Psikanaliz

Sigmund Freud

Sigmund Freud (1856 – 1939)

6 Mayıs 1856, Moravya (Çek Cumhuriyeti)

1881, Viyana Tıp Fakültesi mezunu

Maartha Bernays ile evlilik, üç çocuk sahibi bir baba

Ernst Brücke ile fizyoloji laboratuvarında çalışma, Dr. Jean Martin Charcot ile birlikte çalışarak ilk klinik deneyimler, Breuer ile birlikte hipnoz ve histeri üzerine çalışmalar

1895, “Histeri Üzerine Çalışmalar” adlı eserin yayınlanması (Breuer ile birlikte)

“Rüyaların Yorumu “, (1900); “Günlük Hayatın Psikopatolojisi”, Cinsellik Üzerine Üç Deneme”, “Espriler ve Bilinçdışı ile İlişkileri” (1901-1905).

1908, Viyana Psikanaliz Topluluğu

Psikanaliz: Temel Kavramlar ve İlkeler

İçgüdüler ve Psişik Enerji

İnsanlar doğuştan getirilen içgüdülerce güdülenirler. İnsanın bütün fiziksel ve zihinsel faaliyetleri, doğuştan getirilen güçlerce (içgüdüler) gerçekleştirilir.

İçgüdüleri harekete geçiren şey gereksinimlerdir. Gereksinim gerilime yol açar, gerilim hoş olmayan bir duygudur.

İnsan hoş olmayan şeylerden uzaklaşmak, hoş olan şeylere yaklaşmak eğilimindedir (hedonizm ilkesi). Davranışların temel amacı hazzı artırmak ve acıdan kaçınmaktır. Bu da gerilimin azaltılmasıyla gerçekleşir.

İçgüdüler, organizmanın gereksinimler nedeniyle bozulan dengesini yeniden kurmak için gerekli davranışları ortaya çıkarırlar.

Psikanaliz: Temel Kavramlar ve İlkeler

İçgüdülerin ortak özellikleri

Kaynak: içgüdünün temsil ettiği bedensel ihtiyaç

Amaç:İhtiyacın doyurulması, gerilimin azaltılması

Nesne: İçgüdünün doyumunu sağlayacak şey

İtici Güç: İçgüdüyü doyurmak için kullanılan enerji

miktarı

Psikanaliz: Temel Kavramlar ve İlkeler

İki temel içgüdü:

1. Cinsellik İçgüdüsü (Eros)Yaşamsal süreçleri korumaya hizmet eden ve türün devamını sağlayan her türlü içgüdü bu grupta yer alır.

2. Ölüm İçgüdüsü (Thanatos)

Yaşam, varolmama durumuna dönme eğilimindedir. Tüm insanlar bilinçdışı bir ölüm içgüdüsü tarafından yönlendirilirler.

Bu iki içgüdü birbiriyle iç içedir ve birlikte çalışırlar.

Psikanaliz: Temel Kavramlar ve İlkeler

Psişik Enerji (Libido) ve Kateksis

Freud, cinsel içgüdü ile ilişkili psişik enerjiye

libido adını verir ama ölüm içgüdüsü ile ilişkili

olan enerji için özel bir ad önermemiştir.

Kateksis, bir kişi ya da nesnenin zihnimizdeki

sembolüne bağlanan enerji miktarıdır.

Psişik Determinizm ve Parafrakslar

Her davranışın mutlaka bir nedeni vardır;

hiçbir şey nedensiz değildir. Bazı duygu,

düşünce ve davranışların tesadüfmüş gibi

görünmesinin nedeni, bu davranışların

öncülleriyle nedensel bağlantı kurmamızı

engelleyen bilgi eksikliğidir.

Parafraks (Freudiyen hatalı davranışlar)

Dil sürçmeleri, kazalar, hatalar, bilinen bir adı

hatırlayamama, randevuyu unutma, vb.

Kişiliğin Yapısı

Topoğrafik Kuram

Yapısal Kişilik Kuramı

Psikoseksüel Gelişim Kuramı

Topoğrafik Kuram

Bilinç

Bilinçaltı (Bilinç öncesi)

Bilinçdışı

Yapısal Kişilik Kuramı İD (Alt Benlik)

Doğuştan var, haz ilkesine göre çalışır, istediği nesneyi elde edemezse hayalini kurarak (veya rüyalarında) onu sözde gerçekleştirmeye çalışır.

EGO (Benlik)

2 yaş civarında gelişmeye başlar, gerçeklik ilkesine göre hareket eder, alt benliğin isteklerini karşılamaya çalışır, dürtüleri bilinç altında tutmaya çalışır. Ortaya çıkabilecek gerginlikleri savunma mekanizmalarıyla azaltmaya çalışır

SÜPEREGO (Üst Benlik)

5 yaşlarında gelişmeye başlar toplumun (anne babanın) değer yargılarını temsil eder. Yapılacaklara kısıtlama getirir. Aksi halde suçluluk duygusuna yol açar. Bu nedenle vicdan kavramına benzetilir.

Kaygı

1. Gerçekçi kaygı

2. Nevrotik Kaygı

3. Ahlaki (Moral) Kaygı

Libido ve Thanatos

İki temel içgüdü (dürtü): Libido ve Thanatos.

Libido, yaşam veya cinsellik içgüdüsü. Sadece

cinselliği değil, zevk almaya yönelik bütün

davranışları kapsar.

Thanatos, ölüm veya saldırganlık içgüdüsü

Bu iki güdü birlikte hareket eder.

Enerjinin korunması

Bir sistem içindeki enerji yok olmaz.

Hepimiz, psikolojik işlevlerimize güç veren bir

psişik enerjiye sahibiz. Bir psikolojik işlev için

harcanan enerji diğer işlevler için kullanılamaz.

Bu nedenle eğer alt benliği kontrol etmek için çok

miktarda enerji harcanırsa, geri kalan işlevleri

yerine getirmek için çok az enerji kalır. Savunma

mekanizmalarının ortaya çıkışı, psikopatoloji ve

terapi için bu anlayış önemlidir.

Ego Savunma Mekanizmaları

Temel işlevleri, (1) dürtünün bilinçli davranışta

ifade bulmasına engel olmak, (2) yaşanan

kaygının yoğunluğunu azaltmak.

Savunma mekanizmalarının ortak özellikleri:

Bilinçdışıdır

Gerilimi azaltır

Genellikle aynı anda birden fazlası birarada

kullanılır.

Ego Savunma MekanizmalarıEgonun (benliğin) bilinçdışındaki istenmeyen arzular ve düşüncelerle başa çıkabilmek için kullandığı, kaygıyı geçici olarak azaltan, bilinçdışı mekanizmalar.

Bastırma (istenmeyen içeriğin bilince çıkmasına izin vermeme)

Yüceltme (İstenmeyen arzu ve dürtülerin kabul edilebilir eylemlere yöneltilmesi)

Yer değiştirme ((dürtülerin tehdit edici olmayan nesnelere yöneltilmesi. Yüceltmeden farklı olarak burada ödüllendirme söz konusu değil)

Yansıtma (kişinin bilinçaltı dürtülerini başkalarına yakıştırması)

Akla uygunlaştırma (rahatsız edici içeriği, bilince ulaşmadan önce onu duygusal içerikten arındırma)

Karşıt tepki geliştirme (rahatsız edici bilinçaltı dürtülerimizin veya arzularımızın tersi yönde davranma)

İnkar (bazı gerçeklerin varlığını reddetme)

Gerileme

Düş kurma

Özdeşleşme

Yapma bozma

Kişilik Gelişimi: Psikoseksüel Gelişim

Oral dönem (0 - 1,5 Yaş)

Anal dönem (1,5 – 3 yaş)

Fallik dönem (3 – 6 yaş)

Latent dönem (6 – 12 yaş)

Genital dönem (Ergenlik ve sonrası)

Bilinçdışı içeriğe erişme yolları

Yansıtıcı testler

Hipnoz

Serbest çağrışım

Rüyaların yorumlanması

Sanat eserleri

Dil sürçmeleri

Kazalar

Simgesel davranışlar

Kişilik Tipleri

Kişilik tipleri, özellikle ilk çocukluk yıllarındaki

saplantılar çerçevesinde tanımlanmaktadır.

İlk çocukluk yıllarındaki gelişim dönemlerinde

yaşanan sorunlar saplantı olarak kaşımıza

çıkar. Eğer kişi bir gelişim döneminde yeterli

hazza ulaşamaz ise bir sonraki döneme girme

konusunda korku yaşar ya da olması

gerekenden daha fazla haz sağlamışsa bir

sonraki döneme geçiş için motivasyonu olmaz

ve yine bir saplantı olur.

Kişilik Tipleri

Saplantı ile ilgili gelişimsel kavramlardan biri

gerilemedir. Gerileme, kişinin daha önceki bir

doyum dönemine, saplantı noktasına geri

dönmesidir; genelde stres durumunda ortaya

çıkar. Örneğin birçok insan engellenme ve

kaygı durumunda çok fazla yemek yer, sigara

içer veya alkol tüketir.

Kişilik Tipleri

Oral Kişilik tipi: Oral dönemdeki (ilk 18 ay) saplantının sonucunda ortaya çıkar. Temel özelliği, kişinin her şeyi kendisi için, kendisine doğru veya «içerisine» almasıdır. Oral kişilikler başkalarına bağımlıdır, narsistir, sadece kendileriyle ilgilenirler. Diğer kişilerin bağımsız ve değerli oldukları konusunda farkındalığa sahip değildirler. Diğer kişileri kendisine sağlayacakları yararla bağlantılı olarak algılanırlar. Oral kişilikler bazen alçakgönüllü bir şekilde bazen de saldırgan bir şekilde sürekli insanlardan bir şeyler talep ederler.

Kişilik Tipleri

Anal kişilik tipi: Anal döneme saplantılı kalmış kişilik tipi, çocukluk yıllarındaki anal dürtülerini tatmin etmek için bir dönüşümü yansıtır. Anal karakterin temel özellikleri, tam olarak terk edilmemiş anal dönem süreçleriyle ilişkilidir. Bu dönemdeki en önemli süreçler bedensel süreçler (dışkının tutulması, biriktirilmesi ve dışa atılması) ve kişilerarası ilişkilerdir (tuvalet eğitiminde istekler mücadelesi). Anal kişilik, boşaltımı gücün sembolü olarak görür.

Oral karakterin anal karaktere dönüşümü, «bana ver» den, «sana söylediğimi yap»a dönüşür.

Tuvalet eğitiminin sonucuna bağlı olarak bu kişiler aşırı derecede inatçı, cimri veya cömert olabilirler.

Kişilik Tipleri

Anal kişiliğin Özellikleri:

1. Düzenlilik ve temizlik: Herşeyi temiz ve düzenli tutmaya ihtiyaç duyar, düzensiz ve kirli şeylere tepki gösterir.

2. Eli sıkılık, cimrilik: Nesnelere aşırı bağlı olma şeklinde kendini gösterir.

3. İnatçılık: Başkalarının zorlamasıyla dışkısından ayrılmasına karşı gösterilen bir tepkidir. Herşeyi kontrol etmek ve diğer kişileri yönetmek isterler.

Kişilik Tipleri Fallik kişilik: Oedipus karmaşası sürecinde fallik döneme

saplantılı kalmış kişiliktir. Burada saplantı, kadınlar ve erkekler için farklıdır.

Oral kişilik için başarı «alıyorum», anal kişilik için «kontrol ediyorum» ise, fallik bir erkek için de başarı «ben bir erkeğim» duygusudur. Erkeğe göre başarı, başkalarının gözünde «büyük» olmaktır. Sürekli olarak gücünü ve erkeksiliğini göstermek ister. Bunun altında hadım edilme kaygısının yattığı söylenir.

Kadınlarda fallik kişiliğin karşılığı histerik kişiliktir. Oedipalisteklere karşı bir savunmayla, annesiyle veya feminenlikle aşırı derecede özdeşleşir. Babayı (veya erkekleri) baştan çıkarıcı ve işveli davranışlara yönelir. Buna karşın cinselliği reddeder. Histerik kadınlar hayatı, partnerlerini ve romantik aşklarını idealleştiriler.

Psikaanalitik Kişilik Tipleri ile Bağlantılı Kişilik Özellikleri

Kişilik Tipi Kişilik Özellikleri

Oral Talepkâr, sabırsız, haset eden, kıskanç, öfkeli, depresif,

güvensiz, kötümser

Anal Katı, kontrol ve güç peşinde koşan, yapılması gerekenlere/

haz ve sahip oldukları ile fazlaca meşgul olan, kontrolünü

kaybedeceğine dair kaygı duyan, «itaat etme» ile «karşı

gelme» arasında kalan ve bu çatışmayla fazlaca meşgul

olan

Fallik Erkek: Gözterişçi, rekabetçi, başarı peşinde koşan,

«maskülen»

Kadın: Naif, ayartıcı, göstermeci, flörtik