COTACACHI KITITA PUSHAK, WARANKA PAKTAY ALLIKAWSAYTA CHARINKAPAK, JANPINKAPAK TUKUY KAYPI

KAWSAKKUNAPAK RIKUY

1. RIKUCHIY

2. KALLARIY

3. IMAMANTA RURANCHIK

4. WARANKA PAKTAYKUNA ALLI KAWSAYTACHARINKAPAK

5. IMA SHINA UNKUNCHIK MAMALLAKTA TIYAKUNWARANKA PAKTAYKUNATA RURANKAPAK

6. WARANKA PAKTAYKUNA ALLI KAWSAYTACHARINKAPAK, COTACACHIPI MAY SHINAYUYARISHKA KAYTA PAKTACHINKAPAK.

7. MUNASHKUNAMAN CHAYASHKA WARANKA PAKTAYWIAYTA RURARISHKA COTACACHI KITI UKUPI.ALLI KAWSAYTA MASHKANKAPAK KILLKAYTA

8. KITI UKUPI IMAKUNA RURANATA KILLKAKKUNA,JATUN KILLKAK IMAKUNATA RURANA USHANATA

9. WARANKA UCHILLA PAKTAKUNATA IMA RURAYYUYAYKUNATA PAKTACHINKAPAK: COTACACHI KITIUKUPI TIAK APUK.

3

7

9

10

11

14

19

34

37

Integrantes del Consejo Cantonal Intersectorial de Salud CIS

Municipio de Cotacachi Eco. Auki Tituaa M.Asamblea de Unidad Cantonal Sr. Leonardo AlvearSistema Cantonal de Salud Area 3 Dr. Teresa JaramilloConsejo Cantonal Municipal Sra. Concepcin BonillaAsociacin Empleados Municipales Sra. Carmen BravoSindicato Trabajadores Municipio Sr. Fausto HaroPatronato Municipal Dra. Luz Marina VegaFerderacin de Barrios Sr. Ulpiano SaltosDireccin Prov. de Salud de Imbabura Dr. Jos AlbujaINNFA Sra. Marcela FloresAyuda en Accin Zona Intag: PRODECI Lic. Ruth AlmeidaAyuda en Accin Zona Andina: Tierra Viva Arq. Byron VelascoProfesionales Privados Dra. Mariana SarzosaComit de Educacin Sra. Carlina UndaJambi Mascaric UNORCAC Sra. Carmelina CascoCordinadora de Mujeres Urbana Sra. Albina MorenoColegio de Mdicos Imbabura Dr. Edison AyalaComisara Nacional Cotacachi Sr. ngel SemanteEmpleados Administrativos (SICASA) Lic. Rub InsuastiSindicato de Trabajadores de Salud Sra. Martha AndradeDirectora Zonal Intag Dra. Pilar MutreDirectora Zona Urbana Dra. Yu Ling ReascosOrganizacin de Mujeres de Unorcac Sra. Luz Mara LachimbaCoordinadora de Mujeres Z. Intag Sra. Silvia BetancourtComit de Gestin LMGYAI Ing. Sandra VacaCmite de Salud Zona Intag Sr. Ramiro AyalaCooperacin Tcnica Cubana Dra. Rosa LpezAsesor Zona Andina Dra. Hazel DomnguezAsesor Zona Intag Dr. Ral Martnez

Coordinacin General:Econ. Auki Tituaa MalesDra. Luz Marina Vega C.Dra. Teresa JaramilloRadica Meyers

Edicin:Dra. Amparo HerreraDr. Miguel Machuca

Asistencia Tcnica y Financiera:Organizacin Panamericana de la Salud OPS/OMSApoyo Tcnico OPS: Dr. Miguel Machuca y Amparo Herrera

Publicacin:Municipio de Cotacachi Gobierno LocalAsamblea de Unidad CantonalConsejo Cantonal Intersectorial de Salud

Instituciones Auspiciantes:OPS/OMSUNDPUNFPAUNICEFUNESCO

Diseo e Impresin:ACTIVA 2562-421

1. RIKUCHIY

Mushuk waranka pacha kallarikpi, mallaktata pushakkuna shuk jatun yuyaytamikillkarkakuna mana ima charik kunapak immallatapash paktachinkapak, chaypakkaarinirkakuna sumak paktayta may uchilla paktaytapash chayankapak. Waranka ishkaychunka pishka watapak; wakcharishka, tukuypak yachayta paktachina, wachatishkamamakunata ama wauchun, kaykunata chawpiman uriyachina kan. Watantin, watantinrikuchun ima shinami paktaykuna uchilla paktay kunapash rurarina sumakta chinpapurashpatukuykunantin rimsarishpa yuyarispapash, mallakta pushak kunantin, uchilla llaktapushakkunantin, llakta ukupi kawsakkunantin, kullki charikwanpash karu llaktatamtayanapayta kachakwanpash.

Cotacachi kitipak pusahkuna uchilla llaktatapak pushak chunka puncha chakra yapuy killawaranka iskun patsak iskun chunka sukta watamanta llankashpa shamun kay kitipi ukupikawsakkunantin, rikushpa imashianami shuktak minkata wiachinkapak, shinallatakrunakunapak ayita paktachikun yanakunapak, runakunapak mishukuntapash.

Sinchi kawsayta charinkapak, yachana, chuya yakupipash charinkapak, pukuchinamanta,llankayta charinkapak, ishkay kawsayta ama chinpapurankapak kan maymanta kititapushakkuna ima yuyayta, imama ruranakaspapash yuyarishpa kallarin. Kaykunami kasikasillami ami rurarikun ami rikurikun ruraskata; chasna ami rimanata uyashanchik:Cotacachi kitipi llankakun runakunapak alli kawsayta mashkankapak, shinapash uchillapaktaykuna, waranka tataypash, mana tukuy rurakkukpak ayita tantachin, Shinpashukanchikpakaka rikurin imata paktachina imata rurashka rikurichun, ashwan yalli kana kan,yachana maykuna rurayta ashtawan ukta paktakrinchik, shinallatak yuyarinkapak maypaktaykuna astawan sinchi llankayta maan kitita puyshakkunamanta.

Ishkay waranka pishka watapi, Cotacahi kaparirka kay llaktapika mana killkak illak tiyan,kunan junpikunata churakun kimsa wata kipa mana ni shun kari, warmi, wawakunapashyachana wasita tukuchichun, chakra kunakuy killa ishkay waranka kimsa watapi japinkapakrakirirkanchik, kunanka allita janpichinkapak, tukuyta kayta paktachinapash unkunchikmakipimi tiyakun. Ishkay waranka chuskupi, ishkay waranka prishka watantin llullukunapakwauyka chunka warankamanta mana a nipi chinkarirkachu, kayta ninchik, rikuchinkapakmay shina uchilla paktayta, ashtwan jatun paktaykunapash a rurashpa shamushkanchik.

Kay ruraykunantin rikuchinchik may shina Ecuador uchilla pushakuna, nay sinchi ruranatacharin waranka paktayta, uchilla paktaymanpash chayankapak., shinallatak Ecuadormamallakta pushakkunapash yuyarina kan may shina kitita pushakkunantin minkataruranakan, achikta rimashpa, jawamanta tukuypak may anta rikuchishpa, kullkitakacharishpa sumak yachayta maachishpa, yachachishpa, paykuna awpashpa, chasnakakpimi ukunchik junpikuna may sinchi ruraykunapak paktanka; shina rurashpamiuchichik mamallaktata ashtawanta jatunyachishun, tukuylla pakta pakta, makipurashpaawpaman tankashun kaypi kawsakkunapak alli kawsayta mashkarinkapak.

Kay killkapi rikuchina munanchik tukuy Ecuadorpi kawsak wawkikunta, imashinamiyuyarishkakunata a kunkarishka shina rikurikpi, mana may shina rurak rikurikpipash, shinamana killkanata yachakta chinkachina, wakcharishkakunta, shuktantinpash chaypak

3

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

mutsurinchik apakkuna ruranata ushachun, chasnallatak shuk jatun yuyaytamashkanakanchin karikuna, warminuna, wawakuna, musukuna kuytzakuna, wakchakuna,kuchuyashkakunapash, chaypak tukuymi wankurinakanchik, achiklla, sinchita llankankapak.

Shinallatak, kutin kutin nisha ninchik, wakchakunata chinkachinkapakka mamallaktatapushakkunatami mutsurinchik, kitikuna pushakkunallaka mana may rurayta paktankachu,kay llakikunaka mana alli jawamanta rikushkamantami chasna tukushka, chaymantami ashkacharikkuna, mana ima charikkunapash ashkata anchuyashka, shinami karikkunka ashallamitiyankuna.

Tukuy kay Ecuador mamallaktapi kawsakkunana wankurishpa, makipurashpami may jatunllakikunata chinkachipashun, chasna rurashpa pushakkunta maashun shuktay yuyaytarikuchun, charishkakunata ashtawan alli rakichun imallatapash tukuypak chayachichun,charinkapak imallawanpash kawsankapak.

Chaymantami tukuy mamallakpapak tantakuyta uka jatun yanapayta paktachini,paykunawan mana uchilla paktay, nana waranka paktaylla wankurin, ashtawanpash tinkirinukunchik mushuk punllata mashkashpakatinkapak tukuy kay mamallaktapi kawsakkunapak,ashtawanka ukunchik Cotacachi marka ashtawan awpaman puripachun. Rikuchishkanchikimashinani tukuylla purikpika, tukuylla makanakukpika ashtawan alli pacha rurak tukunchikmaypi tukuy pakta pakta kachu, achiklla rikurichun, tukuy llankashpami shamuskanchikmanarak mamallaktapak tantanakuy kay yuyayta kacharishkamanta ishkay waranka watapi,shinallatak ukunchik muskuy, ukunchik junpita churashaninchik ishkay waranka chunkapishka kipapak, mana kay watakunapi rurashkamanta, shinchi makanakuyta tiyashkamantamana imaman chayashkanchik, chaymantami ukunchik anta mashkanakanchin shamukwawakunapak sumak llankayta, sumak yuyaykuntapash sakinakanchik.

Kunanka tukuypak kayllatami nisha munanchik, kay pankakunami yuyachinka, kutin kutinrikuchipanka imallinami pushakkuna, sumak yachay, llaktata pushakkunapash ashtawansinchita llankachun may sumak allpamamata charinkapak.

Mashi. Auki Tituaa MalesCOTACACHI KITITA PUSHAK

4

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

Waranka paktaykuna, jampinakuymanta uchilla paktaywan

Waranka paktaykunaka OPS/OMS pak ashtawan ukta ruraymikan, kayka tukuy mamallaktapikawsakunapak may sumakta kawkayta mashkarinkapakmikan, ashtawan japinakunata mirachishpa.

Waranka paktay alli kawsayta charinkapak, uchilla paktaykunantin kayka Amrica mamallaktapaktantanakuy sinchita kawsankapak rikunkapak, rikuchinakan maykama paktashka yuyarishkatarurashkawan chinpapurana. Paykunapakka ashtawan jatun yuyay kan mashkana mamallaktakunapakta pakta kachun , mamallakta ukupipash ashtawan pakta pakta rikuripachun.

Chunka pusak uchillapaktaymanta, kanchismi japirinamanta rimakun, chasna: Ishkay uchilla paktayrimakun irkiyashkamanta, pishka uchilla paktayka rikukun wawakuna waurikkunamanta, suktauchilla paktay wacharik mamakupak wauymantami willakun, kanchis uchilla paktayka yumayunkuymantami yuyachikun, pusak uchilla paktay chuspi tuksishka unkuyta shuktak unkuykunatinrikushanin, chunka uchilla paktay chuya yakuta charinkapak, chunka kanchis uchilla paktayjanpikunata charinkapakmi mashkakun. Yapa junpita janpirinkapak churashkamanta rikuchikun,shuktak yuyay allipak kawsankapak, yuyachin maymantami kallarina kan tukuypak sumak kawsaytamashkarinkapak.

Waranka paktay alli kawsayta charinkapak, rikuchikun may shinami iskun paktaykunawankurinkuna, mana may shina rakirik tukupanchu. OPS/OMS, mamallaktakuna kay ukupitiyakkunapakka kay yuyaymi ashtawan jatun kan, tukuypak janpirinata chayachinkapak,chaymantami Waranka paktay alli kawsayta charinkapakpi chayachipanka ayllullaktaman janpikuna,mana ima unkuy chaskishpa, chasnami imallapash charik tukunka, runakuna sinchita llankashpa.

Amrica mamallaktapak tantanakuy sinchita kawsankapak rikunkapakka, kunanka rikukun imashina sinchiyachina mamallaktapak, markakunapak, llaktakunapak, chayanka kay tukuy paktaytacharinkapak, shinallatak kay yanapayka paktanka mana ima llaki charipachun pushakkuna, kayyuyayka wianmi rikushpa tukuy janpirinkapak charichun, tukuy pakta pakta kachun, tukuyllatakllankachun, shinallatak tukuy rurashkata achiklla kashpa.

Cotacachi kitipak yuyarika tantanakunmi tukuy kay alli rimanakuykuna waranka paktay allikawsayman chayankpak, OPS/OMS pushakka tawka watakunami yanapashpa shamushka kayrimanakuykuna llactata jatunyachinkpak. Kayta yanapashkamantami jampina kuchumantaka a miimallatapash chaskishkanchik kay kitipi kawsakkunapak, shinallatak kay sinchi llankaypika churanakan ashtawan jatun rurana, shamuk pachapimi rikurinka ashtawam nutsurikuna, imashinamiallichipashun shamuk mutsurikunami kay pankakunaka willakunkuna.

Riksihpa may shinami tukuy tantanakuykuna llankashka kaykama chayankapak, tukuymannapanchik, kay junpimanta kushiyanchik, Cotacachi kitita pushakkunatapash rurashkamanta pallinipani.

Tukuy kuchuman rikushpa, tantanakuykuna tinkirikpi, llankayta rakishpa, yanapakkuna tantatishpa,tukuy kay kitipi kawsakkuna minkata rurashpami ukunchik yurarishkaman chayashun, chaypakmiOPS/OMS llankakun.

Ing. Diego Victoria MejaRepresentante de OPS/OMS en el Ecuador

5

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

2. KALLARIY

Nueva Yorkpimi ishkay waranka watapi warankapak jatun tantanakuy tiyarka, chaypimitukuy mamallaktakuna chaypimi kutin kutin yuyayirka allpamamapi ama makanakuytiyapashun, ashtawan karachun, sumakta kawsankapak, shamuk patsak watapakpaktaykunamanta rimarkakuna, tukuylla ama makanushpa tiyankapak, tukuymamallaktakunapi mana ashtawan makanakuykuna mirashpa katipachuk, shinallatak tukuyllaktakunapi rikuchun may shinami paykunapak mallatakuna yuyarin ashtawan sumakkawsanpapak, runakunapak ayikunatapash chayachinkapak. Chay kipaka pusakpaktaykunatami jatarichirka, sumak kawsayta mashkankapak, kay paktaykunaka ishkaywaranka chunka pishka watapakpa a paktashunmi nikurkakuna.

Mamallaktapak tantakuyka kaytami paktachiparka:

ukanchik makipimi charinchik mamallaktapi kawsakkunapak alli kawsaytacharipachun, tukuypakmi yapa junpita churanakanchik runakunapak yuyaytasinchichachinkapak, pakta pakta tukuy mamallaktakunapi sumaklla kawsankapak.Pushak kashkamantami, jatun yuyarikuna llankaytapash rurana kanchik tukuy kaymamallaktapi kawsakkunapak, ashtawan rikushpa wakchakunata, uchilla wawakunata,paykunapakmi kay shamuk pacha kapanka.

Ecuador mallakpapash kay yuyarikunata nawpachinkapak ari nirkami, pishka wata kipakayta ari nishkamanta, rikukun may kama paktashkanchik kay minkay kunawan, chaykipaka rikupanka imawan, maipi, pimi kay yuyarishkata paktachikrin. Ecuador mamallaktapushak, chakra kunaku killapi, ishkay waranka pishka watapi, shuk jatun kamachiytawiachirka, chaypini nikun, waranka paktay alli kawsayta charinkapak, uchillapaktaykunapash, Ecuador mamallaktata pushakkunami paktachina kanchik, chaypakmiwaranka paktayta rikunkankapak tantakuyta wiachiparka, kaymi rikunka mayshina,pikunantin kay yuyarikkunata awpaman pushankapak, pachapi yuyarishkapi.

Yachachikka willakun waranka uchilla paktayman chayankapakka kunan Ecuadormamallakta pushak ishkay yanapayllatapash kunakan:

Shuk. Tukuy mamallaktapak yuyarikujna killkanakanchik runakunapak sumak yuyaytamashkankapak, kay yuyarikunata rikushpami waranka paktaykunaman chayapashun,

Ishkay.Tukuyman rikuchina kanchik, may shinami ecuador mamallakta pushakkuna alliyuyarishpa, kulltita churashpa, llankayta rakishpa yuyayta paktachipanka.

Kay willayka ashtawan nishpa katipan, Ecuador mamallaktapakka ashtawan jatun llakinanakan kullkita mana tiyashkamanta, ashtawnpash mana tukuy alli yuyarishkamantamimana ashtawan ukta purik tukushkanchik, sumak yuyay tukuypak llushishkata manakillkapashkanchik, chaymantami nanarak ima shina sumak kawsayta mashkarin, tukuypakalli kawsayta mashkankapak, jawamantami kay watakunapi mana mayshina ruranatayuyaripashka.

Kayta rikushpami, kitita pushakunata, llakta pushakunata mashkakun, paykunami ashtawansumakta tukuywan yuyarinkuna, kay llakta ukupimi ima ruranapash ashtawan uktapaktachin, kay sumak llankaykunata sinchiyachina kan ukta ukta chayankapak kay warankauchilla pakataykunaman, waranka ishkay chunka pishka watapak.

7

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

Nami ukunchik mamallaktapi llaktakuna rikuchipaska inas shinami llankana kan,kaymantami shukllishka mushuk yuyaykuna, kaypimi ashtawan alli muskuykunta paktachin,llakta ukupi kawsakmi, yachachipashka may shina wankurina, pillawan tantarina, kay tukuyrurashkata, katishpami may sumak alli punchakuna mamallaktapi kawsakunapakshuyapashun.

Catacachi kitita pushakkuna, chunka puncha agosto killa, waranka iskun chunka suktawatamanta, mashi Auki Tituaa Males pushak tukukpi, mushu yuyaykunantin chayan,shukta shina kay kitita pushankapak, mawka yuyaykunata chinkachin, tukuyman rikuchinmay shinami kay llaktakunata pushanakan, chaypakka yuyarin, kitikunata allipushankapakka mana shuk yuyayllachu ministirin, ashtawanpash tukuy tantakushpa,tukuylla yurarishpa, mashna charishkata rikuchishpa, chaypimi tukuy wankurirkakuna,makita churarkakuna Cotacachi kitita wichiyachinkapak.

Chunka wata llankashka kipa, Catacachi kitita pushakkuna, tawka yuyaykunatamipaktachishka, karu pachaman rikushpa, mana kayapaklla, chaypimi jatun ruraykuna ayllullaktaman paktachipashka, chasna rurashpami kaypi kawsakkunapak alli kawsaytapaktachishkakunami.

Tawka ruraykuna Cotacachi Kitipak Pushakkunaka yuyarishka chinpapurachinmi kaywarankapak yuyarikunawan, kayta paktachina kan ishkay waranka chunka pishka watapak,tukuya rurashka yanapanka waranka paktayman, uchilla waranka paktaymanpashchayankapak sumak kawsayta mashkashpa. Chaypacka, mushuk yuyay, mushukruraykunapash mashkanakan, kay kiti ukupi kawsakkunapak alli kawsaymanpaktachinkapak, chasnallami rikushun ima shinami a charik kunmapash, mana ima charikkunantin ashituta kimirinkuna Ecuador mamallaktapi, cotacachi kiti ukupipash.

Kay Killkashka Yuyay Cotacachita awpachinkapakka, mana wakichinkapakchu,ashtawanpash kaywanka imallatapash maana, ankunatapash mashkankapas chaypakmikay yuyaritaka killkashka, kaypi tiyakun waranka paktaykuna, uchilla warankapaktaykunapash, kay Mamallakta Tantanakuy muskuy wiachishka ishkay waranka watapi,Kay yuyarika mana shuk umamantalla llukshirkachu, tukuy tantarikunamtami llushirka,chaymantami pushak kunaka kutin kutin killkakatishpami imatapash rurakun. Kaypimirikuchikun imatak rurana, shamuk pachapak jatun muskuyta yuyachikun, kay ruray kaymuskuyka tukuypakmi, Cotacachita pushakkunapak, kaypi kawsak kunapakpash, kayminkaykunaka ukta ukta paktachinakan, chaymantami tukuy yuyarinakan maymantakallarikrinchik, imallata charinchik, imata rurakrinchik, pikuna kayta chayta rurakrin, amakipayankapak.

8

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

3. IMAMANTA RURANCHIK

Tukuy kayta rikushpami Cotacachi Kitita pushakkunaka yuyarikunmi may shina tukuy kayllaktapi kawsak kunapak yanapankapaw, runakunamampash sumak yuyaywan chayachisanikukun.

Kay killkashka rikuchikun tukuyman imashinami Cotacachi Kitita pushakuna mashnajunpita churacrin yuyarishkata paktachinkapak, Ecuador mamallaktapi yuyarishkawan, karumamallaktakuna minkahkataoish rurakrin, tukuy kuchuman rikushpami runakunapakallikawsayta paktachipanka, shina rurashpami paktaykuna uchilla paktaynunapashchayankakuna.

Maanita rikushpapish, Cotacachi kitipi, waranka iskun patsak iskun chunka sukta watapillankaykuna kallarishkaka, kunan tuparin kay Mamallaktapak Tantanakuyyuyarishkakunantin, kay warankapak kaparipi wiachirkakuna paktaykuna, uchillapaktaykuna, kay yurarishkataka tukuy mamallaktami rurana kan, kay allpamapikawsakunapak alli kawsayta mashkankapak.

Chaymantami, kay killhashka pankaka chaskikun may shina Cotacachi kiti rurashpashamushka alli kawsayman chayankapak, rikushpa Miami nikun waranka paktaykuna,ashtawan shinchi llankashka tukuy kay llaktapi kawsakkunapak janpinkapak, kay rurashkatarikuchinakan tukuy Ecuador mamallaktaman rikuchinkapak maykan ankunami katinaashtawan karuman chayankapak, Cotacachimi kay kaparikuna kay mushur ruraytakallariparka, chaymantami kitita pushakuntapash kunpitana kan tuylla jatun minkatarurankapan tukuykuna shinchi sinchi wiarinkapak.

Kay killkashka pankaka mana maymantapash llukshinchun, Cotacachi Kitipi rurshkajawamantami willakun, kay willayka Cotachita allita awpachinkapak pankamanta, ima shinatukuyman janpinkapak killkapi, llaktpak allita pushankapak pankakunapi, shuktakyuyarikunamantapash, ukunchik mallakta janpinkapak ima rurashkamantapash, warankapaktay may kama purichishkakuna Ecuador pushakuna, chaymantami kay willarikunallushishka.

Kitikuna kay llankayta pushankapak arinishkamanti, Cotacachipash arinishkamantamitukuylla apana kan, ukunchik mamallakta pushakkuna waranka paktaykunamanchayankapak, uchilla llakta ruray kunawampash tantachina kan, chasna rurahpamimaymanpash chayashun, mana ukunchik mamallaktapi pianakuy tiyapanka, tukuyrimashpa yuyarishpami ukunchik mamallaktata nawpaman pushak tukushun.

9

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

4. WARANKA PAKTAYKUNA ALLI KAWSAYTACHARINKAPAK

Shuk Paktay. Wakcharishkata, yarikaykunatapash anchuchina Shuk Uchilla Paktay. Waranka iskun chunka watamanta, ishkay waranka chunka

pishka watakama Chawpiman uchillachina, mana ima kullki charik punchapakmikunkapak runakunata.

Ishcay Uchilla Paktay. Waranka iskun chunka watamanta, ishkay waranka chunkapishka watakama Chawpiman uchillachina, yarikaywan kawsak kunapapak.

Ishkay Paktay. Tukuypak yachachinata paktachina Kinsa Uchilla Paktay. Ishkay waranka chunka pishka watapakka rikunakanchik, kay

allpapi kawsak wambrakuna yachana wasita tukuchichun.

Kinsa Paktay. Warmintin karintin pakta pakta kawsachun Chusku Uchilla Paktay. Warmi karintin makanakuyta tukuchinana kanchik ishkay

waranka pishka watapak, ishkay waranka chunka pishka watakapakta wamipashkaripapash sumakta tatarinkakuna.

Chusku Paktay. Wawakunapak wauy chinkachina Pishka Uchilla Paktay. Waranka iskun chunka watamanta, ishkay waranka chunka

pishka watakama wawakunaka ii llami waunka mana alli janpirishkamanta.

Pishka Paktay. Mamakunata unkuyta chawpichina Sukta Uchilla Paktay. Ishkay waranka chunka pishka watapakka, mamapak waurik

unkuykunta ashkatami chawpiyanka.

Sukta Paktay. Yumay unkurik, piki unkuymanta, shukta unkuykunata manchachina. Kanchis Uchilla Paktay. Ishkay waranka chunka pishka watapakka, yumashkamanta

unkurik shayachina. Pusak Uchilla Paktay. Pikikuna tuksirihkamanta unkuy, shuktak jatun unkuypash

ishkay waranka chunka pishka watapakka chinkarinkami.

Kanchis Paktay. Yakupash, wayrapash, allpamamapash, kipapachapak chuyamikapanka, kipa runakunapak karankapak. Iskun Uchilla Paktay. Sumak kawsaypak yuyayta mamallaktapak pushak rurarikpi

yaykuchina Chunka Uchilla Paktay. Chawpiman uchillachina ishkay waranka chunka pishka

watapak, nana chuya yaku charikkunapak Chunka Shuk Uchilla Paktay. Ishkay waranka ishkay chunka watapak, patsak junu

wakchakuna allirishkanka

Pusak Paktay. Sumak kawsayta mashkankapak jatun tantanakuyta wiachina ChunkaIshkay Paktay, chunka pishkakama. Wakcha mamallaktakuna kullki maashkata mana tikrak tukukpi yuarina ama

tikrachinkapak Mama kullki maashkamanta, chay uchilla kullki mirarishkata ally kawsaypak

mashkankapak churana Llashak aparishkata mamallaktapak uriyachina, mana kullky maashkata charik

kunaman tikrachishpa Chunka Sukta Uchilla Paktay. Ashka kullkita charik mamallatakunantin yuyarina

llankayta mirachinkapak musukunapak Chunka Kanchis Uchilla Paktay. Janpik wasi rurakkunawan, mashkana ima shinami

wakcha mallaktakuna janpikunata charinka. Chunka Iskun Uchilla Paktay. Charik runakunawan yuyarina imashinami wakchakuna

mushuk yuyayman paktan, ashtawan ukta willarinkapak ashtawan karumanchayankapak.10

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

5. IMA SHINA UNKUNCHIK MAMALLAKTATIYAKUN WARANKA PAKTAYKUNATARURANKAPAK

Ecuador mamallaktataka jatun llakikunawanmi kawsan, ashkata charik kuna shuk kuchupi,wakchakuna shuktak kuchupi mi kan nishpami willakun shuk killkay waranka pusak patsakpusak chunka watapi rurashkapi, kaypi nikun Ecuadorka manarar alli anta mascan uchillapaktayta rurankapak ishkay waranka chunka pishka watapatak, may shina punta yuyay karka.

Kay willaymanta ishkay alli rimanakuy nikukun:

Tawka uchiklla paktaykuna mara ruraktukunka, ikunchik mamallakta ma ashtawankullita japik tukuymanta, katuykunamanta japishka kullkika mana paktan tukuymutsurita yanapankapak, sarun pacha, kunan pacha, shamuk pachapipash shinallatakkanka nishpami yuyarikun

Shinapash, chasna katikpipash charishkata mana may shina chinkachikpika, ashituwankullkita tiyakpika ima shinapash uchilla paktaykunaman chayak tukushunmi nikukun.

Kay uchilla paktaymi mana paktay tukushunchik, mana ashtawan kullkita charikpika

Shuk paktay. Wakchakuna mana punchapi ni shuk kulltika japinka Ishkay paktay. Yarikaymanta wawakuna iski tukushkamanta Yachana wasita allita tukuchinkapak Chusku Uchilla paktayWarmikunapak mana maypi llankankapak tiyanka, manarak

pushak tukunkachu Kanchis uchilla paktay. Yumay unkuymanya katinrakmi Chunka uchilla paktay. Chuya yaku mana paktanka, shuktak ruraykunapash

illanrakmi Chunka shuk uchilla paktay. Wacha wasikunpash llaktakunapi, villa ukupipash

tiyashpa katinkami

Katik shuyupimi rikuchikun may kama Ecuador mamallakta purishpa waranka paktaymanchayankapak, rikuchin maykan uchilla paktay ruray tukun, mana ruray tukukpipahrikuchikun, chaypakta katik riksichik kunami titakrin.

Puka: Mana paktay tukukrin

Killu: Paktay tukukrin, asha junpita churashpalla

Ankas: Paktay tukukrin, ima shina kunan kama pushamushkakuna

11

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

12

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

Kay tukuy rikuymantami llukshin, imatapash rurankapaka kullkitami mutsurin, imaallichinkpakpash ashtan chullkita mashkana, ashtawan charina kan, kayta charishpallapamimaymanpassh uchilla paktaykunata chayak tukushunmi.

Shinapash kutin ninakanchik, shiktak llakikunpask Ecuador mamallaktapash charin,chaymantami kaypi kawsakkuna mana alli kawsayta charin, kay llakika ashtawanjatunyashka mana ukunchik mamallaktata alli pushashkamanta, man tukuykuna allirimarishkamanta, chaymantami sumakta akllana kanchik shuktak ankuna uchillapaktaykunaman chayankapak; chaypakka yuyarina kanchik charishkawan ima shinataastawan paktachinchik, pikuna imatak ruray tukun, ima shina pianakuykunachinkachinchik, kay kimsa niki allita yuyarishpami ashtawan ukta purik tukupashun.

Shuktak kuchumanta risuhpaka, ima shina kunan kama, jawallapi tuku tiyashkata charishpakatikpika, ukunchik mamallaktaka shinallatakmi katipanka, mana ima shina uchillapaktaykunata rutay tukushunchik, chaymantami kiti, llaktata pushakkuna rikuchipashka imashinami rurana kan llakikunata anchuchinkapak, kay uchilla llaktakunapi charishkawanashtawan sinchita llankashkakuna rurashkakuna, chaymantami kay pullakkunata ashtawankulltita minkachina, ashtawan ukta ima llankaytapash awpachipachun.

Shinapash kay llankayka mana jawallachu, kaypakpask mutsurin kiti pushakunapak, shukmushuy yuyar, ari nishka llankaytapash rurana, shunkuwan nishpa, ukunchik llaktataalliyachikpika, ukunchik mamallaktapish ashtawan awpaman rik tukunka.

Chaymantami, kiti pushakkuna ama kunkarina kan, a mana kunan shina llaykayta rurashpakatinkapak, ashtawan jatun yuyayta mirachina kan, shuktakman rikuchinkapak, may shinamijunpina kan imatapash chaskinkapak, chaypak musturinchik:

Pushakkuna ari nina kan, kayta ari nishkanchik, shinallatak rurakrinchik, awipicharinchik imata paktachinkapakpash runakunami rurashpakunka, chaymantamikaykunata mushuk yuyayta paktachina kanchik.

Kitita pushakkuna, runakunapak shunkupi wiachina kan, mashna ukunchik llaktakuyak tukupanchik, imanta shunku, yuyay, makipapash churanakanchik ashtawansumakta kay allpata rikunkapak.

Tukuy kay llaktapi kawsakkuna rimarik tunka, maak tukunka, kay yuyaykunantin,apakkuna sumakta yuyaripanka.

Pushak kuna, kiti ukupi kawsakkunpash makipuranakan, tukuy yuyarishkata, tukuyari nishkata paktachinkapak, tukuy wankuruikpimi, tukuyman alli kawsayya chayaktukunka.

Kay yuyay, rurarikkuna, shuktak kunawanpash mutsurinchik, mushuk llankaytarikuchinkapak, mana may shina pushash tukunkapak, mushuk yuyaywan, sumakta minkataruraspami, Ecuador mamallakta waranka paktaykunata purichina tukupanka.

13

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

6. WARANKA PAKTAYKUNA ALLI KAWSAYTACHARINKAPAK, COTACACHIPI MAY SHINAYUYARISHKA KAYTA PAKTACHINKAPAK.

ukunchik mamallaktapi ani rikushkanchik ima sinchimi kan, uchilla paktaykunamanchayankapak, kaytaka a jawa killkanunapi ami willaparkanchik, chaypi rikuchikun kayta,kullki tiyakpika ashtawan rurak tukushun, mana kullki tiyakpika mana imawan nima ruraktukushun, waranka paktaykuna alli kawsayta charinkapakka purinka kullki tiyakpi, manatiyakpika chayllapi sakirinka, maypipash chasnami kan, shinapash, charishkata mana allitarakishpaka, panpapi shiktak shina kanka, chaymantami chay ii charishkallatapash sumaktapaktachina kan, tukuy mamallaktapi kawsakkunpak mushuk kawsayta karankapak.

Yuyarinaka jawallami kan, ruranaka ashka sinchimi kan, chaymantami, allita rikunakanchik,chimpapurankapak imallatami nikun kay paktaykunapi, uchilla paktaykunapipash, allirurashpa kallarinkapak.

Uchilla paktaykuna mamallaktakupak tantakuypi wiachirkakuna, ishkay warankachunka pishka watakaman rurankapak, kaytaka sarun pachapi shinallataknirkakunami, chaypimi a rikurkanchik mana mayta ari nishkata paktaktukurkakuna,yurina kan a mana runakuna unrishpa katinka ishkay waranka watpimi a chinkarinakarka, kay tanakuypi mana jawalla tukuyman ari niilla, mamallaktata pushakunachaypika tukuypak yanapashun nikunllami, shinapash kay yuyayllata rurankapakkamana paktanchun, paykunaka mana willan may shina kay yuyarikuna ukunchikmallaktakunapi rura kan, paykunaka maypi paykuna kawsakunkuna, chasna shinatukuy allpamapi kawsak, chashna llatak kanka, chasna nishpa shina kay minkaykunatatukuyman kun; shukta mamallaktapika shukta llakikuna, shuktak makanakuykunamitiyan, kaytami mana allita yuyaripan.

Waranka paktaykuna alli kawsayta charinkapak, kayta rurinkapakka, yuyachina kanmallinami purikun Ecuador mamallaktapi runakunapak ayikuna, karu llaktamantarikukkuna ami willashka may shinami ukunchik mamallaktapi kawsakunchik,imamanta chasna kawsakupanchik, ashka wakchakuna tiyashkamanta manarunakunapak ayi paktachin, ukunchik kamachiykunapika tiyakunmi runakunapakayikuna, shinapash mana imapak kashkachu. Kunan pachapi, may shina allpamamapurikun, tukuylla tantarishpa, maypipash charishkata katushpa, charik kuna ashtawancharishpa katin, wakchakuna mana imata charik tukun, chaymantami kay ayikunamana imata jarkak tukunchu, shukuna charin, shuktak kuna mana ni mikunkapakcharin, chaymantami ni ayi kausanpakpak mana patachik tukupashkanchik.

Waranka paktaykuna alli kawsayta charinkapak yuyachin maypimi ukunchik junpitachuranakanchik, shinapash, mana tukuy alli nikunchu may shina llakta ukupikawsakunchik, chaymantami ashtawan jatun paktaymanta llankayta kallarinkan,Ishkay waranka paktay maakun Ecuador mamallaktapi tukuyman killachinatayachachina, ishkay shimipi yachachinatapash sinchiyachinatami maakunanka.

14

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

Kar rikuchiy, waranka paktaykunata rurankapak, may anta purinata kakpipash, manajawallachu rurina kan, ashtawanpash rikunakan maykanmi yanapanka tiyashkallakikunta anchuchinkapak, tukuylla tantarinpak, imatapash rurarinkapak, tukuyrimashpa, tukuy yuyasrishpa rurashpa katinkapak.

Kitita pushakkuna yuyarishkata, makan anta katinka rikuchishkata runakunapakayita kunpitanpak llaktapi kawsakkunpak, mana chay shina mamallaktapi ni karumamallaktakunapi shinallatak kanka, chaymanta akllana kan maykan uchillapaktaykuna kay llaktatay pushakkuna paktachik tukukrin ama yankalla junpitinkapak,shinapash jatun yuyarikunata mana wallapi sakina kan.

Cotacachi kay kama rurarishkatapimi yuyarishka may shinami tukuyman pakpak ayikuntapaktachina kan, astawanka yuyaripashka ashtawan ukta awpachina alli kawsaypak ayi,kay ayi marak kay waranka paktaykuna rikurikpi, a kaypi rurakta kallarirkakunami, awaranka paktay rikurikpi, ashtawan rurashkakunata sinchiyachina kay waranka paktaykunaalli kawsayta charinkapak, mana paktashpipash tukuy junpita churankapak kaytarurankapak.

Ama nisha nikunchi, Cotacachipi rurashkakunata, chay shinallatakmi tukuylla ruranakanchikmallakt ukupi, shuktak mamallaktapipash, shinapash may shina purimushkanchik rikuchikuntawka yuyaykuna llaktakuta pushankapak, a kitikunta pushak, llaktakunata pushakrikushpa katipanka maykama paktaytukrin paykunapak kawsayta rikushpa, paykunamininka kaykama wiarik tukushun.

Catacachipi rurashka yanapakunmi mamallaktata wichiyachinkapak, uchillapaktaykunatapash purichinkapak, kay uchilla yanapayka rikurinmi yuyarishcamantaimatak ukunchikpak sumak kawsay, chaymanta nikupashkanchik sumak kawsaykamana rimarinallachu, astawanpash kay sumak sawsayka kana kan, mushuk rurarik,mushuk pushana yuyay, imatapash kawsankapak charinkapak, mushuk yuyaykunapashchaskina, kay tukuya rickushpami, tukuyman alli kawsayta, mushuk yuyaytapash karaktukupashun.

Allita Pushankapak,

Runakunpak yuyayka churakun mushuk yuyaykuna Cotacachi kitita sumakta pushankapak,kaypika tukuypak yuyaykuna mashkanchik, ishkay kawsayta yachankapak, ishkayshimimantapash yachankapak, yayakunapak yuyaykunatash paktachipakun.

Tukuy tantarinkuna wian runanuna manapipak wasikama kashkamanta, kaytantanakuypika kachikkunami llukshin tukuy kaypi kawsakkunapak; pushakkunapash kaypirurankuna tantakuyta maashkata, paykuna churashkamanta, imallapash paykunapakruranakan mashkanankan.

Chasna yuyashpa, sumak ruraykuna, muskuykunpash wiarin, chaymanta kay llaktatapushakkunaka mushuk yuyaytami akllakun allita tukuyman pushankapak, kayyuyaykunataka tukuyman riksichin, a yachashpaka may allita rurankapak, mana allitaruraktukushpipash ashituta aupachin, shuktak kititkunaman yachachishpa imashinamipushanakan mana ni maypi washayashpa katinkapak.

15

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

Coatacachi Kitita pushak, jatun tantanakuy janpinkapak apak, nin: Ashtawan allimi charina sinchikawsay, mana ashka charikta charina ashtawan allimimikan runakunapak kawsay (Kaytaka mashiErnesto CHE Guevara mi nirka), chaymanta tukuylla tantarinakanchik, rimarinakanchik kay sinchirurayta paktachinkapak, sumak kawsayta mashkarinkapak.

Kay shimikunaka, mana jawalla rimarishkallachu, ashtawanpash ruranakunapimi rikurin, kaykitita pushakka rimashpapash rurashpapash tukuyta awpachishpamai kay llaktatapushakun, payka yachanmi maymanta shami, pitak kaypi churarka, imapaktak kaypikan.

Kay kitita pushakkuna, tukuy ruraykuna kallarichin mashkashpa shuk mushuktantakuymanta, tukuy ruraykuna achiklla kachun, mana ni pita kanllapi sakishpa, tukuymanayikunata paktachishpa Cotacachipi kawsakkunapak, kaypakka tukuylla wankurina kan,yuyarishkata paktachinkapak, ama nimata shuwashpa, wakchakunapak ashituwanchurashpa.

Kay tukuyta purichinkapakaka, septiembre killapi, waranka pusak patsak pusak chunkasukta watapimi jatun tantakuyta rurarkakunami, Cotacachipi kawsakta kayashpa, kaytantanakuymanta wiarirka kay Kiti tantanakuyta pushankapak, kay tantakuymi tukuyruraykunata rikushpa, yuyashpa, rurashpapash katikupakun.

Kay kallari tantanakuymantami ashka yuyaykunami llukshirka, sumakta tantarinkapak,tukuy yuyarishkata purichinkapak, kaymantami puntapika kaytami ruranakanminkarkakuna, kallarinkapakka imata charishkata, ima llakikuna tiyashkatapashmashkanakanchik nirkakunami, kayta a charishpami ima rurayta kallaripashun.Ishkay waranka watapi, tukuy rimaykunata chaskishpa, killkashpami kay jatun tantanakuytawiachirkakuna kitita pushankapak, chaypakka shuk kamachikta jatachirkami.

Kay jatun tantanakuy kaytami niparka:

Imami kay tantanakuyka rikunakan, imatak ashtawan jatun yuyay, kaykami kan tukuyllatantarishpa rimashpa tukuypak ruranakan, Chaypakka rikunakanmi:Tukuy tantarichun, kay tantarikkunaka wiachinakan rikushpa maykunamanta rikukrin,pikunata sumak kawsayta paktachikrin.

Villa ukupi kawsakkuna, kay tantanakuyka llukshin rikunkapak mamallaktata pushakkunata,ima llatapash mashkankapak, imatapash chaskinkapak, kay apakkunamanta.

Pushak tukushkamanta, kaypika kay kitipi kawsakkunapak rikunkapak imallatamiruranakanka, tukuy alli kawsankapak.

May shina yanapana

Uyashpa yachana, ima willaykunata allita uyakpika, achiklla uyashpa, imallatami rurakunmallaktata pushakuna, kitita pushakkunamantapash.

Tapushpa yuyashpa yanaparina, kayak mamallaktata pushakunami tapun tukuymanimatapash rurankapak, kay yuyayka tukuypakkanka, allita rurankapak, mana allitarurankapakpash.

16

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

Yuyarishkata paktachina, kaykami kan yuyarishkaman chayarishkaman paktachinakan,kayak tukuy yuyarishkami chaymantami kay minkata ruranakan.

Kay yuyarikunawan, Cotacachipi llukshishkapi, may shina rurarina yuyay jatarishpa katin.Tukuy kuchumanta tantakuykuna, ruranka tukuyta tantachishpa yuyarishkata, chaypakkacharinka shun sumushuk yuyayta karakkunta, kaykunaka mana shuktak llaktamantachukanka ashtawanpash kaypi tantakuypi purikkumami kanka, paykuna rikunka ima shina mayshina ruranakanka, kay tantakuyta ama wauchinkapak, alli yuyayta kushpa katinkapak,tukuy tantakuyman llankayta rikuchinkapak.

Shuktak tantakuykuna; warmikunpak tantanakuy, wawakunapak musukunpak tantanakuy,kichwa ayllullaktapi kawsak tantakuy, villa ukupi tantanakuy tiyashkakunapash kay jatuntantakuypimi chakrurin.

Sumakta rurankapak,

a mushuk tantakuyta charishpa, a allita yuyarishpa, a tukkuy tantakuykuna sumaktinkirishpa kakpi, alli llankayta kallarinkapak rikunakan maykanmi sumak yuyaywanyanapakrin, paykuna ashawan yachashkamanta ashtawan allita imallatapash awpachinka,Cotacachita pushakkuntantin, kay kitipi kawsak kunantin, tukuy yuyarishpa ashtawan allianta mashkankakuna ashtawan ukta chayankapak yuyarishkaman.

Cotacachita kitita pushakuna mushuk ruraykunatami japikun, janpinkapak, yachachinkapak,shuktak llaktamanta shamuk kunapak, muyuntin allpata rikunkapak, charinkapak,shuktakunapash. Tiyashka kullkikunawan, shinapash mayllatapish chinkachishpa,astawanpash rikushpa maykanni kan ashtawan jatun llakikuna, sumak yuyaykunatacharikkunata alli llankachishpa, paykunamanta shukshichun imalla ruranakan runakunapakalli kawsayta paktachinkapak.

Kitita pushankapak yuyarinkunantin llankayka kallarin, kay killkaskapi tiyakun maykanmikan ashtawan jatun llakikuna. Kayta rikushpa wiarirka awpa ruraykuna kay kitipikawsakkunapak rikunkapak maymanta imatak japinka kawsankapak, chaypakka rikurka: ,shuktak llaktamanta shamuk kunapak, muyuntin allpata rikunkapak, allpapi tarpunamanta,makiwan rurakkunapash. Ashtawan alli kawsayta charinkapakka janpinamanta,yachanamantami kallaranina kan yuyarirkakuna.

Ashtawan jatun yuyay tantanakuymanta llukshishka kaykunami karka:

a. Runakunapak alli kawsayta mashkarina, tukuylla pakta pakta purinkapak, rikushpamay shina kanchik, ima kawsayta charirkanchik.

b. Tukuy pacha mashkanakan may shina runakuna mana allpamata llakichishpakatipanka, kay kawsayta tukuyman rikuchinkapak, katik wawakuna imallatapashmikunkapak charichun.

c. Tukuy kuchumanta tantakuy tiyashkawan, villa ukupi kawsakkunantin, sumaktatantarishpa ima yuyaymampash chayanana kan.

d. Kay sumak yuyay kitita pushakkunamanta wiachishkamanta sinchiyachina kan,tukuyta tantachishpa, mana piarishpa nawpaman katinkapak.

17

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

Tawka tantarik washa, yuyarishka kipa, ishkay jatun ruray kaymanta llukshirka.Shuk: Imallata charinkapak; shuktak llaktamanta rikunaman shamuk, allpapi tarpunamanta,makiwan ruraykunamanta, muyuy allpamamata rikunkapakpash.Ishkay. Janpinamanta, yachaykunamantapash.Kay ishkay ruraykuna charin ruranakunapak yuyay, muskuy, paktyakuna, may shimarurantapash charikun.

Kitipak jatuntantanakuy janpirinamanta rikunkapak, kallarirka amawta tantanakuyjanpirinata wiachishpa, kaymi killkakunata, ruraykunata paktachin tukuy ayllu llaktamanpaktachinkapak. Jampirinkapak kitikunaman rakipachun, kay maaytaka mamallaktapaktantanakuy unkuykunamanta rikuk, paytami maaparka ashtawan ukta kay janpikunata,chayachinkapak runakunapakman, kayta chaskinkapakka mana jawallachu kan, ashtawansinchi llankayma rikurin, shinapash Cotacachi ukupika a tiyakun kitipak janpirinkapaktantanakuy, shuktak kitipika manarak kayta chaskin ukunchik Ecuador Mamallaktapi.Kunan punllakuna llankayta kallarishka tukuy ayllukunata, ayllullaktapi, ishkay kawsaytarikushpa janpirinkapak, chasna rurashpa, rikushpallami tukuyman kay japikunata,janpirikkunatapash paktachipashunmi nishpa yuyarikun.

Tukuy sumak yuyay rurankapak, tiyashka kullkita kay kitipi kawsakkunapak paktachin,sumakta rimashpa yuyarishpama a nima makanakuy, nima rimarikuy tiyapashkachu,ashtawanpash, kay watakunaka tukuylla wankurishkakunami yuyarishkata llaynkaykunatarurarinkapak

18

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

Ayllupura rikurikunata wasi wiarik Kimsa jatun kullqui wiay wasita wiarik. ukanchik ally murukunata wiachishpa

kallarinakanchik, kayak ukanchik wiwakunapakismakunawanmi tarpushpa katinakanchik, ukanchikmashikuna ruraykunatapash rurashpa : Shinakuna.

Jatun panpa yachachikkunata: Lufakunawanrurashkakunata mirarishpa kutinshuc Mamallaktakunata kachankapak.

AACRI Mana mapawan pukuchina shunkuchinamirachishpa kutinshuk Mama llaktakunamankachankapak

Churaykunata takshanata, shinallatak akchatakshankapakpash ukanchillatak tsawarwanrurashpa mirarinakanchik.

Yaku mishkichinakuntapash ukanchillatakmirachishpa katinakanchik.

ukanchik tukuy ashpakunapipash yanunkapakmutsuri murukunata tarpunakanchik.

Tsawar shupawan makirurashkawan rurarispakatinakanchik

Muyuntin allpakunata sumaklla rikuriktarikuchishpa kallarinakanchik.

Kara wiwakunawan makiwan may sumakruraykunata rikunchinkapak.

Kara wiwakunawan may tukuy ruraykunatakallarik rikuchik rurarka, kay llankaykunatamunachinkpak (waranka iskay chunka pishkawatapi) (2005)

Intag ayllu llaktapika kallari rikuchiktamirurarkakuna, ukanchik muyuntin allpakunatamanarak unkushkata rikuchishpa.

Mana wasita charikkunapak ruraytawiachirkakuna. Kallari patapika ishkay chunkakanchis wasikunatami kurkakuna.

Cotacachipak riksikkunapak tantanakuytawiachirkakuna, shinallatak allichishpamikararkakuna.

Kay Kiti pusahk wasi uku kullqui tiyashkakunakatukuy mashikunami pakta paktami wiachishpamikatinkuna.

Killkanata yachachinkapak ruray ukakaushanimi ( Waranka ishkay chunka chuskuwatapika patsakmanta ishkay chunkakamankimsamantami rukukuna quillkayta yachachishpakichuchirkakuna

Cotacachi jatun wasi yuyachik wiachirka Rikuchik pankakunatami tukuy runa,

mishukunawanpash tantarishpa rurashkakuna

Kiti warmi tantaritami wiachirka Ishkay pushak warmikunatami llakta apuk tantari

wasi Garca Moreno, shinallatak Vacas Galindo

Shuk. waranka paktay:Ashka wakchakuna shinallatakyarikaykunapash kichuchina.

Ishkay waranka paktayKallari yachayta tukuy mamallaktapi chayachinkapak

Kimsa waranka paktay Kari warmi paktay kay,

19

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

7. MUNASHKUNAMAN CHAYASHKA WARANKA PAKTAYWIAYTA RURARISHKA COTACACHI KITI UKUPI. ALLIKAWSAYTA MASHKANKAPAK KILLKAYTA

Maykama paktashkanchik, killkashkayuyayta rikushpa Cotacachi Kitipi

Waranka paktaykuna allikawsaypak charinkapak

20

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

pipash churarkakuna Warmikunapak munay maaymantami willashpa

kallarirkakunami. Tukuy ayllukunapura sumak alli kawsaymanta

iukunatami wiarishkami. Rukukunata killka yachana wasi rikuchik ukupimi

ukaka ushani warmikunata yaykuchishkakuna Warmikunapak yachana wasi mamallakta kawsay

ukumanta wiachishpa kallarikun Cotacachimanta jatun pushak warmikunaka jatun

tantari yachana pushak wasipi , shinallatak Catlicasumak yachana wasipi, Quito villapi yachashpakakunkuna

Warmikunapak shinallatak ayllukunapak tukuymushukyachina ruraykunata rurarikun.

Tukuy alli kawsay mutsurikunata allichirishpamikallarikun

Ally kawsay ukupika jatun yuyaykunatamicharikun yanapanakanchik kinkriman richun.

Tukuy may alli mutsurikunata alli kawsay wasiukuman karanakanchik.

Tukuy ayllullaktakunapi tukuy mutsurijanpiyukkunami tantarishpa ayllukunata yanapanakallarina kanchik

Jatun wasi waklirishka mashikunapakmiwiachinakanchik paykuna Intipak kawsayjanpiwan allichirichun.

ukanchik jampi kiwakunawan manarakwakllirishka rurankapak, wasitamiwiachinakanchik

Ayllukunapak janpikunata rurashpa, paykunallariksichishpa kallari unkuykunata janpichun

Kiti alli kawsay ukupika ukanchik jampi kiwawan,shinallatak karu llakta janpiwanpash tantarishpayanapashpa katikuchun.

tukuy ayllullaktakunapika shuk jatun tantarikitikunami tantarinakanchik , paykuna alli kawsayyuyaykunata rurachun, shinallatak paykunayuyaykunata karachun

willay uyachitami wiachina , ayllu llakta jampiwasi llankaykunawan, jatun janpi wasiwan, chapakrunakunawanpash, kiti pushak wasi, rupak wasiwauchikkunawanpash , utka willashpa ayllu llaktakawsak runakunata yanapankapak.

Alli kawsay yachak , shinallatak wachachikmashikunata ashtawanka yachachinakanchik

Sumak kawsay kiti antaka jatunyachishpakatinakanchik

Sumak kawsay kiti imakunata ruranatamushukyachina

Sumak kawsay charik yuyaykunata kutinshukmama llaktakunawanmi japishpa, shinallatakkarashpa katinakanchik

Cuba mamallakta janpiyukkunata charishpa, paykunasumak kawsay yuyaykunata karashpa yanapachun

Kacharina ankunata may sumakllami katikun

shinallatak warmi paylla kachuntarpushunpa kallarinkapak

Chusku waranka paktayPishka watakaman uchillawawakuna ama waushpakatichun kichuchina

Pishka waranka paktayWarmi wawayuk sumak kawsaytaallichirina

Sukta waranka paktayYumay unkuyta, chushpi tuksishkaunkuy, shinallatak kutishukunkuykunata allichirina

Maykama paktashkanchik, killkashkayuyayta rikushpa Cotacachi Kitipi

Waranka paktaykuna allikawsaypak charinkapak

21

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

Cotacachi kitita , manarak waklirishka kitiwiachinkapak tantari yuyaykunatami wiachinakan

ukanchik allpamama muyuntinta yachaymantapishka pata jatun yachana wasipi yachakkunapakchurashpa yachachinakan, ama paykuna awkayachaykunata yachashpa katichun mamallaktayachay wasiwan tantarishpa kay yuyaytawiachinakanchik

Mana ukanchik muyunti allpakunta rupashpakatichunka yachachishpa katinakanchik

Ashtawanka mushuk yuyaykunata yachashpakallarinakanchik mushuk yuyay ruraykunatarurankapak kaywan yanapankapak

Shuk killkak kamayukta rurashpa kallarinakanchik,kaypika Cotacachi Kitipi imashina awpamankatishpa purikun nishpa rikuchinkapak

Karu ayllu llaktakunapi chirli yakuta may sumakallichirina. ( El Paraso y Cerro Pelado)

Ishkay shimipi willashpa katina kanchik, imashinakuri, kutishuk murukuna llukshichinakan ashkatamillakirinmi kay Cotacachi kiti , shinallatak kay kitipushakllami kay llakikunata mana munanchu

Intag Pushak yachana wasi rurana Warmi kiti tartarita wiachirina Mamallaktapi tukuy mashipura tantarikkunata

wiachinakan ( kay yuyayka Cotacachi kitipimipunta mashipura tantarikunawanmituparishkamantami kay yuyaykunatallukshichishkakuna waranka ishkay chunka pishkawatapimikarka)

Tukuy ayllu tantarikuna, shinallatak uchillaayllullakta tantarikunapash allichirishpa shinallatakkamachiyukmi sakishpa yanapanami

UNORCAC llaki tiakpika , paykunalla allichirinawasita wiachina, shinallatak , kamachikkunatantari wasiwanmi riksirishka sakirichun

Kiti pushak wasi ukupi tiyak kullkikuna tukuymashikunata karachun, shinallatak kapishparurashpa katichun.

Tukuy llaktapi kawsay mashikunapura ima ruranatarurashpa katinakanchik, ukanchik llaktakunajatunyashpa katichun

Wawakunapak shinallatak musu kuytsakunapashkiti apuk tantarikta allichirinakan

Wawakunapak shinallatak musu kuytsakunapakTantari tapuk wasita wiachun yanapanakanchik

Mamallakta ukupi, shinallatak kutishuk karumamallakta ukukunapipash ukanchik yuyaykunatakutishuk mashikunawan riksishpa shinallatakriksichishpa yanapanakanchik

Mamallakta tuparikunapimi Cotacachi kiti imashinaawpaman katikun nishpami willachinakanchik

Kari warmi musukunawan ima llankaykuna ruranatarurachishun

Kanchis waranka paktayukanchik muyuntin allpata amawaklirichun yanaparina

Pusak waranka paktayMama llakta ukupi tukuyyanapak tantarikunatiakkunata jatunyachinamanta

Tukuy waranka paktayyanapaykuna

Maykama paktashkanchik, killkashkayuyayta rikushpa Cotacachi Kitipi

Waranka paktaykuna allikawsaypak charinkapak

22

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

Yuya

rish

ka t

anta

ri y

uyay

kuna

uch

illa

pakt

ay a

lli k

awsa

yta

char

inka

pak

janp

ina

yuya

yman

ta.

Chi

mpa

pura

na m

amal

lakt

apak

will

ay, C

otac

achi

kiti

pak

killk

ashk

a yu

yant

in. I

shca

y w

aran

kapi

shka

is

hkay

war

naka

chu

nka

shuk

wat

akam

a

Ishk

ayP

akta

y:

Yar

ikay

kich

uchi

na

WA

RA

NK

APA

KU

CH

ILLA

PA

KTA

YM

AM

ALL

AK

TA P

US

HA

KU

NA

IMA

TAY

UYA

KU

NK

ITIT

A P

US

HA

NK

APA

KY

UYA

RI

KIT

I AY

LLU

LLA

KTA

PI I

MA

TAR

UR

AR

IKU

NS

huk

pakt

ayA

shka

wak

chak

unat

aki

chuc

hina

K

utis

huk

llank

ayku

nata

pash

rur

ashp

a ka

llari

shpa

kat

ina

kanc

hik,

am

a ya

naku

ri ll

anka

ykun

alla

, kut

ishu

k lla

nkay

kuna

ashk

a lla

nkay

kar

achu

n,

ukan

chik

shi

na:

muy

untin

allp

akun

a ri

kuch

ishp

a, m

aqui

naw

an l

lank

ay r

uray

kuna

,u

kanc

hik

allp

amam

a a

shka

mur

ukun

a ka

rach

unka

allic

hiri

shpa

mi k

alla

rina

kanc

hik,

shi

llata

k m

uruk

unat

allu

kshi

nkap

akka

, ch

akak

una,

an

kuna

tapa

sh a

llich

iris

hpam

ika

llari

naka

nchi

k.

Tant

ari y

uyay

kuna

tam

i rur

ashp

a ka

llari

na k

anch

ik, t

ukuy

mam

alla

kta

uku

kaw

sakr

unak

una

ran

ti, r

anti,

tuku

ytiy

ashk

akun

a, s

hina

llata

k k

aras

hpa

kaw

sach

un a

ma

wak

chak

una

tiya

chun

.

Shin

alla

tak

tant

ari y

uyay

tuk

uy m

amal

lakt

a u

kuka

wsa

kkun

a, y

acha

na w

asim

an r

ichu

n, ja

npi w

asim

anpa

shch

ayac

hun,

shi

nalla

tak

tuku

y m

arka

, kiti

, lla

ktak

una,

ayllu

llakt

akun

apas

h, c

haka

kuna

, an

kuna

, im

am

utsu

riku

napa

sh a

llich

iris

hpa

char

ichu

n.

Ecu

ador

mam

a lla

kta

am

a lla

kipi

kun

ansh

ina

kaw

sach

untu

kuyk

unam

i yan

apsh

pa k

alla

rina

kanc

hik

am

a y

anka

pac

haku

llqui

ta t

ukuc

hich

un.

ukan

chik

Ecu

ador

mam

alla

ktat

aka

ash

ka k

ullk

iyuk

wi

achi

naka

nchi

k.

Alli

tan

tari

yuy

ayku

nata

mi r

uran

akan

chik

, tu

kuy

llank

ayw

asi u

kuku

napi

alli

yuy

ayuy

run

akun

a lla

nkac

hun.

Cha

rish

kaw

an p

akta

chin

kapa

k

R

ikuc

hikk

unat

a ja

tuny

achi

shpa

am

a r

una,

waw

akun

apas

hya

rika

ywan

kaw

sach

un,

kay

llank

ayku

nata

jatu

nyac

hish

pa,

shin

alla

tak

kar

u w

akch

a ay

llu ll

akta

man

cha

yash

unm

iya

napa

naka

nchi

k.

Cot

acac

hi k

itip

ika

wsa

k ru

naku

napa

k,su

mak

kaw

say

char

ikun

katu

kuyk

una

mis

hu,

yana

, tu

kuyl

lam

ashi

pura

aw

pam

anpu

rich

un, s

hina

llata

ktu

kuy

pak

tapi

kaw

sayp

ica

wsa

nkap

ak, i

shka

yyu

yaly

shi

mip

ash

yach

ashp

a

ukan

chik

kiti

pi t

iyas

hkaw

an,

kaw

sana

kan

chik

aw

pam

an k

atin

kapa

k.

Alli

lla

nkay

kuna

ta w

iac

hish

pa s

hina

llata

klla

nkak

kuna

ta a

shka

kul

lkit

a ka

rash

palla

nkac

hun,

shi

nalla

tak

llan

kay

was

i uku

pika

sum

aklla

mas

hipu

ra

llank

achu

n am

alla

kiku

na t

iyac

hun,

kay

ka t

ukuy

llank

akku

napi

mi

tiya

na k

an.

Shi

nalla

tak

kul

lki t

iash

kaku

nata

rik

una,

yuya

y ru

rash

kaku

na,

ank

una,

chak

akun

atap

ash

tuk

uy m

uruk

una

lluks

hich

inka

pakp

ash,

kak

unat

a tu

kuyk

unam

iri

kuna

kanc

hik,

tuk

uy k

awsa

kkun

aman

chay

akun

, ta

ntar

ikun

aman

pash

man

, cha

shna

mi

llank

ay w

asik

unat

a k

ay k

itip

i tiy

ashk

akun

aja

tuny

achi

nkap

ak.

23

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

WA

RA

NK

APA

KU

CH

ILLA

PA

KTA

YM

AM

ALL

AK

TA P

US

HA

KU

NA

IMA

TAY

UYA

KU

NK

ITIT

A P

US

HA

NK

APA

KY

UYA

RI

KIT

I AY

LLU

LLA

KTA

PI I

MA

TAR

UR

AR

IKU

N

Tu

kuy

mam

alla

ktap

ak k

ullk

i ja

pik

mas

hiku

na s

umak

kaw

say

char

ichu

n, k

ay s

umak

kaw

say

ank

unat

ami

allic

hiri

naka

nchi

k.

Ishk

ay w

atam

anta

, pis

hka

wat

akam

an

uchi

lla w

awak

una

alli

mik

uy r

ikuc

hikk

unat

a al

lichi

rish

pa s

hina

llata

kja

tuny

achi

shpa

kal

lari

naka

nchi

k.

Mam

alla

kta

katu

k ri

kuch

ik s

umak

kaw

saym

anta

mi

rura

naka

nchi

k.

Kim

saP

akta

y:K

alla

riy

sap

iya

chay

taka

tuny

achi

na

Ty

ashk

a ya

chay

yuy

ay

anku

nata

alli

chir

ishp

aka

tinak

anch

ik a

ma

yach

ayuk

waw

akun

a, s

huk

pata

llapi

saki

chun

, shi

nalla

tak

ama

yach

ana

was

ita s

akis

pa r

ichu

n.

Yac

hay

yaya

kuna

ta a

llich

irin

a ka

tinak

anch

ik, y

uyay

yac

hay

ank

una

rura

shpa

, yac

hayk

unat

a y

acha

chin

kapa

k ,

shin

alla

tak

yac

hayu

k ya

chak

kuna

pash

alli

yac

hayu

kllu

kshi

chun

.

BD

H t

ukuy

wak

cha

runa

kuna

kar

u ay

llu ll

akta

pika

wsa

kuna

man

ash

taw

anka

kul

lkita

kar

anak

anch

ikm

anar

ak ja

pikk

unam

an

Mam

alla

kta

yach

ana

was

i tia

kkun

aman

yac

hach

ikku

nata

allit

ami k

acha

naka

nchi

k.

Payk

una

yuya

ykun

ata

kara

chun

kac

hari

naka

n, s

hina

llata

ktu

kuy

ayl

lu ll

akta

pi k

awsa

k m

ashi

kuna

, yac

hach

ik,

yach

ayku

naw

anpa

sh t

ukuy

lla ta

ntar

ishp

a

awpa

man

yach

ana

was

ikun

ata

lluks

hich

inak

anch

ik.

Ti

ak y

acha

na w

asik

unta

alli

chir

ishp

a, s

hina

llata

k a

shta

wan

rura

shpa

, shu

k uk

ulla

pi a

ma

ashk

a w

awak

una

tiyac

hun

kich

uchi

na k

anch

ik.

K

aru

ayllu

llak

taku

napi

rik

una

mar

arak

kill

kana

taya

chak

kuna

man

, lla

nkay

yac

hayk

unat

a ru

rana

kanc

hik

Cot

acac

hi k

itip

ika

wsa

k m

ashi

kuna

kaw

sayt

a al

lichi

rina

,tu

kuy

mas

hipu

rapa

ktay

pi k

awsa

shpa

jatu

nyac

hink

apak

,sh

inal

lata

k is

hkay

kaw

say,

ishk

aysh

imik

una

kay

kiti

pity

ashk

aum

an.

au

pam

an r

inat

am

ashk

anak

anch

ik,

allp

amam

ata

kay

kit

iuk

upi

kaw

sak

runa

kuna

am

alla

kich

ishp

a k

atic

hun.

uk

anch

ik k

itit

aa

wpa

man

ric

hunk

a,tu

kuy

wan

kuri

kta

tari

kuna

tiy

akku

na,

shin

alla

tak

tuku

ym

ashi

kuna

kaw

sakk

unap

ash

yuya

ykun

a ka

rash

paw

iac

hish

pa k

atin

aka

n.

Mus

huk

yach

ana

yuya

ykun

ata

rik

uchi

lnak

an,

shin

alla

tak

ishk

ay s

him

i, is

hkay

kaw

sayk

unat

apas

h y

acha

chis

hpa

kalla

rina

kati

na k

anch

ik,

tuku

y ka

wsa

k r

unap

ura

pakt

ayta

kaw

sayt

a ch

aric

huk.

Cot

acac

hi Y

acha

y im

akun

a ru

rana

tam

iru

rana

kanc

hik,

kay

ka m

ushu

k y

acha

ymi k

ana

kan,

al

li yu

yayu

k, a

lli ll

anka

yuk,

mas

hipu

ralla

, shi

nalla

tak

am

a ki

llalla

kac

hun.

Ishk

ay s

him

ipi

yach

ay y

uyay

kuna

tari

kuch

inak

anch

ik (

kic

hua,

mis

hu s

him

ipas

h)tu

kuy

yach

ana

was

i uku

pi, s

hina

llata

k k

utis

huk

llank

ayku

napi

pash

yac

hach

ina

kanc

hik,

kay

kasu

mak

lla y

acha

chik

kuna

ta c

hari

nkap

ak,

shin

alla

tak

tuk

uy m

utsu

rish

kaku

napa

sh ,

shin

alla

tak

uka

nchi

k ru

raku

napa

k im

ashi

naki

ti k

awsa

ykun

ata

jatu

nyac

hish

paka

tina

kanc

hik

Kay

kit

i uku

pi k

awsa

k ru

naku

napa

kyu

yayk

unat

a, s

hina

llata

k tu

kuy

tan

tari

kuna

pak

Man

a al

li yu

yayk

unat

apas

h k

ichu

chis

hpa

kalla

rish

pa k

atin

a ka

nchi

k, s

umak

lla t

yak

llaki

kuna

alli

chir

inka

pak.

24

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

WA

RA

NK

APA

KU

CH

ILLA

PA

KTA

YM

AM

ALL

AK

TA P

US

HA

KU

NA

IMA

TAY

UYA

KU

NK

ITIT

A P

US

HA

NK

APA

KY

UYA

RI

KIT

I AY

LLU

LLA

KTA

PI I

MA

TAR

UR

AR

IKU

N

Tan

tari

kuna

aw

pam

an r

ichu

n, s

hina

llata

kw

iac

hun

yan

apan

akan

chik

, shi

nalla

tuk

uyki

tipi

kaw

sak

run

akun

a t

ukuy

ru

ray,

llank

ayku

napi

pash

pay

kuna

pak

yuya

ykun

apak

chur

achu

n.

Chu

sku

pakt

ay: K

ari

war

mi k

aym

ana

pakt

ayka

wsa

yta

quic

huch

ina

W

aran

ka is

hkay

chu

nka

pish

ka w

atam

anta

, w

aran

ka is

hkay

chun

ka is

kun

wat

akam

an I

mak

una

rura

naku

nata

mi

rura

shpa

kat

inak

anch

ik.

L

lank

aypi

kac

hari

na

anku

nata

rur

anak

anch

ik,

war

mik

unap

ak r

una

mun

ay m

aay

, shi

nalla

tak

kari

war

mi

pakt

ay k

ayta

pash

will

achi

shpa

shi

nalla

ta y

anap

ashp

aka

llari

na k

anch

ik.

M

ama

llakt

a Ja

tun

kullk

i wi

ay t

anta

ri y

uyay

kuna

pi k

ari

war

mi p

akta

kay

kuna

tam

i ri

kuch

ishp

a y

ayku

chin

akan

chik

.

War

mik

una

yach

ana

was

iman

ric

hun

yan

apan

akan

chik

,sh

inal

lata

k ru

kuku

na m

ana

killl

akta

yac

hay

jatu

nm

amal

lakt

a ri

kuch

ikku

nata

mi

wi

achi

skpa

kat

inak

anch

ik.

Tu

kuy

war

mi y

anap

ak ta

ntar

i yuy

ayku

nata

jatu

nyac

hina

kanc

hik

kar

u ay

llu ll

akta

uku

pi k

awsa

kw

arm

ikup

ak.

K

ari w

arm

i kay

yuy

ayku

nata

ach

ikya

chin

akan

chik

alli

kay

taap

ak u

kupi

.

Cha

rikk

unap

ak w

asi l

lank

ay u

kupi

, pak

tay

llank

ak t

anta

ryyu

yayt

ami w

iac

hina

kanc

hik.

E

cuad

or m

amal

lakt

a uk

upi,

Shuk

kat

un k

ilkak

lla

nkay

yuya

ytam

i rur

ashp

a ch

uran

akan

chik

.

Mam

a lla

ktam

anta

kul

kita

kap

ik w

arm

ikun

aman

ka p

rogr

ama

pilo

taje

de

rede

s de

ser

vici

os c

hura

naka

n.

Push

akm

am y

acha

y w

asik

unat

a w

iac

hun

yana

pana

kanc

hik,

mam

alla

kta

tant

ary

yuya

ykun

ata

yach

achi

nkap

ak.

Kay

kit

i uku

pi k

awsa

k ru

naku

napa

kyu

yayk

unat

a, s

hina

llata

k tu

kuy

tan

tari

kuna

pak

man

a al

li yu

yayk

unat

apas

h k

ichu

chis

hpa

kalla

rish

pa k

atin

a ka

nchi

k, s

umak

lla t

iyak

llaki

kuna

alli

chir

inka

pak.

Tan

tari

kuna

aw

pam

an r

ichu

n, s

hina

llata

kw

iac

hun

yan

apan

akan

chik

, shi

nalla

tuk

uyki

tipi

kaw

sak

run

akun

a t

ukuy

ru

ray,

llank

ayku

napi

pash

pay

kuna

pak

yuya

ykun

apak

chur

achu

n.

25

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

WA

RA

NK

APA

KU

CH

ILLA

PA

KTA

YM

AM

ALL

AK

TA P

US

HA

KU

NA

IMA

TAY

UYA

KU

NK

ITIT

A P

US

HA

NK

APA

KY

UYA

RI

KIT

I AY

LLU

LLA

KTA

PI I

MA

TAR

UR

AR

IKU

N

Pis

hka

pkt

ay:

Pis

hka

wat

akam

anta

urim

am,

uchi

llaw

awak

una

ama

wa

ushp

aka

tich

unki

chuc

hina

.

Tu

kuy

mam

alla

kta

ukup

i a

lli k

awsa

y y

anap

ayta

tarp

unak

anch

ik.

M

ama

kam

chiy

sam

i kam

achi

ykun

a ka

tik M

amal

lakt

a a

llika

wsa

y ya

napa

yta

chu

rana

kanc

hik.

K

ullk

ita k

arac

hun

allic

hiri

naka

nchi

k, s

hina

llata

k im

a r

uray

yuya

ykun

ata

achi

kyac

hish

pa p

akta

kac

hun,

uch

illa

waw

akun

a a

ma

wa

ushp

a k

atic

hun

kic

huch

inka

pak.

Tu

kuy

janp

i tia

k w

asik

unat

a al

lichi

rina

kan,

shi

nalla

tak

tuku

y ru

naku

na k

ay ja

mpi

was

iman

cha

yari

chun

jatu

nyac

hina

kan,

am

a w

acha

shka

llul

lu w

awak

una

wa

uchu

n.

Waw

a ta

rina

man

ta a

lli k

awsa

y w

asik

una

tiyak

kuna

taal

lichi

rish

pa k

atin

a ka

nchi

k, a

ma

man

a m

unas

hka

waw

akun

a ch

arin

kapa

kpas

h y

acha

chin

akan

chik

, shi

nalla

tak

wac

hak

mam

akun

ata

sum

ak a

llita

jam

pink

apak

pash

.

Chu

nka

wat

a u

rim

an c

hari

k w

awak

unat

a lla

ki k

awsa

yta

char

ikku

nata

, yac

hach

ishp

a, r

ikus

hpa,

jam

pish

pa, s

hina

llata

kyu

yayk

unat

a ja

tuny

achi

shpa

yan

apan

akan

chik

, shi

nalla

tak

pish

ka w

ata

urim

an c

hari

k w

awak

unat

ami

ashk

atak

aya

napa

naka

nchi

k.

Jam

pink

apak

mut

suri

kuna

ta a

llich

iris

hpa,

shi

nalla

tak

yuya

yuk

jam

piyu

kkun

atap

ash

alli

chir

ishp

aja

tuny

achi

naka

nchi

k,

uchi

lla k

ari w

arm

i waw

akun

ata

ama

wa

ushp

a sa

kich

un,

wa

uyku

nata

sum

aylla

kic

huch

ishp

ari

kuch

ichi

n.

Alli

yuy

ayku

nata

chu

rana

kanc

hik

alli

kaw

say

yan

apak

was

iuk

upi,

shin

alla

tak

llak

taku

napi

pash

, ya

napa

ykun

ata

mir

achi

shpa

, shi

nalla

tak

wac

hayu

k u

chill

a w

awak

unat

asu

mak

lla y

anap

aric

hun,

jam

pich

unpa

sh a

llich

irin

akan

.

Alli

kaw

say

yana

pak

was

i uku

kuna

pi p

ayku

nalla

payk

unap

ak y

uyay

kuna

ta c

hura

chun

yan

apan

akan

chik

.

Kar

u ay

llu ll

akta

kaw

sak

runa

kuna

, chi

rli y

aku

char

ichu

n

uk

anch

ik

awpa

ya

yaku

napa

k ja

mpi

kuna

tari

kcha

chis

hpa

kati

naka

nchi

k, s

hina

llata

kya

chak

run

akun

a, ja

mpi

shpa

kal

lari

shpa

kati

chun

, kar

u lla

kta

jam

piku

naw

anpa

shta

ntar

ishp

a ja

mpi

chun

shi

nalla

tak

am

aun

kuyt

a ja

pich

un y

anap

ashp

a ka

tich

un.

Cot

acac

hi k

itip

ak a

lli k

awsa

yman

ta i

mak

una

rura

nata

mun

ayta

wi

achi

chun

yana

pana

kanc

hik,

kay

wan

tut

uy r

unam

anya

napa

chun

ki

ti im

akun

a ru

rayk

unat

aru

rank

apak

kat

inka

pak.

Shu

k ta

ntar

i was

ita

wi

achu

n ut

kata

mi

yana

pana

kanc

hik

kay

was

i uku

pi

tuk

uym

ashi

kuna

tan

tari

shpa

yuy

ayku

nata

chur

achu

n, s

hina

llata

k ka

yka,

kit

i pus

hak

was

i,lla

ktap

i, a

yllu

llak

tapi

, ku

tish

ik k

itip

i ta

ntar

iti

yakk

unap

ipas

h w

iac

hina

kanc

hik,

Shi

nam

itu

kuyk

una

tant

aris

hpa

llan

kakk

unat

a r

ikus

hpa

yana

pach

un, s

hina

llata

k yu

yayk

unap

ash

kara

shpa

kat

ichu

n,

Shi

nalla

tak

kit

ipi l

lank

ayru

naku

na, a

pukk

unap

ash

llan

kayk

unat

ari

kush

pa t

anta

ri y

uyay

Kit

ipak

ima

rur

anat

ayu

yay

yuy

aris

hkak

unat

a pa

ktac

hink

apak

.

Pac

ham

amap

i tiy

ak y

uyay

kay

kuna

ta w

iac

hina

shin

alla

tak

yana

pana

kan,

tuk

uy t

anta

rish

pam

ashi

kuna

, lla

nkay

kuna

rur

ashk

akun

ata

riku

chun

, shi

nalla

tak

allp

a m

amat

a ll

akic

hish

paka

tich

un, r

ikus

hpa

yana

pach

un.

26

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

WA

RA

NK

APA

KU

CH

ILLA

PA

KTA

YM

AM

ALL

AK

TA P

US

HA

KU

NA

IMA

TAY

UYA

KU

NK

ITIT

A P

US

HA

NK

APA

KY

UYA

RI

KIT

I AY

LLU

LLA

KTA

PI I

MA

TAR

UR

AR

IKU

N

Suk

ta p

akta

y:W

acha

yuk

mam

atuk

aam

aw

aus

hpa

kati

chun

kich

uchi

na

Ja

tun

mam

alla

kta

ukup

i al

li ka

wsa

yta

, alli

chir

ishp

aya

napa

naka

nchi

k.

War

mik

unap

ak m

unay

ma

ayku

nata

, shi

nalla

tak

pay

kuna

kiki

n ka

ykun

atap

ash

kar

achu

nlla

, pa

ykun

apak

chik

anya

shka

llan

kayk

unat

apas

h,

tarp

ushp

a yu

yari

naka

n.

Yac

hay

yuya

y uk

ukun

api

jatu

nyac

hish

pa, w

awa

tant

arim

anta

alli

kaw

say,

im

ashi

na w

awak

unat

a m

ana

char

inam

anta

, sh

inal

lata

k y

umas

hpa

unk

uyku

naja

pina

man

ta, y

umay

unk

uym

anta

pash

yac

hach

inka

pak.

L

lank

ayku

napa

k ta

ntar

i yuy

ayku

nata

mi r

uran

akan

chik

, kar

ulla

kta

kaw

sak

runa

kuna

jam

pi w

asim

an m

ana

achi

klla

lluks

hina

ta u

shan

man

, kay

wan

yan

apar

inka

pak.

W

illay

yuy

ayku

nata

rur

anak

anch

ik,

will

anka

pak,

yach

achi

nkap

ak,

riks

ichi

nkap

akpa

sh.

L

MG

YAI.

kayp

ak k

ullk

i tiy

achu

n

Alli

kaw

say

ank

una

tya

shka

kuna

wan

, will

aka

nkun

atap

ash

ant

awa

apak

kuna

taps

h ru

rana

kan

sum

aklla

yana

pank

apak

.

Tuku

y i

ukun

awan

tan

tari

chun

, yuy

ayku

nata

mi

chur

anak

anch

ik.

A

llich

iris

hpa

shi

nalla

tak

killk

ay r

ikuc

hikk

unat

a, k

unan

pach

a al

lichi

rik

kun

awan

pash

, sh

inal

lata

k ki

llkay

will

aka

nkun

ata,

lla

nkay

kuna

tapa

sh c

hura

naka

nchi

k.

Kan

chis

pak

tay:

War

anka

ishk

aych

unka

chu

nka

pish

kaw

atak

aman

yum

ay u

nkuy

ama

jatu

nyac

hish

paka

tich

un,

char

ina

shin

alla

tak

ki

chuc

hina

man

ta

Y

umay

unk

uy l

laki

taka

, mam

alla

kta

kal

lari

llak

i nish

pam

ija

pina

kanc

hik,

shi

nalla

tak

mam

alla

kta

tan

tari

yuya

ytam

iw

iac

hina

kanc

hik.

Y

umay

unk

uk a

ma

japi

chun

, shi

nalla

tak

yum

ay u

nkuy

tuku

ylla

yan

apay

tan

tary

yuy

ay, w

awa

tant

arim

anta

, alli

kuya

y ta

ntar

y yu

yayk

unat

apas

h ja

pich

un y

anap

anak

anch

ik.

Y

umay

unk

uy l

laki

taka

, Mam

alla

kta

kal

lari

llak

i nish

pam

ija

pina

kanc

hik,

shi

nalla

tak

mam

alla

kta

tan

tari

yuya

ytam

iw

iac

hina

kanc

hik.

Cot

acac

hi k

itit

aka

yum

ay u

nkuy

ta m

ana

char

inat

a m

unan

chik

, shi

nalla

ta

mam

alla

kta

ukup

i jat

un t

anta

ri y

uyay

wi

achu

nmi

yana

pana

kanc

hik,

kay

man

a al

li ca

wsa

y a

ma

llaki

rish

pa k

atic

hun.

27

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

WA

RA

NK

APA

KU

CH

ILLA

PA

KTA

YM

AM

ALL

AK

TA P

US

HA

KU

NA

IMA

TAY

UYA

KU

NK

ITIT

A P

US

HA

NK

APA

KY

UYA

RI

KIT

I AY

LLU

LLA

KTA

PI I

MA

TAR

UR

AR

IKU

N

Y

umay

unk

uk a

ma

japi

chun

, shi

nalla

tak

yum

ay u

nkuy

tuku

ylla

yan

apay

tan

tari

yuy

ay, w

awa

tant

arym

anta

, alli

kuya

y ta

ntar

i yuy

ayku

nata

pash

japi

chun

yan

apan

akan

chik

.

Kay

lla

ki u

nkuy

m

amal

lakt

a uk

upi k

awsa

ykun

ata

am

aja

pich

un l

lank

ay r

uray

kuna

ta

tarp

unak

anch

ik.

M

amal

lakt

a u

kupi

ka, k

unay

was

ikun

ata

shi

nalla

tak

payk

unal

la u

nkuy

cha

rikta

rik

uchi

nkap

ak r

ichu

nyu

yayk

unat

a w

iac

hina

kanc

hik.

A

lli k

awsa

y ya

chay

run

akun

ata

ash

taw

an y

acha

chin

akan

chik

.

L

MG

YAI

tiyas

hkat

a w

illan

a tu

kuym

an

Yum

ay u

nkuy

uk r

unak

unat

a w

illan

akan

pay

kuna

kayu

yana

mik

an, s

hina

llata

k ja

mpi

kuna

pask

yu

yarin

kapa

kpas

htiy

anm

i ni

shpa

mi

will

achi

naka

nchi

k.

Yum

ay u

nkuy

jatu

n m

amal

lakt

a a

nkun

ata

jatu

nyac

hish

paya

napa

naka

nchi

k, k

ay m

apa

unku

yta

chin

kach

inka

pak.

W

illay

kuna

ta r

ikuc

hik,

shi

nalla

tak

yuya

ykun

ata

chur

ayku

nata

pash

alli

chiri

naka

n.

Man

a as

hka

valik

janp

ikun

ata

mas

hkan

a

Mam

alla

ktap

ak k

ullk

i lla

nkay

kuna

man

kac

hach

unun

kuyk

unat

a ja

npin

kapa

k

Pus

akpa

ktay

:ch

ushp

itu

ksis

hka

unku

yta,

shin

alla

tak

ashk

a uj

uun

kuyt

apas

hki

chuc

hish

paka

llari

na.

A

shka

uju

unk

uy m

amal

lakt

a ja

tun

ank

unat

a r

ikuk

rura

ytam

i ja

tuny

achi

naka

n.

DO

TS

mam

alla

kta

an

kuna

ta c

hura

naka

nchi

k.

Am

a u

ju u

nkuy

, shi

nalla

tak

chus

hpi t

uksis

hka

unk

uyku

naja

pich

un w

illay

was

ikun

ata,

shi

nalla

tak

jam

pik

was

ikun

apas

hku

llkita

cha

richu

n ya

napa

naka

nchi

k.

Chu

spi t

uksis

hka

unku

y k

ichu

chin

a ja

tun

mam

alla

kta

yana

pak

was

ikun

ata

kach

arin

aman

ta y

anap

anak

anch

ik.

Y

anap

ayku

nata

jat

unya

chish

pa, s

hina

llata

k ll

akta

yukk

unat

aya

chac

hish

pa,

ama

kay

llaki

unk

uyta

japi

chun

will

achi

shpa

mi

yana

pana

kanc

hik.

Mam

alla

kta

tant

ari y

uyay

kuna

taya

napa

naka

nchi

k, c

husp

i tuk

sish

kaun

kuyu

kkun

ata

yana

pank

apak

Lla

ktay

ukku

nata

im

a lla

nkay

kuna

ru

rakk

unat

a r

ikus

hpa

yan

apac

hun,

yana

pana

kanc

hik.

28

War

anka

pak

tayk

una,

jam

pina

kuym

anta

uch

illa

pakt

ayw

an

WA

RA

NK

APA

KU

CH

ILLA

PA

KTA

YM

AM

ALL

AK

TA P

US

HA

KU

NA

IMA

TAY

UYA

KU

NK

ITIT

A P

US

HA

NK

APA

KY

UYA

RI

KIT

I AY

LLU

LLA

KTA

PI I

MA

TAR

UR

AR

IKU

N

Y

acha

y m

aska

ykun

ata

yan

apas

hpa

katin

akan

chik

, ka

y lla

kiun

kuyk

unat

a ja

mpi

shpa

yan

apan

kapa

k.

Ash

ka u

ju u

nkuy

yan

apak

ima

rura

y a

nkun

ata

wi

achi

naka

nchi

k.

A