Programiranje Programiranje za Internetza Internet

predavanjapredavanja

v.as.mr. Samir Lemešv.as.mr. Samir Lemeš

slemes@mf.unze.baslemes@mf.unze.ba

2. Klijentsko-serverski 2. Klijentsko-serverski modelmodel Mrežne adreseMrežne adrese Rezervirane IP adreseRezervirane IP adrese Maskiranje Maskiranje Imena računara Imena računara DNS serveri: pretvaranje FQDN u DNS serveri: pretvaranje FQDN u

IP adresuIP adresu Obrnuto DNS mapiranje: Obrnuto DNS mapiranje:

pretvaranje IP u FQDN adresupretvaranje IP u FQDN adresu

Klijent-serverKlijent-server

SERVER: SERVER: Svaki računar koji pruža Svaki računar koji pruža neku vrstu usluge ili koji nudi neku vrstu usluge ili koji nudi neke svoje resurse na korištenje neke svoje resurse na korištenje (npr. ispis na priključenom pisaču (npr. ispis na priključenom pisaču ili korištenje podataka s njegovog ili korištenje podataka s njegovog tvrdog diska). tvrdog diska).

KLIJENT: SKLIJENT: Svaki računar koji koristi vaki računar koji koristi usluge serverausluge servera..

Mrežne adreseMrežne adrese

Svaki računar u mreži ima IP adresu Svaki računar u mreži ima IP adresu koja se sastoji od 4 broja:koja se sastoji od 4 broja:

Primjer: Primjer: 195.222.32.10195.222.32.10

Brojevi u adresi imaju vrijednosti od Brojevi u adresi imaju vrijednosti od 0 do 2550 do 255

Svaki broj zauzima 1 byte memorijeSvaki broj zauzima 1 byte memorije2288 = 256 (1-256 ili 0-255) = 256 (1-256 ili 0-255)

Mrežne adreseMrežne adrese

Jedan dio IP adrese Jedan dio IP adrese predstavlja adresu predstavlja adresu LAN mreže kojoj LAN mreže kojoj računar pripada, a računar pripada, a drugi dio adresu drugi dio adresu računararačunara

IP adrese se dijele IP adrese se dijele na klase, različite na klase, različite veličine, sa veličine, sa oznakama A, B i Coznakama A, B i C

Primjer: IP adresa Primjer: IP adresa klase A:klase A:10.124.22.110.124.22.110 – adresa mreže10 – adresa mreže124.22.1 – adresa 124.22.1 – adresa računara u mrežiračunara u mrežiSvi računari u Svi računari u ovoj mreži imaju ovoj mreži imaju adresu 10.*.*.*adresu 10.*.*.*

Mrežne adreseMrežne adrese

Klasa A može da sadrži preko Klasa A može da sadrži preko 16.000.000 računara 16.000.000 računara

Postoji samo 126 mreža A klasePostoji samo 126 mreža A klase

Klasa C može da sadrži 254 Klasa C može da sadrži 254 računara računara

Postoji preko 2.000.000 mreža C Postoji preko 2.000.000 mreža C klaseklase

Rezervirane IP adreseRezervirane IP adrese

KlasKlasaa

Prvi Prvi broj: broj: odod

Prvi Prvi broj: broj: dodo

Broj Broj mreža u mreža u klasiklasi

Broj Broj računara u računara u mrežimreži

AA 11 126126 126126 16.777.21416.777.214

BB 128128 191191 16.38416.384 64.53464.534

CC 191191 223223 2.097.1522.097.152 254254

Rezervirane IP adreseRezervirane IP adrese

Broj "fiksnih" IP adresa je ograničenBroj "fiksnih" IP adresa je ograničen Moguća rješenja:Moguća rješenja:

– Dinamičke IP adrese (DHCP):Dinamičke IP adrese (DHCP):Pogodno za povremene korisnike, ISP Pogodno za povremene korisnike, ISP raspolaže sa određenim brojem adresa koje se raspolaže sa određenim brojem adresa koje se dodjeljuju korisnicima na određeno vrijeme, dodjeljuju korisnicima na određeno vrijeme, samo dok su konektovanisamo dok su konektovani

– Privatne IP adrese:Privatne IP adrese:Posebna klasa adresa (192.168.*.*) se koristi Posebna klasa adresa (192.168.*.*) se koristi unutar LAN-a, a samo jedan računar u mreži unutar LAN-a, a samo jedan računar u mreži ima fiksnu ili dinamičku "javnu" adresuima fiksnu ili dinamičku "javnu" adresu

Pojedinačni korisnik Pojedinačni korisnik sa fiksnom IP adresomsa fiksnom IP adresom

Internet

ISPISP

- modem- fiksna IP adresaKorisnik plaća zakup fiksne adrese bez obzira kada je i koliko koristi.

modem

Pojedinačni korisnik Pojedinačni korisnik sa dinamičkom IP sa dinamičkom IP adresomadresom

Internet

ISPISP

- modem- dinamička IP adresakoja se dodjeljuje korisniku samo privremenoNikad nisu istovremeno spojeni svi korisnici ISP-a.

modem

LAN sa setom fiksnih LAN sa setom fiksnih IP adresaIP adresa

Internet

ISPISP

router

switch

LAN

modem

LAN sa jednom IP LAN sa jednom IP adresomadresom

Internet

ISPISP

proxy

NAT

switchLAN

modem

Rezervirane IP adreseRezervirane IP adrese

00 označava "ovu mrežu". označava "ovu mrežu". AAdresdresaa 161.53.0.0, označava 161.53.0.0, označava mrežu čija je adresa 161.53. mrežu čija je adresa 161.53.

255 koristi se za slanje podataka 255 koristi se za slanje podataka na svna svee računar računaree. . AAdresa 161.53.255.255 odnosi dresa 161.53.255.255 odnosi sse e na sve računare u mreži 161.53na sve računare u mreži 161.53

127.0.0.1 = Localhost127.0.0.1 = Localhost

MaskiranjeMaskiranje

Pripadnost IP adrese klasi se ostvaruje Pripadnost IP adrese klasi se ostvaruje pomoću "subnet maske"pomoću "subnet maske"

Primjer:Primjer:198.22.34.2 / 255.255.255.0198.22.34.2 / 255.255.255.0znači da posljednji broj predstavlja znači da posljednji broj predstavlja adresu računara.adresu računara.

ISP – Internet Service Provideri ISP – Internet Service Provideri dodjeljuju setove IP adresa korisnicimadodjeljuju setove IP adresa korisnicima

Mogu se zakupiti i manji setovi IP Mogu se zakupiti i manji setovi IP adresa od A, B ili C klaseadresa od A, B ili C klase

MaskiranjeMaskiranje

"Subnet mask" je lakše objasniti u "Subnet mask" je lakše objasniti u binarnom brojnom sistemu:binarnom brojnom sistemu:11001100.11110000.00001111.0011001111001100.11110000.00001111.0011001111111111.11111111.11111111.1111100011111111.11111111.11111111.11111000

Posljednje tri cifre u maski su nule, što Posljednje tri cifre u maski su nule, što znači da ovaj set adresa sadrži 2znači da ovaj set adresa sadrži 233=8 =8 računararačunara

U dekadskom brojnom sistemu ova maska U dekadskom brojnom sistemu ova maska glasi: 255.255.255.248glasi: 255.255.255.248

Imena računaraImena računara

IP adrese nisu pogodne za poslovno IP adrese nisu pogodne za poslovno komuniciranje – pogodnije je koristiti komuniciranje – pogodnije je koristiti verbalna imenaverbalna imena

Unutar prve WAN mreže (Arpanet) nije Unutar prve WAN mreže (Arpanet) nije bilo mnogo računara, tako da su se bilo mnogo računara, tako da su se pretvaranja imena u IP adrese vršila pretvaranja imena u IP adrese vršila pomoću jedne datoteke (HOSTS.TXT)pomoću jedne datoteke (HOSTS.TXT)

Sa rastom Interneta, ta se datoteka više Sa rastom Interneta, ta se datoteka više nije mogla ažurirati, pa je 1984. uveden nije mogla ažurirati, pa je 1984. uveden DNSDNS

DNSDNS

DNS – Domain Name System je DNS – Domain Name System je sistem distribuiranih servera koji sistem distribuiranih servera koji služe za pretvaranje imena služe za pretvaranje imena računara u IP adrese i obrnuto.računara u IP adrese i obrnuto.

Imena računara se grupišu po Imena računara se grupišu po domenamadomenama

Top-level domain je lista domena Top-level domain je lista domena najvišeg nivoanajvišeg nivoa

www.microsoft.comwww.microsoft.com

DNSDNS

ftp.unze.baftp.unze.ba– ftp – ime računaraftp – ime računara– unze – ime mreže (Univerzitet u Zenici)unze – ime mreže (Univerzitet u Zenici)– ba – oznaka državeba – oznaka države

Prilikom podešavanja klijenta, mora Prilikom podešavanja klijenta, mora se navesti IP adresa DNS servera. se navesti IP adresa DNS servera. Tu adresu obezbjeđuje ISP:Tu adresu obezbjeđuje ISP:195.222.32.10 i 195.222.32.20195.222.32.10 i 195.222.32.20

DNSDNSKlijent

ServerIP: 11.2.4.15

domain: www.bmw.de

DNS Server za domenu .deDNS Server ISPIP: 195.222.32.10

Traži adresu www.bmw.de

Koji je IP za www.bmw.de?

Koji je IP za www.bmw.de?

11.2.4.15Ne znam, pitaću dalje

Koji routeri će me prebaciti do 11.2.4.15? Internet

Top-level domeneTop-level domene

.com – komercijalne domene.com – komercijalne domene .edu – obrazovne ustanove.edu – obrazovne ustanove .gov – vladine institucije (SAD).gov – vladine institucije (SAD) .mil – vojne institucije.mil – vojne institucije .org – NVO.org – NVO .net – Internet provideri.net – Internet provideri .xx – dvoslovne nacionalne domene.xx – dvoslovne nacionalne domene

Top-level domeneTop-level domene

.biz.biz .info.info .int.int

Nacionalne domeneNacionalne domene

.bh.bh .ba.ba .de.de .at.at .uk.uk .hr.hr .si.si .tv.tv .sr.sr

BahreinBahrein Bosna i HercegovinaBosna i Hercegovina Njemačka (Deutschland)Njemačka (Deutschland) AustrijaAustrija Velika Britanija (United Kingdom)Velika Britanija (United Kingdom) HrvatskaHrvatska SlovenijaSlovenija TuvaluTuvalu SurinamSurinam

Postupak registracije Postupak registracije domenedomene Može se registrovati više domena Može se registrovati više domena

za jedan te isti server (IP adresu)za jedan te isti server (IP adresu)www.lova.comwww.lova.comwww.pare.netwww.pare.netwww.pare.bawww.pare.bawww.novac.com.bawww.novac.com.ba

Međunarodna organizacija za Međunarodna organizacija za registraciju domene: RIPEregistraciju domene: RIPE

Postupak registracije Postupak registracije domenedomene Ovlaštena institucija za Ovlaštena institucija za

registraciju .BA domene je UTIC registraciju .BA domene je UTIC (Univerzitetski TeleInformatički (Univerzitetski TeleInformatički Centar) SarajevoCentar) Sarajevo

Registracija je online, na adresama Registracija je online, na adresama www.utic.ba ili www.nic.bawww.utic.ba ili www.nic.ba

Registracija se plaća jednokratno + Registracija se plaća jednokratno + godišnje održavanjegodišnje održavanje

Neki ISP nude zakup Neki ISP nude zakup poddomena .com.ba i .co.bapoddomena .com.ba i .co.ba

Obrnuto DNS Obrnuto DNS mapiranjemapiranje PPosebna domena, inosebna domena, in--addr.arpaaddr.arpa Čvorovi u imenu te domene su IP Čvorovi u imenu te domene su IP

adrese. adrese. in-addr.arpa ima 256 poddomena, koje in-addr.arpa ima 256 poddomena, koje

odgovaraju prvom broju IP adrese. odgovaraju prvom broju IP adrese. Svaka od tih poddomena može imati Svaka od tih poddomena može imati

256 poddomena koje odgovaraju 256 poddomena koje odgovaraju drugom broju IP adrese, sljedećih 256 drugom broju IP adrese, sljedećih 256 poddomena za treći broj IP adresepoddomena za treći broj IP adrese i i 256 256 poddomena za četvrti broj iz IP adrese. poddomena za četvrti broj iz IP adrese.

U krajnjoj grani nalazi se FQDN ime U krajnjoj grani nalazi se FQDN ime računara.računara.