projekti - ministria e zhvillimit...
TRANSCRIPT
1
Republika e Kosoveumls
Republika Kosova-Republic of Kosovo
Qeveria
Vlada-Government
Ministria e Zhvillimit Ekonomik
Ministarstvo Ekonomskog Razvoja-Ministry of Economic Development
Projekti
ldquoFunksionimi i Institutit Gjeologjik teuml Kosoveumlsrdquo
Kryeshef ekzekutiv i IGJK-seuml
Dr mont Sami Dvorani
2
Hyrje
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls filloi funksionimin e tij zyrtarisht meuml dateuml 08022012 neumln
udheumlheqjen e Dr mont Sami Dvorani Neuml fazeumln fillestare eumlshteuml parapareuml qeuml njeuml pjeseuml e stafit teuml
KPMM-seuml Departamentit teuml Gjeologjiseuml dhe njeuml pjeseuml e stafit teuml Departamentit teuml Minierave
praneuml MZHE-seuml teuml kalojneuml tek IGJK
Dy faktoreuml kryesoreuml qeuml ndikojneuml direkt neuml funksionimin e IGJK-seuml
Investimet neuml modernizimin e IGJK-seuml me mjete laboratorike
Mobilizimin e kuadrove teuml specializuara peumlr njeuml funksionim normal teuml IGJK-seuml
Eumlshteuml e natyrshme qeuml si njeuml institucion i ri i sapo krijuar teuml keteuml veumlshtireumlsi teuml cilat ndikojneuml neuml
ngadaleumlsimin e funksionalizimit teuml IGJK-seuml siccedil janeuml pengesa teuml mundshme administrative
mungesa e hapeumlsirave teuml nevojshme peumlr puneuml dhe laborator etj
Funksionimi i IGJK-seuml eumlshteuml parapareuml neuml disa faza prandaj neumlse nuk do teuml mungojeuml financimi
planifikojmeuml qeuml pas njeuml periudhe dyvjeccedilare teuml kalohet neuml hulumtime eksperimentale Peumlrpareumlsi e
madhe peumlr IGJK-neuml eumlshteuml se KPMM disponon me njeuml bazeuml teuml teuml dheumlnave solide me eksperteuml teuml
cileumlt kaneuml peumlrvojeuml terreni dhe neuml peumlrgatitjen e hartave teuml cilat do teuml transferohen tek IGJK
Kuadrot nga KPMM dhe baza e teuml dheumlnave e lehteumlsojneuml puneumln hulumtuese sidomos neuml fazeumln
fillestare
MZHE peumlrkateumlsisht Departamenti i Minierave disponon me Divizionin e Sizmikeumls dhe me njeuml
numeumlr teuml kufizuar gjeologeumlsh teuml cileumlt teuml veteumlm nuk mund trsquoi peumlrballojneuml puneumlt hulumtuese peumlr
nevojat e IGJK-seuml
Qeumlllim kryesor i keumltij instituti eumlshteuml qeuml teuml angazhohen kuadro teuml specializuara neuml vend dhe jashteuml
vendit neuml meumlnyreuml qeuml ky institucion teuml modernizohet dhe teuml kalojeuml neuml puneuml hulumtuese
eksperimentale
Funksionimi dhe modernizimi i IGJK-seuml do trsquoi sheumlrbente shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
shtetit sektorit privat dhe njeumlhereumlsh do teuml ndikonte neuml afrimin e shkencave gjeologjike me nivelet
evropiane
3
Natyrisht qeuml arritja e keumltij qeumlllimi nuk eumlshteuml veteumlm detyreuml e udheumlheqeumlsit teuml IGJK-seuml (Kryeshefit
Ekzekutiv) por angazhim i peumlrbashkeumlt i institucioneve vendimmarreumlse (Ministriseuml seuml Zhvillimit
Ekonomik) dhe i gjeologeumlve me peumlrvojeuml
1 Fazat e organizimit dhe konsolidimit teuml Institutit
Organizimi peumlr njeuml periudheuml 24 mujore
Faza I (3 mujore)
Faza II (3 mujore)
Faza III (18 mujore)
Konsolidimi dhe puna e pavarur
Faza IV (12 mujore)
11 Faza e I-reuml
Peumlrgatitja e aneumls ligjore (Statuti) i Institutit Gjeologjik
Deshifrimi i nevojave teuml sheumlrbimit peumlr departamente
Zgjedhja e stafit peumlr fazeumln fillestare
Bashkeumlpunimi me KPMM
Kompletimi i arkivit me teuml dheumlnat ekzistuese
Peumlrcaktimi i nevojeumls peumlr hapeumlsira teuml domosdoshme peumlr zhvillimin e aktiviteteve
hulumtuese
Peumlrcaktimi i prioriteteve
4
12 Faza e II-teuml
Planifikimet buxhetore duke marreuml peumlr bazeuml emergjencat
Planifikimi i nevojave peumlr mjete laboratorike peumlr secilin departament
Planifikimi i prioriteteve hulumtuese
Planifikime zhvillimore afatgjata
Peumlrcaktimi i nevojave peumlr staf pas fazeumls fillestare
13 Faza e III-teuml
Konsolidimi i departamenteve
Pajisja e stafit me mjete teuml nevojshme peumlr hulumtim dhe puneuml terreni
Furnizimi i laboratorit me aparatureuml dhe mjete teuml nevojshme
Trajnimet e nevojshme teuml stafit peumlr puneuml me aparatureuml laboratorike
Projekte hulumtimi duke shfryteumlzuar laboratoreumlt e vendit dhe jashteuml vendit
Biblioteka dhe arkivi
14 Faza IV-eumlt
IGJK duhet teuml jeteuml i gatsheumlm peumlr puneuml hulumtuese praktike
Peumlrcaktimi i prioriteteve teuml hulumtimit teuml regjionit
Vendosja e bashkeumlpunimit me universitete dhe institute jashteuml vendit
Ndihmeuml praktike neuml peumlrgatitjen e kuadrove teuml reja qeuml do trsquoi vinin neuml ndihmeuml kompanive
private dhe shoqeumlriseuml
5
2 Objektivi modeli dhe struktura e IGJK-seuml
21 Objektivi i IGJK-seuml
Bazuar neuml situateumln aktuale dhe neuml fazeumln fillestare teuml themelimit teuml IGJK-seuml ne kemi keumlto
objektiva kryesore
Konsulenceuml peumlr institucionet shteteumlrore teuml Republikeumls seuml Kosoveumls peumlrkateumlsisht MZHE-
seuml
Hulumtimi gjeologjik i regjionit
Ploteumlsimin e hartave gjeologjike me teuml dheumlna teuml reja
Krijimin e bazeumls seuml teuml dheumlnave gjeologjike (merret baza e teuml dheumlnave nga KPMM dhe teuml
ploteumlsohet neuml faza)
Njohja me bazeumln e teuml dheumlnave dhe arkivin e KPMM-seuml
Transferimi i personelit dhe laboratorit nga KPMM tek IGJK
Studimi i materialit gjeologjik neuml Arkivin e Kosoveumls
Mbledhja e teuml dheumlnave peumlr mineralizime teuml veccedilanta dhe shpeumlrndarjen e tyre neuml territorin e
Kosoveumls
Digjitalizimi i teuml dheumlnave nga Arkivi i Kosoveumls dhe KPMM
Marreumlveshje bashkeumlpunimi me Fakultetin e Gjeoshkencave dhe institucione teuml tjera
Furnizimi me mjete pune dhe laboratorike teuml IGJK-seuml
Kalimi neuml hulumtime gjeologjike dhe puneuml eksperimentale
Memorandum bashkeumlpunimi me Sheumlrbimin Gjeologjik Shqiptar dhe Institutin e
Gjeoshkenceumls
Arritja e standardeve internacionale dhe certifikimi
Planifikimi kohor dhe dinamika e implementimit eumlshteuml neuml varshmeumlri teuml ploteuml nga dinamika e
kompletimit me staf shkencor
6
22 Modeli i IGJK-seuml
Peumlr model teuml mundsheumlm peumlr krahasim janeuml marreuml Sheumlrbimi Gjeologjik britanik gjerman dhe
austriak Duke u bazuar neuml specifikat e organizimit teuml sheumlrbimeve teuml peumlrmendura kemi arritur neuml
peumlrfundimin se modeli meuml i mireuml peumlr veccedilori teuml organizimit teuml IGJK-seuml eumlshteuml ai austriak Ky
model (austriak) natyrisht qeuml duhet peumlrshtatur me nevojat dhe specifikat e mjedisit kosovar
Puna peumlrbrenda Institutit detyrat dhe funksionet e tij rregullohen me Rregulloren e Brendshme
teuml IGJK-seuml e cila eumlshteuml peumlrfunduar dhe pritet teuml neumlnshkruhet
Puna neuml Institut do teuml organizohet neuml 4 departamente Departamenti i Gjeologjiseuml Regjionale
Sedimentologjiseuml Gjeoteknikeumls dhe Departamenti i Gjeoinformacionit Neuml kuadeumlr teuml
departamenteve shpeumlrndarja e detyrave dhe peumlrgjegjeumlsive meuml tutje beumlhet peumlr divizionet
peumlrkateumlse Struktura se cilat divizione do teuml jeneuml pjeseuml e njeuml departamenti eumlshteuml paraqitur neuml
organogramin e IGJK-seuml Secili divizion peumlrbeumlhet nga udheumlheqeumlsi dhe dy zyrtareuml (shih
organogramin) Sheumlrbimet peumlrcjelleumlse Instituti i merr direkt nga sheumlrbimet peumlrbrenda Ministriseuml
seuml Zhvillimit Ekonomik (MZHE)
Laboratori do teuml jeteuml i integruar neuml departamente dhe me pajisjet e tij do sheumlrbehet i gjitheuml stafi i
Institutit (se si do teuml organizohet puna e laboratorit do teuml trajtohet meuml poshteuml neuml keumlteuml projekt)
Duke i studiuar rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi marreuml peumlr bazeuml numrin e kuadrove teuml
specializuara neuml vend nevojat e ngutshme teuml Institutit peumlr kuadro sipeumlrfaqen e territorit teuml
Kosoveumls dhe kufizimet buxhetore teuml Republikeumls seuml Kosoveumls vijmeuml neuml peumlrfundim se Modeli meuml i
mireuml i mundsheumlm do teuml ishte Organizimi i IGJK-seuml si Sheumlrbim Gjeologjik dhe ndihmeuml neuml
peumlrgatitjen praktike peumlr gjeneratat e reja
Ky model do teuml mundeumlsonte qeuml teuml gjitheuml specialisteumlt teuml jeneuml pjeseuml e projekteve hulumtuese
peumlrbrenda sheumlrbimit do teuml organizonin meumlsimdheumlnie praktike peumlr studenteuml punimet diplomike
do ishin komplet eksperimentale (hulumtuese) Keumlto punime diplomike (hulumtime) do ta
pasuronin jeteumln akademike dhe njeumlhereumlsh keumlto kuadro do teuml peumlrgatiteshin edhe peumlr nevoja teuml
sheumlrbimit dhe kompanive private brenda dhe jashteuml vendit
7
23 ORGANOGRAMI I IGJK-seuml
Fig1 Organogrami i IGJK-seuml
K r y e sh e f i
Departamenti i Gjeologjiseuml
Regjionale
Divizioni Minarelogji
dhe Petrologji
Divizioni Vendburime
Divizioni Gjeokimi
Departamenti
i Sedimentologjiseuml
Divizioni Sedimentologji
dhe Paleontologji
Divizioni Hidrogjeologji
Divizioni Gjeomjedisi
Departamenti i Gjeoteknikeumls
Divizioni Gjeofizikeuml
Divizioni Gjeologji
Inxhinierike
Departamenti i Gjeoinformacioni
Divizioni Baza e teuml dheumlnave(GIS+ 3D+Hartografi)
ArkiviBiblioteka
Asistentja Voziteumlsi
8
Fig2 Modeli i organizimit teuml Sheumlrbimit Gjeologjik Austriak
24 Ploteumlsimi i struktureumls seuml IGJK-seuml
Eumlshteuml planifikuar qeuml IGJK ta ploteumlsojeuml struktureumln e vet organizative me staf nga KPMM-ja dhe
nga gjeologeumlt teuml cileumlt janeuml peumlrbrenda MZHE-seuml neuml kuadeumlr teuml Departamentit teuml Minierave
Transferimi i gjeologeumlve nga KPMM-ja do teuml beumlhet me njeuml marreumlveshje teuml veccedilanteuml neuml mes
MZHE-seuml dhe KPMM-seuml
ORGANIGRAMM DER GEOLOGISCHEN BUNDESANSTALT
Kristallingeologie
GEOLOGISCHE LANDESAUFNAHME
DIREKTOR Stabsstelle
fuumlr internationale Kooperation
und Oumlffentlichkeitsarbeit
Palaumlontologie amp Sammlungen
Sedimentgeologie
Geochemie
ANGEWANDTE GEOWISSENSCHAFTEN
Geophysik
Hydrogeologie
Ingenieurgeologie
Rohstoffgeologie
ADV amp GIS
INFORMATIONSDIENSTE
Bibliothek amp Verlag
Geodatenzentrale
Kartographie amp Graphik
Redaktion
Zentralarchiv
Hausdienste
VERWALTUNG
Logistik amp Rechnungswesen
9
Gjeologeumlt nga KPMM-ja kaneuml njeuml peumlrvojeuml solide dhe ardhja e tyre eumlshteuml njeuml ndihmese peumlr IGJK-
neuml por seuml bashku me gjeologeumlt e MZHE-seuml prapeuml nuk do mund ta ploteumlsojneuml me staf struktureumln
e IGJK-seuml Ploteumlsimi i struktureumls seuml IGJK-seuml me staf eumlshteuml direkt i varur nga mundeumlsiteuml
buxhetore dhe nuk mund teuml jeteuml i menjeumlhersheumlm Mendohet qeuml struktura teuml ploteumlsohet me staf
brenda mundeumlsive buxhetore peumlr periudheumln 2013-2015
3 Mjetet e Nevojshme Laboratorike
Tash peumlr tash IGJK nuk disponon mjete pune apo laboratorike Eumlshteuml parapareuml qeuml mjetet
laboratorike teuml cilat i disponon KPMM-ja teuml transferohen tek IGJK
Laboratori teuml cilin e disponon KPMM ka mjete veteumlm peumlr peumlrcaktimin e vetive fiziko-mekanike
teuml shkeumlmbinjve njeuml pajisje peumlr peumlrgatitjen e shlifeve dhe dy mikroskopeuml Mikroskopeumlt nuk janeuml teuml
peumlrshtatsheumlm peumlr hulumtim neuml driteuml teuml reflektuar dhe neuml driteuml teuml depeumlrtuar Pra laboratori i
KPMM-seuml nuk i ploteumlson kushtet elementare peumlr hulumtim gjeologjik
Hulumtimi eksperimental do teuml ishte i mundur veteumlm neumlse Instituti furnizohet me mjete
laboratorike teuml nevojshme peumlr puneuml
Tavolina pune
Mjete themelore peumlr laborator kimie
Peshore analitike (precize)
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 120degC
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 1300degC
Binokulareuml
Thyes
Mjete peumlr bluarje teuml materialit shkeumlmboreuml (me sfera metalike dhe me disk achati)
Mjetet peumlr homogjenizim (preseuml dhe aparatureuml homogjenizimi me shkrirje)
Mjete peumlr peumlrgatitjen e shlifeve (rrotulluese me disqe nonius sharreuml peumlr preje teuml
shkeumlmbinjve mjete dezinfektimi etj)
10
Mikroskop peumlr hulumtim neumln driteuml teuml reflektuar dhe driteuml teuml depeumlrtuar i pajisur me
kamereuml peumlr fotografi dhe softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Mikrosondeuml elektronike peumlr analiza kimike teuml mineraleve dhe analiza kimike teuml
materialeve teuml ngurta
Ramanspektrometeumlr
Difraktometeumlr
Mjete peumlr analizim kimik
XRF (RFA) peumlr analiza teuml komponenteumlve kryesoreuml
ICPMS peumlr analiza teuml elementeve gjurmeuml do teuml thoteuml me peumlrmbajtje neumln 010 pesheuml
teuml elementeve teuml rralla metaleve teuml ccedilmueshme Au Ag elementeve teuml grupit teuml platinit
PGE etj
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji
Mjete laboratorike peumlr gjeofizikeuml
Keumlto mjete do teuml ishin minimumi peumlr teuml filluar me puneuml hulumtuese
31 Mjetet themelore laboratorike
Llojet e pajisjeve qeuml mund teuml peumlrdoren neuml FN peumlr kontroll teuml kualitetit neuml veccedilanti peumlr hulumtime
teuml mineraleve
1 Pananalytical Magix Fast WDXRF (SUPER Q Software) equipped with Fixed channels
and Goniometer
2 ARL 9900 XRF (fixed channels orand Universal Goniometer)
3 AAS from Perkin ELMER 400 equipped with 26 lamps
4 Laboratory offen 100-1100C
5 Fusion machine with 4 and one other with 2 stations (used for sample preparation of ores)
6 Ridestillator
11
7 Analytical scales with four decimals firma
8Technical scales
9 Laboratory Dryer
WD XRF ka aplikim teuml gjereuml neuml gjeologji metalurgji mbrojtje teuml ambientit etj
32 Thyes me nofulla
Faza e pareuml e theumlrrmimit teuml materialeve peumlr analizeuml kimike teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve
Aplikimi neuml gjeologji kimi mineralogji industri-qeramikeuml industri teuml materialeve ndeumlrtimore
metalurgji industri qelqi etj Pra mund teuml theumlrrmohen materiale si bazalteuml materiale ndeumlrtimi
xeheror feldshpat qelq granit qeramikeuml theumlngjill koks metale minerale oxid-keramik kuarc
shamotte skorie silic shkeumlmbinj cementeuml etj
Fig3 Thyes me nofulla (Der Backenbrecher BB 200)
12
33 Mjete peumlr Bluarje
Neuml tregun e mjeteve peumlr bluarje ofrohet njeuml spekteumlr i madh i mjeteve teuml cilat mundeumlsojneuml qeuml
nevojat e shkenceumltareve peumlr analizim teuml ploteumlsohen Neuml mineralogji dhe gjeokimi mund teuml
peumlrdoren mjete peumlr bluarje me cilindra rrotullues dhe me disqe rrotulluese Mjetet me cilindra
rrotullues peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml xeheroreve dhe materialeve shkeumlmbore
Mjetet me disqe rrotulluese peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml materialeve shkeumlmbore
Teuml dy keumlto metoda mund teuml aplikohen por duhet marreuml peumlr bazeuml se cilat elemente kimike duhet
teuml analizohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml sigurohemi nga kontaminimi i mundsheumlm i provave nga mjeti me
teuml cilin kryhet bluarja i cili do teuml ndikonte neuml rezultatin e analizave Ky kontaminim mund teuml
ndodheuml si rezultat i konsumimit teuml materialeve neuml teuml cilat beumlhet bluarja
Labor-Scheiben-Schwingmuumlhle
Fig4 Aparatureuml peumlr bluarje me disqe
13
Scheiben-Schwingmuumlhle peumlrdoret peumlr bluarje teuml shpejteuml teuml materialit me njeuml gradeuml teuml larteuml
reproduktimi dhe imteumlsim teuml madh teuml materialit peumlr analizim Tek kjo pajisje peumlr bluarje teuml
materialit peumlrdoren ccedileliqe speciale Wolframcarbid Achat dhe Zirkonoksid Shkalla e imteumlsimit
teuml materialit arrin deri neumln 2microm (mikrometeumlr) me shpejteumlsi teuml rrotullimit deri neuml 1500 rrotmin
Gjateuml rrotullimeve arrihet njeuml shkalleuml e larteuml e imteumlsimit teuml materialit gjeuml qeuml mundeumlson njeuml
homogjenizim teuml larteuml teuml materialit peumlr analizim
Labor-Planetenkugelmuumlhle
10 000 - 1 microm max 900 ml | PULVERISETTE 5 classic
Fig5 Aparatureuml peumlr bluarje me sfera
14
Mjet peumlr bluarje me cilindra rrotullues Brenda cilindrit ndodhen sferat metalike teuml cilat gjateuml
rrotullimeve teuml cilindrit ndeshen me materialin dhe me keteuml rast beumlhet theumlrrmimi i tij deri neuml
madheumlsineuml 1microm
Mjete peumlr homogjenizim
Gjateuml procesit teuml thyerjes beumlhet njeuml homegjenizim i materialit por peumlr analizim me XRF
ose ICP-MS nevojiten preparate me dimensione teuml posaccedilme me njeuml homogjenizim teuml
larteuml Prandaj beumlhet homogjenizimi i dyteuml i proveumls peumlr teuml fituar gjendjen solide-
kompakte homogjene Ky homogjenizim mund teuml beumlhet neuml dy meumlnyra
Homogjenizim me preseuml
Homogjenizim me shkrirje
Neuml teuml dy rastet material lidheumls i proveumls pluhur peumlrdoret Li-tetraborat
Neuml rastin e pareuml materiali pluhur futet neumln presion teuml larteuml i cili mundeumlson
homogjenizimin dhe njeuml proveuml me dimensione teuml deumlshiruara neuml gjendje solide
Neuml rastin e dyteuml (homogjenizimi me shkrirje) provat vendosen neuml eneuml platini mbi njeuml
flakeuml e cila arrin njeuml temperatureuml mbi 1100degC ku materiali neuml eneuml platini shkrineuml sikur
teuml ishte njeuml magmeuml e veumlrteteuml Kjo shkrirje derdhet neuml njeuml eneuml tjeteumlr speciale me
dimensione teuml caktuara si rezultat i njeuml ftohje teuml shpejteuml krijohet proveuml homogjene
amorfe e cila ka njeuml homogjenizim maksimal dhe gjateuml analizimit neuml XRF ofron kushte
peumlr njeuml sakteumlsi teuml larteuml
15
Fig6 Homogjenizimi me shkrirje neuml eneuml Platine (Pt -95 Au -5)
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me preseuml eumlshteuml njeuml procedureuml e cila realizohet neuml shumeuml laboratoreuml Peumlrpareumlsi e
keumlsaj metode eumlshteuml se homogjenizimi mund teuml beumlhet shumeuml shpejt kursen koheumln dhe eumlshteuml e
lehteuml peumlr analizim serik teuml provave Natyrisht shkalla e homogjenizimit eumlshteuml meuml e vogeumll neuml
krahasim me homogjenizimin me shkrirje
Fig7 Homogjenizimi me preseuml pesha maksimale deri 20 t
16
Tischultraschallreinigungsbecken
Fig8 Ultrashal peumlr pastrim dhe dezinfektim teuml mjeteve laboratorike peumlr koheuml 30 s dhe 5 min
34 Mikroskop
Mikroskopi eumlshteuml mjeti meuml themelor peumlr puneuml neuml hulumtime jo veteumlm neuml gjeologji por edhe neuml
shkencat tjera
Njohja vizuale e shkeumlmbinjve dhe e mineraleve shkon deri atje sa njeriu mund teuml deshifrojeuml
karakteristika makro teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve por jo gjithhereuml mund teuml njihen teuml gjitha
vetiteuml e shkeumlmbit dhe mineraleve me shikim vizual
Pra nevojitet njeuml studim laboratorik e qeuml njeuml gjeuml e tilleuml eumlshteuml e pamundur pa mikroskop
Mikroskopi ka njeuml aplikim teuml gjereuml pothuajse neuml teuml gjitha drejtimet e gjeologjiseuml si petrografi
petrogjenezeuml mineralogji vendburime sedimentologji hidrogjeologji mikrotermometri termo-
barometri izotope etj
Me ndihmeumln e mikroskopit studiohen fazat e mineraleve vetiteuml optike teuml mineraleve
marreumldheumlniet e tyre shkalla e kristalizimit veccediloriteuml teksturore dhe strukturore deformimet e
mineraleve poroziteti masat ccedilimentuese Po ashtu studiohen mbylljet e ngurta neuml minerale dhe
mbyllje e fluideve neuml minerale zonaliteti i mineraleve dhe kryhen shumeuml studime teuml tjera
17
Sqarimi i fenomeneve gjeologjike neuml shkenceumln e sotme moderne nuk eumlshteuml i mundsheumlm pa
ndihmeumln e mikroskopit
Mikroskopeumlt neuml shkencat gjeologjike duhet trsquoi ploteumlsojneuml kushtet peumlr mikroskopi
Teuml jeneuml mikroskopeuml polarizues teuml pajisur me analizatoreuml
Teuml mundeumlsojeuml mikroskopim neuml driteuml teuml depeumlrtuar dhe neumln driteuml teuml reflektuar
Teuml jeteuml i pajisur meuml kamera peumlr fotografim
Softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Neumln driteuml teuml reflektuar mikroskopohen mineralet opake ose theumlneuml me mireuml mineralet metalore
Pra analizohet rrezja e reflektuar nga sipeumlrfaqja e mineralit peumlrkateumlsisht ngjyra e reflektimit
peumlrqindja e reflektimit izotropia anizotropia deformimet mbylljet zonaliteti shkalla e
kristalizimit etj
Me ndihmeumln e mikroskopit polarizues i cili punon neumln driteuml teuml depeumlrtuar do teuml mund teuml
peumlrcaktohen vetiteuml optike teuml mineraleve shkeumlmb-formuese fazat minerale marreumldheumlniet neuml mes
tyre shkalla e kristalizimit zonaliteti deformimet ezotropia anizotropia pleohroizmi thyerja e
dyfishteuml reliefi karakteri optik i mineraleve etj
Fig9 Mbyllja e fluideve neuml mineral gazit (vap) dhe liq (leumlng) (majtas) Fig10 Tekstureuml kumulate- olivineuml dhe klinopiroksen (djathtas)
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
2
Hyrje
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls filloi funksionimin e tij zyrtarisht meuml dateuml 08022012 neumln
udheumlheqjen e Dr mont Sami Dvorani Neuml fazeumln fillestare eumlshteuml parapareuml qeuml njeuml pjeseuml e stafit teuml
KPMM-seuml Departamentit teuml Gjeologjiseuml dhe njeuml pjeseuml e stafit teuml Departamentit teuml Minierave
praneuml MZHE-seuml teuml kalojneuml tek IGJK
Dy faktoreuml kryesoreuml qeuml ndikojneuml direkt neuml funksionimin e IGJK-seuml
Investimet neuml modernizimin e IGJK-seuml me mjete laboratorike
Mobilizimin e kuadrove teuml specializuara peumlr njeuml funksionim normal teuml IGJK-seuml
Eumlshteuml e natyrshme qeuml si njeuml institucion i ri i sapo krijuar teuml keteuml veumlshtireumlsi teuml cilat ndikojneuml neuml
ngadaleumlsimin e funksionalizimit teuml IGJK-seuml siccedil janeuml pengesa teuml mundshme administrative
mungesa e hapeumlsirave teuml nevojshme peumlr puneuml dhe laborator etj
Funksionimi i IGJK-seuml eumlshteuml parapareuml neuml disa faza prandaj neumlse nuk do teuml mungojeuml financimi
planifikojmeuml qeuml pas njeuml periudhe dyvjeccedilare teuml kalohet neuml hulumtime eksperimentale Peumlrpareumlsi e
madhe peumlr IGJK-neuml eumlshteuml se KPMM disponon me njeuml bazeuml teuml teuml dheumlnave solide me eksperteuml teuml
cileumlt kaneuml peumlrvojeuml terreni dhe neuml peumlrgatitjen e hartave teuml cilat do teuml transferohen tek IGJK
Kuadrot nga KPMM dhe baza e teuml dheumlnave e lehteumlsojneuml puneumln hulumtuese sidomos neuml fazeumln
fillestare
MZHE peumlrkateumlsisht Departamenti i Minierave disponon me Divizionin e Sizmikeumls dhe me njeuml
numeumlr teuml kufizuar gjeologeumlsh teuml cileumlt teuml veteumlm nuk mund trsquoi peumlrballojneuml puneumlt hulumtuese peumlr
nevojat e IGJK-seuml
Qeumlllim kryesor i keumltij instituti eumlshteuml qeuml teuml angazhohen kuadro teuml specializuara neuml vend dhe jashteuml
vendit neuml meumlnyreuml qeuml ky institucion teuml modernizohet dhe teuml kalojeuml neuml puneuml hulumtuese
eksperimentale
Funksionimi dhe modernizimi i IGJK-seuml do trsquoi sheumlrbente shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
shtetit sektorit privat dhe njeumlhereumlsh do teuml ndikonte neuml afrimin e shkencave gjeologjike me nivelet
evropiane
3
Natyrisht qeuml arritja e keumltij qeumlllimi nuk eumlshteuml veteumlm detyreuml e udheumlheqeumlsit teuml IGJK-seuml (Kryeshefit
Ekzekutiv) por angazhim i peumlrbashkeumlt i institucioneve vendimmarreumlse (Ministriseuml seuml Zhvillimit
Ekonomik) dhe i gjeologeumlve me peumlrvojeuml
1 Fazat e organizimit dhe konsolidimit teuml Institutit
Organizimi peumlr njeuml periudheuml 24 mujore
Faza I (3 mujore)
Faza II (3 mujore)
Faza III (18 mujore)
Konsolidimi dhe puna e pavarur
Faza IV (12 mujore)
11 Faza e I-reuml
Peumlrgatitja e aneumls ligjore (Statuti) i Institutit Gjeologjik
Deshifrimi i nevojave teuml sheumlrbimit peumlr departamente
Zgjedhja e stafit peumlr fazeumln fillestare
Bashkeumlpunimi me KPMM
Kompletimi i arkivit me teuml dheumlnat ekzistuese
Peumlrcaktimi i nevojeumls peumlr hapeumlsira teuml domosdoshme peumlr zhvillimin e aktiviteteve
hulumtuese
Peumlrcaktimi i prioriteteve
4
12 Faza e II-teuml
Planifikimet buxhetore duke marreuml peumlr bazeuml emergjencat
Planifikimi i nevojave peumlr mjete laboratorike peumlr secilin departament
Planifikimi i prioriteteve hulumtuese
Planifikime zhvillimore afatgjata
Peumlrcaktimi i nevojave peumlr staf pas fazeumls fillestare
13 Faza e III-teuml
Konsolidimi i departamenteve
Pajisja e stafit me mjete teuml nevojshme peumlr hulumtim dhe puneuml terreni
Furnizimi i laboratorit me aparatureuml dhe mjete teuml nevojshme
Trajnimet e nevojshme teuml stafit peumlr puneuml me aparatureuml laboratorike
Projekte hulumtimi duke shfryteumlzuar laboratoreumlt e vendit dhe jashteuml vendit
Biblioteka dhe arkivi
14 Faza IV-eumlt
IGJK duhet teuml jeteuml i gatsheumlm peumlr puneuml hulumtuese praktike
Peumlrcaktimi i prioriteteve teuml hulumtimit teuml regjionit
Vendosja e bashkeumlpunimit me universitete dhe institute jashteuml vendit
Ndihmeuml praktike neuml peumlrgatitjen e kuadrove teuml reja qeuml do trsquoi vinin neuml ndihmeuml kompanive
private dhe shoqeumlriseuml
5
2 Objektivi modeli dhe struktura e IGJK-seuml
21 Objektivi i IGJK-seuml
Bazuar neuml situateumln aktuale dhe neuml fazeumln fillestare teuml themelimit teuml IGJK-seuml ne kemi keumlto
objektiva kryesore
Konsulenceuml peumlr institucionet shteteumlrore teuml Republikeumls seuml Kosoveumls peumlrkateumlsisht MZHE-
seuml
Hulumtimi gjeologjik i regjionit
Ploteumlsimin e hartave gjeologjike me teuml dheumlna teuml reja
Krijimin e bazeumls seuml teuml dheumlnave gjeologjike (merret baza e teuml dheumlnave nga KPMM dhe teuml
ploteumlsohet neuml faza)
Njohja me bazeumln e teuml dheumlnave dhe arkivin e KPMM-seuml
Transferimi i personelit dhe laboratorit nga KPMM tek IGJK
Studimi i materialit gjeologjik neuml Arkivin e Kosoveumls
Mbledhja e teuml dheumlnave peumlr mineralizime teuml veccedilanta dhe shpeumlrndarjen e tyre neuml territorin e
Kosoveumls
Digjitalizimi i teuml dheumlnave nga Arkivi i Kosoveumls dhe KPMM
Marreumlveshje bashkeumlpunimi me Fakultetin e Gjeoshkencave dhe institucione teuml tjera
Furnizimi me mjete pune dhe laboratorike teuml IGJK-seuml
Kalimi neuml hulumtime gjeologjike dhe puneuml eksperimentale
Memorandum bashkeumlpunimi me Sheumlrbimin Gjeologjik Shqiptar dhe Institutin e
Gjeoshkenceumls
Arritja e standardeve internacionale dhe certifikimi
Planifikimi kohor dhe dinamika e implementimit eumlshteuml neuml varshmeumlri teuml ploteuml nga dinamika e
kompletimit me staf shkencor
6
22 Modeli i IGJK-seuml
Peumlr model teuml mundsheumlm peumlr krahasim janeuml marreuml Sheumlrbimi Gjeologjik britanik gjerman dhe
austriak Duke u bazuar neuml specifikat e organizimit teuml sheumlrbimeve teuml peumlrmendura kemi arritur neuml
peumlrfundimin se modeli meuml i mireuml peumlr veccedilori teuml organizimit teuml IGJK-seuml eumlshteuml ai austriak Ky
model (austriak) natyrisht qeuml duhet peumlrshtatur me nevojat dhe specifikat e mjedisit kosovar
Puna peumlrbrenda Institutit detyrat dhe funksionet e tij rregullohen me Rregulloren e Brendshme
teuml IGJK-seuml e cila eumlshteuml peumlrfunduar dhe pritet teuml neumlnshkruhet
Puna neuml Institut do teuml organizohet neuml 4 departamente Departamenti i Gjeologjiseuml Regjionale
Sedimentologjiseuml Gjeoteknikeumls dhe Departamenti i Gjeoinformacionit Neuml kuadeumlr teuml
departamenteve shpeumlrndarja e detyrave dhe peumlrgjegjeumlsive meuml tutje beumlhet peumlr divizionet
peumlrkateumlse Struktura se cilat divizione do teuml jeneuml pjeseuml e njeuml departamenti eumlshteuml paraqitur neuml
organogramin e IGJK-seuml Secili divizion peumlrbeumlhet nga udheumlheqeumlsi dhe dy zyrtareuml (shih
organogramin) Sheumlrbimet peumlrcjelleumlse Instituti i merr direkt nga sheumlrbimet peumlrbrenda Ministriseuml
seuml Zhvillimit Ekonomik (MZHE)
Laboratori do teuml jeteuml i integruar neuml departamente dhe me pajisjet e tij do sheumlrbehet i gjitheuml stafi i
Institutit (se si do teuml organizohet puna e laboratorit do teuml trajtohet meuml poshteuml neuml keumlteuml projekt)
Duke i studiuar rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi marreuml peumlr bazeuml numrin e kuadrove teuml
specializuara neuml vend nevojat e ngutshme teuml Institutit peumlr kuadro sipeumlrfaqen e territorit teuml
Kosoveumls dhe kufizimet buxhetore teuml Republikeumls seuml Kosoveumls vijmeuml neuml peumlrfundim se Modeli meuml i
mireuml i mundsheumlm do teuml ishte Organizimi i IGJK-seuml si Sheumlrbim Gjeologjik dhe ndihmeuml neuml
peumlrgatitjen praktike peumlr gjeneratat e reja
Ky model do teuml mundeumlsonte qeuml teuml gjitheuml specialisteumlt teuml jeneuml pjeseuml e projekteve hulumtuese
peumlrbrenda sheumlrbimit do teuml organizonin meumlsimdheumlnie praktike peumlr studenteuml punimet diplomike
do ishin komplet eksperimentale (hulumtuese) Keumlto punime diplomike (hulumtime) do ta
pasuronin jeteumln akademike dhe njeumlhereumlsh keumlto kuadro do teuml peumlrgatiteshin edhe peumlr nevoja teuml
sheumlrbimit dhe kompanive private brenda dhe jashteuml vendit
7
23 ORGANOGRAMI I IGJK-seuml
Fig1 Organogrami i IGJK-seuml
K r y e sh e f i
Departamenti i Gjeologjiseuml
Regjionale
Divizioni Minarelogji
dhe Petrologji
Divizioni Vendburime
Divizioni Gjeokimi
Departamenti
i Sedimentologjiseuml
Divizioni Sedimentologji
dhe Paleontologji
Divizioni Hidrogjeologji
Divizioni Gjeomjedisi
Departamenti i Gjeoteknikeumls
Divizioni Gjeofizikeuml
Divizioni Gjeologji
Inxhinierike
Departamenti i Gjeoinformacioni
Divizioni Baza e teuml dheumlnave(GIS+ 3D+Hartografi)
ArkiviBiblioteka
Asistentja Voziteumlsi
8
Fig2 Modeli i organizimit teuml Sheumlrbimit Gjeologjik Austriak
24 Ploteumlsimi i struktureumls seuml IGJK-seuml
Eumlshteuml planifikuar qeuml IGJK ta ploteumlsojeuml struktureumln e vet organizative me staf nga KPMM-ja dhe
nga gjeologeumlt teuml cileumlt janeuml peumlrbrenda MZHE-seuml neuml kuadeumlr teuml Departamentit teuml Minierave
Transferimi i gjeologeumlve nga KPMM-ja do teuml beumlhet me njeuml marreumlveshje teuml veccedilanteuml neuml mes
MZHE-seuml dhe KPMM-seuml
ORGANIGRAMM DER GEOLOGISCHEN BUNDESANSTALT
Kristallingeologie
GEOLOGISCHE LANDESAUFNAHME
DIREKTOR Stabsstelle
fuumlr internationale Kooperation
und Oumlffentlichkeitsarbeit
Palaumlontologie amp Sammlungen
Sedimentgeologie
Geochemie
ANGEWANDTE GEOWISSENSCHAFTEN
Geophysik
Hydrogeologie
Ingenieurgeologie
Rohstoffgeologie
ADV amp GIS
INFORMATIONSDIENSTE
Bibliothek amp Verlag
Geodatenzentrale
Kartographie amp Graphik
Redaktion
Zentralarchiv
Hausdienste
VERWALTUNG
Logistik amp Rechnungswesen
9
Gjeologeumlt nga KPMM-ja kaneuml njeuml peumlrvojeuml solide dhe ardhja e tyre eumlshteuml njeuml ndihmese peumlr IGJK-
neuml por seuml bashku me gjeologeumlt e MZHE-seuml prapeuml nuk do mund ta ploteumlsojneuml me staf struktureumln
e IGJK-seuml Ploteumlsimi i struktureumls seuml IGJK-seuml me staf eumlshteuml direkt i varur nga mundeumlsiteuml
buxhetore dhe nuk mund teuml jeteuml i menjeumlhersheumlm Mendohet qeuml struktura teuml ploteumlsohet me staf
brenda mundeumlsive buxhetore peumlr periudheumln 2013-2015
3 Mjetet e Nevojshme Laboratorike
Tash peumlr tash IGJK nuk disponon mjete pune apo laboratorike Eumlshteuml parapareuml qeuml mjetet
laboratorike teuml cilat i disponon KPMM-ja teuml transferohen tek IGJK
Laboratori teuml cilin e disponon KPMM ka mjete veteumlm peumlr peumlrcaktimin e vetive fiziko-mekanike
teuml shkeumlmbinjve njeuml pajisje peumlr peumlrgatitjen e shlifeve dhe dy mikroskopeuml Mikroskopeumlt nuk janeuml teuml
peumlrshtatsheumlm peumlr hulumtim neuml driteuml teuml reflektuar dhe neuml driteuml teuml depeumlrtuar Pra laboratori i
KPMM-seuml nuk i ploteumlson kushtet elementare peumlr hulumtim gjeologjik
Hulumtimi eksperimental do teuml ishte i mundur veteumlm neumlse Instituti furnizohet me mjete
laboratorike teuml nevojshme peumlr puneuml
Tavolina pune
Mjete themelore peumlr laborator kimie
Peshore analitike (precize)
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 120degC
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 1300degC
Binokulareuml
Thyes
Mjete peumlr bluarje teuml materialit shkeumlmboreuml (me sfera metalike dhe me disk achati)
Mjetet peumlr homogjenizim (preseuml dhe aparatureuml homogjenizimi me shkrirje)
Mjete peumlr peumlrgatitjen e shlifeve (rrotulluese me disqe nonius sharreuml peumlr preje teuml
shkeumlmbinjve mjete dezinfektimi etj)
10
Mikroskop peumlr hulumtim neumln driteuml teuml reflektuar dhe driteuml teuml depeumlrtuar i pajisur me
kamereuml peumlr fotografi dhe softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Mikrosondeuml elektronike peumlr analiza kimike teuml mineraleve dhe analiza kimike teuml
materialeve teuml ngurta
Ramanspektrometeumlr
Difraktometeumlr
Mjete peumlr analizim kimik
XRF (RFA) peumlr analiza teuml komponenteumlve kryesoreuml
ICPMS peumlr analiza teuml elementeve gjurmeuml do teuml thoteuml me peumlrmbajtje neumln 010 pesheuml
teuml elementeve teuml rralla metaleve teuml ccedilmueshme Au Ag elementeve teuml grupit teuml platinit
PGE etj
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji
Mjete laboratorike peumlr gjeofizikeuml
Keumlto mjete do teuml ishin minimumi peumlr teuml filluar me puneuml hulumtuese
31 Mjetet themelore laboratorike
Llojet e pajisjeve qeuml mund teuml peumlrdoren neuml FN peumlr kontroll teuml kualitetit neuml veccedilanti peumlr hulumtime
teuml mineraleve
1 Pananalytical Magix Fast WDXRF (SUPER Q Software) equipped with Fixed channels
and Goniometer
2 ARL 9900 XRF (fixed channels orand Universal Goniometer)
3 AAS from Perkin ELMER 400 equipped with 26 lamps
4 Laboratory offen 100-1100C
5 Fusion machine with 4 and one other with 2 stations (used for sample preparation of ores)
6 Ridestillator
11
7 Analytical scales with four decimals firma
8Technical scales
9 Laboratory Dryer
WD XRF ka aplikim teuml gjereuml neuml gjeologji metalurgji mbrojtje teuml ambientit etj
32 Thyes me nofulla
Faza e pareuml e theumlrrmimit teuml materialeve peumlr analizeuml kimike teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve
Aplikimi neuml gjeologji kimi mineralogji industri-qeramikeuml industri teuml materialeve ndeumlrtimore
metalurgji industri qelqi etj Pra mund teuml theumlrrmohen materiale si bazalteuml materiale ndeumlrtimi
xeheror feldshpat qelq granit qeramikeuml theumlngjill koks metale minerale oxid-keramik kuarc
shamotte skorie silic shkeumlmbinj cementeuml etj
Fig3 Thyes me nofulla (Der Backenbrecher BB 200)
12
33 Mjete peumlr Bluarje
Neuml tregun e mjeteve peumlr bluarje ofrohet njeuml spekteumlr i madh i mjeteve teuml cilat mundeumlsojneuml qeuml
nevojat e shkenceumltareve peumlr analizim teuml ploteumlsohen Neuml mineralogji dhe gjeokimi mund teuml
peumlrdoren mjete peumlr bluarje me cilindra rrotullues dhe me disqe rrotulluese Mjetet me cilindra
rrotullues peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml xeheroreve dhe materialeve shkeumlmbore
Mjetet me disqe rrotulluese peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml materialeve shkeumlmbore
Teuml dy keumlto metoda mund teuml aplikohen por duhet marreuml peumlr bazeuml se cilat elemente kimike duhet
teuml analizohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml sigurohemi nga kontaminimi i mundsheumlm i provave nga mjeti me
teuml cilin kryhet bluarja i cili do teuml ndikonte neuml rezultatin e analizave Ky kontaminim mund teuml
ndodheuml si rezultat i konsumimit teuml materialeve neuml teuml cilat beumlhet bluarja
Labor-Scheiben-Schwingmuumlhle
Fig4 Aparatureuml peumlr bluarje me disqe
13
Scheiben-Schwingmuumlhle peumlrdoret peumlr bluarje teuml shpejteuml teuml materialit me njeuml gradeuml teuml larteuml
reproduktimi dhe imteumlsim teuml madh teuml materialit peumlr analizim Tek kjo pajisje peumlr bluarje teuml
materialit peumlrdoren ccedileliqe speciale Wolframcarbid Achat dhe Zirkonoksid Shkalla e imteumlsimit
teuml materialit arrin deri neumln 2microm (mikrometeumlr) me shpejteumlsi teuml rrotullimit deri neuml 1500 rrotmin
Gjateuml rrotullimeve arrihet njeuml shkalleuml e larteuml e imteumlsimit teuml materialit gjeuml qeuml mundeumlson njeuml
homogjenizim teuml larteuml teuml materialit peumlr analizim
Labor-Planetenkugelmuumlhle
10 000 - 1 microm max 900 ml | PULVERISETTE 5 classic
Fig5 Aparatureuml peumlr bluarje me sfera
14
Mjet peumlr bluarje me cilindra rrotullues Brenda cilindrit ndodhen sferat metalike teuml cilat gjateuml
rrotullimeve teuml cilindrit ndeshen me materialin dhe me keteuml rast beumlhet theumlrrmimi i tij deri neuml
madheumlsineuml 1microm
Mjete peumlr homogjenizim
Gjateuml procesit teuml thyerjes beumlhet njeuml homegjenizim i materialit por peumlr analizim me XRF
ose ICP-MS nevojiten preparate me dimensione teuml posaccedilme me njeuml homogjenizim teuml
larteuml Prandaj beumlhet homogjenizimi i dyteuml i proveumls peumlr teuml fituar gjendjen solide-
kompakte homogjene Ky homogjenizim mund teuml beumlhet neuml dy meumlnyra
Homogjenizim me preseuml
Homogjenizim me shkrirje
Neuml teuml dy rastet material lidheumls i proveumls pluhur peumlrdoret Li-tetraborat
Neuml rastin e pareuml materiali pluhur futet neumln presion teuml larteuml i cili mundeumlson
homogjenizimin dhe njeuml proveuml me dimensione teuml deumlshiruara neuml gjendje solide
Neuml rastin e dyteuml (homogjenizimi me shkrirje) provat vendosen neuml eneuml platini mbi njeuml
flakeuml e cila arrin njeuml temperatureuml mbi 1100degC ku materiali neuml eneuml platini shkrineuml sikur
teuml ishte njeuml magmeuml e veumlrteteuml Kjo shkrirje derdhet neuml njeuml eneuml tjeteumlr speciale me
dimensione teuml caktuara si rezultat i njeuml ftohje teuml shpejteuml krijohet proveuml homogjene
amorfe e cila ka njeuml homogjenizim maksimal dhe gjateuml analizimit neuml XRF ofron kushte
peumlr njeuml sakteumlsi teuml larteuml
15
Fig6 Homogjenizimi me shkrirje neuml eneuml Platine (Pt -95 Au -5)
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me preseuml eumlshteuml njeuml procedureuml e cila realizohet neuml shumeuml laboratoreuml Peumlrpareumlsi e
keumlsaj metode eumlshteuml se homogjenizimi mund teuml beumlhet shumeuml shpejt kursen koheumln dhe eumlshteuml e
lehteuml peumlr analizim serik teuml provave Natyrisht shkalla e homogjenizimit eumlshteuml meuml e vogeumll neuml
krahasim me homogjenizimin me shkrirje
Fig7 Homogjenizimi me preseuml pesha maksimale deri 20 t
16
Tischultraschallreinigungsbecken
Fig8 Ultrashal peumlr pastrim dhe dezinfektim teuml mjeteve laboratorike peumlr koheuml 30 s dhe 5 min
34 Mikroskop
Mikroskopi eumlshteuml mjeti meuml themelor peumlr puneuml neuml hulumtime jo veteumlm neuml gjeologji por edhe neuml
shkencat tjera
Njohja vizuale e shkeumlmbinjve dhe e mineraleve shkon deri atje sa njeriu mund teuml deshifrojeuml
karakteristika makro teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve por jo gjithhereuml mund teuml njihen teuml gjitha
vetiteuml e shkeumlmbit dhe mineraleve me shikim vizual
Pra nevojitet njeuml studim laboratorik e qeuml njeuml gjeuml e tilleuml eumlshteuml e pamundur pa mikroskop
Mikroskopi ka njeuml aplikim teuml gjereuml pothuajse neuml teuml gjitha drejtimet e gjeologjiseuml si petrografi
petrogjenezeuml mineralogji vendburime sedimentologji hidrogjeologji mikrotermometri termo-
barometri izotope etj
Me ndihmeumln e mikroskopit studiohen fazat e mineraleve vetiteuml optike teuml mineraleve
marreumldheumlniet e tyre shkalla e kristalizimit veccediloriteuml teksturore dhe strukturore deformimet e
mineraleve poroziteti masat ccedilimentuese Po ashtu studiohen mbylljet e ngurta neuml minerale dhe
mbyllje e fluideve neuml minerale zonaliteti i mineraleve dhe kryhen shumeuml studime teuml tjera
17
Sqarimi i fenomeneve gjeologjike neuml shkenceumln e sotme moderne nuk eumlshteuml i mundsheumlm pa
ndihmeumln e mikroskopit
Mikroskopeumlt neuml shkencat gjeologjike duhet trsquoi ploteumlsojneuml kushtet peumlr mikroskopi
Teuml jeneuml mikroskopeuml polarizues teuml pajisur me analizatoreuml
Teuml mundeumlsojeuml mikroskopim neuml driteuml teuml depeumlrtuar dhe neumln driteuml teuml reflektuar
Teuml jeteuml i pajisur meuml kamera peumlr fotografim
Softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Neumln driteuml teuml reflektuar mikroskopohen mineralet opake ose theumlneuml me mireuml mineralet metalore
Pra analizohet rrezja e reflektuar nga sipeumlrfaqja e mineralit peumlrkateumlsisht ngjyra e reflektimit
peumlrqindja e reflektimit izotropia anizotropia deformimet mbylljet zonaliteti shkalla e
kristalizimit etj
Me ndihmeumln e mikroskopit polarizues i cili punon neumln driteuml teuml depeumlrtuar do teuml mund teuml
peumlrcaktohen vetiteuml optike teuml mineraleve shkeumlmb-formuese fazat minerale marreumldheumlniet neuml mes
tyre shkalla e kristalizimit zonaliteti deformimet ezotropia anizotropia pleohroizmi thyerja e
dyfishteuml reliefi karakteri optik i mineraleve etj
Fig9 Mbyllja e fluideve neuml mineral gazit (vap) dhe liq (leumlng) (majtas) Fig10 Tekstureuml kumulate- olivineuml dhe klinopiroksen (djathtas)
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
3
Natyrisht qeuml arritja e keumltij qeumlllimi nuk eumlshteuml veteumlm detyreuml e udheumlheqeumlsit teuml IGJK-seuml (Kryeshefit
Ekzekutiv) por angazhim i peumlrbashkeumlt i institucioneve vendimmarreumlse (Ministriseuml seuml Zhvillimit
Ekonomik) dhe i gjeologeumlve me peumlrvojeuml
1 Fazat e organizimit dhe konsolidimit teuml Institutit
Organizimi peumlr njeuml periudheuml 24 mujore
Faza I (3 mujore)
Faza II (3 mujore)
Faza III (18 mujore)
Konsolidimi dhe puna e pavarur
Faza IV (12 mujore)
11 Faza e I-reuml
Peumlrgatitja e aneumls ligjore (Statuti) i Institutit Gjeologjik
Deshifrimi i nevojave teuml sheumlrbimit peumlr departamente
Zgjedhja e stafit peumlr fazeumln fillestare
Bashkeumlpunimi me KPMM
Kompletimi i arkivit me teuml dheumlnat ekzistuese
Peumlrcaktimi i nevojeumls peumlr hapeumlsira teuml domosdoshme peumlr zhvillimin e aktiviteteve
hulumtuese
Peumlrcaktimi i prioriteteve
4
12 Faza e II-teuml
Planifikimet buxhetore duke marreuml peumlr bazeuml emergjencat
Planifikimi i nevojave peumlr mjete laboratorike peumlr secilin departament
Planifikimi i prioriteteve hulumtuese
Planifikime zhvillimore afatgjata
Peumlrcaktimi i nevojave peumlr staf pas fazeumls fillestare
13 Faza e III-teuml
Konsolidimi i departamenteve
Pajisja e stafit me mjete teuml nevojshme peumlr hulumtim dhe puneuml terreni
Furnizimi i laboratorit me aparatureuml dhe mjete teuml nevojshme
Trajnimet e nevojshme teuml stafit peumlr puneuml me aparatureuml laboratorike
Projekte hulumtimi duke shfryteumlzuar laboratoreumlt e vendit dhe jashteuml vendit
Biblioteka dhe arkivi
14 Faza IV-eumlt
IGJK duhet teuml jeteuml i gatsheumlm peumlr puneuml hulumtuese praktike
Peumlrcaktimi i prioriteteve teuml hulumtimit teuml regjionit
Vendosja e bashkeumlpunimit me universitete dhe institute jashteuml vendit
Ndihmeuml praktike neuml peumlrgatitjen e kuadrove teuml reja qeuml do trsquoi vinin neuml ndihmeuml kompanive
private dhe shoqeumlriseuml
5
2 Objektivi modeli dhe struktura e IGJK-seuml
21 Objektivi i IGJK-seuml
Bazuar neuml situateumln aktuale dhe neuml fazeumln fillestare teuml themelimit teuml IGJK-seuml ne kemi keumlto
objektiva kryesore
Konsulenceuml peumlr institucionet shteteumlrore teuml Republikeumls seuml Kosoveumls peumlrkateumlsisht MZHE-
seuml
Hulumtimi gjeologjik i regjionit
Ploteumlsimin e hartave gjeologjike me teuml dheumlna teuml reja
Krijimin e bazeumls seuml teuml dheumlnave gjeologjike (merret baza e teuml dheumlnave nga KPMM dhe teuml
ploteumlsohet neuml faza)
Njohja me bazeumln e teuml dheumlnave dhe arkivin e KPMM-seuml
Transferimi i personelit dhe laboratorit nga KPMM tek IGJK
Studimi i materialit gjeologjik neuml Arkivin e Kosoveumls
Mbledhja e teuml dheumlnave peumlr mineralizime teuml veccedilanta dhe shpeumlrndarjen e tyre neuml territorin e
Kosoveumls
Digjitalizimi i teuml dheumlnave nga Arkivi i Kosoveumls dhe KPMM
Marreumlveshje bashkeumlpunimi me Fakultetin e Gjeoshkencave dhe institucione teuml tjera
Furnizimi me mjete pune dhe laboratorike teuml IGJK-seuml
Kalimi neuml hulumtime gjeologjike dhe puneuml eksperimentale
Memorandum bashkeumlpunimi me Sheumlrbimin Gjeologjik Shqiptar dhe Institutin e
Gjeoshkenceumls
Arritja e standardeve internacionale dhe certifikimi
Planifikimi kohor dhe dinamika e implementimit eumlshteuml neuml varshmeumlri teuml ploteuml nga dinamika e
kompletimit me staf shkencor
6
22 Modeli i IGJK-seuml
Peumlr model teuml mundsheumlm peumlr krahasim janeuml marreuml Sheumlrbimi Gjeologjik britanik gjerman dhe
austriak Duke u bazuar neuml specifikat e organizimit teuml sheumlrbimeve teuml peumlrmendura kemi arritur neuml
peumlrfundimin se modeli meuml i mireuml peumlr veccedilori teuml organizimit teuml IGJK-seuml eumlshteuml ai austriak Ky
model (austriak) natyrisht qeuml duhet peumlrshtatur me nevojat dhe specifikat e mjedisit kosovar
Puna peumlrbrenda Institutit detyrat dhe funksionet e tij rregullohen me Rregulloren e Brendshme
teuml IGJK-seuml e cila eumlshteuml peumlrfunduar dhe pritet teuml neumlnshkruhet
Puna neuml Institut do teuml organizohet neuml 4 departamente Departamenti i Gjeologjiseuml Regjionale
Sedimentologjiseuml Gjeoteknikeumls dhe Departamenti i Gjeoinformacionit Neuml kuadeumlr teuml
departamenteve shpeumlrndarja e detyrave dhe peumlrgjegjeumlsive meuml tutje beumlhet peumlr divizionet
peumlrkateumlse Struktura se cilat divizione do teuml jeneuml pjeseuml e njeuml departamenti eumlshteuml paraqitur neuml
organogramin e IGJK-seuml Secili divizion peumlrbeumlhet nga udheumlheqeumlsi dhe dy zyrtareuml (shih
organogramin) Sheumlrbimet peumlrcjelleumlse Instituti i merr direkt nga sheumlrbimet peumlrbrenda Ministriseuml
seuml Zhvillimit Ekonomik (MZHE)
Laboratori do teuml jeteuml i integruar neuml departamente dhe me pajisjet e tij do sheumlrbehet i gjitheuml stafi i
Institutit (se si do teuml organizohet puna e laboratorit do teuml trajtohet meuml poshteuml neuml keumlteuml projekt)
Duke i studiuar rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi marreuml peumlr bazeuml numrin e kuadrove teuml
specializuara neuml vend nevojat e ngutshme teuml Institutit peumlr kuadro sipeumlrfaqen e territorit teuml
Kosoveumls dhe kufizimet buxhetore teuml Republikeumls seuml Kosoveumls vijmeuml neuml peumlrfundim se Modeli meuml i
mireuml i mundsheumlm do teuml ishte Organizimi i IGJK-seuml si Sheumlrbim Gjeologjik dhe ndihmeuml neuml
peumlrgatitjen praktike peumlr gjeneratat e reja
Ky model do teuml mundeumlsonte qeuml teuml gjitheuml specialisteumlt teuml jeneuml pjeseuml e projekteve hulumtuese
peumlrbrenda sheumlrbimit do teuml organizonin meumlsimdheumlnie praktike peumlr studenteuml punimet diplomike
do ishin komplet eksperimentale (hulumtuese) Keumlto punime diplomike (hulumtime) do ta
pasuronin jeteumln akademike dhe njeumlhereumlsh keumlto kuadro do teuml peumlrgatiteshin edhe peumlr nevoja teuml
sheumlrbimit dhe kompanive private brenda dhe jashteuml vendit
7
23 ORGANOGRAMI I IGJK-seuml
Fig1 Organogrami i IGJK-seuml
K r y e sh e f i
Departamenti i Gjeologjiseuml
Regjionale
Divizioni Minarelogji
dhe Petrologji
Divizioni Vendburime
Divizioni Gjeokimi
Departamenti
i Sedimentologjiseuml
Divizioni Sedimentologji
dhe Paleontologji
Divizioni Hidrogjeologji
Divizioni Gjeomjedisi
Departamenti i Gjeoteknikeumls
Divizioni Gjeofizikeuml
Divizioni Gjeologji
Inxhinierike
Departamenti i Gjeoinformacioni
Divizioni Baza e teuml dheumlnave(GIS+ 3D+Hartografi)
ArkiviBiblioteka
Asistentja Voziteumlsi
8
Fig2 Modeli i organizimit teuml Sheumlrbimit Gjeologjik Austriak
24 Ploteumlsimi i struktureumls seuml IGJK-seuml
Eumlshteuml planifikuar qeuml IGJK ta ploteumlsojeuml struktureumln e vet organizative me staf nga KPMM-ja dhe
nga gjeologeumlt teuml cileumlt janeuml peumlrbrenda MZHE-seuml neuml kuadeumlr teuml Departamentit teuml Minierave
Transferimi i gjeologeumlve nga KPMM-ja do teuml beumlhet me njeuml marreumlveshje teuml veccedilanteuml neuml mes
MZHE-seuml dhe KPMM-seuml
ORGANIGRAMM DER GEOLOGISCHEN BUNDESANSTALT
Kristallingeologie
GEOLOGISCHE LANDESAUFNAHME
DIREKTOR Stabsstelle
fuumlr internationale Kooperation
und Oumlffentlichkeitsarbeit
Palaumlontologie amp Sammlungen
Sedimentgeologie
Geochemie
ANGEWANDTE GEOWISSENSCHAFTEN
Geophysik
Hydrogeologie
Ingenieurgeologie
Rohstoffgeologie
ADV amp GIS
INFORMATIONSDIENSTE
Bibliothek amp Verlag
Geodatenzentrale
Kartographie amp Graphik
Redaktion
Zentralarchiv
Hausdienste
VERWALTUNG
Logistik amp Rechnungswesen
9
Gjeologeumlt nga KPMM-ja kaneuml njeuml peumlrvojeuml solide dhe ardhja e tyre eumlshteuml njeuml ndihmese peumlr IGJK-
neuml por seuml bashku me gjeologeumlt e MZHE-seuml prapeuml nuk do mund ta ploteumlsojneuml me staf struktureumln
e IGJK-seuml Ploteumlsimi i struktureumls seuml IGJK-seuml me staf eumlshteuml direkt i varur nga mundeumlsiteuml
buxhetore dhe nuk mund teuml jeteuml i menjeumlhersheumlm Mendohet qeuml struktura teuml ploteumlsohet me staf
brenda mundeumlsive buxhetore peumlr periudheumln 2013-2015
3 Mjetet e Nevojshme Laboratorike
Tash peumlr tash IGJK nuk disponon mjete pune apo laboratorike Eumlshteuml parapareuml qeuml mjetet
laboratorike teuml cilat i disponon KPMM-ja teuml transferohen tek IGJK
Laboratori teuml cilin e disponon KPMM ka mjete veteumlm peumlr peumlrcaktimin e vetive fiziko-mekanike
teuml shkeumlmbinjve njeuml pajisje peumlr peumlrgatitjen e shlifeve dhe dy mikroskopeuml Mikroskopeumlt nuk janeuml teuml
peumlrshtatsheumlm peumlr hulumtim neuml driteuml teuml reflektuar dhe neuml driteuml teuml depeumlrtuar Pra laboratori i
KPMM-seuml nuk i ploteumlson kushtet elementare peumlr hulumtim gjeologjik
Hulumtimi eksperimental do teuml ishte i mundur veteumlm neumlse Instituti furnizohet me mjete
laboratorike teuml nevojshme peumlr puneuml
Tavolina pune
Mjete themelore peumlr laborator kimie
Peshore analitike (precize)
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 120degC
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 1300degC
Binokulareuml
Thyes
Mjete peumlr bluarje teuml materialit shkeumlmboreuml (me sfera metalike dhe me disk achati)
Mjetet peumlr homogjenizim (preseuml dhe aparatureuml homogjenizimi me shkrirje)
Mjete peumlr peumlrgatitjen e shlifeve (rrotulluese me disqe nonius sharreuml peumlr preje teuml
shkeumlmbinjve mjete dezinfektimi etj)
10
Mikroskop peumlr hulumtim neumln driteuml teuml reflektuar dhe driteuml teuml depeumlrtuar i pajisur me
kamereuml peumlr fotografi dhe softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Mikrosondeuml elektronike peumlr analiza kimike teuml mineraleve dhe analiza kimike teuml
materialeve teuml ngurta
Ramanspektrometeumlr
Difraktometeumlr
Mjete peumlr analizim kimik
XRF (RFA) peumlr analiza teuml komponenteumlve kryesoreuml
ICPMS peumlr analiza teuml elementeve gjurmeuml do teuml thoteuml me peumlrmbajtje neumln 010 pesheuml
teuml elementeve teuml rralla metaleve teuml ccedilmueshme Au Ag elementeve teuml grupit teuml platinit
PGE etj
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji
Mjete laboratorike peumlr gjeofizikeuml
Keumlto mjete do teuml ishin minimumi peumlr teuml filluar me puneuml hulumtuese
31 Mjetet themelore laboratorike
Llojet e pajisjeve qeuml mund teuml peumlrdoren neuml FN peumlr kontroll teuml kualitetit neuml veccedilanti peumlr hulumtime
teuml mineraleve
1 Pananalytical Magix Fast WDXRF (SUPER Q Software) equipped with Fixed channels
and Goniometer
2 ARL 9900 XRF (fixed channels orand Universal Goniometer)
3 AAS from Perkin ELMER 400 equipped with 26 lamps
4 Laboratory offen 100-1100C
5 Fusion machine with 4 and one other with 2 stations (used for sample preparation of ores)
6 Ridestillator
11
7 Analytical scales with four decimals firma
8Technical scales
9 Laboratory Dryer
WD XRF ka aplikim teuml gjereuml neuml gjeologji metalurgji mbrojtje teuml ambientit etj
32 Thyes me nofulla
Faza e pareuml e theumlrrmimit teuml materialeve peumlr analizeuml kimike teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve
Aplikimi neuml gjeologji kimi mineralogji industri-qeramikeuml industri teuml materialeve ndeumlrtimore
metalurgji industri qelqi etj Pra mund teuml theumlrrmohen materiale si bazalteuml materiale ndeumlrtimi
xeheror feldshpat qelq granit qeramikeuml theumlngjill koks metale minerale oxid-keramik kuarc
shamotte skorie silic shkeumlmbinj cementeuml etj
Fig3 Thyes me nofulla (Der Backenbrecher BB 200)
12
33 Mjete peumlr Bluarje
Neuml tregun e mjeteve peumlr bluarje ofrohet njeuml spekteumlr i madh i mjeteve teuml cilat mundeumlsojneuml qeuml
nevojat e shkenceumltareve peumlr analizim teuml ploteumlsohen Neuml mineralogji dhe gjeokimi mund teuml
peumlrdoren mjete peumlr bluarje me cilindra rrotullues dhe me disqe rrotulluese Mjetet me cilindra
rrotullues peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml xeheroreve dhe materialeve shkeumlmbore
Mjetet me disqe rrotulluese peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml materialeve shkeumlmbore
Teuml dy keumlto metoda mund teuml aplikohen por duhet marreuml peumlr bazeuml se cilat elemente kimike duhet
teuml analizohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml sigurohemi nga kontaminimi i mundsheumlm i provave nga mjeti me
teuml cilin kryhet bluarja i cili do teuml ndikonte neuml rezultatin e analizave Ky kontaminim mund teuml
ndodheuml si rezultat i konsumimit teuml materialeve neuml teuml cilat beumlhet bluarja
Labor-Scheiben-Schwingmuumlhle
Fig4 Aparatureuml peumlr bluarje me disqe
13
Scheiben-Schwingmuumlhle peumlrdoret peumlr bluarje teuml shpejteuml teuml materialit me njeuml gradeuml teuml larteuml
reproduktimi dhe imteumlsim teuml madh teuml materialit peumlr analizim Tek kjo pajisje peumlr bluarje teuml
materialit peumlrdoren ccedileliqe speciale Wolframcarbid Achat dhe Zirkonoksid Shkalla e imteumlsimit
teuml materialit arrin deri neumln 2microm (mikrometeumlr) me shpejteumlsi teuml rrotullimit deri neuml 1500 rrotmin
Gjateuml rrotullimeve arrihet njeuml shkalleuml e larteuml e imteumlsimit teuml materialit gjeuml qeuml mundeumlson njeuml
homogjenizim teuml larteuml teuml materialit peumlr analizim
Labor-Planetenkugelmuumlhle
10 000 - 1 microm max 900 ml | PULVERISETTE 5 classic
Fig5 Aparatureuml peumlr bluarje me sfera
14
Mjet peumlr bluarje me cilindra rrotullues Brenda cilindrit ndodhen sferat metalike teuml cilat gjateuml
rrotullimeve teuml cilindrit ndeshen me materialin dhe me keteuml rast beumlhet theumlrrmimi i tij deri neuml
madheumlsineuml 1microm
Mjete peumlr homogjenizim
Gjateuml procesit teuml thyerjes beumlhet njeuml homegjenizim i materialit por peumlr analizim me XRF
ose ICP-MS nevojiten preparate me dimensione teuml posaccedilme me njeuml homogjenizim teuml
larteuml Prandaj beumlhet homogjenizimi i dyteuml i proveumls peumlr teuml fituar gjendjen solide-
kompakte homogjene Ky homogjenizim mund teuml beumlhet neuml dy meumlnyra
Homogjenizim me preseuml
Homogjenizim me shkrirje
Neuml teuml dy rastet material lidheumls i proveumls pluhur peumlrdoret Li-tetraborat
Neuml rastin e pareuml materiali pluhur futet neumln presion teuml larteuml i cili mundeumlson
homogjenizimin dhe njeuml proveuml me dimensione teuml deumlshiruara neuml gjendje solide
Neuml rastin e dyteuml (homogjenizimi me shkrirje) provat vendosen neuml eneuml platini mbi njeuml
flakeuml e cila arrin njeuml temperatureuml mbi 1100degC ku materiali neuml eneuml platini shkrineuml sikur
teuml ishte njeuml magmeuml e veumlrteteuml Kjo shkrirje derdhet neuml njeuml eneuml tjeteumlr speciale me
dimensione teuml caktuara si rezultat i njeuml ftohje teuml shpejteuml krijohet proveuml homogjene
amorfe e cila ka njeuml homogjenizim maksimal dhe gjateuml analizimit neuml XRF ofron kushte
peumlr njeuml sakteumlsi teuml larteuml
15
Fig6 Homogjenizimi me shkrirje neuml eneuml Platine (Pt -95 Au -5)
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me preseuml eumlshteuml njeuml procedureuml e cila realizohet neuml shumeuml laboratoreuml Peumlrpareumlsi e
keumlsaj metode eumlshteuml se homogjenizimi mund teuml beumlhet shumeuml shpejt kursen koheumln dhe eumlshteuml e
lehteuml peumlr analizim serik teuml provave Natyrisht shkalla e homogjenizimit eumlshteuml meuml e vogeumll neuml
krahasim me homogjenizimin me shkrirje
Fig7 Homogjenizimi me preseuml pesha maksimale deri 20 t
16
Tischultraschallreinigungsbecken
Fig8 Ultrashal peumlr pastrim dhe dezinfektim teuml mjeteve laboratorike peumlr koheuml 30 s dhe 5 min
34 Mikroskop
Mikroskopi eumlshteuml mjeti meuml themelor peumlr puneuml neuml hulumtime jo veteumlm neuml gjeologji por edhe neuml
shkencat tjera
Njohja vizuale e shkeumlmbinjve dhe e mineraleve shkon deri atje sa njeriu mund teuml deshifrojeuml
karakteristika makro teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve por jo gjithhereuml mund teuml njihen teuml gjitha
vetiteuml e shkeumlmbit dhe mineraleve me shikim vizual
Pra nevojitet njeuml studim laboratorik e qeuml njeuml gjeuml e tilleuml eumlshteuml e pamundur pa mikroskop
Mikroskopi ka njeuml aplikim teuml gjereuml pothuajse neuml teuml gjitha drejtimet e gjeologjiseuml si petrografi
petrogjenezeuml mineralogji vendburime sedimentologji hidrogjeologji mikrotermometri termo-
barometri izotope etj
Me ndihmeumln e mikroskopit studiohen fazat e mineraleve vetiteuml optike teuml mineraleve
marreumldheumlniet e tyre shkalla e kristalizimit veccediloriteuml teksturore dhe strukturore deformimet e
mineraleve poroziteti masat ccedilimentuese Po ashtu studiohen mbylljet e ngurta neuml minerale dhe
mbyllje e fluideve neuml minerale zonaliteti i mineraleve dhe kryhen shumeuml studime teuml tjera
17
Sqarimi i fenomeneve gjeologjike neuml shkenceumln e sotme moderne nuk eumlshteuml i mundsheumlm pa
ndihmeumln e mikroskopit
Mikroskopeumlt neuml shkencat gjeologjike duhet trsquoi ploteumlsojneuml kushtet peumlr mikroskopi
Teuml jeneuml mikroskopeuml polarizues teuml pajisur me analizatoreuml
Teuml mundeumlsojeuml mikroskopim neuml driteuml teuml depeumlrtuar dhe neumln driteuml teuml reflektuar
Teuml jeteuml i pajisur meuml kamera peumlr fotografim
Softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Neumln driteuml teuml reflektuar mikroskopohen mineralet opake ose theumlneuml me mireuml mineralet metalore
Pra analizohet rrezja e reflektuar nga sipeumlrfaqja e mineralit peumlrkateumlsisht ngjyra e reflektimit
peumlrqindja e reflektimit izotropia anizotropia deformimet mbylljet zonaliteti shkalla e
kristalizimit etj
Me ndihmeumln e mikroskopit polarizues i cili punon neumln driteuml teuml depeumlrtuar do teuml mund teuml
peumlrcaktohen vetiteuml optike teuml mineraleve shkeumlmb-formuese fazat minerale marreumldheumlniet neuml mes
tyre shkalla e kristalizimit zonaliteti deformimet ezotropia anizotropia pleohroizmi thyerja e
dyfishteuml reliefi karakteri optik i mineraleve etj
Fig9 Mbyllja e fluideve neuml mineral gazit (vap) dhe liq (leumlng) (majtas) Fig10 Tekstureuml kumulate- olivineuml dhe klinopiroksen (djathtas)
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
4
12 Faza e II-teuml
Planifikimet buxhetore duke marreuml peumlr bazeuml emergjencat
Planifikimi i nevojave peumlr mjete laboratorike peumlr secilin departament
Planifikimi i prioriteteve hulumtuese
Planifikime zhvillimore afatgjata
Peumlrcaktimi i nevojave peumlr staf pas fazeumls fillestare
13 Faza e III-teuml
Konsolidimi i departamenteve
Pajisja e stafit me mjete teuml nevojshme peumlr hulumtim dhe puneuml terreni
Furnizimi i laboratorit me aparatureuml dhe mjete teuml nevojshme
Trajnimet e nevojshme teuml stafit peumlr puneuml me aparatureuml laboratorike
Projekte hulumtimi duke shfryteumlzuar laboratoreumlt e vendit dhe jashteuml vendit
Biblioteka dhe arkivi
14 Faza IV-eumlt
IGJK duhet teuml jeteuml i gatsheumlm peumlr puneuml hulumtuese praktike
Peumlrcaktimi i prioriteteve teuml hulumtimit teuml regjionit
Vendosja e bashkeumlpunimit me universitete dhe institute jashteuml vendit
Ndihmeuml praktike neuml peumlrgatitjen e kuadrove teuml reja qeuml do trsquoi vinin neuml ndihmeuml kompanive
private dhe shoqeumlriseuml
5
2 Objektivi modeli dhe struktura e IGJK-seuml
21 Objektivi i IGJK-seuml
Bazuar neuml situateumln aktuale dhe neuml fazeumln fillestare teuml themelimit teuml IGJK-seuml ne kemi keumlto
objektiva kryesore
Konsulenceuml peumlr institucionet shteteumlrore teuml Republikeumls seuml Kosoveumls peumlrkateumlsisht MZHE-
seuml
Hulumtimi gjeologjik i regjionit
Ploteumlsimin e hartave gjeologjike me teuml dheumlna teuml reja
Krijimin e bazeumls seuml teuml dheumlnave gjeologjike (merret baza e teuml dheumlnave nga KPMM dhe teuml
ploteumlsohet neuml faza)
Njohja me bazeumln e teuml dheumlnave dhe arkivin e KPMM-seuml
Transferimi i personelit dhe laboratorit nga KPMM tek IGJK
Studimi i materialit gjeologjik neuml Arkivin e Kosoveumls
Mbledhja e teuml dheumlnave peumlr mineralizime teuml veccedilanta dhe shpeumlrndarjen e tyre neuml territorin e
Kosoveumls
Digjitalizimi i teuml dheumlnave nga Arkivi i Kosoveumls dhe KPMM
Marreumlveshje bashkeumlpunimi me Fakultetin e Gjeoshkencave dhe institucione teuml tjera
Furnizimi me mjete pune dhe laboratorike teuml IGJK-seuml
Kalimi neuml hulumtime gjeologjike dhe puneuml eksperimentale
Memorandum bashkeumlpunimi me Sheumlrbimin Gjeologjik Shqiptar dhe Institutin e
Gjeoshkenceumls
Arritja e standardeve internacionale dhe certifikimi
Planifikimi kohor dhe dinamika e implementimit eumlshteuml neuml varshmeumlri teuml ploteuml nga dinamika e
kompletimit me staf shkencor
6
22 Modeli i IGJK-seuml
Peumlr model teuml mundsheumlm peumlr krahasim janeuml marreuml Sheumlrbimi Gjeologjik britanik gjerman dhe
austriak Duke u bazuar neuml specifikat e organizimit teuml sheumlrbimeve teuml peumlrmendura kemi arritur neuml
peumlrfundimin se modeli meuml i mireuml peumlr veccedilori teuml organizimit teuml IGJK-seuml eumlshteuml ai austriak Ky
model (austriak) natyrisht qeuml duhet peumlrshtatur me nevojat dhe specifikat e mjedisit kosovar
Puna peumlrbrenda Institutit detyrat dhe funksionet e tij rregullohen me Rregulloren e Brendshme
teuml IGJK-seuml e cila eumlshteuml peumlrfunduar dhe pritet teuml neumlnshkruhet
Puna neuml Institut do teuml organizohet neuml 4 departamente Departamenti i Gjeologjiseuml Regjionale
Sedimentologjiseuml Gjeoteknikeumls dhe Departamenti i Gjeoinformacionit Neuml kuadeumlr teuml
departamenteve shpeumlrndarja e detyrave dhe peumlrgjegjeumlsive meuml tutje beumlhet peumlr divizionet
peumlrkateumlse Struktura se cilat divizione do teuml jeneuml pjeseuml e njeuml departamenti eumlshteuml paraqitur neuml
organogramin e IGJK-seuml Secili divizion peumlrbeumlhet nga udheumlheqeumlsi dhe dy zyrtareuml (shih
organogramin) Sheumlrbimet peumlrcjelleumlse Instituti i merr direkt nga sheumlrbimet peumlrbrenda Ministriseuml
seuml Zhvillimit Ekonomik (MZHE)
Laboratori do teuml jeteuml i integruar neuml departamente dhe me pajisjet e tij do sheumlrbehet i gjitheuml stafi i
Institutit (se si do teuml organizohet puna e laboratorit do teuml trajtohet meuml poshteuml neuml keumlteuml projekt)
Duke i studiuar rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi marreuml peumlr bazeuml numrin e kuadrove teuml
specializuara neuml vend nevojat e ngutshme teuml Institutit peumlr kuadro sipeumlrfaqen e territorit teuml
Kosoveumls dhe kufizimet buxhetore teuml Republikeumls seuml Kosoveumls vijmeuml neuml peumlrfundim se Modeli meuml i
mireuml i mundsheumlm do teuml ishte Organizimi i IGJK-seuml si Sheumlrbim Gjeologjik dhe ndihmeuml neuml
peumlrgatitjen praktike peumlr gjeneratat e reja
Ky model do teuml mundeumlsonte qeuml teuml gjitheuml specialisteumlt teuml jeneuml pjeseuml e projekteve hulumtuese
peumlrbrenda sheumlrbimit do teuml organizonin meumlsimdheumlnie praktike peumlr studenteuml punimet diplomike
do ishin komplet eksperimentale (hulumtuese) Keumlto punime diplomike (hulumtime) do ta
pasuronin jeteumln akademike dhe njeumlhereumlsh keumlto kuadro do teuml peumlrgatiteshin edhe peumlr nevoja teuml
sheumlrbimit dhe kompanive private brenda dhe jashteuml vendit
7
23 ORGANOGRAMI I IGJK-seuml
Fig1 Organogrami i IGJK-seuml
K r y e sh e f i
Departamenti i Gjeologjiseuml
Regjionale
Divizioni Minarelogji
dhe Petrologji
Divizioni Vendburime
Divizioni Gjeokimi
Departamenti
i Sedimentologjiseuml
Divizioni Sedimentologji
dhe Paleontologji
Divizioni Hidrogjeologji
Divizioni Gjeomjedisi
Departamenti i Gjeoteknikeumls
Divizioni Gjeofizikeuml
Divizioni Gjeologji
Inxhinierike
Departamenti i Gjeoinformacioni
Divizioni Baza e teuml dheumlnave(GIS+ 3D+Hartografi)
ArkiviBiblioteka
Asistentja Voziteumlsi
8
Fig2 Modeli i organizimit teuml Sheumlrbimit Gjeologjik Austriak
24 Ploteumlsimi i struktureumls seuml IGJK-seuml
Eumlshteuml planifikuar qeuml IGJK ta ploteumlsojeuml struktureumln e vet organizative me staf nga KPMM-ja dhe
nga gjeologeumlt teuml cileumlt janeuml peumlrbrenda MZHE-seuml neuml kuadeumlr teuml Departamentit teuml Minierave
Transferimi i gjeologeumlve nga KPMM-ja do teuml beumlhet me njeuml marreumlveshje teuml veccedilanteuml neuml mes
MZHE-seuml dhe KPMM-seuml
ORGANIGRAMM DER GEOLOGISCHEN BUNDESANSTALT
Kristallingeologie
GEOLOGISCHE LANDESAUFNAHME
DIREKTOR Stabsstelle
fuumlr internationale Kooperation
und Oumlffentlichkeitsarbeit
Palaumlontologie amp Sammlungen
Sedimentgeologie
Geochemie
ANGEWANDTE GEOWISSENSCHAFTEN
Geophysik
Hydrogeologie
Ingenieurgeologie
Rohstoffgeologie
ADV amp GIS
INFORMATIONSDIENSTE
Bibliothek amp Verlag
Geodatenzentrale
Kartographie amp Graphik
Redaktion
Zentralarchiv
Hausdienste
VERWALTUNG
Logistik amp Rechnungswesen
9
Gjeologeumlt nga KPMM-ja kaneuml njeuml peumlrvojeuml solide dhe ardhja e tyre eumlshteuml njeuml ndihmese peumlr IGJK-
neuml por seuml bashku me gjeologeumlt e MZHE-seuml prapeuml nuk do mund ta ploteumlsojneuml me staf struktureumln
e IGJK-seuml Ploteumlsimi i struktureumls seuml IGJK-seuml me staf eumlshteuml direkt i varur nga mundeumlsiteuml
buxhetore dhe nuk mund teuml jeteuml i menjeumlhersheumlm Mendohet qeuml struktura teuml ploteumlsohet me staf
brenda mundeumlsive buxhetore peumlr periudheumln 2013-2015
3 Mjetet e Nevojshme Laboratorike
Tash peumlr tash IGJK nuk disponon mjete pune apo laboratorike Eumlshteuml parapareuml qeuml mjetet
laboratorike teuml cilat i disponon KPMM-ja teuml transferohen tek IGJK
Laboratori teuml cilin e disponon KPMM ka mjete veteumlm peumlr peumlrcaktimin e vetive fiziko-mekanike
teuml shkeumlmbinjve njeuml pajisje peumlr peumlrgatitjen e shlifeve dhe dy mikroskopeuml Mikroskopeumlt nuk janeuml teuml
peumlrshtatsheumlm peumlr hulumtim neuml driteuml teuml reflektuar dhe neuml driteuml teuml depeumlrtuar Pra laboratori i
KPMM-seuml nuk i ploteumlson kushtet elementare peumlr hulumtim gjeologjik
Hulumtimi eksperimental do teuml ishte i mundur veteumlm neumlse Instituti furnizohet me mjete
laboratorike teuml nevojshme peumlr puneuml
Tavolina pune
Mjete themelore peumlr laborator kimie
Peshore analitike (precize)
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 120degC
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 1300degC
Binokulareuml
Thyes
Mjete peumlr bluarje teuml materialit shkeumlmboreuml (me sfera metalike dhe me disk achati)
Mjetet peumlr homogjenizim (preseuml dhe aparatureuml homogjenizimi me shkrirje)
Mjete peumlr peumlrgatitjen e shlifeve (rrotulluese me disqe nonius sharreuml peumlr preje teuml
shkeumlmbinjve mjete dezinfektimi etj)
10
Mikroskop peumlr hulumtim neumln driteuml teuml reflektuar dhe driteuml teuml depeumlrtuar i pajisur me
kamereuml peumlr fotografi dhe softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Mikrosondeuml elektronike peumlr analiza kimike teuml mineraleve dhe analiza kimike teuml
materialeve teuml ngurta
Ramanspektrometeumlr
Difraktometeumlr
Mjete peumlr analizim kimik
XRF (RFA) peumlr analiza teuml komponenteumlve kryesoreuml
ICPMS peumlr analiza teuml elementeve gjurmeuml do teuml thoteuml me peumlrmbajtje neumln 010 pesheuml
teuml elementeve teuml rralla metaleve teuml ccedilmueshme Au Ag elementeve teuml grupit teuml platinit
PGE etj
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji
Mjete laboratorike peumlr gjeofizikeuml
Keumlto mjete do teuml ishin minimumi peumlr teuml filluar me puneuml hulumtuese
31 Mjetet themelore laboratorike
Llojet e pajisjeve qeuml mund teuml peumlrdoren neuml FN peumlr kontroll teuml kualitetit neuml veccedilanti peumlr hulumtime
teuml mineraleve
1 Pananalytical Magix Fast WDXRF (SUPER Q Software) equipped with Fixed channels
and Goniometer
2 ARL 9900 XRF (fixed channels orand Universal Goniometer)
3 AAS from Perkin ELMER 400 equipped with 26 lamps
4 Laboratory offen 100-1100C
5 Fusion machine with 4 and one other with 2 stations (used for sample preparation of ores)
6 Ridestillator
11
7 Analytical scales with four decimals firma
8Technical scales
9 Laboratory Dryer
WD XRF ka aplikim teuml gjereuml neuml gjeologji metalurgji mbrojtje teuml ambientit etj
32 Thyes me nofulla
Faza e pareuml e theumlrrmimit teuml materialeve peumlr analizeuml kimike teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve
Aplikimi neuml gjeologji kimi mineralogji industri-qeramikeuml industri teuml materialeve ndeumlrtimore
metalurgji industri qelqi etj Pra mund teuml theumlrrmohen materiale si bazalteuml materiale ndeumlrtimi
xeheror feldshpat qelq granit qeramikeuml theumlngjill koks metale minerale oxid-keramik kuarc
shamotte skorie silic shkeumlmbinj cementeuml etj
Fig3 Thyes me nofulla (Der Backenbrecher BB 200)
12
33 Mjete peumlr Bluarje
Neuml tregun e mjeteve peumlr bluarje ofrohet njeuml spekteumlr i madh i mjeteve teuml cilat mundeumlsojneuml qeuml
nevojat e shkenceumltareve peumlr analizim teuml ploteumlsohen Neuml mineralogji dhe gjeokimi mund teuml
peumlrdoren mjete peumlr bluarje me cilindra rrotullues dhe me disqe rrotulluese Mjetet me cilindra
rrotullues peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml xeheroreve dhe materialeve shkeumlmbore
Mjetet me disqe rrotulluese peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml materialeve shkeumlmbore
Teuml dy keumlto metoda mund teuml aplikohen por duhet marreuml peumlr bazeuml se cilat elemente kimike duhet
teuml analizohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml sigurohemi nga kontaminimi i mundsheumlm i provave nga mjeti me
teuml cilin kryhet bluarja i cili do teuml ndikonte neuml rezultatin e analizave Ky kontaminim mund teuml
ndodheuml si rezultat i konsumimit teuml materialeve neuml teuml cilat beumlhet bluarja
Labor-Scheiben-Schwingmuumlhle
Fig4 Aparatureuml peumlr bluarje me disqe
13
Scheiben-Schwingmuumlhle peumlrdoret peumlr bluarje teuml shpejteuml teuml materialit me njeuml gradeuml teuml larteuml
reproduktimi dhe imteumlsim teuml madh teuml materialit peumlr analizim Tek kjo pajisje peumlr bluarje teuml
materialit peumlrdoren ccedileliqe speciale Wolframcarbid Achat dhe Zirkonoksid Shkalla e imteumlsimit
teuml materialit arrin deri neumln 2microm (mikrometeumlr) me shpejteumlsi teuml rrotullimit deri neuml 1500 rrotmin
Gjateuml rrotullimeve arrihet njeuml shkalleuml e larteuml e imteumlsimit teuml materialit gjeuml qeuml mundeumlson njeuml
homogjenizim teuml larteuml teuml materialit peumlr analizim
Labor-Planetenkugelmuumlhle
10 000 - 1 microm max 900 ml | PULVERISETTE 5 classic
Fig5 Aparatureuml peumlr bluarje me sfera
14
Mjet peumlr bluarje me cilindra rrotullues Brenda cilindrit ndodhen sferat metalike teuml cilat gjateuml
rrotullimeve teuml cilindrit ndeshen me materialin dhe me keteuml rast beumlhet theumlrrmimi i tij deri neuml
madheumlsineuml 1microm
Mjete peumlr homogjenizim
Gjateuml procesit teuml thyerjes beumlhet njeuml homegjenizim i materialit por peumlr analizim me XRF
ose ICP-MS nevojiten preparate me dimensione teuml posaccedilme me njeuml homogjenizim teuml
larteuml Prandaj beumlhet homogjenizimi i dyteuml i proveumls peumlr teuml fituar gjendjen solide-
kompakte homogjene Ky homogjenizim mund teuml beumlhet neuml dy meumlnyra
Homogjenizim me preseuml
Homogjenizim me shkrirje
Neuml teuml dy rastet material lidheumls i proveumls pluhur peumlrdoret Li-tetraborat
Neuml rastin e pareuml materiali pluhur futet neumln presion teuml larteuml i cili mundeumlson
homogjenizimin dhe njeuml proveuml me dimensione teuml deumlshiruara neuml gjendje solide
Neuml rastin e dyteuml (homogjenizimi me shkrirje) provat vendosen neuml eneuml platini mbi njeuml
flakeuml e cila arrin njeuml temperatureuml mbi 1100degC ku materiali neuml eneuml platini shkrineuml sikur
teuml ishte njeuml magmeuml e veumlrteteuml Kjo shkrirje derdhet neuml njeuml eneuml tjeteumlr speciale me
dimensione teuml caktuara si rezultat i njeuml ftohje teuml shpejteuml krijohet proveuml homogjene
amorfe e cila ka njeuml homogjenizim maksimal dhe gjateuml analizimit neuml XRF ofron kushte
peumlr njeuml sakteumlsi teuml larteuml
15
Fig6 Homogjenizimi me shkrirje neuml eneuml Platine (Pt -95 Au -5)
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me preseuml eumlshteuml njeuml procedureuml e cila realizohet neuml shumeuml laboratoreuml Peumlrpareumlsi e
keumlsaj metode eumlshteuml se homogjenizimi mund teuml beumlhet shumeuml shpejt kursen koheumln dhe eumlshteuml e
lehteuml peumlr analizim serik teuml provave Natyrisht shkalla e homogjenizimit eumlshteuml meuml e vogeumll neuml
krahasim me homogjenizimin me shkrirje
Fig7 Homogjenizimi me preseuml pesha maksimale deri 20 t
16
Tischultraschallreinigungsbecken
Fig8 Ultrashal peumlr pastrim dhe dezinfektim teuml mjeteve laboratorike peumlr koheuml 30 s dhe 5 min
34 Mikroskop
Mikroskopi eumlshteuml mjeti meuml themelor peumlr puneuml neuml hulumtime jo veteumlm neuml gjeologji por edhe neuml
shkencat tjera
Njohja vizuale e shkeumlmbinjve dhe e mineraleve shkon deri atje sa njeriu mund teuml deshifrojeuml
karakteristika makro teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve por jo gjithhereuml mund teuml njihen teuml gjitha
vetiteuml e shkeumlmbit dhe mineraleve me shikim vizual
Pra nevojitet njeuml studim laboratorik e qeuml njeuml gjeuml e tilleuml eumlshteuml e pamundur pa mikroskop
Mikroskopi ka njeuml aplikim teuml gjereuml pothuajse neuml teuml gjitha drejtimet e gjeologjiseuml si petrografi
petrogjenezeuml mineralogji vendburime sedimentologji hidrogjeologji mikrotermometri termo-
barometri izotope etj
Me ndihmeumln e mikroskopit studiohen fazat e mineraleve vetiteuml optike teuml mineraleve
marreumldheumlniet e tyre shkalla e kristalizimit veccediloriteuml teksturore dhe strukturore deformimet e
mineraleve poroziteti masat ccedilimentuese Po ashtu studiohen mbylljet e ngurta neuml minerale dhe
mbyllje e fluideve neuml minerale zonaliteti i mineraleve dhe kryhen shumeuml studime teuml tjera
17
Sqarimi i fenomeneve gjeologjike neuml shkenceumln e sotme moderne nuk eumlshteuml i mundsheumlm pa
ndihmeumln e mikroskopit
Mikroskopeumlt neuml shkencat gjeologjike duhet trsquoi ploteumlsojneuml kushtet peumlr mikroskopi
Teuml jeneuml mikroskopeuml polarizues teuml pajisur me analizatoreuml
Teuml mundeumlsojeuml mikroskopim neuml driteuml teuml depeumlrtuar dhe neumln driteuml teuml reflektuar
Teuml jeteuml i pajisur meuml kamera peumlr fotografim
Softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Neumln driteuml teuml reflektuar mikroskopohen mineralet opake ose theumlneuml me mireuml mineralet metalore
Pra analizohet rrezja e reflektuar nga sipeumlrfaqja e mineralit peumlrkateumlsisht ngjyra e reflektimit
peumlrqindja e reflektimit izotropia anizotropia deformimet mbylljet zonaliteti shkalla e
kristalizimit etj
Me ndihmeumln e mikroskopit polarizues i cili punon neumln driteuml teuml depeumlrtuar do teuml mund teuml
peumlrcaktohen vetiteuml optike teuml mineraleve shkeumlmb-formuese fazat minerale marreumldheumlniet neuml mes
tyre shkalla e kristalizimit zonaliteti deformimet ezotropia anizotropia pleohroizmi thyerja e
dyfishteuml reliefi karakteri optik i mineraleve etj
Fig9 Mbyllja e fluideve neuml mineral gazit (vap) dhe liq (leumlng) (majtas) Fig10 Tekstureuml kumulate- olivineuml dhe klinopiroksen (djathtas)
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
5
2 Objektivi modeli dhe struktura e IGJK-seuml
21 Objektivi i IGJK-seuml
Bazuar neuml situateumln aktuale dhe neuml fazeumln fillestare teuml themelimit teuml IGJK-seuml ne kemi keumlto
objektiva kryesore
Konsulenceuml peumlr institucionet shteteumlrore teuml Republikeumls seuml Kosoveumls peumlrkateumlsisht MZHE-
seuml
Hulumtimi gjeologjik i regjionit
Ploteumlsimin e hartave gjeologjike me teuml dheumlna teuml reja
Krijimin e bazeumls seuml teuml dheumlnave gjeologjike (merret baza e teuml dheumlnave nga KPMM dhe teuml
ploteumlsohet neuml faza)
Njohja me bazeumln e teuml dheumlnave dhe arkivin e KPMM-seuml
Transferimi i personelit dhe laboratorit nga KPMM tek IGJK
Studimi i materialit gjeologjik neuml Arkivin e Kosoveumls
Mbledhja e teuml dheumlnave peumlr mineralizime teuml veccedilanta dhe shpeumlrndarjen e tyre neuml territorin e
Kosoveumls
Digjitalizimi i teuml dheumlnave nga Arkivi i Kosoveumls dhe KPMM
Marreumlveshje bashkeumlpunimi me Fakultetin e Gjeoshkencave dhe institucione teuml tjera
Furnizimi me mjete pune dhe laboratorike teuml IGJK-seuml
Kalimi neuml hulumtime gjeologjike dhe puneuml eksperimentale
Memorandum bashkeumlpunimi me Sheumlrbimin Gjeologjik Shqiptar dhe Institutin e
Gjeoshkenceumls
Arritja e standardeve internacionale dhe certifikimi
Planifikimi kohor dhe dinamika e implementimit eumlshteuml neuml varshmeumlri teuml ploteuml nga dinamika e
kompletimit me staf shkencor
6
22 Modeli i IGJK-seuml
Peumlr model teuml mundsheumlm peumlr krahasim janeuml marreuml Sheumlrbimi Gjeologjik britanik gjerman dhe
austriak Duke u bazuar neuml specifikat e organizimit teuml sheumlrbimeve teuml peumlrmendura kemi arritur neuml
peumlrfundimin se modeli meuml i mireuml peumlr veccedilori teuml organizimit teuml IGJK-seuml eumlshteuml ai austriak Ky
model (austriak) natyrisht qeuml duhet peumlrshtatur me nevojat dhe specifikat e mjedisit kosovar
Puna peumlrbrenda Institutit detyrat dhe funksionet e tij rregullohen me Rregulloren e Brendshme
teuml IGJK-seuml e cila eumlshteuml peumlrfunduar dhe pritet teuml neumlnshkruhet
Puna neuml Institut do teuml organizohet neuml 4 departamente Departamenti i Gjeologjiseuml Regjionale
Sedimentologjiseuml Gjeoteknikeumls dhe Departamenti i Gjeoinformacionit Neuml kuadeumlr teuml
departamenteve shpeumlrndarja e detyrave dhe peumlrgjegjeumlsive meuml tutje beumlhet peumlr divizionet
peumlrkateumlse Struktura se cilat divizione do teuml jeneuml pjeseuml e njeuml departamenti eumlshteuml paraqitur neuml
organogramin e IGJK-seuml Secili divizion peumlrbeumlhet nga udheumlheqeumlsi dhe dy zyrtareuml (shih
organogramin) Sheumlrbimet peumlrcjelleumlse Instituti i merr direkt nga sheumlrbimet peumlrbrenda Ministriseuml
seuml Zhvillimit Ekonomik (MZHE)
Laboratori do teuml jeteuml i integruar neuml departamente dhe me pajisjet e tij do sheumlrbehet i gjitheuml stafi i
Institutit (se si do teuml organizohet puna e laboratorit do teuml trajtohet meuml poshteuml neuml keumlteuml projekt)
Duke i studiuar rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi marreuml peumlr bazeuml numrin e kuadrove teuml
specializuara neuml vend nevojat e ngutshme teuml Institutit peumlr kuadro sipeumlrfaqen e territorit teuml
Kosoveumls dhe kufizimet buxhetore teuml Republikeumls seuml Kosoveumls vijmeuml neuml peumlrfundim se Modeli meuml i
mireuml i mundsheumlm do teuml ishte Organizimi i IGJK-seuml si Sheumlrbim Gjeologjik dhe ndihmeuml neuml
peumlrgatitjen praktike peumlr gjeneratat e reja
Ky model do teuml mundeumlsonte qeuml teuml gjitheuml specialisteumlt teuml jeneuml pjeseuml e projekteve hulumtuese
peumlrbrenda sheumlrbimit do teuml organizonin meumlsimdheumlnie praktike peumlr studenteuml punimet diplomike
do ishin komplet eksperimentale (hulumtuese) Keumlto punime diplomike (hulumtime) do ta
pasuronin jeteumln akademike dhe njeumlhereumlsh keumlto kuadro do teuml peumlrgatiteshin edhe peumlr nevoja teuml
sheumlrbimit dhe kompanive private brenda dhe jashteuml vendit
7
23 ORGANOGRAMI I IGJK-seuml
Fig1 Organogrami i IGJK-seuml
K r y e sh e f i
Departamenti i Gjeologjiseuml
Regjionale
Divizioni Minarelogji
dhe Petrologji
Divizioni Vendburime
Divizioni Gjeokimi
Departamenti
i Sedimentologjiseuml
Divizioni Sedimentologji
dhe Paleontologji
Divizioni Hidrogjeologji
Divizioni Gjeomjedisi
Departamenti i Gjeoteknikeumls
Divizioni Gjeofizikeuml
Divizioni Gjeologji
Inxhinierike
Departamenti i Gjeoinformacioni
Divizioni Baza e teuml dheumlnave(GIS+ 3D+Hartografi)
ArkiviBiblioteka
Asistentja Voziteumlsi
8
Fig2 Modeli i organizimit teuml Sheumlrbimit Gjeologjik Austriak
24 Ploteumlsimi i struktureumls seuml IGJK-seuml
Eumlshteuml planifikuar qeuml IGJK ta ploteumlsojeuml struktureumln e vet organizative me staf nga KPMM-ja dhe
nga gjeologeumlt teuml cileumlt janeuml peumlrbrenda MZHE-seuml neuml kuadeumlr teuml Departamentit teuml Minierave
Transferimi i gjeologeumlve nga KPMM-ja do teuml beumlhet me njeuml marreumlveshje teuml veccedilanteuml neuml mes
MZHE-seuml dhe KPMM-seuml
ORGANIGRAMM DER GEOLOGISCHEN BUNDESANSTALT
Kristallingeologie
GEOLOGISCHE LANDESAUFNAHME
DIREKTOR Stabsstelle
fuumlr internationale Kooperation
und Oumlffentlichkeitsarbeit
Palaumlontologie amp Sammlungen
Sedimentgeologie
Geochemie
ANGEWANDTE GEOWISSENSCHAFTEN
Geophysik
Hydrogeologie
Ingenieurgeologie
Rohstoffgeologie
ADV amp GIS
INFORMATIONSDIENSTE
Bibliothek amp Verlag
Geodatenzentrale
Kartographie amp Graphik
Redaktion
Zentralarchiv
Hausdienste
VERWALTUNG
Logistik amp Rechnungswesen
9
Gjeologeumlt nga KPMM-ja kaneuml njeuml peumlrvojeuml solide dhe ardhja e tyre eumlshteuml njeuml ndihmese peumlr IGJK-
neuml por seuml bashku me gjeologeumlt e MZHE-seuml prapeuml nuk do mund ta ploteumlsojneuml me staf struktureumln
e IGJK-seuml Ploteumlsimi i struktureumls seuml IGJK-seuml me staf eumlshteuml direkt i varur nga mundeumlsiteuml
buxhetore dhe nuk mund teuml jeteuml i menjeumlhersheumlm Mendohet qeuml struktura teuml ploteumlsohet me staf
brenda mundeumlsive buxhetore peumlr periudheumln 2013-2015
3 Mjetet e Nevojshme Laboratorike
Tash peumlr tash IGJK nuk disponon mjete pune apo laboratorike Eumlshteuml parapareuml qeuml mjetet
laboratorike teuml cilat i disponon KPMM-ja teuml transferohen tek IGJK
Laboratori teuml cilin e disponon KPMM ka mjete veteumlm peumlr peumlrcaktimin e vetive fiziko-mekanike
teuml shkeumlmbinjve njeuml pajisje peumlr peumlrgatitjen e shlifeve dhe dy mikroskopeuml Mikroskopeumlt nuk janeuml teuml
peumlrshtatsheumlm peumlr hulumtim neuml driteuml teuml reflektuar dhe neuml driteuml teuml depeumlrtuar Pra laboratori i
KPMM-seuml nuk i ploteumlson kushtet elementare peumlr hulumtim gjeologjik
Hulumtimi eksperimental do teuml ishte i mundur veteumlm neumlse Instituti furnizohet me mjete
laboratorike teuml nevojshme peumlr puneuml
Tavolina pune
Mjete themelore peumlr laborator kimie
Peshore analitike (precize)
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 120degC
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 1300degC
Binokulareuml
Thyes
Mjete peumlr bluarje teuml materialit shkeumlmboreuml (me sfera metalike dhe me disk achati)
Mjetet peumlr homogjenizim (preseuml dhe aparatureuml homogjenizimi me shkrirje)
Mjete peumlr peumlrgatitjen e shlifeve (rrotulluese me disqe nonius sharreuml peumlr preje teuml
shkeumlmbinjve mjete dezinfektimi etj)
10
Mikroskop peumlr hulumtim neumln driteuml teuml reflektuar dhe driteuml teuml depeumlrtuar i pajisur me
kamereuml peumlr fotografi dhe softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Mikrosondeuml elektronike peumlr analiza kimike teuml mineraleve dhe analiza kimike teuml
materialeve teuml ngurta
Ramanspektrometeumlr
Difraktometeumlr
Mjete peumlr analizim kimik
XRF (RFA) peumlr analiza teuml komponenteumlve kryesoreuml
ICPMS peumlr analiza teuml elementeve gjurmeuml do teuml thoteuml me peumlrmbajtje neumln 010 pesheuml
teuml elementeve teuml rralla metaleve teuml ccedilmueshme Au Ag elementeve teuml grupit teuml platinit
PGE etj
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji
Mjete laboratorike peumlr gjeofizikeuml
Keumlto mjete do teuml ishin minimumi peumlr teuml filluar me puneuml hulumtuese
31 Mjetet themelore laboratorike
Llojet e pajisjeve qeuml mund teuml peumlrdoren neuml FN peumlr kontroll teuml kualitetit neuml veccedilanti peumlr hulumtime
teuml mineraleve
1 Pananalytical Magix Fast WDXRF (SUPER Q Software) equipped with Fixed channels
and Goniometer
2 ARL 9900 XRF (fixed channels orand Universal Goniometer)
3 AAS from Perkin ELMER 400 equipped with 26 lamps
4 Laboratory offen 100-1100C
5 Fusion machine with 4 and one other with 2 stations (used for sample preparation of ores)
6 Ridestillator
11
7 Analytical scales with four decimals firma
8Technical scales
9 Laboratory Dryer
WD XRF ka aplikim teuml gjereuml neuml gjeologji metalurgji mbrojtje teuml ambientit etj
32 Thyes me nofulla
Faza e pareuml e theumlrrmimit teuml materialeve peumlr analizeuml kimike teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve
Aplikimi neuml gjeologji kimi mineralogji industri-qeramikeuml industri teuml materialeve ndeumlrtimore
metalurgji industri qelqi etj Pra mund teuml theumlrrmohen materiale si bazalteuml materiale ndeumlrtimi
xeheror feldshpat qelq granit qeramikeuml theumlngjill koks metale minerale oxid-keramik kuarc
shamotte skorie silic shkeumlmbinj cementeuml etj
Fig3 Thyes me nofulla (Der Backenbrecher BB 200)
12
33 Mjete peumlr Bluarje
Neuml tregun e mjeteve peumlr bluarje ofrohet njeuml spekteumlr i madh i mjeteve teuml cilat mundeumlsojneuml qeuml
nevojat e shkenceumltareve peumlr analizim teuml ploteumlsohen Neuml mineralogji dhe gjeokimi mund teuml
peumlrdoren mjete peumlr bluarje me cilindra rrotullues dhe me disqe rrotulluese Mjetet me cilindra
rrotullues peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml xeheroreve dhe materialeve shkeumlmbore
Mjetet me disqe rrotulluese peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml materialeve shkeumlmbore
Teuml dy keumlto metoda mund teuml aplikohen por duhet marreuml peumlr bazeuml se cilat elemente kimike duhet
teuml analizohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml sigurohemi nga kontaminimi i mundsheumlm i provave nga mjeti me
teuml cilin kryhet bluarja i cili do teuml ndikonte neuml rezultatin e analizave Ky kontaminim mund teuml
ndodheuml si rezultat i konsumimit teuml materialeve neuml teuml cilat beumlhet bluarja
Labor-Scheiben-Schwingmuumlhle
Fig4 Aparatureuml peumlr bluarje me disqe
13
Scheiben-Schwingmuumlhle peumlrdoret peumlr bluarje teuml shpejteuml teuml materialit me njeuml gradeuml teuml larteuml
reproduktimi dhe imteumlsim teuml madh teuml materialit peumlr analizim Tek kjo pajisje peumlr bluarje teuml
materialit peumlrdoren ccedileliqe speciale Wolframcarbid Achat dhe Zirkonoksid Shkalla e imteumlsimit
teuml materialit arrin deri neumln 2microm (mikrometeumlr) me shpejteumlsi teuml rrotullimit deri neuml 1500 rrotmin
Gjateuml rrotullimeve arrihet njeuml shkalleuml e larteuml e imteumlsimit teuml materialit gjeuml qeuml mundeumlson njeuml
homogjenizim teuml larteuml teuml materialit peumlr analizim
Labor-Planetenkugelmuumlhle
10 000 - 1 microm max 900 ml | PULVERISETTE 5 classic
Fig5 Aparatureuml peumlr bluarje me sfera
14
Mjet peumlr bluarje me cilindra rrotullues Brenda cilindrit ndodhen sferat metalike teuml cilat gjateuml
rrotullimeve teuml cilindrit ndeshen me materialin dhe me keteuml rast beumlhet theumlrrmimi i tij deri neuml
madheumlsineuml 1microm
Mjete peumlr homogjenizim
Gjateuml procesit teuml thyerjes beumlhet njeuml homegjenizim i materialit por peumlr analizim me XRF
ose ICP-MS nevojiten preparate me dimensione teuml posaccedilme me njeuml homogjenizim teuml
larteuml Prandaj beumlhet homogjenizimi i dyteuml i proveumls peumlr teuml fituar gjendjen solide-
kompakte homogjene Ky homogjenizim mund teuml beumlhet neuml dy meumlnyra
Homogjenizim me preseuml
Homogjenizim me shkrirje
Neuml teuml dy rastet material lidheumls i proveumls pluhur peumlrdoret Li-tetraborat
Neuml rastin e pareuml materiali pluhur futet neumln presion teuml larteuml i cili mundeumlson
homogjenizimin dhe njeuml proveuml me dimensione teuml deumlshiruara neuml gjendje solide
Neuml rastin e dyteuml (homogjenizimi me shkrirje) provat vendosen neuml eneuml platini mbi njeuml
flakeuml e cila arrin njeuml temperatureuml mbi 1100degC ku materiali neuml eneuml platini shkrineuml sikur
teuml ishte njeuml magmeuml e veumlrteteuml Kjo shkrirje derdhet neuml njeuml eneuml tjeteumlr speciale me
dimensione teuml caktuara si rezultat i njeuml ftohje teuml shpejteuml krijohet proveuml homogjene
amorfe e cila ka njeuml homogjenizim maksimal dhe gjateuml analizimit neuml XRF ofron kushte
peumlr njeuml sakteumlsi teuml larteuml
15
Fig6 Homogjenizimi me shkrirje neuml eneuml Platine (Pt -95 Au -5)
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me preseuml eumlshteuml njeuml procedureuml e cila realizohet neuml shumeuml laboratoreuml Peumlrpareumlsi e
keumlsaj metode eumlshteuml se homogjenizimi mund teuml beumlhet shumeuml shpejt kursen koheumln dhe eumlshteuml e
lehteuml peumlr analizim serik teuml provave Natyrisht shkalla e homogjenizimit eumlshteuml meuml e vogeumll neuml
krahasim me homogjenizimin me shkrirje
Fig7 Homogjenizimi me preseuml pesha maksimale deri 20 t
16
Tischultraschallreinigungsbecken
Fig8 Ultrashal peumlr pastrim dhe dezinfektim teuml mjeteve laboratorike peumlr koheuml 30 s dhe 5 min
34 Mikroskop
Mikroskopi eumlshteuml mjeti meuml themelor peumlr puneuml neuml hulumtime jo veteumlm neuml gjeologji por edhe neuml
shkencat tjera
Njohja vizuale e shkeumlmbinjve dhe e mineraleve shkon deri atje sa njeriu mund teuml deshifrojeuml
karakteristika makro teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve por jo gjithhereuml mund teuml njihen teuml gjitha
vetiteuml e shkeumlmbit dhe mineraleve me shikim vizual
Pra nevojitet njeuml studim laboratorik e qeuml njeuml gjeuml e tilleuml eumlshteuml e pamundur pa mikroskop
Mikroskopi ka njeuml aplikim teuml gjereuml pothuajse neuml teuml gjitha drejtimet e gjeologjiseuml si petrografi
petrogjenezeuml mineralogji vendburime sedimentologji hidrogjeologji mikrotermometri termo-
barometri izotope etj
Me ndihmeumln e mikroskopit studiohen fazat e mineraleve vetiteuml optike teuml mineraleve
marreumldheumlniet e tyre shkalla e kristalizimit veccediloriteuml teksturore dhe strukturore deformimet e
mineraleve poroziteti masat ccedilimentuese Po ashtu studiohen mbylljet e ngurta neuml minerale dhe
mbyllje e fluideve neuml minerale zonaliteti i mineraleve dhe kryhen shumeuml studime teuml tjera
17
Sqarimi i fenomeneve gjeologjike neuml shkenceumln e sotme moderne nuk eumlshteuml i mundsheumlm pa
ndihmeumln e mikroskopit
Mikroskopeumlt neuml shkencat gjeologjike duhet trsquoi ploteumlsojneuml kushtet peumlr mikroskopi
Teuml jeneuml mikroskopeuml polarizues teuml pajisur me analizatoreuml
Teuml mundeumlsojeuml mikroskopim neuml driteuml teuml depeumlrtuar dhe neumln driteuml teuml reflektuar
Teuml jeteuml i pajisur meuml kamera peumlr fotografim
Softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Neumln driteuml teuml reflektuar mikroskopohen mineralet opake ose theumlneuml me mireuml mineralet metalore
Pra analizohet rrezja e reflektuar nga sipeumlrfaqja e mineralit peumlrkateumlsisht ngjyra e reflektimit
peumlrqindja e reflektimit izotropia anizotropia deformimet mbylljet zonaliteti shkalla e
kristalizimit etj
Me ndihmeumln e mikroskopit polarizues i cili punon neumln driteuml teuml depeumlrtuar do teuml mund teuml
peumlrcaktohen vetiteuml optike teuml mineraleve shkeumlmb-formuese fazat minerale marreumldheumlniet neuml mes
tyre shkalla e kristalizimit zonaliteti deformimet ezotropia anizotropia pleohroizmi thyerja e
dyfishteuml reliefi karakteri optik i mineraleve etj
Fig9 Mbyllja e fluideve neuml mineral gazit (vap) dhe liq (leumlng) (majtas) Fig10 Tekstureuml kumulate- olivineuml dhe klinopiroksen (djathtas)
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
6
22 Modeli i IGJK-seuml
Peumlr model teuml mundsheumlm peumlr krahasim janeuml marreuml Sheumlrbimi Gjeologjik britanik gjerman dhe
austriak Duke u bazuar neuml specifikat e organizimit teuml sheumlrbimeve teuml peumlrmendura kemi arritur neuml
peumlrfundimin se modeli meuml i mireuml peumlr veccedilori teuml organizimit teuml IGJK-seuml eumlshteuml ai austriak Ky
model (austriak) natyrisht qeuml duhet peumlrshtatur me nevojat dhe specifikat e mjedisit kosovar
Puna peumlrbrenda Institutit detyrat dhe funksionet e tij rregullohen me Rregulloren e Brendshme
teuml IGJK-seuml e cila eumlshteuml peumlrfunduar dhe pritet teuml neumlnshkruhet
Puna neuml Institut do teuml organizohet neuml 4 departamente Departamenti i Gjeologjiseuml Regjionale
Sedimentologjiseuml Gjeoteknikeumls dhe Departamenti i Gjeoinformacionit Neuml kuadeumlr teuml
departamenteve shpeumlrndarja e detyrave dhe peumlrgjegjeumlsive meuml tutje beumlhet peumlr divizionet
peumlrkateumlse Struktura se cilat divizione do teuml jeneuml pjeseuml e njeuml departamenti eumlshteuml paraqitur neuml
organogramin e IGJK-seuml Secili divizion peumlrbeumlhet nga udheumlheqeumlsi dhe dy zyrtareuml (shih
organogramin) Sheumlrbimet peumlrcjelleumlse Instituti i merr direkt nga sheumlrbimet peumlrbrenda Ministriseuml
seuml Zhvillimit Ekonomik (MZHE)
Laboratori do teuml jeteuml i integruar neuml departamente dhe me pajisjet e tij do sheumlrbehet i gjitheuml stafi i
Institutit (se si do teuml organizohet puna e laboratorit do teuml trajtohet meuml poshteuml neuml keumlteuml projekt)
Duke i studiuar rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi marreuml peumlr bazeuml numrin e kuadrove teuml
specializuara neuml vend nevojat e ngutshme teuml Institutit peumlr kuadro sipeumlrfaqen e territorit teuml
Kosoveumls dhe kufizimet buxhetore teuml Republikeumls seuml Kosoveumls vijmeuml neuml peumlrfundim se Modeli meuml i
mireuml i mundsheumlm do teuml ishte Organizimi i IGJK-seuml si Sheumlrbim Gjeologjik dhe ndihmeuml neuml
peumlrgatitjen praktike peumlr gjeneratat e reja
Ky model do teuml mundeumlsonte qeuml teuml gjitheuml specialisteumlt teuml jeneuml pjeseuml e projekteve hulumtuese
peumlrbrenda sheumlrbimit do teuml organizonin meumlsimdheumlnie praktike peumlr studenteuml punimet diplomike
do ishin komplet eksperimentale (hulumtuese) Keumlto punime diplomike (hulumtime) do ta
pasuronin jeteumln akademike dhe njeumlhereumlsh keumlto kuadro do teuml peumlrgatiteshin edhe peumlr nevoja teuml
sheumlrbimit dhe kompanive private brenda dhe jashteuml vendit
7
23 ORGANOGRAMI I IGJK-seuml
Fig1 Organogrami i IGJK-seuml
K r y e sh e f i
Departamenti i Gjeologjiseuml
Regjionale
Divizioni Minarelogji
dhe Petrologji
Divizioni Vendburime
Divizioni Gjeokimi
Departamenti
i Sedimentologjiseuml
Divizioni Sedimentologji
dhe Paleontologji
Divizioni Hidrogjeologji
Divizioni Gjeomjedisi
Departamenti i Gjeoteknikeumls
Divizioni Gjeofizikeuml
Divizioni Gjeologji
Inxhinierike
Departamenti i Gjeoinformacioni
Divizioni Baza e teuml dheumlnave(GIS+ 3D+Hartografi)
ArkiviBiblioteka
Asistentja Voziteumlsi
8
Fig2 Modeli i organizimit teuml Sheumlrbimit Gjeologjik Austriak
24 Ploteumlsimi i struktureumls seuml IGJK-seuml
Eumlshteuml planifikuar qeuml IGJK ta ploteumlsojeuml struktureumln e vet organizative me staf nga KPMM-ja dhe
nga gjeologeumlt teuml cileumlt janeuml peumlrbrenda MZHE-seuml neuml kuadeumlr teuml Departamentit teuml Minierave
Transferimi i gjeologeumlve nga KPMM-ja do teuml beumlhet me njeuml marreumlveshje teuml veccedilanteuml neuml mes
MZHE-seuml dhe KPMM-seuml
ORGANIGRAMM DER GEOLOGISCHEN BUNDESANSTALT
Kristallingeologie
GEOLOGISCHE LANDESAUFNAHME
DIREKTOR Stabsstelle
fuumlr internationale Kooperation
und Oumlffentlichkeitsarbeit
Palaumlontologie amp Sammlungen
Sedimentgeologie
Geochemie
ANGEWANDTE GEOWISSENSCHAFTEN
Geophysik
Hydrogeologie
Ingenieurgeologie
Rohstoffgeologie
ADV amp GIS
INFORMATIONSDIENSTE
Bibliothek amp Verlag
Geodatenzentrale
Kartographie amp Graphik
Redaktion
Zentralarchiv
Hausdienste
VERWALTUNG
Logistik amp Rechnungswesen
9
Gjeologeumlt nga KPMM-ja kaneuml njeuml peumlrvojeuml solide dhe ardhja e tyre eumlshteuml njeuml ndihmese peumlr IGJK-
neuml por seuml bashku me gjeologeumlt e MZHE-seuml prapeuml nuk do mund ta ploteumlsojneuml me staf struktureumln
e IGJK-seuml Ploteumlsimi i struktureumls seuml IGJK-seuml me staf eumlshteuml direkt i varur nga mundeumlsiteuml
buxhetore dhe nuk mund teuml jeteuml i menjeumlhersheumlm Mendohet qeuml struktura teuml ploteumlsohet me staf
brenda mundeumlsive buxhetore peumlr periudheumln 2013-2015
3 Mjetet e Nevojshme Laboratorike
Tash peumlr tash IGJK nuk disponon mjete pune apo laboratorike Eumlshteuml parapareuml qeuml mjetet
laboratorike teuml cilat i disponon KPMM-ja teuml transferohen tek IGJK
Laboratori teuml cilin e disponon KPMM ka mjete veteumlm peumlr peumlrcaktimin e vetive fiziko-mekanike
teuml shkeumlmbinjve njeuml pajisje peumlr peumlrgatitjen e shlifeve dhe dy mikroskopeuml Mikroskopeumlt nuk janeuml teuml
peumlrshtatsheumlm peumlr hulumtim neuml driteuml teuml reflektuar dhe neuml driteuml teuml depeumlrtuar Pra laboratori i
KPMM-seuml nuk i ploteumlson kushtet elementare peumlr hulumtim gjeologjik
Hulumtimi eksperimental do teuml ishte i mundur veteumlm neumlse Instituti furnizohet me mjete
laboratorike teuml nevojshme peumlr puneuml
Tavolina pune
Mjete themelore peumlr laborator kimie
Peshore analitike (precize)
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 120degC
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 1300degC
Binokulareuml
Thyes
Mjete peumlr bluarje teuml materialit shkeumlmboreuml (me sfera metalike dhe me disk achati)
Mjetet peumlr homogjenizim (preseuml dhe aparatureuml homogjenizimi me shkrirje)
Mjete peumlr peumlrgatitjen e shlifeve (rrotulluese me disqe nonius sharreuml peumlr preje teuml
shkeumlmbinjve mjete dezinfektimi etj)
10
Mikroskop peumlr hulumtim neumln driteuml teuml reflektuar dhe driteuml teuml depeumlrtuar i pajisur me
kamereuml peumlr fotografi dhe softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Mikrosondeuml elektronike peumlr analiza kimike teuml mineraleve dhe analiza kimike teuml
materialeve teuml ngurta
Ramanspektrometeumlr
Difraktometeumlr
Mjete peumlr analizim kimik
XRF (RFA) peumlr analiza teuml komponenteumlve kryesoreuml
ICPMS peumlr analiza teuml elementeve gjurmeuml do teuml thoteuml me peumlrmbajtje neumln 010 pesheuml
teuml elementeve teuml rralla metaleve teuml ccedilmueshme Au Ag elementeve teuml grupit teuml platinit
PGE etj
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji
Mjete laboratorike peumlr gjeofizikeuml
Keumlto mjete do teuml ishin minimumi peumlr teuml filluar me puneuml hulumtuese
31 Mjetet themelore laboratorike
Llojet e pajisjeve qeuml mund teuml peumlrdoren neuml FN peumlr kontroll teuml kualitetit neuml veccedilanti peumlr hulumtime
teuml mineraleve
1 Pananalytical Magix Fast WDXRF (SUPER Q Software) equipped with Fixed channels
and Goniometer
2 ARL 9900 XRF (fixed channels orand Universal Goniometer)
3 AAS from Perkin ELMER 400 equipped with 26 lamps
4 Laboratory offen 100-1100C
5 Fusion machine with 4 and one other with 2 stations (used for sample preparation of ores)
6 Ridestillator
11
7 Analytical scales with four decimals firma
8Technical scales
9 Laboratory Dryer
WD XRF ka aplikim teuml gjereuml neuml gjeologji metalurgji mbrojtje teuml ambientit etj
32 Thyes me nofulla
Faza e pareuml e theumlrrmimit teuml materialeve peumlr analizeuml kimike teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve
Aplikimi neuml gjeologji kimi mineralogji industri-qeramikeuml industri teuml materialeve ndeumlrtimore
metalurgji industri qelqi etj Pra mund teuml theumlrrmohen materiale si bazalteuml materiale ndeumlrtimi
xeheror feldshpat qelq granit qeramikeuml theumlngjill koks metale minerale oxid-keramik kuarc
shamotte skorie silic shkeumlmbinj cementeuml etj
Fig3 Thyes me nofulla (Der Backenbrecher BB 200)
12
33 Mjete peumlr Bluarje
Neuml tregun e mjeteve peumlr bluarje ofrohet njeuml spekteumlr i madh i mjeteve teuml cilat mundeumlsojneuml qeuml
nevojat e shkenceumltareve peumlr analizim teuml ploteumlsohen Neuml mineralogji dhe gjeokimi mund teuml
peumlrdoren mjete peumlr bluarje me cilindra rrotullues dhe me disqe rrotulluese Mjetet me cilindra
rrotullues peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml xeheroreve dhe materialeve shkeumlmbore
Mjetet me disqe rrotulluese peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml materialeve shkeumlmbore
Teuml dy keumlto metoda mund teuml aplikohen por duhet marreuml peumlr bazeuml se cilat elemente kimike duhet
teuml analizohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml sigurohemi nga kontaminimi i mundsheumlm i provave nga mjeti me
teuml cilin kryhet bluarja i cili do teuml ndikonte neuml rezultatin e analizave Ky kontaminim mund teuml
ndodheuml si rezultat i konsumimit teuml materialeve neuml teuml cilat beumlhet bluarja
Labor-Scheiben-Schwingmuumlhle
Fig4 Aparatureuml peumlr bluarje me disqe
13
Scheiben-Schwingmuumlhle peumlrdoret peumlr bluarje teuml shpejteuml teuml materialit me njeuml gradeuml teuml larteuml
reproduktimi dhe imteumlsim teuml madh teuml materialit peumlr analizim Tek kjo pajisje peumlr bluarje teuml
materialit peumlrdoren ccedileliqe speciale Wolframcarbid Achat dhe Zirkonoksid Shkalla e imteumlsimit
teuml materialit arrin deri neumln 2microm (mikrometeumlr) me shpejteumlsi teuml rrotullimit deri neuml 1500 rrotmin
Gjateuml rrotullimeve arrihet njeuml shkalleuml e larteuml e imteumlsimit teuml materialit gjeuml qeuml mundeumlson njeuml
homogjenizim teuml larteuml teuml materialit peumlr analizim
Labor-Planetenkugelmuumlhle
10 000 - 1 microm max 900 ml | PULVERISETTE 5 classic
Fig5 Aparatureuml peumlr bluarje me sfera
14
Mjet peumlr bluarje me cilindra rrotullues Brenda cilindrit ndodhen sferat metalike teuml cilat gjateuml
rrotullimeve teuml cilindrit ndeshen me materialin dhe me keteuml rast beumlhet theumlrrmimi i tij deri neuml
madheumlsineuml 1microm
Mjete peumlr homogjenizim
Gjateuml procesit teuml thyerjes beumlhet njeuml homegjenizim i materialit por peumlr analizim me XRF
ose ICP-MS nevojiten preparate me dimensione teuml posaccedilme me njeuml homogjenizim teuml
larteuml Prandaj beumlhet homogjenizimi i dyteuml i proveumls peumlr teuml fituar gjendjen solide-
kompakte homogjene Ky homogjenizim mund teuml beumlhet neuml dy meumlnyra
Homogjenizim me preseuml
Homogjenizim me shkrirje
Neuml teuml dy rastet material lidheumls i proveumls pluhur peumlrdoret Li-tetraborat
Neuml rastin e pareuml materiali pluhur futet neumln presion teuml larteuml i cili mundeumlson
homogjenizimin dhe njeuml proveuml me dimensione teuml deumlshiruara neuml gjendje solide
Neuml rastin e dyteuml (homogjenizimi me shkrirje) provat vendosen neuml eneuml platini mbi njeuml
flakeuml e cila arrin njeuml temperatureuml mbi 1100degC ku materiali neuml eneuml platini shkrineuml sikur
teuml ishte njeuml magmeuml e veumlrteteuml Kjo shkrirje derdhet neuml njeuml eneuml tjeteumlr speciale me
dimensione teuml caktuara si rezultat i njeuml ftohje teuml shpejteuml krijohet proveuml homogjene
amorfe e cila ka njeuml homogjenizim maksimal dhe gjateuml analizimit neuml XRF ofron kushte
peumlr njeuml sakteumlsi teuml larteuml
15
Fig6 Homogjenizimi me shkrirje neuml eneuml Platine (Pt -95 Au -5)
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me preseuml eumlshteuml njeuml procedureuml e cila realizohet neuml shumeuml laboratoreuml Peumlrpareumlsi e
keumlsaj metode eumlshteuml se homogjenizimi mund teuml beumlhet shumeuml shpejt kursen koheumln dhe eumlshteuml e
lehteuml peumlr analizim serik teuml provave Natyrisht shkalla e homogjenizimit eumlshteuml meuml e vogeumll neuml
krahasim me homogjenizimin me shkrirje
Fig7 Homogjenizimi me preseuml pesha maksimale deri 20 t
16
Tischultraschallreinigungsbecken
Fig8 Ultrashal peumlr pastrim dhe dezinfektim teuml mjeteve laboratorike peumlr koheuml 30 s dhe 5 min
34 Mikroskop
Mikroskopi eumlshteuml mjeti meuml themelor peumlr puneuml neuml hulumtime jo veteumlm neuml gjeologji por edhe neuml
shkencat tjera
Njohja vizuale e shkeumlmbinjve dhe e mineraleve shkon deri atje sa njeriu mund teuml deshifrojeuml
karakteristika makro teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve por jo gjithhereuml mund teuml njihen teuml gjitha
vetiteuml e shkeumlmbit dhe mineraleve me shikim vizual
Pra nevojitet njeuml studim laboratorik e qeuml njeuml gjeuml e tilleuml eumlshteuml e pamundur pa mikroskop
Mikroskopi ka njeuml aplikim teuml gjereuml pothuajse neuml teuml gjitha drejtimet e gjeologjiseuml si petrografi
petrogjenezeuml mineralogji vendburime sedimentologji hidrogjeologji mikrotermometri termo-
barometri izotope etj
Me ndihmeumln e mikroskopit studiohen fazat e mineraleve vetiteuml optike teuml mineraleve
marreumldheumlniet e tyre shkalla e kristalizimit veccediloriteuml teksturore dhe strukturore deformimet e
mineraleve poroziteti masat ccedilimentuese Po ashtu studiohen mbylljet e ngurta neuml minerale dhe
mbyllje e fluideve neuml minerale zonaliteti i mineraleve dhe kryhen shumeuml studime teuml tjera
17
Sqarimi i fenomeneve gjeologjike neuml shkenceumln e sotme moderne nuk eumlshteuml i mundsheumlm pa
ndihmeumln e mikroskopit
Mikroskopeumlt neuml shkencat gjeologjike duhet trsquoi ploteumlsojneuml kushtet peumlr mikroskopi
Teuml jeneuml mikroskopeuml polarizues teuml pajisur me analizatoreuml
Teuml mundeumlsojeuml mikroskopim neuml driteuml teuml depeumlrtuar dhe neumln driteuml teuml reflektuar
Teuml jeteuml i pajisur meuml kamera peumlr fotografim
Softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Neumln driteuml teuml reflektuar mikroskopohen mineralet opake ose theumlneuml me mireuml mineralet metalore
Pra analizohet rrezja e reflektuar nga sipeumlrfaqja e mineralit peumlrkateumlsisht ngjyra e reflektimit
peumlrqindja e reflektimit izotropia anizotropia deformimet mbylljet zonaliteti shkalla e
kristalizimit etj
Me ndihmeumln e mikroskopit polarizues i cili punon neumln driteuml teuml depeumlrtuar do teuml mund teuml
peumlrcaktohen vetiteuml optike teuml mineraleve shkeumlmb-formuese fazat minerale marreumldheumlniet neuml mes
tyre shkalla e kristalizimit zonaliteti deformimet ezotropia anizotropia pleohroizmi thyerja e
dyfishteuml reliefi karakteri optik i mineraleve etj
Fig9 Mbyllja e fluideve neuml mineral gazit (vap) dhe liq (leumlng) (majtas) Fig10 Tekstureuml kumulate- olivineuml dhe klinopiroksen (djathtas)
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
7
23 ORGANOGRAMI I IGJK-seuml
Fig1 Organogrami i IGJK-seuml
K r y e sh e f i
Departamenti i Gjeologjiseuml
Regjionale
Divizioni Minarelogji
dhe Petrologji
Divizioni Vendburime
Divizioni Gjeokimi
Departamenti
i Sedimentologjiseuml
Divizioni Sedimentologji
dhe Paleontologji
Divizioni Hidrogjeologji
Divizioni Gjeomjedisi
Departamenti i Gjeoteknikeumls
Divizioni Gjeofizikeuml
Divizioni Gjeologji
Inxhinierike
Departamenti i Gjeoinformacioni
Divizioni Baza e teuml dheumlnave(GIS+ 3D+Hartografi)
ArkiviBiblioteka
Asistentja Voziteumlsi
8
Fig2 Modeli i organizimit teuml Sheumlrbimit Gjeologjik Austriak
24 Ploteumlsimi i struktureumls seuml IGJK-seuml
Eumlshteuml planifikuar qeuml IGJK ta ploteumlsojeuml struktureumln e vet organizative me staf nga KPMM-ja dhe
nga gjeologeumlt teuml cileumlt janeuml peumlrbrenda MZHE-seuml neuml kuadeumlr teuml Departamentit teuml Minierave
Transferimi i gjeologeumlve nga KPMM-ja do teuml beumlhet me njeuml marreumlveshje teuml veccedilanteuml neuml mes
MZHE-seuml dhe KPMM-seuml
ORGANIGRAMM DER GEOLOGISCHEN BUNDESANSTALT
Kristallingeologie
GEOLOGISCHE LANDESAUFNAHME
DIREKTOR Stabsstelle
fuumlr internationale Kooperation
und Oumlffentlichkeitsarbeit
Palaumlontologie amp Sammlungen
Sedimentgeologie
Geochemie
ANGEWANDTE GEOWISSENSCHAFTEN
Geophysik
Hydrogeologie
Ingenieurgeologie
Rohstoffgeologie
ADV amp GIS
INFORMATIONSDIENSTE
Bibliothek amp Verlag
Geodatenzentrale
Kartographie amp Graphik
Redaktion
Zentralarchiv
Hausdienste
VERWALTUNG
Logistik amp Rechnungswesen
9
Gjeologeumlt nga KPMM-ja kaneuml njeuml peumlrvojeuml solide dhe ardhja e tyre eumlshteuml njeuml ndihmese peumlr IGJK-
neuml por seuml bashku me gjeologeumlt e MZHE-seuml prapeuml nuk do mund ta ploteumlsojneuml me staf struktureumln
e IGJK-seuml Ploteumlsimi i struktureumls seuml IGJK-seuml me staf eumlshteuml direkt i varur nga mundeumlsiteuml
buxhetore dhe nuk mund teuml jeteuml i menjeumlhersheumlm Mendohet qeuml struktura teuml ploteumlsohet me staf
brenda mundeumlsive buxhetore peumlr periudheumln 2013-2015
3 Mjetet e Nevojshme Laboratorike
Tash peumlr tash IGJK nuk disponon mjete pune apo laboratorike Eumlshteuml parapareuml qeuml mjetet
laboratorike teuml cilat i disponon KPMM-ja teuml transferohen tek IGJK
Laboratori teuml cilin e disponon KPMM ka mjete veteumlm peumlr peumlrcaktimin e vetive fiziko-mekanike
teuml shkeumlmbinjve njeuml pajisje peumlr peumlrgatitjen e shlifeve dhe dy mikroskopeuml Mikroskopeumlt nuk janeuml teuml
peumlrshtatsheumlm peumlr hulumtim neuml driteuml teuml reflektuar dhe neuml driteuml teuml depeumlrtuar Pra laboratori i
KPMM-seuml nuk i ploteumlson kushtet elementare peumlr hulumtim gjeologjik
Hulumtimi eksperimental do teuml ishte i mundur veteumlm neumlse Instituti furnizohet me mjete
laboratorike teuml nevojshme peumlr puneuml
Tavolina pune
Mjete themelore peumlr laborator kimie
Peshore analitike (precize)
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 120degC
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 1300degC
Binokulareuml
Thyes
Mjete peumlr bluarje teuml materialit shkeumlmboreuml (me sfera metalike dhe me disk achati)
Mjetet peumlr homogjenizim (preseuml dhe aparatureuml homogjenizimi me shkrirje)
Mjete peumlr peumlrgatitjen e shlifeve (rrotulluese me disqe nonius sharreuml peumlr preje teuml
shkeumlmbinjve mjete dezinfektimi etj)
10
Mikroskop peumlr hulumtim neumln driteuml teuml reflektuar dhe driteuml teuml depeumlrtuar i pajisur me
kamereuml peumlr fotografi dhe softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Mikrosondeuml elektronike peumlr analiza kimike teuml mineraleve dhe analiza kimike teuml
materialeve teuml ngurta
Ramanspektrometeumlr
Difraktometeumlr
Mjete peumlr analizim kimik
XRF (RFA) peumlr analiza teuml komponenteumlve kryesoreuml
ICPMS peumlr analiza teuml elementeve gjurmeuml do teuml thoteuml me peumlrmbajtje neumln 010 pesheuml
teuml elementeve teuml rralla metaleve teuml ccedilmueshme Au Ag elementeve teuml grupit teuml platinit
PGE etj
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji
Mjete laboratorike peumlr gjeofizikeuml
Keumlto mjete do teuml ishin minimumi peumlr teuml filluar me puneuml hulumtuese
31 Mjetet themelore laboratorike
Llojet e pajisjeve qeuml mund teuml peumlrdoren neuml FN peumlr kontroll teuml kualitetit neuml veccedilanti peumlr hulumtime
teuml mineraleve
1 Pananalytical Magix Fast WDXRF (SUPER Q Software) equipped with Fixed channels
and Goniometer
2 ARL 9900 XRF (fixed channels orand Universal Goniometer)
3 AAS from Perkin ELMER 400 equipped with 26 lamps
4 Laboratory offen 100-1100C
5 Fusion machine with 4 and one other with 2 stations (used for sample preparation of ores)
6 Ridestillator
11
7 Analytical scales with four decimals firma
8Technical scales
9 Laboratory Dryer
WD XRF ka aplikim teuml gjereuml neuml gjeologji metalurgji mbrojtje teuml ambientit etj
32 Thyes me nofulla
Faza e pareuml e theumlrrmimit teuml materialeve peumlr analizeuml kimike teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve
Aplikimi neuml gjeologji kimi mineralogji industri-qeramikeuml industri teuml materialeve ndeumlrtimore
metalurgji industri qelqi etj Pra mund teuml theumlrrmohen materiale si bazalteuml materiale ndeumlrtimi
xeheror feldshpat qelq granit qeramikeuml theumlngjill koks metale minerale oxid-keramik kuarc
shamotte skorie silic shkeumlmbinj cementeuml etj
Fig3 Thyes me nofulla (Der Backenbrecher BB 200)
12
33 Mjete peumlr Bluarje
Neuml tregun e mjeteve peumlr bluarje ofrohet njeuml spekteumlr i madh i mjeteve teuml cilat mundeumlsojneuml qeuml
nevojat e shkenceumltareve peumlr analizim teuml ploteumlsohen Neuml mineralogji dhe gjeokimi mund teuml
peumlrdoren mjete peumlr bluarje me cilindra rrotullues dhe me disqe rrotulluese Mjetet me cilindra
rrotullues peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml xeheroreve dhe materialeve shkeumlmbore
Mjetet me disqe rrotulluese peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml materialeve shkeumlmbore
Teuml dy keumlto metoda mund teuml aplikohen por duhet marreuml peumlr bazeuml se cilat elemente kimike duhet
teuml analizohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml sigurohemi nga kontaminimi i mundsheumlm i provave nga mjeti me
teuml cilin kryhet bluarja i cili do teuml ndikonte neuml rezultatin e analizave Ky kontaminim mund teuml
ndodheuml si rezultat i konsumimit teuml materialeve neuml teuml cilat beumlhet bluarja
Labor-Scheiben-Schwingmuumlhle
Fig4 Aparatureuml peumlr bluarje me disqe
13
Scheiben-Schwingmuumlhle peumlrdoret peumlr bluarje teuml shpejteuml teuml materialit me njeuml gradeuml teuml larteuml
reproduktimi dhe imteumlsim teuml madh teuml materialit peumlr analizim Tek kjo pajisje peumlr bluarje teuml
materialit peumlrdoren ccedileliqe speciale Wolframcarbid Achat dhe Zirkonoksid Shkalla e imteumlsimit
teuml materialit arrin deri neumln 2microm (mikrometeumlr) me shpejteumlsi teuml rrotullimit deri neuml 1500 rrotmin
Gjateuml rrotullimeve arrihet njeuml shkalleuml e larteuml e imteumlsimit teuml materialit gjeuml qeuml mundeumlson njeuml
homogjenizim teuml larteuml teuml materialit peumlr analizim
Labor-Planetenkugelmuumlhle
10 000 - 1 microm max 900 ml | PULVERISETTE 5 classic
Fig5 Aparatureuml peumlr bluarje me sfera
14
Mjet peumlr bluarje me cilindra rrotullues Brenda cilindrit ndodhen sferat metalike teuml cilat gjateuml
rrotullimeve teuml cilindrit ndeshen me materialin dhe me keteuml rast beumlhet theumlrrmimi i tij deri neuml
madheumlsineuml 1microm
Mjete peumlr homogjenizim
Gjateuml procesit teuml thyerjes beumlhet njeuml homegjenizim i materialit por peumlr analizim me XRF
ose ICP-MS nevojiten preparate me dimensione teuml posaccedilme me njeuml homogjenizim teuml
larteuml Prandaj beumlhet homogjenizimi i dyteuml i proveumls peumlr teuml fituar gjendjen solide-
kompakte homogjene Ky homogjenizim mund teuml beumlhet neuml dy meumlnyra
Homogjenizim me preseuml
Homogjenizim me shkrirje
Neuml teuml dy rastet material lidheumls i proveumls pluhur peumlrdoret Li-tetraborat
Neuml rastin e pareuml materiali pluhur futet neumln presion teuml larteuml i cili mundeumlson
homogjenizimin dhe njeuml proveuml me dimensione teuml deumlshiruara neuml gjendje solide
Neuml rastin e dyteuml (homogjenizimi me shkrirje) provat vendosen neuml eneuml platini mbi njeuml
flakeuml e cila arrin njeuml temperatureuml mbi 1100degC ku materiali neuml eneuml platini shkrineuml sikur
teuml ishte njeuml magmeuml e veumlrteteuml Kjo shkrirje derdhet neuml njeuml eneuml tjeteumlr speciale me
dimensione teuml caktuara si rezultat i njeuml ftohje teuml shpejteuml krijohet proveuml homogjene
amorfe e cila ka njeuml homogjenizim maksimal dhe gjateuml analizimit neuml XRF ofron kushte
peumlr njeuml sakteumlsi teuml larteuml
15
Fig6 Homogjenizimi me shkrirje neuml eneuml Platine (Pt -95 Au -5)
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me preseuml eumlshteuml njeuml procedureuml e cila realizohet neuml shumeuml laboratoreuml Peumlrpareumlsi e
keumlsaj metode eumlshteuml se homogjenizimi mund teuml beumlhet shumeuml shpejt kursen koheumln dhe eumlshteuml e
lehteuml peumlr analizim serik teuml provave Natyrisht shkalla e homogjenizimit eumlshteuml meuml e vogeumll neuml
krahasim me homogjenizimin me shkrirje
Fig7 Homogjenizimi me preseuml pesha maksimale deri 20 t
16
Tischultraschallreinigungsbecken
Fig8 Ultrashal peumlr pastrim dhe dezinfektim teuml mjeteve laboratorike peumlr koheuml 30 s dhe 5 min
34 Mikroskop
Mikroskopi eumlshteuml mjeti meuml themelor peumlr puneuml neuml hulumtime jo veteumlm neuml gjeologji por edhe neuml
shkencat tjera
Njohja vizuale e shkeumlmbinjve dhe e mineraleve shkon deri atje sa njeriu mund teuml deshifrojeuml
karakteristika makro teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve por jo gjithhereuml mund teuml njihen teuml gjitha
vetiteuml e shkeumlmbit dhe mineraleve me shikim vizual
Pra nevojitet njeuml studim laboratorik e qeuml njeuml gjeuml e tilleuml eumlshteuml e pamundur pa mikroskop
Mikroskopi ka njeuml aplikim teuml gjereuml pothuajse neuml teuml gjitha drejtimet e gjeologjiseuml si petrografi
petrogjenezeuml mineralogji vendburime sedimentologji hidrogjeologji mikrotermometri termo-
barometri izotope etj
Me ndihmeumln e mikroskopit studiohen fazat e mineraleve vetiteuml optike teuml mineraleve
marreumldheumlniet e tyre shkalla e kristalizimit veccediloriteuml teksturore dhe strukturore deformimet e
mineraleve poroziteti masat ccedilimentuese Po ashtu studiohen mbylljet e ngurta neuml minerale dhe
mbyllje e fluideve neuml minerale zonaliteti i mineraleve dhe kryhen shumeuml studime teuml tjera
17
Sqarimi i fenomeneve gjeologjike neuml shkenceumln e sotme moderne nuk eumlshteuml i mundsheumlm pa
ndihmeumln e mikroskopit
Mikroskopeumlt neuml shkencat gjeologjike duhet trsquoi ploteumlsojneuml kushtet peumlr mikroskopi
Teuml jeneuml mikroskopeuml polarizues teuml pajisur me analizatoreuml
Teuml mundeumlsojeuml mikroskopim neuml driteuml teuml depeumlrtuar dhe neumln driteuml teuml reflektuar
Teuml jeteuml i pajisur meuml kamera peumlr fotografim
Softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Neumln driteuml teuml reflektuar mikroskopohen mineralet opake ose theumlneuml me mireuml mineralet metalore
Pra analizohet rrezja e reflektuar nga sipeumlrfaqja e mineralit peumlrkateumlsisht ngjyra e reflektimit
peumlrqindja e reflektimit izotropia anizotropia deformimet mbylljet zonaliteti shkalla e
kristalizimit etj
Me ndihmeumln e mikroskopit polarizues i cili punon neumln driteuml teuml depeumlrtuar do teuml mund teuml
peumlrcaktohen vetiteuml optike teuml mineraleve shkeumlmb-formuese fazat minerale marreumldheumlniet neuml mes
tyre shkalla e kristalizimit zonaliteti deformimet ezotropia anizotropia pleohroizmi thyerja e
dyfishteuml reliefi karakteri optik i mineraleve etj
Fig9 Mbyllja e fluideve neuml mineral gazit (vap) dhe liq (leumlng) (majtas) Fig10 Tekstureuml kumulate- olivineuml dhe klinopiroksen (djathtas)
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
8
Fig2 Modeli i organizimit teuml Sheumlrbimit Gjeologjik Austriak
24 Ploteumlsimi i struktureumls seuml IGJK-seuml
Eumlshteuml planifikuar qeuml IGJK ta ploteumlsojeuml struktureumln e vet organizative me staf nga KPMM-ja dhe
nga gjeologeumlt teuml cileumlt janeuml peumlrbrenda MZHE-seuml neuml kuadeumlr teuml Departamentit teuml Minierave
Transferimi i gjeologeumlve nga KPMM-ja do teuml beumlhet me njeuml marreumlveshje teuml veccedilanteuml neuml mes
MZHE-seuml dhe KPMM-seuml
ORGANIGRAMM DER GEOLOGISCHEN BUNDESANSTALT
Kristallingeologie
GEOLOGISCHE LANDESAUFNAHME
DIREKTOR Stabsstelle
fuumlr internationale Kooperation
und Oumlffentlichkeitsarbeit
Palaumlontologie amp Sammlungen
Sedimentgeologie
Geochemie
ANGEWANDTE GEOWISSENSCHAFTEN
Geophysik
Hydrogeologie
Ingenieurgeologie
Rohstoffgeologie
ADV amp GIS
INFORMATIONSDIENSTE
Bibliothek amp Verlag
Geodatenzentrale
Kartographie amp Graphik
Redaktion
Zentralarchiv
Hausdienste
VERWALTUNG
Logistik amp Rechnungswesen
9
Gjeologeumlt nga KPMM-ja kaneuml njeuml peumlrvojeuml solide dhe ardhja e tyre eumlshteuml njeuml ndihmese peumlr IGJK-
neuml por seuml bashku me gjeologeumlt e MZHE-seuml prapeuml nuk do mund ta ploteumlsojneuml me staf struktureumln
e IGJK-seuml Ploteumlsimi i struktureumls seuml IGJK-seuml me staf eumlshteuml direkt i varur nga mundeumlsiteuml
buxhetore dhe nuk mund teuml jeteuml i menjeumlhersheumlm Mendohet qeuml struktura teuml ploteumlsohet me staf
brenda mundeumlsive buxhetore peumlr periudheumln 2013-2015
3 Mjetet e Nevojshme Laboratorike
Tash peumlr tash IGJK nuk disponon mjete pune apo laboratorike Eumlshteuml parapareuml qeuml mjetet
laboratorike teuml cilat i disponon KPMM-ja teuml transferohen tek IGJK
Laboratori teuml cilin e disponon KPMM ka mjete veteumlm peumlr peumlrcaktimin e vetive fiziko-mekanike
teuml shkeumlmbinjve njeuml pajisje peumlr peumlrgatitjen e shlifeve dhe dy mikroskopeuml Mikroskopeumlt nuk janeuml teuml
peumlrshtatsheumlm peumlr hulumtim neuml driteuml teuml reflektuar dhe neuml driteuml teuml depeumlrtuar Pra laboratori i
KPMM-seuml nuk i ploteumlson kushtet elementare peumlr hulumtim gjeologjik
Hulumtimi eksperimental do teuml ishte i mundur veteumlm neumlse Instituti furnizohet me mjete
laboratorike teuml nevojshme peumlr puneuml
Tavolina pune
Mjete themelore peumlr laborator kimie
Peshore analitike (precize)
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 120degC
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 1300degC
Binokulareuml
Thyes
Mjete peumlr bluarje teuml materialit shkeumlmboreuml (me sfera metalike dhe me disk achati)
Mjetet peumlr homogjenizim (preseuml dhe aparatureuml homogjenizimi me shkrirje)
Mjete peumlr peumlrgatitjen e shlifeve (rrotulluese me disqe nonius sharreuml peumlr preje teuml
shkeumlmbinjve mjete dezinfektimi etj)
10
Mikroskop peumlr hulumtim neumln driteuml teuml reflektuar dhe driteuml teuml depeumlrtuar i pajisur me
kamereuml peumlr fotografi dhe softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Mikrosondeuml elektronike peumlr analiza kimike teuml mineraleve dhe analiza kimike teuml
materialeve teuml ngurta
Ramanspektrometeumlr
Difraktometeumlr
Mjete peumlr analizim kimik
XRF (RFA) peumlr analiza teuml komponenteumlve kryesoreuml
ICPMS peumlr analiza teuml elementeve gjurmeuml do teuml thoteuml me peumlrmbajtje neumln 010 pesheuml
teuml elementeve teuml rralla metaleve teuml ccedilmueshme Au Ag elementeve teuml grupit teuml platinit
PGE etj
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji
Mjete laboratorike peumlr gjeofizikeuml
Keumlto mjete do teuml ishin minimumi peumlr teuml filluar me puneuml hulumtuese
31 Mjetet themelore laboratorike
Llojet e pajisjeve qeuml mund teuml peumlrdoren neuml FN peumlr kontroll teuml kualitetit neuml veccedilanti peumlr hulumtime
teuml mineraleve
1 Pananalytical Magix Fast WDXRF (SUPER Q Software) equipped with Fixed channels
and Goniometer
2 ARL 9900 XRF (fixed channels orand Universal Goniometer)
3 AAS from Perkin ELMER 400 equipped with 26 lamps
4 Laboratory offen 100-1100C
5 Fusion machine with 4 and one other with 2 stations (used for sample preparation of ores)
6 Ridestillator
11
7 Analytical scales with four decimals firma
8Technical scales
9 Laboratory Dryer
WD XRF ka aplikim teuml gjereuml neuml gjeologji metalurgji mbrojtje teuml ambientit etj
32 Thyes me nofulla
Faza e pareuml e theumlrrmimit teuml materialeve peumlr analizeuml kimike teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve
Aplikimi neuml gjeologji kimi mineralogji industri-qeramikeuml industri teuml materialeve ndeumlrtimore
metalurgji industri qelqi etj Pra mund teuml theumlrrmohen materiale si bazalteuml materiale ndeumlrtimi
xeheror feldshpat qelq granit qeramikeuml theumlngjill koks metale minerale oxid-keramik kuarc
shamotte skorie silic shkeumlmbinj cementeuml etj
Fig3 Thyes me nofulla (Der Backenbrecher BB 200)
12
33 Mjete peumlr Bluarje
Neuml tregun e mjeteve peumlr bluarje ofrohet njeuml spekteumlr i madh i mjeteve teuml cilat mundeumlsojneuml qeuml
nevojat e shkenceumltareve peumlr analizim teuml ploteumlsohen Neuml mineralogji dhe gjeokimi mund teuml
peumlrdoren mjete peumlr bluarje me cilindra rrotullues dhe me disqe rrotulluese Mjetet me cilindra
rrotullues peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml xeheroreve dhe materialeve shkeumlmbore
Mjetet me disqe rrotulluese peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml materialeve shkeumlmbore
Teuml dy keumlto metoda mund teuml aplikohen por duhet marreuml peumlr bazeuml se cilat elemente kimike duhet
teuml analizohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml sigurohemi nga kontaminimi i mundsheumlm i provave nga mjeti me
teuml cilin kryhet bluarja i cili do teuml ndikonte neuml rezultatin e analizave Ky kontaminim mund teuml
ndodheuml si rezultat i konsumimit teuml materialeve neuml teuml cilat beumlhet bluarja
Labor-Scheiben-Schwingmuumlhle
Fig4 Aparatureuml peumlr bluarje me disqe
13
Scheiben-Schwingmuumlhle peumlrdoret peumlr bluarje teuml shpejteuml teuml materialit me njeuml gradeuml teuml larteuml
reproduktimi dhe imteumlsim teuml madh teuml materialit peumlr analizim Tek kjo pajisje peumlr bluarje teuml
materialit peumlrdoren ccedileliqe speciale Wolframcarbid Achat dhe Zirkonoksid Shkalla e imteumlsimit
teuml materialit arrin deri neumln 2microm (mikrometeumlr) me shpejteumlsi teuml rrotullimit deri neuml 1500 rrotmin
Gjateuml rrotullimeve arrihet njeuml shkalleuml e larteuml e imteumlsimit teuml materialit gjeuml qeuml mundeumlson njeuml
homogjenizim teuml larteuml teuml materialit peumlr analizim
Labor-Planetenkugelmuumlhle
10 000 - 1 microm max 900 ml | PULVERISETTE 5 classic
Fig5 Aparatureuml peumlr bluarje me sfera
14
Mjet peumlr bluarje me cilindra rrotullues Brenda cilindrit ndodhen sferat metalike teuml cilat gjateuml
rrotullimeve teuml cilindrit ndeshen me materialin dhe me keteuml rast beumlhet theumlrrmimi i tij deri neuml
madheumlsineuml 1microm
Mjete peumlr homogjenizim
Gjateuml procesit teuml thyerjes beumlhet njeuml homegjenizim i materialit por peumlr analizim me XRF
ose ICP-MS nevojiten preparate me dimensione teuml posaccedilme me njeuml homogjenizim teuml
larteuml Prandaj beumlhet homogjenizimi i dyteuml i proveumls peumlr teuml fituar gjendjen solide-
kompakte homogjene Ky homogjenizim mund teuml beumlhet neuml dy meumlnyra
Homogjenizim me preseuml
Homogjenizim me shkrirje
Neuml teuml dy rastet material lidheumls i proveumls pluhur peumlrdoret Li-tetraborat
Neuml rastin e pareuml materiali pluhur futet neumln presion teuml larteuml i cili mundeumlson
homogjenizimin dhe njeuml proveuml me dimensione teuml deumlshiruara neuml gjendje solide
Neuml rastin e dyteuml (homogjenizimi me shkrirje) provat vendosen neuml eneuml platini mbi njeuml
flakeuml e cila arrin njeuml temperatureuml mbi 1100degC ku materiali neuml eneuml platini shkrineuml sikur
teuml ishte njeuml magmeuml e veumlrteteuml Kjo shkrirje derdhet neuml njeuml eneuml tjeteumlr speciale me
dimensione teuml caktuara si rezultat i njeuml ftohje teuml shpejteuml krijohet proveuml homogjene
amorfe e cila ka njeuml homogjenizim maksimal dhe gjateuml analizimit neuml XRF ofron kushte
peumlr njeuml sakteumlsi teuml larteuml
15
Fig6 Homogjenizimi me shkrirje neuml eneuml Platine (Pt -95 Au -5)
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me preseuml eumlshteuml njeuml procedureuml e cila realizohet neuml shumeuml laboratoreuml Peumlrpareumlsi e
keumlsaj metode eumlshteuml se homogjenizimi mund teuml beumlhet shumeuml shpejt kursen koheumln dhe eumlshteuml e
lehteuml peumlr analizim serik teuml provave Natyrisht shkalla e homogjenizimit eumlshteuml meuml e vogeumll neuml
krahasim me homogjenizimin me shkrirje
Fig7 Homogjenizimi me preseuml pesha maksimale deri 20 t
16
Tischultraschallreinigungsbecken
Fig8 Ultrashal peumlr pastrim dhe dezinfektim teuml mjeteve laboratorike peumlr koheuml 30 s dhe 5 min
34 Mikroskop
Mikroskopi eumlshteuml mjeti meuml themelor peumlr puneuml neuml hulumtime jo veteumlm neuml gjeologji por edhe neuml
shkencat tjera
Njohja vizuale e shkeumlmbinjve dhe e mineraleve shkon deri atje sa njeriu mund teuml deshifrojeuml
karakteristika makro teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve por jo gjithhereuml mund teuml njihen teuml gjitha
vetiteuml e shkeumlmbit dhe mineraleve me shikim vizual
Pra nevojitet njeuml studim laboratorik e qeuml njeuml gjeuml e tilleuml eumlshteuml e pamundur pa mikroskop
Mikroskopi ka njeuml aplikim teuml gjereuml pothuajse neuml teuml gjitha drejtimet e gjeologjiseuml si petrografi
petrogjenezeuml mineralogji vendburime sedimentologji hidrogjeologji mikrotermometri termo-
barometri izotope etj
Me ndihmeumln e mikroskopit studiohen fazat e mineraleve vetiteuml optike teuml mineraleve
marreumldheumlniet e tyre shkalla e kristalizimit veccediloriteuml teksturore dhe strukturore deformimet e
mineraleve poroziteti masat ccedilimentuese Po ashtu studiohen mbylljet e ngurta neuml minerale dhe
mbyllje e fluideve neuml minerale zonaliteti i mineraleve dhe kryhen shumeuml studime teuml tjera
17
Sqarimi i fenomeneve gjeologjike neuml shkenceumln e sotme moderne nuk eumlshteuml i mundsheumlm pa
ndihmeumln e mikroskopit
Mikroskopeumlt neuml shkencat gjeologjike duhet trsquoi ploteumlsojneuml kushtet peumlr mikroskopi
Teuml jeneuml mikroskopeuml polarizues teuml pajisur me analizatoreuml
Teuml mundeumlsojeuml mikroskopim neuml driteuml teuml depeumlrtuar dhe neumln driteuml teuml reflektuar
Teuml jeteuml i pajisur meuml kamera peumlr fotografim
Softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Neumln driteuml teuml reflektuar mikroskopohen mineralet opake ose theumlneuml me mireuml mineralet metalore
Pra analizohet rrezja e reflektuar nga sipeumlrfaqja e mineralit peumlrkateumlsisht ngjyra e reflektimit
peumlrqindja e reflektimit izotropia anizotropia deformimet mbylljet zonaliteti shkalla e
kristalizimit etj
Me ndihmeumln e mikroskopit polarizues i cili punon neumln driteuml teuml depeumlrtuar do teuml mund teuml
peumlrcaktohen vetiteuml optike teuml mineraleve shkeumlmb-formuese fazat minerale marreumldheumlniet neuml mes
tyre shkalla e kristalizimit zonaliteti deformimet ezotropia anizotropia pleohroizmi thyerja e
dyfishteuml reliefi karakteri optik i mineraleve etj
Fig9 Mbyllja e fluideve neuml mineral gazit (vap) dhe liq (leumlng) (majtas) Fig10 Tekstureuml kumulate- olivineuml dhe klinopiroksen (djathtas)
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
9
Gjeologeumlt nga KPMM-ja kaneuml njeuml peumlrvojeuml solide dhe ardhja e tyre eumlshteuml njeuml ndihmese peumlr IGJK-
neuml por seuml bashku me gjeologeumlt e MZHE-seuml prapeuml nuk do mund ta ploteumlsojneuml me staf struktureumln
e IGJK-seuml Ploteumlsimi i struktureumls seuml IGJK-seuml me staf eumlshteuml direkt i varur nga mundeumlsiteuml
buxhetore dhe nuk mund teuml jeteuml i menjeumlhersheumlm Mendohet qeuml struktura teuml ploteumlsohet me staf
brenda mundeumlsive buxhetore peumlr periudheumln 2013-2015
3 Mjetet e Nevojshme Laboratorike
Tash peumlr tash IGJK nuk disponon mjete pune apo laboratorike Eumlshteuml parapareuml qeuml mjetet
laboratorike teuml cilat i disponon KPMM-ja teuml transferohen tek IGJK
Laboratori teuml cilin e disponon KPMM ka mjete veteumlm peumlr peumlrcaktimin e vetive fiziko-mekanike
teuml shkeumlmbinjve njeuml pajisje peumlr peumlrgatitjen e shlifeve dhe dy mikroskopeuml Mikroskopeumlt nuk janeuml teuml
peumlrshtatsheumlm peumlr hulumtim neuml driteuml teuml reflektuar dhe neuml driteuml teuml depeumlrtuar Pra laboratori i
KPMM-seuml nuk i ploteumlson kushtet elementare peumlr hulumtim gjeologjik
Hulumtimi eksperimental do teuml ishte i mundur veteumlm neumlse Instituti furnizohet me mjete
laboratorike teuml nevojshme peumlr puneuml
Tavolina pune
Mjete themelore peumlr laborator kimie
Peshore analitike (precize)
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 120degC
Furreuml elektrike peumlr tharje teuml materialit deri 1300degC
Binokulareuml
Thyes
Mjete peumlr bluarje teuml materialit shkeumlmboreuml (me sfera metalike dhe me disk achati)
Mjetet peumlr homogjenizim (preseuml dhe aparatureuml homogjenizimi me shkrirje)
Mjete peumlr peumlrgatitjen e shlifeve (rrotulluese me disqe nonius sharreuml peumlr preje teuml
shkeumlmbinjve mjete dezinfektimi etj)
10
Mikroskop peumlr hulumtim neumln driteuml teuml reflektuar dhe driteuml teuml depeumlrtuar i pajisur me
kamereuml peumlr fotografi dhe softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Mikrosondeuml elektronike peumlr analiza kimike teuml mineraleve dhe analiza kimike teuml
materialeve teuml ngurta
Ramanspektrometeumlr
Difraktometeumlr
Mjete peumlr analizim kimik
XRF (RFA) peumlr analiza teuml komponenteumlve kryesoreuml
ICPMS peumlr analiza teuml elementeve gjurmeuml do teuml thoteuml me peumlrmbajtje neumln 010 pesheuml
teuml elementeve teuml rralla metaleve teuml ccedilmueshme Au Ag elementeve teuml grupit teuml platinit
PGE etj
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji
Mjete laboratorike peumlr gjeofizikeuml
Keumlto mjete do teuml ishin minimumi peumlr teuml filluar me puneuml hulumtuese
31 Mjetet themelore laboratorike
Llojet e pajisjeve qeuml mund teuml peumlrdoren neuml FN peumlr kontroll teuml kualitetit neuml veccedilanti peumlr hulumtime
teuml mineraleve
1 Pananalytical Magix Fast WDXRF (SUPER Q Software) equipped with Fixed channels
and Goniometer
2 ARL 9900 XRF (fixed channels orand Universal Goniometer)
3 AAS from Perkin ELMER 400 equipped with 26 lamps
4 Laboratory offen 100-1100C
5 Fusion machine with 4 and one other with 2 stations (used for sample preparation of ores)
6 Ridestillator
11
7 Analytical scales with four decimals firma
8Technical scales
9 Laboratory Dryer
WD XRF ka aplikim teuml gjereuml neuml gjeologji metalurgji mbrojtje teuml ambientit etj
32 Thyes me nofulla
Faza e pareuml e theumlrrmimit teuml materialeve peumlr analizeuml kimike teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve
Aplikimi neuml gjeologji kimi mineralogji industri-qeramikeuml industri teuml materialeve ndeumlrtimore
metalurgji industri qelqi etj Pra mund teuml theumlrrmohen materiale si bazalteuml materiale ndeumlrtimi
xeheror feldshpat qelq granit qeramikeuml theumlngjill koks metale minerale oxid-keramik kuarc
shamotte skorie silic shkeumlmbinj cementeuml etj
Fig3 Thyes me nofulla (Der Backenbrecher BB 200)
12
33 Mjete peumlr Bluarje
Neuml tregun e mjeteve peumlr bluarje ofrohet njeuml spekteumlr i madh i mjeteve teuml cilat mundeumlsojneuml qeuml
nevojat e shkenceumltareve peumlr analizim teuml ploteumlsohen Neuml mineralogji dhe gjeokimi mund teuml
peumlrdoren mjete peumlr bluarje me cilindra rrotullues dhe me disqe rrotulluese Mjetet me cilindra
rrotullues peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml xeheroreve dhe materialeve shkeumlmbore
Mjetet me disqe rrotulluese peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml materialeve shkeumlmbore
Teuml dy keumlto metoda mund teuml aplikohen por duhet marreuml peumlr bazeuml se cilat elemente kimike duhet
teuml analizohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml sigurohemi nga kontaminimi i mundsheumlm i provave nga mjeti me
teuml cilin kryhet bluarja i cili do teuml ndikonte neuml rezultatin e analizave Ky kontaminim mund teuml
ndodheuml si rezultat i konsumimit teuml materialeve neuml teuml cilat beumlhet bluarja
Labor-Scheiben-Schwingmuumlhle
Fig4 Aparatureuml peumlr bluarje me disqe
13
Scheiben-Schwingmuumlhle peumlrdoret peumlr bluarje teuml shpejteuml teuml materialit me njeuml gradeuml teuml larteuml
reproduktimi dhe imteumlsim teuml madh teuml materialit peumlr analizim Tek kjo pajisje peumlr bluarje teuml
materialit peumlrdoren ccedileliqe speciale Wolframcarbid Achat dhe Zirkonoksid Shkalla e imteumlsimit
teuml materialit arrin deri neumln 2microm (mikrometeumlr) me shpejteumlsi teuml rrotullimit deri neuml 1500 rrotmin
Gjateuml rrotullimeve arrihet njeuml shkalleuml e larteuml e imteumlsimit teuml materialit gjeuml qeuml mundeumlson njeuml
homogjenizim teuml larteuml teuml materialit peumlr analizim
Labor-Planetenkugelmuumlhle
10 000 - 1 microm max 900 ml | PULVERISETTE 5 classic
Fig5 Aparatureuml peumlr bluarje me sfera
14
Mjet peumlr bluarje me cilindra rrotullues Brenda cilindrit ndodhen sferat metalike teuml cilat gjateuml
rrotullimeve teuml cilindrit ndeshen me materialin dhe me keteuml rast beumlhet theumlrrmimi i tij deri neuml
madheumlsineuml 1microm
Mjete peumlr homogjenizim
Gjateuml procesit teuml thyerjes beumlhet njeuml homegjenizim i materialit por peumlr analizim me XRF
ose ICP-MS nevojiten preparate me dimensione teuml posaccedilme me njeuml homogjenizim teuml
larteuml Prandaj beumlhet homogjenizimi i dyteuml i proveumls peumlr teuml fituar gjendjen solide-
kompakte homogjene Ky homogjenizim mund teuml beumlhet neuml dy meumlnyra
Homogjenizim me preseuml
Homogjenizim me shkrirje
Neuml teuml dy rastet material lidheumls i proveumls pluhur peumlrdoret Li-tetraborat
Neuml rastin e pareuml materiali pluhur futet neumln presion teuml larteuml i cili mundeumlson
homogjenizimin dhe njeuml proveuml me dimensione teuml deumlshiruara neuml gjendje solide
Neuml rastin e dyteuml (homogjenizimi me shkrirje) provat vendosen neuml eneuml platini mbi njeuml
flakeuml e cila arrin njeuml temperatureuml mbi 1100degC ku materiali neuml eneuml platini shkrineuml sikur
teuml ishte njeuml magmeuml e veumlrteteuml Kjo shkrirje derdhet neuml njeuml eneuml tjeteumlr speciale me
dimensione teuml caktuara si rezultat i njeuml ftohje teuml shpejteuml krijohet proveuml homogjene
amorfe e cila ka njeuml homogjenizim maksimal dhe gjateuml analizimit neuml XRF ofron kushte
peumlr njeuml sakteumlsi teuml larteuml
15
Fig6 Homogjenizimi me shkrirje neuml eneuml Platine (Pt -95 Au -5)
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me preseuml eumlshteuml njeuml procedureuml e cila realizohet neuml shumeuml laboratoreuml Peumlrpareumlsi e
keumlsaj metode eumlshteuml se homogjenizimi mund teuml beumlhet shumeuml shpejt kursen koheumln dhe eumlshteuml e
lehteuml peumlr analizim serik teuml provave Natyrisht shkalla e homogjenizimit eumlshteuml meuml e vogeumll neuml
krahasim me homogjenizimin me shkrirje
Fig7 Homogjenizimi me preseuml pesha maksimale deri 20 t
16
Tischultraschallreinigungsbecken
Fig8 Ultrashal peumlr pastrim dhe dezinfektim teuml mjeteve laboratorike peumlr koheuml 30 s dhe 5 min
34 Mikroskop
Mikroskopi eumlshteuml mjeti meuml themelor peumlr puneuml neuml hulumtime jo veteumlm neuml gjeologji por edhe neuml
shkencat tjera
Njohja vizuale e shkeumlmbinjve dhe e mineraleve shkon deri atje sa njeriu mund teuml deshifrojeuml
karakteristika makro teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve por jo gjithhereuml mund teuml njihen teuml gjitha
vetiteuml e shkeumlmbit dhe mineraleve me shikim vizual
Pra nevojitet njeuml studim laboratorik e qeuml njeuml gjeuml e tilleuml eumlshteuml e pamundur pa mikroskop
Mikroskopi ka njeuml aplikim teuml gjereuml pothuajse neuml teuml gjitha drejtimet e gjeologjiseuml si petrografi
petrogjenezeuml mineralogji vendburime sedimentologji hidrogjeologji mikrotermometri termo-
barometri izotope etj
Me ndihmeumln e mikroskopit studiohen fazat e mineraleve vetiteuml optike teuml mineraleve
marreumldheumlniet e tyre shkalla e kristalizimit veccediloriteuml teksturore dhe strukturore deformimet e
mineraleve poroziteti masat ccedilimentuese Po ashtu studiohen mbylljet e ngurta neuml minerale dhe
mbyllje e fluideve neuml minerale zonaliteti i mineraleve dhe kryhen shumeuml studime teuml tjera
17
Sqarimi i fenomeneve gjeologjike neuml shkenceumln e sotme moderne nuk eumlshteuml i mundsheumlm pa
ndihmeumln e mikroskopit
Mikroskopeumlt neuml shkencat gjeologjike duhet trsquoi ploteumlsojneuml kushtet peumlr mikroskopi
Teuml jeneuml mikroskopeuml polarizues teuml pajisur me analizatoreuml
Teuml mundeumlsojeuml mikroskopim neuml driteuml teuml depeumlrtuar dhe neumln driteuml teuml reflektuar
Teuml jeteuml i pajisur meuml kamera peumlr fotografim
Softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Neumln driteuml teuml reflektuar mikroskopohen mineralet opake ose theumlneuml me mireuml mineralet metalore
Pra analizohet rrezja e reflektuar nga sipeumlrfaqja e mineralit peumlrkateumlsisht ngjyra e reflektimit
peumlrqindja e reflektimit izotropia anizotropia deformimet mbylljet zonaliteti shkalla e
kristalizimit etj
Me ndihmeumln e mikroskopit polarizues i cili punon neumln driteuml teuml depeumlrtuar do teuml mund teuml
peumlrcaktohen vetiteuml optike teuml mineraleve shkeumlmb-formuese fazat minerale marreumldheumlniet neuml mes
tyre shkalla e kristalizimit zonaliteti deformimet ezotropia anizotropia pleohroizmi thyerja e
dyfishteuml reliefi karakteri optik i mineraleve etj
Fig9 Mbyllja e fluideve neuml mineral gazit (vap) dhe liq (leumlng) (majtas) Fig10 Tekstureuml kumulate- olivineuml dhe klinopiroksen (djathtas)
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
10
Mikroskop peumlr hulumtim neumln driteuml teuml reflektuar dhe driteuml teuml depeumlrtuar i pajisur me
kamereuml peumlr fotografi dhe softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Mikrosondeuml elektronike peumlr analiza kimike teuml mineraleve dhe analiza kimike teuml
materialeve teuml ngurta
Ramanspektrometeumlr
Difraktometeumlr
Mjete peumlr analizim kimik
XRF (RFA) peumlr analiza teuml komponenteumlve kryesoreuml
ICPMS peumlr analiza teuml elementeve gjurmeuml do teuml thoteuml me peumlrmbajtje neumln 010 pesheuml
teuml elementeve teuml rralla metaleve teuml ccedilmueshme Au Ag elementeve teuml grupit teuml platinit
PGE etj
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji
Mjete laboratorike peumlr gjeofizikeuml
Keumlto mjete do teuml ishin minimumi peumlr teuml filluar me puneuml hulumtuese
31 Mjetet themelore laboratorike
Llojet e pajisjeve qeuml mund teuml peumlrdoren neuml FN peumlr kontroll teuml kualitetit neuml veccedilanti peumlr hulumtime
teuml mineraleve
1 Pananalytical Magix Fast WDXRF (SUPER Q Software) equipped with Fixed channels
and Goniometer
2 ARL 9900 XRF (fixed channels orand Universal Goniometer)
3 AAS from Perkin ELMER 400 equipped with 26 lamps
4 Laboratory offen 100-1100C
5 Fusion machine with 4 and one other with 2 stations (used for sample preparation of ores)
6 Ridestillator
11
7 Analytical scales with four decimals firma
8Technical scales
9 Laboratory Dryer
WD XRF ka aplikim teuml gjereuml neuml gjeologji metalurgji mbrojtje teuml ambientit etj
32 Thyes me nofulla
Faza e pareuml e theumlrrmimit teuml materialeve peumlr analizeuml kimike teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve
Aplikimi neuml gjeologji kimi mineralogji industri-qeramikeuml industri teuml materialeve ndeumlrtimore
metalurgji industri qelqi etj Pra mund teuml theumlrrmohen materiale si bazalteuml materiale ndeumlrtimi
xeheror feldshpat qelq granit qeramikeuml theumlngjill koks metale minerale oxid-keramik kuarc
shamotte skorie silic shkeumlmbinj cementeuml etj
Fig3 Thyes me nofulla (Der Backenbrecher BB 200)
12
33 Mjete peumlr Bluarje
Neuml tregun e mjeteve peumlr bluarje ofrohet njeuml spekteumlr i madh i mjeteve teuml cilat mundeumlsojneuml qeuml
nevojat e shkenceumltareve peumlr analizim teuml ploteumlsohen Neuml mineralogji dhe gjeokimi mund teuml
peumlrdoren mjete peumlr bluarje me cilindra rrotullues dhe me disqe rrotulluese Mjetet me cilindra
rrotullues peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml xeheroreve dhe materialeve shkeumlmbore
Mjetet me disqe rrotulluese peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml materialeve shkeumlmbore
Teuml dy keumlto metoda mund teuml aplikohen por duhet marreuml peumlr bazeuml se cilat elemente kimike duhet
teuml analizohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml sigurohemi nga kontaminimi i mundsheumlm i provave nga mjeti me
teuml cilin kryhet bluarja i cili do teuml ndikonte neuml rezultatin e analizave Ky kontaminim mund teuml
ndodheuml si rezultat i konsumimit teuml materialeve neuml teuml cilat beumlhet bluarja
Labor-Scheiben-Schwingmuumlhle
Fig4 Aparatureuml peumlr bluarje me disqe
13
Scheiben-Schwingmuumlhle peumlrdoret peumlr bluarje teuml shpejteuml teuml materialit me njeuml gradeuml teuml larteuml
reproduktimi dhe imteumlsim teuml madh teuml materialit peumlr analizim Tek kjo pajisje peumlr bluarje teuml
materialit peumlrdoren ccedileliqe speciale Wolframcarbid Achat dhe Zirkonoksid Shkalla e imteumlsimit
teuml materialit arrin deri neumln 2microm (mikrometeumlr) me shpejteumlsi teuml rrotullimit deri neuml 1500 rrotmin
Gjateuml rrotullimeve arrihet njeuml shkalleuml e larteuml e imteumlsimit teuml materialit gjeuml qeuml mundeumlson njeuml
homogjenizim teuml larteuml teuml materialit peumlr analizim
Labor-Planetenkugelmuumlhle
10 000 - 1 microm max 900 ml | PULVERISETTE 5 classic
Fig5 Aparatureuml peumlr bluarje me sfera
14
Mjet peumlr bluarje me cilindra rrotullues Brenda cilindrit ndodhen sferat metalike teuml cilat gjateuml
rrotullimeve teuml cilindrit ndeshen me materialin dhe me keteuml rast beumlhet theumlrrmimi i tij deri neuml
madheumlsineuml 1microm
Mjete peumlr homogjenizim
Gjateuml procesit teuml thyerjes beumlhet njeuml homegjenizim i materialit por peumlr analizim me XRF
ose ICP-MS nevojiten preparate me dimensione teuml posaccedilme me njeuml homogjenizim teuml
larteuml Prandaj beumlhet homogjenizimi i dyteuml i proveumls peumlr teuml fituar gjendjen solide-
kompakte homogjene Ky homogjenizim mund teuml beumlhet neuml dy meumlnyra
Homogjenizim me preseuml
Homogjenizim me shkrirje
Neuml teuml dy rastet material lidheumls i proveumls pluhur peumlrdoret Li-tetraborat
Neuml rastin e pareuml materiali pluhur futet neumln presion teuml larteuml i cili mundeumlson
homogjenizimin dhe njeuml proveuml me dimensione teuml deumlshiruara neuml gjendje solide
Neuml rastin e dyteuml (homogjenizimi me shkrirje) provat vendosen neuml eneuml platini mbi njeuml
flakeuml e cila arrin njeuml temperatureuml mbi 1100degC ku materiali neuml eneuml platini shkrineuml sikur
teuml ishte njeuml magmeuml e veumlrteteuml Kjo shkrirje derdhet neuml njeuml eneuml tjeteumlr speciale me
dimensione teuml caktuara si rezultat i njeuml ftohje teuml shpejteuml krijohet proveuml homogjene
amorfe e cila ka njeuml homogjenizim maksimal dhe gjateuml analizimit neuml XRF ofron kushte
peumlr njeuml sakteumlsi teuml larteuml
15
Fig6 Homogjenizimi me shkrirje neuml eneuml Platine (Pt -95 Au -5)
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me preseuml eumlshteuml njeuml procedureuml e cila realizohet neuml shumeuml laboratoreuml Peumlrpareumlsi e
keumlsaj metode eumlshteuml se homogjenizimi mund teuml beumlhet shumeuml shpejt kursen koheumln dhe eumlshteuml e
lehteuml peumlr analizim serik teuml provave Natyrisht shkalla e homogjenizimit eumlshteuml meuml e vogeumll neuml
krahasim me homogjenizimin me shkrirje
Fig7 Homogjenizimi me preseuml pesha maksimale deri 20 t
16
Tischultraschallreinigungsbecken
Fig8 Ultrashal peumlr pastrim dhe dezinfektim teuml mjeteve laboratorike peumlr koheuml 30 s dhe 5 min
34 Mikroskop
Mikroskopi eumlshteuml mjeti meuml themelor peumlr puneuml neuml hulumtime jo veteumlm neuml gjeologji por edhe neuml
shkencat tjera
Njohja vizuale e shkeumlmbinjve dhe e mineraleve shkon deri atje sa njeriu mund teuml deshifrojeuml
karakteristika makro teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve por jo gjithhereuml mund teuml njihen teuml gjitha
vetiteuml e shkeumlmbit dhe mineraleve me shikim vizual
Pra nevojitet njeuml studim laboratorik e qeuml njeuml gjeuml e tilleuml eumlshteuml e pamundur pa mikroskop
Mikroskopi ka njeuml aplikim teuml gjereuml pothuajse neuml teuml gjitha drejtimet e gjeologjiseuml si petrografi
petrogjenezeuml mineralogji vendburime sedimentologji hidrogjeologji mikrotermometri termo-
barometri izotope etj
Me ndihmeumln e mikroskopit studiohen fazat e mineraleve vetiteuml optike teuml mineraleve
marreumldheumlniet e tyre shkalla e kristalizimit veccediloriteuml teksturore dhe strukturore deformimet e
mineraleve poroziteti masat ccedilimentuese Po ashtu studiohen mbylljet e ngurta neuml minerale dhe
mbyllje e fluideve neuml minerale zonaliteti i mineraleve dhe kryhen shumeuml studime teuml tjera
17
Sqarimi i fenomeneve gjeologjike neuml shkenceumln e sotme moderne nuk eumlshteuml i mundsheumlm pa
ndihmeumln e mikroskopit
Mikroskopeumlt neuml shkencat gjeologjike duhet trsquoi ploteumlsojneuml kushtet peumlr mikroskopi
Teuml jeneuml mikroskopeuml polarizues teuml pajisur me analizatoreuml
Teuml mundeumlsojeuml mikroskopim neuml driteuml teuml depeumlrtuar dhe neumln driteuml teuml reflektuar
Teuml jeteuml i pajisur meuml kamera peumlr fotografim
Softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Neumln driteuml teuml reflektuar mikroskopohen mineralet opake ose theumlneuml me mireuml mineralet metalore
Pra analizohet rrezja e reflektuar nga sipeumlrfaqja e mineralit peumlrkateumlsisht ngjyra e reflektimit
peumlrqindja e reflektimit izotropia anizotropia deformimet mbylljet zonaliteti shkalla e
kristalizimit etj
Me ndihmeumln e mikroskopit polarizues i cili punon neumln driteuml teuml depeumlrtuar do teuml mund teuml
peumlrcaktohen vetiteuml optike teuml mineraleve shkeumlmb-formuese fazat minerale marreumldheumlniet neuml mes
tyre shkalla e kristalizimit zonaliteti deformimet ezotropia anizotropia pleohroizmi thyerja e
dyfishteuml reliefi karakteri optik i mineraleve etj
Fig9 Mbyllja e fluideve neuml mineral gazit (vap) dhe liq (leumlng) (majtas) Fig10 Tekstureuml kumulate- olivineuml dhe klinopiroksen (djathtas)
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
11
7 Analytical scales with four decimals firma
8Technical scales
9 Laboratory Dryer
WD XRF ka aplikim teuml gjereuml neuml gjeologji metalurgji mbrojtje teuml ambientit etj
32 Thyes me nofulla
Faza e pareuml e theumlrrmimit teuml materialeve peumlr analizeuml kimike teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve
Aplikimi neuml gjeologji kimi mineralogji industri-qeramikeuml industri teuml materialeve ndeumlrtimore
metalurgji industri qelqi etj Pra mund teuml theumlrrmohen materiale si bazalteuml materiale ndeumlrtimi
xeheror feldshpat qelq granit qeramikeuml theumlngjill koks metale minerale oxid-keramik kuarc
shamotte skorie silic shkeumlmbinj cementeuml etj
Fig3 Thyes me nofulla (Der Backenbrecher BB 200)
12
33 Mjete peumlr Bluarje
Neuml tregun e mjeteve peumlr bluarje ofrohet njeuml spekteumlr i madh i mjeteve teuml cilat mundeumlsojneuml qeuml
nevojat e shkenceumltareve peumlr analizim teuml ploteumlsohen Neuml mineralogji dhe gjeokimi mund teuml
peumlrdoren mjete peumlr bluarje me cilindra rrotullues dhe me disqe rrotulluese Mjetet me cilindra
rrotullues peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml xeheroreve dhe materialeve shkeumlmbore
Mjetet me disqe rrotulluese peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml materialeve shkeumlmbore
Teuml dy keumlto metoda mund teuml aplikohen por duhet marreuml peumlr bazeuml se cilat elemente kimike duhet
teuml analizohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml sigurohemi nga kontaminimi i mundsheumlm i provave nga mjeti me
teuml cilin kryhet bluarja i cili do teuml ndikonte neuml rezultatin e analizave Ky kontaminim mund teuml
ndodheuml si rezultat i konsumimit teuml materialeve neuml teuml cilat beumlhet bluarja
Labor-Scheiben-Schwingmuumlhle
Fig4 Aparatureuml peumlr bluarje me disqe
13
Scheiben-Schwingmuumlhle peumlrdoret peumlr bluarje teuml shpejteuml teuml materialit me njeuml gradeuml teuml larteuml
reproduktimi dhe imteumlsim teuml madh teuml materialit peumlr analizim Tek kjo pajisje peumlr bluarje teuml
materialit peumlrdoren ccedileliqe speciale Wolframcarbid Achat dhe Zirkonoksid Shkalla e imteumlsimit
teuml materialit arrin deri neumln 2microm (mikrometeumlr) me shpejteumlsi teuml rrotullimit deri neuml 1500 rrotmin
Gjateuml rrotullimeve arrihet njeuml shkalleuml e larteuml e imteumlsimit teuml materialit gjeuml qeuml mundeumlson njeuml
homogjenizim teuml larteuml teuml materialit peumlr analizim
Labor-Planetenkugelmuumlhle
10 000 - 1 microm max 900 ml | PULVERISETTE 5 classic
Fig5 Aparatureuml peumlr bluarje me sfera
14
Mjet peumlr bluarje me cilindra rrotullues Brenda cilindrit ndodhen sferat metalike teuml cilat gjateuml
rrotullimeve teuml cilindrit ndeshen me materialin dhe me keteuml rast beumlhet theumlrrmimi i tij deri neuml
madheumlsineuml 1microm
Mjete peumlr homogjenizim
Gjateuml procesit teuml thyerjes beumlhet njeuml homegjenizim i materialit por peumlr analizim me XRF
ose ICP-MS nevojiten preparate me dimensione teuml posaccedilme me njeuml homogjenizim teuml
larteuml Prandaj beumlhet homogjenizimi i dyteuml i proveumls peumlr teuml fituar gjendjen solide-
kompakte homogjene Ky homogjenizim mund teuml beumlhet neuml dy meumlnyra
Homogjenizim me preseuml
Homogjenizim me shkrirje
Neuml teuml dy rastet material lidheumls i proveumls pluhur peumlrdoret Li-tetraborat
Neuml rastin e pareuml materiali pluhur futet neumln presion teuml larteuml i cili mundeumlson
homogjenizimin dhe njeuml proveuml me dimensione teuml deumlshiruara neuml gjendje solide
Neuml rastin e dyteuml (homogjenizimi me shkrirje) provat vendosen neuml eneuml platini mbi njeuml
flakeuml e cila arrin njeuml temperatureuml mbi 1100degC ku materiali neuml eneuml platini shkrineuml sikur
teuml ishte njeuml magmeuml e veumlrteteuml Kjo shkrirje derdhet neuml njeuml eneuml tjeteumlr speciale me
dimensione teuml caktuara si rezultat i njeuml ftohje teuml shpejteuml krijohet proveuml homogjene
amorfe e cila ka njeuml homogjenizim maksimal dhe gjateuml analizimit neuml XRF ofron kushte
peumlr njeuml sakteumlsi teuml larteuml
15
Fig6 Homogjenizimi me shkrirje neuml eneuml Platine (Pt -95 Au -5)
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me preseuml eumlshteuml njeuml procedureuml e cila realizohet neuml shumeuml laboratoreuml Peumlrpareumlsi e
keumlsaj metode eumlshteuml se homogjenizimi mund teuml beumlhet shumeuml shpejt kursen koheumln dhe eumlshteuml e
lehteuml peumlr analizim serik teuml provave Natyrisht shkalla e homogjenizimit eumlshteuml meuml e vogeumll neuml
krahasim me homogjenizimin me shkrirje
Fig7 Homogjenizimi me preseuml pesha maksimale deri 20 t
16
Tischultraschallreinigungsbecken
Fig8 Ultrashal peumlr pastrim dhe dezinfektim teuml mjeteve laboratorike peumlr koheuml 30 s dhe 5 min
34 Mikroskop
Mikroskopi eumlshteuml mjeti meuml themelor peumlr puneuml neuml hulumtime jo veteumlm neuml gjeologji por edhe neuml
shkencat tjera
Njohja vizuale e shkeumlmbinjve dhe e mineraleve shkon deri atje sa njeriu mund teuml deshifrojeuml
karakteristika makro teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve por jo gjithhereuml mund teuml njihen teuml gjitha
vetiteuml e shkeumlmbit dhe mineraleve me shikim vizual
Pra nevojitet njeuml studim laboratorik e qeuml njeuml gjeuml e tilleuml eumlshteuml e pamundur pa mikroskop
Mikroskopi ka njeuml aplikim teuml gjereuml pothuajse neuml teuml gjitha drejtimet e gjeologjiseuml si petrografi
petrogjenezeuml mineralogji vendburime sedimentologji hidrogjeologji mikrotermometri termo-
barometri izotope etj
Me ndihmeumln e mikroskopit studiohen fazat e mineraleve vetiteuml optike teuml mineraleve
marreumldheumlniet e tyre shkalla e kristalizimit veccediloriteuml teksturore dhe strukturore deformimet e
mineraleve poroziteti masat ccedilimentuese Po ashtu studiohen mbylljet e ngurta neuml minerale dhe
mbyllje e fluideve neuml minerale zonaliteti i mineraleve dhe kryhen shumeuml studime teuml tjera
17
Sqarimi i fenomeneve gjeologjike neuml shkenceumln e sotme moderne nuk eumlshteuml i mundsheumlm pa
ndihmeumln e mikroskopit
Mikroskopeumlt neuml shkencat gjeologjike duhet trsquoi ploteumlsojneuml kushtet peumlr mikroskopi
Teuml jeneuml mikroskopeuml polarizues teuml pajisur me analizatoreuml
Teuml mundeumlsojeuml mikroskopim neuml driteuml teuml depeumlrtuar dhe neumln driteuml teuml reflektuar
Teuml jeteuml i pajisur meuml kamera peumlr fotografim
Softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Neumln driteuml teuml reflektuar mikroskopohen mineralet opake ose theumlneuml me mireuml mineralet metalore
Pra analizohet rrezja e reflektuar nga sipeumlrfaqja e mineralit peumlrkateumlsisht ngjyra e reflektimit
peumlrqindja e reflektimit izotropia anizotropia deformimet mbylljet zonaliteti shkalla e
kristalizimit etj
Me ndihmeumln e mikroskopit polarizues i cili punon neumln driteuml teuml depeumlrtuar do teuml mund teuml
peumlrcaktohen vetiteuml optike teuml mineraleve shkeumlmb-formuese fazat minerale marreumldheumlniet neuml mes
tyre shkalla e kristalizimit zonaliteti deformimet ezotropia anizotropia pleohroizmi thyerja e
dyfishteuml reliefi karakteri optik i mineraleve etj
Fig9 Mbyllja e fluideve neuml mineral gazit (vap) dhe liq (leumlng) (majtas) Fig10 Tekstureuml kumulate- olivineuml dhe klinopiroksen (djathtas)
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
12
33 Mjete peumlr Bluarje
Neuml tregun e mjeteve peumlr bluarje ofrohet njeuml spekteumlr i madh i mjeteve teuml cilat mundeumlsojneuml qeuml
nevojat e shkenceumltareve peumlr analizim teuml ploteumlsohen Neuml mineralogji dhe gjeokimi mund teuml
peumlrdoren mjete peumlr bluarje me cilindra rrotullues dhe me disqe rrotulluese Mjetet me cilindra
rrotullues peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml xeheroreve dhe materialeve shkeumlmbore
Mjetet me disqe rrotulluese peumlrdoren zakonisht peumlr bluarje teuml materialeve shkeumlmbore
Teuml dy keumlto metoda mund teuml aplikohen por duhet marreuml peumlr bazeuml se cilat elemente kimike duhet
teuml analizohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml sigurohemi nga kontaminimi i mundsheumlm i provave nga mjeti me
teuml cilin kryhet bluarja i cili do teuml ndikonte neuml rezultatin e analizave Ky kontaminim mund teuml
ndodheuml si rezultat i konsumimit teuml materialeve neuml teuml cilat beumlhet bluarja
Labor-Scheiben-Schwingmuumlhle
Fig4 Aparatureuml peumlr bluarje me disqe
13
Scheiben-Schwingmuumlhle peumlrdoret peumlr bluarje teuml shpejteuml teuml materialit me njeuml gradeuml teuml larteuml
reproduktimi dhe imteumlsim teuml madh teuml materialit peumlr analizim Tek kjo pajisje peumlr bluarje teuml
materialit peumlrdoren ccedileliqe speciale Wolframcarbid Achat dhe Zirkonoksid Shkalla e imteumlsimit
teuml materialit arrin deri neumln 2microm (mikrometeumlr) me shpejteumlsi teuml rrotullimit deri neuml 1500 rrotmin
Gjateuml rrotullimeve arrihet njeuml shkalleuml e larteuml e imteumlsimit teuml materialit gjeuml qeuml mundeumlson njeuml
homogjenizim teuml larteuml teuml materialit peumlr analizim
Labor-Planetenkugelmuumlhle
10 000 - 1 microm max 900 ml | PULVERISETTE 5 classic
Fig5 Aparatureuml peumlr bluarje me sfera
14
Mjet peumlr bluarje me cilindra rrotullues Brenda cilindrit ndodhen sferat metalike teuml cilat gjateuml
rrotullimeve teuml cilindrit ndeshen me materialin dhe me keteuml rast beumlhet theumlrrmimi i tij deri neuml
madheumlsineuml 1microm
Mjete peumlr homogjenizim
Gjateuml procesit teuml thyerjes beumlhet njeuml homegjenizim i materialit por peumlr analizim me XRF
ose ICP-MS nevojiten preparate me dimensione teuml posaccedilme me njeuml homogjenizim teuml
larteuml Prandaj beumlhet homogjenizimi i dyteuml i proveumls peumlr teuml fituar gjendjen solide-
kompakte homogjene Ky homogjenizim mund teuml beumlhet neuml dy meumlnyra
Homogjenizim me preseuml
Homogjenizim me shkrirje
Neuml teuml dy rastet material lidheumls i proveumls pluhur peumlrdoret Li-tetraborat
Neuml rastin e pareuml materiali pluhur futet neumln presion teuml larteuml i cili mundeumlson
homogjenizimin dhe njeuml proveuml me dimensione teuml deumlshiruara neuml gjendje solide
Neuml rastin e dyteuml (homogjenizimi me shkrirje) provat vendosen neuml eneuml platini mbi njeuml
flakeuml e cila arrin njeuml temperatureuml mbi 1100degC ku materiali neuml eneuml platini shkrineuml sikur
teuml ishte njeuml magmeuml e veumlrteteuml Kjo shkrirje derdhet neuml njeuml eneuml tjeteumlr speciale me
dimensione teuml caktuara si rezultat i njeuml ftohje teuml shpejteuml krijohet proveuml homogjene
amorfe e cila ka njeuml homogjenizim maksimal dhe gjateuml analizimit neuml XRF ofron kushte
peumlr njeuml sakteumlsi teuml larteuml
15
Fig6 Homogjenizimi me shkrirje neuml eneuml Platine (Pt -95 Au -5)
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me preseuml eumlshteuml njeuml procedureuml e cila realizohet neuml shumeuml laboratoreuml Peumlrpareumlsi e
keumlsaj metode eumlshteuml se homogjenizimi mund teuml beumlhet shumeuml shpejt kursen koheumln dhe eumlshteuml e
lehteuml peumlr analizim serik teuml provave Natyrisht shkalla e homogjenizimit eumlshteuml meuml e vogeumll neuml
krahasim me homogjenizimin me shkrirje
Fig7 Homogjenizimi me preseuml pesha maksimale deri 20 t
16
Tischultraschallreinigungsbecken
Fig8 Ultrashal peumlr pastrim dhe dezinfektim teuml mjeteve laboratorike peumlr koheuml 30 s dhe 5 min
34 Mikroskop
Mikroskopi eumlshteuml mjeti meuml themelor peumlr puneuml neuml hulumtime jo veteumlm neuml gjeologji por edhe neuml
shkencat tjera
Njohja vizuale e shkeumlmbinjve dhe e mineraleve shkon deri atje sa njeriu mund teuml deshifrojeuml
karakteristika makro teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve por jo gjithhereuml mund teuml njihen teuml gjitha
vetiteuml e shkeumlmbit dhe mineraleve me shikim vizual
Pra nevojitet njeuml studim laboratorik e qeuml njeuml gjeuml e tilleuml eumlshteuml e pamundur pa mikroskop
Mikroskopi ka njeuml aplikim teuml gjereuml pothuajse neuml teuml gjitha drejtimet e gjeologjiseuml si petrografi
petrogjenezeuml mineralogji vendburime sedimentologji hidrogjeologji mikrotermometri termo-
barometri izotope etj
Me ndihmeumln e mikroskopit studiohen fazat e mineraleve vetiteuml optike teuml mineraleve
marreumldheumlniet e tyre shkalla e kristalizimit veccediloriteuml teksturore dhe strukturore deformimet e
mineraleve poroziteti masat ccedilimentuese Po ashtu studiohen mbylljet e ngurta neuml minerale dhe
mbyllje e fluideve neuml minerale zonaliteti i mineraleve dhe kryhen shumeuml studime teuml tjera
17
Sqarimi i fenomeneve gjeologjike neuml shkenceumln e sotme moderne nuk eumlshteuml i mundsheumlm pa
ndihmeumln e mikroskopit
Mikroskopeumlt neuml shkencat gjeologjike duhet trsquoi ploteumlsojneuml kushtet peumlr mikroskopi
Teuml jeneuml mikroskopeuml polarizues teuml pajisur me analizatoreuml
Teuml mundeumlsojeuml mikroskopim neuml driteuml teuml depeumlrtuar dhe neumln driteuml teuml reflektuar
Teuml jeteuml i pajisur meuml kamera peumlr fotografim
Softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Neumln driteuml teuml reflektuar mikroskopohen mineralet opake ose theumlneuml me mireuml mineralet metalore
Pra analizohet rrezja e reflektuar nga sipeumlrfaqja e mineralit peumlrkateumlsisht ngjyra e reflektimit
peumlrqindja e reflektimit izotropia anizotropia deformimet mbylljet zonaliteti shkalla e
kristalizimit etj
Me ndihmeumln e mikroskopit polarizues i cili punon neumln driteuml teuml depeumlrtuar do teuml mund teuml
peumlrcaktohen vetiteuml optike teuml mineraleve shkeumlmb-formuese fazat minerale marreumldheumlniet neuml mes
tyre shkalla e kristalizimit zonaliteti deformimet ezotropia anizotropia pleohroizmi thyerja e
dyfishteuml reliefi karakteri optik i mineraleve etj
Fig9 Mbyllja e fluideve neuml mineral gazit (vap) dhe liq (leumlng) (majtas) Fig10 Tekstureuml kumulate- olivineuml dhe klinopiroksen (djathtas)
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
13
Scheiben-Schwingmuumlhle peumlrdoret peumlr bluarje teuml shpejteuml teuml materialit me njeuml gradeuml teuml larteuml
reproduktimi dhe imteumlsim teuml madh teuml materialit peumlr analizim Tek kjo pajisje peumlr bluarje teuml
materialit peumlrdoren ccedileliqe speciale Wolframcarbid Achat dhe Zirkonoksid Shkalla e imteumlsimit
teuml materialit arrin deri neumln 2microm (mikrometeumlr) me shpejteumlsi teuml rrotullimit deri neuml 1500 rrotmin
Gjateuml rrotullimeve arrihet njeuml shkalleuml e larteuml e imteumlsimit teuml materialit gjeuml qeuml mundeumlson njeuml
homogjenizim teuml larteuml teuml materialit peumlr analizim
Labor-Planetenkugelmuumlhle
10 000 - 1 microm max 900 ml | PULVERISETTE 5 classic
Fig5 Aparatureuml peumlr bluarje me sfera
14
Mjet peumlr bluarje me cilindra rrotullues Brenda cilindrit ndodhen sferat metalike teuml cilat gjateuml
rrotullimeve teuml cilindrit ndeshen me materialin dhe me keteuml rast beumlhet theumlrrmimi i tij deri neuml
madheumlsineuml 1microm
Mjete peumlr homogjenizim
Gjateuml procesit teuml thyerjes beumlhet njeuml homegjenizim i materialit por peumlr analizim me XRF
ose ICP-MS nevojiten preparate me dimensione teuml posaccedilme me njeuml homogjenizim teuml
larteuml Prandaj beumlhet homogjenizimi i dyteuml i proveumls peumlr teuml fituar gjendjen solide-
kompakte homogjene Ky homogjenizim mund teuml beumlhet neuml dy meumlnyra
Homogjenizim me preseuml
Homogjenizim me shkrirje
Neuml teuml dy rastet material lidheumls i proveumls pluhur peumlrdoret Li-tetraborat
Neuml rastin e pareuml materiali pluhur futet neumln presion teuml larteuml i cili mundeumlson
homogjenizimin dhe njeuml proveuml me dimensione teuml deumlshiruara neuml gjendje solide
Neuml rastin e dyteuml (homogjenizimi me shkrirje) provat vendosen neuml eneuml platini mbi njeuml
flakeuml e cila arrin njeuml temperatureuml mbi 1100degC ku materiali neuml eneuml platini shkrineuml sikur
teuml ishte njeuml magmeuml e veumlrteteuml Kjo shkrirje derdhet neuml njeuml eneuml tjeteumlr speciale me
dimensione teuml caktuara si rezultat i njeuml ftohje teuml shpejteuml krijohet proveuml homogjene
amorfe e cila ka njeuml homogjenizim maksimal dhe gjateuml analizimit neuml XRF ofron kushte
peumlr njeuml sakteumlsi teuml larteuml
15
Fig6 Homogjenizimi me shkrirje neuml eneuml Platine (Pt -95 Au -5)
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me preseuml eumlshteuml njeuml procedureuml e cila realizohet neuml shumeuml laboratoreuml Peumlrpareumlsi e
keumlsaj metode eumlshteuml se homogjenizimi mund teuml beumlhet shumeuml shpejt kursen koheumln dhe eumlshteuml e
lehteuml peumlr analizim serik teuml provave Natyrisht shkalla e homogjenizimit eumlshteuml meuml e vogeumll neuml
krahasim me homogjenizimin me shkrirje
Fig7 Homogjenizimi me preseuml pesha maksimale deri 20 t
16
Tischultraschallreinigungsbecken
Fig8 Ultrashal peumlr pastrim dhe dezinfektim teuml mjeteve laboratorike peumlr koheuml 30 s dhe 5 min
34 Mikroskop
Mikroskopi eumlshteuml mjeti meuml themelor peumlr puneuml neuml hulumtime jo veteumlm neuml gjeologji por edhe neuml
shkencat tjera
Njohja vizuale e shkeumlmbinjve dhe e mineraleve shkon deri atje sa njeriu mund teuml deshifrojeuml
karakteristika makro teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve por jo gjithhereuml mund teuml njihen teuml gjitha
vetiteuml e shkeumlmbit dhe mineraleve me shikim vizual
Pra nevojitet njeuml studim laboratorik e qeuml njeuml gjeuml e tilleuml eumlshteuml e pamundur pa mikroskop
Mikroskopi ka njeuml aplikim teuml gjereuml pothuajse neuml teuml gjitha drejtimet e gjeologjiseuml si petrografi
petrogjenezeuml mineralogji vendburime sedimentologji hidrogjeologji mikrotermometri termo-
barometri izotope etj
Me ndihmeumln e mikroskopit studiohen fazat e mineraleve vetiteuml optike teuml mineraleve
marreumldheumlniet e tyre shkalla e kristalizimit veccediloriteuml teksturore dhe strukturore deformimet e
mineraleve poroziteti masat ccedilimentuese Po ashtu studiohen mbylljet e ngurta neuml minerale dhe
mbyllje e fluideve neuml minerale zonaliteti i mineraleve dhe kryhen shumeuml studime teuml tjera
17
Sqarimi i fenomeneve gjeologjike neuml shkenceumln e sotme moderne nuk eumlshteuml i mundsheumlm pa
ndihmeumln e mikroskopit
Mikroskopeumlt neuml shkencat gjeologjike duhet trsquoi ploteumlsojneuml kushtet peumlr mikroskopi
Teuml jeneuml mikroskopeuml polarizues teuml pajisur me analizatoreuml
Teuml mundeumlsojeuml mikroskopim neuml driteuml teuml depeumlrtuar dhe neumln driteuml teuml reflektuar
Teuml jeteuml i pajisur meuml kamera peumlr fotografim
Softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Neumln driteuml teuml reflektuar mikroskopohen mineralet opake ose theumlneuml me mireuml mineralet metalore
Pra analizohet rrezja e reflektuar nga sipeumlrfaqja e mineralit peumlrkateumlsisht ngjyra e reflektimit
peumlrqindja e reflektimit izotropia anizotropia deformimet mbylljet zonaliteti shkalla e
kristalizimit etj
Me ndihmeumln e mikroskopit polarizues i cili punon neumln driteuml teuml depeumlrtuar do teuml mund teuml
peumlrcaktohen vetiteuml optike teuml mineraleve shkeumlmb-formuese fazat minerale marreumldheumlniet neuml mes
tyre shkalla e kristalizimit zonaliteti deformimet ezotropia anizotropia pleohroizmi thyerja e
dyfishteuml reliefi karakteri optik i mineraleve etj
Fig9 Mbyllja e fluideve neuml mineral gazit (vap) dhe liq (leumlng) (majtas) Fig10 Tekstureuml kumulate- olivineuml dhe klinopiroksen (djathtas)
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
14
Mjet peumlr bluarje me cilindra rrotullues Brenda cilindrit ndodhen sferat metalike teuml cilat gjateuml
rrotullimeve teuml cilindrit ndeshen me materialin dhe me keteuml rast beumlhet theumlrrmimi i tij deri neuml
madheumlsineuml 1microm
Mjete peumlr homogjenizim
Gjateuml procesit teuml thyerjes beumlhet njeuml homegjenizim i materialit por peumlr analizim me XRF
ose ICP-MS nevojiten preparate me dimensione teuml posaccedilme me njeuml homogjenizim teuml
larteuml Prandaj beumlhet homogjenizimi i dyteuml i proveumls peumlr teuml fituar gjendjen solide-
kompakte homogjene Ky homogjenizim mund teuml beumlhet neuml dy meumlnyra
Homogjenizim me preseuml
Homogjenizim me shkrirje
Neuml teuml dy rastet material lidheumls i proveumls pluhur peumlrdoret Li-tetraborat
Neuml rastin e pareuml materiali pluhur futet neumln presion teuml larteuml i cili mundeumlson
homogjenizimin dhe njeuml proveuml me dimensione teuml deumlshiruara neuml gjendje solide
Neuml rastin e dyteuml (homogjenizimi me shkrirje) provat vendosen neuml eneuml platini mbi njeuml
flakeuml e cila arrin njeuml temperatureuml mbi 1100degC ku materiali neuml eneuml platini shkrineuml sikur
teuml ishte njeuml magmeuml e veumlrteteuml Kjo shkrirje derdhet neuml njeuml eneuml tjeteumlr speciale me
dimensione teuml caktuara si rezultat i njeuml ftohje teuml shpejteuml krijohet proveuml homogjene
amorfe e cila ka njeuml homogjenizim maksimal dhe gjateuml analizimit neuml XRF ofron kushte
peumlr njeuml sakteumlsi teuml larteuml
15
Fig6 Homogjenizimi me shkrirje neuml eneuml Platine (Pt -95 Au -5)
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me preseuml eumlshteuml njeuml procedureuml e cila realizohet neuml shumeuml laboratoreuml Peumlrpareumlsi e
keumlsaj metode eumlshteuml se homogjenizimi mund teuml beumlhet shumeuml shpejt kursen koheumln dhe eumlshteuml e
lehteuml peumlr analizim serik teuml provave Natyrisht shkalla e homogjenizimit eumlshteuml meuml e vogeumll neuml
krahasim me homogjenizimin me shkrirje
Fig7 Homogjenizimi me preseuml pesha maksimale deri 20 t
16
Tischultraschallreinigungsbecken
Fig8 Ultrashal peumlr pastrim dhe dezinfektim teuml mjeteve laboratorike peumlr koheuml 30 s dhe 5 min
34 Mikroskop
Mikroskopi eumlshteuml mjeti meuml themelor peumlr puneuml neuml hulumtime jo veteumlm neuml gjeologji por edhe neuml
shkencat tjera
Njohja vizuale e shkeumlmbinjve dhe e mineraleve shkon deri atje sa njeriu mund teuml deshifrojeuml
karakteristika makro teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve por jo gjithhereuml mund teuml njihen teuml gjitha
vetiteuml e shkeumlmbit dhe mineraleve me shikim vizual
Pra nevojitet njeuml studim laboratorik e qeuml njeuml gjeuml e tilleuml eumlshteuml e pamundur pa mikroskop
Mikroskopi ka njeuml aplikim teuml gjereuml pothuajse neuml teuml gjitha drejtimet e gjeologjiseuml si petrografi
petrogjenezeuml mineralogji vendburime sedimentologji hidrogjeologji mikrotermometri termo-
barometri izotope etj
Me ndihmeumln e mikroskopit studiohen fazat e mineraleve vetiteuml optike teuml mineraleve
marreumldheumlniet e tyre shkalla e kristalizimit veccediloriteuml teksturore dhe strukturore deformimet e
mineraleve poroziteti masat ccedilimentuese Po ashtu studiohen mbylljet e ngurta neuml minerale dhe
mbyllje e fluideve neuml minerale zonaliteti i mineraleve dhe kryhen shumeuml studime teuml tjera
17
Sqarimi i fenomeneve gjeologjike neuml shkenceumln e sotme moderne nuk eumlshteuml i mundsheumlm pa
ndihmeumln e mikroskopit
Mikroskopeumlt neuml shkencat gjeologjike duhet trsquoi ploteumlsojneuml kushtet peumlr mikroskopi
Teuml jeneuml mikroskopeuml polarizues teuml pajisur me analizatoreuml
Teuml mundeumlsojeuml mikroskopim neuml driteuml teuml depeumlrtuar dhe neumln driteuml teuml reflektuar
Teuml jeteuml i pajisur meuml kamera peumlr fotografim
Softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Neumln driteuml teuml reflektuar mikroskopohen mineralet opake ose theumlneuml me mireuml mineralet metalore
Pra analizohet rrezja e reflektuar nga sipeumlrfaqja e mineralit peumlrkateumlsisht ngjyra e reflektimit
peumlrqindja e reflektimit izotropia anizotropia deformimet mbylljet zonaliteti shkalla e
kristalizimit etj
Me ndihmeumln e mikroskopit polarizues i cili punon neumln driteuml teuml depeumlrtuar do teuml mund teuml
peumlrcaktohen vetiteuml optike teuml mineraleve shkeumlmb-formuese fazat minerale marreumldheumlniet neuml mes
tyre shkalla e kristalizimit zonaliteti deformimet ezotropia anizotropia pleohroizmi thyerja e
dyfishteuml reliefi karakteri optik i mineraleve etj
Fig9 Mbyllja e fluideve neuml mineral gazit (vap) dhe liq (leumlng) (majtas) Fig10 Tekstureuml kumulate- olivineuml dhe klinopiroksen (djathtas)
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
15
Fig6 Homogjenizimi me shkrirje neuml eneuml Platine (Pt -95 Au -5)
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me preseuml eumlshteuml njeuml procedureuml e cila realizohet neuml shumeuml laboratoreuml Peumlrpareumlsi e
keumlsaj metode eumlshteuml se homogjenizimi mund teuml beumlhet shumeuml shpejt kursen koheumln dhe eumlshteuml e
lehteuml peumlr analizim serik teuml provave Natyrisht shkalla e homogjenizimit eumlshteuml meuml e vogeumll neuml
krahasim me homogjenizimin me shkrirje
Fig7 Homogjenizimi me preseuml pesha maksimale deri 20 t
16
Tischultraschallreinigungsbecken
Fig8 Ultrashal peumlr pastrim dhe dezinfektim teuml mjeteve laboratorike peumlr koheuml 30 s dhe 5 min
34 Mikroskop
Mikroskopi eumlshteuml mjeti meuml themelor peumlr puneuml neuml hulumtime jo veteumlm neuml gjeologji por edhe neuml
shkencat tjera
Njohja vizuale e shkeumlmbinjve dhe e mineraleve shkon deri atje sa njeriu mund teuml deshifrojeuml
karakteristika makro teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve por jo gjithhereuml mund teuml njihen teuml gjitha
vetiteuml e shkeumlmbit dhe mineraleve me shikim vizual
Pra nevojitet njeuml studim laboratorik e qeuml njeuml gjeuml e tilleuml eumlshteuml e pamundur pa mikroskop
Mikroskopi ka njeuml aplikim teuml gjereuml pothuajse neuml teuml gjitha drejtimet e gjeologjiseuml si petrografi
petrogjenezeuml mineralogji vendburime sedimentologji hidrogjeologji mikrotermometri termo-
barometri izotope etj
Me ndihmeumln e mikroskopit studiohen fazat e mineraleve vetiteuml optike teuml mineraleve
marreumldheumlniet e tyre shkalla e kristalizimit veccediloriteuml teksturore dhe strukturore deformimet e
mineraleve poroziteti masat ccedilimentuese Po ashtu studiohen mbylljet e ngurta neuml minerale dhe
mbyllje e fluideve neuml minerale zonaliteti i mineraleve dhe kryhen shumeuml studime teuml tjera
17
Sqarimi i fenomeneve gjeologjike neuml shkenceumln e sotme moderne nuk eumlshteuml i mundsheumlm pa
ndihmeumln e mikroskopit
Mikroskopeumlt neuml shkencat gjeologjike duhet trsquoi ploteumlsojneuml kushtet peumlr mikroskopi
Teuml jeneuml mikroskopeuml polarizues teuml pajisur me analizatoreuml
Teuml mundeumlsojeuml mikroskopim neuml driteuml teuml depeumlrtuar dhe neumln driteuml teuml reflektuar
Teuml jeteuml i pajisur meuml kamera peumlr fotografim
Softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Neumln driteuml teuml reflektuar mikroskopohen mineralet opake ose theumlneuml me mireuml mineralet metalore
Pra analizohet rrezja e reflektuar nga sipeumlrfaqja e mineralit peumlrkateumlsisht ngjyra e reflektimit
peumlrqindja e reflektimit izotropia anizotropia deformimet mbylljet zonaliteti shkalla e
kristalizimit etj
Me ndihmeumln e mikroskopit polarizues i cili punon neumln driteuml teuml depeumlrtuar do teuml mund teuml
peumlrcaktohen vetiteuml optike teuml mineraleve shkeumlmb-formuese fazat minerale marreumldheumlniet neuml mes
tyre shkalla e kristalizimit zonaliteti deformimet ezotropia anizotropia pleohroizmi thyerja e
dyfishteuml reliefi karakteri optik i mineraleve etj
Fig9 Mbyllja e fluideve neuml mineral gazit (vap) dhe liq (leumlng) (majtas) Fig10 Tekstureuml kumulate- olivineuml dhe klinopiroksen (djathtas)
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
16
Tischultraschallreinigungsbecken
Fig8 Ultrashal peumlr pastrim dhe dezinfektim teuml mjeteve laboratorike peumlr koheuml 30 s dhe 5 min
34 Mikroskop
Mikroskopi eumlshteuml mjeti meuml themelor peumlr puneuml neuml hulumtime jo veteumlm neuml gjeologji por edhe neuml
shkencat tjera
Njohja vizuale e shkeumlmbinjve dhe e mineraleve shkon deri atje sa njeriu mund teuml deshifrojeuml
karakteristika makro teuml shkeumlmbinjve dhe mineraleve por jo gjithhereuml mund teuml njihen teuml gjitha
vetiteuml e shkeumlmbit dhe mineraleve me shikim vizual
Pra nevojitet njeuml studim laboratorik e qeuml njeuml gjeuml e tilleuml eumlshteuml e pamundur pa mikroskop
Mikroskopi ka njeuml aplikim teuml gjereuml pothuajse neuml teuml gjitha drejtimet e gjeologjiseuml si petrografi
petrogjenezeuml mineralogji vendburime sedimentologji hidrogjeologji mikrotermometri termo-
barometri izotope etj
Me ndihmeumln e mikroskopit studiohen fazat e mineraleve vetiteuml optike teuml mineraleve
marreumldheumlniet e tyre shkalla e kristalizimit veccediloriteuml teksturore dhe strukturore deformimet e
mineraleve poroziteti masat ccedilimentuese Po ashtu studiohen mbylljet e ngurta neuml minerale dhe
mbyllje e fluideve neuml minerale zonaliteti i mineraleve dhe kryhen shumeuml studime teuml tjera
17
Sqarimi i fenomeneve gjeologjike neuml shkenceumln e sotme moderne nuk eumlshteuml i mundsheumlm pa
ndihmeumln e mikroskopit
Mikroskopeumlt neuml shkencat gjeologjike duhet trsquoi ploteumlsojneuml kushtet peumlr mikroskopi
Teuml jeneuml mikroskopeuml polarizues teuml pajisur me analizatoreuml
Teuml mundeumlsojeuml mikroskopim neuml driteuml teuml depeumlrtuar dhe neumln driteuml teuml reflektuar
Teuml jeteuml i pajisur meuml kamera peumlr fotografim
Softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Neumln driteuml teuml reflektuar mikroskopohen mineralet opake ose theumlneuml me mireuml mineralet metalore
Pra analizohet rrezja e reflektuar nga sipeumlrfaqja e mineralit peumlrkateumlsisht ngjyra e reflektimit
peumlrqindja e reflektimit izotropia anizotropia deformimet mbylljet zonaliteti shkalla e
kristalizimit etj
Me ndihmeumln e mikroskopit polarizues i cili punon neumln driteuml teuml depeumlrtuar do teuml mund teuml
peumlrcaktohen vetiteuml optike teuml mineraleve shkeumlmb-formuese fazat minerale marreumldheumlniet neuml mes
tyre shkalla e kristalizimit zonaliteti deformimet ezotropia anizotropia pleohroizmi thyerja e
dyfishteuml reliefi karakteri optik i mineraleve etj
Fig9 Mbyllja e fluideve neuml mineral gazit (vap) dhe liq (leumlng) (majtas) Fig10 Tekstureuml kumulate- olivineuml dhe klinopiroksen (djathtas)
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
17
Sqarimi i fenomeneve gjeologjike neuml shkenceumln e sotme moderne nuk eumlshteuml i mundsheumlm pa
ndihmeumln e mikroskopit
Mikroskopeumlt neuml shkencat gjeologjike duhet trsquoi ploteumlsojneuml kushtet peumlr mikroskopi
Teuml jeneuml mikroskopeuml polarizues teuml pajisur me analizatoreuml
Teuml mundeumlsojeuml mikroskopim neuml driteuml teuml depeumlrtuar dhe neumln driteuml teuml reflektuar
Teuml jeteuml i pajisur meuml kamera peumlr fotografim
Softuer peumlr peumlrpunim teuml fotografiseuml
Neumln driteuml teuml reflektuar mikroskopohen mineralet opake ose theumlneuml me mireuml mineralet metalore
Pra analizohet rrezja e reflektuar nga sipeumlrfaqja e mineralit peumlrkateumlsisht ngjyra e reflektimit
peumlrqindja e reflektimit izotropia anizotropia deformimet mbylljet zonaliteti shkalla e
kristalizimit etj
Me ndihmeumln e mikroskopit polarizues i cili punon neumln driteuml teuml depeumlrtuar do teuml mund teuml
peumlrcaktohen vetiteuml optike teuml mineraleve shkeumlmb-formuese fazat minerale marreumldheumlniet neuml mes
tyre shkalla e kristalizimit zonaliteti deformimet ezotropia anizotropia pleohroizmi thyerja e
dyfishteuml reliefi karakteri optik i mineraleve etj
Fig9 Mbyllja e fluideve neuml mineral gazit (vap) dhe liq (leumlng) (majtas) Fig10 Tekstureuml kumulate- olivineuml dhe klinopiroksen (djathtas)
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
18
Fig11 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml dhe kamereuml peumlr fotografim (djathtas)
Fig12 Mikroskop polarizues i pajisur me analizatoreuml kamereuml peumlr fotografim dhe softuer peumlr
peumlrpunim teuml fotografiseuml
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
19
35 Laser Raman Microprobe
Ramanspektrometri eumlshteuml njeuml aparatureuml e cila peumlrdoret peumlr analiza cileumlsore teuml mineraleve
materialeve teuml ngurta leumlngjeve dhe gazrave Pra ka njeuml aplikim teuml gjereuml neuml shumeuml shkenca si
Kimi Biologji Fizikeuml Metalurgji Gjeologji etj Peumlrpareumlsi e keumltij ramanspektrometri eumlshteuml se
mund teuml beumlhen matje direkt pa pasur nevojeuml peumlr peumlrgatitje paraprake teuml proveumls
Ky instrument eumlshteuml i nevojsheumlm edhe peumlr peumlrcaktim teuml fazave minerale studime teuml mbylljeve teuml
gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale dhe studime mikrotermometrike
Gjateuml hulumtimeve mikroskopike nuk eumlshteuml e mundshme ccedildohereuml peumlrcaktimi i fazave minerale
Kjo proveuml mund teuml analizohet direkt neumln Ramanspektrometer pa pasur nevojeuml qeuml prova teuml
peumlrgatitet peumlr analizim dhe procesi i analizimit beumlhet shpejt
Neuml gjeologjineuml moderne peumlr teuml sqaruar shumeuml procese gjeologjike peumlrdoret metoda
mikrotermometrike Kjo metodeuml bazohet neuml studimin e mbylljes seuml leumlngjeve dhe gazrave neuml
mineral Me ndihmeumln e Ramanspetrometrit mund teuml analizohen fazat e Fluideve si dhe peumlrbeumlrja
e tyre kimike Spektrometri i lidhur me mikroskop OLYMPUYS 40 me zmadhues 10X 50X dhe
100X deumlrgon rrezen neuml pozicionin e deumlshiruar peumlr analizim 1 Jobin Yvon LABRAM confocal-
Raman spectrometer i pajisur me laser me frekuenceuml teuml dublifikuar Nd-YAG laser (100 mW
5322 nm) dhe me laser He-Ne (633 nm) dhe detectore -matrix CCD
Peumlr analizime mikrotermometrike teuml mbylljeve teuml gazrave dhe leumlngjeve neuml minerale aparatura
lidhet me tavolineumln peumlr ngrohje dhe ftohje Analizimi eumlshteuml i mundsheumlm neuml temperatureuml 190 -
600 degC Procesi i analizimit kimik dhe mikrotermometrik peumlrcillet (tavolina peumlr ftohje dhe
ngrohje) komandohet me sistem kompjuterik
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
20
Fig13 Jobin Yvon LABRAM confocal-Raman
Further Information Jobin-YvonDilor GmbH Neuhofstrasse 9 D-64625 Bensheim Germany
36 Rentgenspektrometri
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash Analizim teuml elementeve proceseve dhe kontroll
kualiteti
Roumlntgenfluoreszenzanalyse (RFA) ndash eumlshteuml njeuml ndeumlr teknikat meuml teuml mira peumlr analizim teuml
elementeve peumlr teuml gjitha format e analizave teuml provave leumlngje materiale teuml ngurta pluhur etj
RFA ka njeuml precizitet teuml larteuml dhe me njeuml peumlrgatitje teuml thjeshteuml teuml proveumls peumlr analizim teuml
elementeve beumln matjen e elementeve prej berilit (Be) deri te urani (U) me peumlrqendrim nga
100 deri neuml sub-ppm-spekter
Kjo teknologji bashkeumlkohore (Die wellenlaumlngendispersiven Roumlntgenfluoreszenzspektrometer-
WDRFA) ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml industri hulumtim cementeuml petrokimi kimi miniera
prodhim metali minerale industriale Kjo aparatureuml mundeumlson analizimin e shpejteuml teuml 11
komponenteumlve kryesore Si Ti Al Fe Mn Mg Ca Na K P etj
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
21
Fig14 S8 TIGER ndash Teknologji inovative peumlr valeuml rentgenfluruscente me gjateumlsi valore
disperzive (die wellenlaumlngendispersive Roumlntgenfluoreszenz (WDRFA))
Fig15 GEO-QUANT M ndash rezultatet meuml teuml mira peumlr gjeologji qeramikeuml materiale
zjarrduruese industri minerale dhe miniera
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
22
Fig16 RFA-spektrometeumlr dore ndash i shpejteuml i lehteuml praktik peumlr analizim neuml terren
37 Difraktometeumlr
Difraktometri eumlshteuml njeuml instrument i cili punon neuml principin e thyerjes seuml driteumls pra me ndihmeumln
e ekuacioneve teuml Bragg mund teuml peumlrcaktohet keumlndi i thyerjes seuml rrezes Rrezja reumlntgen peumlrfitohet
nga katoda e bakrit e cila peumlrmes njeuml gypi drejtohet neuml materialin i cili do analizohet (proveuml)
dhe me ndihmeumln e detektoreumlve matet keumlndi i thyerjes seuml rrezes reumlneumlse
Ekzistojneuml dy lloje teuml difraktometrave vareumlsisht nga reumlnia e rrezes reumlntgen mbi proveuml reumlntgen
horizontal apo vertikal
Principi i puneumls realizohet neuml matje neuml leumlvizje ose prova apo burimi i rrezes duhet teuml leumlvizin
peumlrkateumlsisht duhet teuml rrotullohet
Me ndihmeumln e keumltij rrezatimi mund teuml studiohet struktura e kristalit pra mund teuml peumlrcaktohen
vetiteuml kristalografike teuml mineralit peumlrkateumlsisht rrjeti kristalor i mineralit Po ashtu maten
parametrat e qelizeumls seuml kristalit
Prova duhet teuml bluhet deri neuml madheumlsi pluhuri lt 2microm dhe pastaj analizohet Do teuml thoteuml
peumlrcaktohet madheumlsia e qelizave kristalore teuml mineraleve pra njihen se cilat minerale e peumlrbejneuml
keteuml proveuml teuml analizuar
Me ndihmeumln e softuereumlve mund teuml transformohen keumlto matje kualitative neuml kuantitative do teuml
thoteuml peumlrcaktohen pjeseumlmarrja neuml e mineraleve neuml proveuml
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
23
Shpesh ndodheuml qeuml njeuml mineral nuk eumlshteuml e mjaftueshme teuml peumlrcaktohet veteumlm me metoda
mikroskopike analizeuml kimike me mikrosondeuml elektronike Kjo peumlr shkakun se dy minerale kaneuml
peumlrbeumlrje kimike identike ose nuk eumlshteuml e mundur qeuml me mikrosondeuml teuml peumlrcaktohet kimizimi i tij
sidomos peumlr minerale me madheumlsineuml neumln 2microm Pra kjo metodeuml mundeumlson analizimin kualitativ
dhe kuantitativ edhe teuml sedimenteve ku shpesh eumlshteuml e veumlshtireuml edhe me ndihmeumln e mikroskopit
teuml peumlrcaktohen se cilat minerale hyjneuml neuml ndeumlrtim teuml tij
Pra kjo metodeuml e analizimit neuml gjeologji eumlshteuml e domosdoshme e sidomos neuml mineralogji
petrologji sedimentologji etj Kjo metodeuml eumlshteuml e domosdoshme aty ku analizimi i mineraleve
peumlrmes kimizimit nuk eumlshteuml i mundsheumlm
Fig17 Difraktometeumlr peumlr hulumtime teuml struktureumls kristalore teuml mineraleve
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
24
Fig18 X-Ray Diffraktometer ldquoD8 ADVANCErdquo firma Bruker
38 Spektromester i maseumls (ICP-MS)
ICP-MS eumlshteuml njeuml shkurtim inductively-coupled-plasma mass-spectrometry ose spektrometeumlr i
maseumls me plasmeuml teuml bashkuar induktive
Ky instrument mundeumlson njeuml analizim teuml gjereuml e teuml menjeumlhersheumlm teuml shumeuml elementeve kimike
me peumlrqendrim teuml uleumlt neuml proveuml Do teuml thoteuml neumln 10 pesheuml me njeuml shkalleuml teuml larteuml teuml precizitetit
Matjet mund teuml beumlhen si neuml leumlngje ashtu edhe neuml trupa teuml ngurteuml
Me keumlteuml instrument analizohen elementet gjurmeuml metalet e ccedilmueshme (Au Ag etj) elementet e
grupit teuml platinit (PGE) tokave teuml rralla REE etj
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
25
Fig19 Skema e analizimit me ICP-MS
ICP-MS- bazohet mbi jonizimin e materialit peumlr analizim neuml njeuml plazmeuml deri neuml temperatureuml
5000 degC Peumlr prodhimin e plazmeumls peumlrdoret njeuml rrymeuml me frekuenceuml teuml larteuml neuml argon teuml jonizuar
Prej keumlsaj plazme jonet peumlrmes dy filtrave rregullues drejtohen peumlr neuml sistemin e vakumit teuml
spektrometrit teuml maseumls Pas fokusimit teuml teuml ashtuquajturit optik teuml jonit rrezja e brendshme e
jonizuar ndahet neuml spektrometeumlr neuml jone me maseuml teuml ndryshme
Ky instrument mundeumlson si analizimin kualitativ ashtu edhe ateuml kuantitativ teuml elementeve
kimike Po ashtu eumlshteuml i mundur edhe analizimi i izotopeve Pra njeuml element kimik tregon
spektrometera teuml ndrysheumlm peumlr izotope teuml teuml njeumljtit element kimik Eumlshteuml i mundsheumlm edhe
analizimi i peumlrnjeumlhersheumlm i keumltyre spektrometrave si kualitativ ashtu edhe kuantitativ
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
26
39 Mikrosonda elektronike
Mikrosonda elektronike peumlrdoret peumlr analiza kimike dhe teuml struktureumls seuml materialeve teuml ngurta
Ka njeuml zbatim teuml gjereuml neuml shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji sedimentologji
vendburime etj) kimi neuml shkencat e peumlrpunimit teuml materialeve analizim teuml materialeve etj
Me mikrosondeuml elektronike mund teuml peumlrcaktohej peumlrbeumlrja kimike kualitative dhe kuantitative e
fazave minerale neuml njeuml pikeuml (diameteumlr lt 5microm) Mjeti punon me njeuml rrezatim elektronik me
energji teuml larteuml i cili deumlrgohet mbi materialin e proveumls neuml njeuml vakum teuml larteuml me njeuml shpejteumlsi teuml
madhe Mjeti posedon njeuml aparatureuml me kristale speciale teuml spektrometrit e cila mundeumlson qeuml
edhe elementet e lehta (me numeumlr atomik lt10) si peumlrmbajtja e elementeve gjurmeuml neuml mineral teuml
analizohet
Me metodeumln e analizeumls spektrale mund teuml peumlrcaktohet peumlrmbajtja kuantitative kualitative si dhe
shpeumlrndarja hapeumlsinore e elementeve kimike neuml mineral Me ngacmim prodhohen rreze reumlntgen
teuml cilat drejtohen neuml proveuml qeuml prodhon me tutje valeuml me gjateumlsi valore intensitet teuml shpeumlrndarjes
karakteristike peumlr elemente kimike Nga keumlto valeuml me gjateumlsi valore teuml ndryshme intensiteti i
shpeumlrndarjes identifikohet dhe peumlrcaktohet peumlrqendrimi i tyre me ndihmeumln e spektrometrave
Peumlrdorimi preciz i rrezes elektronike teuml fokusuar e beumln teuml mundur analizimin kimik neuml pjeseuml teuml
vogla Elektronet me energji kinetike prej 10 deri 30 keV neuml pikeumln e analizimin depeumlrtojneuml neuml
thelleumlsi dhe shpeumlrndahen horizontalisht deri neuml 1microm
Llogaritje peumlr korrigjim zbatohen peumlr teuml eliminuar efektet e meumlvonshme rrezatuese qeuml ndodhin
pas goditjes seuml proveumls me rreze reumlntgen teuml cilat mund teuml ndikojneuml neuml rezultatin peumlrfundimtar teuml
analizeumls
Peumlr teuml shmangur djegien e proveumls nga rrezja reumlntgen gjateuml procesit teuml analizimit aplikohet metoda
e avullimit teuml proveumls me C ose Au
Njeuml mjet i tilleuml i mundsheumlm eumlshteuml mikrosondeuml elektronike JEOL JXA-8230 Superprobe
mikroskopi elektronik ldquoJXA-8230rdquo eumlshteuml gjenerata e 5 e superprobes natyrisht qeuml peumlr teuml njeumljteumln
metodeuml analizimi ekzistojneuml neuml treg edhe mikroskopeuml si ldquoCAMECArdquo etj
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
27
JXA-8230 Superproba eumlshteuml e pajisur me fokusim automatik rregullatoreuml kontrasti ndriccedilim dhe
korrektureuml Astigma
Kjo Superprobe JXA-8230 peumlrveccedil me Sistem EDX ndash mund teuml pajiset edhe deri me 5
spektrometra WDX Tre tipa teuml Spektrometrave me kristale speciale janeuml peumlr kombinim teuml
aplikimeve teuml menduara
XCE spektrometeumlr me 2 kristale
XCE-FCS spektrometeumlr me 4
H-tip spektrometeumlr
Njeuml hulumtim teuml lehteuml teuml proveumls e mundeumlsojneuml mikroskopi i integruar (OM) dhe TV kamera
Procesi i analizimit drejtohet peumlrmes softuereumlve kompjuterik teuml cilat e lehteumlsojneuml edhe
prezantimin e rezultateve teuml fituara
Fig20 Mikrosonda elektronike moderne Superprobe e instaluar neuml Montauni Leoben Austri neuml
vitin 2007
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
28
Fig21 Paraqitja skematike e metodeumls seuml analizimit neuml gjeologji
310 Funksionimi i Laboratorit
Bazuar neuml rrethanat neuml teuml cilat ndodhemi duke u munduar qeuml edhe trsquou peumlrshtatemi metodave teuml
puneumls bashkeumlkohore kemi menduar qeuml meumlnyra meuml e peumlrshtatshme e funksionit teuml laboratorit
eumlshteuml ajo e njeuml laboratori teuml integruar Neuml keumlteuml rast eumlshteuml menduar qeuml teuml shmanget njeuml hallkeuml e
zinxhirit teuml puneumls neuml hulumtim por qeuml edhe veteuml hulumtuesi teuml marreuml rezultate teuml besueshme dhe
teuml ushtrojeuml neuml meumlnyreuml teuml papenguar pa vonesa aktivitetin e vet hulumtues duhet
Secili departament teuml pajiset me mjete teuml nevojshme laboratorike
Peumlr secilin mjet laboratorik teuml kushtuesheumlm duhet teuml peumlrcaktohet personi peumlrgjegjeumls
Mjetet laboratorike mund teuml shfryteumlzohen nga i gjitheuml personeli i Institutit
Personi peumlrgjegjeumls i jep ndihmeuml gjateuml kryerjes seuml analizave personave teuml tjereuml neumlse eumlshteuml
e domosdoshme
Personi peumlrgjegjeumls mbikeumlqyreuml dhe peumlrcjelleuml gjendjen e mjeteve riparon mjetin neumlse eumlshteuml
e mundshme dhe informon drejtuesin peumlr prishje teuml cilat nuk mund teuml riparohen nga ai
Prova
(Minerali)
Thyerja
Bluarja
Homogjenizimi me preseuml
Homogjenizimi me leumlngje
AnalitikXRDAASICP-MS etj
Analizimi kuantitativ dhe
kualitativ-(Rezultati)
Homogjenizimi me shkrirje
Mikroskopi
Bedamphung Mbeumlshtjellje me C ose Au
Mikrosondeuml ElektronikeDiafraktometeumlretj
Analiza kimike e materialit
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
29
Mjetet laboratorike mund trsquoi shfryteumlzojneuml edhe institucione teuml tjera si psh universitetet
peumlr hulumtime shkencore
Analizimi peumlr subjekte private beumlhet sipas tarifave teuml peumlrcaktuara me rregullore teuml
veccedilanteuml
Fig22 Meumlnyra e funksionimit teuml Laboratorit teuml IGJK-seuml
Peumlrgjegjeumlsi Mjeti Analizimi
NN Mikroskop dhoma peumlr ngrohje mjete peumlr
peumlrgatitje teuml shlifeve peshore elektronike etj
Mineraleve (struktureuml
tekstureuml) peumlrpunimi i
fotografiseuml
NN Mikrosondeuml elektronike Analizimi kimik i mineraleve
(Kualitative dhe kuantitative)
NN Difraktometeumlr Ramanspektrometer Anal i qelizeumls dhe fazave teuml
mineraleve
NN XRF Mjete peumlr bluarje teuml materialeve teuml
ngurta dhe preseuml
Elementet kryesore
NN ICP-MS Elementet gjurmeuml tokave teuml
rralla dhe teuml metaleve teuml
ccedilmueshme
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
30
4 Ana financiare e projektit
Sa i peumlrket IGJK-seuml ana financiare eumlshteuml e pakonsoliduar dhe tejet e paqarteuml Kjo do teuml sjelleuml
veumlshtireumlsi teuml konsiderueshme neuml implementimin dhe arritjen e objektivave teuml IGJK-seuml Qeumlllimi
yneuml peumlr realizimin e keumltij projekti eumlshteuml teuml mundohemi qeuml pa u larguar nga obligimet qeuml kaneuml
institucionet peumlr realizimin e tij teuml marrim edhe donacione teuml jashtme
41 Planifikimet buxhetore
Funksionalizimi i Institutit ndodh veteumlm ateumlhereuml kur ky Institut do teuml modernizohej me mjete teuml
nevojshme laboratorike dhe puna neuml Institut teuml beumlhet komplet eksperimentale Teuml largohet nga
mendja se Instituti mund teuml zhvillojeuml veprimtari hulumtuese veteumlm me revidime teuml projekteve teuml
meumlparshme Natyrisht projektet e meumlparshme teuml hulumtimeve kaneuml reumlndeumlsineuml e veccedilanteuml sepse
do kursehej koheuml para dhe do sheumlrbenin si indikatoreuml peumlr zhvillimin e programeve hulumtuese
pra do sheumlrbenin si referenceuml peumlr hulumtime teuml meumltejme
Peumlr njeuml funksionim normal teuml Institutit eumlshteuml e nevojshme njeuml investim minimum 4 milioneuml euro neuml
mjete laboratorike brenda dy viteve teuml para Duhet teuml merret parasysh se mjete laboratorike si
eumlshteuml mikrosonda elektronike nuk mund teuml blihen menjeumlhereuml porosia duhet teuml beumlhet seuml paku 12
muaj para furnizimit
Deri meuml tani neuml planifikimet buxhetore teuml MZHE-seuml peumlr periudheumln 2012-2014 nuk eumlshteuml
parapareuml buxhet peumlr IGJK-neuml Duke u bazuar neuml keumlteuml planifikim buxhetor situateumln aktuale
financiare duke pas parasysh objektivat e Qeveriseuml peumlr reduktim teuml shpenzimeve peumlr periudheumln
2013-2015 kemi beumlre njeuml planifikim minimal teuml mundsheumlm prej 35 mileuro peumlr funksionalizimin
e IGJK-seuml i cili veumlshtireuml se do mund teuml zbatohet Kjo shumeuml eumlshteuml minimumi i mundsheumlm dhe
pa investime neuml mjete laboratorike IGJK veumlshtireuml se do mund teuml jeteuml funksional
Metoda e financimit teuml projekteve shkencore-hulumtuese teuml kryera nga paleumlt e treta peumlr IGJK-neuml
eumlshteuml e pavend dhe e pengon arritjen e standardeve internacionale e pengon funksionalizimin e
IGJK-seuml (do teuml jeteuml i pamundur)
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
31
Tab1 Investimet kapitale peumlr IGJK-neuml peumlrkateumlsisht peumlr laboratorin teuml shpeumlrndareuml neuml
vite
42 Implementimi i projektit
Zbatimi i keumltij projekti do teuml ishte i mundsheumlm neumlse do teuml kishte mjete teuml planifikuara buxhetore
peumlr IGJK-neuml peumlr vitin 2012 ose do teuml mund teuml aprovohen neuml fazeumln e aprovimit teuml buxhetit peumlr
2013 me kusht qeuml investimi teuml beumlhet peumlr njeuml periudheuml teuml shkurteumlr
Ky implementim do teuml ishte i nevojsheumlm teuml beumlhej brenda njeuml periudhe 3 vjeccedilare neuml teuml kundeumlrteumln
IGJK do mbetet meuml tepeumlr i angazhuar me puneuml teorike e cila e rrezikon mosploteumlsimin e
objektivave dhe nuk mund teuml kryejeuml puneuml hulumtuese eksperimentale
bull Organizimi i puneumls seuml Institutit Gjeologjik me staf dhe mjete teuml nevojshme laboratori
eumlshteuml i varur nga mundeumlsiteuml buxhetore
bull Planifikimi i ndeumlrteseumls se Institutit do ishte i domosdosheumlm peumlr trsquoi ploteumlsuar nevojat peumlr
hapeumlsireuml dhe shmangur transportin e panevojsheumlm teuml mjeteve teuml kushtueshme
bull Duke marreuml peumlr bazeuml nevojat e vendit sipeumlrfaqen e territorit afeumlrsisht 10800km2 dhe
numrin e kuadrove teuml specializuara do teuml ishte e nevojshme qeuml puna e Institutit teuml
organizohej neuml hulumtim dhe meumlsimdheumlnie
IGJK Laboratori I IGJK-seuml 720000 1600000 1200000 3520000
Mjete themelore peumlr puneuml 220000
Ramanspektrometer 250000
XRF 250000
Difraktometer 250000
ICP-MS 350000
Mikrosond elektronike 1000000
Mjete laboratorike peumlr hidrogjeologji 600000
Mjete laboratorike peumlr gjeofizike 600000
Vleresuar
peumlr vitin
2015
TOTALI Organizata
buxhetore Emri i Projektit
Vleresuar
peumlr vitin
2013
Vleresuar
peumlr vitin
2014
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
32
5 Arsyetimi i Projektit
Instituti Gjeologjik i Kosoveumls neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Miniera dhe Minerale neni 77 obligim ka
hulumtimin dhe keumlshilldheumlnien
Hulumtime gjeologjike nuk mund teuml mendohet teuml kryhen veteumlm me puneuml terreni Veteuml natyra e
hulumtimit do teuml thoteuml marrje e provave nga terreni neumlnkupton hulumtim meuml teuml detajuar i cili
nuk mund teuml kryhet pa mjete laboratorike Neuml shkenceumln bashkeumlkohore nuk mund teuml flitet se a
duhet teuml ekzistojeuml laboratori peumlr nevoja hulumtimi por diskutohet peumlr teuml arriturat meuml teuml reja
shkencore teuml cilat janeuml rezultat i modernizimit teuml laboratoreumlve
Nevoja peumlr njeuml Institut teuml modernizuar neuml Kosoveuml as qeuml mund teuml vihet neuml diskutim
Ky Institut do trsquoi sheumlrbente hulumtimit shkenceumls por edhe shoqeumlriseuml kosovare neuml peumlrgjitheumlsi
Neuml laboratoreumlt e keumltij Instituti do kryheshin analizime mikroskopike teuml shkeumlmbinjve studime
strukturore materialeve teuml ndryshme si atyre metalore dhe jometalore analizim kimik teuml
komponenteumlve kryesoreuml teuml elementeve gjurmeuml metaleve teuml ccedilmueshme elementeve teuml grupit teuml
platineumls etj Teuml gjitha keumlto analizime janeuml teuml nevojshme dhe teuml domosdoshme si neuml
Shkencat gjeologjike (mineralogji petrologji gjeokimi hidrogjeologji gjeoteknikeuml etj)
monitorime teuml ambientit ujeumlrave dhe kontaminimeve teuml ndryshme nga mbetjet minerare
dhe mbetje teuml tjera
Materiale ndeumlrtimore
Peumlr nevoja teuml industriseuml kimike dhe teknologjike
Industriseuml ushqimore
Pra ky Institut do trsquoi sheumlrbente shumeuml institucioneve si IGJK-seuml Fakultetit teuml Gjeoshkencave
peumlr teuml gjitha drejtimet shkencore Fakultetit teuml Ndeumlrtimtariseuml Fakultetit teuml Shkencave Natyrore
dega e Kimiseuml dhe Fizikeumls Fakultetit teuml Shkencave Teknike dega peumlrpunime teuml materialeve
sektorit privat etj
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
33
Pse do teuml ishte e nevojshme teuml analizohet
Teuml dihet kimizmi i mineralizimeve teuml cilat do teuml ishin dhe janeuml me interes shkencor dhe
interes ekonomik peumlr shoqeumlrineuml
Teuml njihen karakteristikat kimike teuml ambientit qeuml na rrethon teuml mbrohemi nga
kontaminimet dhe teuml monitorojmeuml ambientin
Ta njohim struktureumln dhe kimizmin e materialeve teuml cilat i peumlrdorim peumlr ndeumlrtim neuml
meumlnyreuml qeuml teuml shmangen rrezikimet nga ambienti i jashteumlm dhe peumlr njeuml qeumlndrueshmeumlri
afatgjateuml teuml objekteve teuml ndeumlrtimit
Teuml njohim peumlrbeumlrjen e kemikaleve teuml cilat i peumlrdorim peumlr nevoja neuml jeteumln e peumlrditshme
dhe neuml industrineuml kimike teuml cilat kaneuml aneumln pozitive sepse i peumlrdorim por qeuml kaneuml edhe
aneumln negative sepse peumlrdorimi dhe ruajtja e tyre keumlrkojneuml kujdes teuml veccedilanteuml dhe mund teuml
jeneuml teuml rrezikshme peumlr sheumlndetin dhe ambientin
Teuml peumlrcillet kualiteti i produkteve teuml prodhuara
Teuml njihen struktura dhe peumlrbeumlrja kimike e materialeve teuml cilat peumlrdoren neuml industri
Teuml mundeumlsohet riciklimi i mbetjeve
Teuml prodhojmeuml dhe teuml peumlrpunojmeuml materiale teuml qeumlndrueshme
Teuml peumlrparojmeuml hulumtimin dhe shkenceumln
Teuml peumlrgatisim gjenerata teuml reja profesionalisht
Teuml mundohemi trsquou ofrohemi standardeve ndeumlrkombeumltare peumlr prodhim
Neuml fund dua teuml theksoj se nuk mund teuml ekzistojeuml shkenceuml hulumtimi dhe njeuml Institut funksional
pa pajisje laboratorike
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
34
Literatura
Beirat und Fachbeirat 15 Nov 2011 Organisationsstruktur GBA Personal Stand Janner 2012
Peter Seifer 2011 Jahresbericht der Geologischen Bundesanstalt 2010
Rontgenfeinstrukturalanalyse von H Krischner Vieweg ( Allgemeine Einfuhrung Schwerpunkt
Pulvermethode)
Rontgen-Pulverdifraktometrie von Rudolf Allman Clausthaler Tektonische Hefte 29 Sven von
Loga 1994
Kristalstrukturbestimung von W Massa Teubner Stuttgart 1984
Untersuchungsmethoden in der Chemi von H Naumer und W Heller Wiley-VCH ( Einfuhrung
in die Moderne Analytik und Strukturbestimungsmethoden)
Prodhues i mjeteve laboratorike Firma Bruker httpwwwbruker-
axscomx_ray_diffractionhtmlL=1
Lickfeld KG Elektronenmikroskopie UTB Verlag Eugen Ulmer Stuttgart 1979
Nagel W Elektronenmikroskopische Laborpraxis Springer-Verlag Berlin 1981
Ohnsorge J Holm R Rasterelektronenmikroskopie
Georg Thieme Verlag Stuttgart 2 Aufl 1978 OXFORD Firmenschriften
Reimer L Elektronenmikroskopische Untersuchungs- und Praumlparationsmethoden Springer-
Verlag Berlin 2 Aufl 1967
Reimer L Pfefferkorn G Raster-Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 2 Aufl
1977
Robards AW SleytrVB Low temperature methods in biological electron microscopy Edd
GlauertAM Elsevier Amsterdam 1985
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
35
Robinson DG Ehlers U Herken R Herrmann B Mayer F Schuumlrmann F-W
Praumlparationsmethodik in der Elektronenmikroskopie Springer-Verlag Berlin 1985
Rosenbauer KA Kegel BH Rasterelektronenmikroskopische Technik Georg Thieme Verlag
Stuttgart 1978
Sargent JA Low temperature scanning electron microscopy advantages and applications
Scanning Microscopy 2 1988 835-849
Wischnitzer S Introduction to Electron Microscopy Pergamon Press NY 3 Aufl
Dipl-Min Antje Gebel 07 Juli 2000 Einsatz der Laserablation-ICP-MS-Analytik fuumlr
geochemische Fragestellungen Dissertation
ARROWSMITH P (1987) Laser ablation of solids for elemental analysis by inductively
coupled plasma mass spectrometry - Anal Chem 59 S 1437ndash1444
AUDEacuteTAT A GUumlNTHER D HEINRICH CA (1998) Formation of a magmatic-
hydrothermal ore deposit Insights with LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions - Science 279
S 2091ndash2094
AUGAGNEUR S MEDINA B GROUSSET F (1997) Measurement of lead isotope in wine
by ICPMS and its applications to the determination of lead concentration by isotope dilution ndash
Fresenius Journal of Analytical Chemistry 357 S 1149ndash1152
BARRAT JA KELLER F AMOSSEacute J TAYLOR RN NESBITT RW HIRATA T
(1996) Determination of rare earth elements in sixteen silicate reference samples by ICP-MS
after Tm addition and ion exchange separation - Geostandards Newslett 20 S 133ndash139
BEA F (1996) Residence of REE Y Th and U in granites and crustal protoliths implications
for the chemistry of crustal melts - Journal of Petrology 37 S521ndash552
BREVART O DUPREacute B ALLEgraveGRE CJ (1981) Metallogenesis at spreading centers Lead
isotope systematics for sulfides manganese-rich crust basalts and sediments from the cyamex
and alvin areas (east pacific rise) - Economic Geology 76 S 1205ndash1210
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS
36
CHRISTENSEN JN HALLIDAY AN LEE D HALL CM (1995) In situ Sr isotopic
analysis by laser ablation - Earth Planet Sci Lett 136 S 79ndash85
CLAISSE F (1989) Automated sample preparation - In X-Ray Fluorescence Analysis in the
Geological sciences Advances in Methodology Ahmedali ST (Hrsg) Geological Association
of Canada Short Course 7 GAC-MAC Annual Meeting (Montreacuteal) S 39ndash54
CRAWFORD MH (1974) Roman Republican Coinage - Cambridge 2 vols
CROWE DE VALLEY JW BAKER KL (1990) Micro-analysis of sulfur-isotope ratios
and zonation by laser microprobe - Geochim Cosmochim Acta 54 S 2075ndash2092
DICKIN AP (1995) Radiogenic Isotope Geology - Cambridge University Press Cambridge
452 S
EGGINS SM KINSLEY LPJ SHELLEY JMG (1998a) Deposition and element
fractionation processes during atmospheric pressure laser sampling for analysis by ICP-MS -
Applied Surface Science 127-129 S 278ndash286
EGGINS SM RUDNICK RL MCDONOUGH WF (1998b) The composition of
peridotites and their minerals A laser-ablation ICP-MS study - Earth Planet Sci Lett 154 S
53ndash71
ELLENDORFF B (1999) Geochemische Untersuchungen an einzelnen Fluid Inclusions in
Zechsteinevaporitenmittels LA-ICP-MS