prowokujac przestrzenie teatralne

39
PROWOKUJĄC PRZESTRZENIE TEATRALNE. Projekt koncepcyjny adaptacji kościoła Św. Anny oraz wschodniego skrzydła klasztoru na przestrzeń nowych sztuk teatralnych. teoria research One of the main goals to be achieved in the project was to find some kind of inspiration point that would not be directly connected with architecture. That is way reaserch on the project was based on work of contempo- rary, chroatian group BADco. which work with the space is creative and unusual way. At the same time, it was important to develop formal and functional aspects of the existing space taking into consideration dialogical structure of contemporary theatrical performances. An important issue was to respect the identity of the place and the architecture existing on the site. Additional impulses during the designing process were connections and relations that appear in contempo- rary theatre between the performer and the audience. That is why in the project the spectator is placed and engaged in the performance in various ways. He can find himself in conventional configuration, as a direct or indirect observer on the BLACKbox stage, or very close just at fingertips to the performer, where he can have an influence on the course of the performance. The variety of spaces were designed also to creatively affect the artists. This diversity becomes another chal- lenge and determinant of the performance. „Widownia jest często uważana za statyczny obiekt, zaprojektowany tak, by zawrzeć przedstawienie. Ale przedstawienia nie można w niczym zawrzeć... wykracza ono poza architekturę, szczególnie w naszych czasach spektakli multimedialnych, nowoczesnych technologii i niedających się kontrolować obiektów. Jaką więc rolę odgrywa dziś widownia, inną niż zmuszanie nas, byśmy zachowywali się jak dobrze wychowani widzowie? Jeśli uznamy, że właśnie architektura sama w sobie przedstawia, jako aktywna przestrzeń, być może będziemy mogli wypróbować nowe strategie, dzięki czemu możliwe będzie doświadczenie przedstawienia na żywo jako bardziej dynamicznego, kreatywnego i wspólnotowego wydarzenia przestrzennego.” 1 Dorita Hannah, Architecture Commissioner for PQ 2011 1 “The auditorium is often considered a static object designed to contain performance. But, performance cannot be contained... it exceeds architecture, especially in this age of media spectacles, fluid technologies and uncontainable bodies. So what role does the auditorium now play other than forcing us to perform as well-behaved spectators? If we acknowledge that architecture itself performs, as space-in-action, then perhaps we can explore new strategies for experiencing live performance as a more dynamic, creative and communal spatial event.” - warunki konkursu, 8th OISTAT THEATRE COMPETITION - tłumaczenie własne Autor: Weronika Kiersztejn część pracy magisterskiej na Politechnice Śląskiej, Wydział Architektury RAR-2 Data: Wrzesień 2011

Upload: musk-musk

Post on 16-Mar-2016

219 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

Jednym z głównych celów podczas procesu projektowego było znalezienie inspiracji pozaarchitektonicznej oraz zaawansowanie formy i funkcji zastałej przestrzeni, poprzez dialog interartystyczny współczesnych sztuk teatralnych. Ważnym aspektem stała się tożsamość miejsca i poszanowanie istniejącej struktury. Przy adaptacji/rozbudowie istniejących obiektów o wysokiej wartości architektonicznej równie ważne co funkcjonalne rozwiązania stają się rozwiązania formalne – korelacje jakie zachodzą pomiędzy nowymi i starymi elementami. Dodatkowym bodźcem w tworzeniu form przestrzennych były stosunki jakie wytwarzają się między uczestnikami przedstawienia i aktorami we współczesnym teatrze.

TRANSCRIPT

Page 1: Prowokujac przestrzenie teatralne

PROWOKUJĄC PRZESTRZENIE TEATRALNE. Projekt koncepcyjny adaptacji kościoła Św. Anny oraz wschodniego skrzydła klasztoru na przestrzeń nowych sztuk teatralnych.

teoria research

One of the main goals to be achieved in the project was to find some kind of inspiration point that would not be directly connected with architecture. That is way reaserch on the project was based on work of contempo-rary, chroatian group BADco. which work with the space is creative and unusual way.At the same time, it was important to develop formal and functional aspects of the existing space taking into consideration dialogical structure of contemporary theatrical performances.An important issue was to respect the identity of the place and the architecture existing on the site.Additional impulses during the designing process were connections and relations that appear in contempo-rary theatre between the performer and the audience.That is why in the project the spectator is placed and engaged in the performance in various ways. He can find himself in conventional configuration, as a direct or indirect observer on the BLACKbox stage, or very close just at fingertips to the performer, where he can have an influence on the course of the performance.The variety of spaces were designed also to creatively affect the artists. This diversity becomes another chal-lenge and determinant of the performance.

„Widownia jest często uważana za statyczny obiekt, zaprojektowany tak, by zawrzeć

przedstawienie. Ale przedstawienia nie można w niczym zawrzeć... wykracza ono poza architekturę,

szczególniewnaszychczasachspektaklimultimedialnych,nowoczesnych technologii iniedającychsię

kontrolowaćobiektów.Jakąwięcrolęodgrywadziświdownia,innąniżzmuszanienas,byśmyzachowywali

sięjakdobrzewychowaniwidzowie?Jeśliuznamy,żewłaśniearchitekturasamawsobieprzedstawia,jako

aktywnaprzestrzeń,byćmożebędziemymogliwypróbowaćnowestrategie,dziękiczemumożliwebędzie

doświadczenie przedstawienia na żywo jako bardziej dynamicznego, kreatywnego i wspólnotowego

wydarzeniaprzestrzennego.”1

DoritaHannah,ArchitectureCommissionerforPQ2011

1 “Theauditoriumisoftenconsideredastaticobjectdesignedtocontainperformance.But,performancecannotbe

contained...itexceedsarchitecture,especiallyinthisageofmediaspectacles,fluidtechnologiesanduncontainablebodies.Sowhatrole

doestheauditoriumnowplayotherthanforcingustoperformaswell-behavedspectators?Ifweacknowledgethatarchitectureitself

performs,asspace-in-action,thenperhapswecanexplorenewstrategies

forexperiencingliveperformanceasamoredynamic,creativeandcommunalspatialevent.”-warunkikonkursu,8thOISTATTHEATRE

COMPETITION-tłumaczeniewłasne

Autor:WeronikaKiersztejnczęśćpracymagisterskiejnaPolitechniceŚląskiej,WydziałArchitekturyRAR-2

Data:Wrzesień2011

Page 2: Prowokujac przestrzenie teatralne

Wprowadzenie

Większość przestrzeni zaprojektowanych pod wydarzenia artystyczne (teatr

klasyczny, teatr muzyczny, sceny taneczne, sceny koncertowe itp.) realizowana jest w postaci

konkretnych budynków przeznaczonych na ten cel. Mimo, że zainteresowanie tego typu

obiektami jest aktualne, można zauważyć tendencję i potrzebę adaptacji nowych przestrzeni

pierwotnie mających inne funkcje, ale mogących być przystosowanymi do produkcji form

artystycznych. Miejsca te, często określane jako „przestrzenie odnalezione” (found spaces),

są w stanie zapewnić unikalną atmosferę, która nie byłaby możliwa do zrealizowania

wtypowychprzestrzeniachteatralnych.

Przestrzenie adaptowane nie są w stanie sprostać wszystkim technicznym aspektom

imożliwościom, którychoczekujemywzględem typowychobiektów teatralnych.Generująone jednak

nieznanywcześniej pierwiastek autentyczności i bezkompromisowościmiejsca, który staje się częścią

całegoprocesu twórczegosztuki lubwystępu.Wielenowychprzestrzeni teatralnych tworzonych jest

jakoobiektyadaptowane,gdziepierwotnycharakteriatmosferaprzestrzeninierozerwalnieprzenikado

nowejfunkcji,dającpoczucieciągłościzprzeszłością.

Prezentowany projekt był realizacją założeń konkursowych 8thOISTAT Theatre Architecture

Competition (TAC). Zadaniem było zaprojektowanie przestrzeni teatralnej, która odpowiadałaby

w najlepszy sposób wybranej wcześniej formie sztuki. Mogłoby być to klasyczne podejście do form

teatralnych, bądź podejście inspirowane eksperymentalnymi działaniami artystycznymi, które

wykorzystująnowetechnologieimediatakabywybranasztukastałasięinspiracją.Tegotypunastawienie

doprowadziłowprezentowanejpracydogłębszegozrozumieniarelacjijakiewystępująpomiędzysztuką,

aprzestrzeniąwktórejjestonawystawiana.

Rodowód teatru i jego przekształcenia2

Teatr starożytny

TeatrstarożytnejGrecji–Dionizje–świętanacześćgreckiegobogawinaDionizosa.Głównymi

tematamisztukteatralnychbyłystarogreckiemity.Formydramatycznerozwinęłysięmiędzy

innyminabazieformdytyrambczylipieśnipochwalnychkuczciDionizosa.

Scena w starożytności była w układzie centrycznym pozwalającym na skupienie akcji całego

przedstawieniawjednymmiejscu(scenagreckairzymskąróżniłysięgłównieproporcjami).

2 “VademecumTeatromana”,TadeuszKudliński,LudowaSpółdzielniaWydawnicza,Warszawa1985

www.wikipedia.pl

Page 3: Prowokujac przestrzenie teatralne

Teatr średniowieczny

Poupadkuświatastarożytnegoteatrulegazanikowi,dopieroporokutysięcznymodnaleźćmożna

pierwszewzmiankiowidowiskachteatralnychnawiązującegodonabożeństwa.

Teatrśredniowieczny–podobniejakstarożytnyczerpiezobrzędówreligijnych,przedstawionych

jednakw skromniejszej oprawie. Rozwój teatru religijnego następuje około XII wieku, a jego rozkwit

przypada na XV-XVI wiek, kiedy to zauważamy rozwój form misteriów i mirakli. Pożywką tych form

stają sięgłównienabożeństwakatolickie (jegodialogowyukład) i są związanez świętami kościelnego

kalendarza:BożegoNarodzeniaiZmartwychwstania.Tematemstałysięewangeliewymienionychświąt,

którychtekstzczasemulegacorazwiększejteatralizacji,codoprowadziło(podobniejakwstarożytności)

dopowstaniawidowisk.

Misteria przedstawiały tematykę biblijną uzupełnioną o informacje starotestamentowe

i apokryficzne.Przedstawienia stawały się corazbardziej rozbudowane, bywkońcuwyjśćpozamury

kościołanaplaceirynkimiast.

Innymtypeminscenizacjiśredniowiecznychbyłymirakle,wktórychdominowałatematykacudów.

OpisywałyoneinterwencjeMatkiBoskiejiinnychświętych,ratującegrzesznikówodwiecznegoupadkui

potępienia.

Charakterystyczną dla średniowiecza była scena symultaniczna zwana również manzjonową

odmiennawformieodcentrycznejscenyantycznej.Scenamanzjonowadzieliłasięna:scenępageants

wAnglii(teatrnawozach;wozykolejnoprezentowaływidzomsekwencjeakcji)orazscenaterencjańska

z końca XV w. (tylna ściana sceny podzielona była kolumnami i pojedynczymi zasłonami, za którymi

znajdowałysięposzczególnewnętrzawykorzystywanewtakcieprzedstawienia). .Podobieństwemdo

starożytnościbyłowyjścieteatruwotwartąprzestrzeń,brakkurtynyorazsztucznegooświetlenia.

Teatr renesansu

Po roku 1548 nastąpił koniec teatru średniowiecznego wraz z zakazem grania misteriów we

Francji.Ale jużwcześniejmożnabyłozaobserwowaćruchumysłowo-artystycznyzwanyodrodzeniem,

którynawiązywałdomodelukulturyantycznejwszczególnościrzymskiej,którąstaranosięnaśladować.

Wynalazek druku przyczynił się do szerzenia i lepszego poznania kultury antycznej. Zmiany

pokierowane były drastycznymi przekształceniami światopoglądówwe wszystkich dziedzinach życia,

kultury isztuki.Wsztuceteatruzaobserwowaćmożnawpływyhumanistyczne-odtwórcówwymaga

się nie tylko talentu, ale i odpowiedniego wykształcenia. Rozwija się dramat humanistyczny, dramat

elżbietańskiihiszpańskiorazwłoskacommediadell’arte.

Teatrjakorozrywkaelitidworzanprzeniosłasięzkościoładoświeckichpałaców.Nieuwzględniając

Page 4: Prowokujac przestrzenie teatralne

zadaszenia układ teatru nawiązywał do rzymskiego z półkolistąwidownią. Porzucono przestrzenne i

architektoniczne podejście do scenografii, zastąpioną ją malowanymi na płaszczyznach prospektami

wnętrzczyteżkrajobrazu.

Tak jak w średniowieczu panuje jeszcze symultaniczne ustawienie kilku dekoracji obrazującej

akcję,alerodzisięrównieżtendencjadozmianyscenografiiwczasietrwaniaprzedstawienia.

Teatr renesansu XVII i XVIII wieku

Scenę teatru tamtych czasów dostosowywano do trzech odmian: deklamowanej tragedii

konturowej, konwencji pastoralnej oraz komedii.Barok i jego stylwpływana całąoprawę i okazałość

przedstawień-takichdziedzinachjakbaletczyoperazauważamyskłonnościdoprzepychu.

WAngliipodłuższejprzerwiepowstająnowebudynkiteatralne,arolekobieceobejmowanesą

jak jużwcałejeuropieprzezaktorki.Wtymczasieteżwynalezionokurtynę,alewykorzystywanabyły

jedynienapoczątkuinakońcuprzedstawienia,awszystkiezmianydekoracjiiscenografiiodbywałysięna

oczachwidzów.

Wielka Reforma Teatru

AktywnośćWielkiejReformypowstałajakowynikopozycjiprzeciwkopanującegowIIpoł.XIXw

realizmuinaturalizmu.

Wprowadzone zostały znaczące zmiany w dekoracji teatralnej, oświetleniu oraz

grze aktorskiej. Za prekursorów Reformy uznaje się Meiningeńczyków w Niemczech

oraz Theatre Libre w Paryżu. Jako jedno z najbardziej wartościowych osiągnięć teatru

meiningeńskiego uznać można zarzucenie eksponowania, jednego aktora – gwiazdy

ipostawienienagręzespołową.Teatrtenuznawanybyłrównieżzazjawiskoartystyczne.Napierwszy

planwysunęłasię scenografiaeksponującawalorymalarskieprzedstawienia, cowpóźniejszymczasie

wpłynęłonatakichreformatorówjakStanisławskiczyReinhardt.

Teatr realistyczny i naturalistyczny

Głównymizałożeniamibyło‘wyzwoleniesztuk’spodwpływuinnychdziedzinartystycznych,takby

prezentowałysięindywidualnie,korzystajączcharakterystycznychjedyniesobieformprzekazu.Ojcem

tej reformybyłEdwardGordonCraig, silniewalczącyouwolnienia teatruodwpływów tradycyjnych,

które twierdził, że zanieczyszczają prawdziwą sztukę. Za podstawowe wartości uważał ruch i gest,

stawiając jepowyżej literackichczyplastycznych formyobecnychnaówczesnej scenie.Pisał : „sztuka

teatruniejestanigrąaktorów,anidramatem,aniinscenizacją,anitańcem.Powstajezczynników,które

sięnaniąskładają:zgestu,któryjestduszągry,zesłów,któresąciałemdramatu,izbarw,któresąistotą

samejdekoracji,zrytmu,któryjestesencjątańca”

Page 5: Prowokujac przestrzenie teatralne

Cały teatrwspółczesnyczerpiezpostulatówCraig’a,któreznaczącowpłynęłynaobrazteatru

dzisiejszego

Teatr współczesny

Wteatrzewspółczesnymciężkojestmówićokonkretnymschemaciesztukiteatralnej.Światna

sceniejestczęstoabstrakcyjnyigroteskowyniezależnyodliterackiegoscenariusza.

Nadeski teatruwkraczająnowetechnologię,którepozwalająnanieznanąwcześniejekspresję

artystycznąizróżnicowaniezmysłoweodbiorucałościprzedstawienia.

Dzisiajw teatrzepanuje całkowitademokracja iwolność, nie jeston jużbezpośrednio związanyani z

ograniczeniamiformalnymi,literackimianilokalizacyjnymi.

Relacje w przestrzeniach teatralnych i nieteatralnych3

Relacjazprzestrzenią-charakterystykanieteatralnychprzestrzeniwykorzystywanychpodsztuki

teatralne

„Miejsce teatralne – pisze Josette Feral – nie jest więc jedynie teatrem-budynkiem i przypominanie o tym

jest już banalne. Może to być miejsce publiczne – plac przed kościołem, park, fabryka, hol, sala gimnastyczna,

pływalnia, teren niezabudowany czy każde miejsce zaangażowane w przedstawienie nadaje odtąd miejscu jego

charakter teatralny. Znaczy to, że bardziej niż kiedykolwiek miejsce teatralne stało się daleko więcej niż budynkiem

– stało się sferą mentalną, przywołaniem, być może, obrazem w umyśle aktora, tak samo jak w umyśle widza.

Jest to miejsce wyobraźni, które nie potrzebuje ostatecznie żadnej podpory materialnej, oprócz tej, jakiej mu

dostarczają gra aktora i przedstawienie. W rzeczywistości chodzi więc o konstrukcję, która powstała w umyśle.

Owa konstrukcja bywa czasem zbieżna z konstrukcją architektoniczną […]4”

JosetteFeral

Nowa,nieteatralnaprzestrzeńpozwalanazmianęprzyzwyczajeńodbiorczychbywalcówteatru

podwielomawzględami. Rozluźnienie zachowań i swoboda reakcji na przedstawienie pozwala przez

chwilę na uchylenie obowiązku dobrego wychowania, głośne reakcje werbalne i niewerbalne. Sfera

percepcjiprzestrzennejulegazmianie,kiedytowidzmożeposzukiwaćodpowiedniego,nowegopunktu

3 -“Teatrwielki,mniejszyicodzienny:studia,”Red.PiotraKowalskiego,Wydaw.UniwersytetuOpolskiego,

Opole2002

-“Scenaiekran:przestrzeńdialoguinterartystycznego”,red.JanuszSkuczyńskiiPiotrSkrzypczak,

wyd.UniwersytetuMikołajaKopernika,Toruń2007

-obserwacjewłasne

4 “JosetteFeral-Miejsceteatralnejakoprzestrzeńfascynacji:“Wieża”Anne-MarieProvencher.”

W:“Teatrwmiejscachnieteatralnych”,Red.JuliuszTyszka,wyd.Humaniora,Poznań1998

Page 6: Prowokujac przestrzenie teatralne

obserwacji,wybieraćperspektywęoglądanychzdarzeńiobiektów,aprzestrzeńmożeodbieraćsposób

typowosensualny–wszystkimizmysłami.Przekształceniawsferzepełnionychrólspołecznychpowoduje,

żewprzestrzeniachnieteatralnychodbiorcamawiększemożliwościwyboruodpowiedniejrolidlasiebie

np.jakowidza-obserwatora,widza-komentatora,widza-świadka,intruza,współuczestnika,wodróżnieniu

odtradycyjnegoteatru,wktórymrolawidzajestzgóryokreślona.

Dodatkowoprzestrzenienieteatralneposiadają innypoziom realności, któreodbijają sięw ich

materialnościinarzędziowości.Dużeznaczeniemająwaloryplastycznearchitektury(materiałytakiejak

kamień,drewno,cegła),historyczne(np.zabytkowewnętrza),funkcjonalne,czysamfakt,żesamewsobie

bywajądziełemsztuki.

Wejściewprzestrzeńznanązkonkretnegoprzeznaczenia–dworzeckolejowy,fabryka,kościół–oznacza

wejście w przestrzeń znaczącą, przede wszystkim dzięki znajomości pierwotnej funkcji kształtującej

charakteriatmosferęwnętrza,którepobudzajązmysływidzówikierująichnastrojami.

Czasami realna przestrzeń, w której odbywa się wydarzenie koresponduje

idodajedodatkowewaloryznaczeniowewystawianejsztuce

Dodatkowo dochodzi do tego czynnik motoryczny przemieszczania się widza

względem całej przestrzeni - zezwolenie na czynny udział w przedstawieniu, poszukiwanie,

odpowiednich punktów obserwacji, ‘swojego miejsca’ w sztuce. Ważnym przy tego rodzaju

percepcji odbioru stają się dodatkowe aspekty takie jak: zmęczenie fizyczne, wmieszanie

wtłum,niepełnyodbiór,(czasem)niewygoda.

Zasady kształtowania form teatralnych – typologia układów scenicznych

widownia i scena o układzie osiowo-zbieżnym.

teatr akcji, teatr dialogu

widownia “grecka”

teatr akcji, teatr monologu

widownia rzymska widownia wycinkowa

teatr akcji, teatr monologu teatr akcji, teatr monologu

teatr dialogu, teatr monologu, teatr akcji, teatr obrazu teatr dialogu, teatr monologu, teatr akcji, teatr obrazu

tetar dialogu, teatr monologu, teatr akcji dowolna forma teatralna

widownia wielokierunkowa i scena cykloramiczna widownia wielokierunkowa stała i scena panoramiczna

widownia przenikająca scenę symultaniczną widownia neutralna

Page 7: Prowokujac przestrzenie teatralne

widownia i scena o układzie osiowo-zbieżnym.

teatr akcji, teatr dialogu

widownia “grecka”

teatr akcji, teatr monologu

widownia rzymska widownia wycinkowa

teatr akcji, teatr monologu teatr akcji, teatr monologu

teatr dialogu, teatr monologu, teatr akcji, teatr obrazu teatr dialogu, teatr monologu, teatr akcji, teatr obrazu

tetar dialogu, teatr monologu, teatr akcji dowolna forma teatralna

widownia wielokierunkowa i scena cykloramiczna widownia wielokierunkowa stała i scena panoramiczna

widownia przenikająca scenę symultaniczną widownia neutralna

Formy Formy teatralne odpowiadające poszczególnym rodzają przestrzeni5

teatr akcji -grupawidzówotaczającazjawiskozachodzącewcentrum

teatr monologu -frontoweustawienieaktorawstosunkudosłuchającychgowidzów

teatr dialogu - rozmowa - dialog prowadzony przez dwóch lub więcej aktorów będących w kręgu

zainteresowanychtymzjawiskiemludzi

teatr obrazu -grupawidzów,którychuwagaskierowanajestnaprzedmiotichwspólnegozainteresowania

teatr akcji i monologu -akcjajakoośrodek

Relacje i oddziaływania aktora z widzem

Głównym składnikiem teatru jest aktor, jednak aktor nie istniałby bez widza. Stąd tworzy się

5 “Analizafunkcjonalno-programowawspółczesnegoteatrumiejskiegonaprzykładzieteatrupolskiego

weWrocławiuikilkuinnychprzykładówteatrówmiejskich”,pracadoktorska,drinż.arch.JanKubec

widownia i scena o układzie osiowo-zbieżnym.

teatr akcji, teatr dialogu

widownia “grecka”

teatr akcji, teatr monologu

widownia rzymska widownia wycinkowa

teatr akcji, teatr monologu teatr akcji, teatr monologu

teatr dialogu, teatr monologu, teatr akcji, teatr obrazu teatr dialogu, teatr monologu, teatr akcji, teatr obrazu

tetar dialogu, teatr monologu, teatr akcji dowolna forma teatralna

widownia wielokierunkowa i scena cykloramiczna widownia wielokierunkowa stała i scena panoramiczna

widownia przenikająca scenę symultaniczną widownia neutralna

Page 8: Prowokujac przestrzenie teatralne

najważniejszarelacjajakawystępujewteatrze,zależnośćaktor-widz.

Abyciewidzemjestwyczerpującymiwymagającymzadaniem,częstojednakpochopnielekceważone.W

wielusztukachpublicznośćtraktowanajestanonimowojedyniejakobiernyodbiornikaktualnejsytuacji

nascenie.Aprzecieżkażdyzwidzówjestindywidualnymautoremhistoriiiemocji,któreprzeniesionena

scenę,potrafiąwzbogacaćiregulowaćcałośćprzedstawieniapoprzezichwcześniejszeoddziaływaniei

interakcję.

Wczasieprzekształceńteatruzmieniałasięrelacjapomiędzyartystą,aobserwatorem.Wteatrze

współczesnymjesttojednozciekawszychzagadnieńiuległonajwiększymzmianomprzełamującmyślenie

natematstrukturyprzedstawieniateatralnego.

Spotkaniu nadawcy i odbiorcy (aktora i widza) powinien towarzyszyć dialog (“szereg

rozmów, negocjacji i innych działań mających doprowadzić do porozumienia między

stronami”6 ) Dialog ten ma za zadanie wprowadzić widza w nową, nieznaną mu wcześniej

czasoprzestrzeń, odmienną od tej widzianej bezpośrednio na scenie. Scena, widownia -

to jedynie dodatki, które pomagają tworzyć miejsce spotkania, ale nie definiują końcowego

obrazu i odczuć jakie powinny towarzyszyć odbiorcy daleko już poza salą teatralną.

Wspomniany dialog ma działać na zasadzie wzajemnego oddziaływania i ‘obdarowywania’

się sobą. Dopiero gdy ten warunek jest spełniony możemy mówić o zaistnieniu Teatru

(nie jako budynku, ale zjawiska / wydarzenia). Określone zostają na nowo role nadawcy i odbiorcy.

Przekształceniuulegazbiórregułizasadprzestrzeganychprzezuczestnikówwytwarzającspecyficzna

zależność,relację,akcjęiinterakcjępomiędzynimi.

Zależnośćpomiędzywidzem iaktorembyłabardzoważnymczynnikiemprzytworzeniu

całego projektu. Inspirując się chorwacką grupą teatralną BADco., w których pracy ta zależność i

oddziaływaniemiędzysobądwóchbiegunówjestbardzoczytelnaijasnozaakcentowana.

Wnioski

„Teatr jest zawsze ludzkim zdarzeniem. To chwila koncentracji, w której niezliczone elementy życia mogą

ujawnić się z większą intensywnością. Wszystkie inne aspekty są mniej ważne. Miejsce spektaklu, jego autor,

wielkość widowni, kształt sceny itd.. – te wszystkie elementy są relatywne. Teatr zawsze ma publiczność”7.

PeterBrook

-Zmianapostrzeganiaiumiejscowieniawidzajestnierozłącznymelementemrozwojuizaawansowania

6 def.SłownikJęzykaPolskiego,PWN

7 „Wznieśćsięwysokoponadcodzienność”rozmowazPeter’emBrookiem,RafałaBubnicki,„Rzeczpospolita”

2001nr264

Page 9: Prowokujac przestrzenie teatralne

formteatralnych

-Teatrtoprzedewszystkimwydarzenie,aniebudynekczyktóryśzjegoelementów

-Przedstawienieteatralnetomiejscespotkaniaizderzeniasięemocjiwidzaiemocjiaktora/artysty

-Niekonwencjonalnośćprzestrzeninieteatralnejpobudzawyobraźnie,stajesiędodatkowymbodźcemi

odnośnikiemprzyinterpretacjiwydarzeniaartystycznego

-Miejscanieteatralnewróżnysposóbstymulująodbiórwydarzeniaprzezwidza,mogąrozwijaći

awansowaćprzeżyciaobserwatora,alejednocześniemogą,zewzględuczęstonaprzymusinterakcji–

czynnegodziałaniazniechęcić,zmęczyćwidza

-Scenografiajestjedyniedodatkiemdocałościwydarzeniateatralnego

Adaptacje architektoniczne w tkance miejskiej, relacje struktur ‘stare-nowe’

Przed rozpoczęciem projektu zlokalizowanego w tkance miejskiej ważnym jest zrozumienie

wszystkichzależności jakiewystępująnadanejdziałceabymóc jeprawidłowowykorzystaćwnowym

obiekcie.Dodatkowojeślijesttoadaptacjahistorycznielubkulturowoważnegoobiektuczyteżmiejsca

musimypamiętać,żeingerujemywefragmenttożsamościdanejdzielnicy,aczasemnawetcałegomiasta.

Dynamicznyrozwójdzisiejszychmiastsprawia,żewolnedziałkiwśródmieściachmająbardzowygórowane

ceny,dlategoteżwartoinwestowaćwobiektyjużistniejące,aleniepełniąceswoichpierwotnychfunkcji.

Takimi obiektami mogą być budynki przemysłowe, wokół których powstawały kiedyś centra miast

iwszystkieinneważneośrodki,czyteż,jakwprzypadkuwybranegotematuobiektykościelne,któreprzy

sekularyzacjispołeczeństwaprzestałybyćpotrzebnewtakdużejilości

Caixa Forum, Madryt – projekt - Herzog & de Meuron8

CaixaForumzlokalizowanajestwcentrumMadrytu,nadziałcezwidokiemnaPaseodelPradoi

OgrodemBotanicznympoprzeciwnejstronie.NowymadresemdlasztukistałsiębudynekbyłejStacji

Energetycznejistacjibenzynowej.

BudynekCaixaForumpomyślanyzostałjakomiejskimagnesprzyciągającymiłośnikówsztuki,zwykłych

mieszkańcówMadrytuinietylko.Atrakcjąstałsiębowiemnietylkoprogramkulturalny,aleisambudynek

wswojejformie.

Obiekt zaprojektowany przez szwajcarskich architektów razem z pionowym ogrodem

stworzonym przez francuskiego botanika Patrick’a Blanc na sąsiadującym budynku, stały

się genialną urbanistyczna interwencją w strukturę miejską uzupełniając ‘trójkąt sztuki’

8 www.deezen.com,http://criticalismo.blogspot.com

Page 10: Prowokujac przestrzenie teatralne

CaixaForum,Madryt-polewej-widokzplacuwejściowego,zdjęcieśrodkowe-wewnętrznaklatkascho-dowa,poprawej-perforowanablachawnadbudowanejczęści(zdjęciawłasne)

CaixaForum,Madryt-polewej-rzutkondygnacjipodziemnej,poprawej-przekrój(http://farm4.static.flickr.com)

CaixaForum,Madryt-polewej-widokzplacuwejściowego,poprawej-salaaudytoryjna zlokalizowanapodplacem(www.deezen.com)

Page 11: Prowokujac przestrzenie teatralne

tworzony przez Muzeum Prado, Reina Sofia i Muzeum Thyssen-Bornemisza. Wyburzenie

istniejącej na działce stacji benzynowej pozwoliło uzyskać niewielki plac pomiędzy Paseo

delPradoasamymbudynkiemCaixaForum.

Współcześniełatwozauważyć,żeświatsztukipreferujeadaptacjestarychobiektów–szczególnie

powiązanych z dziedzictwem przemysłowym miejsca, w którym się znajduje – nad zupełnie nową

architekturę. Zniszczone, wyblakłe budynki, według artystów idealnie nadają się do wyświetlania i

eksponowaniasztukiwspółczesnej,dużobardziejniżnowesterylneprzestrzenie.Jednakwprzypadku

CaixaForumzzabytkowejarchitekturyzostałyzachowanejedynieścianyzewnętrznebyłejelektrowni.

Wewnątrz tych ścian, a także powyżej i poniżej nich mamy do czynienia z kontrastowym nowym

typem architektury. Zasada budynku została całkowicie odwrócona. Ciężkie cokoły, na których

pierwotnie postawiona była elektrownia zostały usunięte i zastąpione przez trzy punkty

podparcia, przez co budynek zdaje się lewitować. Poprzez takie rozwiązanie, muzeum nie wygląda

już do końca tak, jakby pierwotnie była to jego działka. Zdaje się być przeniesionym wprost

z Barcelony - z dobudowaną górną częścią przypomina XIX-wieczne budynki barcelońskiej dzielnicy

Eixample,którerozbudowanezostałynawetoczterykondygnacjewczasachdyktaturyFranco.

Cowięcejusunięciebazybudynkupozwoliłonauzyskaniesporegoplacupodceglanąkubaturą,który

służy jakowejście i oferuje użytkownikom schronienie przed słońcem.Oderwanie budynku od ziemi

formalniezaakcentowałowewnętrznypodziałnaczęśćnadziemnąipodziemną.Podziemneprzestrzenie

zlokalizowaneponiżejuwolnionegoplacupozwoliłynapomieszczeniewnichteatruzesporasaląaudytoryjną,

saldodatkowychorazkilkumiejscparkingowych.Częśćnadziemnamieściwsobiestrefęwejściowąz

lobby, galerię, restaurację i biura. Istnieje spory kontrast pomiędzy prostymi przestrzeniami galerii

(w budynku byłej elektrowni), a przestrzennie złożonymi pomieszczeniami restauracji, baru i biur w

całkiemnowej,nadbudowanejczęści.

Zaskakująca, wręcz rzeźbiarska forma CaixaForum – uzyskana głównie dzięki charakterystycznej

nadbudowieobłożonejperforowanąstalowąblachąpokrytąrdzą-jestnietylkorealizacjąindywidualnej

wizjiarchitektonicznej,aleświadomąkontynuacjąotaczającegomiasta.

Can Framis Museum, Barcelona – projekt Jordi Badia.BAAS architects9

Budynekmuzeummieści sięw dzielnicy SantMartiwBarcelonie, pomiędzy avenueDiagonal,

a nabrzeżem. Obecnie z fabrycznego zaplecza miasta, dzielnica ta przekształcana jest w biznesowe

centrum.Nawspomnianymtereniemiastostawiagłównienabudynkiużytecznościpublicznej,hotele,

9 http://www.beinteriordecorator.com,www.archdaily.com,notatkiwłasnenapodstawiewykładuarch.Jordi

Badia

Page 12: Prowokujac przestrzenie teatralne

CANFRAMISMuseum,Barcelona-polewej-nowadobudowanaczęść,poprawej-adapracjabudynku farbycznego(www.archdaily.com)

CANFRAMISMuseum,Barcelona-polewej-rzutzlokalizacjąnamapiedzielnicy, poprawej-rzutzzagospodarowaniemnadziałce(www.archdaily.com)

CANFRAMISMuseum,Barcelona,zdjeciepolewejiśrodkowe-adaptacjabyłegobudynkufabrycznego,poprawej-wnętrzeklatkischodowej(www.archdaily.com)

Page 13: Prowokujac przestrzenie teatralne

biuraitp.Zdecydowanosięjednaknazachowanie,jakopamięćrozwojuihistoriimiasta,kilkubudynków

fabrycznych.

Pomimo tego, że budynki, które postanowiono zachować miały niewielkie znaczenie

architektoniczne,miastopozostawiłojezewzględównaposzanowaniehistorycznegoaspektudzielnicy.

ProjektCanFaminMuseumpolegana rewitalizacjidwóchbudynkówfabrycznychorazwybudowaniu

jednego dodatkowego, nowego obiektu, którego celem było połączenie już istniejących struktur i

wytworzeniepublicznegoskweru.Dziedziniec,wybrukowanykamieniemodzyskanymzdawnejobiektów

fabrycznychstałsięgłównymwejściemdomuzeum.

Ciekawymfaktemjestusytuowaniebudynku-znajdujesięonbowiem1,5mponiżejpoziomuulic

wokółcałejdziałki.Dziękitemuprojektowanemuzeumstałosięenklawąpośródotaczającychgostalowo

szklanychwysokościowców.

Tworzącarchitekturęobiektu,projektanciskupilisięnateksturześcianzewnętrznych,naktórej

widaćbyłoodbity,mijającyczas.Całośćfasadyijejwszystkieelementypokrylijednoliciebiałymtynkiem,

wydobywającym zróżnicowane tekstury na poszczególnych elementach. Istniejące otwory okienne

wypełnione zostały betonemmalowanymw tym samym kolorze co reszta ścian. Cała nowa, stalowa

konstrukcja,izolacjatermicznaczyruryspustowezostałyschowanetakbyniebyływidocznezzewnątrz

budynku, nadając całości prosty bryłowy układ, bez zbędnych detali. Nowe otwory wybite zostały

niezależnieodstarejwarstwyokien.

Z dużych form, do istniejących byłych obiektów fabrycznych, dostawiono jedynie betonowe

kubatury klatek schodowych. Beton jest również materiałem konstrukcyjnym nowo

zaprojektowanego, trzeciego budynku. Szczególną uwagę przykuwa nadwieszona część

z wielkim przeszkleniem skierowanym na stronę północną. Strefa wejściowa parteru, całkowicie

przeszklona,zapraszadowejściazotwartegodziedzińca.

Wnętrzamuzeumkontynuujązasadęwidoczną jużzzewnątrz.Ścianysurowobetonowe lubw

całościpokrytebieląsąneutralnymtłemdlawystawianejsztuki.

Powstały kompleks zdecydowanie odbiega skalą od reszty okalającej go zabudowy. Staje się

przystaniąrelaksu,obiektem‘wskaliczłowieka’,wktórymmożnaodetchnąćiodciąćsięodotaczającej

rzeczywistości.Ogródwokółmuzeumjestoaząspokoju,którapozwalanachwilęprzerwyodbiznesowego

zgiełku.

Adaptowany budynek to również gra kontrastów. Odbiór obiektu zmienia się w

zależności od punktu obserwacji. Gdy patrzymy na byłe magazyny mamy wrażenie spokoju,

harmonii, czystości formy. Nowy budynek zaś zaskakuje nas formą i ekspresyjnością

Page 14: Prowokujac przestrzenie teatralne

Matadro,Madryt-polewej-wnętrzegalerii(zdjęciewłasne),poprawej-wnętrzegalerii(http://www.madrid.es)

Matadro,Madryt-poniżej-zdjęciawnętrzagalerii(zdjęciewłasne)

Matadro,Madryt-powyżej-zdjęciezwewnętrznegopacu(http://www.mahringer.org)

Page 15: Prowokujac przestrzenie teatralne

dynamicznej, nadwieszonej części. Kontrasty widoczne są również w detalu fasad.

Poprzemysłowa część muzeum to malowane, murowane ściany z uwydatnioną drobną

idelikatnąfakturącegieł,poprzecinanegładkimipowierzchniamizaślepionychokiencostoiwopozycjido

nowejfasadywykonanejzsurowegobetonuzmocnowidocznymszalunkiem.

Kontrast funkcjonalno-odbiorczy obiektu obnaża się w jego lokalizacji. W sposób bardzo

współczesny dochodzi do przemieszania tych dwóch aspektów. W bardzo współczesny

sposób dochodzi do przemieszania przestrzeni przeznaczonej dla pasjonatów sztuki

iartystówzprzestrzeniąofunkcjiekonomiczno-biznesowej.

Matadero Madrid10

Była rzeźnia miejska – jeden z najbardziej interesujących obiektów przemysłowych XXw w

MadrycieprzekształconazostałanaMataderoMadrid.

Miastow ramachplanówstrategicznych tworzenianowych i ulepszania istniejącychośrodków

kultury,wpartnerstwiezpodmiotamipublicznymi iprywatnymiprzekształciładziałkę(148,300m2)w

CentrumKultury.

MataderostałosięważnymośrodekiemartystycznymzlokalizowanymnaskrzyżowaniuPrado-

RecoletoszAlejąManzanares,mieszczącwsobieobszernągalerięsztukiiwolneprzestrzenieartystyczne

–stając siękulturalnymsymbolempołudniowejczęściMadrytu. Jest tomiejsce,które łączyw formie

dialogu sztukę ze społecznością miasta. Darmowy wstęp pozwala uczestniczyć w sztuce każdemu

mieszkańcowiMadrytu.

Rzeźnia miejska razem z rynkiem zwierząt gospodarskich Arganuzela, od zawsze była projektem w

ciągłym rozwoju. Teren ogrodzony murem o długości 2500m zawierał w sobie zestaw pawilonów

wykorzystywanychdoróżnychcelówiusług:rynekzwierząt,usługisanitarne,zajezdnie,zarządzanie i

administracja,usługikolejowe.

Wwynikuwojnydomowejcałyterenzostałprzeznaczonynainnecele,anadziałcew1940roku

wybudowanodużemagazyny,przekształconepóźniejw1992rokuwszklarnie.Od1970rokubudynki

zaczęły tracić swoje funkcje i wtedy to ok. 1990 roku, zaczęto myśleć o planie zagospodarowania

całegoterenunanowo.Kontynuowanebyłyjużwcześniejrozpoczęteremontybudynkówzarządzaniai

administracji,orazstajniimagazynównaceledziałalnościspołeczno-kulturalnej.

W2003rokuradamiejskaMadrytuzdecydowałasięutrzymaćkierunekrozwojucałegokompleksu

nacelespołeczno-artystyczne.26.09.2005rokupodjętoostatecznądecyzję,oarchitektonicznejadaptacji

10 http://www.esmadrid.com,www.mataderomadrid.com

Page 16: Prowokujac przestrzenie teatralne

izdecydowanosięprzekształcićconajmniej75%całegokompleksunacelekulturalne.

Wszystkie wnętrza wystawowe pozostały w swoim surowy przemysłowym charakterze. Sposób

architektonicznej ingerencji jest stosunkowo nietypowy. Nowe, prostopadłe i precyzyjne elementy

zostałyzestawioneznieregularnymi,zniszczonymielementami.Ościeżnicęokienneidrzwiowewydają

siębyćjedyniewłożonewwyburzone,niewykończoneotwory.Oknatozwykłetafleszklanemocowane

dościanwewnętrznychbezjakichkolwiekram,znaczeniewiększeniżsamotwór.Dodanepomieszczenia

wykonanezostałyzpłytosblubszkławformieboksóworegularnychkształtachposiadającychniezależne

systemykonstrukcji.Jedynymelementemwcałościnowymwewnętrzachjestpodłoga,którazewzględów

użytkowychmusiałazostaćwymieniona.Wybranymateriałnawiązujedopierwotnejfunkcjibudynków–

zastosowanopodłogiżywicznelubbetonowo-jakotypowoprzemysłowemateriały.

Wewnętrzne dziedzińce pomiędzy poszczególnymi budynkami są zaadaptowane jako

przedłużenia przestrzeniwystawowych i razem z przekonwertowanymi budynkami tworzą przyjazne

sztuceispołecznościmiejskiej,wnętrza.

Wnioski

Adaptacje obiektów istniejących w centrach miast często związane są

zhistoriądanegomiejsca.Wdziałaniuprojektowymważnymipunktamisą:

-Poszanowaniekulturowegodziedzictwamiejsca

-Dużeznaczenieobiektudlaspołeczności-częstostałysięonenierozerwalnączęściąikrajobrazem

dzielnicy/miasta

-Poszukiwanienietypowychrozwiązań,któredopasowałybysiędoistniejącychwarunków

funkcjonalnych,urbanistycznychiestetycznych.

-Wykorzystaniemateriałupozyskanegowczasieadaptacjizprzebudowywanychobiektów.

-Nowoczesnepodejściearchitektoniczne;ważnymjestniebezpośrednie,inienaśladowcze

nawiązywaniedoistniejącychobiektów.

-Prawidłowezrozumieniepoprzedniejfunkcjiorazwykorzystanieformalnieważnychmiejsc.

Adaptacje obiektów sakralnych na cele świeckie

Budynkisakralnesąobiektamiszczególnymijeślichodzioadaptacjeichnanowefunkcje.Kościół

dlawieluniesiezasobąnietylkodosłownąfunkcję,alejestrównieżmiejscemowyjątkowymznaczeniu

emocjonalnym iduchowym.Adaptacje tego typuobiektówsą zatemproblematyczne, gdyż częstonie

Page 17: Prowokujac przestrzenie teatralne

KościółŻycia,Utracht-powyżej-przekroje(www.archdaily.com)

KościółŻycia,Utracht-powyżej-zdjęciawnętrza(www.archdaily.com)

KościółDominikanów,Maastricht-poniżej-zdjęciawnętrza (http://www.designtopnews.com)

Page 18: Prowokujac przestrzenie teatralne

mająpoparciaspołecznego.Jednakżezewzględunakulturoweiobyczajowezmianyjakiezachodząwe

współczesnymświecie,nieuniknionymjestkonwertowanieobiektówkultunaceleifunkcjeświeckie.

Kościół życia Utrecht (Church of Living) – projekt Zecc Architecten11

W 2009 roku kościół Św. Jakuba w Utrechcie został przekształcony

i dostosowany do funkcji mieszkalnej jako Residential Church XL. Nowo projektowane elementy

są niezależne konstrukcyjnie od struktury kościoła i w ten sposób, dołączona i zaadaptowana

przestrzeń postrzegana jest jedynie jako tymczasowa konstrukcja w historycznym wnętrzu.

Daje to możliwość relatywnie prostego usunięcia nowo zaprojektowanej części mieszkalnej

iprzystosowaniabyłegokościoładokolejnejfunkcji.

Przestrzeńkościołanabrałanowejhierarchiipoprzezasymetrycznewprowadzenieposzczególnych

projektowanych elementów. Obiekt utrzymany został w minimalistycznym charakterze wnętrz, a

precyzyjne kształty nowych funkcji kontrastują z oryginalnymi miękkimi kształtami kaplicy. Pomimo

właściwościzałamującychświatło,zdecydowanosięnazachowanieistniejącegoszkłaołowiowegoiprzez

to uzyskano wrażenie ciągłego rozproszenia światła dziennego przenikającego przez okna dachowe.

Nawagłównaowysokości14mzostałazbalansowanaprzezrozbity,wieloelementowydesignwnętrza

i dostosowania do skali człowieka. Odpowiednia konserwacja istniejących elementów pozwoliła na

wytworzenieprzyjemnegonapięciapomiędzystarąinowąfunkcjąkaplicy.

Księgarnia - Kościół Dominikanów, Maastricht – projekt Merkx+Girod12

Kolejnym przykładem jest KościółDominikanówwMaastrichtwHolandii. BiuroMerx+Girod

pozyskałozlecenienaprzekształcenieKościołana funkcjęnowoczesnejksięgarni.Zadaniebyłootyle

kłopotliwe,żewymaganapowierzchniaużytkowaksięgarnizakładała1200m2,wmiejscugdziedostępne

byłojedynie750m2.

Początkowowłaścicielobiektuplanowałwydzielićwnimpiętrozewzględunafunkcjonalneaspekty.

Architekcijednakwimięposzanowaniaprzestrzenigotyckiegokościołazdecydowalisięnapozostawienie

proporcjiwnętrzawjegooryginalnychkształcie.Wprojekcieprzewidzielimonumentalneregałyrozciągające

sięprzeztrzykondygnacje,któremająnawiązywaćdoarchitekturysakralnej.Samukładksiążekodnosi

siędoadaptowanejprzestrzeni–naniższychpółkachułożonezostałyksiążkipopularne,anawyższych

(tychbliżejnieba)akademickie,religijneiezoteryczne.

ZatęprojektarchitekciotrzymalinagrodęLensveltdeArchitectInteriorPrize2007.

11 www.archidaily.com,www.worldarchitecturenews.com,http://www.archimodes.com,http://twistedsifter.com

12 http://www.boingboing.net,http://www.designtopnews.com

Page 19: Prowokujac przestrzenie teatralne

Bibliotekapubliczna,ElesaMorante-powyżej-zdjęciamakiety(http://www.flickr.com/photos/oneoff/3945037898/in/photostream/)

Bibliotekapubliczna,ElesaMorante-poniżej-zdjęciabryłybudynku(http://europaconcorsi.com/projects/95512-biblioteca-civica-elsa-morante)

Bibliotekapubliczna,ElesaMorante-poniżej-zdjęciawnętrzabiblioteki (www.dapstudio.com)

Page 20: Prowokujac przestrzenie teatralne

Biblioteka publiczna, Elesa Morante – projekt Dap Studio13

Projekt ten jest renowacją Biblioteki Publicznej w Varese we Włoszech zlokalizowanej w

zabytkowymkościelebarokowym.

Rozbudowa zabytkowego budynku, który sam w sobie był już adaptacją obiektu sakralnego, skupiła

sięprzedewszystkimnastworzeniunowejczęści,którastanęłarównolegledoistniejącej.Całyzespół

mieści w sobie program biblioteki publicznej oraz towarzyszących jej biur. Zaplecze i komunikację

pionowązlokalizowanownowejczęści,cozminimalizowałoagresywnąinterwencjęwczęścizabytkowej.

Przestrzeńpomiędzyprojektowanąiistniejącąkubaturąstajesiębuforemmiędzytymconowe,atymco

stare,międzyzabytkowymbudynkiem,amiastem.

Dialog pomiędzy nowym a starym stał się motorem napędowym całego projektu

i skupił w sobie wszystkie proponowane rozwiązania. Dialektyka dwóch odrębnych

części została zaakcentowana poprzez świadome zestawienie takich pojęć jak solidność

– niestabilność czy nieprzezroczystość – szklenie, tworząc jednocześnie typową relację

pierwszego planu z tłem. Forma nowego budynku zbliża się do zabytkowego obiektu

wparterzebydelikatnieodchylićsięnawyższychpoziomach,copozwoliłonauzyskanieprzestrzennego

oddechumiędzydwomabryłami.

Nowaczęśćwcałościowiniętajestjasną,metalową,perforowanablachą.Wszystkieinterwencje

wzabytkowejczęścimiałyzazadanieprzywrócenie jejpierwotnej formywskutekczego naścianach

wewnętrznychodsłoniętocegłę,anapierwszympiętrzeoryginalnąkonstrukcjedachu.

Muzeum Historii Ogrodu (Museum of Garden History), Londyn – projekt Dow Jones Architects14

Muzeum Historii Ogrodu w Londynie mieści się w dawnym Kościele św.

Marii położonym po południowej stronie Tamizy, naprzeciwko Gmachu Brytyjskiego

Parlamentu. W 1977 roku John i Rosemary Nicholson uratowali obiekt przed rozbiórką

i postanowili przekształcić go w muzeum w całości dedykowane ogrodom. Od 1977 roku

Muzeum wykorzystuje wnętrza Kościoła pod stałe wystawy na temat przyborów, techniki

i design’u w ogrodnictwie. Ekspozycje wokół budynku mają na celu inspirować zwiedzających

i prezentować zarówno tradycyjne jak i nowoczesne podejścia w projektowaniu zieleni. Były kościół

niestetyniespełniałwpełnioczekiwańipotrzebMuzeum,dlategokoniecznebyłojegoprzeprojektowanie.

W 2007 roku biuro Dow Jones Architects wygrało konkurs na przebudowę całej struktury

budynku. Architekci zaproponowali dwupoziomowy element, przepływający poprzez przestrzeń naw

13 www.dapstudio.com

14 http://inhabitat.com,www.archdaily.com

Page 21: Prowokujac przestrzenie teatralne

MuzeumHistoriiOgrodu,Londyn-powyżej-rzuty(http://inhabitat.com)

MuzeumHistoriiOgrodu,Londyn-poniżej-zdjęciazwnętrza(http://inhabitat.com)

MuzeumHistoriiOgrodu,Londyn-poniżej-zdjęciazwnętrza(http://inhabitat.com)

Page 22: Prowokujac przestrzenie teatralne

kościoła.Nowastruktura,nazwanaprzezarchitektówBelwederem,wytworzyłapotrzebnemiejscedla

wystawstałychiczęściedukacyjnychwformiewijącejsięgalerii.Ważnymzadaniembyłoumożliwienie

niezależnegofunkcjonowaniaposzczególnychdziałów,copozwoliłobynaorganizowanieróżnegotypu

warsztatówispotkań.W2008rokuodnowioneprzestrzeniezostałyudostępnionezwiedzającym.

Wnioski

-Funkcjonalnezaawansowanieprzestrzeniprzyjednoczesnymespektowaniuszczególnejstrukturyoraz

proporcjiwystępującychwkościołach,niespotykanychwfunkcjimieszkalnejczytypowych

obiektachużytecznościpublicznej

-właściwerozumieniedialogupomiędzynową,astarączęścią;nowastrukturastajesięczęścią

zintegrowanązobiektemniedominującjużistniejącej

-funkcjeadaptowanychprzestrzenisąprzedewszystkimfunkcjamikulturalnymiiużyteczności

publicznejangażującymispołecznośćmiejsca,wktórymsięznajdują,

-wykorzystaniewalorówprzestrzenikościelnych–akustyka,proporcje,doświetlenie,specyficzna

konstrukcjaposzczególnychelementów:podziałnanawy,charakterystycznepunktyprezbiteriumczy

ołtarzazichelementamidekoracyjnymi.

-oszczędnośćwśrodkachformalnych,jakokontrastdoistniejącegodetaluczyornamentyki

-zwyklelokalizacjakościołówtocentramiastwpobliżuinnychważnychośrodków;dobrydojazd.

Inspiracje pozaarchitektoniczne

Jednym z głównych celów podczas całego procesu projektowego było znalezienie inspiracji

pozaarchitektonicznej oraz zaawansowanie formy i funkcji zastałej przestrzeni poprzez dialog

interartystycznywspółczesnychsztukteatralnych.

Takąinspiracjąstałasiępracaipodejściedosztukiperformance’uchorwackiejgrupyBADco.

Przedstawienie grupy BADco.15

BADco. jest twórczym kolektywem, którego siedziba mieści się w Zagrzebiu w Chorwacji.

Rdzeniemgrupy artystycznej sąPravdanDevlahović, Ivana Ivković,AnaKreitmeyer, TomislavMedak,

GoranSergejPristaš,NikolinaPristaš,LovroRumihaiZrinkaUžbinec.

15 “Spacelessness,TropesandTopologies-SpatialProblemsinBADco.’sWork”,TomislavMedak,BADco.

“DeletedMessages”,UnaBauer

“LivinginTranss:Transition,transformation,translation”,GoranSergiejPristas,BADco.

http://badco.hr/,innepraceteoretycznegrupyBADco.

Page 23: Prowokujac przestrzenie teatralne

Jako połączenie czterech choreografów / tancerzy, dwóch dramaturgów, filozofa

i kierownika produkcji od początku (2000 rok) BADco systematycznie skupia się

nabadaniachprotokołuwykonaniaprzedstawienia,atakżenaobserwacjiwszelkichformalnychstruktur

oraz relacji występujących podczas występów artystycznych. Starają się w swojej pracy zmieniać

relację jaka występuje pomiędzy artystą, a odbiorcą analizując jednocześnie różne aspekty – w tym

architektoniczne-performance’u.

PodczaspracybardzoznaczącymstałysięzdaniawypowiedzianeprzezNikolinePristaš:

„Zazwyczaj dopasowujemy i myślimy nad przestrzenią w odniesieniu do konkretnej sztuki. Bardzo

ważnym dla nas było zawsze umiejscowienie wzorku widza”16

„Eksperymentujemy z różnymi konfiguracjami przestrzennymi w odniesieniu do widza; od posadzenia

widza w bardzo bliskiej odległości od miejsca występu, w sposób w który nie będzie w stanie jednocześnie

ogarnąć wzrokiem wszystkiego, co stwarza dla nich sytuacje indywidualnego wyboru i edycji tego

co widzą (Deleted messages, Flashdance), posadzenie widza w bezpośredniej, intymnej sytuacji z artystą

przy wspólnym stole (Memories are made of this....) albo też posadzenie ich „na uboczu” przestawienia,

co sprawi, że w rzeczywistości będą mogli oglądać wszystko z boku (1 poor and one 0) itp.”17

WswoimdorobkugrupaBADco.maponad20różnychchoreografiim.in.:

Man.Chair

Diderot’sNephew,OrBloodisThickerthanWater

2tri4

SoloMe

Persen

MassforElectiondaySilence

WalkThisWay

RibCage

Fleshdance

Deletedmessages

Gravidation

16 Thethingisthatweusuallydevelopaparticularideaofspaceforaparticularpiecethatweworkon.Itwasalwaysveryimportant

toustothinkabouthowwesituatethegazeofthespectator”–korespondencjaprywatna,tłumaczeniewłasne

17 Sowe’veexperimentedwithdifferentspatialsetups,withregardtothespectator;fromputtingthespectatorsverycloseto

performancespacesothattheycannotenvelopthewholespaceinoneall-encompassinggazeandputtingthemintoasituationinwhich

theymustedittheperformancebythemselvesastheyplease(DeletedMessages,Fleshdance),orputtingtheminhalf-intimatesituations

ofsittingaroundthetablewithperformers(memoriesaremadeofthis...performancenotes)orsittingthemonthesideoftheperformance

sothattheyactuallyseetheperformancefromtheside(1poorandone0)etc.”-korespondencjaprywatna,tłumaczeniewłasne

Page 24: Prowokujac przestrzenie teatralne

Memoriesaremadeofthis…performancenotes

Changes

OnExhaustion

1poorandone0

TheLeagueofTime

SEMI-INTERPRETATIONSorhowtoexplaincontemporarydancetoanundeadhare

PointofConvergence

Każda z nich jest próbą pogodzenia artystycznej wizji twórców z przyświecającą

wizją dialogu jaki powinna pojawić się między widzem a aktorem na scenie. Choreografie

wróżnorakisposóbbazująnawytworzonychrelacjachprzestrzennych.Tworząniepowtarzalnemiejsca

spotkaniajednostektwórczych(widz-artysta),którezderzonezesobąpotrafiąstworzyćnieprzewidziane

zgórywydarzenieartystyczne.

WdużejczęścigrupaBADco.odwołujesiędoemocjiiskojarzeń,każewybieraćwidzomelementy,

które chcą zapamiętać w formie pełnych wrażeń i układów scenicznych. Tworzą współczesny teatr,

wykorzystującjakogłównyrekwizytprzestrzeńiludzi.

Należy również wspomnieć o pracach teoretycznych członków BADco., które są integralną

częścią potrzebną do zrozumienia całego procesu twórczego. Procesu, który przede wszystkim jest

poszukiwaniem izacieraniemgranicpomiędzywidownią,aartystą, tworząckolejnąnieznanąwarstwę

relacjiiwzajemnegooddziaływaniedwóchjednostek(ludziiprzestrzeni)nasiebiebędącajednocześnie

zalążkiemtwórczejmyśliidziałania.

Schemat przestrzenny wybranych scenografii grupy BADco

tancerze

niewielki dystans

pomiędzy widzem, a

tancerzemwidzowie

brak możliwości ogarnięcia wzrokiem całości występu

układ tancerzy w formie tryptyku - podłoga w formie wąskiego pasa, na tle prostopadłej ściany

widz zmuszony jest do ‘kadrowania’ przestrzeni; wyboru czy chce skupić się na jednym tancerzu czy spoglądać na każdego w określonym, niejednoczesnym czasie

1. FLASHDANCE

FLASHDANCE

Page 25: Prowokujac przestrzenie teatralne

artyści

widzowie

pośrednie i bezpośred-nie odziaływanie na

widza

aartysta czeka na odpowiedź od obserwatora -

modyfikując swój ruch

trzy ekrany:1. nie zmienia się wyświetla aktualny obraz jako - przepływ ruchu publiczności (movement flow of the audience)2. slajdy z tekstami/obrazami nawiązującymi do tematyki: chorób, zarazy, znieczyszczeń, kwarantanny3. kod - według analitycznego systemu Funktionen (Thomas Lehmen)

całość występu na przestrzeni ‘sceny’ stworzonej z białego

prześcieradła. Symbol odcięcia się od otocznia -

kwarantanna

każdy artysta podpo-rządkowany jest 5 elementom1. rodzaj ruchu (np.potrząsanie)2. miejsce (np.jak najdalej się da od podłogi)3. sposób ruchu (np.wol-no)4. obraz (np.jak artretyczny Jay Leno na kokainie)5. relacja (np.blisko lewej dloni osoby stojacej najbliżej)

‘występ taneczny wyeliminował nie tylko dialogi mówione z formy teatralnej, ale również ograniczenia pomiędzy aktorem, a widzem. W występie chorwackiej grupy nie ma ani secny, ani innej ’ściany’ pomiędzy artystom, a obserwatorem. Na białej przestrzeni, która jest ciągle nadzorowana i

kontrolowana przez kamere video, tancerze i widzowie poddają się wzajemnej prowokacji i wspólnie tworzą spektakl’ Rima Celiauskaite, Vakaru ekspresas

4. DELETED MESSAGESDELETEDMESSAGES

widzowie

przestrzeń mobilna, transformująca sie w trakcie trwania przedstawienia

bliska relacja widza z artystą oraz z innymi odpbiorcami

artyści

wytworzenie intymnej atmosfery, w której każdy wręcz bezpośrednio

oddziaływuje na siebie

”...przestrzeń została przekształcona tak wiele razy, że widzowie mieli jedynie pozostawione jedynie ogólne wspomnienie o całości. Wrażenie stało się podobne do tego, które generują współczesne miasta, Rem Koolhaas nazywa je wspomnieniami wspomnień: zamiast wszystkich konkretnych wspomnień dysponujemy abstraktem, znakiem który reprezentuje wspomnienia.”Bojan Cvejic

2. MEMORIES ARE MADE OF THIS...PERFORMANCE NOTES

odbiór na zasadzie przeciwieństwa, z jednej strony, przedzielenie widza z artystą barierą dźwiękoszczelną nie pozwalającą na bezpośredni odbiór tego co dzieje się na scenie,z drugiej storny bardzo indywidualnu odbiór przedstawienie poprzez słuchawki (na pełnej sali istnieje tylko widz i występujący artysta)pobudzanie różnych zmysłów

całość sztuki zaaranżowana jako koncert

3. MASS OD ELECTIONDAY SILENCE

artyści

widzowie

bariera akustycznawizualny kontakt widza z artystąodbiór dźwięku jedynie przez sluchaw-ki

MEMORIESAREMADEOFTHIS...PERFORMANCENOTES

MASSFORELECTIONDAYSILENCE

Page 26: Prowokujac przestrzenie teatralne

Wnioski

ZpracyBADco.możnawypisać5słówkluczowych,którymikierująsięwswojejpracy,częstoto

podkreślając:

Ruch

Intymność

Tożsamość

Tłumaczenie

Przeciwieństwa

Tepojęciastałysięnajważniejszymipodczasprojektowaniawszystkichnowychprzestrzeniteatralnych

Struktura przestrzenna, kształtowanie obiektu i jego elementów

Po części badawaczej i analizie pracy grupy BADco. wybrane zostały pojęcia i wnioski, które

posłużyły jako kierunkowskaz podczas projektowania. Na pierwsze miejsce wysuwają się zależności,

któretworząsięwprzestrzenipodczaswykorzystywaniakluczowychpojęćzpracyBADco.orazrelacje

architektonicznewystępującewprzestrzeniachadaptowanych.

Ważnym aspektem stała się tożsamość miejsca i poszanowanie istniejącej struktury. Przy

adaptacji / rozbudowie istniejącychobiektówowysokiejwartości architektonicznej równieważne co

funkcjonalnerozwiązaniastająsięrozwiązaniaformalne-korelacje jakiezachodząpomiędzynowymii

starymielementami.

W projekcie starano się podejść we współczesny i niekonwencjonalny sposób do przestrzeni

teatralnej.Dodatkowymbodźcemwtworzeniuformprzestrzennychbyłystosunkijakiewytwarzającsię

międzyuczestnikamiiaktoramiwewspółczesnymteatrze.

Granica pomiędzy widzem, a aktorem zaciera się, artysta reaguje i tworzy swoją

postać podczas ciągłego dialogu z widzem w mniej lub bardziej bezpośredni sposób. W

projekcie miejsce widza różni się w zależności od przestrzeni w jakiej przebywa. Będzie on

więc postawiony w pozycji konwencjonalnego postrzegania teatru – na widowni w pewnej

odległości od sceny, jako obserwator pośredni i bezpośredni na scenie typu BLACKbox,

czyteżdosłownie‘nawyciągnięcieręki’kiedytojużnietylkoobecność,aleijegokonkretnyruchbędzie

oddziaływałnaprzebiegiformępracyartysty.

Dodatkowo, różnorodność przestrzeni ma na celu kreatywnie i twórczo oddziaływać na

występujących w niej artystów. Staje się kolejnym wyzwaniem i elementem warunkującym formę

performance’u.

Page 27: Prowokujac przestrzenie teatralne

Dziedziniec – wejście do budynku

Aktualnie główne wejście do budynku znajduję się od strony wewnętrznego dziedzińca. Przy

analizie ruchu i dostępności zdecydowałam się na pozostawienie wejścia głównego właśnie w tym

miejscu.Należypamiętać,żebyłykościół jestczęściącałegozałożeniaklasztornego idomykakwartał

od południowej strony. Projektowany teatr jest więc częścią większego centrum kulturalnego, które

powstałobywpozostałejczęścibyłegoklasztoru.

Dziedziniec w części zostaje wypełniony zewnętrznym audytorium, które przez

podniesienie sceny na wysokość ok. 9m, tworzy zadaszenie nad wejściem, odpowiednio

je akcentując bez zbędnej dekoracyjności. Wysokie i szeroki drzwi wejściowe wprowadzają nas do

wnętrzateatru.

Zewnętrzna sala teatralna

Pomimo tego, że projektowana przestrzeń służyćma eksperymentalnej i niekonwencjonalnej

formie przedstawień teatralnych, czerpiących inspiracje ze zróżnicowanej przestrzeni i jej cech

3

2

1

5

6

4

model pokazuje zaprojektowane elementy w obszarze opracowania

1. zewnętrzna sala teatralna2. górna trybuna

3. dolna trybuna i przestrzeń korytarza wejściowego

4. główna scena wewnętrzna5. scena typu BLACKbox

6. wielofunkcyjna otwrta przestrzeń pod-dasza

Page 28: Prowokujac przestrzenie teatralne

charakterystycznych,ważnymwydawałosięstworzenierównieżprzestrzenibardziejtradycyjnej.Jednym

zzałożeńprojektujestkreacjaprzestrzeniróżnych,odpowiadającychnaodmiennepotrzebywydarzeń

artystycznych. Dlatego też projekt przewiduje zewnętrzne audytorium bezpośrednio połączone z

resztaobiektu,nawiązującedoklasycznej sali teatralnej,wktórej jesteśmywstaniewyróżnićosobne

przestrzeniescenyiwidowni,niepołączonejzesobą.

Zewnętrzne audytorium zlokalizowane jest na wewnętrznym dziedzińcu, którego jednak w

poziomieparterucałkowicieniewypełnia.Wprzyziemiumieścijedyniedostępdokomunikacjipionowej

aby nawysokości dachów przylegających budynków rozdzielić się na częśćwidowni i sceny za którą

skadrowanapanoramamiastastajesięscenografiąprzedstawienia.Odstronywidownisalawspinasięw

stronępółnocnejścianykościoładowysokościokienby‘wpłynąć’delikatniedownętrza.

Za widownią pomiędzy nową częścią, a ścianą byłego kościoła zlokalizowano pomieszczenie

kontroliświatłaidźwiękudlazewnętrznejsceny.

Całasalazwidowniąiscenązaprojektowanajesttakbyumożliwić,biorącpoduwagęniewielkie

możliwościprzestrzenne, tradycyjnepodejściedosztuki teatralnej.Możemyw jasnysposóbwyróżnić

takieelementy jak: scena,przedscenie, kurtynę iwidownię.Podwieszony,wysoki sufitzeszkieletową,

ażurowąkonstrukcją i skośnymdachemsali pozwalanaukrycie instalacji i jej ewentualny serwisprzy

wykorzystaniuprzejśćtechnicznych.Kurtynazpodwójnąszynąpozwalanawykorzystaniejejwtradycyjny

sposóblubteżjakoprzesłonadużego,otwartegooknazwglądemnapanoramęmiasta.Ponadscenąna

całejszerokościtylnejścianyzaprojektowanosystemzmiennejscenografiiopuszczanejwczasietrwania

przedstawienia.

Zanimjednakznajdziemysięnapoziomiewłaściwymaudytoriummusimypokonaćtrzypoziomy

copotęgujeoczekiwanieiwrażeniejakiewywołujęwidokpanoramymiastanatylnejścianiesceny.

Na dodatkowych poziomach połączonych z istniejącą częścią znajdują się:

na parterze – kasa biletowa – dostępna również z zewnątrz, wejście do klatki schodowej i windy,

dostęp do części sanitarnej toalet ogólnodostępnych i szatni. Na poziomie 1 – otwarte foyer

z niewielkim barem dla widzów, dostępny z istniejącej wewnętrznej klatki schodowej magazyn oraz

pomieszczeniekontrolidźwiękuiświatłagłównejprzestrzeniadaptowanegokościoła.Napoziomie2–

magazynigarderoba.

Salaprzewiduje122miejscasiedzącewtym3dlaosóbniepełnosprawnych.

Wewnętrzna główna scena - dolna i górna trybuna

Zewnętrzna część audytorium po tym jak przebija się przez ścianę kościoła

diametralnie zmienia swoje proporcje i rozmiary niwelując je do wąskiego korytarza. Korytarz

Page 29: Prowokujac przestrzenie teatralne

prowadzony jest wzdłuż wewnętrznej strony północnej ściany, by przy końcu poszerzyć się

iotworzyćtworzącformęwidownipodążającązageometriąapsydy.

Górna część trybuny wykorzystana została również do ukrycia sprzętu audiowizualnego. Dzięki

schowanymwpodstawie projektorzemożliwe jest zaawansowaniewystępów artystycznych o sztukę

obrazu.ProjektorskierowanywstronęantresoliwyświetlanaścianieBlackbox’adowolnewizualizacje.

Zainstalowanekameryprzykażdymtypieprzestrzenie,dodatkowozezwalanarejestrowaniewydarzeń

bieżących.

Dolna część audytorium rozpoczyna się zaraz po wejściu do kościoła. Nie została jednak

A

B

C

D

E

Głównym zadaniem było stworzenie kreatywnego, przestrzennego urządzenia teatralnego z różnorodnym układem

formalnym powstałych w nim przestrzeni.

Urządzenie zaczyna się od zewnętrznej sali nawiązującej do klasycznych sal teatral-nych zlokalizowanej na wewnętrznym dziedzińcu[A]

Dalej przebija się przez ścianę zewnętrzna budynku i wlewa do wnętrza zmieniając się w wąski korytarz.[B]

W końcu wąskie przejście zakręca i przekształca się w formę górnej trybuny ponad przestrzenią apsydy, wijąc się

wzdłuż ściany zewnętrznej i otwierając widok na główną scenę [C].Dolna część Urządzenie rozpoczyna się praktycznie zaraz po wejściu do obiektu.

Pozwala jednak dokonać jeszcze wyboru czy na pewno chcemy uczestniczyć w przedstawieniu przed nami i dać się wciągnąć w przestrzeń wąskiego dolnego

korytarza [D], czy może jednak wejść do otwartej przestrzeni foyer pod antresolą oczekując na występ w innej części.

Jednocześnie idąc naprzód forma foyer poprowadzi nas bezpośrednio na dolną trybunę należącą do głównej sceny[E].

Page 30: Prowokujac przestrzenie teatralne

zetkniętaibezpośredniopołączonazdrzwiamiwejściowymipotobydaćwybórobserwatoromczychcą

uczestniczyćwprzedstawieniu iwejśćdowąskiegokorytarza,czyteżprzejśćobokniegoikorzystaćz

otwartejprzestrzenipodantresolą,którapełnirolęprzechodniegofoyerprowadzącegobezpośrednio

dogłównejdolnejsceny.

Przestrzeń ta połączona jest z niewielkim barem, który w razie potrzeby

iwzależnościodformyprzedstawieniemoże‘wpłynąć’doprzestrzeninawybyłegokościoła.

Jeśli jednak postanowimy po przekroczeniu progu podążać korytarzem, znajdziemy się w

środkuwystępuwnietypowejwąskiejprzestrzeni.Będzieonaprowokowaćnasdoświadomej lub też

nieświadomejinterakcjizartystami.

Dolna trybuna dopasowuje swoją geometrię do górnej częściwidowni orazwchodziw relację

przestrzennązpłaszczyznamimurówprzybierającaudytoryjnąformęotaczającąapsydę.

Scena typu BLACKbox

„Black box stał się urzeczywistnieniem «pustej przestrzeni», formą, która najlepiej realizowała estetyczne

postulaty Brooka z 1967/1968. Twierdzono, że jest neutralnym środowiskiem, umożliwiającym dowolną

pożądaną konfigurację widowni. Dzięki niewidzialnym ścianom światło budowało przestrzeń, która w zależności

od życzeń reżysera, wydawała się bardzo mała lub rozległa”18

Badaczprzestrzeniteatralnej,DavidWiles

„Czarne pudełko”, jak pisze Wiles, stało się w latach sześćdziesiątych emblematem społeczeństwa

demokratycznego. „Elastyczność układu widowni jest wyrazem libertariańskiej i demokratycznej ideologii, bo

tutaj panuje teoretyczna wolność wyboru i możliwość dowolnej organizacji teatralnego mikrokosmosu”

Badaczprzestrzeniteatralnej,DavidWiles

„Czarne pudełko” lub „czarny sześcian” z angielskiego black box to forma

przestrzenna dominującej w teatrze eksperymentalnym przełomu lat sześćdziesiątych

i siedemdziesiątych XX wieku. Do dziś stosowana we współczesnym teatrze jako neutralne tło dla

aktorów19. Tego typu przestrzeń została uwzględniona w projekcie. Podczas procesu projektowego

starałam się zachować i wyeksponować walory adaptowanego budynku, ograniczając ingerencję w

18 CZ/PLTEATRPOPRZEBUDOWIE”red.częścipolskiejZofiaDworakowska,

red.częsciczeskiejMichalaPohořelá,Warszawa2008

19 CZ/PLTEATRPOPRZEBUDOWIE”red.częścipolskiejZofiaDworakowska,

red.częsciczeskiejMichalaPohořelá,Warszawa2008

Page 31: Prowokujac przestrzenie teatralne

podwójna podłoga na antresoli podwieszana byłaby do wzmocnionej konstrukcji więźby

dachowej. Boczne ścianki BLACKbox’a rozkładane

ciekawey układ wnętrza z antresolą został wykorzystany w projektowanej propozycji.górny poziom antresoli jako punkt obserwacyjny oraz jako lokalizacji BLACKboxa - ktrego geometria dopasowana jest do proporcji przestrzeni wytworzonej przez antresolę

poziom dolnejsceny głównej

górna warstwa podłogi podnoszona na linach. Jeśli byłaby potrzeba stworzenia sali typu BALCKbox razem z podnoszoną podłogą rozkładane byłyby ukryte ściany boczne

podniesiona pierwsza warstwa podłogi razem ze ścianami tworzą BLACKbox -

niezależną scenę odciętą wizualnie całkowowicie od reszty przestrzeni

teatru.

odbiórproporcjiigłównychwielkościwewnętrzu.Charakterystycznączęściątegowłaśniewnętrzajest

antresola.Dostępdoniej jestmożliwyzklatki schodowej iwindywbudowanejwbyłąwieżękościoła.

Wykorzystującwymiary antresoli jako odpowiednie dlamniejszej sceny typuBLACKbox, stworzyłam

podwójną podłogę, zawieszoną na drewnianej konstrukcji dachu. W razie potrzeby górna warstwa

podłogipodnoszonajestrazemzrozwijającymisiębocznymiścianami‘czarnegopudełka’.Poustawieniu

Page 32: Prowokujac przestrzenie teatralne

Pomimo gęstej siatki drewnianych belek możliwy jest wgląd do wnętrza obiektu; żeby nie stracić możliwości obserwacji wydarzeń teatralnych z

nowego punktu, w projekcie zaproponowano galerie ciągnąca się wzdłuż murów zewnętrznych;

w środkowej części poddasza mieściłby się szklany poddest (ze względu na ograniczoną nośność

konstrukcji podest dostępny byłby jedynie dla grup artystycznych stając się dodatkową przestrzenią

performance’u)

poddasze z otwartą drewnianą konstrukcją dachuze względu na gęstość belek przestrzen poddasza jest formalnie odcięte od reszty obiektu; z tego powodu przestrzeń ta została odrębnie potraktowana - jako dodatkowy obszar teatralny niezależny od pozostałych części.

na poddaszu dzięki konstrukcji więźby i niewielkim oknom dachowym wytworzona jest niepowtarzalna atmosfera.snopy światła przedzierające się przez belki, oraz interesująca podłużna proporcja wnętrza tworzą idealne sceniczne tło dla występów artystycznych

środkowa część przeznaczona dla artystów

jej na odpowiedniej wysokości powstaje niezależne pomieszczenie, odcięte całkowicie od scenografii

wnętrza dawnego kościoła. z powodów funkcjonalnych i formalnych ściany BLACKbox’a nie stykają

sięześcianami istniejącymipozostawiającprzejściewokół.Daje tomożliwośćobsługi technicznej,ale

równieżwykorzystaniapoziomuantresoliprzezgościteatrudoobserwacjigłównejscenywewnętrznego

audytorium.

Po podniesieniu górnej warstwy podłogi antresoli ukazuję się jej cała trójwymiarowość

jako pomieszczenie złożone z różnej wielkości prostopadłościanów, które są zamkniętymi

bądź otwartymi obiektami. Mogą służyć jako elementy ukrywające oprawy oświetleniowe,

otwory wentylacyjne (prostopadłościany otwarte) czy też chowające rekwizyty czy

niewielkie składniki scenografii (prostopadłościany zamknięte). Podstawowa grubość

elementów to 40cm tak by można było umieścić w nich elementy instalacji elektrycznej

iwentylacyjnej.

ScenytypuBlackboxstałysięcharakterystycznymiformaminateatralnej

mapiePragiiprojektowanyobiektuzupełniaróżnorodnąofertęmiastawtymzakresie.

Poddasze - galeria

Trudnym zadaniem było odpowiednie zagospodarowanie i wykorzystanie poddasza,

pomimo tego, że przestrzeń ta jest niezwykle ciekawa, wypełnioną gęstą drewnianą

konstrukcją dachu, po której ślizga się i przepływa światło dzienne przenikające przez

okna dachowe do wnętrza. Zadaniem, który należało rozwiązać kwestię przynależności

przestrzeni do reszty obiektu. Z poziomu głównej nawy i antresoli poddasze, poprzez gęstą

siatkę drewnianych belek, jest praktycznie niewidoczne i percepcja przestrzeni wyklucza je

zpostrzeganiajakoczęścicałegownętrza.

Page 33: Prowokujac przestrzenie teatralne

Podczas projektowania rozpatrywałam więc poddasze jako osobny element, w

pewien sposób niezależny. Połączony z niższymi poziomami klatką schodową i windą

wbyłejwieży,możebyćwykorzystanywzależnościodpotrzebjakozmiennaprzestrzeńpodprzedstawienia

artystycznelubjakogaleriasztuki.

Formaścieżkidookoławewnętrznejstronymurudajemożliwośćwykorzystaniaokiendachowych

jakopunktywidokowenapanoramęmiasta,orazjakoniezależnepunktyobserwacjidziałańartystycznych

wewnątrzprojektowanegoteatru.

Przestrzeń artystyczna oddzielona jest od części dla widzów ze względów

formalnych i konstrukcyjnych. Aktorzy choć na wyciągnięcie ręki są oddzieleni od

obserwatorów, co pozwala nam wytworzyć kolejną, inną zależność aktor-widz. Za tego

typu rozwiązaniem przemawiały również względu konstrukcyjne, chociaż przewidziane

zostało wzmocnienie konstrukcji drewnianej rozsądnym jest nie obciążanie jej nadmiernie

wśrodkowympasiestądwstępnaniegozostałograniczonytylkodoartystów.

Tego typuukładprzestrzennypoddaszapozwalanawykorzystywaniego jakogalerię sztuki,w

którejgościemogąoglądaćdziełazebranewśrodkowympasie.

Część zachodnia - dodatkowe wejście do budynku

W części zachodniej budynku pozostała dolna część wieży kościelnej. W jej wnętrzu oraz

Pomimo gęstej siatki drewnianych belek możliwy jest wgląd do wnętrza obiektu; żeby nie stracić możliwości obserwacji wydarzeń teatralnych z

nowego punktu, w projekcie zaproponowano galerie ciągnąca się wzdłuż murów zewnętrznych;

w środkowej części poddasza mieściłby się szklany poddest (ze względu na ograniczoną nośność

konstrukcji podest dostępny byłby jedynie dla grup artystycznych stając się dodatkową przestrzenią

performance’u)

poddasze z otwartą drewnianą konstrukcją dachuze względu na gęstość belek przestrzen poddasza jest formalnie odcięte od reszty obiektu; z tego powodu przestrzeń ta została odrębnie potraktowana - jako dodatkowy obszar teatralny niezależny od pozostałych części.

na poddaszu dzięki konstrukcji więźby i niewielkim oknom dachowym wytworzona jest niepowtarzalna atmosfera.snopy światła przedzierające się przez belki, oraz interesująca podłużna proporcja wnętrza tworzą idealne sceniczne tło dla występów artystycznych

środkowa część przeznaczona dla artystów

Page 34: Prowokujac przestrzenie teatralne

dobudowanym fragmencie zlokalizowana jest komunikacja pionowa – klatka schodowa i winda dla

niepełnosprawnych.Dodatkowozaprojektowanezostałyczterypoziomypokoigościnnychdlawidzów

lubartystów.

Na parterze umieszczono drugie stoisko biletowe. Obecnie wejście od strony zachodniej

nie funkcjonuje, w projekcie zdecydował się jednak je wykorzystać ze względów funkcjonalnych i

ewakuacyjnych.Przejścietojestpołączoneformalniezdolnączęściąwewnętrznegoaudytoriumibyłoby

wykorzystywaneprzykonkretnymtypieprzedstawieńrozgrywającychsięwdolnymkorytarzu.

Wschodnie skrzydło byłego klasztoru

Zakresprojektuwstosunkudokonkursowegozakresuzostałpowiększonyoadaptacjewschodniego

skrzydłabyłegoklasztoru.Każda funkcja,w tymteatrpotrzebujezaplecza.Jest to tymważniejsze,ze

przestrzenie nieteatralne adaptowane często mają ograniczone możliwości powierzchniowe. Dzieję

siętakzazwyczajwprzypadkachkiedyobiektnie jestbudowanypodkonkretnąfunkcję.Zwłaszczaw

przypadkuprojektowanejkonwencjiprzestrzeniteatralnejgdziezespółwystępującyimnogośćrozwiązań

przestrzennychpozwalanaróżnorodnośćartystyczną,potrzebnejestzapleczetechniczneisocjalnedla

przyjezdnychaktorów,tancerzylubinnychartystów.

Adaptowane wschodnie skrzydło zostało przeznaczone na wyżej wymienione

funkcje. Do budynku dostajemy się bezpośrednio z wewnętrznego dziedzińca, co staje

się przedłużenie przestrzeni publicznej gdzie znaleźć możemy sale warsztatową – jako,

że Prague Crossroads prowadzi różnego rodzaju wydarzenia artystyczne, angażujące również

społeczność miejską. W przyziemiu od strony ulicy Annenska zlokalizowany jest również

bar, który działać może również niezależnie od reszty teatru. Ze względu na połączenie

z przestrzenią główną teatru (nawa byłego kościoła – dolne wewnętrzne audytorium)

wparterzeznajdująsięgarderobyimagazynykostiumówimałejscenografii,sąonejednakwydzielonaod

częścidostępnejdlawszystkich.

Pierwszepiętro–przeznaczonejestjużwyłączniedlaartystów.Znajdująsiętamsaleprób:duża,

małaorazsaladoćwiczeń indywidualnych.Natympoziomiezlokalizowanesąrównieżpomieszczenia

relaksuiregeneracjifizycznejdlaartystówjaksauna,czypokójmasażu,któresąbardzoważnepodczas

ćwiczeńgruptanecznych,czyinnychteatrówruchowych.

Dwie ostatnie kondygnacje – piętro drugie i poddasze zaadaptowane zostały na pokoje gościnne dla

przyjezdnychartystów.Artyściemielibydodyspozycjiwspólnąkuchnięorazpokójdzienny.Napiętrach

znajdująsiędodatkowesaleprób,którejednocześniesąsalamimultimedialnymijako,zewewspółczesnej

Page 35: Prowokujac przestrzenie teatralne

sztuceteatruczęstokorzystasięzróżnegorodzajumultimedialnychźródeł.

Ogród wewnętrzny

Specyficznym miejscem na działce okazał się ogród. Jest to typowy ogród

wmieście,oddzielonyodulicywysokimmurem.Pomimowięctego,żebędącwnimznajdujemysięjedynie

kilkametrówodzatłoczonych,turystycznychulicPragimamywrażenieintymnościiprywatności.

Przestrzeń ogrodu również wykorzystana została jako przestrzeń artystyczna, ale

sposób jej aranżacji nie definiuje ostatecznej funkcji i formy użytkowania. Zielona trybuna

stworzona przez ukształtowanie ziemi zlewa się z trawiastym dywanem całości ogrodu.

Wraziepotrzebyogródmożebyćwykorzystanynaletnieotwarteprzedstawienia,lubteżjakomiejsce

odpoczynkupowiązanezwewnętrznymdziedzińcemwejściowymiogólnodostępnymbaremnaparterze

przyległegobudynku

Page 36: Prowokujac przestrzenie teatralne
Page 37: Prowokujac przestrzenie teatralne
Page 38: Prowokujac przestrzenie teatralne

Bibliografia

Literatura:

- “Vademecum Teatromana”, Tadeusz Kudliński, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1985- “Teatr wielki, mniejszy i codzienny : studia,” red. Piotra Kowalskiego, Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2002- “Scena i ekran : przestrzeń dialogu interartystycznego”, red. Janusz Skuczyński i Piotr Skrzypczak, wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2007- “Teatr w miejscach nieteatralnych”, Red. Juliusz Tyszka, wyd. Humaniora, Poznań 1998- “Mozaika współczesności : teatr alternatywny w Polsce po roku 1989”, Małgorzata Gołaczyńska, wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2002.- “Porozmawiajmy o technologii teatru”, Jerzy Gumiński, Przedsiębiorstwo Specjalistyczne TEATR, Łódź 2008- “Przestrzenie we współczesnym teatrze i dramacie”, pod red. Violetty Sajkiewicz i Ewy Wąchockiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2009- “CZ/PL TEATR PO PRZEBUDOWIE” red. części polskiej Zofia Dworakowska, red. częsci czeskiej Michala Pohorelá, Warszawa 2008- „Podręcznik projektowania architektoniczno-budowlanego” Ernst Neufert, wyd. Arkady, Warszawa 2000- Słownik Języka Polskiego, PWN

artykuły, prace naukowe

-“Spacelessness, Tropes and Topologies - Spatial Problems in BADco.’s Work”, Tomislav Medak, BADco. - “Deleted Messages”, Una Bauer- “Living in Transs:Transition, transformation, translation”, Goran Sergiej Pristas, BADco.- “Noise as a Strategy of Production”, Ivana Ivković, BADco.- “GIVE ME A PROBLEM!”, Bojana Cvejić, BADco.- “Privacy in Accordance with “Memories are made of this…”, Mårten Spångberg- „Wznieść się wysoko ponad codzienność” rozmowa z Peter’em Brookiem, Rafała Bubnicki,„Rzeczpospolita” 2001 nr 264- “Analiza funkcjonalno-programowa współczesnego teatru miejskiego na przykładzie teatru polskiego we Wrocławiu i kilku innych przykładów teatrów miejskich”,- praca doktorska, dr inż. arch. Jan Kubec

strony internetowe

www.archdaily.com, http://badco.hr/http://www.vize.cz, http://inhabitat.com, www.dapstudio.com, http://europaconcorsi.comhttp://www.flickr.com, http://www.boingboing.nethttp://www.designtopnews.com, www.worldarchitecturenews.comhttp://www.archimodes.com, http://twistedsifter.comhttp://www.madrid.es, http://www.mahringer.orghttp://www.mataderomadrid.org/, http://www.esmadrid.comhttp://www.beinteriordecorator.com, www.wikipedia.plwww.dezeen.com

inne

warunki konkursowe 8th OISTAT THEATRE COMPETITION

Page 39: Prowokujac przestrzenie teatralne

© musk collective [email protected]