Epoki literackie

Starożytność

Starożytność ( antyk )

Nazwa epoki:

Starożytność i antyk to dwa terminy epok, które poprzedza średniowiecze ( od V w. do

1492 r. ) .

Antyk ( od łac. Antyquus- dawny ) w dawnej literaturze termin przyjomowano mówiąc o

historii i kulturze krajów Basenu Śródziemnego- Grecja i Rzym.

Obejmuje także zasięg kręgów kulturowych- Symerów, Egipt oraz świat, o którym możemy

wiele się dowiedzieć poznając księgi Starego Testamentu.

Ramy czasowe:

Początek epoki to IV tysiąclecie p.n.e. , kiedy to Sumerowie zaczęli stosować pismo

klinowe, a koniec to 476 r.n.e, czyli koniec Cesarstwa Zachodniorzymskiego i detronizacja

ostatniego cesarza Rzymu Romulusa Augustulusa.

Tło historyczne ( daty ) :

Starożytna Grecja:

3500 r.p.n.e. – Pojawienie się pisma- Sumerowie

XVIII w.p.n.e. – Kodeks Hammurabiego

VIII w.p.n.e. – Pierwsze polis

776 r.p.n.e – Pierwsze igrzyska olimpijskie

621 r.p.n.e.- Spisanie prawa ateńskiego przez Drakona

Bitwy:

492 r.p.n.e.- Wyprawa perska na Grecję

490 r.p.n.e.- Bitwa pod Maratonem

480 r.p.n.e.- Bitwy pod Termopilami i Salaminą

Okresy historycznedzieja starożytnej

Grecji i Rzymu:

okres przedklasyczny ( archaiczny ) IX- VI w.

p.n.e.

okres klasyczy V-IV w.p.n.e.

okres hellenistyczny IV- I w. p.n.e.

okres rzymski I w.p.n.e. – VI w.n.e.

Starożytny Rzym:

814 r.p.n.e.- Założenie Kartaginy

753 r.p.n.e.- Założenie Rzymu

146 r.p.n.e.- Zdobycie Kartaginy przez Publiusza Korneliusza Scypiona Młodszego

49 r.p.n.e.- Wojna o władzę pomiędzy Cezarem a Pompejuszem

44 r.p.n.e.- Cezar zostaje zamordowany przez Brutusa i Kasjusza Longinusa

Architektura i sztuka epoki:

Rzeźbiarze dążyli do proporcjonalnego, muskularnego ciała człowieka. Tematyka

dekoracja miała zazwyczaj związek z mitologią lub miejscową tradycją. Zachowywano

charakaterystyczną dla tego okresy harmonię i symetrię. Używano dwóch rodzajów

marmuru: szary i biały. Ukazywano ekspresję ruchu, oraz tworzonę kompozycje

wieloplanowe.

Malarstwo wazowe- wykonywane na naczyniach

ceramicznych malunki, szczególnie obecne w

kulturze helleńskie.

Akwedukt to nic innego jak kanał wodociągowy, rurociąg podziemny lub nadziemny,

którego rola to doprowadzanie wody z odległych źródeł na ogół do miast przy

wykorzystaniu sił ciążenia ziemkiego. Może być umieszczony na arkadach. W starożytnym

Rzymie sięć ta dostarczała miliony metrów sześcinnych wody źródlanej na dobrę. W IV

stuleciu n.e. długość to 575 kilometrów.

Amfiteatr- miejsce, w którym odbywały się przedstawienia. Wyróżnianio tam takie

elementy jak:

teatron – miejsce dla publiczności,

orchestra- miejsce dla chóru

proskenion- podwyższenie, na którym występowali artyści

skene- budynek zdobiony kolumnami przypominające wyglądem świątynię lub pałac.

Widok nie należał do doskonałych i widzowie nie widzieli zbyt dobrze aktora, jednak

oodbiór przedstawienia ułatwiała akustyka i maska zwiększające natężenie dźwięku mowy

aktora. Duże znaczenie odgrywał kostium, peruki i podwyższenie ( koturny ), których

wysokość sięgała nawet 70 cm.

Twórcy repertuaru:

Arystofanes

Aischylos

Euripydes

Sofokles

Łuki triumfalne to budowle monumentalne. Wolno stojące bramy stawiano dla

upamiętnienia ważne osoby lub uczczenia ważnego wydarzenia.

Rodzaje kolumn:

Kolumna dorycka- najprostsza kolumna, bez podstawy, bogota zdobiona.

Kolumna jońska – smuklejsza od doryckiej, określana jako kobieca.

Kolumna koryncka- stylizowana na wzór sztuki antycznej Grecji, bogato rzeźbiona

głowica.

Literatura epoki:

„Mit o Syzyfie”:

Syzyf był królem miasta Efyra. Bogowie lubili Syzyfa dzięki czemu mógł on brać udział w

boskich ucztach. Niestety Syzyf był nieuczciwym człowiekiem: wiele razy podkradał bogom

nektar i ambrozję, wyjawił ludziom tajemnicę boga Zeusa, a także chcąc uniknąć śmierci

uwięził Tantosa. Rozgniewani bogowie surowo ukarali Syzyfa- po śmierci aby dostać się do

krainy umarłych król musiał wtoczyć ciężki głaz na górę jednak ilekroć był przy szczycie

głaz ponownie staczał s ię w dół.

Sofokles „Król Edyp” :

Opowiada o losach władcy Teb Edypie, który zamordował swojego poprzednika. Nad królem

ciąży fatum przez co spotyka go wiele niemiłych wydarzeń. Ostatecznie umiera na

wygnaniu.

Sofokles „Antygona” :

Antygona, siostra Polinejkesa i Eteoklesa, którzy stoczyli bratobójczą walkę o tron, łamie

zakaz aktualnego władcy Teb, Kreona, i dokonuje symbolicznego pogrzebu brata - zdrajcy

państwa, Polinejkesa. Zostaje za to skazana na śmierć.

Obecność konfliktu tragicznego (każdy wybór jest zły) w tym wypadku Antygona musiała

wybierać pomiędzy prawem ludzkim, a boskim.

Homer „Iliada”

Iliada to utwór epicki, który podejmuje temat wojny trojańskiej. W Iliadzie Homera główym

wątkiem staje się spór Agamemnona z Achillesem spowodowany odebraniem Achillesowi z

rozkazu Agamemnona branki trojańskiej- Bryzeidy.

Homer „Odyseja”

Epopeja ta opowiada o niezwykłych przygodach władcy Itaki - Odyseuszu, który przez 10 lat

mierzy się z lose m próbując wrócić do swej ojczyzny.

„Mit o Dedalu i Ikarze”

Dedal mieszkał razem ze swoim synem Ikarem na krecie. Był on wspaniałym rzemieślnikiem.

Dedal nie pochodził z Krety. Pragnął powrócić do swej ojczyzny - Aten lecz król nie wyraził

na to zgody. Dedal jednak nie posłuchał władcy. Wymyślił sposób aby niespostrzeżenie

opuścić wyspę. Zrobił on skrzydła z piór i wosku dla siebie i swojego syna. Gdy już unosili

się w powietrzu syn nie posłuchał ojca i wzleciał wysoko ku słońcu. Nieposłuszeństwo Ikara

zakończyło się śmiercią.

„Mit o Prometeuszu”

Opowiada o losach jednego z tytanów - Prometeuszu. Stworzył on człowieka i opiekował się

nim. Wykradł on ogień bogom aby go przekazać ludziom. Za ten czyn został on surowo

ukarany. Przybito go do skały. Codziennie przylatywał ptak, który wyjadał Prometeuszowi

wątrobę, a ta każdego dnia odrastała.

„Mit o Orfeuszu i Eurydyce”

Orfeusz był królem Tarcji. Wiódł spokojne życie wraz ze swą małżonką Eurydyką. Niestety

pewnego dnia Eurydyka uciekając przed zalotnikiem nie patrzyła pod nogi. Depcząc żmiję

została przez nią i straciła życie. Orfeusz był zrozpaczony. Postanowił wyprowadzić swą

ukochaną ze świata umarłych z powrotem do świata żyjących. Był temu bardzo bliski.

Niestety nie usłuchał warunku boga i stracił swą małżonkę na zawsze.

Mityczne stworzenie świata

Na początku był chaos, z którego wyłoniło się pierwsze małżeństwo Gaja (Ziemia) i Uranos

(niebo). Od nich pochodzą wszyscy tytani, bogowie, kiklopowie itd. Człowieka stworzył

Prometeusz.

Biblijne stworzenie świata

Bóg stwarzał świat przez sześć dni. Na początku stworzył niebo i ziemię, a następnie: dzień i

noc, wody, powierzchnię suchą, rośliny, ciała niebieskie i zwierzęta. W szósty dzień stworzył

człowieka na swój obraz i obdarzył go wszelką władzą na Ziemi.

średniowiecze

Średniowiecze rozpoczęło się wraz z upadkiem Rzymskiego Imperium, w IV wieku

(rok 476). W Polsce natomiast epokę tę datuje się od roku 966. Data końcowa to

rok 1492 - odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba. Ważne dla tej epoki

wydarzenia to: wynalezienie druku w 1450 roku i upadek Konstantynopola w 1453

roku.

Średniowiecze charakteryzuje się specyficzną sytuacją polityczno - społeczną.

Grupą dominującą było duchowieństwo. Jako jedyna warstwa wykształcona miało

znaczne wpływy we wszystkich dziedzinach życia, również w polityce. Było to

powodem coraz częstszych konfliktów z rycerstwem, które wzbogaciwszy się

znacznie na wyprawach krzyżowych, dążyło do ograniczenia władzy

przedstawicieli Kościoła.

Najwięksi średniowieczni filozofowie to: święty Augustyn, święty Tomasz z Akwinu

i święty Franciszek z Asyżu.

Literatura średniowieczna obfituje w utwory o charakterze religijnym. Ma to

związek z panującym w tej epoce teocentryzmem i zainteresowaniem sferą

duchową. Najstarszym polskim utworem o tej tematyce jest "Bogurodzica"

Style architektoniczne:

a) romański - budowle kamienne, masywne, rola obronna, mało światła. XII – XV

wiek; lekkie, strzeliste budowle, łukowe sklepienia krzyżowo-żebrowe, wysokie

filary, duże okna o ostrych łukach i barwnych witrażach, wieloskrzydłowe ołtarze,

spadziste i strome dachy

b)gotycki - katedry, kościoły, strzeliste, smukłe, witraże, dużo światła. katedra

Notre Dame w Paryżu, kościół Mariacki w Krakowie, ołtarz wita Stwosza, zamek

rycerski w Malborku

Pierwsze uniwersytety europejskie powstały w:

Oxfordzie, Cambridge, Paryżu, Padwie, Rzymie, Orleanie, Florencji, Pizie, Pradze i

Krakowie

Kiedy wybuchła epidemia dżumy i jakie miała znaczenie?

Czarna Śmierć objęła w latach 1348-1350 całą Europę i zabiła 30% jej populacji

Dwujęzyczność

łacina była drugim językiem całej Europy

Przykłady stylu romańskiego:

drzwi katedry gnieźnieńskiej ze scenami z życia św. Wojciecha, kolegiata w Tumie

pod Łęczycą, kościół św. Andrzeja w Krakowie

Tematyka literatury średniowiecza:

religijno-kościelna; świecka (epika rycerska, liryka miłosna, kroniki, roczniki,

satyry)

Przykład epiki rycerskiej:

Pieśń o Rolandzie; Pieśń o Cydzie; Opowieści o Tristanie i Izoldzie; Pieśń o

Nibelungach; Słowo o wyprawie pułku Igora; Opowiadania o królu Arturze i

rycerzach Okrągłego Stołu

Zabytki literackie w języku polskim:

Bogurodzica; Posłuchajcie, bracia miła; Legenda o św. Aleksym; Rozmowa mistrza

Polikarpa ze Śmiercią; Skarga umierającego; Satyra na leniwych chłopów; Wiersz o

zachowaniu się przy stole (Przecław Słota); Historyja o chwalebnym

zmartwychwstaniu Pańskim (Mikołaj z Wilkowiecka)

Polscy kronikarze średniowieczni:

Gall Anonim; Wincenty Kadłubek; Jan Długosz

Kiedy powstał uniwersytet w Krakowie?

1364 rok

Co odgrywało najważniejszą rolę w kulturze średniowiecza?

śmierć i życie pozagrobowe (przyczyniły się do tego liczne wojny i epidemie)

Charakterystyczne cechy średniowiecza:

teocentryzm; uniwersalizm; asceza; dualizm świata; anonimowość; pareneza;

dwujęzyczność

Teocentryzm:

Bóg w centrum wszystkiego

Uniwersalizm:

wszystkich łączy władza chrześcijańska i zwierzchność Papieża

Asceza:

wyrzekanie się przyjemności i umartwianie w celu osiągnięcia zbawienia

Dualizm świata:

wszystko ma byt doczesny, materialny oraz duchowy, wieczny

Anonimowość:

autorzy nie ujawniali nazwisk, unikali sławy

Pareneza:

literatura parenetyczna – pouczająca, propagująca postawy godne naśladowania

Renesans

I. Nazwa epoki.

Nazwa renesans wywodzi się od francuskiego słowa „renaissance”, oznaczającego odrodzenie. Obie

nazwy funkcjonują dziś, jako synonimy. Przede wszystkim odradzał się wówczas antyczne

wzorce, ponieważ człowiek był zafascynowany kulturą starożytnej Grecji i starożytnego Rzymu.

II. Ramy czasowe epoki.

Renesans narodził się i ukształtował we Włoszech od przełomu XIII i XIV w. Do początku wieku XVI.

W Polsce czasy odrodzenia przypadają na wiek XVI. Zakończenie tego okresu w Polsce

wyznacza śmierć Jana Kochanowskiego.

XIII/XIV 1506 1517 1543 1548 1580 1584

Początek koronacja wystąpienie wydanie dzieła koronacja ukazanie się śmierć

renesansu Zygmunta I Starego Marcina Lutra Mikołaja Kopernika Zygmunta II Augusta drukiem „Trenów” J. Kochanowskiego

we Włoszech - początek reformacji „ O obrotach sfer niebieskich” Jana Kochanowskiego

III. Tło historyczne

Odrodzenie poprzedzały procesy społeczne trwające dziesiątki lat. Do najważniejszych faktów historii,

które otworzyły drogę Renesansowi, należą: rozpad struktury feudalnej, której symbolami

było cesarstwo i papiestwo, dążenie do zjednoczenia narodowego we Włoszech, wzrost

znaczenia miast i mieszczaństwa, wynalezienie ruchomej czcionki drukarskiej w 1450 roku,

wielkie odkrycia geograficzne, rozwój języków i kultur narodowych, rozwój mecenatu,

reformacja.

Runęła spójność kościelnego systemu, co często nazywa się wielką schizmą zachodnią. Dla

Włochów, wciąż pamiętających świetność Rzymu, była to więc bolesna porażka. Poza tym

w wielu krajach doszło do zjednoczenia dzielnic dzięki władzom dynastii, m.in. w Polsce i

Litwie, Hiszpanii, Francji, Szwajcarii. Włochy dążyły w tym czasie do zjednoczenia

narodowego.

Jan Gutenberg Marcin Luter

Mikołaj Kopernik „O obrotach sfer niebieskich” ( znalazła się na liście ksiąg zakazanych)

IV. Architektura i sztuka

Antyczne wzorce na nowo zagościły również w sztuce. Podobnie jak starożytni

artyści, renesansowi twórcy dbali o harmonię swoich dzieło, a piękno osiągali

dzięki symetrycznym, proporcjonalnym formom. Nawiązywali do tematyki

mitologicznej, ale wykorzystywali także motywy chrześcijańskie. Ponadto, inaczej

niż średniowieczni twórcy, nie pozostawali anonimowi. Renesans to epoka

wybitnych, wszechstronnych artystów, których dokonania są znane i cenione do

dziś.

Raffaello Santi, czyli Rafael, jest autorem fresków w

pałacu watykański, a także licznych obrazów o tematyce

religijnej, głównie przedstawiających Madonny. Artysta

dążył do stworzenia w swoich dziełach ideału postaci

kobiecej. Najbardziej znany jego obraz to „Madonna

Sykstyńska” Rafael

projektował też kościoły, kaplice oraz budynki

mieszkalne, pracował jako konserwator starożytnych

zabytków w Rzymie i kierował budową Bazyliki św.

Piotra.

Sandro Botticelli malował obrazy oraz freski o tematyce religijnej i mitologicznej. Wyróżnia je

chłodna kolorystyka, a także staranny rysunek. Najsłynniejsze dzieło tego artysty to „ Narodziny

Wenus”

Michał Anioł był rzeźbiarzem,

malarzem, architektem oraz poetą.

Głównym tematem rzeźb, np.

„Dawida”, jest człowiek

przedstawiony z dbałością o

szczegóły. Michał Anioł jest

autorem fresków „Sąd Ostateczny”

i „Stworzenie Adama”

namalowanych na sklepieniu

Kaplicy Sykstyńskiej w pałacu

watykańskim. Artysta

zaprojektował również kopułę

Bazyliki św. Piotra w Rzymie.

Leonardo da Vinci uosabiał renesansowy ideał człowieka wszechstronnego. Zasłynął jako

malarz, rzeźbiarz konstruktor, architekt, teoretyk sztuki i uczony. Malował głównie

portrety. Do najbardziej znanych obrazów artysty należą „Dama z łasiczką”, „Mona

Lisa”, „Święta Anna Samotrzecia” oraz fresk „Ostatnia wieczerza”

V. Literatura.

1. „Romeo i Julia” William Shakespeare

Tragedia Szekspira opisuje problem miłości dwojga młodych ludzi pochodzących ze skłóconych rodzin. Dla Romea i Julii miłość jest najważniejszą wartością. Dla niej

gotowi są do buntu przeciw rodzicom i zasadom. obydwoje płacą wysoką cenę za

swoje uczucie, kończy się ono ich śmiercią. Prowadzi to do pogodzenia się

skłóconych rodzin. Świadczy to o tym że miłość jest silniejsza od nienawiści.

Romeo Monteki – Pod wpływem prawdziwego uczucia do Julii dojrzewa wewnętrznie, staje

się zrównoważony, spokojny, opanowany, rozsądny, odpowiedzialny. Jako człowiek pewny swych

racji, podejmuje dwie życiowe decyzje: o związku z Julią i o samobójczej śmierci w imię miłości.

Posłuszny ukochanej, podporządkowuje się jej postanowieniom.

Julia Kapuleti - czucie do Romea błyskawicznie zmienia dziecko w świadomą swych dążeń kobietę,

także dojrzewa emocjonalnie. Staje się stanowcza, pewna swych zamiarów, przejmuje inicjatywę -

proponuje małżeństwo, trzeźwo ocenia sytuację, jest zaradna, praktyczna, aktywna, ma wiele hartu

ducha i odwagi, by bronić uczucia, silniejsza niż Romeo, nie traci głowy w chwili nieszczęścia, próbuje

znaleźć wyjście z matni, cierpliwie znosi awantury rodziców, jej śmierć jest autentycznym dowodem

miłości.

Pozostali bohaterowie :

- Ojciec Laurenty ( zakonnik)

- Pan i Pani Kapuleti (Rodzice Julii)

- Merkucjo (przyjaciel Romea)

- Benwolio (przyjaciel Romea)

- Pan i Pani Monteki ( rodzice Romea)

- Tybalt ( krewny Kapuletich)

- Parys ( narzeczony Julii )

- Marta (niania Julii)

2. Fraszki i treny Jana Kochanowskiego

a.) Fraszki

Fraszki należą do utworów o charakterze żartobliwym, często w formie wierszowanej

poruszają tematy filozoficzne, miłosne, jak również refleksyjne. Nazwa pochodzi

z języka włoskiego, a tłumaczy się jako żarcik, drobiazg. Fraszki autorstwa Jana

Kochanowskiego tematycznie były związane z życiem człowieka, jego poglądami i ty,

czego doświadczył. W pewnym sensie są wykładnikiem filozofii samego ich autora,

stanowiska wobec własnej twórczości oraz refleksji na temat ludzkiej egzystencji.

Do najpopularniejszych fraszek autorstwa Jana Kochanowskiego należą:

- "Do gór i lasów" - utwór ten ma charakter autobiograficzny, w którym pojawiają się refleksje

dotyczące losu ludzkiego.

- "Na dom w Czarnolesie" - pojawia się tu odpowiedzieć na temat tego jak żyć, tym samym zachęca

się człowieka do przyjęcia stoicyzmu wobec różnych kolei losu.

- "Na lipę" poznajemy rzeczywiste uroki życia na wsi, w harmonii z naturą (stąd obecność słynnej

czarnoleskiej lipy).

- "Na zdrowie". Okazuje się, że zdrowie to najwyższe dobro, które możemy posiąść.

- „O żywocie ludzkim" należy do refleksyjnych, w którym na pierwsze miejsce wyłania

się przemijalność życia na ziemi.

- Fraszki tzw. autotematyczne to utwory zatytułowane: "Na fraszki" oraz "Ku Muzom".

- Natomiast o tematyce miłosnej jest utwór "Do miłości".

b.) „Treny”

To cykl dziewiętnastu utworów poświęconych córce Jana Kochanowskiego, która zmarła,

mając zaledwie dwa i pół roku. Ukazują one różne etapy ojcowskiego cierpienia.

Początkowe utwory wyrażają rozpacz po stracie Urszuli. W kolejnych trenach ojciec

wspomina wygląd i zachowanie dziewczynki. Dopiero „Tren XIX” przynosi pocieszenie – we

śnie odwiedza poetę jego matka, która mówi mu, że Urszula jest w niebie szczęśliwa. Obok

zmarłej dziewczynki jako bohater liryczny „Trenów” pojawia się sam poeta, przeżywając

kryzys wartości i wątpiący we wszystko, na czym do tej pory opierał swoje życie. Pisząc

„Treny”, Jan Kochanowski nawiązał do starożytnej tradycji poezji żałobnej. Poświęcając

utwory dziecku, złamał jednak obowiązujące zasady. Dotąd bowiem treny były pisane były

na cześć osób znanych i zasłużonych.

]

3. „Żywot człowieka poczciwego” ( „Zwierciadło”) – Mikołaj Rej

„Zwierciadło”, to utwór zawierający liczne pouczenia i kształcące opowieści odnoszące się do

aktualnych wówczas problemów filozoficznych, moralnych i politycznych. Najobszerniejszą

częścią „Zwierciadła” jest „Żywot człowieka poczciwego”, w którym Rej przedstawił postać

szlachcica-ziemianina jako wzór do naśladowania.

Przygotowały:

-Ewelina Cygan

-Dominika Mann

Barok Nazwa epoki początkowo odnosiła się tylko do malarstwa, rzeźby i

architektury. Do literatury została wprowadzona pod koniec XIX wieku.

Termin barok wywodzi się od włoskiego słowa barocco (tłumaczonego jako

dziwność, nietypowość) lub z języka portugalskiego, w którym oznacza rzadką

perłę o nieregularnych kształtach. Nazwa ta ukazuje zatem charakter epoki –

jej niezwykłość, odejście od renesansowej harmonii i proporcjalności.

Charakterystyczne cechy baroku to niepokój i wewnętrzne rozdarcie,

widoczne w działaniach innych ludzi. Z jednej strony człowiek dążył do

szczęścia i chciał korzystać z ziemskich przyjemności, z drugiej – odczuwał

silny lęk przed śmiercią i wiecznym potępieniem. Nie wszyscy w swoich

obawach znajdowali oparcie w religii. Brak stałego punktu odniesienia w

życiu spowodował, że czas baroku jawi się jako szereg kontrastowych zjawisk.

Rozwinęło się wtedy pełne przepychu życie na dworach magnackich.

Jednocześnie nastąpił zwrot ku duchowności i skupienie się na przeżyciach

wewnętrznych. Istotnie było wówczas pytanie o to, kim jest człowiek i jakie

jest jego miejsce w nieskończonym wszechświecie.

Filozofowie epoki baroku poszukiwali podstawy wiedzy, która jest pewna.

Rozgorzał spór o to, co pełni najważniejszą rolę w poznawaniu – intelekt czy

doświadczenie. Do głównych tematów, jakie poruszała filozofia tego okresu,

należały zagadnienia ludzkiej wolności, podejmowanych przez człowieka

wyborów oraz jego rozdarcia między potrzebami duszy i ciała. Czołowym XVII-

wiecznym myślicielem był Blaise Pascal [ czyt.: blez paskal], który najbardziej

szczegółowo wypowiadał się o świecie i ludziach baroku.

Daty ramowe

epoki Barok to okres w historii kultury, która obejmuje zjawiska zachodzące w

Europie od końca XVI do połowy XVIII w. Za początek epoki uznaje się obrady

soboru w Trydencie (1545-1563). Za koniec baroku przyjmuje się pierwszą

połowę XVIII wieku.

• 1545-1563 - sobór trydencki

• 1652 - pierwsze zerwanie sejmu przez liberum veto

• 1655-1660 - wojna ze Szwecją, tzw. Potop Szwedzki

• 1668 - wydanie „skąpca” Moliera

• 1674 – wstąpienie na tron Jana III Sobieskiego

• 1683 – odsiecz Wiednia

• Połowa XVIII wieku – koniec Baroku

Tło historyczne

Barok to okres rozwoju nauk, zarówno humanistycznych, jak i ścisłych. W tym

czasie żyli: Galileusz, Pascal, Newton, Gottfried Wilhelm Leibniz, Kartezjusz.

Przeobrażenia dotyczą również struktur społecznych, a zwłaszcza klasy

mieszczańskiej, która bogaci się i umacnia swoją pozycję. W wielu państwach

widoczne są tendencje władców do utworzenia monarchii absolutnych.

Najskuteczniejsza w tej kwestii okazała się Francja.

Zarysowany w okresie reformacji podział Europy nie dla wszystkich państw

okazał się trwały. Przy katolicyzmie pozostały Włochy, Hiszpania, Portugalia i

Polska. Protestantyzm ugruntował się w Skandynawii i północnych

Niderlandach. Od władzy papieskiej uwalnia się Anglia. Pozostałe państwa

Europy przeżywają okres wojen religijnych, w wyniku których katolicka

pozostaje Francja a w Niemczech umacnia się podział na protestancką północ

i katolickie południe. Kościół katolicki po reformach zapoczątkowanych na

soborze trydenckim odradza się i stopniowo wyrasta na potęgę. Powstaje

zakon jezuicki, którego obecność i działalność w wielu krajach Europy oraz w

Ameryce przyczyniła się do upowszechnienia baroku.

Architektura i

sztuka Styl barokowy w różnych krajach wygląda różnie. Barok w krajach, w których

zwyciężyła kontrreformacja, postrzegany jest jako wyraz triumfu katolicyzmu.

Inaczej kształtowane są dzieła w krajach protestanckich, w których,

przynajmniej w początkowym okresie, było negowane wszystko co rzymskie.

Jednak zawsze jest to styl radosny. W państwach katolickich radość ta

wyrażana jest obfitością nagromadzonych form materialnych, a w

protestanckich poprzez zwrócenie się ku wnętrzu, wyciszenie i intymność

życia. Mentalności północy bardziej odpowiadały spokojne, palladiańskie

formy.

Barok doczekał się wielu sprzecznych opinii. W XIX wieku historycy niemieccy

i angielscy określili go mianem zepsutego renesansu. Jednocześnie nie brak

zwolenników tej epoki uznających powstałe w tym czasie dzieła za

najpiękniejsze. Do rehabilitacji baroku jako pierwsi przyczynili się historycy

sztuki żyjący na przełomie XIX i XX wieku: Cornelius Gurlitt oraz Heinrich

Wölfflin. Barok może, ale nie musi budzić zachwytu. Jest to styl pozostający w

ścisłej zależności z mentalnością swoich czasów.

Kościół Santa Maria della Salute w Wenecji, projekt Baldassare Longhena

Kościół św. Józefa w Klimontowie (1643-1650), proj. Wawrzyniec Senes

Rzeźba

W pierwszej połowie XVII wieku rozpowszechniła się moda na czarny marmur

wydobywany w Dębniku. Używano go do wystroju wnętrz kościołów i kaplic,

zwłaszcza grobowych. W czarnym marmurze wykonano dekoracje kaplicy

Wazów i Zbarskich. Najbardziej znane były nagrobki. Projektowane między

innymi przez Trevanę, Tencallę i Sebastiana Salę, wykonywane w Dębniku

albo w Krakowie i wysyłane do wielu miejscowości w Polsce. Nagrobki

reprezentujące rzymską odmianę baroku wykonywane były z użyciem dwóch

podstawowych materiałów: czarnego marmuru – stanowiącego tło i białego

lub żółtego alabastru, używanego do wykonania dekoracji rzeźbiarskich.

Barokowe epitafium biskupa pomocniczego Karola Ponińskiego w poznańskiej

archikatedrze.

Rokokowa fontanna Prozerpiny na poznańskim Starym Rynku

Malarstwo

W malarstwie XVII wieku dominowała tematyka religijna o charakterze

dydaktyczno-moralizatorskim. Pomimo wielu ograniczeń wprowadzonych

przez kontrreformację, malarze treści religijne dość przedstawiali w realiach

współczesnego im świata, wielokrotnie portretując żyjące jeszcze osoby.

Oprócz dzieł sakralnych powstawały obrazy alegoryczne. Typową dla baroku

tematyką były przedstawienia tańca śmierci, symbolizujące naukę o ulotności

życia, umieraniu, wskrzeszeniu zmarłych i zrównaniu wszystkich stanów. W

połowie XVII wieku, pod wpływem sztuki Rembrandta, powstają dzieła o

znacznie intensywniejszych barwach i kompozycji podkreślonej

światłocieniem.

Literatura

Baroku

Epoka baroku w literaturze polskiej przypada mniej więcej na wiek XVII i

pierwszą połowę XVIII-tego stulecia. Są to jednak tylko umowne ramy

czasowe, bowiem ślady baroku są widoczne już w twórczości niektórych

pisarzy XVI-wiecznych, a więc tworzących w okresie renesansu. Również

zakres oddziaływania prądów barokowych jest znacznie szerszy niż przyjęte

ramy czasowe.

Daniel Naborowski "Krótkość żywota"

Jest to jeden z najbardziej znanych utworów Naborowskiego, jednocześnie

jest to sztandarowy przykład wiersza podejmującego jeden z najważniejszych

tematów w poezji barokowej: kruchość życia ludzkiego.

W utworze tym ukazane jest przemijanie, ucieczka czasu „Godzina za godziną

niepojęcie chodzi”. Poeta obrazuje krótkość naszego życia poprzez odcinek

bytu między umarłymi, a nowonarodzonymi. Dzięki temu widoczny jest

niewiele znaczący żywot ludzki. Naborowski próbuje nam uświadomić

konieczność umierania. Życie ludzkie jest tak krótkie i znikome, że poeta

nazywa je "czwartą częścią mgnienia". Porównuje je do zjawisk nietrwałych i

ulotnych: "Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt", Wyrazy te oddziałują

na wzrok, słuch, odczuwanie u odbiorcy. Są to także słowa jednosylabowe co

ma na celu ukazać jeszcze bardziej krótkość życia.

Jan Andrzej Morsztyn "Niestatek"

Wiersz ten pochodzi ze zbioru Lutnia, z księgi pierwszej. Tytuł utworu –

„Niestatek”- dotyczy niestałości białogłów, o których mowa w wierszu. Jest to

wyliczenie rzeczy, które staną się „prędzej” niż któraś z kobiet będzie

stateczna. Sytuacje, o których mówi podmiot liryczny, są niemożliwe, wręcz

abstrakcyjne. Jest to zamknięcie wiatru w wór, włożenie promieni

słonecznych do kieszeni, złowienie obłoków w sieci, schowanie się słońca do

jaskini.. Wszystkie te czynności są niewykonalne. Przedstawienie tego typu

czynności w utworze sprawia, iż nabiera on tonu prześmiewczego. Podmiot

liryczny stara się nam uświadomić, że prędzej uwierzy w te wszystkie

niemożliwe sytuacje niż w to, że spotka kobietę, która będzie stateczna.

„Ja” liryczne utworu nie ujawnia się. Prawdopodobnie jest to mężczyzna,

który nie wierzy, iż spotka stateczną kobietę. Nie możemy utożsamiać go z

autorem. Podobnie nie możemy w utworze tym skonkretyzować adresata, w

żadnym miejscu podmiot nie zwraca się do niego bezpośrednio. Jest to więc

liryka pośrednia, wiersz stanowi osąd o kobietach skierowany

prawdopodobnie do ogółu.

Prezentacje Wykonała Paulina Koczwara i Kamila Mrowiec ;)

ROMANTYZM - Epoka uczuć i tajemniczości.

ROMANTYZM

Romantyzm- nazwy powieści o przygodach rycerzy, które później zostały obdarzone mianem

romantycznym. Epoka w trwająca od lat 90. XVIII wieku do lat 40. XIX wieku. Romantyzm był

ruchem ideowym, literackim i artystycznym, który rozwinął się początkowo w Europie i wyrażał

się w poezji, malarstwie i muzyce. Romantycy zwrócili uwagę na życie wewnętrzne człowieka –

duchowość, uczucia, emocje, a również na odrębność jednostki ludzkiej, jej odmienność i

indywidualność. Typowy romantyczny bohater literacki to buntownik motywowany wielkimi

namiętnościami, takimi jak miłość lub nienawiść. Według romantyków świat dzielił się na to, co

widzialne (materialne) i poznawalne zmysłowo oraz na to, co niewidzialne (duchowe) – dające

się poznać jedynie za pomocą środków pozarozumowych, takich jak wiara i intuicja.

Cechy charakterystyczne:

- przedkładanie uczucia, intuicji i wiary nad rozum, sprzeciw wobec oświeceniowemu

racjonalizmowi,

- protest wobec klasycyzmu i harmonii,

- indywidualizm,

- bunt przeciw kanonom i konwencjom,

- tajemniczość, fantastyka, pochwała wyobraźni jako mocy twórczej człowieka,

- protest przeciwko dyktaturze i autorytaryzmowi, a także nastającemu kapitalizmowi

- umiłowanie wolności

- czerpanie z folkloru

- fascynacja kulturą średniowieczną

Kierunki artystyczne:

- historyzm – fascynacja dawnymi epokami, przede wszystkim średniowieczem

- orientalizm - fascynacja kulturą, tradycją, religią i krajobrazami Bliskiego i Dalekiego Wschodu,

- ludowość – fascynacja kulturą ludową i chłopską

- mistycyzm - poszukiwanie przeżyć duchowych i pozaracjonalnych

- mesjanizm - powszechny pogląd, że Polacy jako naród posiadają wybitne cechy osobowości,

które w sposób szczególny wyróżniają ich spośród narodów świata.

- prometeizm - ideałem moralnym jest dobrowolne podporządkowanie działań jednostki dobru

większych grup społecznych lub nawet całej ludzkości.

Literatura w Polsce

Romantyzm w historii literatury polskiej przypadał na lata 1822–1863, jego czołowymi

przedstawicielami byli:

- Adam Mickiewicz – min. „Ballady i romanse”, „Dziady”, „Pan Tadeusz”,

- Juliusz Słowacki – min. „Balladyna”, „Oda do wolności”, „Testament mój”,

- Cyprian Kamil Norwid – min. „Mój ostatni sonet”, „W Weronie”, „Żydowie Polscy”

- Józef Ignacy Kraszewski – min. „Cztery wesela”, „Profesor Milczek”, cykl „Dzieje Polski”

- Zygmunt Krasiński - min. „Irydion”, „Psalmy przyszłości”, „Nie-Boska komedia”

Literatura w Niemczech i Francji

W literaturze niemieckiej jednym z symboli romantycznej tęsknoty był czarny kot, traktowany

również jako symbol romantyzmu. Sztandarową powieścią preromantyzmu jest dzieło Johanna

Wolfganga von Goethego z 1774 „Cierpienia młodego Wertera”. Powieść ta wyrażała w sposób

niezwykle trafny "ducha epoki" i stanowiła wstęp do zbliżającego się przełomu w sztukach. Po jej

publikacji Europa, a szczególnie Niemcy, zaznały fali samobójstw młodych ludzi – na wzór

postępowania bohatera Goethego.

Do Francji romantyzm zawitał w początkach XIX wieku. Bohater romantyczny miał naturę

arystokratyczną i gardził tłumem. Odczuwał niesmak w stosunku do życia, ale czcił przodków i

dawne czasy. Marzył o samotności i przeżywał głębokie, skomplikowane i "niemożliwe" uczucia

miłosne. Wielką rolę w przełamaniu dominacji ideału epoki klasycyzmu odegrał dramat Victora

Hugo „Hernani”, który stał się powodem znamiennej walki klasyków z romantykami.

Przerobione lektury

Dziady II – Akcja utworu Mickiewicza toczy się w starej, ciemnej kaplicy. Zebrani są tam ludzie i

przodujący całej uroczystości Guślarz. Przywołuje ona „czyśćcowe duszyczki”, proponuje im

jedzenie i napitek. Następnie wywołuje duchy.

-Duchy dzieci Józio i Rózia- dzieci nie mogą dostać się do nieba. Za życia doznawały tylko

szczęścia i radości. „Kto nie zaznał goryczy ni razu, ten nie dozna słodyczy w niebie.”

-Duch Złego Pana- widmo błąka się między niebem a ziemią, czuje przeraźliwy głód. Za życia

gnębił swych poddanych, odmawiał pomocy. Wie że nie może być zbawiony. „Bo kto nie był ni

razu człowiekiem, Temu człowiek nic nie pomoże.”

-Duch Zosi- Zosia była piękną dziewczyną o którą starali się różni młodzieńcy. Wybredna

dziewczyna nie chciała nikogo. „Kto nie dotknął ziemi ni razu, Ten nigdy nie może być w niebie.”

Zemsta – komedia Fredry składa się z trzech głównych wątków:

- spór Cześnika z Rejentem

- miłość Wacława i Klary

- perypetie małżeńskie Cześnika

Miejscem akcji komedii jest zamek zamieszkiwany przez wrogo do siebie nastawionych

sąsiadów: Cześnika Raptusiewicza i Rejenta Milczka. Nieustanne waśnie między nimi stanowią

przyczynę udręk dwojga młodych bohaterów- Klary, bratanicy Cześnika i Wacława, syna Milczka.

Zakochanych unieszczęśliwia nienawiść rozdzielająca ich opiekunów, będąca jedyną przeszkodą

w ich miłości.

Dramat romantyczny- gatunek, który narodził się w epoce romantyzmu, jako jeden z

najważniejszych środków artystycznej ekspresji i wyraz romantycznej filozofii. Swoją budową

nawiązywał do dramaturgii Szekspirowskiej- w dramacie romantycznym odrzucone zostały

rygorystyczne zasady trzech jedności. Łączył różne gatunki i techniki dramatyczne w obrębie

jednego dzieła przeplatając cech zbiorowe z kameralnymi-realistyczne z fantastycznymi.

Sztuka

Malarstwo - Malarze romantyczni dążyli do zachowania indywidualizmu i dlatego nie

wytworzyli jednolitego stylu. Istotą malarstwa tego okresu są emocje, silne namiętności i

nieograniczona wyobraźnia artysty. Najwybitniejszym polskim malarzem romantycznym

niewątpliwie był Piotr Michałowski, który oprócz znakomitych portretów, tworzył sceny

batalistyczne oraz wizerunki koni. Warto także wspomnieć o Walentym Wańkowiczu i jego

słynnym obrazie „Mickiewicz na Judahu skale”, który znajduje się poniżej.

Filozofia

Filozofia doby romantyzmu znacznie różniła się od oświeceniowej. W początkach XIX wieku

nastąpiło znaczne zwątpienie w siłę i potęgę rozumu. Romantycy dowodzili, ze droga do

poznania prawdy jest intuicja, świat ducha i uczucia. W swoich poglądach romantycy byli bliżsi

epoce średniowiecza niż antyku. Najbardziej znani filozofowie epoki romantyzmu:

- Immanuel Kant- niemiecki filozof oświeceniowy, profesor logiki i metafizyki.

- G. Friedrich Hegel- niemiecki filozof, twórca nowoczesnego systemu idealistyczne.

- F Schelling - niemiecki filozof, jeden z trzech głównych przedstawicieli klasycznego idealizmu

niemieckiego (obok Hegla i Fichtego), inicjator romantyzmu

- J.G Fichte- Był zwolennikiem teorii czyny – świadomego działania, które tworzy rzeczywistość i

nadaje jej sens.

- F. Schlegel -niemiecki poeta, krytyk literacki, językoznawca i filozof. Jeden z twórców

współczesnego językoznawstwa. Interesował się też literaturoznawstwem. Jest uznawany za

twórcę pojęcia ironii romantycznej. Pisał teksty o tematyce społeczno obyczajowej lub

historycznej.

Fichte, Schelling i Hegel współtworzą wywodzącą się od Kanta tradycję

klasycznego idealizmu niemieckiego.

POZYTYWIZM

1.Nazwa Epoki. Nazwa pozytywizm pochodzi od tytułu dzieła jednego z głównych

filozofów nowej epoki - czyli od Wykładów filozofii pozytywnej

Augusta Comte’a. Pozytywny oznaczało dla ówczesnych ludzi:

realny, praktyczny życiowy. Dziś pozytywny to dodatni, dobry.

Element realności i praktyczności został tylko w nazwie epoki -

pozytywizm.

2.Daty ramowe epoki. Ramy czasowe pozytywizmu w polskiej literaturze, podobnie jak

ramy czasowe wielu innych epok literackich są tylko umowne. O

ile data początkowa tej epoki raczej nie budzi wątpliwości - jest to

data upadku powstania styczniowego, a co za tym idzie ideałów

romantyzmu- to data końcowa wywołuje pewne kontrowersje.

Wiele dzieł, zaliczanych do literatury pozytywizmu powstało po

roku 1891, który jest uważany za umowny początek Młodej Polski.

Można więc przyjąć, że pozytywizm i Młoda Polska w

literaturzewspółistniały ze sobą niemal do końca XIX wieku, jeśli

nie dłużej.

3.Tło historyczne. Pozytywizm: jest epoką zamykającą etap narodowy zrywów niepodległościowych. Starając się praca u podstaw i pracą organiczną pomóc ciemiężonym przez zaborców Polakom. Pozytywizm to epoka propagująca filozofię wiedzy, doświadczenia, badań naukowych, kultywująca ideał pracy.

4.Architektura i sztuka epoki .

SZTUKA - pozytywistyczna charakteryzowała się

dążeniem artystów do jak najdokładniejszego odzwierciedlenia

rzeczywistości bez żadnych dodatkowych upiększeń. Również

tematyka dzieł zmieniła się diametralnie. Generalnie rzecz biorąc

stała się bardziej powszechna, codzienna. Tematem dzieł stały się

zwykłe ludzkie czynności wykonywane przez zwykłych ludzi.

Widzimy zatem, iż upowszechniający się realizm i naturalizm

równie silnie jak na literaturze odcisnęły swe piętno na

pozostałych dziedzinach sztuki.

ARCHITEKTURA - Jeśli chodzi o architekturę to w

epoce pozytywizmu nastąpił niespotykany dotąd na taką skale

rozwój miast. Historyczna okazała się rozbudowa Paryża, w

którym najlepiej widać typowe elementy charakterystyczne dla

pozytywizmu. Jak nie trudno się domyślić symbolem „nowego”

Paryża jest wieża Eiffla. Francuski inżynier, który był głównym

architektem projektu przebudowy stolicy Francji, dużą wagę

przywiązywał do elementów stalowych, prostych, industrialnych.

Poza tym architektura drugiej połowy XIX wieku czerpała

garściami z dorobku przeszłości, eklektycznie łącząc na przykład

elementy renesansowe z barokowymi.

5.Literatura epoki.

Stefan Żeromski „Siłaczka”

Problematyka Bohaterowie Siłaczki to para młodych

entuzjastów: lekarz i nauczycielka. Na

prowincji podejmują pracę u podstaw,

podzielając wiarę pozytywistów, że

przyniesie ona szczęście, dobrobyt,

wysoki poziom rozwoju cywilizacyjnego,

kulturalnego całego społeczeństwa. W

imię tej ostatniej wartości rezygnują z

własnych karier, szczęścia, a nawet

miłości. Są przy tym naiwni, nie

rozumieją, że w ówczesnych warunkach

społecznych i ekonomicznych to mrzonki.

Bozowska walczyła do końca, zaś

Obarecki poddał się, uległ rzeczywistości.

Podobną decyzję podjęło wielu

rówieśników doktora – w młodości

święcie wierząc w pozytywistyczne ideały.

Bolesław Prus

„Kamizelka”(nowela) Problematyka Kamizelka to bardzo krótka, zwięzła nowela,

charakterystyczna dla twórczości B. Prusa,

sięgającego po zwykłe codzienne

wydarzenia, opisującego przeciętnych ludzi.

Jej tematem jest piękna, wzruszająca miłość

łącząca bohaterów: męża i żonę. Chorobanie

zdołała zniszczyć tej miłości. Potrafili sobie

okazać uczucie nawet w dramatycznej

sytuacji. Umieli cierpieć dla dobra ukochanej

osoby, kłamali, aby ulżyć sobie nawzajem w

cierpieniu. B. Prus pokazuje jak wielka jest

siła prawdziwej miłości.

Karol Dickens „Opowieść

wigilijna”

Problematyka Dickens opowiedział historię człowieka, dla którego pieniądz stał się nadrzędną

wartością w życiu. Ebenezer Scrooge w dzieciństwie cierpiał prawdopodobnie z

dwóch powodów. Pierwszym było odrzucenie go przez ojca, uczył się w szkole z

internatem. Zdarzało się nawet, że samotnie spędzał Wigilię Bożego Narodzenia.

Jedyną osobą, która otaczała go miłością, była jego siostra. Prawdopodobnie drugim

powodem zmartwień było jego ubóstwo. Pracował jako czeladnik w sklepie. Jak wynika z rozmowy młodego Ebenezera z jego narzeczoną, w pewnym momencie fakt,

że wcześniej nic nie posiadał, doprowadził go do tego, że zaczął patrzeć na wszystko

przez pryzmat pieniądza. On stał się dla niego „złotym cielcem”, któremu

postanowił służyć. Kiedy kochająca go dziewczyna starała się mu to uzmysłowić, przyznał w duchu, że tak jest naprawdę. Nie starał się jej zatrzymać, mimo że łączyło

ich niegdyś bardzo głębokie uczucie. Już wówczas był „zarażony”. Jego „choroba” to

daleko posunięty materializm. Wierzył tylko w to, co realne, dlatego długo nie dawał wiary swoim zmysłom, kiedy ukazał mu się duch Marleya. Nazywał święta Bożego

Narodzenia bzdurą. Wierzył tylko w jedno – w moc pieniądza.

Henryk Sienkiewicz „Krzyżacy”

Problematyka Henryk Sienkiewicz opisał zagrożenie Polski przez zakon krzyżacki, jak

też społeczeństwo, które w sytuacji zagrożenia zmobilizowało siły

przeciwko wrogowi. Sienkiewicz przedstawił postawę polskiego rycerstwa,

dla którego ojczyzna była jedną z największych wartości - jej dobro było

ważniejsze niż własne interesy. Pisarz surowo ocenił Krzyżaków,

przypisując im wiele negatywnych cech takich jak: pycha, chciwość,

zakłamanie, obłuda, przemoc, nieprzestrzeganie zasad religijnych.

HASŁA PROPAGANDOWE EPOKI:

*Scjentyzm - to zaufanie do nauki opartej na

doświadczeniu i rozumowaniu, bo to jedyne

źródła rzetelnej wiedzy.

*Praktycyzm - stawianie sobie osiągalnych, rozsądnych celów. Pozytywiści głoszą: mierz

zamiar według sił, które posiadasz.

*Minimalizm - człowiek powinien badać

minimum - ten zbiór zagadnień, który jest mu

dostępny, i który jest możliwy do zbadania.

*Agnostycyzm - pogląd, który zakłada, ze nie

można do końca poznać świata i praw nim

rządzących. Są rzeczy, których rozum nie

ogarnia - są i niech sobie będą.

Praca organiczna - aby społeczeństwo mogło się

rozwijać konieczna jest współpraca wszystkich

warstw. Każda grupa społeczna ma do odegrania

ważną rolę. Dlatego praca organiczna - to praca

nad każdą warstwą społeczną w imię dobra

wspólnego.

Praca u podstaw - czyli nad warstwą najuboższą.

W skład społeczeństwa wchodzą też warstwy

najbiedniejsze. One również powinny

współpracować z resztą społeczeństwa. Ale to

najbogatsi mają obowiązek oświecać i edukować

pozostałe warstwy, a także zadbać o poprawę ich

warunków bytowych.

Emancypacja kobiet– zwiększenie udziału kobiet w

życiu publicznym, zapewnienie im dostępu do szkół

średnich i wyższych, poszerzenie ich aktywności

zawodowej.

Nowela- krótki utwór narracyjny prozą, zazwyczaj o

wyrazistej, jednowątkowej fabule. Najczęściej

obejmuje niewielki fragment życia bohatera lub

większej liczby postaci, ograniczając w porównaniu z

powieścią opisy, dygresje, wątki uboczne na rzecz

dynamicznej akcji. Cechuje się wyraźnie

uwidocznioną pointą.

Nowela powstała na

przełomie średniowiecza i renesansu, głównie w

literaturze włoskiej, posługując się chętnie

towarzysko-obyczajową plotką i anegdotą.

Postęp nauki i techniki :

*1869r-układ pierwiastków Mendelejewa

*1870r-Schliemann odkrył Troję

*1871r-teoria Darwina

*1876r-telefon Bella

*1878r-fotograf Edisona

*1879r-żarówka elektryczna Edisona

*1885r-silnik samochodowy Daimlera

KONIEC

Autorzy źródła: Wanot Klaudia oraz Jeske

Monika

OKRES WOJNY I OKUPACJI

Wrzesień 1939 roku zakończył krótki okres trwania niepodległej drugiej Rzeczypospolitej.Z trudem kształtowana rzeczywistość gospodarcza, polityczna i społeczna młodego państwa

ponownie uległa zniszczeniu. Druga wojna światowa rozpoczęła się dla Polakówdwukrotnie: po raz pierwszy 1.09. gdy Niemcy hitlerowskie napadły na Polskę, a po raz

drugi siedemnastego września najazdem Związku Radzieckiego. W ogniu dwóch systemówtotalitarnych naród polski poddany został masowemu wyniszczeniu. Ponownie staną dowalki o zachowanie historycznej i kulturowej tożsamości oraz wolności narodu. Wybuch

wojny radykalnie zmienił sytuację polityczną kraju oraz polskiej kultury i literatury.Zlikwidowano wszystkie ośrodki artystyczne oraz instytucje życia kulturalnego, natomiast

środowisko pisarzy uległo rozproszeniu.

Poeci, którzy przeżyli wojnę:

Leopold Staff

Maria Dąbrowska

Julian Przyboś

Jarosław Iwaszkiewicz

Tadeusz Różewicz

Zofia Nałkowska

Poeci, którzy zginęli podczas wojny:

Józef Czechowicz – zginął w nalocie bombowym

Bruno Schulz – rozstrzelany

Bruno Jasieński – zamordowany przez NKWD

Andrzej Trzebiński – w ulicznej egzekucji

Krzysztof Kamil Baczyński – w powstaniu warszawskim

Tadeusz Gajcy – w powstaniu warszawskim

Żydzi polscy w swojej przygniatającej większości odrzucali tendencje asymilacyjne,zachowując konsekwentnie wierność swojej odrębności jako wartości nadrzędnej, a niemałagrupa ludzi konsekwentnie ortodoksyjnych preferowała wręcz izolację od nieżydowskiegootoczenia. Również Polacy - mając z Żydami liczne związki wynikające z praktycznego życia- nie kwapili się do przełamywania bariery obcości. Każda ze stron miała też skłonność do

poczucia wyższości wobec drugiej.

Nazwą literatura wojna i okupacji określa się twórczość powstałą w okresie od 1 września1939r., czyli dnia wybuchu II wojny światowej, do kapitulacji Niemiec w 1945r.

Ważne daty tego okresu:

17 wrzesień 1939 r. - atak Związku Radzieckiego na Polskę

27 wrzesień 1939 r. - powstanie pierwszych organizacji Polskiego Państwa Podziemnego

5 marzec 1940 r. - zamordowanie polskich oficerów w Katyniu

1940 r. - bitwa o Anglię

19 kwiecień 1943 r. - wybuch powstania w getcie warszawskim

1 sierpień 1944 r. - początek powstania warszawskiego

Podczas II wojny światowej Niemcy utworzyli w wielu miastach getta - odgrodzonedzielnice, w których przymusem osiedlano ludność żydowską. Getto w Warszawie powstało

jesienią 1940r. Na obszarze 2,5km² umieszczono około 400 tys. Żydów. Panowały tambardzo trudne warunki - ludzie głodowali, szerzyły się choroby.

LEKTURY

Trzech przyjaciół - Jan Bytnar, Aleksy Dawidowski i Tadeusz Zawadzki - kończąprestiżowe warszawskie liceum im. S. Batorego. Zdali maturę - przed nimi studia, realizacja

życiowych planów. Są wakacje '39 roku, przyjaciele z upodobaniem oddają się górskimwędrówkom. Wszyscy należą do 23 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej. Jesienią wybucha

wojna. Ani jeden z nich nie ma wątpliwości, gdzie jest ich miejsce i jakie mają obowiązki. Wokupowanej przez Niemców Warszawie prowadzą walkę konspiracyjną w ramach Małego

Sabotażu, potem walczą w Grupach Szturmowych.Przyjmują pseudonimy: Zośka, Rudy i Alek.

Organizują Akcję pod Arsenałem, by odbić Rudego z rąk Gestapo, a on sam, mimonieludzkich tortur, nie wydaje nazwisk kolegów. Trzej główni bohaterowie książki giną:

Rudy zamęczony przez Gestapo umiera niemal na rękach swoich kolegów, którzy odbili go wAkcji pod Arsenałem. Alek - ranny w czasie tej akcji umiera prawie jednocześnie z Alkiem.Od tego czasu Zośka nie może sobie znaleźć miejsca. Pisze pamiętnik, bliscy mają nadzieję,

że uda mu się przeboleć śmierć przyjaciół. Jednak i on ginie - jako jedyny w akcji podSieczychami. Prawdopodobnie postanowił dołączyć do swoich przyjaciół.

Przejmujący dziennik 14-letniej Żydówki z Będzina o ostatnich miesiącach jej życia wgetcie. Zanim zginęła z mamą i bratem w komorze gazowej KL Auschwitz-Birkenau,

stworzyła opis okupacyjnej codzienności, strachu, nadziei i dziecięcej wiedzy onadchodzącej zagładzie.

Na krótko przed wysiedleniem Rutka ukryła swój pamiętnik w domu, w którym wtedymieszkała. Informację, gdzie go może ukryć, uzyskała od swej starszej polskiej znajomej

Stanisławy Sapińskiej, poprzedniej mieszkanki domu. I to ona odnalazła później iprzechowała to cenne świadectwo przez ponad 60 lat, aby dziś podzielić się nim ze światem.

To książka-dokument, opisująca dni chwały polskich myśliwców, biorących udział wBitwie o Anglię w 1940 roku. Autor pisał ją na bieżąco, pod wpływem wzruszenia i

własnych emocji, wywołanych sukcesami rodaków, którzy walczyli z Niemcami w poczuciużołnierskiego obowiązku i w imię wolności całego świata.

Do dziś stanowi świadectwo ducha walki Polaków i przekazuje kolejnym pokoleniompamięć o tych, którzy walczyli o odzyskanie niepodległości, wzbudzając szacunek do

grupy młodych myśliwców, którzy swoją brawurą i zawziętością udowodnili, że wolnośćpowinna być jednym z najważniejszych priorytetów, w imię którego należy poświęcić nawet

własne życie.

Jest to książka obrazująca życie mieszkańców Warszawy podczas powstania w 1944 r.z wieloma odwołaniami do rzeczywistości przedwojennej, czasu wojny w ogóle, a także

życia już powojennego. Opis tej historii jest bardzo indywidualny. Oznacza to, że nieznajdziemy w Pamiętniku... wielu dat, konkretnych wydarzeń historycznych, informacji

wojskowych, rozkazów, decyzji, dokumentów.

Miron Białoszewski opisuje wydarzenia dopiero po 23 latach od zakończenia powstania.Pisarz posługuje się formami języka mówionego: słownictwo jest proste, niedbałe, w którym

widoczne jest nadużywanie zaimków, powtórzeń, wtrąceń. Nadaje książce charakter"antyliteracki" chcąc pisać tylko prawdę bez mitologizowania i metaforyzacji. SamBiałoszewski tak określa cel swojej książki: "Chciałem, żeby wszyscy się dowiedzieli, że

nie wszyscy strzelali, chciałem napisać o powszechności powstania."