Chirurgie

ProlapsRectum en anus

3

Inhoudsopgave

Anale prolaps / Rectumprolaps ����������������������������������������������4

Onderzoek ���������������������������������������������������������������������������������6

Behandeling ��������������������������������������������������������������������������������7

Vragen �����������������������������������������������������������������������������������������9

4

Anale prolaps / RectumprolapsEr is sprake van een prolaps als weefsel, dat zich normaal binnen in het lichaam bevindt, door een bestaande opening naar buiten uitstulpt� Bij ‘anale prolaps’ betekent dit dat een gedeelte van de endeldarm door de anus naar buiten is uitgezakt�We maken onderscheid in twee typen ‘anale prolaps’�

SlijmvliesprolapsHierbij is alleen het slijmvlies van de endeldarm uitgezakt� Dit slijmvlies komt tijdens persen door de anus naar buiten, soms samen met aambeien� Slijmvliesprolaps is meestal het gevolg van een verzwakking van het verbindingsweefsel tussen darmwand en de bekledende slijmvlieslaag�

De slijmvliesprolaps heeft een dunne wand en is roze van kleur� Als er harde ontlasting langs schuurt, kan er gemakke-lijk een beschadiging optreden waardoor het slijmvlies gaat bloeden� Door een slijmvliesprolaps kan verstopping (obstipa-tie) ontstaan� Persen om toch ontlasting te krijgen maakt het vaak alleen maar erger� Het gaat vaak samen met aambeien�

Prolaps endeldarmwand (rectumprolaps)In dit geval komt de hele wand van de endeldarm (rectum) door de anus naar buiten� Dus zowel het slijmvlies als de spierlaag� Soms kan ook de anus mee verzakken� In dit geval spreken we van een anorectale prolaps� De uitpuilende darm is donkerrood van kleur en heeft een dikke wand� Dit wordt als een duidelijke zwelling ervaren� De prolaps kan de anus dichtduwen, waardoor de ontlasting

5

er niet uit kan� Dit leidt tot verstopping (obstipatie)� Persen om toch ontlasting te krijgen kan de prolaps versterken� Andere klachten die op kunnen treden zijn; verlies van slijm en bloed en het weglekken van dunne ontlasting�

Op den duur kunnen patiënten incontinent voor ontlasting worden, waardoor het moeilijk of zelfs onmogelijk is om de ontlasting op te houden� Dit komt waarschijnlijk omdat de prolaps zenuwcellen in de endeldarm en de anus heeft beschadigd en door schade aan de sluitspier�Rectumprolaps komt vooral voor op oudere leeftijd en bij kinderen tot circa 5 jaar� Het kan zowel bij mannen als bij vrouwen voorkomen, maar in het merendeel van de gevallen (85%) bij vrouwen�

Er zijn verschillende oorzaken voor het ontstaan van een rectumprolaps� Soms is er sprake van slappe bekkenbodem-spieren en anale kringspieren, waardoor de endeldarm niet goed wordt ondersteund en kan uitzakken� In andere gevallen wordt de rectumprolaps veroorzaakt door:

• langdurig persen bij verstopping (obstipatie) of bevalling;• door tumoren of poliepen in de endeldarm�

Verwijdering van de baarmoeder kan eveneens tot een rectumprolaps leiden�

6

OnderzoekOm vast te kunnen stellen of er sprake is van een slijmvlies-prolaps of een rectumprolaps is grondig onderzoek noodza-kelijk� In eerste instantie zal de arts rectaal onderzoek doen, waarbij u gevraagd wordt te persen� Door verschil in dikte en kleur van de wand van de prolaps kan de arts onderscheid maken tussen een slijmvlies- of een rectumprolaps�

Soms is een rectumprolaps niet helemaal duidelijk, waardoor aanvullendonderzoekindevormvaneen‘defecografie’noodzakelijk is� Bij dit onderzoek, waarbij er contrastmateriaal in de endeldarm (en vagina) is ingebracht, worden röntgenop-names gemaakt tijdens de stoelgang�

Als er sprake is van een rectumprolaps, moet nader onder-zoek gedaan worden naar de spanning en activiteit van de sluitspier, de bekkenbodemspier en naar de zenuwvoorziening van het rectumgebied� Gegevens van deze onderzoeken, die voor het St Jansdal in Utrecht worden uitgevoerd, bepalen de kans van slagen van een eventuele operatie� Om de ontlasting goed op te kunnen houden (continentie), moet de spierac-tiviteit voldoende zijn en de zenuwvoorziening niet zijn beschadigd�

In enkele gevallen lijkt er sprake te zijn van een rectumpro-laps, maar is het in werkelijkheid een poliep of uitgezakte tumor� Dit komt aan het licht bij een darmonoderzoek�

7

Behandeling

SlijmvliesprolapsBij een slijmvliesprolaps bestaat de behandeling in eerste instantie uit maatregelen met betrekking tot de voeding en het toiletgedrag� Adviezen die hierbij van belang zijn; vezelver-rijkte voeding, veel drinken, luisteren naar het ‘aandrangge-voel’, juiste toilethouding en niet persen�Om verergering te voorkomen kan de slijmvliesprolaps behandeld worden door ‘rubberbandligatie’ (Barronligatuur), de zogenaamde elastiekjes methode� Hierbij worden er één of meer rubberen ringetjes om het uitgezakte slijmvlies geplaatst, waardoor het weefsel wordt afgeklemd� Hierdoor wordt het overtollig slijmvlies als het ware strakker gemaakt� Het weefsel in de ringetjes sterft vervolgens binnen 2 tot 10 dagen af� De ringetjes en het afgestorven weefsel verlaten met de ontlasting het lichaam�

RectumprolapsBij een rectumprolaps wordt - als het onderzoek daar aanleiding toe geeft (zie onder ‘Onderzoek’) – meestal een rectopexie uitgevoerd� Tijdens deze operatie trekt de chirurg de hele endeldarm omhoog en maakt deze vervolgens vast aan het heiligbeen (vlak boven het stuitje) met een matje van kunststof� Voorafgaand aan de operatie bespreekt de chirurg met de patiënt hoe groot de kans is dat er na de operatie incontinentie voor ontlasting optreedt� Verstopping is na een rectopexie vaak een groot probleem�

8

Behalve de rectopexie zijn er andere operatietechnieken om de rectumprolaps te behandelen� Afhankelijk van o�a� de leeftijd en lichamelijk conditie van de patiënt, de ernst van de prolaps en de activiteit van de anale sluitspier kan de chirurg besluiten tot een andere operatietechniek�

Om de sluitspieren en de spieren van de bekkenbodem te verstevigen worden speciale oefeningen voorgeschreven� De fysiotherapeut begeleidt de patiënt hierbij, zowel voor als na de operatie� De oefeningen zijn nodig om incontinentie van ontlasting te voorkomen�

Een prolaps gaat vaak gepaard met verstopping� Om te voorkomen dat dit ook na de ingreep een blijvend probleem wordt, zijn de volgende leefregels van belang:

• gebruik een vezelrijke voeding zoals volkerenproducten, groente en fruit;

• drink minstens 2 liter per dag;• neem voldoende lichaamsbeweging;• ga naar het toilet wanneer u aandrang voelt�

Zie voor meer informatie onze brochure ‘Verstopping’ en de tekst ‘Vezelrijke voeding’�

Op verschillende plaatsen in ons land zijn speciale centra die gericht zijn op bekkenbodem- en incontinentieklachten� Informeer hiernaar bij uw behandelend arts�

9

VragenMocht u na het lezen van deze folder/ dit boekje nog vragen hebben, dan kunt u die voorleggen aan de assistentes van de polikliniek voor chirurgie, telefoon (0341) 463777, van 08�30-12�00 uur en van 13�30-16�30 uur�

Uitgave:PatiëntencommunicatieHarderwijk, januari 2013 CAZ CH 85�01�13

Ziekenhuis St JansdalWethouder Jansenlaan 90 3844 DG Harderwijk

Postbus 1383840 AC Harderwijk

Telefoon (0341) 463911 www�stjansdal�nl