1

UNIVERSITETI ‘’HASAN PRISHTINA’’

FAKULTETI FILOZOFIK-PROGRAMI ARKIVISTIKË

STUDIME NE NIVELIN MASTER

PUNIM SEMINARIK

Lenda: Arkivistikë-Teori dhe Praktikë

TEMA: Ruajtja e Trashëgimisë Historike

Mentori: Punoi:

Prof.dr Selim Daci Agon Hashani

As. Mentor Hasani Benjamin Hashani

Fatmir Avdijaj

Prishtinë 2014

2

Përmbajtja

Hyrje.....................................................................................3

Terminologjia e ruajtjes........................................................4

1.Ruajtja...............................................................................4

2.Restaurimi.........................................................................4

3.Rikonstruktimi...................................................................4

4.Rehabilitimi.......................................................................5

Institucionet për mbrojtjen dhe ruajtjen e trashëgimisë

historiko-kulturore në Kosovë..............................................6

1.MKRS................................................................................6

2.KKTK.................................................................................6

3.Arkivat..............................................................................7

4.Muzet...............................................................................7

5.OJQ-CHWB........................................................................8

Objekt historik çka?.............................................................9

-Kalaja e Prizerenit...............................................................9

Ana ligjore për mbrojtjen e arkivave....................................12

-Cilat janë obligimet e krijuesve dhe poseduesve të lëndës

arkivore?.............................................................................13

- Cilat janë obligimet e arkivave?.........................................14

Ruajtja e burimeve të shkruara historike..............................15

-Tre faktorët fundamental të ruajtjes....................................16

-Planifikimi i ruajtjes.............................................................17

- Emërimi i personit përgjegjës për ruajtje............................18

-Objektet(hapësirat) për ruajtje............................................19

Përfundime...........................................................................22

Literatura..............................................................................23

3

Hyrje

E kaluara e një shteti-kombi pasqyrohet ose mësohet

në të tashmen vetëm në saj të materialeve historike

dhe kjo e kaluar e çfarë do lloji mund edhe të shihet,

preket dhe te studiohet nga afër, kjo varet nga niveli që

janë ruajtur këto materiale historike(objekte historike,

artefakte, burime të shkruara etj)

Ky punim seminarik do të shtjelloj ruajtjen e te

kaluarës, por duke u fokusuar më shumë në

trashëgiminë historike të shkruar për arsye të interesit

personal dhe kolegial.

Ky punim do të përqendrohet më shumë në plan-

programin e ruajtjes së trashëgimisë historike, që

përfshin anën ligjore-morale që kërkohet për ruajtjen e

trashëgimisë historike, aspektin strategjik të punës në

mënyrë që materialet historike të jenë sa më të

ruajtura që të shfaqim sa më mirë dhe më saktë së sytë

4

studiuesit, hulumtuesit, vizitorit periudha e krijimit të

këtij materiali historikë.

Terminologjia Ruajtjes

Gjatë ushtrimit të veprimtarisë së tyre të ruajtjes,

bartësit e ruajtjes së trashëgimisë historike kanë futur

terme të ndryshme për veprim të njëjtë siç janë:

ruajtje(preservation), restaurim(restauration),

rikonstruktim(reconstruction) dhe rehabilitim për të

cilat ka konfuzion dhe dallime lidhur me

kuptueshmërinë e tyre dhe duhet të përpiqemi të

arrijmë një terminologji sa më të kuptueshme dhe

universale.

Ruajtja: Është proces me anë të të cilit arrihet

të mbrohet forma ekzistuese, struktura,

materiali punues etj e materialit të

trashëgimisë historiko-kulturore, por nëse kjo

metodë nuk është e mundur atëherë ekziston

forma tjetër

Restaurimi: Është akt me anë të të cilit

rikthehet(tentohet) forma e mëparshme e

objektit, materialit historiko-kulturor.

5

Rikonstruktimi: Është akt me anë të të cilit1

1. Gashi, Ibrahim, ‘’Historia Politike-Menaxhimi i Programeve për Ruajtjen e Historisë, Prishtinë 2005’’ fq.101,102

6

bëhet ndërtimi i ri i objektit sipas formës dhe

detajeve strikte të objektit që nuk ekziston

më. Forma e dytë e rikonstruktimit është

kopja, sipas të cilës bëhet kopja e objektit të

ndjeshëm apo të nevojës që ky objekt të ruhet

në një vend më të përshtatshëm në mënyrë

që kopja ta zëvendëson origjinalin gjatë

ekspozimit.

Rehabilitimi: Si term i katërt që ka hy në

leksionin e ruajtjes, rehabilitimi njihet si akt i

përfitimit të përkujdesjes së shtetit, i cili

përmes riparimit do të adaptohet dhe për

shfrytëzime bashkëkohore, por në aso

destinimesh që korrespondojnë me vlerat e

tyre historike, arkitektonike dhe kulturore.

Për këto metoda të ruajtjes ne mënyrë të përgjithshme

vlen një rregull që profesionistet e këtyre(termeve)

gjatë procesit te punës të përpiqen në maksimum për

ruajtjen e origjinalitetit te objektit apo materialit

historiko-kulturor.2

2 Gashi, Ibrahim, ‘’Veprim i përmendur’’ fq. 103,104

7

Institucionet për mbrojtjen dhe ruajtjen e

trashëgimisë historiko-kulturore ne

Kosovë

1. Ministria e Kulturës, rinisë dhe sportit

2. KKTK(Këshilli i Kosovës për trashëgiminë kulturore)

3. Arkivat

4. Muzetë

5. OJQ-CHWB etj

MKRS- Si institucioni më i lart i shtetit mbikëqyr,

financon institucionet tjera për kulturë(ruajtje te saj)

por edhe përkujdeset për identifikimin, ruajtjen,

konservimin dhe prezantimin-publikimin e

trashëgimisë kulturore-historike të Kosovës.

KKTK- ёshtё organ i cili krijohet nga Kuvendi i Kosovës, i

cili përcakton edhe objektin e veprimtarisë sё tij nё

fushën e trashëgimisë kulturore. Ai pёrbёhet nga 7

anёtarё, tё cilët zgjidhen pёr njё mandat tri (3) vjeçar

nga Kuvendi i Kosovës, duke respektuar përbërjen

etnike nё Kosovë. Kuvendi i Kosovës, miraton buxhetin

e Këshillit tё Kosovës për trashëgimi kulturore Mënyra

e organizimit dhe funksionimit te Këshillit tё Kosovës3

3 http://www.mkrs-ks.org/repository/docs/Ligji_Nr._02-L-88_per_Trashegimine_Kulturore.

8

për trashëgimi kulturore do tё rregullohet me njё akttё

brendshëm tё miratuar prej tij.Këshilli i Kosovës për

trashëgimi kulturore do tё identifikojë masat e

domosdoshme tё mbështetjes financiare pёr

trashëgimi Kulturore për secilin vit nga Kuvendi i

Kosovës nё pajtim me kёtё ligj. Këshilli i Kosovës për

trashëgimi kulturore, nё ushtrimin e veprimtarisë sё tij

bashkëpunon me Institucionet kompetente qё

veprojnë nё fushën e trashёgimisё kulturore.

Arkivat- Janë institucione që luajn rol thelbësor për

ruajtjen e trashëgimisë së shkruar gjatë tërë historisë

njerëzore, ato këtë rol e dëshmojnë me evidencimin

deri te botimi dhe publikimi i dokumentacionit me

rëndësi historike-shkencore për të mundësuar

shfrytëzimin këtij dokumentacioni për qëllime

shkencore-hulumtuese, edukativo-arsimore etj i cili

dokument është i patjetërsueshëm në kohën e tashme

dhe që do të shërbej në të ardhmen. 4

Muzetë-janë institucione jo-profitabile dhe të hapura

pёr publikun që tё hulumtojnë, konservojnë, mbledhin,

komunikojnë dhe ekspozojnë trashёgiminё eluajtshme5

4 Osmani,Jusuf, ‘’Arkivistika-teoria dhe praktika’’ Prishtinë 2005, fq.29,30 5 http://www.mkrs-ks.org/repository/docs/Ligji_Nr._02-L-88_per_Trashegimine_Kulturore.

9

për qëllime tё studimit, tё edukimit dhe tё shijimit nё

shërbim tё shoqёrisё dhe tё zhvillimit të saj.

OJQ-CHWB- Fondacioni Trashëgimia Kulturore pa Kufij (CHwB) është organizatë jo-qeveritare suedeze e dedikuar për shpëtimin dhe ruajtjen e trashëgimisë kulturore të prekshme dhe të pa prekshme të ndikuara nga konflikti, neglizhenca apo fatkeqësitë njerëzore dhe natyrore. Ne e shohim punën tonë si një kontribut vital në ndërtimin e demokracisë dhe mbështetjen e të drejtave njerëzore.

CHwB është neutrale sa i përket palëve në konflikt, por

jo në të gëzuarit e të drejtave të të gjithë njerëzve për

trashëgiminë kulturore – sot dhe në të ardhmen. CHwB

punon me trashëgiminë kulturore si një forcë aktive në

pajtimin, ndërtimin e paqes dhe zhvillimin ekonomik

dhe social duke krijuar kapacitetet, ndërgjegjësimin

dhe mundësitë për ruajtjen dhe shpëtimin e

trashëgimisë kulturore në shoqëritë e prekura nga

konflikti, neglizhenca apo fatkeqësitë njerëzore dhe

natyror(CHWB)6

6 http://chwb.org/kosovo/kush-jemi-ne/historia/

10

Objekt historik, çka?

Për të klasifikuar një objekt ose vend si ‘’historik’’

duhet përgjegjësi e madhe(nga programet e caktuara për ruajtjen e historisë), përgjegjësi sepse ai objekt ose vend

duhet të ketë një rëndësi të veçantë, kur themi rëndësi të

veçantë, rëndësia ka faktor të ndryshëm, disa objekte duhet të ruhen sepse pa to i humb ‘’shkëlqimi ose

rëndësia një lagje ose vendi të caktuar’’, disa objekte

duhet të ruhen sepse ato mund të përdoren edhe në ditët e sotme duke ua ndërruar funksionin dhe disa duhet të

ruhen sepse paraqesin interes individual-shtëpiak, por

me një rëndësi të veçantë(ashtu mendoj un) si dhe fanatizëm duhet shikuar objektet ose vendet që

paraqesin të kaluarën e shtetit dhe kombit. Pra nuk u

dashka vetëm përgjegjësi për përzgjedhjen e një objekti historik por edhe përgjegjësi profesionale dhe morale

për ruajtjen e tyre.

Tani do të ofrojmë një shembull të një objekti historik

për rendësin që ka dhe si praktikohet ruajtja e tij. 7

Kalaja e Prizerenit- Kalaja e Prizrenit gjindet në jug-lindje të qytetit Prizren, konsiderohet të jetë simboli i qytetit dhe një element me rëndësi në identitetin kulturor të Kosovës. E ndërtuar në një kodër të lartë, në një ambient piktoresk dhe në një pozitëjashtëzakonisht strategjike, Kalaja ngrihet mbi qytet sikurse edhe mbi luginën e thellë të Lumëbardhit dhe rrafshin e Dukagjinit. Kalaja i ka

7 Gashi,Ibrahim, ‘’Historia ... veprim i përm.’’ Fq. 111,112

11

fillet e saj në periudhën e parë të qytetërimit të këtij rajoni, në parahistori, me një zhvillim të vazhdueshëm në periudhën Bizantine dhe Osmane. Është përdorur ekskluzivisht si kala deri më 1912. Kalaja tani është dukshëm e dëmtuar dhe është në listën e vendeve të World Heritage in Danger (Trashëgimia e botës në rrezik)Kalaja e prizrenit vlersohet sin je monument me vlera te jashtzakonshme arkeologjike,arkitektonike,dhe historike ne Kosov dhe ne rajon. E vendosur mbi një kodër në qendrën historike të Prizrenit, ajo paraqet një peizazh kulturor që simbolizon qytetin dhe një elementë me rëndësi të identitetit tonë. Kalaja e Prizrenit gjendet në listën e trashëgimisë kulturore nën mbrojtje të përkohshme, e kategorizuar si Nënkategori: Lokalitet Arkeologjik / Rezervat.Bazuar në Konventën Evropiane për ruajtjen e Trashëgimisë Arkeologjike (Konventa e Valetës, 1992), intervenimet hulumtuese dhe konservuese në lokalitete arkeologjike duhet të bëhen me një kujdes maksimal duke përdorur metoda jo-destruktive për të ruajtur autenticitetin e shtresave të ndryshme që paraqiten në lokalitet.Aktivitetet hulumtuese në Kalanë e Prizrenit për pesë vite me radhe asnjëherë nuk i janë prezantuar publikut për të pasqyruar gjetjet8

8 http://kosovare.forumotion.com/t2555-prizreni-ne-burimet-historike-mesjetare

12

shkencore që janë bërë në këtë lokalitet me rëndësi të jashtëzakonshme.

Ndërtimet e fundit degradojnë vlerat e Kalasë së Prizrenit në disa aspekte: - Dëmtim i gjurmëve dhe dëshmive arkeologjike: ndërtimi i objektit është bërë mbi gjurmët e mureve të vjetra të Kalasë; - Degradim i tërësisë vizuale të Kalasë: objekti i ndërtuar cenon pamjen vizuale të Kalasë së Prizrenit duke dalë në pah si një strukturë e huaj.

Në Kalanë e Prizrenit mungojnë dispozitat themelore për mbrojtjen e vlerave të saj, hyrja në Kala nuk është e kontrolluar duke e rrezikuar edhe integritetin e ruajtjen e shtresave arkeologjike të gjurmuara.9

9 http://kosovare.forumotion.com/t2555-prizreni-ne-burimet-historike-mesjetare

13

Ana ligjore për mbrojtja e arkivave

Në kuadrin e ruajtjes së trashëgimisë historike

padyshim bën pjesë edhe lënda arkivore. Lënda

arkivore garantohet me ligj, pa marr parasysh pronë e

kujt është dhe ku gjendet. Për dallim të monumenteve

kulturore, lënda arkivore ruhet me parimin ‘’ex

Lege’’(kuptim gjeneral ‘’nga ligji’’)

Mbrojtja e lëndës arkivore realizohet përmes

procedurave të evidentimit, grumbullimit, rregullimit,

klasifikimit, mirëmbajtjes, mikrofilmimit, digjitalizimit,

përpunimit, restaurimit dhe sigurimit nga dëmtimet

eventuale. Në ditët e sodit mbrojtja e lëndës arkivore

rregullohet me konventa ndërkombëtare, ligje, dekrete

ligjore, rregullore dhe akte tjera ligjore dhe nënligjore.

Në Kosovë lëndën arkivore dhe arkivat në përgjithësi i

rregullon ligji i miratuar në vitin 2012(Nr.04/L-088)

Janë shumë parime mbi të cilat mbështetet politika

ligjdhënëse në aspektin e mbrojtjes së lëndës arkivore

si në vijim: që lënda arkivore është me interes të

përgjithshëm nacional dhe duhet të sigurohet mbrojtje

të posaqme dhe shfrytëzim për arsye shkencore,

kulturore etj; që lëndën arkivore askush nuk guxon ta10

10 Osmani Jusuf, ‘’Arkivistika .. veprim i perm.’’ Fq.49,50

14

dëmtoj, huazoj ose ta cenoj tërësinë e saj pa pëlqimin e

organit ose organeve kompetente etj.

-Cilat janë obligimet e krijuesve dhe poseduesve të

lëndës arkivore?

Në bazë të ligjit të lartpërmendur, arkivat janë të

obliguara të bëjnë kontrollin sistematik të lëndës

arkivore te poseduesit, por edhe poseduesit e lëndës

arkivore ose fond-krijuesit kanë rregullore të cilës

duhet ti përmbahen këtë e rregullon neni 14 i ligjit të

lartpërmendur(nr.04/L-088) si vijon:

-ruajtja e materialit arkivor në gjendje të rregullt dhe

mbrojtja e tij nga dëmtimi deri në dorëzimin e tij në

arkivin kompetent;

-dërgimi i materialit arkivor me kërkesën e Agjencisë

për regjistrim dhe ruajtje si dhe informimi i kësaj për

çdo ndryshim apo zhvillim përkitazi me të;

-evidentimi dhe klasifikimi i materialit arkivor sipas

sistemit të përcaktuar për menaxhimin zyrtar të

materialeve;

-dërgimi i materialit arkivor në Agjenci pas kalimit të

afatit të përcaktuar me këtë ligj.

Në rast të dështimit të fond-krijuesit ti përmbush këto

obligime, organi ose arkivi kompetent ka të drejt ti11

11 Ligji për arkivat shtetrore(Nr.04/L-088) ‘’neni 14-detyrat dhe përgjegjësit e fond-krijuesit’’

15

ndërmerr masat për ruajtjen e lëndës arkivore por me

shpenzime të fond-krijuesit.

-Cilat janë obligimet e arkivave?

Në bazë të ligjeve vendore dhe akteve ndërkombëtare

arkivi obligohet që:

-të zbaton masa mbrojtëse për lëndën arkivore dhe të

kujdeset për sigurimin e saj;

-të rregullon, regjistron, publikon si dhe të jap në

shfrytëzim lëndën arkivore;

-të bëjë ruajtjen e lëndës arkivore që gjendet jashtë

arkivit dhe cakton masat për ruajtjen e saj;

-të pranoj lëndën arkivore publike;

-të grumbulloj lëndën arkivore private përmes blerjes,

faljes dhe depozitit;

-të kryej punën e restaurimit dhe të konservimit të

lëndës arkivore etj.Gjithashtu arkivat janë të

detyrueshme të informojnë publikun për të drejtën e

tij për shfrytëzimin e lëndës arkivore, të aplikojnë

mënyra bashkëkohore për krijimin, ruajtjen, mbrojtjen

e lëndës arkivore etj në mënyrë që të arrihet efikasiteti

sa më i madh për ruajtjen e trashëgimisë historike këtë

rast lëndës arkivore12

12 Osmani, Jusuf, ‘’Arkivistika ..veprim i perm.’’ Fq.52,53 * Ligji për Arkivat e Kosovës, “veprim i përm ...”

16

Ruajtja e burimeve të shkruara historike

Ruajtja e burimeve të shkruara kërkon kujdes të

veçantë dhe sigurisht ky proces duhet të udhëhiqet nga

njerëz profesionist apo së paku të kenë një pasion të

veçantë për këtë punë në mënyrë që këtyre

dokumenteve me një vlerë të patjetërsueshme tu

kushtohet një përkujdesje e veçantë.

Principet apo ligjet kyqe të ruajtjes janë këto:

1)Ruajtja është veprimi më i rëndësishëm dhe ndër

misionet më themelore që mund të ndërmirren

gjatë veprimtarisë së ruajtjes.

2)Ruajtja bazike është obligative. Për ruajtjen e

këtyre dëshmive duhet të sigurohen kushtet sipas

rregulloreve ligjore në fuqi, pra secili institucion

është i obliguar që konform ligjit ti përmbush disa

standarde themelore që të evitoj në maksimum

rrezikun që u kanoset dokumenteve(lagështia,

pluhuri, temperaturat e ulta/larta etj)

3)Procesi i ruajtjes së materialeve arkivore duhet

planifikuar mirë. Etj.13

13 Gashi, Ibrahim, ‘’Historia ...veprim i përme.’’ Fq.105,106

17

-Tre faktorët fundamental të ruajtjes

Përbërja kimike: Kërkon studim të përbërjes së

materialit ku është shkruar dëshmia(burimi)

historike, duhet të studiohet hollësishëm në

mënyrë që të verifikohet qëndrueshmëria e tij.

Shumica e materialit historik është e shkruar në

letër, i cili material(letra) pas revolucionit

industrial i është shtuar acid dhe kështu kërkon

tretman të veçantë kimik në mënyrë që acidi të

mos kryej funksionin e tij(vetë-shkatërrues) në

letër.

Ambienti i ruajtjes: Objekti ku ruhen këto dëshmi

duhet të mos krijoj kushte për zhvillimin e

dëmtuesve të burimeve historike, pastaj ky objekt

duhet të mos absorboj temperatura të larta në

mënyrë që të mos thaj letrën, të mos depërtoj

lagështia në mënyrë që myku të mos mbështjell

materialin historik, po ashtu pluhuri në atë objekt

duhet të jetë inekzistent. Pra edhe ky faktor është

shumë i rëndësishëm për mbrojtjen e burimit

historik.14

14 Gashi , Ibrahim. ‘’Historia ...veprim i përme.’’ Fq.107

18

Njeriu: Faktori më i madh ekzistencial i ruajtjes së

burimit historik është njeriu, pa të cilin burimi

historik nuk do të ishte krijuar, por edhe pa

përgjegjësinë e tij ky burim historik nuk do të

ruhej. Megjithatë njeriu di të jetë edhe

shkatërrues i tij(burimit-materialit historik)

nganjëherë për arsye personale, politike, fetare,

ideologjike etj, e nganjëherë nga pakujdesia për

përmbajtjen ndaj ligjit për ruajtjen si dhe gjatë si

dhe gjatë luftrav, trazirave, mos dijes së vlerës së

këtij materiali historik etj.

-Planifikimi i ruajtjes: Dokumentet nuk mund të ruhen

përgjithmonë, mirëpo për të mundësuar

qëndrueshmërinë sa më të gjatë të dokumentit, na

duhet një planifikim i detajuar i ruajtjes.

Së pari duhet hartuar një formular për ruajtjen e

dokumentit në aspektin fizik:

-Gjendja fizike e hapësirës për deponim

-madhësia e dhomave

-kualiteti i rafteve dhe shfrytëzimi i kontejnerëve

-siguria, veçmas shkalla e mbrojtjes nga hyrjet e

personave të pa-autorizuar15

15 Gashi, Ibrahim, ‘’Historia ...veprim i përm.’’ Fq.107,108

19

-sistemi alarmues

-prezenca e detektorëve të tymit dhe të zjarrit si dhe

sistemi i vetë-zjarrëfikjes

-kualiteti dhe gatishmëria e stafit të ruajtjes, etj.

Pastaj hapi i dytë ka për qëllim finalizimin e sistemit të

planifikimit duke u adresuar në disa faktor:

-Misioni dhe vizioni i programeve të ruajtjes;

-Filozofia e programit të ruajtjes;

-Përgjegjësitë;

-Qëllimet;

-Objektivat dhe aktivitetet;

-Çështjet që duhet diskutuar;

-Analizat dhe zhvillimi i strategjive;

-Buxheti.

-Emërimi i personit përgjegjës për ruajtje: Përveç

pasionit për ruajtjen arkivore si dhe njohurisë për këtë

fushë, ai(personi përgjegjës për ruajtje) duhet

paraprakishtë të jetë i përgatitur për çdo rast ku

cenohet siguria e dokumentit në fushën ku është

caktuar ky person. Diçka që është vitale që ky person të

mund të jetë pjesë e strategjisë për ruajtje të burimeve

historike, është plotësimi i disa kompetencave që16

16 Gashi, Ibrahim, “Historia ...veprim i përm.” Fq.109 * Kodi etik i arkivistit

20

kërkohen prej tij:

-Të jetë i zhvilluar profesionalisht në aspektin e

ruajtjes;

-Hartimi i formularit të ruajtjes mbi kushtet fizike të

deponimit dhe formularin për koleksionet;

-Zhvillimi i ruajtjes së planifikuar;

-Të bëj parapërgatitje dhe të ndërmerr masa të

mëhershme në mënyrë që të parandaloj apo përballoj

ndonjë fatkeqësi eventuale; etj.

-Objektet(hapësirat) për ruajtje: Sigurisht që objekti

ku është deponuar burimi historik duhet të jetë i sigurt

si p.sh nga zjarri, lagështia, të ketë sistem të akcesit të

kontrolluar, etj. Një mjedis optimal siguron

jetëgjatësinë e dokumentit, prandaj ekspertët e kësaj

fushe kanë disa rekomandime si p.sh temperatura në

hapësira të ruajtjes duhet të jetë 18-200C+, lagështia

maksimale të shkoj deri 45%. Një tjetër faktor që

ndikon në ruajtjen e materialit të deponuar është

sistemi(efikas) i ajrosjes, pra për të arritur efikasitet në

këtë aspekt duhet:

-Një sistem i ajrosjes veçantë vetëm për hapësirat ku

ruhen dokumentet apo materiali historik, i shkëputur17

17 Gashi, Ibrahim, “Historia ...verpim i përm.” Fq.109,110

21

nga sistemet e përbashkëta me zyrën, kuzhinën etj;

-Dritare dhe dyer të mbyllura hermetikisht;

-Kondicioner për parandalimin e hyrjes së ajrit të

kontaminuar;

-Monitorim i rregullt dhe ndërrim i filterav të ajrit kohë

pas kohe; etj.

Drita është një tjetër element që nëse është e tepruar

mund ta dëmtoj dokumentin, për këtë nevojitet që të

eliminohen rrezet ultravjollce në këtë hapësirë, raftet

të mos jenë në ekspozim të vazhdueshëm të dritës etj.

Pastaj efekti “pakujdesi e njeriut” mund të paraqet

rrezik për dokumentin, kështu në këto hapësira nuk

lejohet ngrënia dhe pija po ashtu ndalohet pirja e

duhanit rreptësishtë.18

18 Gashi, Ibrahim, “Historia ...veprim i përm.” Fq.110,111

22

Përfundime

Pasi që kjo temë kërkon një shtjellim dhe studim të

gjerë nuk mund të themi se kemi arritur të kapim të

gjitha elementet e veçanta që kërkon fusha e ruajtjes

së trashëgimisë historike, por megjithatë jemi munduar

të bëjmë një shtjellim elementar të detajuar pasi që

edhe vet jemi ende ne procesin “fillestar-elementar” te

përsoshmërisë se kësaj fushe dhe Arkivistikës në

përgjithësi.

Me përfundimin e këtij punimi mund të konkludojm se

ruajtja e trashëgimisë historike kërkon një vigjilencë,

dëshirë dhe profesionalizëm te stafi kompetent për

arsye se trashëgimia historiko-kulturore janë te

patjetërsueshme dhe me këtë kuptojmë që nëse

zhduken me apo pa qëllim nuk mund të rikthehen më,

dhe kjo duhet të shërbej si stimulim që ta ruajmë me

fanatizëm trashëgimin historiko-kulturore të kombit

tonë.

23

Literatura

Primare:

-Osmani,Jusuf, “Arkivistika-teoria dhe praktika”

Prishtinë 2005

-Gashi,Ibrahim, “Historia Publike-menaxhimi i

programeve për ruajtjen e historisë

-Kodi Etik i Arkivistit

Dytësore

- Standardi Ndërkombëtar Iso 15489

-http://kosovare.forumotion.com/t2555-prizreni-

ne-burimet-historike-mesjetare

- http://chwb.org/kosovo/kush-jemi-ne/historia/

- http://www.mkrs-

ks.org/repository/docs/Ligji_Nr._02-L-

88_per_Trashegimine_Kulturore.