Pubertal bozukluklar

Dr Olcay Evliyaoğlu

PUBERTE

Sekonder seks karakterlerinin gelişimin başlangıcı ile fizik ve cinsel gelişmenin tamamlanması arasındaki çocukluktan erişkin hayata geçiş dönemini kapsamaktadır.

Bu dönem: Fiziksel büyüme Cinsel gelişme Psikososyal olgunlaşmayı içine alır

Sekonder seks karakterlerinin başlangıcı ile başlayan bu süreç büyümenin hızlanması,vücut kas kütlesinin ve yağ dağılımının değişimi, kemik maturasyonunun hızlanması sonucunda epifizlerin kapanarak erişkin boyun kazanılması ile tamamlanır.

Fizyolojik bu dönem sonunda erkeklerde spermatogenez, kızlarda ovulasyon meydana gelir ve dolayısı ile üreme fonksiyonu kazanılmış olur.

STRES

OLGUNLAŞMA BESLENME+ +SANTRAL SİNİR SİSTEMİSANTRAL SİNİR SİSTEMİ

++ - - +

+ +

- - -

- -

- -

+ +

--

-- --

GLUTAMAT GABA ENDROFIN

HİPOTALAMUSHİPOTALAMUS

GnRHGnRH

HİPOFİZHİPOFİZ

PRLPRL

LHLH FSHFSH

TEKA TEKA OVEROVERGRANULOZA GRANULOZA

ANDROJENANDROJEN ÖSTROJEN INHIBINÖSTROJEN INHIBIN

-

LEPTIN

Hangi uyarılar ile HHG ekseni çalışmaya başlıyor

Hipotalamus GnRH salınım sıklığı ve amplitüdü artar

LH salınım sıklığı ve amplitüdü artarErken dönemde geceleri Pubertenin ilerlemesi ile birlikte gündüzleri de

Hipofiz

Gonadarş

LH Leydig hücreleri

testosteron

Gonadarş

LH

Granüloza hücreleriFSH

östrojen

androstenedionTeka hücreleri

Gonadarş

Adrenarş

Adrenal androjen salınımının artması Pubik kıllanma (pubarş) Aksiller kıllanma

CRH

ACTH

Adrenal androjenler

Hipotalamus

Hipofiz

Adrenal korteks

Adrenarş

Pubertenin başlangıcını genetik ve çevresel koşullar etkiler

 

Çevresel Faktörler: Sosyoekonomik durum Beslenme Genel vücut sağlığı Yaşanılan coğrafi bölge

Beslenme durumu ve vücut kompozisyonu puberteyi etkiler Obez kızlarda menarş daha

erken başlar Malnutrisyonu, kronik

hastalıkları bulunanlarda, fizik aktiviteleri çok artmış kişilerde puberte gecikir

Puberte ve menarşın başlamasında leptinin rolü vardır.

LEPTİN

Ob geni kodlar Adipoz dokudan sentezlenir Leptin sinyalleri santral merkezleri

uyarır Fizik aktivitesi artmış kişilerde,

anoreksia nervoza, amenorede Leptin düşük bulunur.

HİPOTALAMUSLHRH salgılayan

nöronlar

Leptin LHRH

Hipofizdeki gonadotrop

Leptin hücreler mRNA Yağ Hücreleri

LH, FSH

Puberte başlangıç yaşı kronolojik yaştan ziyade kemik yaşı ile doğrudan ilişkilidir

KY< TY ------------- Puberteye geç girer KY = TY ------------- Puberte olağan yaşda

başlar KY>TY -------------- Puberteye erken girer

 Kızlarda pubertenin ilk bulgusu meme gelişimidir, 10 - 11 yaşlarında başlar, meme gelişiminin başlangıcını takiben 2-2.5 yıl sonra menarş başlar.

Boy uzamasında patlama kızlarda erkeklerden iki yıl önce gelir. Kızlarda telarş ile eş zamanlı, erkeklerde ise testis hacmi 10 ml ye ulaştığında olur. Bu evrede GHRH salınımı artar.

Telarş Pubarş Menarş

Kızlarda puberteye ait gelişme ( TANNER evrelemesi

Meme gelişimi Pubik kıllanma gelişimi

1. PP sadece papillada yükselme 1.PP pubis kılı yok

2. Meme tomurcuğu aerolanın 2. Labiada hafif pigmentasyon

gelişmesi ile palpe edilir Kısa kılların gelişimi

3. Konturlarda belirginlik olmadan 3. Siyah ve kalın kılların mons

meme ve aerolada hafif büyüme pubisde gelişmesi

4. Meme seviyesi üstünde aerola 4. Erişkin tipi kılların gelişmesi

ve papillanın üstünde yeni oluşan ama kasıkların iç kısmına

meme tümseğinde ileri doğru henüz yayılmaması

büyümesi

5. Sadece meme başının öne 5. Kıllar erişkin tipindedir

doğru uzayarak erişkin meme Klasik ters üçgen şeklinde

yapısının oluşması gelişmesi

Tanner evrelemesiMeme gelişimi

Evre 1: preadolesan

Evre 2: Meme ve papilla tepe şeklinde yükselir, areolar

çap artar.

Evre 3: Meme ve areola genişler, konturlar belirgin

değil

Evre 4: Areola ve papilla sekonder tepe oluşturur.

Evre 5: Matür; meme başları ve areola belirgindir.

Tanner evrelemesiKız pubik kıllanma

Evre 1: Yok

Evre 2: Az miktarda, hafif pigmente, düz ve labiumun medial kenarında kıllanma

Evre 3: Daha koyu renkli, kıvrılmaya başlar, miktar

artar.

Evre 4: Fazla miktarda ve kıvrık ancak halen

erişkinden azdır.

Evre 5: Erişkin kadın üçgeni, kasıklara

yayılım

Tanner evre 4Telarşdan 2-3 yıl sonra

Menarş

LHöstrojen

-

+

Östrojen +

Ovulasyon

Korpus luteum Progesteron

Endometrium implantasyon için hazırlanır

Luteal faz

FSH salınımı artar Dominant folikül

Östrojen LH salınımı artar

Ovulasyon

Korpus luteum

Progesteron

Endometrium hazırlanır

İmplantasyon olmaz ise kanama

Foliküler faz

Luteal faz

İmplantasyon olmaz ise

Korpus luteum regrese olur

Progesteron düşer

Endometrium bütünlüğünü koruyamaz

Endometriumun fonksiyonel ve bazal katmanlarında bulunan spiral arterioller kasılma özelliğine sahiptirler ve yaklaşık 7 gün içerisinde kanama durur.

Luteal faz14±2 gün

Pituitary hormones

Ovarian hormones

ovary

Endometrium

İstihdam Seçim

dominant istihdam

Follicular /proliferative phase Luteal /secretuary phase

folliculeovulation

corpus luteumcorpus albicans

        Erkeklerde pubertenin ilk bulgusu testislerin büyümesidir. Bunu scrotumun pigmentasyonunda artma ve cildinde incelme izler. Penis büyür. Daha sonra pubik kıllanma başlar. Erkeklerde boy uzaması 14-16 yaşında maksimuma ulaşır ve 18 yaş civarına kadar devam eder.

Tanner evrelemesi

Testis hacmi 1-3 ml P1 4-9 ml P2 10-14 ml P3 15-20 ml P4

Erkeklerde puberteye ait gelişme

Genital gelişimi Pubik kıllanma gelişimi1. PP testis uzunluğu < 2.5 cm 1.PP pubis kılı yok

2. Testislerin uzun çapı > 2.5 cm 2. Hafif pigmentasyon, kıllar

skrotum ince kırmızımtırak penis tabanında

3. Penis enine ve boyuna büyüme 3. Mons pubise doğru yayılan

gösterir, testisler büyümeye devam kalın seyrek kıllar

4. Penis daha büyür, testis büyük 4. Erişkin tipi kılların gelişmesi

ve siyahımsı skrotal deri rengi ama baldırların iç kısmına

henüz yayılma yok

5. Genital organlar erişkin 5. Kıllar erişkin tipindedir

boy ve şeklindedir baldırların iç kısmına yayılır

Tanner evrelemesiErkek pubik kıllanma, penis

ve testis gelişimi

Evre 1: kıllanma yok, penis ve testis preadolesan

Evre 2: Az miktarda, hafif pigmente kıllanma, peniste hafif büyüme, skrotum genişler ve pembe rengi

değişir.

Evre 3: Kıllanma daha koyu renkli, kıvrılmaya başlar, miktar artar. Penis uzar,

skrotum genişler.

Tanner evrelemesiErkek pubik kıllanma, penis

ve testis gelişimi

Evre 4: Kıllanma erişkin tipe benzer, miktar, kıvrıklık daha az, penis, glans ve skrotum büyür, skrotum

rengi koyudur.

Evre 5: Erişkin dağılımında ve kasıklara yayılan kıllanma, penis ve skrotum

erişkin boyutunda

PUBERTEDE

BH ve IGF-1 doruk düzeylere ulaşır  Kızlarda prolaktin salınımı artar