb rzBk, nkb{ ns/
nBki fsnko eo b?Idk j? sK T[;dh
;jh ehws feT[I BjhI fdZsh iKdh.
;oeko ;woEB w[Zb dk fdyktk io{o
eodh j? fit/I fe T[j fe;kB s/ nfj;kB
eo ojh j't/. fe;kB id'I wzvhnK ns/
;oekoh yohd e/IdoK s/ c;b b? e/
ikdk j? sK T[E/ ;oekoh B”eo T[;~
go/FkB eod/ jB.
fpibh Bk nkT[D Bkb f;zukJh
bJh fe;kB wfjzr/ vhib Bkb gzg ubk
e/ c;b dh f;zukJh eod/ jB, fJ; s/
th T[so gqd/F ftu ;kb 1985 s'I
pknd s'I fe;/ tZvh f;zukJh gfo:'iBk
dh F[o{nks BjhI j'Jh. fijVh gfjbK s'I
f;zukJh ftt;Ek j? T[j th yokp jh
ofjzdh j?. fJ;~ pBkT[D bJh g?;/ dh
ewh j?. fe;kBK bJh eoi dh tkg;h
sK jh ;zGt j? id'I eoidko ~ ezw XzX/
ftu J/Bk bkG j't/ fe T[;dh gfotkfoe
io{os g{oh j' ;e/. nfijk Bk j'D Bkb
eoidko eoi/ d/ g?;/ ~ nkgDhnK
io{osK s/ you eo fdzdk j?. fJjh BjhI
edh edh :'iBkpZX sohfenK Bkb ehsk
frnk T[Zdw th e[dosh ftgZsh dh G/IN
uV iKdk j?, nfijk nkw s”o s/ fe;kBK
d/ Bkb j[zdk j?. tgko ftu sK nfij/
wkwfbnK ~ phwk eoke/ ;zoefFs ehsk
ikdk j?. gozs{ nc;'; dh rZb b? fe
d/F ftu c;b phwk :'iBk ~ ftgZshnK
s'I ;zoefFs ns/ bkGdkfJe fet/I
pDkfJnk ikJ/, sKfe fe;kB p?IeK s'I bJ/
eoi/ ~ tkg; eo ;eD.
nfijk eoB bJh d' rZbk pj[s
io{oh jB. fJe feqFh T[gi bJh w”i{d
wfjzrkJh d/ ;wKso bkGekoh fteo/
s?n j't/, d{ik T[jBK ~ gqkfeqse
nkgdktK s'I pukT[D bJh ftnkge phwk
;[ftXktK fdZshnK ikD, i' phwk ;ob
j't/.
d/F d/ e'b B?FBb fwFB cko
;;N/B/pb n?rohebuo fJe nbr
fJekJh j? i' fNekT{ y/sh ~ tXktk fdzdh
j?. ;k~ feqFh bJh BthI seBheh
BiohJ/ dh io{os j?. fJ; ;G s'I
p/jso w[Zb ns/ ykd ng{osh dh
;[oZfynk Bkb Gkos ~ djkJh nze s/
ftek; do s/ fbnKdk ik ;edk j?.
www.krishijagran.comnzBdksk fe;kBK
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 38
y[Fjkbh d/t/rh
jikok r/Id/ dh y/sh
(ehN, o'r w[es c;b) fe;wK dk u[BktL e'Jh th
c;b b?D bJh fe;wK dk u[Bkt
gqw[Zy wzfBnk iKdk j?. fJ; t/b/
pk}ko ftu jo gq;fEsh d/ nB[e{b
fe;wK nkT[D br rJhnK jB.
w;bB fe;/ fJbke/ ftu gkDh xZN
j? ns/ T[E/ fe;kB M'B/ dh fe;w
brkT[Dk ukj[zd/ jB sK T[jBK ~
xZN gkDh wzrD tkbh M'B/ dh c;b
brkT[Dh ukjhdh j?. BjhI sK
T[jBK dk you fJzBk tX ikJ/rk fe
tXhnk T[gi j'D d/ pkti{d th
w[Bkck BjhI j't/rk.
ncoheB r/IdkL tZv/ nkeko d/
fJ; r/Id/ ftu eJh ozr nkT[Id/
jB. eokT[{B nkc r'bv, ghbk,
ikfJzN ;B;?N, Bkozrh, ;gzB :?b',
Xkofwe irQk d/ B/V/ c[bK dh y/sh s'I
s[;hI uzrh nkwdB gqkgs eo ;ed/ j'
ns/ b'eb wkoehN dh }o{os g{oh
eoB d/ Bkb Bkb nbr nbr
;wko'jK bJh th c[bK dk fJzs}kw j'
;edk j?. uzrk j't/ i/ c;b brkT[D
s'I gfjbK ftnkj FkdhnK ftu c[Zb
;ikT[D tkb/ b'eK Bkb ;zgoe eo
fbnk ikt/ sK j'o f}nkdk w[Bkck
ewkfJnk ik ;edk j?. r/Id/ dh c;b
j[D ;kok ;kb bJh iKdh j?. mzY d/
fdB j'D iK rowh iK fco po;ks,
jo w”;w ftu fJ;dh y/sh ehsh iKdh
j?. fJ;dh y/sh fJ; bJh th
bkGdkfJe j? feT[Ife fJ; ftu ehV/
nkfd xZN brd/ jB.
ghbk, ;gzB r'bv, :?b' cbeh, :?b'
;N'B, r'bvB n?i, nko/Ii jtkJh
nkfd fJ;dhnK w[Zy fe;wK jB.
S'N/ c[ZbK tkb/ co?Iu r/IdkL
poke/N, pNo ;eku, r'bvh, o;Nh
o?v, b?wB i?w, ;ekob?N, b?wB
vokg, o?v u?oh, p'BkB}k cb/w,
:?b' pkJ/, jBh eKp, ;ekob?N
;'chnk, ethB ;'chnk nkfd gqw[Zy
fe;wK jB.
;zeo fe;wK- fpT{Nh r'bv,
fpT{Nh nko/Ii, fpT{Nh :?b', nko/Ii
i[pbh, r'bvB i[pbh, vkfJwzv
i[pbh, :?b' ebkJhw?e;, c;N
b/vh, gqkJhw o'} b/vh, okfJb :?b',
okfJb nko/Ii nkfd gqw[Zy fe;wK
jB.
www.krishijagran.comr/Idk T[sgkdB
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 39
G{wh- ib fBek;h tkbh o/sbh ns/ d'wN fwZNh fJ;dh
y/sh bJh tXhnk ofjzdh j?. fJ;dh y/sh bJh wJh-i{B ftu
g”d brkJh ik ;edh j?. g”d ~ }whB s/ p?v pBke/ phn
gkT[Dk ukjhdk j?. F[o{ ftu phn p?v ftu gke/ fGZih p'oh
Bkb uko fdB se YZe e/ oy' sK fe phiK dk nze[oB uzrk
j't/. y/s ~ uzrh soQK i'sB d/ pknd fJe j?eN/no ftu
20 NB r'po dh ;Vh j'Jh ykd fwbkT[Dh ukjhdh j?.
fenkohnK pBkT[D s'I gfjbK }whB ftu 125 s'I 200
feb'rqkw :{ohnk, 400 feb'rqkw f;zrb ;[gock;c/N, 100
feb'rqkw w:{o/N nkc g'NkF ~ uzrh soQK }whB ftu fwbk
d/Dk ukjhdk j?. g”d ~ fsnko j'D ftu fszB s'I uko jcs/
brd/ jB. fsnko g”d ~ fsnko y/s ftu fenkoh pDke/
brkU. brkT[D d/ 35-40 fdB pknd c;b ftu 125
feb'rqkw :{ohnk gk e/ gkDh brkU.
o'gkJhL- r/Id/ ~ fenkohnK ftu brkT[Dk ukjhdk j?.
ncoheB r/Id/ dh o'gkJh d/ ;w/I fJe bkJhB s'I d{;oh
bkJhB dh d{oh 45 s'I 60 ;?INhwhNo ns/ g”d/ s'I g”d/ dh d{oh
30 s'I 45 ;?INhwhNo oZyDh ukjhdh j?. i[bkJh ftu r/Id/ dh
o'gkJh ebw okjhI th ehsh ik ;edh j?. ewb tkb/ g”d/ s'I
c[b nkw g”d/ s'I ibdh nkT[Idk j?. ;zeo r/Id/ d/ g”d/ dh
o'gkJh 60 r[Dk 90 ;?INhwhNo dh d{oh s/ eo'. g”d/ s/ 60 s'I
75 fdB sZe c[Zb s'VD bkfJe j' iKd/ jB. T[gi 80 s'I
100 eftzNb se fwbdh j?.
ehN ns/ o'rL r/Id/ ftu w'fJbk, ;c/d wZyh ns/
joks/bk ehV/ brd/ jB. fJj g”d/ dhnK e'wb gZshnK s'I
o; u{;e/ g”d/ ~ ew}'o eo fdzd/ jB. fJ; s/ ekp{ gkT[D
bJh fwEkJhb fvwhN/B 25 Jh;h iK vkJhfwE'J/N 30 Jh;h
dtkJh dh T[fus wksok gkDh ftu x'be/ fSVek eo'.
FkfFnk o'r d/ jwb/ Bkb gZshnK ns/ ebhnK T[s/ ;c/d
u{oD d/ XZp/ fdykJh fdzd/ jB.
� ezNo'b eoB bJh e?okE/B n?b;h iK e?bfe;B
dh fJe fwbhbhNo dtkJh gqsh bhNo gkDh ftu x'be/
fSVek eo'.
b/yeK ƒ p/Bsh fJ; gZfsqek ftu fe;kB ;wki dhnK ;wZf;nktK ns/ b'VK d/ nB[;ko jh b/y gqekfPs ehs/ iKd/ jB, fJ; bJh
b/y G/iD s'A gfjbK fBPfus eo bU fe s[jkv/ tb'A G/fink ik fojk b/y gqsZy o{g Bkb fe;kBK dhnK ;wZf;nktK
ns/ b'VK d/ nB[;ko j?. s[;hA nkgD/ nB[GtK, gqkgshnK, ;wkukoK, b/yK ƒ c'N' ;w/s G/i'. i/eo ;zgkdeh p'ov
T[; ƒ T[g:'rh ;wM/rk sK Io{o gqekfPs eo/rk.
ftfGzB |;bK ;pzXh b/y G/id/ ;w/A fJj fBPfus eo' fe s[jkv/ tb'A fJj b/y T[go'es \k; |;b dh fpikJh wjhB/
s'A 3 wjhB/ gfjbK G/fink ik fojk j? toBk d/o Bkb gqkgs b/yK dk ;w/A f;o gqekPB ;zGt BjhA j' ;e/rk.
b/y ezfgT{No d/ g/i w/eo iK n?~wHn?~;H tov gq'rokw ftu n;h; c'AN ftu NkJhg ehsk j't/.
ezfgT{No NkJhg b/y dhnK 2 ekghnK ;hHvhH ;w/s G/i' iK fJzNoB?~N dh ;j{bs j't/ sK s[;hA b/y dh ;k|N ekgh ƒ
[email protected] ’s/ G/i ;ed/ j'.
b/y d/ nozG u brGr 70^100 PpdK u b/y dk ;kozP p'bv nZyoK ftu NkJhg j't/.
b/ye tho feogk eoe/ fJj fBPfus eo b?D fe T[BQK B/ nkgD/ nj[d/, ftGkr$;z;Ek Bkb ;pzX dk fIeo eo fdZsk
j? ns/ T[BQK tb'A fdZsk ik fojk n?vo?; ;jh j?. fJj t/otk s[jkv/ b/y d/ SgD wro'A s[jkƒ gqfsZek dh ekgh G/iD
bJh b'VhAdk j?.
fe;/ th b/y ƒ gqekfPs eoB iK Bk eoB dk nfXeko ;zgkdeh p'ov e'b ;[oZfyns j?.
;zgkde
60$9, sh;oh wzfIb, :{;| ;okfJ wkoehN,
Bidhe rqhB gkoe w?No' ;N/PB, BthA fdZbh^110016
|'B L 011 26511845, 9313301029, 9654193353, 9891724495, 9811758583
Jh^w/b L [email protected]
www.krishijagran.comr/Idk T[sgkdB
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 40
yop{ik T[rkU y[Fjkbh fbnkU
op{ik e[e[ofpN/;h ;w{j dh fJe
wjZstg{oD cbdko ;pih j?.
fi; ~ Gkos ftu gqkuhB ekb s'I
T[rkfJnk ik fojk j?. fJ; c;b dh
T[sgZsh ncohek d/ ekbkjkoh
o/fr;skB ftu wzfBnk iKdk j? fiE'I
fJ; dk ftsoD g{o/ ftFt ftu
j'fJnk. fJj fJe ew}'o sB/ tkbk
;kbkBk nB[rkwh g”dk j?, fi;dk cb
ykD bJh T[g:'r ehsk iKdk j?.
Gkos ftu fJj c;b 20 jiko
j?eN/no ftu T[rkJh iKdh j? fiE'I fJ;
dk T[sgkdB 98 fwbhnB NB jo
;kb se nB[wkfBs j?. ;kv/ d/F ftu
fJj oki;EkB, gzikp, jfonkDk,
T[sogqd/F, r[ioks, wjkokFNo ftu
tZv/ g?wkB/ s/ T[rkfJnk iKdk j?, fJ;d/
Bkb jh sfwbBkv{, eoBkNe, T[Vh;k,
gZSwh pzrkb ftu th fJ;dk T[sgkdB
F[o{ j'fJnk j?. rowhnK ftu fJ;
c;b dh finkdk wksok ~ t/yd/
j'fJnK fe;kB Gok xZN w/jBs eoe/
fJ;dh y/sh s'I finkdk w[Bkck ewk
;ed/ jB. yop{i/ dh y/sh nkw sohe/
Bkb th ehsh ik ;edh j?. go
ftfrnkfBe ftXh Bkb T[sgkdB eoB
Bkb Bk e/tb nfXe T[gi bJh ik
;edh j? pbfe pkiko ftu finkdk
Gkn fwbD Bkb finkdk bkG
ewkfJnk ik ;edk j?. ftfrnkfBe
ftXh Bkb fJ; c;b dk T[sgkdB j/m
fds/ sohfenK Bkb ehsk ik ;edk j?.
1H fwZNhL pb{Jh fwZNh fi;dk
ghn?u wkB 6-7H5 d/ ftu j't/, fJ;d/
bJh mhe j?. finkdk nwbh ns/ ykoh
j'D Bkb T[sgkdB ftu froktN nk
;edh j?. y/s s'I gkDh dh fBek;h dk
T[fus gqpzX j'Dk ukjhdk j?. gkDh i/
y/s ftu ;fEo ofjzdk j? sK o'r-ehN
dk jwbk tXD dh nkFzek j?.
2H ibtk:{L feT[Ife fJj fJe
T[g T{FDeNhpZX c;b j? fJ; rJh
row-y[Fe y/soK ftu fJ;dh y/sh
cbdkJh j[zdh j?. cb dh r[DtZsk X[Zg
dh wksok, Bwh nkfd s/ fBoGo eodh
j?. 24-28 fvroh ;?bfFn; skgwkB
T[sgkdB bJh T[g:[es j?. mzvhnK
oksK ns/ row fdB c[Zb gqpzXB d/ ;w/I
cbK ftu fwmk; ~ tXkT[Id/ jB.
3H c;b T[sgkdB dh gqfeqnkL
yop{i/ dh c;b bJh 3-3H5 feb' phi
gqsh j?eN/no ekch j[zdk j?. phi
T[gukoD bJh phi ~ eteBkFh
EkfJow, ekop/Bkvkf}w d' rqkw gqsh
feb'rqkw ns/ f;T{v'w'Bk; 10 rqkw
gqsh feb'rqkw fij/ i?te eteBkFh dk
th T[g:'r ehsk ik ;edk j?. yop{i/
dh Bo;oh iK sK 200 p?Nk gkbhfEB
FhN dh fbckc/ iK Bo;oh No/n ftu
T[rkJ/ ik ;ed/ jB. fJ;d/ bJh
gfjbK Bo;oh whvhnk fsnko eo'.
bkb fwZNh, pkb{ ns/ r'po_ezg';N
1L1L1 d/ nB[gks ftu fwbke/
gkbhfEB d/ fbckc/ ftu Go'. pknd
ftu 1-2 phi jo j'b ftu gk e/ SZv
fdU. 10-12 fdB ftu g”dk w[Zy y/s
ftu ;EkB ;EKBKsoD bJh fsnko j'
ikJ/rk.
w[Zy y/sh ftu o'gkJhL 10-15
NB r'po dh ykd, ezg';N gk e/ y/s
dh fwZNh ~ G[oG[ok eo bU. fco
;wsb eoe/ 45-60 ;?HwhH T[uh w/V
pDk bU. d' w/VK d/ ftu gkDh
fBek;h bJh ;wsb eo bU. jo g”d
Bhoi e[wko Mk, w'fjsk Fqhtk;stk
ns/ nfBe/s e[wko f;zxGkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB, BthI fdZbh 110012
w'L 8461162947 Jhw/bL [email protected]
www.krishijagran.com
yop{ik T[rkU y[Fjkbh fbnkU
yop{ik T[rkU
y
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 41
~ 90 s'I 100 ;?HwhH dh d{oh s/ o'g
fdU.
T[otoe_ykdL yop{i/ bJh 20
NB gqsh j?eN/no r'po dh ykd
ezg';N o'gkJh s'I gfjbK y/sK dh fwZNh
ftu fwbk d/Dh ukjhdh j?. pknd
ftu 50 feb' BkJhNq'iB, 40-45
feb' g'NkF ns/ ck;c'o; gkT[D Bkb
T[gi uzrh gqkgs j[zdh j?. BkJhNq'iB
dh g{oh wksok ~ d' tko ftu gkfJnk
ikJ/ fi; Bkb gkdg dk tkXk uzrh
soQK j[zdk j?. fJ;d/ Bkb jh
fJEokb_fJE/c'B 2H5 fwHbhH_10
bhNo gkDh dk fszB s'I uko tko
fSVekn, 10-15 fdB d/ nzsokb s/
bkGekoh j[zdk j?. fJj Bk e/tb cb
dk nkeko tXkT[Idk j? ;r'I cbK ~
ibdh gekT[Idk th j?.
yogstkoK s/ ezNo'bL yogstkoK
~ xNkT[D bJh iK sK yogstkoBkFh
o;kfJDK dk T[g:'r eo ;ed/ jK ns/
iK sK jZE Bkb th T[ykV e/ ;[ZN ;ed/
jK. gfjbh tko o'gkJh d/ 20-25
fdB pknd ns/ T[;d/ pknd jo fJe
wjhB/ ftu fJe tko yogstko ~ jNk
fdU.
f;zukJhL yop{i/ ftu finkdk iK
xZN f;zukJh, d't/I jkBhekoe j[zd/ jB.
uko s'I gzi fdB d/ nzdo G{wh dh
f;zukJh ehsh ikDh ukjhdh j?. feT[Ife
yop{i/ dhnK fe;wKL nkoe
i:'sh, nkoe wfBe, ;g?FB BzH 1,
d[orkg[oh fwZmk 1 nkfd yop{i/ dhnK
gqufbs fe;wK jB.
nkwdBhL nkw s”o s/ yop{ik
T[sgkdB bJh 35 s'I 40 jiko gqsh
j?eN/no dh bkrs nkT[Idh j? ns/
T[sgkdB ~ t/ue/ 50-60 jiko gqsh
j?eN/no se nk;kBh Bkb bkG
ewkfJnk ik ;edk j?.
nkw s”o s/ yop{ik eZu/ cbK d/
o{g ftu fit/I i{;, co{N, ;bkd d/ o{g
ftu T[g:'r ehsk iKdk j?. rowhnK
ftu fJ;dh wzr pj[s tX iKdh j?.
;oho ftu fJj gkDh dh g{osh ~
pDkJ/ oZydk j?. yop{i/ dk o; t;k,
e'b?;No'b ofjs ofjzdk j? ns/ fJ;
ftu bkJhe'fgB dh wksok th finkdk
j[zdh j?.fJj cb ftNkfwB J/, ;h, ph6
dk tXhnk ;o's j?. fJ;d/ n”FXh
wjZst d/ ekoB pkiko ftu fJ; c;b
dh wzr jw/FK pDh ofjzdh j?. fe;kB
Gok ftfrnkfBe gZdsh Bkb yop{i/ dk
T[sgkdB eoe/ GftZy ftu finkdk s'I
finkdk bkG ewk ;ed/ jB.
g”dk w[bkfJw j[zdk j? fJ; bJh finkdk
gkDh iK Bwh eoe/ rb ;edk j?.
j'o feonktKL edh edh w[Zy sB/
~ finkdk BjhI tXD fdsk iKdk ns/
T[go dh c[Boh ~ s'V e/ nbr eo
fdsk iKdk j?. fJ; gqfeqnk ~ fgzBfuzsk
efjzd/ jB.
s[VkJhL 80 s'I 100 fdB ftu
cb fsnko j' iKdk j?. id'I c[b dk
j/mbk fjZ;k fijVk fe fwZNh Bkb brk
j[zdk j?, ghbk iK ;[fBjoh ozr dk j'
ikJ/ ns/ cb ~ jZE Bkb EgEgkT[D s/
ykbh nktki ;[DkJh dt/ sK cb ge
iKdk j? ns/ fJ; ;w/I fJj s'VD bJh
nB[e{b j[zdk j?.
ehN ezNo'bL fJ; c;b ftu o'r
ns/ ehfVnK dk jwbk pj[s xZN j[zdk
j?. fco th i/ ehV/ fit/I fe phNb; 1
co{N cbkJh nkfd dk jwbk tX ikJ/
sK ehNBkFh w?bkfEnkB 50 JhH;hH dk
fSVekn eo fdU.
T[sgkdBL g qsh j ?eN /no
T[sgkdB 25-30 NB gqkgs ehsk ik
;edk j? go fJj y/so s'I y/so fe;wK
nkfd ekoeK s/ fBoGo eodk j?.
www.krishijagran.comyop{ik T[rkU
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 42
T[sgkdB dh BthA seBheNwkNo ;zeo
Gkosh fe;kBK ftu ;zeo NwkNo T[sgkdB
eoB ’u brksko tkXk j' fojk j?, fi; dk
gqw[Zy ekoB T[BQK dk fInkdk T[sgkdB j?. i/eo
;zeo NwkNo T[sgkdB ’u BthA seBhe dk T[g:'r
ehsk ikJ/, sK T[BQK d/ T[sgkdB ’u j'o fInkdk tkXk
ehsk ik ;edk j?, fi; dk t/otk j/m fdZsk frnk j?,
sKfe fe;kB tho fJ; seBhe ƒ ngDkn e/ bkG
gqkgs eo ;eD L
ibtk:{
;zeo NwkNo ƒ T[fus ibtk:{ ftu T[rkT[Dk
pj[s Io{oh j? BjhA sK b'VhAdk bkG gqkgs BjhA
j't/rk. fJ; ƒ T[rkT[D bJh wZXw s/ mzvh ibtk:{ dh
b'V j[zdh j?. g"fdnK d/ T[fus tkX/ ns/ c;b bJh
21^23 fvroh ;?ANhrq/v skgwkB ;jh t/fynk frnk
j?. fJ; s'A xZN skgwkB j'D s/ g"d/ wo iKd/ jB. 14
fvroh ;?AHrq/H s'A xZN skgwkB ns/ 32 fvroh ;?AHrq/H
s'A fInkdk fdB dk skgwkB j'D s/ c;b T[~s/ wkVk
n;o g?Adk j?. s/I rowh j'D ekoB cZ[b MV iKd/ jB
ns/ cbK ftu o'r g?dk j' iKdk j?.
IwhB ns/ fsnkoh
NwkNo T[rkT[D bJh T[fus ib fBek;h tkbh
fueBh s/ o/sbh d'wFN IwhB ;G s'A uzrh wzBh rJh
j?. nr/sh c;b bJh jbeh IwhB uzrh ofjzdh j?.
s/Ikph IwhB ftu 8^10 e[fJzNb u{Bk gqsh j?eN/no
toyk o[Zs ’u gk e/ T[; dk ;[Xko eoe/ ;zeo NwkNo
dk T[sgkdB n;kBh Bkb ehsk ik ;edk j?.
g"d brkT[D s'A brgr fJe jcs/ gfjbK y/s
fsnko eo b?Dk ukjhdk j?. y/s ftu 200 e[fJzNb
r'po dh ykd fJe' fijh fyzvk d/Dh ukjhdh j?. IwhB
ƒ gZXok eoB s'A gfjbK o;kfJDe ykdK dh f;ckoP
ehsh wksok th IwhB ftu fwbk d/Dh ukjhdh j?.
NwkNo dhnK ;zeo fe;wK
g{;k ;zeo^1 L fJ; fe;w d/ g"d/ ;hfws, j';,
;zxD/ s/ ekch T[sgkde j[zd/ jB. cb fueB/,
r'bkeko ns/ fyZu Gog{o j[zd/ jB. T[~soh Gkos
ftu i{B s'A nZX i[bkJh se cb T[sgkdB bJh ;jh
fe;w j?.
g{;k ;zeo^4 L fJ; fe;w d/ g"d/ ;hfws,
r{VQhnK johnK gZshnK tkb/ jz[d/ jB, cb
fueB/, fyZu Gog{o, n";sB tIB 70^80 rqkw, fszB
e'PmK tkb/, w'Nk fSbek ns/ fJe' fij/ gZeD tkb/ j[zd/
jB. w{b rzqEh ;{so feqwh o'Xe, noX y[Pe gmkoh
IwhB bJh ;jh fe;w j?.
noek nGhihs L g"d/ ;hfws, r{VQ/ jo/ ozr
dhnK gZshnK tkb/ j[zd/ jB. cb r'b, ;\s, r{VQ/ bkb
jo/ ezX/ tkb/ j[zd/ jB ns/ n";sB tIB 60 rqkw j[zdk
j?. ;G s'A T[~sw gfotjB r[D ns/ ;XkoB xZN
skgwkB 17 fdBK se ofynk ik ;edk j?. o'gkJh s'A
55^60 fdBK ftu cb nkT[D/ P[o{ j' iKd/ jB, i' 140
fdBK se fwbd/ ofjzd/ jB. gqsh j?eN/no 400
NwkNo T[sgkdB dh BthA seBhe
rzrk PoB ;?Bhy/sh^pkrtkBh ;bkjeko
;zeo
www.krishijagran.comNwkNo T[sgkdB
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 43
e[fJzNb se T[gi fwb iKdh j?.
noek P/qPm L fJ; d/ g"d/ ;hfws tkX/ tkb/ jz[d/
jB. cb r'b^nzvkeko wZXw neko tkb/ s/ ;\s
j[zd/ jB. cb dk n";sB tIB 70^75 rkqw se j[zdk
j?. cb dk T[gobk fjZ;k joh Gkn wkodk j? ns/
r[Zdk fInkdk j[zdk j?. fJj w[oMk o'Xe fe;w j?.
gqsh j?eN/no n";sB T[gi 700^800 e[fJzNb j?.
wkX[oh (ihHn?~;Hn?~;H^39) L fJ; fe;w dk
ftek; phi' Phsb ezgBh, ikbBk d[nkok ehsk frnk
j?. g"d/ ;hfws j[zd/ jB. cb S/sh gZeD tkb/ j[zd/
jB. cb ugN/ r'bkeko, bkb, w'N/ fSbe/ tkb/
n";sB 100 rqakw d/ j[zd/ jB, i' cZNd/ BjhA ns/
NqK;g'oN okjhA d{o^d[okv/ fbikJ/ ik ;ed/ jB, gqsh
j?eN/no 500^700 e[fJzNb se T[gi fwb iKdh j?.
whBkePh (ihHihHn?~;H^20) L fJ; fe;w dk
ftek; phi' Phsb ezgBh d[nkok jh ehsk frnk j?.
fJ; fe;w d/ g"d/ ;hfws j[zd/ jB. cb r'bkeko,
r{VQ/ bkb ns/ tIB 80 rqkw j[zdk j?. fJj fe;w
fcT{i/ohnB ftbN o'Xh j[zdh j?. gqsh j?eN/no
600^1000 e[fJzNb se T[gi fwb iKdh j?.
jkJhfpqv N'w/N' noE^3 L fJ; fe;w dk
ftek; nze[o phi ezgBh, Bkrg[o tb'A ehsk frnk
j?. g"d/ ;hfws, cb torkeko r'b, r{VQ/ bkb, r[Zdk
bkb, ;XkoB y[Peh ;fjD :'r j[zd/ jB. o'gkJh s'A
80^85 fdBK se cb brD/ nozG j' iKd/ jB, i'
160^180 fdBK se fwbd/ ofjzd/ jB. fJ; fe;w
dh nk;kw, gZSwh pzrkb, wjKokPNo, wZX gqd/P dk
gZSwh fjZ;k, skfwbBkv{ ns/ eoBkNe bJh f;ckoP
ehsh rJh j?.
ykd ns/ o;kfJDe ykd
;zeo NwkNo dh c;b ftu i?fte ykd d/Dk
pj[s Io{oh j?. fJ; d/ bJh gqsh j?eN/no 200^350
e[fJzNb r'po dh ykd Io{oh gkT[Dh ukjhdh j?. fJ;
s'A fJbktk uzr/ T[sgkdB bJh 100 feb' BkJhNq'iB,
75 feb' ck;c'o; ns/ 60 feb' g'NkP gqsh j?eN/no
gkT[Dh ukjhdh j?. ck;c'o; s/ g'NkP, pkeh
o;kfJDe ykdK dh g{oh wksok ns/ BkJhNq'iB dh
fJe fsjkJh wksok fwbk e/ o'gkJh s'A 1 fdB gfjbK
d/Dh ukjhdh j?. pkeh BkJhN'qiB ƒ 3 fjZf;nK ftu
tzv e/ yVQh c;b ftu o'gkJh s'A 20^25 fdBK pknd
ns/ 40^50 fdBK pknd fBokJh r[vkJh eod/ ;w/A
d/Dh ukjhdh j?. ykd gkT[Ad/ ;w/A y/s ftu b'VhAdh
Bwh j'Dh ukjhdh j?.
g"d fsnko eoB dh ftXh
;zeo NwkNo dh y/sh ;odh, rowh s/ toyk d/
w";w ftu ;cbskg{ote ehsh ik ;edh j?. ;odh
tkbh c;b bJh phi dh fpikJh nZX i[bkJh s'A nZX
nr;s se eo d/Dh ukjhdh j?. rowh tkbh c;b
bJh cotoh ns/ toyk ekbhB y/sh bJh ngq?b^wJh
d/ wjhB/ g"dPkbk ftu phi dh fpikJh bJh ;jh wzB/
rJ/ jB.
g"dPkbk dh fsnkoh bJh 5 whNo bzwh 1 whNo
u"Vh ns/ 10^20 ;?HwhH T[~uhnK fenkohnK pDkU.
fJ; s'A pknd 3^4 N'eohnK r'po dh ykd iK ezg';N
ykd gqsh fenkoh dh do Bkb uzrh soQK fwbk fdU.
fJBQK s'A fJbktk 15L15L15 dk BkJhN'qiB, ck;c'o;
ns/ g'NkP :[es fwPoD 500 rqkw gqsh fenkoh dh
do Bkb fpikJh s'A fJe fdB gfjbK fwbk fdU.
fJ; s'A fJbktk 15^20 rqkw vkJhE/B n?~wH^45 ns/
15^20 rqkw :{okvkB dtkJh gqsh fenkoh dh do
Bkb fwZNh ftu uzrh soQK fwbk feU. d{;o/ fdB 5
www.krishijagran.comNwkNo T[sgkdB
60$9, sh;oh wzfIb, :{;| ;okfJ wkoehN, BIdhe rqhB gkoe w?No' ;N/PB, BthA fdZbh^110016
N?bh|'B L 011^26511845, 26517923, 45503170, 9313301029
Jh^w/b L [email protected], [email protected], www.krishijagran.com
u?~e$vhHvhH, n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD d/ BK fdZbh ftu e?P j'Dk ukjhdk j?, wBhnkovo BthA fdZbh nkf|; ’u G/fink ikJ/
feqPh ikroD w?ApofPg o/N;kb ekghnK� ehws� S'N��� G[rskB
1 12 420 40 380
2 24 840 140 700
3 36 1260 260 1000
5 60 2100 600 1500
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 44
;?AHwhH dh d{oh s/ 1 ;?AHwhH vz{xhnK bkJhnK pDk e/
phi phi fdU. T[; s'A pknd pohe r'po dh ykd s/
fwZNh d/ fwPoD Bkb phiK ƒ YZe fdU. ftu^ftu
c[jko/ Bkb jbeh f;zukJh eod/ oj'. BdhB th eZYd/
oj'.
i[bkJh^nr;s d/ wjhfBnK ftu g"dPkbk ƒ
fInkdk toyk s'A pukT[D bJh gkodoPh g'bhEhB dk
P?~v pDkT[Dk pj[s Io{oh j?. gqsh j?eN/no bJh
g"d fsnko eoB bJh 100^150 rqkw ekch j[zdh j?.
o'gkJh
nkws"o s/ ;zeo NwkNo dh g"d 3 jcfsnK ftu
o'gkJh :'r j' iKdh j?, id'A g"d/ 10^15 ;?AHwhH T[~u/ j'
ikD sd T[BQK dh o'gkJh eoBh ukjhdh j?, fInkdk
g[okDh g"d brkT[D Bkb T[gi ftu ekch ewh j'
iKdh j?.
o'gkJh dh dPk fJ; rZb s/ fBoGo eodh j? fe
;zeo NwkNo dh fe;w ;hfws j? iK n;hfws.
;hfws tkX/ tkbh fe;wK bJh bkJhBK dh d{oh
60 ;?AHwhH ns/ g"fdnK dh n k g
;h d{oh 45 ;?AHwhH oyd/
j B , i d f e
n ; h f w s
tkX/ tkbh
f e ; w K
’ u
bkJhBK dh
nkg;h d{oh
45 ;?AHwhH
oyDh ukjhdh j?.
f;zukJh s/ ib fBek;h
;zeo NwkNo dh Gog{o T[gi gqkgs eoB bJh
;jh ;w/A ns/ ;jh wksok ftu f;zukJh eoBh pj[s
Io{oh j?. rowhnK dh c;b ftu 5^6 fdBK d/ coe
Bkb f;zukJh eoBh ukjhdh j?. idfe ;odhnK tkbh
c;b ’u 10^20 fdBK pknd f;zukJh eoBh ukjhdh
j?, toyk ekbhB c;b dh f;zukJh toyk T[go
fBoGo eodh j?. f;zukJh eod/ ;w/A gkDh g"d/ d/ sD/
ƒ Bk S{j/. f;zukJh dk ;wK ns/ wksok IwhB dh
fe;w T[~s/ fBoGo eodh j?. jbeh fwZNh ’u
tko^tko ns/ xZN coe Bkb f;zukJh eoBh g?Adh j?,
idfe Gkoh fwZNh ftu fInkdk coe Bkb f;zukJh
eoBh g?Adh j?.
toyk o[Zs ftu i/eo y/s ’u tkX{ gkDh fJeZmk j'
ikJ/ sK T[; ƒ eZYD dk T[fus fJzsIkw eoBk ukjhdk
j? BjhA sK c;b ghbh g? e/ wo ;edh j?.
g"d ;[o~fynk T[[gkn
BdhB fB:zsqD L ;zeo NwkNo dh c;b d/ Bkb
nB/e BdhB T[r nkT[Ad/ jB, i' c;b d/ Bkb Bwh,
g'Pe sZsK, ;EkB, jtk nkfd bJh w[ekpbk eod/
jB, fi; d/ ekoB c;b dh T[gi, r[DtZsk ’s/
gqshe{b n;o g?Adk j?. fJ; bJh BdhB fB:zsqD bJh
b'V nB[;ko fBokJh r[vkJh eoBh ukjhdh j?.
nozGe nt;Ek ’u g"fdnK d/ uko/ gk;/ fwZNh ukVQ
d/Dh ukjhdh j?.
ehN fB:zsqD
cb p/Xe L ;zeo NwkNo d/ cbK T[~s/ fJ; ehV/
dk fInkdk gqe'g j[zdk j?, fi; d/ Bshi/ ti'A T[gi
T[~s/ wkVk n;o g?Adk j?.
fJ; ehV/ dh ;z[vh cb
ftu ;[oky eoe/
dkyb j' iKdh j?
ns/ nzdo d/ r[Zd/ ƒ
yk iKdh j?, fi;
d/ ekoB cb
p/eko j' iKdk
j?.fJe ehV/
dh o'eEkw
b J h
fetkBkbck;
i K
vkJh^ebo'ck;
d t k J h d k
1H0—1H5 fwHbhH$bhNo gkDh
ftu x'b pDk e/ 10 fdBK d/ coe Bkb fSVekU
eoBk ukjhdk j?.
;{so feqwh L fJ; feqwh Bkb g"fdnK dhnK iVQK
ftu rzYK pD iKdhnK jB fi; d/ ekoB g"fdnK ftu
gkDh s/ g'Pe sZsK dk nktkrT[D o[e iKdk j?. g"d/
ewI'o s/ ghb/ g? iKd/ jB.fJBQK dh o'eekw bJh
:{o'vkB dkD/ 30 feb' gqsh j?eN/no dk y/s dh
fsnkoh d/ Bkb gkU. g"d ƒ brkT[D s'A gfjbK
:{o'vkB d/ x'b (60 rqkw$bhNo gkDh) ftu nZX/ xzN/
se v[p' e/ eoBk ukjhdk j?.
o'r fB:zsqD
nkdq ftrbB (v?Afgzr nkc) L fJj g"dPkbk dk
gqw[Zy ccz{dh s'A g?dk j'D tkbk o'r j?, fi; dk gqe'g d'
www.krishijagran.comNwkNo T[sgkdB
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 45
nt;EktK ftu j[zdk j?. gfjbh nt;Ek ’u g"dk
IwhB s'A pkjo fBebD s'A gfjbK jh wo iKdk j? ns/
d{;oh nt;Ek ftu phi c[ZND s'A 20^25 fdBK ’u
IwhB dh ;sj T[~s/ g"d rbB d/ ekoB fro e/ wo
iKdh j?.
fJ; o'r dh o'eEkw bJh pkft;fNB Bkwe
ccz{dhBkPe Bkb phi dk fJbki eoBk ukjhdk j?.
fJ; d/ bJh 2 rqkw dtkJh gqsh feb' phi dk gq:'r
eo'. g"dk fBebD s'A pknd vkJhE/B n?~wH^45 (2
rqkw dtkJh$bhNo gkDh) x'b Bkb fwZNh ƒ fGr'
fdU.
nr/sk M[b;k L fJj fJe ccz{dh s'A g?dk j'D
tkbk o'r j?. fJ; o'r d/ ekoB gZshnK T[~s/ ekb/,
r'b XZp/ pD iKd/ jB. fi; d/ ekoB g"d/ d/ G'iB
fBowkD T[~s/ gqshe{-b n;o g?Adk j?.
fJ; o'r dh o'eEkw bJh vkJhE/B n?~wH^45 (2
rqkw dtkJh$bhNo gkDh) d/ 3 fSVekU 10 fdBK d/
coe Bkb eoB/ ukjhd/ jB.
gS/sk M[b;k L fJj th ccz{dh s'A g?dk j'D tkbk
o'r j? fJ; o'r dk gqe'g gZshnK, sfDnK ns/ cbK
T[~s/ jz[dk j? fi; d/ ekoB T[BQK T[~s/ XZp/ pD iKd/
jB.fJ; o'r dh o'eEkw bJh fov'fwb (2 rqkw
dtkJh$bhNo gkDh) d/ 3^4 fSVekU eoB/ ukjhd/
jB.
ftPkDz{ o'r L fJj o'r u?Agk s/ jok s/bk d/ gqe'g
d/ ekoB j[zdk j?, fi; d/ ekoB g"fdnK dhnK gZshnK
S'NhnK s/ ;z[rV iKdhnK jB. fJ; dh o'eEkw bJh
j/m fby/ T[gkn eoB/ ukjhd/ jB L
• o'rh g"fdnK ƒ ;ktXkBh Bkb g[ZN e/ BPN eo
d/Dk ukjhdk j/.
• pkeh c;b T[~s/ w/E'J/N (2 fwHbhH$bhNo) dk
x'b pDk e/ 15 fdBK d/ coe Bkb fSVekU eoBk
ukjhdk j?.
• o'gkJh d/ ;w/A Ehw/N dk c'o/N 15 feb' gqsh
j?eN/no dh do Bkb y/s ftu gkT[Dk ukjhdk
j?.
ihtkDz{ w[oMkB L fJj NwkN dk gqw[Zy o'r j?,
fJj fJe ihtkDz{ s'A g?dk j'D tkbk o'r j?, fi; d/
ekoB g"dk w[oMk iKdk j?.
g"d/ dhnK iVQK ƒ ;Nq/gN';kJhebB (500
fwHbhH$bhNo gkDh) d/ x'b ftu nZX/ xzN/ se v[p'D
wro'A o'gkJh eoBh ukjhdh j?.
cbK dh s[VkJh
;zeo NwkNo dh s[VkJh T[; dh tgkoe ftt;Ek
d/ nB[;ko eoBh ukjhdh j?. BIdheh wzvh bJh id'A
cb g{oh soQK gZe e/ bkb j' ikD sd s[VkJh eoBh
ukjhdh j?. idfe cbK ƒ d{o wzvh ftu t/uD bJh
jbe/ r[bkph cbK ƒ jh s'V b?Dk ukjhdk j?. gfo^
oZfynk bJh g{oh soQK gZe/ j'J/ bkb cbK ƒ jh s'VBk
ukjhdk j?.
cbK ƒ s'VB wro'A T[BQK d/ nkeko, ozr s/
gfogZesk nB[;ko tzv eoBh pj[s Io{oh j?, T[; s'A
pknd bZeVh dhnK g/NhnK ftu pzd eoe/ wzvh ftu
G/iD Bkb T[BQK dh ;jh ehws fwbdh j?.
T[gi
;zeo NwkNo dh T[gi, fe;w, IwhB dh fe;w
s/ T[gikT{ Pesh, o'gkJh dk ;wK ns/ c;b dh
d/yGkb T[~s/ fBoGo eodh j?. i/eo T[go'es d;h
seBhe nB[;ko ;zeo NwkNo dh y/sh ehsh ikJ/ sK
gqsh j?eN/no 1000^2000 e[fJzNb se T[gi fwb
iKdh j?.
www.krishijagran.comNwkNo T[sgkdB
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 46
oksB ekb s'I jh pZeoh gkbBk fgzvK d/ b'eK dh
nkofEe;fEsh dk nfGzB nzr ufbnk nk fojk j?. fJjd/
Bkb jh d/F d/ g;{ XzB ftu pZeoh dk yk; ;EkB j?. ;z;ko
ftu gkJhnK ikD tkbhnK pZeohnK dk brGr 20% ;kv/ d/F
ftu j?. pZeohnK seohpB ;ko/ gqd/FK ftu gkJhnK iKdhnK
jB. nfij/ ;EkB #s/ fiE/ e/tb fBwB e'Nh dk ukok iK
MkVhnK jh T[gbpX j[zdhnK jB, T[E/ pZeoh gkbBk j'o th
wjZstg{oB j' iKdk j? feT[Ife e[dos B/ jh izrb dhnK
ezNhbhnK MkVhnK nkfd s/ fBoGo ofjD dk Fqa/n fdZsk j?.
fJj e”V/, BwehB :k yZN/ fe;w d/ g”fdnK dk th T[g:'r
eodhnK jB idI' fe pkeh gF{ nkgD/ G'iB ftu xZN jh b?Id/
jB. fJjBK ~ gkbD bJh E'Vh irQk jh ekch j[zdh j?.
pZeoh gkbB ~ j'o f}nkdk bkGekoh pBkT[D bJh
pZeoh-gkbeK ~ fBwB w[Zy fpzd{nK s/ fXnkB oZyDk }o{oh j?L-
1H pZeohnK d/ xo
2H pZeohnK dhnK gqw[Zy B;bK ns/ gqiBB
3H nkjko ns/ ykD-gkD
4H pZeohnK dk phwkohnK s'I pukn
1H pZeohnK d/ xoL f}nkdkso gF{-gkbe pZeohnK bJh
nbr xo dk fJzs}kw BjhI eod/ ;r'I nkgD/ xo d/ fJe e'B/
ftu fes/ th S'Nh fijh M”IgVh ftu pzB fdzd/ jB fiE/ pZeoh
gkbe/ xZN you eoe/ f}nkdk ewkJh eod/ jB. b/feB id'I
pZeoh-gkbe e'b peZohnK dh frDsh fJe s'I tX e/ eJh j'
iKdh j? fco xo ftu pzBDk ns/ b'VhIdh ;ckJh oZyDk, yk;eo
po;ks ns/ mzv d/ fdBK ftu peoh dh f;js bJh mhe BjhI
jz[dk. pZeohnK bJh y[bQh irQk fiE/ uzrh wksok ftu F[X jtk
ns/ pfjD bJh ;[Zeh irQk j't/, T[Zsw ofjzdh j?.fJ; bJh
pZeoh-gkbe tZv/ ikBtoK (rktK, wZMK) dh soQK uzrh fe;w d/
xo pBkT[D fiE/ T[j gqshe{b w”;w ftu th bkGekoh pDhnK
ofjD. fJjd/ bJh 6 c[N bzpk ns/ 4 c[N u”Vk wekB ukjhdk
j?. fJ; soQK d/ fJe wekB ftu d' pZeohnK nk;kBh Bkb
gkbhnK ik ;edhnK jB. jw/Fk Bo ~ wkdk s'I nbr pzBDk
ukjhdk j? BjhI sK d[ZX ftu pdp{ nkT[D br iKdh j?.
2H pZeohnK dhnK gqw[Zy B;bKL- pZeoh-gkbeK dh gfjbh
}o{os uzrh B;b dh j? i' T[; fJbke/ ftu f}nkdk T[sgkdB
d/ ;e/ ns/ T[E'I dh ibtk:{ ftu ;jh soQK ofj ;e/A.pZeohnK
dhnK nbr nbr B;bK (d/;h ns/ ftd/Fh) gkJhnK iKdhnK
jB fijBK ftu'I e[M gqw[Zy jBL
popohL- fJj B;b T[so gqd/F d/ J/Nk, nkrok,
nbhrV ns/ wE[ok iBgdK ftu f}nkdkso gkJh iKdh j?.
wZXw nkeko, ezB S'N/ S'N/, T[go'I yV/ j'J/ ns/ ;oho s/ tkb
S'N/, fuZN/ ;oho s/ bkb pkdkwh :k ekb/ XZp/ j[zd/ jB. bZsK
S'NhnK, ED tZv/ tZv/ ns/ fgSb/ gZm/ s/ pkb S'N/ S'N/ jh j[zd/
jB. Bo dk t}B 40-50 feb' ns/ wkdk dk n”;sB ;oho dk
Gko 25-30 feb' j[zdk j?. fJj B;b J/Nk iBgd bJh pj[s
uzrh ;kps j'Jh j?. fJj d[ZX ns/ r'Fs d'BK bJh jh tXhnk
j?. fJ; iksh dhnK peohnK 6-7 wjhB/ dh T[wo ftu roG
XkoB eo b?IdhnK jB ns/ 14-15 wjhfBnK ftu d' tko pZu/ d/
fdzdhnK jB. f}nkdkso fJe ftnKs ftu d' pZfunK ~ iBw
fdzdhnK jB. fJjBK ~ xo ftu th pzBQ e/ gkfbnk ik ;edk
j?.
iw[BkgkohL- fJ; B;b dhnK pZeohnK T[so gqd/F d/
nkrok f}b/ ftu iw[Bk ykoK ns/ T[jd/ B/Vb/ fJbkfenK ftu
gkJhnK iKdhnK jB. Bo d/ ;oho dk Gko n”;sB 70-80 feb'
j[zdk j?. pZeohnK dhnK bZsK bzphnK, BZe T[mh j'Jh, ezB bzp/
ns/ fgSbhnK bZsK #s/ bzp/ tkb gkJ/ iKd/ jB. fJj B;b d[ZX
d/ T[sgkd bJh tXhnk j?.b/feB ;kb ftu fJe jh tko pZuk
fdzdh j?. fJ; B;b ~ xo ftu pzBQ e/ BjhI gkfbnk ik
;edkA. fJjd/ bJh izrb ftu uokT[D dk gqpzX pj[s }o{oh
j?.
wkbkpkoh L fJ; iksh dhnK peohnK wkbkpko d/
e?bhe/N, sBhu?oh, eBkB”oh, ns/ wzrb”o ftu gkJhnK iKdhnK
jB. ;oho dk ozr ekbk, fuZNk :k pdkwh j[zdk j?. rb/ ftu
rohp dh ekwX/~
peohvkHnkoHn?;Hu”jkB
vkfJo?eNo, pkfJUN?eBkb'ih ;z;EkB, Ghwskb, B?Bhskb (T[sokyzv)
www.krishijagran.compeoh gkbB
g[
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 47
ezB dh soQK bNedhnK j'JhnK wK;b ouBktK fJ; B;b dh
w[Zy gfjukB jB. fJj B;b d[ZX bJh uzrh ;wMh iKdh j?.
pzrkb peoh L fJj B;b gZSwh pzrkb, n;kw ns/
fJ;d/ B/Vb/ fJbkfenK ftu gkJh iKdh j?. fJj pZeohnK S'N/
ed dhnK j[zdhnK jB. ;oho dk ozr ekbk, fuZNk iK pdkwh
j[zdk j?. n”;sB Gko 20-30 feb' j[zdk j?. wkdk ;kb ftu d'
tko ns/ jo tko d' :k fszB pZfunK ~ iBw fdzdh j?. fJj
B;b d[ZX d/ fj;kp Bkb uzrh BjhI j[zdh b/feB wk; T[sgkdB
bJh uzrh B;b j?.
phNb L fJ; B;b dhnK pZeohnK r[odk;g[o, nzfwqs;o
ns/ fJ;d/ nk; gk; d/ fJbkfenK ftu gkJhnK iKdhnK jB.
pZeohnK dk ozr ekbk ns/ ;c/d XZp/dko j[zdk j?. ;oho d/yD
ftu iw[Bk gkoh peoh tork brdk j?. fJ; pZeoh dh gqiBB
dh skes iw[Bk gkoh peoh Bkb'I f}nkdk b/feB popoh Bkb'I
xZN j[zdh j?.
;{osh L fJj pZeohnK r[ioks ns/ wjkokFNok ftu
gkJhnK iKdhnK jB. fJjBK d/ ;oho d/ bzp/ bzp/ tkb j[zd/ jB
fijV/ ezpb pBkT[D d/ ezw nkT[Id/ jB.
rZdh L fJ; iksh dhnK pZeohnK fjwkfbnk gjkV d/
fBub/ fjZ;/ ftu gkJhnK iKdhnK jB, fJjBK d/ ;oho s/ bzp/
bzp/ tkb j[zd/ jB fijV/ fe ezpb pBkT[D d/ ezw nkT[Id/ jB.
eFwhoh L fJ; B;b dhnK pZeohnK f;oc gjkVK #s/ jh
gkJhnK iKdhnK jB. fJ; B;b ~ w?dkBh fjZ;/ ftu BjhI
gkfbnk ik ;edk, fJj T[{B ns/ wk; bJh uzrh B;b j?.
ftd/Fh B;bKL-
B{fpnkBL fJ; iksh dh g?dkfJF fJzrb?Iv ftu iw[Bk gkoh
B;b d/ peo/ ns/ T[E'I dh d/;h peoh d/ nkg; ftu ;zeo
gqiBB d[nkok j'Jh j?. fJ; iksh d/ ikBto th iw[Bk gkoh
tor/ jh jB.
nzr'ok L ;oho #s/ bzp/ bzp/ ;c/d ozr d/ tkb j[zd/ jB.
;oho dk Gko 40-50 feb' j[zdk j?. fJj B;b T[B ns/ r'Fs
T[sgkdB bJh uzrh ;wMh iKdh j?.
n?bgkJhB L fJ; B;b dhnK pZeohnK dh BZe p?mh j'Jh
j[zdh j?. Bo dk n”;sB Gko 65 s'I 80 feb' ns/ wkdk 50 s'I
60 feb' sZe j[zdk j?.
;kBB L fJj ;ftN}ob?Iv s'I ftef;s ;c/d ozr dh tZvh
iksh j?. d[ZX T[sgkdB bJh ;G s'I tXhnk wzBh iKdh j?.
N'rBpor L fJ; iksh dh g?dkfJF th ;ftN}ob?Iv s'I jh
j'Jh. ;oho dk ozr pdkwh j'D d/ Bkb Bkb g/N, g?o ns/
u/jo/ s/ ezBK s'I b? e/ BZe se ;c/d XkohnK j[zdhnK jB.
gqiBB L pZeohnK B;bK d/ nB[;ko S/ wjhB/ dh T[wo s'I
fJe ;kb se dh T[wo sZe gqiBB :'r j' iKdhnK jB. nkw
s”o #s/ pZeoh ;kb d/ fe;/ th wjhB/ ftu rowh ftu nk ;edh
j?. pZeohnK s'I f}nkdk bkG b?D bJh }o{oh j? fe gqiBB mhe
;w/I s/ eotkfJnk ikJ/. i/ pZeoh gqiBB :'r j? ns/ T[j rowh
ftu BjhI nk ojh j? sK Bo d/ fpSktB ~ wkdk d/ xo ftu gk
d/Dk ukjhdk j?. fJjd/ Bkb pZeoh dh rowh ftu nk ikD dh
;zGktBk tX iKdh j?. fJ; rZb dk fXnkB oZyDk ukjhdk j? fe
fijVhnK pZeohnK finkdk d[ZX ns/ pZu/ d/D dh skes oZydhnK
jB T[jBK d/ Bo pZfunK ~ jh gqiBB d/ ezw bJh gq:'r ftu
fbnKdk iKdk j?.
peohnK dk nkjko ns/ ykDk-ghDk L f}nkdkso pZeohnK
dhnK B;bK nkgD/ ;[Gkn d/ nB[;ko izrbK ftu uoBk g;zd
eodhnK jB ns/ izrbh MkVhnK ns/ xkj Bkb jh nkgDk
fYZv Go b?IdhnK jB. pZeoh-gkbe ~ xo ftu e[M y[nkD dh
b'V BjhI gI?dh feT[Ife xo ftu u”Ie/ dk pfunk j'fJnk ;wkB,
;pih d/ fSbe/, X{Vk ns/ o'Nh nkfd fJe d' pZeohnK bJh
ekch j[zdh j?. i/ pZeoh ~ xo oZy e/ fybkfJnk ikJ/ sK
;zs[fbs nkjko dh }o{os jz[dh j?. fJe d[ZX d/D tkbh pZeoh
~ o'} 3H5 s'I 4H5 feb' uko/ dh }o{os j[zdh j?. fi; ftu 800
rqkw ;[Zek ns/ pkeh jok ukok j'Dk ukjhdk j?. fJe feb' d[ZX
T[sgkdB bJh 400 rqkw dkBk fi; ftu 15% gq'NhB j't/, d/Dk
ukjhdk j? ns/ roG oZfynk bJh roG nt;Ek d/ nkfyoh d'
wjhB/ ftu 200 rqkw dkBk ukjhdk j?. gqiBB bJh gq:'r
ehs/ ikD tkb/ pZefonK bJh 500 rkq w dkBk o}' kBk dD/ dh
}oo{ s j.? fJ;d / fJbktk gsq hfdB peZ oh ~ 15 s I' 20 rkq w yfDi
btB ns / sk}k ;kc gkDh fdB ftu d ' tko dD/ k ukjhdk j.?
pZeohnK dhnK gqw[Zy fpwkohnK s'I pukn L pZeohnK ~
yk; eoe/ fBwBfbfys fpwkohnK brdhnK jBL
1Hy[ogZek w[zjgZek L fJ; fpwkoh ftu w{zj ftu Skb/ g?
iKd/ jB. gF{ ukok ykDk pzd eo fdzdk j?. y[oK d/ nk; gk;
g?oK ftu Skb/ g? iKd/ jB ns/ }yw j' iKd/ jB. fpwkoh s'I
pukn bJh ;kb ftu d' tko - cotoh wkou ns/ i{B i[bkJh
ftu Nhek brtkT[Dk ukjhdk j?. fJbki d/ s”o s/ g?o ns/ w{zj
~ bkb dtkJh (g'NkfFnw gow?rB/N) d/ x'b Bkb X't/.
2H r'N g'e; L fJ; fpwkoh ftu EB, nZ:B, p[Zb ns/
w{zj nkfd ftu Skb/ g? iKd/ jB ns/ BZe s'I gkDh trD brdk
j?. o'r s'I pukn bJh NhekeoD eotkT[Dk ukjhdk j?.
fJbki d/ o{g ftu }ywK s/ f}ze wbQw brkU ns/ gF{ ~ pkeh
gF{nK s'I nbZr oZy'.
www.krishijagran.compeoh gkbB
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 48
2H uwVh ;[Ze iKdh j?
3H g/N ftu brksko jbek jbek dod
j[zdk ofjzdk j?.
4H gF{nK ~ xVh xVh d;s br iKd/
jB.
5H tAZfSnK ftu j'o fpwkfonK Bkb
bVB dh skes xZN iKdh j?/.
6H id'I ehfVnK dh frDsh tX iKdh j?
sK ghfbnk j' iKdk j?.
7H j”bh j”bh yK;h tXdh iKdh j?.
o'eEkwL
1H bZSDK okjhI fi; soQK, Bt/I izw/
fFF{nK dk tkXk o[e ikDk, brksko
d;s nkT[Dk nkfd.
2H ;{eFwdoFh d[nkok r'po dh iKu
eoe/ fi; Bkb n?;e?o/; d/ nzv/
fdykJh fdzd/ jB.
fJbki L
g/N d/ ehfVnK ~ wkoB bJh j/m
fbyh dtkJh dk gq:'r ehsk ik ;edk
j?.
1H fggokfiB n?vhg/NL- 8-10 rqkw, pZu/
d/ uko/ d/ Bkb fwbk d/Dh ukjhdh j?
ns/ fJjh y[oke fJe wjhB/ pknd
d[pkok d/D Bkb fJj ehV/ ysw j'
iKd/ jB.
2H pow?e;L- fJ;dh 5 fwbhbhNo
y[oke gqsh 10 feb'rqkw ;oho d/
Gko d/ fj;kp Bkb d/Dh ukjhdh j?.
3H EkfJUp/Bvkb gkT[{voL- 4 rqkw
dtkJh ~ gkDh ftu x'be/ fszB
wjhB/ ftu fJe tko fgbk d/Dh
gF{nK d/ g/N d/ ehV/ ns/ fJbki L
g/N d/ ehfVnK ftu w[Zy o{g ftu
@n?;e?fo;# brdk j? fijVk fe tZv/
gF{nK d/ w[ekpb/ ftu S'N/ gF{nK ftu
f}nkdk brdk j? fi; Bkb Bt/I izw/
gF{nK dk tkXk o[e iKdk j? ns/ j}w
eoB dh skes xN iKdh j?. fJj ehVk
20-25 ;?INhwhNo bzpk ns/ d'B'I
feBkfonK s'I B'ehbk j[zdk j?. tZv/ ehV/
d' fszB jcs/ dh T[wo d/ pknd pkbe
ftu fdykJh d/D br iKd/ jB. feT[Ife
fJj bkot/ yh; okjhI pZu/ ftu gj[zu
iKd/ jB. nzv/, uko/ iK dkB/ d/ Bkb
g/N ftu gj[zu iKd/ jB ns/ T[E/ gj[zu
e/ nzfvnK dh pkjoh fGZsh N[ZN iKdh j?
fi; Bkb bkot/ nk}kd j' iKd/ jB.
fJj bkot/ nKsK dh dhtko s'I j[zd/ j'J/
y{B ftu gj[zu iKd/ jB ns/ fco T[E'I
;oho d/ nbr nbr nzrK ftu gj[zu
e/ B[e;kB gj[zukT[Id/ jB.
fJj n?;e?fo; BK d/ goihth
ftfGzr nzrK s'I j[zd/ j'J/ d[pkok nkgDh
S'Nh nKs ftu nk e/ nkgDh j[e dh
wdd Bkb nkgD/ nkg ~ nKs dh
dhtko ftu ;Ekfgs eo b?Id/ jB fi;
Bkb T[j G'iB gdkoE b? e/ nkgDk
tkXk eod/ ofjzd/ jB. fJ; gqfeqnk
ftu 5 jcs/ dk tes brdk j?, j[D
fJj itkB ehV/ nzv/ d/Dk F[o{ eo fdzd/
jB fi; Bkb T[j brksko wb okjhI
pkjo fBebd/ ofjzd/ jB.
bZSDL
1H Bt/I izw/ fFF{ dk tkXk o[e iKdk j?
ukjhdh j?.
4H j?bkN?ZeL- 15 s'I 30 rqkw dtkJh
fszB wjhB/ ftu fJe tko fgbk d/D
Bkb ehV/ g{oh soK ysw j' iKd/
jB.
gF{nK ftu NhekeoBL-
gF{nK ftu nbr nbr soQK
dhnK fpwkohnK nbr nbr w”;wK
ftu brdhnK jB gqzs{ e[M fpwkohnK
pkfoF d/ w”;w ftu brdhnK jB i' fe
gF {-g kbeK ~ Gkoh B [e;kB
gj[zukT[IdhnK jB feT[Ife fpwko g;{nK
dk T[sgkdB xZN iKdk j? ns/ e[M
fpwkohnK ftu w”s th j' iKdh j? b/feB
i/ gF{-gkbe uzrh soQK fXnkB d/D sK
gF{nK ~ fJjBK ;kohnK fpwkohnK s'I
nk;kBh Bkb pukfJnk ik ;edk j?
feT[Ife pj[s ;kohnK fpwkohnK d/ Nhe/
pkfoF nkT[D s'I gfjbK jh bk fdzd/ jB
fi; Bkb gF{nK ~ fpwkoh bZrD dh
;zGktBk xZN iKdh j?. e[M fpwkohnK d/
Nhe/ bkT[D dk ;wK ns/ y[oke
fBwBfbfys jBL
gF{nK dk NhekeoD ns/ g/N dh ehfVnK s'I pukn
:Fgkb f;zx, Bkfiw nbh;ZsgqekF :kdt ns/ iBkodB :kdt
;odko tbZp GkJh gN/b,
feqFh ns/ gqkd:'fre ftFtftfdnkbk, w/om
www.krishijagran.comgP{ gkbB
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 49
3H n?IEo?e;L
e) phHfeT{HNhek� � � 5H0 fwHbhH uwVh d/ EZb/� 12 wjhB/
y) phHfeT{Hgkbht/b?IN Nhek� � 5H0 fwHbh uwVh d/ EZb/� 12 wjhB/
(6 wjhB/ s'I f}nkdk rkfpB g;{
� � � � � BjhI brkT[Dk ukjhdk)
r) t?c phHfeT{ Nhek� � 2H5 fwHbhH uwVh d/ EZb/� 12 wjhB/
6H N?NB;LN?NB; n?INhNkef;B ��� 1500-3000 fJzNoB?FBb :{fBN �� 1 wjhBk ���� wk;g/FhnK ftu
2H rbkx'N{L-
e) n?IEo?e; ;g'o Nhek �� 1H0 fwHbhH uwVh d/ Ezb 6-12 wjhB/
4Hpb?e etkNo :k pb?e b?rL
5H po[;/b'f;;L(e) po[;/b'f;; ;Nq/B-19 5� H00 fwHbhH uwVh d/ EZb/ ��� 2 ;kb (S/ wjhB/ �������� s'I xZN T[wo d/ gF{ ~ BjhI brkT[D
6 s'I 12 wjhB/ (ftd/Fh rktK ~ ;kb ftu d' tko)
6 s'I 12 wjhB/ ;kb ftu d' tko
6 s'I 12 wjhB/
1H y[ogZek ns/ w{zj gZekL
y[oke o'r fBtkoD ;wKNhe/ dk BK(e) n?cHn?wHvh Nhek�(nkJhHthHnkoHnkJh)
10H0 fwbhbhNo (5 fwHbh pZfunK ftu)
9 s'I 12 wjhB/ ( pZfunK ~ nZXh y[oke
21 fdB pknd d[pkok brkT[Dh ukjhdh j?)
(y) n?cHn?wHvh Nhek (j?e;N) 10 fwHbhH uwVh d/ Eb/
2H5 fwHbhH uwVh d/ Eb/
3H5 fwHbhH uwVh d/ Eb/
e) n?uHn?;Hn?vi[n?IN Nhek� � 3H0 fwHbhH wk;g/FhnK ftu� 12 wjhB/
y) n?uHn?;Hn?bw gq;ghN/fNv Nhek� 5 s'I 10 fwHbhH uwVh d/ EZb/� 6 wjhB/
r) n?uHn?;HfJBn?efNt?IN Nhek� 2H5 fwHbhH uwVh d/ EZb/� 12 wjhB/
feqFh ikroD gZfsqek ~ xo xo ftu fbikT[D bJh pbke gZXo s/ w?B/io, n?r}hfeT{fNt dh }o{os j?.
sBykj ns/ j'o g?e/ifibk ftgBD nfXekoh;Bkse (3-4 ;kb dk s}opk)
n?wHJ/H;h feqFh ikroDpbke n?r}hfeT{fNt
10th gk; (s}opk - fe;kBK Bkb w/bi'b)
;zgoe eo'L ;zi/ e[wko, nkb fJzfvnk n?oe[b/FB nfXekoh, c'BL 09313301029 60_9, sh;oh wzf}b, :{;c ;okJ/ wkoehN, rohB gkoe w?No' ;N/FB d/ B}dhe, BthI fdZbh - 110016 c'BL 011-26511845, 26517923 Jhw/bL [email protected] t?p;kJhN L www.krishijagran.com
www.krishijagran.comgP{ gkbB
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 50
ktK ftu ;sB dh ;{iB T[d'I j[zdh j?
id' I ;c/d oes e'fFektK
(fbT[e';kfJN;) ;sB rqzEh ftu'I nZs s'I
finkdk wksok ftu fBebdhnK jB. nkw
s”o s/ fJj jwbkto ihtkD{nK d/
fJzc?eFB eoe/ j[zdk j?. p?eNhohnk
d[nkok ikoh ifjohb/ gdkoEK dh tiQk
Bkb d[ZX ;okte T{se ns/ fGzB BbhektK
g{oh ;sB rqzEh ftu yokp j' iKdhnK jB.
o;kfJfDe, :zsfoe iK Eowb ;ZN eoe/
th ;sB dh ;{iB j' ;edh j?.
gfjukDL
fJ; o'r dh gfjukD EB ftu
n?pBkofwfbNh fit/I fe EB dh ;{iB,
rowh, bkfbwk, ;ys j'Dk, iK dod s'I
ehsh ik ;edh j?. d[ZX ftu gkDh dh
w”i{drh, EZe/, iK r[ZS/ fijhnK n;wkBsktK
;sB dh ;{iB d/ j'o ;ze/s j' ;ed/ jB.
id'I fJe rK bZSDjhB ;sB dh ;{iB s'I
fJBc?efNv j[zdh j? sK fJBc?eFB d/ fe;/
th bZSD ~ BjhI ftykT[Idh.
;sB dh ;{iB g?dk eoB tkb/ p?eNhfonkL
;skc:b'e'u{;, nkfon; dhnK
p?eNhohnb e'fFektK, v/noh rktK ftu
;sB dh ;{iB d/ ekoB J/izNK ftu'I fJe
j?. fJ;dk tZvk e?g;{b rktK dh gqsho'Xe
Fwsk d/ fybkc iht dh oZfynk eodh j?.
;sB dh ;{iB bJh ekoe ihtkD{L
· ;[d'w'B;nko:{fiB';k
· ;Nkchb'e'e; nkohn;
· ;Nkchb'e'e; n?ghfvvfwo;
· ;Nq?gN'e'e; nrbkfeN/
· ;Nq?gN'e'e; :{p/fo;
· po{f;bk w/bhs/If;;
· e'foUB?pefNfow p'ft;
· wkJhe'gbk}wk n?;ghgh
· n?;ufofunk e'bkJh (Jh e'bkJh)
· eb/pf;J/bk fBw'Bhnk
· eb/pf;J/bk Ufe;s'ek
· n?INho'p/eNo n?o'frB/f;;
· gk;uo/bk n?;ghgh
· NqJhgo/bk fgUfiz;
· pdbB/gk n?;ghgh
;sB dh ;{iB d/ gqekoL
;sB dh ;{iB d' nbr nbr
wkgdzvK d/ nB[;ko torhfeqs
ehsh ik ;edh j?L iK sK B?dkfBe
www.krishijagran.com
v/noh gF{ ftu ;sB dh ;{iB ns/ fJ;dh o'eEkwv/noh gF{ ftu ;sB dh ;{iB ns/ fJ;dh o'eEkw
r
v/noh gF{
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 51
bZSD d/ nB[;ko iK gq;koD d/ ;kXB s/
fBoGo eodk j?.
ebhfBeb bZSDL
* ebhfBeb ;sB dh ;{iB
* T[g B?dkfBe ;sB dh ;{iB
;zouBk dh ftXkL
· ;zeokewe ;sB dh ;{iB
· tksktoD ;sB dh ;{iB
gq;koDL
;sB d/ ;{iB dk o”r ;G s'I finkdk
d[ZX eZYD tkbh wFhB d/ Bkb ;zgoe ftu
nkT[D Bkb ns/ d{fFs jZEK iK ;wZroh
okjhI c?bdk j?.
d[ZX ;zouBk s/ gqGktL
;sB dh ;{iB g'NkfFnw ns/
b?eN'c/foB ftu froktN dk ekoB pD
;edk j?. fJj d[ZX ftu gqw[Zy gq'NhB
e?f;nB ftu ewh dk w[Zy ekoB j?. d[ZX
ftu ;G s'I finkdk e?bFhnw e?f;nB d/
Bkb i[fVnk j'fJnk j[zdk j? ns/ e?f;nB
;z;b/FB dk ftxNB d[ZX ftu e?bFhnw
dh ewh eo fdzdk j?. d[ZX d/ gq'NhB ~
gq;z;eoD ns/ GzvkoD d/ d”okB froktN
dk ;kjwDk eoBk g?Idk j?. ;sB dh ;{iB
s'I rqf;s rktK ftu d?fje e'fFek frDsh
pj[s finkdk j[zdh j?, fJjBK dh nfXesk
rktK ftu d[ZX dh wksok xZN eodh j?.
gqpzX
y'i
e?bhc'ofBnk ;sB dh ;{iB gohyD
ftu fJ;s/wkb fJe gbkf;Ng/vbn.
;sB dh ;{iB s'I rqf;s wt/Fh ~ EB
dh ;{iB iK d[ZX dh fBozsosk ~ t/y e/,
d[ZX ftu EZe/ dk ftek; j'Dk, ns/ ozr
pdbD s'I gsk bkfJnk ik ;edk j?.
fJ; o'r dk gsk brkT[D dk fJe
j'o sohek e?bhc'oBhnk ;sB dk ;{iB
gohyD j? fi;dk ezw d?fje e'fFek
frDsh ~ BkgDk j? fi; Bkb EB dh ;{iB
ns/ fJBc?eFB dk gsk bkfJnk ik ;e/.
fJbkiL
fJ; o'r dk fJbki bzp/ ;w/I se
n;o eoB tkbhnK n?INhpkfJfNe
dtkJhnK Bkb ;zGt j?. gozs{ nfijhnK
rktK dk d[ZX fteoh :'r BjhI j[zdk.
feT[Ife dtkJh d/ ntF/F rK d/ nzdo ofj
iKd/ jB. fijBK rktK dk fJbki ehsk
iKdk j? T[jBK ~ N/g d/ Bkb fuzfBs ehsk
ik ;edk j? fi; Bkb v/noh ftu ezw
eoB tkb/ ;u/s ofjD ns/ T[jBK dk d[ZX
ykfoi eo fdsk iKdk j?.
ezNo'bL
tXhnk g'FD ns/ ;kc ;ckJh Bkb
;w[fus d'jD dk nkuoD, bzp/ ;w/I s'I
fJBc?efNv rktK ~ mhe j'D ftu wdd
eo ;edk j?. i/ rktK dk fp;so ;kc
ns/ ;[Zek j't/rk sK fJBc?eFB ns/ ;zouB
dk ysok xZN j' ;edk j?. ;zouD dhnK
xNBktK ~ xZN eoB bJh v/noh fe;kBK
~ d[ZX eZYD t/b/ opV d/ d;skB/ gkT[D/
ukjhd/ jB ns/ wFhBK dh brksko ;ckJh
ehsh ikDh ukjhdh j?.
fBtkoDL
tXhnk d[ZX d/D dh fdBuo:k
wjZstg{oB j?. fJ; bJh d[ZX u'D s'I
gfjbK rktK d/ EBK ~ nkfJUvhB ;go/n
Bkb iK fco ;[Ze/ e'V/ Bkb gkuD b?Dk
ukjhdk j?. T[;d/ pknd d[ZX b?D dh
wFhB ~ b?Dk ukjhdk j?. d[ZX eZYD d/
pknd fBZgb ~ ;kc eo d/Dk ukjhdk j?
sK fe p?eNhohnk dk ftek; Bk j't/.
nkfJUvhB gq'g/fbB rbkJhe'B Bkb ;sB
~ ;kc eo d/Dk ukjhdk j? sKfe jtk ftu
x[zwD tkb/ p?eNhohnk fJ;~ gqGkfts Bk
eo ;eD. ;sB dh ;{iB d[ZX d/ d'jB d/
pknd th j' ;edh j?. feT[Ife d'jD d/
pknd ;sB fSdo 15 fwzN se y[Zb/
ofjzd/ jB ns/ T[;d/ pknd T[j gF{ d/
r'po ns/ w{so s/ p?md/ jB.
T[d:'r bkrsL
fJ; o'r s/ nwohek d/ v/noh
T[d:'r ftu 1H7 s'I 20000000 d/
brGr vkbo jo ;kb you j[zdk j?.
www.krishijagran.comv/noh gF{
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 52
w/FL fJj wjhBk fgnko eoB tkfbnK bJh tXhnk j?.
i/ FkdhF[dk j' sK ihtB ;kEh dk Gog{o ;fj:'r
fwb/rk. gozs{ fJjBK ;G d/ pkti{d ;[y dh ewh dk
nfj;k; j't/rk.tfoFL fJ; wjhB/ fe;ws d/ Go';/ Bk oj'. d[FwD jkoDr/ ns/ you finkdk j't/rk fJ; bJh p/jso j? fe gfjbK s'I jh ;ktXkB tosh ikJ/. nkwdBh ftu th ewh nkJ/rh. ;zskB ns/ f;Zfynk d'jK s'I E'Vh go/FkBh j' ;edh j?.fwE[BL fJ; wjhB/ s[jkvh ;{M-p{M, c?;b/ b?D dh skes ns/ w/jBs d/ ekoB nkwdBh ftu ipod;s tkXk j't/rk. i/ B”eoh eod/ j' sK T[Zu nfXekohnK d[nkok pj[s wkB ;zwkB fwb/rk.eoeL fJ; wjhB/ ;wki ftu wkB ;zwkB tX/rk. ;zskB s'I E'Vk eFN fwb ;edk j? iK T[jBK eoe/ wkBf;e go/FkBh j' ;edh j?, fco th f;Zfynk iK gqsh:'frsk ftu uzrh ;cbsk fwb/rh. f;zxL e'oN efujoh d/ wkwb/ s'I fizBk pu ;e'. i/ fe;/ w[eZdw/ dk c?;bk nkT[Dk j't/ sK e'fFF eo' fe fJj fe;/ soQK Nb ikJ/. ;Gh go/FkBhnK ftu T[bMDK d/ pkti{d ;jh tes s/ fe;ws ;kE d/t/rh.ezfBnkL fJ; wjhB/ nukBe XB bkG dh ;zGktBk j?. tgkohnK bJh Bt/I nB[pzd gqkgs j' ;ed/ jB. wB'pb pj[s tfXnk ufVnk oj/rk. c?;b/ b?D dh skes tXhnk oj/rh. b'eK s'I ezw eYtkT[D ftu ;cb j't'r/.
wkf;e GftZycb
s[bkL wB y[F oj/rk ns/ ;[y FKsh wfj;{; j't/rh. ihtB ;kEh Bkb ;zpzX ;[XoBr/. Bt/I gq/w gq;zr pD ;ed/ jB. iwhB ikfJdkd d/ wkwfbnK ftu nkFkshs ;cbsk fwb/rh.tfoFueL XB dk bkG j't/rk ns/ you th j't/rk. fJ; bJh nkg p[ZXh pb d[nkok ;wZf;nktK ~ ezNo'b eoB ftu pj[s jZd se ;cb j't'r/. e[M c?;b/ ;jh j'Dr/ fi; Bkb nkT[D tkb/ ;w/I ftu bkG j't/rk.XB[L fJ; wjhB/ fe;ws dk gk;k pj[s ewi'o j? fJ; bJh i'fyw Bk T[mkU. nkwdBh nkw oj/rh gozs{ nkt/F ftu nk e/ e'Jh tZvk c?;bk Bk bU BjhI sK B[e;kB j't/rk. gfotkfoe ;[Zy ftu ewh oj/rh. wK dh ;/js dh fuzsk j' ;edh j?.weoL wjhB/ d/ F[o{ ftu wB E'Vk nFKs oj/rk. b'eK s'I d{o J/eKs ftu pfjD dk wB oj/rk. i' e[M ;'u oj/ j' T[j jkb/ ;zGt BjhI j't/rk fJ; bJh E'Vk Xhoi s'I ezw bU ns/ ;jh ;w/I dk fJzsiko eo'.e[zGL fJ; wjhB/ gqkeow tfXnk oj/rk. G?D-GoktK dk ;fj:'r fwb/rk. fe;ws Bkb fe;/ tZvh ;wZf;nk ftu c;d/ c;d/ pu'r/. feT[Ife fJ; ;w/I ;kohnK ftFwsktK d/ pkti{d fe;ws wip{s j?. fjzws tXh uVh oj/rh.whBL fJ; wjhB/ XB dk nkrwB nkw oj/rk. G”fse ;[y ;[ftXktK ftu tkXk j't/rk. wB pj[s uzub oj/rk. c?;b/ b?D ftu ibdpkih Bk eo'. fe;ws dk gk;k E'Vk ewi'o j?, nkofEe Ii'fyw Bk bU.
GftZycb www.kjcommoditynews.com
ekfldHkfo”;Qy wkf;e
GftZycb
ngq?b 2015
Editorial Staff : Candidates with B.sc / M.sc Degree in Agriculture of related field having good writing skill in Punjabi Language can reach to us for full time post.
Having knowledge of translation from English / Hindi to Punjabi Language.Graphic Designer : CorelDraw, InDesign, Photoshop and Illustrator good knowledge with Punjabi/Hindi typing.
Note : Candidates will works from Delhi.To reach us please send SMS KJEDIT to 09999142633 and talk 09313301029
KRISHI JARAN60/9, Green Park Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi‐110016
Ph. : 011‐26511845, 26517923, 45503170E‐mail : [email protected]; www.krishijagran.com; www.kjcommoditynews.com
Krishi Jagran Requires for Punjabi Language
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 53
@eo/bk# o'r GikJ/ d{o
o/ ftu 96% gkDh j[zdk j? fijVk fe eVh rowh
ftu ;oho ~ so oZydk j?. fJj ;oho ftu'I ;koh rzdrh
pkjo eZYdk j?. fJ; ftu ftNkfwB J/, ph, ;h ns/ eJh soQK d/
fwBob fit/I w?rBhFhnw, f;fbek ns/ e?bFhnw nkfd j[zdk j?
fijVk fe uwVh bJh tXhnk wzB/ iKd/ jB. fJ;~ u/jo/ s/
bkT[D Bkb uwVh NkJhN pDh ofjzdh j?.
w'NkgkL w'Nkg/ s'I go/FkB b'ehI ;bkd d/ o{g ftu fJ;dk
gq:'r eoB sK bkG j[zdk j?. fJ; Bkb r[od/ dh ;wZf;nk d{o
j[zdh j?.
G[Zy tXkT[Idk j?L G[Zy Bk bZrD dh ;fEsh ftu fJ;dk ;/tB
eoB Bkb G[Zy tXdh j?.
g/N dh r?;L g/N dh r?;, n?;hfvNh, Sksh dh ibB ftu
fB:fws o{g Bkb yho/ dk ;/tB ckfJd/wzd j[zdk j?.
ro dh fpwkoh ftu okwpkD dk ezw eodk j?. eo/b/
d/ N[eV/ ~ SK ftu ;[ek e/ gh; e/ wjhB gkT{vo pDk
bU. o'i ;t/o/ ykbh g/N fJe uZwu gkT{vo dk gkDh Bkb
;/tB eoB Bkb bkG fwbdk j?. fJe u”EkJh eg eo/b/ d/
o; ftu ;wkB wksok ftu rkio dk o; fwbk e/ ghDk
ckfJd/wzd j[zdk j?. 10 rqkw eo/b/ d/ o; ftu Ffjd fwbk
e/ o'i ghD Bkb F{ro dh fpwkoh ftu bkG j[zdk j?. 10
rqkw eo/b/ d/ o; ftu 6 rqkw s[b;h d/ gZfsnK dk o;
fwbk e/ o'i ;t/o/ ykbh g/N ghDk bkGekoh j?. fJe eo/b/
~ fJe eg gkDh ftu T[pkb e/ ghU. s[;hI fJ; ftu jo/
;/p dk o;, nKtb/ dk o; iK 2-3 u[Neh fjzr fwbk e/ gh
;ed/ j'.
uwVh d/ o'r ftu th bkGekohL
fJ; ftu w”i{d fpNo} ns/ n?be/bkJhv sZs oes
F'Xe dk ezw eod/ jB. eo/b/ dh ;pih ykD ns/ fwe;h
ftu gh; e/ pDkfJnk b/g oks ~ ;'Id/ ;w/I bkT[D Bkb c'V/
c[zf;nK ns/ uwVh d/ o'r BjhI j[zd/. dkd, yki, y[ibh,
f;Uokf;; fij/ uwVh d/ o'rK ftu eo/b/ d/ o; ftu fBzp{
dk o; fwbk e/ ghDk ckfJd/wzd j?.
ਿਸਹਤ www.kjcommoditynews.com
o'i ykU yhoko'i ykU yhok
@eo/bk# o'r GikJ/ d{o
F{
yh
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 54
ykDk^yIkBk www.krishijagran.com
pZfunK bJh gow fxU-gBho d/ :wh ;B?e;
S[ZNhnK ftu nkgD/ pZfunK ~ ytkT[D bJh o'} e[M BtK pBkT[Dk j[zdk j?. g/F jB gow fxU ns/ gBho Bkb pDhnK e[M bkitkp o?;gh}
e[oe[o/ gkbe gBho
;wZroh- gkbe 2 eZg (pohe eZNh j'Jh), gow gBho 250 rqkw,
gow fxU fJe tZvk uZwu, bj;[D nZXk S'Nk uZwu, 2-3 bkb
fwou d/ N[eV/, ;'fJnk ;k; d' S'N/ uwZu, f;oek fJe tZvk uZwu,
NwkN' e?unZg 2 tZv/ uZwu, Ffjd 1 S'Nk uZwu, Bwe
;tkdnB[;ko, ekbh fwou fJe u”EkJh SN' k uwuZ , nihBw' N' ' fJe
uE” kJh SN' k uwuZ , ndoe edZ e{ ; ehsk jf' Jnk fJe uwuZ , EV' h
nitkfJB, ekbh fwou, GBz[ / fsb, noko'N fJe u[Neh fwmk ;'vk.
ftXhL row gow fxU ftu ndoe, bj;D ns/ bkb fwou
sb'. fco ;k;, f;oek, noko'N g/;N fwbk e/ rkVk eoe/ nbr
oZy'. tZv/ eN'o/ ftu gkbe s/ Bwe, ekbh fwou, nihB'w'N' fwZmk
;'vk fSVe'. fco noko'N fSVe'. gow fxU ~ row eo' ns/
T[; ftu gkbe fwFoD ns/ gow gBho ~ vhg cokJh eoe / gbN/
ftu oyZ e / ;k; Bkb go;' .' eo[ eo[ / gkbe gBho fsnko jB.
ibg?B'} ns/ uh} o'b
;wZrohL gow d[ZX nZXk eZg, noko'N fJe tZvk
uwZu, bkb fwou g/;N nZXk S'Nk uZwu, bj;[D
g/;N 1_4 S'Nk uwZu, gow gBho ef;nk j'fJnk
nZXk eZg, ibg?B'} pohe eZfNnk nZXk S'Nk uwZu,
gow fxU sbD bJh, Bwe ;tkd nB[;ko, ekbh
fwou 1_4 S'Nk uwZu, fFwbk fwou fJe S'Nk
uwZu, po?v d/ N[eV/ w;b/ j'J/.ftXhL noko'N ns/ gow d[ZX row eoe/ rkVk eo' ns/ mzvk j'D fdU. pkeh ;wZroh fwbk e/ uzrh soQK fwFoD pDkU. o'b pDk e/ noko'N g/;N brkU. po?v eozp} ftu bg/N', gow fxU ftu sb bU ns/ row row go';'.
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 56
;~ Nh-20 dk gqGkt ej', iK fgu dh eokwks ej' iK fyvkohnK d[nkok brksko wjkokE
jkf;b eoB dh :'rsk gozs{ fJ; tko dk ftFt eg fgSb/ fe;/ ftu ftFteg s'I fes/
skpVs'V B}o nkfJnk j?. eJh NhwK d/ fyvkoh Fse bk u[e/ jB ns/ Nhw 300 s'I finkdk dk
;e'o yVk eoB ftu ekw:kp ojh j?. nkJh;h;h ftFt eg 2015 nkgD/ nzfsw gVkn s/ gj[zu
u[ek j? ns/ d[fBnk dhnK FhoF uko NhwK Gkos nk;Nq/bhnk, dZyDh ncohek ns/ fBT{}hb?Iv nkgDh
Fho; tohnsk ~ ;kfps eod/ j'J/ ftFt eg nzfsw uko ftu dkfyb j' u[eh j? ns/ fi; nzdki
ftu ft;c'Ne gkohnK y/vhnK jB.
j[D sZe fJ; ftFt eg ftu 27 gkohnK ftu 300 s'I finkdk dk ;e'o pD u[fenk j?, fijVk
fgSb/ ftFt eg-2011 (17 tko) s'I fes/ nZr/ j?. ftneshrs ;e'o d/ wkwb/ ftu th t/yhJ/ sK
fJ; tko j[D se 37 Fse br u[e/ jB i' fgSb/ tko d/ 24 FseK dh s[bBk ftu fes/ finkdk
jB. fi; Bkb feqe/N j'o o'wKue j' u[ek j?. j[D T[jBK d/ ftu ;o/Fmsk dh n;bh izr j't/rh.
obv eg 2015 d/ ;?whckfJBb :kBh Nkg-4 dh jo Nhw ftu ;fuB s/Id[beo SkJ/ j'J/
jB. ih jK, fJj fpbe[b mhe j? ns/ fJj w?;/i ;'Fb ;kJhN s/ tkfJob j' fojk j?. yk;eo tkJhN n?g s/. don;b, wk;No pbk;No B/ d' wjhB/ gfjbK tobv eg d/ F[o{ j'D s'I gfjbK jh ;?whckfJBb ftu gj[zuD tkbhnK NhwK d/ BktK dh GftZytkDh eo fdZsh ;h. j[D T[j jh uko' NhwK ckJhBb ftu gj[zuhnK jB. T[;d/ pknd s'I feqe/N c?B} jo Nhw d/ fyvkohnK d/ BktK ~ e[M fJ; soQK ;?N ehsk fe jo Nhw ftu fJe BK ekwB ;fuB s/Id[beo dk nk fojk j?.
;fuB tobv eg d/ poKv nwp?;vo jB ;kpek Gkosh feqe/No ;fuB s/Id[beo ~ fJzNoB?FBb feqe/N n?;';hJ/FB (nkJh;h;h) B/ tobv eg - 2015 dk poKv nwp?;vo fB:[es ehsk j?. wk;No pbk;No ;fjs eJh BktK s'I nkgD/ c?B} ftu wFj{o ;fuB ~ rkv nkc feqe/N fejk iKdk j?. T[jBK dh tobv eg ~ b? e/ ehsh rJh GftZytkDh ;jh j'D s'I pknd j[D c?B} ~ fiZsD tkbh Nhw d/ BK dh th GftZytkDh ehs/ ikD dk fJzs}ko j?.
fBnk fwo}k ns/ ;ftNo}ob?Iv dh wjkB fyvkoh wkofNBk
fjzfr; B/ nkgDh ;KM/dkoh dh F[o{nks eod/ j'J/ fJE/
J/ekN/foBk weko'tk ns/ J/b/Bk t?;BhBk ~ 6-3, 6-4 s'I jok e/
phn?Bgh gfopk; UgB N?fB; N{oBkw?IN dk wfjbk :[rb dk fyskp
fiZfsnk. jkb ftu i'Vh pBkT[D tkb/ FhoF tfon ;kBhnk ns/ fjzfr; B/
FkBdko gqdoFB ehsk ns/ N{oBkw/IN d/ d”okB fJe th ;?N BjhI rtkfJnk.
;kfBnk ns/ fjzfr; dh d{i/ ;?N ftu 2-4 s'I fgSV ojh ;h, go brksko uko r/wK fiZs e/ ;?N ns/ w?u fiZsD ftu ;cb ojh. fJ; fiZs d/ Bkb ;kfBnk ;'wtko ~ ikoh j'D tkbh vpfbT{NhJ/ o?fezr ftu nkgD/ e?fono dh ;G s'I tXhnk shih o?Ifezr jkf;b eo b?DrhnK. fJj ;kfBnk d/ ;so dk d{ik ns/ e[b u”Ek fyskp j?.
;kfBnk, fjzfr; dk fyskp s/ epik
y/b irs www.kjcommoditynews.com
;kfBnk, fjzfr; dk fyskp s/ epik
fJ; tko j? ftFt eg ;G s'I s/In/;G s'I nkeowe
;k
fJ; tko j? ftFt eg ;G s'I s/In/;G s'I nkeowe
WC Nkg-4 dh jo Nhw ftu SkJ/ jB ;fuB s/Id[beo
fJ
WC Nkg-4 dh jo Nhw ftu SkJ/ jB ;fuB s/Id[beot
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 57
s[;hA th b/ye pD'
fe;kB tho
frnkB ;KMk eoB
feqPh ikroD g~fsqek ’u
nkgD/ ;[Mkn, ;w~f;nktK s/
nB[Gt ;kƒ G/i'. y/shpkVh Bkb
;pzXs BthA s/ g[okDh seBhe dh
ikDekoh fdU.
ikDekoh s[jkv/ BK s/ c'N/
;w/s g~fsqek ’u gqekPs ehsh
ikJ/rh.
60$9, sh;oh wzfIb, :{;| ;okfJ wkoehN,
BIdhe rqhB gkoe w?No' ;N/PB, BthA fdZbh^110016
|'B L 011 26511845, 9313301029, 9654193353, 9891724495, 9811758583
Jh^w/b L [email protected], [email protected]
Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkBd[nkok ftef;s gqikshnK d/ phi gqkgsh d/ ;o's
;z;EkB d[nkok ftef;s gqikshnK d/ phi
gqkgs eoB bJh j/m fby/ nB[;ko ;zgoe
eo'L
1H phi T[sgkdB fJekJh iK feqFh
gqkd:'freh ;{uBk e/Ido, Gkosh feqFh
nB[;zXkB ;z;EkB, BthI fdZbh-12
2H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB e/Ido,
eoBkb, jfonkDk. N?bhc'BL 0184-
2267169
3H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB y/soh
e/Ido, g{;k, ;w;shg[o, fpjko. N?bhc'BL
06274-240232
4H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB y/soh
e/Ido, fJzd”o, wZX gqd/F. N?bhc'B 0731-
2702921
5H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB y/soh
e/Ido, t/fbzrNB, sfwbBkv{. N?bhc'BL
0423-2234796
g{;k j?bg bkJhB (N?bhc'B 011-25841670)
g{;k n?rqhe'w coh (N?bhc'b 1800-11-8989)
;z;EkB dhnK fJjBK j?bg-bkJhBK s'I fe;kB
GkJh N?bhc'B dh wdd Bkb feqFh ;{uBktK dh
ikDekoh ;t/o/ 9H30 s'I Fkw 4H30 ti/ se
(working days) gqkgs eo ;ed/ jB.
torhfeqs ftfrnkgB www.krishijagran.com
To Advertise in Krishi JagranTo Advertise in Krishi Jagran
To Subscribe Krishi JagranTo Subscribe Krishi Jagran
ALL INDIA M.C. DOMINIC 9654193353 [email protected]
MAHARASHTRA Megha Sharma 09891668292 [email protected]
GUJARAT Sara Khan 09953720233 [email protected]
PUNJAB Many Pradhan 09891263263 [email protected]
HARYANA Sarita Singh 09891899197 [email protected]
RAJASTHAN Jyoti Sharma 09891828266 [email protected]
UTTAR PRADESH Sarla Singh 09999141933 [email protected]
UTTARAKHAND Pratima Joshi 09718268833 [email protected]
MADHYA PRADESH Namita Shrivastava 09999147833 [email protected]
CHHATTISGARH Namita Shrivastava 09999147833 [email protected]
BIHAR Aniket Kumar 09891335460 [email protected]
JHARKHAND Chunki Bhutia 09891655888 [email protected]
HIMACHAL PRADESH Poonam Biswakarma 08447527318 [email protected]
JAMMU & KASHMIR Afsana Malik 09891899322 [email protected]
WEST BENGAL Hrituparna Banerjee 09891899064 [email protected]
KARNATAKA Bansi Shukla 09891614614 [email protected]
ASSAM Abdus Samad 09891889588 [email protected]
ANDHRA PRADESH Yogesh Kumar 098916686363 [email protected]
ODISHA Rahul Singh 09891339440 [email protected]
TAMIL NADU Nishant Taak 09953756433 [email protected]
DIGITAL P.S. Saini 09891405403 [email protected]
Ph. : 011-26511845, 26517923, 45503170Email : [email protected] Web. : www.krishijagran.com
ALL INDIA SANJAY KUMAR 09313301029 [email protected]
GUJARAT Sara Khan 09953720233 [email protected]
MAHARASHTRA Megha Sharma 09891668292 [email protected]
Pavan Ajage 08411889826 [email protected]
Narendra Sherdale 09881063466 [email protected]
Bhausaheb Wagh 08806851660 [email protected]
MADHYA PRADESH Namita Shrivastava 09999147833 [email protected]
CHATTISGARH Namita Shrivastava 09999147833 [email protected]
JAMMU & KASHMIR Afsana Malik 09891899322 [email protected]
HIMACHEL PRADESH Poonam Biswakarma 08447527318 [email protected]
PUNJAB Many Pradhan 09891263263 [email protected]
UTTRAKHAND Pratima Joshi 09718268833 [email protected]
HARYANA Sarita Singh 09891899197 [email protected]
UTTAR PRADESH Sarla Singh 09999141933 [email protected]
R.N. Chaubey 09453577732 [email protected]
Krishna Bihari 09719029604 [email protected]
RAJASTHAN Jyoti Sharma 09891828266 [email protected]
BIHAR Aniket Kumar 09891335460 [email protected]
JHARKHAND Chunki Bhutia 09891655888 [email protected]
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 58
Jh ftXkB;Gk s'I fgS/ S[ZNh w/i EgEgkT[D dh gozgok
;hwk fttkd s/ uhB ns/ Gkos ftu j't/rh rZbpks
XkBwzsoh Bo/Ido w'dh B/ G{wh nfXrqfjD fpb s/ nkgD/ wB dh rZb
okjhI nkgDh okJ/ ftnes eod/ j'J/ fejk fe G{wh nfXrqfjD fpb
ekog'o/N ~ ckfJdk gj[zuD bJh BjhI pbfe fe;kBK ~ wip{s pBkT[D bJh
j?. T[jBK B/ fJj th dZf;nk fe 2013 ftu G{wh nfXrqfjD :{HghHJ/ d/
Fk;B ekb ftu nkBB ckBB ftu fbnKdk frnk ;h go w”i{dk ;oeko fJ;
fpb ftu fe;kBK d/ fjs bJh fe;/ th pdbkn s/ ftuko eoB bJh fsnko
j?. fto'Xh fXo B/ nko'g bkT[Id/ j'J/ fejk fe ;oeko niZ th Gw{ h nfXrfq jD
fpb d / 120 ;kb go[ kD / ek~B ~ jh ubk oj / jB, i ' fe;kBK d / fjs ftu Bjh.I
fJ;d/ bJh ;kohnK fto'Xh gkoNhnK B/ ;oeko d/ fybkc oki;Gk ftu
w'ouk y'b fdZsk j?. fto'Xh gkoNhnK B/ fe;kBK d/ je ftu nktki u[ZefdnK
fejk fe fijVk ek~B ;kv/ d/F d/ nzB dksktK s'I T[jBK dh iwhB y'j bt/
T[;d/ fybkc n;hI ;Ve s'I ;z;d se nktki u[eKr/.
os ns/ uhB
ftu dFeK s'I ub/
nk oj/ ;hwk fttkd ~
;[bMkT[D bJh d'jK
d/FK d/ gqshfBXh
;'wtko ~ rZbpks F[o{
eoDr/. Bo/Ido w'dh d/ gqXkBwzsoh pBD d/ pknd fJ; w;b/
s/ gfjbh tko tkosk F[o{ j'D ik ojh j?. d'jK gZyK d[nkok
tk;sfte fB:zsoD o/yk (n?bJ/;h) s/ ;fEsh ;gFN eoB dh
e'fFF ehsh ikJ/rh. Gkos d/ okFNoh ;[oZfynk ;bkjeko ns/
;hwk ;pzXh w[ZfdnK s/ Gkos s/ ftF/F gqshfBXh nihs v'Gkb
uhB d/ nkgD/ ;weeF :Kr i/Jhu/ Bkb w[bkeks eoDr/.
ftd/F wzsokb/ d/ w[skfpe tkosk ftu fjZ;k b?D bJh :Kr
22 s'I 24 wkou sZe bJh Gkos d”o/ s/ nk oj/ jB. fgSb/
;kb f;szpo ftu uhB d/ okFNogsh Fh fuBfczr d/ Gkos
d”o/ d/ tes 18t/I d”o dh ;hwk tkosk F[o{ eoB s/ ;fjwsh
pDh ;h.
r”osbp j? fe wJh ftu gqXkBwzsoh w'dh dh ;zGkfts
uhB :ksok s'I gfjbK rZbpks dk d”o F[o{ j' fojk j?. Fh dk
Gkos d”ok bZdky d/ u[wko y/so ftu uhBh ;?fBeK dh x[;g?m
dh nkFzek s'I, uhB d/ okFNogsh d/ d”o/ d/ pknd d'jK d/FK
d/ ;?fBeK d/ fJeZfmnK fgZS/ jND Bkb jh fttkd mzvk fgnk
;h. gqXkBwzsoh Bo/Ido w'dh B/ fJ; xNBk d/ pknd n?bJ/;h
s/ ;fEsh ;gFN eoB dk ;[Mkn fdZsk ;h sKfe ;hwk s/ FKsh
;Ekfgs ehsh ik ;e/.
wkub gqd/F ftXkB;Gk ftu seBhe d/ ekoB w/i EgEgkT[D dh gozgok fgZS/ S[N rJh j?.
fJ; ekri ofjs ;?FB ftu, ftXkB;Gk ~ jo ;kb brGr 15 eo'V o[gJ/ pukT[D ftu
wdd fwb/rh. 11 wkou s'I F[o{ j'J/ fJe wjhBk bzp/ piN ;?FB d/ d”okB seBhe dh xZN ;wM
oZyD tkb/ w?Ipo nkgD/ ezfgT{No s/ T[IrfbnK ubkT[D ftu wrB fdy/. ftXkB;Gk dh ekotkJh d/
;w/I w[Ffeb jh T[j nkgDhnK w/iK EgEgk gkT[Id/ jB. nkgD/ 18t/I piN GkFD ftu w[Zywzsoh
thoGZdo f;zx B/ fejk fe Jh-ftXkB gqDkbh ~ fgSb/ ;kb 4 nr;s ~ F[o{ ehsk frnk ;h. fJ;
Bkb Gkoh wksok ftu ekr} ~ pukT[D ftu wdd fwb/rh.
T[jBK B/ fejk fe fJ; gfjb dh g{o/ d/F ftu ;okjBk ehsh rJh j?. oki d/ okigkb efbnkD
f;zx B/ nkgD/ T[dxkNB ;wko'j ftu fejk ;h fe ftXkB;Gk dh ekotkJh d/ fvihNbheoB s'I oki
;oeko Bk e/tb 15 eo'V o[gJ/ puk ;e/rh, ;r'I tksktoD dh th oZfynk j' ;e/rh.
G{wh nfXrqfjD fpb s/ fto'Xh fXo B/ ;oeko ~ x/fonk
www.kjcommoditynews.comਰਾਜਨੀਤੀ
G{wh nfXrqfjD fpb s/ fto'Xh fXo B/ ;oeko ~ x/fonk
gq
;hwk fttkd s/ uhB ns/ Gkos ftu j't/rh rZbpks
Gk
Jh ftXkB;Gk s'I fgS/ S[ZNh w/i EgEgkT[D dh gozgokfj
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 59
@vhN?efNt fpUwe/F# ftu ezw eoBk f;ZyD dk uzrk w”ek-;[FKs
oDpho eg{o ns/ nB[Fek Fowk dh fcbw @pkwp/ t?btN# dk Nq/bo bKu
bht[v nfGB/soh ezrBk oD”s B/ fgnkoh, wk;{w @e[JhB# pD e/ doFeK, ;wheFeK
d/ Bkb Bkb ntkov} s/ th oki ehsk. j[D ezrBk fJe tko fco e[JhB pBD ik
ojh j?. go fJ; tko pkbht[v dh No/fivh e[JhB whBk e[wkoh dk feodko fBGkJ/rh.
fBod/Fe fsrwKF{ s{bhnk, whBk e[wkoh s/ pkfJUfge pDk oj/ jB. whBk e[wkoh dk
d/jKs T[; tes j' frnk ;h, id'I T[j nkgD/ e?ohno dh T[ukJh s/ ;h. fJj fcbw
gZsoeko ftB'd w/jsk dh feskp @whBk e[wkohL dk ebkf;e pkfJUrokch# s/ pD/rh.
fcbw d/ fBowksk ;[Bhb p'jok e'b fJ; feskp d/ nfXeko jB ns/ T[jBK B/
ezrBk ~ fJ; feskp dh fJe ekgh th fdZsh j?. ezrBk d/ B}dheh ;{soK B/ dZf;nk fe
ezrBk fJ; fcbw bJh nkgDh v/N; n?vi;N eo ojh j? ns/ T[whd j? fe nr;s ftu
T[;~ tes fwb ikJ/. fcbw s/ F'X F[o{ j' u[ek j? ns/ ibdh jh fJ;dh n”gukfoe
x'FDk ehsh ikt/rh.
bht[v ftu jkb jh ftu edw oZy/ nfGB/sk ;[FKs f;zx dk efjDk j? fe @vhN?efNt fpUwe/F
pyFh# ftu ezw eoB dk gq;skt fwbDk T[jBK bJh f;ZyD dk uzrk nt;o ;kfps j'fJnk.
;kb 2013 ftu gqdofFs fcbw @ekJh g' u/# s'I pkbht[v ftu nkgD/ e?fono dh F[o{nks eoB tkb/
;[FKs dh fcbw @vhN?efNt fpUwe/F pyFh# gqdofFs j'D tkbh j?.
;[Fks B/ fejk fe fcbw dk gq;skt gk e/ T[;~ bZrk fe fJj f;ZyD d/ fbjk} Bkb uzrk w”ek
j't/rk. T[jBK B/ fejk fe gfjb/ jh fdB s'I w?I fJj s?n eo fbnk ;h fe w?I fJj feodko fBGkT[Dk
j?. ;[FKs B/ fejk fe w?I sK fdpkeo p?Boih ns/ :F oki fcbw} Bkb ezw eoB dh rZb s/ jh
T[Sb fgnk ;h. T[;d/ pknd id'I w?I fcbw dh ejkDh gVh sK w?I gZek wB pDk fbnk. dZ;D :'r j?
fe fvN?efNt fpUwe/F pyFh pzrbk b/ye FohdX{ pzd'gkfdnkJ/ d/ fby/ ekbgfBe T[gfBnk; dk
fcbw o[gKsoD j?. fJj fcbw fszB ngq?b ~ gqdofFs j't/rh.
fcbwh d[Bhnk www.krishijagran.com
oDpho eg{o ns/ nB[Fek Fowk dh fcbw dk Nq/bo bKu@pkwp/ t?btN#
Dpho eg{o, nB[Fek Fowk ns/ eoB i”jo dh fcbw @pkwp/
t?btN# dk gfjbk Nq/bo ;kjwD/ nk u[Zek j?. fBod/Fe
nB[okr eFng B/ nkgD/ NftNo nekT{IN aanuragkashyap72 s/
pkwp/ t?btN dk Nq/bo bKu ehsk. pkwp/ t?btN d/ w/eo} B/
f;oc oDpho, nB[Fek ns/ eoD d/ b[e; obh} ehs/ ;B.
oDpho eg{o pkwp/ t?btN ftu fJe ;NqhN ckJhNo ikBh pboki
dk feodko fBGk oj/ jB.
nB[Fek Fowk B/ df;nk fe fJj fcbw T[; bJh p/jZd yk;
j?. fJ; ftu T[j fJe i?i f;zro o'ih dk feodko fBGk ojh j?
ns/ fcbw dh gqFNG{wh 60 d/ pkwp/ (w[zpJh dk T[d'I dk BK) dh j?.
fcbw ftu gfjbh tko eoD i”jo fdyDr/ fijV/ fe B?r/fNt o'b
ftu jB. fcbw d/ fBod/Fe nB[okr efFng B/ eoD i”jo dh
skohc eofdnK fejk fe eoD Ii”jo pj[s tXhnk nfGB/sk jB.
fcbw @pkwp/ t?btN# 15 wJh ~ fobh} j'D tkbh j?.
o
whBk e[wkoh pD/rh ezrBk oD”sjk
@vhN?efNt fpUwe/F# ftu ezw eoBk f;ZyD dk uzrk w”ek-;[FKs
pk
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2015 60
To Reach Rural India–Advertise in Krishi Jagran and Go Global through Agriculture World
www.krishijagran.com
ALL INDIARavindra Teotia — +91-9891511144 Sanjay Kumar — +91-9313301029P.S. Saini — +91-9891405403Farha Khan — +91-9891724495K.J. Saranya — +91-9811758683
Andhra Pradesh
Bihar
Chhattisgarh
Gujarat
Haryana
Himachal Pradesh
Jammu and Kashmir
Jharkhand
Karnataka
Kerala
Madhya Pradesh
Maharashtra
Punjab
Rajasthan
Tamil Nadu
Uttar Pradesh
Uttarakhand
Telangana
AFSANA MALIK9891899322
MEGHA SHARMA9891668292
SARITA SINGH9891899197
SARA KHAN9953720233
JYOTI SHARMA9891828266
SARLA9999141933
BANSI SHUKLA9891614614
MANY PRADHAN9891263263 PRATIMA
9718268833
POONAM BISWAKARMA8447527318
PREETHA M. NAIR9891755566
West Bengal CHUNKI BHUTIA9891655888
Orissa
ANIKET KUMAR9891335460
HRITUPARNA9891899064
NAMITA SHRIVASTAVA9999147833
Assam
ABDUS SAMAD9891889588
NISHANT TAAK9953756433
AGRICULTURE W RLD(Portal for Agri Commodities, Research Reports, Prices & News)the pulse of global commodity market
www.kjcommoditynews.comwww.kjcommoditynews.com.
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroD
The Pulse of Agri-World
www.krishijagran.com
The Pulse of Rural India
KRISHI JAGRAN, INDIA'S NO.1 AGRICULTURE MEDIA GROUP1 Global Language, 4 Indian Languages, 2 Portals–6 Million combined readership
AGRICULTURE WORLD
COMING SOON
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroD
YOGESH KUMAR9891668636
RAHUL SINGH9891339440
Published on 24th & Posted on 26-27 of Every Month RNI No. DELPUN/1999/06753 Postal Reg. No. DL-SW-1/4176/2013-15