Prostat KanseriProstat KanseriEpidemiyoloji ve EtyolojiEpidemiyoloji ve Etyoloji

Dr.Necip PirinççiDr.Necip Pirinççi

Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Üroloji Anabilim Dalı, Fakültesi Üroloji Anabilim Dalı,

VanVan

EpidemiyolojiEpidemiyoloji

Erkeklerde en sık tanı konulan kanser. Erkeklerde en sık tanı konulan kanser. Erkeklerde AC kanserinden sonra en sık ölüme sebep Erkeklerde AC kanserinden sonra en sık ölüme sebep olan kanser. olan kanser. Kanser ölümlerinin %10’nundan sorumludur.Kanser ölümlerinin %10’nundan sorumludur.Son iki dekatta erken tanıya bağlı kansere bağlı Son iki dekatta erken tanıya bağlı kansere bağlı ölümlerde düşüş.ölümlerde düşüş.

Remzi M, J Mens Health Gend, 2004; Melia J, Br J Urol, 2004Remzi M, J Mens Health Gend, 2004; Melia J, Br J Urol, 2004

50 yaşından sonra insidans katlanarak artar. 50 yaşından sonra insidans katlanarak artar. -40 yaş altı1/10.000-40 yaş altı1/10.000 -40-59 yaş arası 1/103-40-59 yaş arası 1/103 -60-79 yaş arası 1/8.-60-79 yaş arası 1/8.

Tanı Tanı

-serum prostat spesifik antijen (PSA) -serum prostat spesifik antijen (PSA)

-dijital rektal muayene -dijital rektal muayene

Organa sınırlı tümörlerin yakalanmasına olanak vererek prostat bağlı Organa sınırlı tümörlerin yakalanmasına olanak vererek prostat bağlı ölümlerde belirgin düşüşe neden olmuştur. ölümlerde belirgin düşüşe neden olmuştur.

Sigara içenlerde hastalığa özgü mortalite daha yüksektir. Sigara içenlerde hastalığa özgü mortalite daha yüksektir.

Kenfield SA, JAMA, 2011Kenfield SA, JAMA, 2011

Postmortem biyopsilerde insidental karsinom saptanma oranı %15 - Postmortem biyopsilerde insidental karsinom saptanma oranı %15 - %70 ( hastanın yaşı ve/veya postmortem biyopsinin örneklemesi ).%70 ( hastanın yaşı ve/veya postmortem biyopsinin örneklemesi ).

Gites RE, N Eng J Med, 1991Gites RE, N Eng J Med, 1991

%20 klinik bulgu. %20 klinik bulgu. İnsidans; İnsidans;

-İskandinav ülkelerinde, uzakdoğuya göre daha fazla. (diyet ve -İskandinav ülkelerinde, uzakdoğuya göre daha fazla. (diyet ve birazda uzakdoğuda yaşam beklentisin bir miktar düşük olması).birazda uzakdoğuda yaşam beklentisin bir miktar düşük olması).

-ABD siyah erkeklerde insidansı ve mortalitesi beyaz erkeklere göre -ABD siyah erkeklerde insidansı ve mortalitesi beyaz erkeklere göre fazla. fazla.

-Amerikada yaşayan Afrika ve Asya kökenlilerde, Afrika ve Asya’da -Amerikada yaşayan Afrika ve Asya kökenlilerde, Afrika ve Asya’da yaşayanlara göre klinik prostat kanseri daha fazladır (göçten sonra yaşayanlara göre klinik prostat kanseri daha fazladır (göçten sonra hayvansal yağ ile beslenme ). hayvansal yağ ile beslenme ).

-Latent prostat kanseri açısından ırklar ve değişik ülkeler arasında -Latent prostat kanseri açısından ırklar ve değişik ülkeler arasında fark yoktur. fark yoktur.

Gronberg H, Lancet, 2003; White A, Cancer, 2011; Ho SM, Endocrinol Metab Clin North Am, Gronberg H, Lancet, 2003; White A, Cancer, 2011; Ho SM, Endocrinol Metab Clin North Am,

2011.2011.

EtyolojiEtyoloji

Genetik+çevresel faktörler Genetik+çevresel faktörler

Potansiyel risk faktörleri;Potansiyel risk faktörleri; -Yaş-Yaş -Genetik faktörler ve ailesel yatkınlık -Genetik faktörler ve ailesel yatkınlık -Diyet ve çevresel faktörler -Diyet ve çevresel faktörler -Hormonlar-Hormonlar -Vazektomi-Vazektomi -Irk-Irk -Enfeksiyon-Enfeksiyon -Diğer (cinsel yolla bulaşan hastalıklar, seksüel aktivite, vücut kitle -Diğer (cinsel yolla bulaşan hastalıklar, seksüel aktivite, vücut kitle

indexi, PSA )indexi, PSA )

YaşYaşEn önemli risk faktörü.En önemli risk faktörü.Genelde 50 yaş üstü.Genelde 50 yaş üstü.%80’i altmış beş yaşın üstünde. %80’i altmış beş yaşın üstünde.

Ho SM,Endocrinol Metab Clin North Am., 2011Ho SM,Endocrinol Metab Clin North Am., 2011 Prostat kanserinin gelişme riski; Prostat kanserinin gelişme riski;

-39 yaşında %0.005-39 yaşında %0.005 -40-59 yaş arası %2,2 -40-59 yaş arası %2,2 -60-79 yaş arası %13,7 -60-79 yaş arası %13,7 American Cancer Society, 2003American Cancer Society, 2003

Otopsi serisinde;Otopsi serisinde; -50-60 yaş arası erkeklerde %20-50-60 yaş arası erkeklerde %20 -70-80 yaş arası erkeklerde %50 histolojik olarak prostat kanseri. -70-80 yaş arası erkeklerde %50 histolojik olarak prostat kanseri. Carter HB, J Urol , 1990.Carter HB, J Urol , 1990.

Elli yaşındaki bir erkeğin hayatı boyuncaElli yaşındaki bir erkeğin hayatı boyunca -Histolojik saptanabilen prostat kanseri geliştirme riski %42,-Histolojik saptanabilen prostat kanseri geliştirme riski %42, -Klinik hastalık geliştirme riski %9,5 -Klinik hastalık geliştirme riski %9,5 -Prostat kanseri yüzünden ölüm riski %2,9.-Prostat kanseri yüzünden ölüm riski %2,9. Scher HI, ClinicalScher HI, Clinical Oncology, 2000Oncology, 2000

Genetik faktörler ve ailesel yatkınlıkGenetik faktörler ve ailesel yatkınlık9 adet sorumlu gen tarif. 9 adet sorumlu gen tarif. Ailesel prostat kanseri hikâyesi olan hastaların bir kısmında 1. kromozom, Ailesel prostat kanseri hikâyesi olan hastaların bir kısmında 1. kromozom, 17. kromozom ve X kromozomunda genetik değişiklikler saptanmıştır17. kromozom ve X kromozomunda genetik değişiklikler saptanmıştırEn iyi karekterize olan HPC1 genidir. Herediter prostat kanser 1 (HPC1) geni En iyi karekterize olan HPC1 genidir. Herediter prostat kanser 1 (HPC1) geni ve prostat kanserini predispoze eden gen (PCAP) 1. kromozomda ve prostat kanserini predispoze eden gen (PCAP) 1. kromozomda yerleşmekte iken, insan prostat geni (human prostate cancer gene) x yerleşmekte iken, insan prostat geni (human prostate cancer gene) x kromozomunda yerleşmiştir. kromozomunda yerleşmiştir.

-İsveç ve Amerika’da HPC1 geni + ailelerde; -İsveç ve Amerika’da HPC1 geni + ailelerde; -erken yaş-erken yaş - etkilenen birey sayısı- etkilenen birey sayısı -iki kuşak boyunca devamlılık.-iki kuşak boyunca devamlılık.

Birinci derece akrabasında prostat kanseri + ise risk 2 kat; iki ya da daha Birinci derece akrabasında prostat kanseri + ise risk 2 kat; iki ya da daha fazla birinci derece akrabasında + ise bu risk 5-11 kat. fazla birinci derece akrabasında + ise bu risk 5-11 kat. 70 yaşında prostat kanseri yakını olan erkekte 4 kat, 60 yaşında bir aile 70 yaşında prostat kanseri yakını olan erkekte 4 kat, 60 yaşında bir aile yakını olanda 5 kat ve 50 yaşında bir yakını olanda ise 7 kat artar. yakını olanda 5 kat ve 50 yaşında bir yakını olanda ise 7 kat artar. Erken yaşta prostat kanseri tanısı alan bireylerin kardeş ve aile bireylerinde Erken yaşta prostat kanseri tanısı alan bireylerin kardeş ve aile bireylerinde prostat kanserine yakalanma riski artar. prostat kanserine yakalanma riski artar.

Montironi R, Virchows Arch. 2004; Steinberg GD, Prostate, 1990; Lesko SM. Am JMontironi R, Virchows Arch. 2004; Steinberg GD, Prostate, 1990; Lesko SM. Am J Epidemiol, 1996. Epidemiol, 1996.

Diyet ve çevresel faktörlerDiyet ve çevresel faktörlerHayvansal yağlar, kırmızı et ve yağlı hayvansal besinlerin tüketimi prostat Hayvansal yağlar, kırmızı et ve yağlı hayvansal besinlerin tüketimi prostat kanseri insidansı ve mortalitesini yaklaşık 2 kat artırır.kanseri insidansı ve mortalitesini yaklaşık 2 kat artırır.Prostat kanseri gelişimini engelleyen diyet bildirilmemiştir.Prostat kanseri gelişimini engelleyen diyet bildirilmemiştir.Amerika’da yaşayan Japon erkeklerde prostat kanseri görülme oranı Amerika’da yaşayan Japon erkeklerde prostat kanseri görülme oranı Japonya’da yaşayan Japonlardan daha fazladır. Göç ettikleri bölgede daha Japonya’da yaşayan Japonlardan daha fazladır. Göç ettikleri bölgede daha uzun süre yaşadıkları için göç sırasında genç yaşta olanlarda risk daha uzun süre yaşadıkları için göç sırasında genç yaşta olanlarda risk daha yüksektir. yüksektir.

-Batı yaşam tarzı-Batı yaşam tarzı -yüksek oranda yağ ve kırmızı et tüketimi -yüksek oranda yağ ve kırmızı et tüketimi

Prostat kanseri riski açısından Asya’lı ve Amerika’lı erkekler arasındaki %10-Prostat kanseri riski açısından Asya’lı ve Amerika’lı erkekler arasındaki %10-15’lik farkın satüre yağ alımı ile ilişkili olduğu öne sürülmüştür. 15’lik farkın satüre yağ alımı ile ilişkili olduğu öne sürülmüştür. Japonya’da prostat kanserinin düşük oranlarda izlenmesinin nedeni soya Japonya’da prostat kanserinin düşük oranlarda izlenmesinin nedeni soya ürünlerinin daha çok tüketilmesi olarak düşünülmüştür. isoflavonların hücre ürünlerinin daha çok tüketilmesi olarak düşünülmüştür. isoflavonların hücre proliferasyonu ve transformasyonunda ve ayrıca anjiogenezis gelişiminde proliferasyonu ve transformasyonunda ve ayrıca anjiogenezis gelişiminde önemli olan tirozin kinazları inhibe ettiği öne sürülmüştür (20). önemli olan tirozin kinazları inhibe ettiği öne sürülmüştür (20). Kalsiyum tüketimi & prostat kanseri insidansında artış bildirilmiştir. Bunun Kalsiyum tüketimi & prostat kanseri insidansında artış bildirilmiştir. Bunun nedeni serumda kalsiyumun yüksek olmasının 1,25 Dihidroksikolekalsiferol nedeni serumda kalsiyumun yüksek olmasının 1,25 Dihidroksikolekalsiferol seviyesini düşürmesi ile ileri sürülmektedir.seviyesini düşürmesi ile ileri sürülmektedir.

Cook LS, J Urol, 1999; Veierod MB, Int J Cancer, 1997; Gronberg H, Lancet , 2003.Cook LS, J Urol, 1999; Veierod MB, Int J Cancer, 1997; Gronberg H, Lancet , 2003.

HormonlarHormonlar

Normal prostat epitelinin büyümesi ve canlılığını sürdürmesi içinNormal prostat epitelinin büyümesi ve canlılığını sürdürmesi için -Androjenler: Serumdaki IGF-BP3’ü azaltır -Androjenler: Serumdaki IGF-BP3’ü azaltır -D vitamini: Serumdaki IGF-BP3’ü artırır -D vitamini: Serumdaki IGF-BP3’ü artırır Serumdaki IGF-1 miktarındaki 100ng/ml’lik artışın prostat kanseri Serumdaki IGF-1 miktarındaki 100ng/ml’lik artışın prostat kanseri

riskini 2 kat arttırdığı bildirilmiştir. IGF-BP3; serumdaki serbest IGF-1 riskini 2 kat arttırdığı bildirilmiştir. IGF-BP3; serumdaki serbest IGF-1 azaltır. azaltır. Puberteden önce orşiektomi yapılanlar ve konjenital 5-alfa redüktaz Puberteden önce orşiektomi yapılanlar ve konjenital 5-alfa redüktaz enzim eksikliği olanlarda prostat kanserinin gelişmediği saptanmıştır. enzim eksikliği olanlarda prostat kanserinin gelişmediği saptanmıştır. Karaciğer sirozuna bağlı olarak gelişen hiperöstrojenemi nedeniyle Karaciğer sirozuna bağlı olarak gelişen hiperöstrojenemi nedeniyle bu hastalarda prostat kanseri insidansı daha düşüktür bu hastalarda prostat kanseri insidansı daha düşüktür 5-alfa redüktaz inhibitörü kullanımı da prostat kanseri gelişimini 5-alfa redüktaz inhibitörü kullanımı da prostat kanseri gelişimini azaltmaktadır. Ancak 5-alfa redüktaz ihibitörü kullananlarda gelişen azaltmaktadır. Ancak 5-alfa redüktaz ihibitörü kullananlarda gelişen prostat kanserinde tümörün histolojik olarak daha agresif olduğu prostat kanserinde tümörün histolojik olarak daha agresif olduğu saptanmıştır. saptanmıştır.

Bostwick DG, Cancer, 2004; Azzouni F, Urology, 2012; Walsh PC, J Urol. 2012. Bostwick DG, Cancer, 2004; Azzouni F, Urology, 2012; Walsh PC, J Urol. 2012.

Vazektomi:Vazektomi:Net olmamakla birlikte vazektomi prostat kanseri riskini artırabilir;Net olmamakla birlikte vazektomi prostat kanseri riskini artırabilir;

-anti-sperm antikorları-anti-sperm antikorları -azalmış seminal androjen konsantrasyonu -azalmış seminal androjen konsantrasyonu -azalmış prostatik sekretuar aktivite-azalmış prostatik sekretuar aktivite Bostwick DG, Cancer, 2004Bostwick DG, Cancer, 2004

Irk:Irk: -Afro-Amerikalı erkeklerde 275,3 /100.000-Afro-Amerikalı erkeklerde 275,3 /100.000

-Beyaz ırkta 172,9 /100.000-Beyaz ırkta 172,9 /100.000 -Asya kökenli erkeklerde 107,2 /100.000 -Asya kökenli erkeklerde 107,2 /100.000

Beyaz ırkla karşılaştırıldığı zaman Afro-Amerikan erkeklerde;Beyaz ırkla karşılaştırıldığı zaman Afro-Amerikan erkeklerde; -Testosteron miktarı %15 daha yüksek -Testosteron miktarı %15 daha yüksek -5-alfa redüktaz daha aktif. -5-alfa redüktaz daha aktif.

Afro-Amerikalı erkeklerde prostat kanseri; daha yüksek oranda Afro-Amerikalı erkeklerde prostat kanseri; daha yüksek oranda metastaz ve yüksek evre ile daha kötü seyirlidir.metastaz ve yüksek evre ile daha kötü seyirlidir.

Lunenfeld B, World J Urol, 2002; White A, Cancer, 2011; Thomas LN, EurLunenfeld B, World J Urol, 2002; White A, Cancer, 2011; Thomas LN, Eur Urol, 2008Urol, 2008

EnfeksiyonEnfeksiyonUzun süreli kronik inflamasyon prostat kanserine neden olabilir.Uzun süreli kronik inflamasyon prostat kanserine neden olabilir.Kronik inflamasyon;Kronik inflamasyon;

-enfeksiyon(ensık)-enfeksiyon(ensık) -idrar reflüsü-idrar reflüsü -diyet-diyet -hormonal bozukluklar -hormonal bozukluklar

Kronik inflamatuar süreçte histolojik olarak en yaygın görülen bulgu; Kronik inflamatuar süreçte histolojik olarak en yaygın görülen bulgu; proliferatif inflamatuar atrofidir. Bu hücreler bazen yüksek dereceli proliferatif inflamatuar atrofidir. Bu hücreler bazen yüksek dereceli Prostatik İntraepitelyal Neoplazi (PİN)’ye dönüşebilmektedir. Proliferatif Prostatik İntraepitelyal Neoplazi (PİN)’ye dönüşebilmektedir. Proliferatif inflamatuar atrofi, ağırlıklı olarak periferal zonda bulunur. inflamatuar atrofi, ağırlıklı olarak periferal zonda bulunur. İmmün sistemin uyarılması ile fagositlerin aktivasyonu -- reaktif oksijen İmmün sistemin uyarılması ile fagositlerin aktivasyonu -- reaktif oksijen ve nitrojen metabolitlerinin oluşması -- DNA hasarı -- salınan sitokinler ile ve nitrojen metabolitlerinin oluşması -- DNA hasarı -- salınan sitokinler ile epitel hücre proliferasyonu ve anjiogenez ( tümör gelişim süreçleri). epitel hücre proliferasyonu ve anjiogenez ( tümör gelişim süreçleri). Prostat kanseri ile enfeksiyon ilişkisinde en sık suçlanan gen HPC1’dir. Prostat kanseri ile enfeksiyon ilişkisinde en sık suçlanan gen HPC1’dir. HPC1 mutasyonunda viral, bakteriyel ve mantar enfeksiyon sıklığının HPC1 mutasyonunda viral, bakteriyel ve mantar enfeksiyon sıklığının arttığı, prostat kanseri sıklığında da artış olduğu gösterilmiştir.arttığı, prostat kanseri sıklığında da artış olduğu gösterilmiştir.

Karan D, Cancer Res, 2009; Stock D, Urol ClinKaran D, Cancer Res, 2009; Stock D, Urol Clin North Am, 2008; Klein EA, Urology, 2006North Am, 2008; Klein EA, Urology, 2006

Cinsel bulaşıcı hastalıklar;Cinsel bulaşıcı hastalıklar;Cinsel bulaşıcı hastalıklar ve seksüel aktivitenin prostat kanseri gelişimindeki rolü Cinsel bulaşıcı hastalıklar ve seksüel aktivitenin prostat kanseri gelişimindeki rolü net değildir. net değildir.

-sifiliz 2,3 kat,-sifiliz 2,3 kat, -gonore 1.34 kat, -gonore 1.34 kat, -herhangi bir cinsel yolla bulaşan hastalık 1.44 kat -herhangi bir cinsel yolla bulaşan hastalık 1.44 kat -prostatit 1.57 kat riski arttığı bildirilmiştir. -prostatit 1.57 kat riski arttığı bildirilmiştir.

Sifiliz, HPV, HSV-8 ve XMRV virüsü ile prostat kanseri arasında birliktelik olduğu Sifiliz, HPV, HSV-8 ve XMRV virüsü ile prostat kanseri arasında birliktelik olduğu gösterilmiştir. gösterilmiştir. Çoklu partnerde risk artarken ( artmış enfeksiyon riskinden dolayı), sık Çoklu partnerde risk artarken ( artmış enfeksiyon riskinden dolayı), sık ejekulasyonun da patojenin temizlenmesi nedeniyle riskin azaldığı belirtilmektedir. ejekulasyonun da patojenin temizlenmesi nedeniyle riskin azaldığı belirtilmektedir.

Sarma AV, J Urol, 2006; Sutcliffe S, CancerSarma AV, J Urol, 2006; Sutcliffe S, Cancer Epidemiol Biomarkers Prev, 2006; 2007Epidemiol Biomarkers Prev, 2006; 2007

Vücut kitle indeksi;Vücut kitle indeksi;Prostat kanserinden ölüm oranı; Prostat kanserinden ölüm oranı;

Vücut kitle indeksi 35 ile 40 arasında olan erkeklerin normal sınırlar içindeki vücut Vücut kitle indeksi 35 ile 40 arasında olan erkeklerin normal sınırlar içindeki vücut kitle indeksine sahip erkeklere göre %34 daha fazla. kitle indeksine sahip erkeklere göre %34 daha fazla.

Calle EE, N Engl J Med, 2003; Ly D, J Urol. 2010Calle EE, N Engl J Med, 2003; Ly D, J Urol. 2010

PSA;PSA;Yaşa göre yüksek PSA & prostat kanser riski. Yaşa göre yüksek PSA & prostat kanser riski.

Dikkatiniz için Teşekkürler…Dikkatiniz için Teşekkürler…