Psikolojik Dışlanmaya Maruz Kalmanın Fizyolojik, Duygusal ve Bilişsel Tepkiler Üzerindeki Etkisi

Hayal Yavuz Güzel, Yasemin Abayhan, Savaş Ceylan, Alp Giray Kaya, Deniz Şahin, Orhan Aydın, Gonca Çiffiliz Kınay

Bu araştırma TÜBİTAK (Proje No: 109K094) tarafından desteklenmiştir.

Psikolojik Dışlanma

• Psikolojik dışlanma (ostracism) bireyin ya da bir grubun bir başka birey ya da bir grup tarafından yok sayılması, görmezden gelinmesi ya da gruba dâhil edilmemesi olarak tanımlanmaktadır.

• Psikolojik dışlanma olumsuz duygudurum bildirmede artış; daha az ait olma, düşük benlik değeri, kontrol ve anlamlı varoluş algısına yol açmaktadır.

Psikolojik Dışlanma

• Psikolojik dışlanmaya uzun süre maruz kalmanın bireyde anti-sosyal davranışlara,depresyona, kaygıya, yabancılaşma davranışına, intihar düşüncelerine ve saldırganlığa sebep olduğunu gösteren çalışmalar mevcuttur.

• Anlık tepkiler açısından bakıldığında ise, psikolojik dışlanmanın hem fiziksel hem de psikolojik strese sebep olduğu gösterilmiştir.

Psikolojik Dışlanma

• Hem gözleme hem deneye dayalı çalışmalarda psikolojik dışlanmanın psikolojik stresi ve bununla ilişkili olduğu bilinen kortizol seviyesini arttırdığı görülmüştür.

• Benzer şekilde psikolojik dışlanmanın beyinde fiziksel acıya ve tehditlere tepki veren bölgelerde (dACC) faaliyetlerde ve kalp-damar tepkilerinde artışa yol açtığı gözlenmiştir.

Araştırmanın Amacı

• Psikolojik dışlanmanın fizyolojik tepkiler üzerindeki etkisini inceleyen araştırma bulguları bulunmasına rağmen galvanik deri tepkisi ve deri ısısı üzerindeki etkisini inceleyen sınırlı sayıda çalışma bulunmaktadır

• Bu araştırmanın amacı, psikolojik dışlanmanın fizyolojik tepkiler ve duygudurumun bir göstergesi olan galvanik deri tepkisi ve deri ısısı üzerindeki etkisini incelemektir.

Araştırmanın Hipotezleri

1. Psikolojik dışlanma koşulunda yer alan katılımcılar kontrol koşulunda yer alan katılımcılara kıyasla kendilerine daha az top atıldığını bildireceklerdir.

2. Psikolojik dışlanma koşulunda yer alan katılımcıların hem galvanik deri tepkisi hem de deri ısısı temel düzey ölçümleri oyunun son 90 saniyesinde elde edilen ölçümlerden daha düşük olacaktır.

3. Kontrol koşulunda yer alan katılımcıların hem galvanik deri tepkisi hem de deri ısısı temel düzey ölçümleri ile oyunun son 90 saniyesinde elde edilen ölçümler arasında anlamlı fark ortaya çıkmayacaktır.

Araştırmanın Hipotezleri

4.Psikolojik dışlanma koşulunda yer alan katılımcılar kontrol koşulundaki katılımcılara kıyasla daha az olumlu, daha fazla olumsuz duygu bildireceklerdir.

5.Psikolojik dışlanma koşulunda yer alan katılımcılar kontrol koşulundaki katılımcılara kıyasla grup üyelerini daha az olumlu değerlendireceklerdir.

Galvanik Deri Tepkisi ve Deri Isısı

• Galvanik deri tepkisi, sempatik sinir sistemi aracılığıyla uyarılan erkin ter bezlerinin ve bunlarla ilişkili dermal ve epidermal dokuların elektriksel faaliyetidir.

• Alanyazında yaygın olarak duygu durumun ve otonomik sinir sistemindeki aktivasyonun bir göstergesi olarak galvanik deri tepkisi ve deri ısısı kullanılmaktadır.

Yöntem

• Katılımcılar– Hacettepe Üniversitesi– 17’si (%37) E, 29’u (%63) K olmak üzere

toplam 46 kişi katılmıştır.– Katılımcıların yaş ortalaması 20,43 (SS =

1.90) olarak hesaplanmıştır.

Yöntem

• Araştırmada Yer Alan Değişkenler– Bağımsız değişken: psikolojik dışlanmaya

maruz kalma (psikolojik dışlanma var/ psikolojik dışlanma yok)

– Bağımlı değişkenler: galvanik deri tepkisi,deri ısısı, bilişsel ve duygusal tepkiler

– 2 (psikolojik dışlanma: var, yok) x 2 (ölçüm zamanı: temel düzey, oyunun son 90 saniyesi)

Yöntem

• Veri Toplama Araçları

– Sanal Top Ölçeği– BIOPAC Veri Toplama Sistemi: Bu yazılım

aracılığıyla galvanik deri tepkisi ve deri ısısı ölçümlerinin en yüksek genlik değerleri hesaplanmıştır.

Deneysel İşlem

• Elektrodların Bağlanması

• Temel Düzey Ölçümü (2 dakika)

• Sanal Top Oyunu (3-3.5 dakika)

• Elektrodların çıkarılması

• Sanal Top Ölçeği

Bulgular

• Değişimleme Kontrolü– Beklenildiği gibi, psikolojik dışlanma

koşulunda yer alan katılımcılar (%8.23 top gelme oranı), kontrol koşulunda (%39.88) yer alanlara kıyasla kendilerine daha az oranda top atıldığını bildirmişlerdir, F(1, 44) = 45.50, p < .001, ² = .51.

Fizyolojik Tepki Analizi

• Galvanik Deri Tepkisi Analizleri– Psikolojik dışlanma koşulunda yer alan katılımcıların son 90

sn.’de elde edilen en yüksek genlik puanları, temel düzey en yüksek genlik puanlarından anlamlı olarak daha yüksektir, t(21) = -3.70, p < .001.

– Ancak beklenildiği gibi kontrol koşulunda yer alan katılımcıların temel düzey en yüksek genlik puanları ile son 90 sn.’de elde edilen en yüksek genlik puanları arasındaki fark anlamlı bulunmamıştır, t(23) = -2.08, p = .049. Bu bulgu araştırmanın temel beklentisini desteklemektedir.

Fizyolojik Tepki Analizi

• Deri Isısı Tepkisi Analizleri

– Temel düzeyde alınan ortalama genlik değeri (Ort. = 32.28, SS = 0.97), son 90 sn.’de ölçülen ortalama genlik değerinden (Ort. = 32.36, SS = 1.06) anlamlı olarak daha düşüktür.

Duygusal Tepki Analizi

• Psikolojik dışlanma koşulunda yer alan katılımcıların, kontrol koşulunda yer alan katılımcılara kıyasla anlamlı olarak daha az olumlu duygu durumu bildirdiklerini göstermiştir, F(1, 44) = 6.06, p < .05, ² = .12. Benzer şekilde, psikolojik dışlanma koşulunda yer alan katılımcılar kontrol koşulunda yer alanlara kıyasla daha fazla olumsuz duygu durum bildirmişlerdir, F(1, 44) = 8.36, p < .01, ² = .16.

Bilişsel Tepki Analizi

• Psikolojik dışlanma koşulunda yer alan katılımcıların kontrol koşulunda yer alan katılımcılara kıyasla gruba ilişkin daha az olumlu izlenim bildirdiklerini göstermiştir, F(1, 44) = 30.57, p < .001, ² = .41.

Tartışma

• Analiz sonuçlarına göre deney ve kontrol grubu katılımcılarının temel düzey ölçümlerinin farklılaşmaması, buiki grubun galvanik deri tepkisi ve deri ısısı ölçümleri açısından homojen özellik taşıdıklarını göstermektedir.

• Çalışmadan elde edilen bulguların alanyazın ile tutarlı olduğu görülmektedir.

Tartışma

• Alanyazında korku, stres, kaygı ve benzeri durumlarda galvanik deri tepkisinde artış olduğuna ilişkin bilgiler yer almaktadır.

• Galvanik deri tepkisi ölçümlerine ilişkin bulgular psikolojik dışlanma koşulundaki katılımcıların, çalışmanın denenceleri ile uyumlu olarak, dışlanmanın gerçekleştiği son 90 saniyede daha fazla olumsuz duygu durum, stres, kaygı ve öfke gibi duyguları hissettiklerini göstermektedir.

Tartışma

• Bu çalışmada, psikolojik dışlanma koşulunda, galvanik deri tepkisinde göreli bir artış söz konusu iken, deri ısısında beklendik bir değişim görülmemiştir.

• Bu durumun olası sebeplerinden birisi sanal top oyunun göreli kısa olan toplam süresidir. Oyunu ortalama süresi 3.5 dakikadır. Bu süre deri ısısında anlamlı bir farklılaşmanın olması için yeterli bir süre

olmayabilir.

Tartışma

• Sanal Top Ölçeği’nin boyutları açısından, araştırmanın denenceleri ile tutarlı olarak, psikolojik dışlanmaya maruz kalan katılımcıların, kontrol koşulunda yer alanlara kıyasla daha düşük olumlu duygu ve daha yüksek olumsuz duygu rapor ettikleri ve grup üyelerini daha az olumlu değerlendirdikleri görülmüştür. Bu bulgu hem alanyazın ile tutarlıdır hem de bu çalışmanın beklentilerini karşılamıştır.

Tartışma

• Bu araştırmada elde edilen bulgular psikolojik dışlanmanın duygusal ve bilişsel tepkiler üzerindeki etkilerine paralel olarak fizyolojik tepkiler üzerinde de etkiye sahip olduğunu göstermesi açısından önemlidir.

Dinlediğiniz için teşekkürler….