programi i lëndës - ballina | masht · profili pedologjik dhe hulumtimi i tokës në terren 2....

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

Programi mësimor ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2008

Pemëtari-Vreshtari Niveli I dhe II

Kosovë, 2008

1

UDHEZIMI ADMINISTRATIV

ZBATIMI I PLANIT DHE PROGRAMIT PËR ARSIMIN PROFESIONAL FUSHA: BUJQËSI, PËR NIVELIN E PARË (KL.X,XI)

NUMËR: 19/2008 Datë: 19. 08. 2008 Në bazë të Kapitullit VI, neneve 93 (4) dhe 97 (2) të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, nenit 6.1 paragrafi (d) të Ligjit mbi Arsimin Fillor dhe të Mesëm në Kosovë, nenit 6, 8, 11 të Ligjit mbi Arsimin dhe Aftësimin Profesional si dhe nenit 25 paragrafi 7 të Rregullores së Punës të Qeverisë së Kosovës nr. 1/2007, Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë nxjerr këtë Udhëzim administrativ (më tutje UA): Neni 1 Qëllimi Qëllimi i këtij udhëzimi është zbatimi i planit dhe programit mësimor për shkollat profesionale, nivelin e parë (kl.X,XI).

Neni 2 Planprogrami Plani dhe programi i ri për nivelin e parë fusha Bujqësi, profilet: pylltari, mbrojtja e bimëve, përpunimi i drurit, teknologji ushqimore, hortikulturë, veterinari, blegtori, pemëtari me vreshtari, lavërtari me perimkulturë, i është bashkangjitur këtij Udhëzimi administrativ. Neni 3 Zbatueshmëria Me zbatimin e planit dhe programit të klasës së dhjetë, zëvendësohen planet dhe programet e deritashme të kl. X, XI. Neni 4 Hyrja në fuqi Ky udhëzim administrativ hyn në fuqi me fillimin e vitit shkollor 2008/2009.

2

PËRMBAJTJA I. Parathënie II. Korniza e programit mësimor profesional për profilin “Pemëtari-Vreshtari”,

Niveli I dhe II. III. Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve të praktikave

profesionale për Nivelin I a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 10. 1. Bazat e shkencës së tokës dhe të ushqyerit e bimëve 2. Bazat e teknikës bujqësore 3. Biologji 4. Kimi b).Përshkruesit e moduleve te praktikave profesionale, kl.10. 1. Profili pedologjik dhe hulumtimi i tokës në terren 2. Marrja e mostrave në terren 3. Ruajtja e plehrave mineral dhe të stallës 4. Përdorimi i plehrave në të ushqyerit e bimëve 5. Përdorimi i traktorit dhe pajisjeve bashkëngjiste 6. Mirëmbajtja dhe konservimi i traktorit a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 11. 1. Botanikë 2. Mekanizimi në Pemëtari-Vreshtari 3. Fisnikërimi i pemëve dhe i hardhisë 4. Pemëtari e përgjithshme 5. Vreshtari me ampelografi b).Përshkruesit e moduleve te praktikave profesionale, kl.11. 1. Mekanizimi në pemëtari-vreshtari 2. Prodhimi i fidanëve 3. Përdorimi i makinave spërktëse-pluhurosësepër trajtimin e pemëve dhe hardhisë 4. Mbjellja e pemëve dhe e hardhisë 5. Vjelja grumbullimi dhe ruajtja e frutave të pemëve dhe hardhisë

1. Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale për Nivelin II. a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 12. 1. Pemëtari speciale 2. Verëtari 3. Ujitje 4. Teknologji e përpunimit të pemëve 5. Organizimi i prodhimtarisë pemëtare-vreshtare

3

b) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 12. 1. Formimi i kurorave dhe sistemeve të ngritjes në pemëtari dhe vreshtari 2. Shartimi në pemëtari dhe vreshtari 3. Identifikimi i varieteteve dhe nënshartesave 4. Përcaktimi i proceseve teknologjike të përpunimit të frutave dhe rrushit 5. Kontrolli dhe rpanimi i lëndës së parë në depo

4

I. PARATHENIE

Shoqëritë bashkëkohore arsimin e konsiderojnë ndër pasuritë më të rëndësishme të njerëzimit dhe përpiqen të gjurmojnë potencialin e tij të plotë, në mënyrë që t’u ndihmojnë njerëzve të ballafaqohen me sfidat e botës së sotme.

Pas një krize të gjatë, shoqëria kosovare sot ballafaqohet me një sfidë të re për t’iu bashkangjitur rrjedhave aktuale të zhvillimit ndërkombëtar. Në sferën e arsimit, reforma e planprogramit është një reagim ndaj zhvillimeve të reja në shoqërinë kosovare. Procesi i reformës së planprogramit synon rritjen e cilësisë së arsimit dhe barazisë në gëzimin e dobive që ofron ai për të gjithë nxënësit dhe inkuadrimin e sistemit të arsimit në rrjedhat aktuale që kanë të bëjnë me reformat e arsimit në sistemet tjera të përparuara. Nevojat e përhershme për ristrukturimin e shkollimit dhe për ripërkufizimin e qëllimeve dhe objektivave të tij, lidhen me ndryshimet që shfaqen në shoqëri, ekonomi, politikë, shkencë e teknologji.

Që nga fillimi i veprimtarisë në Kosovë, Ministria e Arsimit e Shkencës dhe e Teknologjisë (MASHT) reformën e vet e ka mbështetur në dy shtylla: (a) përfshirja e ekspertëve, specialistëve dhe konsulentëve vendorë për zhvillimin e strukturave të reja, dhe (b) angazhimin e agjencive ndërkombëtare e vendore, të cilat ndihmojnë Ministrinë në sajimin dhe zbatimin e programeve të reja në sistemin e ri të arsimit në Kosovë.

Në planprogramet për arsimin profesional të Kosovës gjerësia dhe thellësia e formimit të nxënësve shikohen si një proces integral që përmbledhë dimensionin e përgjithshëm të njeriut, dimensionin shoqëror të qytetarit dhe dimensionin profesional të punëtorit, të pajisur me dije, shprehi dhe vlera të shumëfishta. Nxënësit do të ndjekin lëndë të përgjithshme dhe profesionale. Në këtë mënyrë, MASHT synon të zhvillojë një kulturë të përgjithshme unike për të gjithë nxënësit që përfundojnë shkollat teknike e profesionale.

Programet e reja të lëndëve të përgjithshme, së bashku me ato të lëndëve e të praktikave të ndryshme profesionale, do të sigurojnë një formim bashkëkohor, sa i përket kulturës së përgjithshme dhe profesioneve të ndryshme, duke synuar të përgatisin brezin e ri si qytetarë të ardhshëm të një shoqërie kosovare të lirë e demokratike, të aftë për t’u ballafaquar me sfidat e zhvillimit kulturor e ekonomik dhe me kërkesat e tregut të punës në shkallë vendi, rajoni e më gjerë.

Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe Teknologjisë i fton të gjithë mësimdhënësit dhe drejtuesit e shkollave profesionale, specialistët, prindërit, nxënësit dhe të gjithë të interesuarit për zhvillimin e sistemit të Arsimit të Mesëm Profesional të Kosovës të japin ndihmesën e tyre për ngritjen e nivelit të këtyre shkollave në nivel të shkollave përkatëse evropiane e më gjerë, sa u përket parametrave e standardeve.

Shfrytëzojmë rastin ti falënderojmë të gjithë ata që me përkushtim të madh punuan në këtë dokument dhe donatorët që kanë ndihmuar dhe përkrahur procesin e zhvillimit të planprogramit deri në këtë fazë.

5

Korniza e programit mësimor

profesional ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2008


6

Korniza e programit mësimor profesional Lëmi: Bujqësi Profili: Pemëtari-Vreshtari Niveli: I dhe II I. Njoftime të përgjithshme për shkollimin 1. Struktura e shkollimit Arsimimi në profilin mësimor “Pemëtari-Vreshtari” për nivelet I dhe II trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë në Kosovë. – Niveli i parë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje dy vite mësimore pas përfundimit të

arsimit të detyruar (kl. 10 dhe 11), i përgatit nxënësit për kompetencat fillestare (hyrëse) të punësimit në profesionin e pemëtari-vreshtarisë. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të gjysmëkualifikuar (ndihmës) dhe mundëson kalimin në nivelin e dytë të arsimimit profesional.

– Niveli i dytë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje një vit mësimor (kl. 12) pas përfundimit me sukses të nivelit të parë, i përgatit nxënësit për të fituar një kualifikim profesional që u mundëson atyre integrimin në tregun e punës për pemëtari-vreshtarisë si dhe vazhdimin e arsimimit në nivele më të larta. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të kualifikuar dhe mundëson kalimin në nivelin e tretë të arsimimit profesional (maturë) që lejon kalimin edhe në studimet universitare.

Ky dokument përmban dokumentet kurrikulare të profilit mësimor “Pemëtari-Vreshtari” për nivelet I dhe II, të strukturuara në lëndë mësimore (teorike) dhe module mësimore (praktike), në tri grupe kryesore: (i) grupi i lëndëve të përgjithshme, që synojnë formimin shkencor/humanitar të nxënësve

për të lehtësuar integrimin e tyre në shoqëri, si dhe vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm.

(ii) grupi i lëndëve teorike-profesionale, që synojnë konsolidimin te nxënësit, të koncepteve shkencore, si dhe bëjnë njohjen e tyre me proceset teknike-teknologjike që lidhen me profesionin e pemëtari-vreshtarisë.

(iii) grupi i moduleve të praktikës profesionale, që synojnë përgatitjen e nxënësve me kompetencat praktike të nevojshme për t’u integruar me sukses në tregun e punës në sektorin e pemëtari-vreshtarisë.

2. Qëllimet e përgjithshme të shkollimit Qëllimi kryesor i shkollimit (dynivelësh) për Pemëtari-Vreshtari është zhvillimi i personalitetit të nxënësve për t’u inkuadruar në një shoqëri demokratike si qytetarë aktivë e kompetentë, si dhe për t’u angazhuar me sukses në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Sfida të rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe zhvillimi te nxënësit i ndjenjës së vetëbesimit, kultivimi i vullnetit të lirë në marrjen e vendimeve, nxitja e ndjenjës së sipërmarrjes dhe e gatishmërisë për të nxënë gjatë gjithë jetës. Për të mundësuar zhvillimin individual të nxënësve nga pikëpamja emocionale, intelektuale dhe profesionale, është e nevojshme që shkolla profesionale t’u krijojë atyre: − Mundësi të përshtatshme për të nxënë, pavarësisht nga gjinia, raca, etniteti dhe aftësitë

fizike e mendore;

7

− Lehtësi për të kuptuar mjedisin shoqëror dhe ekonomik, lokal, kombëtar dhe rajonal, si dhe për të qenë të vetëdijshëm për rolin që mund të luajnë në shoqëri;

− Mbështetje për të zhvilluar ndjenjën e sipërmarrjes dhe të disiplinës, kureshtjen intelektuale dhe vlerat morale;

− Kushte për t’u zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht, për të përballuar vështirësitë që do të ndeshin gjatë veprimtarive të ardhshme jetësore dhe profesionale;

− Mundësi për të zhvilluar kompetencat profesionale, të bazuara në njohuritë, shprehitë dhe qëndrimet/vlerat, të mjaftueshme për të lehtësuar punësimin dhe përparimin drejt arsimit dhe aftësimit profesional të mëtejshëm;

− Mbështetje për të çmuar me realizëm vlerat dhe potencialin e tyre, për tu orientuar drejt në drejtimet e karrierës profesionale të ardhëshme dhe për të marrë përgjegjësi në procesin e zhvillimit të tyre të vazhdueshëm personal dhe profesional;

− Mbështetje për të zhvilluar format e bashkëpunimit dhe të besimit të ndërsjellë nëpërmjet përvojës së punës praktike;

− Mundësi për t’u njohur me zhvillimet perspektive të profesionit të tyre, të para këto në kontekstet e integrimit rajonal dhe europian;

− Kushte për t’u njohur me teknologjitë dhe proceset teknologjike aktuale e të perspektivës, në sektorin e pemëtiri-vreshtarisë;

− Kushte për të njohur dhe për të zbatuar rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit, në përputhje me standardet ndërkombëtare.

3. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi Shkollimin për “Pemëtari-Vreshtari”, niveli I dhe II, mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses arsimin e detyruar nëntëvjeçar, janë në moshë deri 24 vjeç dhe zotërojnë aftësi shëndetësore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të kryer këto nivele shkollimi. Në raste të veçanta, kur kërkesat e nxënësve për të ndjekur këtë shkollim janë më të larta se sa mundësitë reale të shkollave profesionale të veçanta, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatit udhëzime me kritere të posaçme pranimi në këto shkolla. 4. Mundësitë e shkollimit të mëtejshëm Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “Pemëtari-Vreshtari” në nivelin I, u lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit në nivelin II të këtij profili. Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “Pemëtari-Vreshtari”, niveli II, u lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit në shkallën III (të punonjësit me shkathtësi të larta) në të njëjtin profil mësimor, për të fituar diplomën e maturës, me të drejtë kalimi në shkollimin e lartë universitar. 5. Mundësitë e punësimit Shkollimi për “Pemëtari-Vreshtari”, niveli I dhe II, u referohet punëve në ndërmarrjet që merren me ofrimin e punimeve në drejtimin e prodhimit bimor me gjithë shumësinë e llojeve, kultivarëve dhe hibrideve ekzistuese që kultivohen në sipërfaqe të mëdha apo të vogla si në pemishte dhe vreshta, dhe që janë aktuale dhe shihen me përparësi për të ardhmen në tregun e Kosovës. Nisur nga kjo nxënësi për Pemëtari-Vreshtari i nivelit I dhe II mund të punësohet në ndërmarrje prodhuese bujqësore, por edhe nё ferma të vogla dhe serra. Njëkohësisht ai mund të vetë punësohet nё sektorin e prodhimit bimor. Me kualifikime të mëtejshme dhe pas

8

një përvoje pune tё konsiderueshme, ai mund tё krijojë një biznes tё vetin nё kёtё sektor dhe tё punёsojё edhe tё tjerë. II. Kompetencat e fituara nga nxënësit në përfundim të shkollimit Kompetencat e përgjithshme Ndjekja e shkollimit në profilin mësimor “Pemëtari-Vreshtari”, niveli I, do të zhvillojë te nxënësit një tërësi kompetencash të përgjithshme, të cilat do t’i shërbejnë atij për përvetësimin me efektivitet të programit mësimor, zhvillimin në nivelin e kërkuar të kompetencave profesionale dhe integrimin e mëtejshëm në shoqëri dhe në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Këto kompetenca të përgjithshme do të zhvillohen në një nivel më të lartë gjatë kryerjes së shkollimit për “Pemëtari-Vreshtari”, niveli II. Kështu, nxënësi do të jetë i aftë: − Të komunikojë në mënyrë korrekte, me shkrim dhe me gojë, për të shprehur mendimet e

ndjenjat e tij dhe për të argumentuar opinionet për çështje të ndryshme. − Të përdorë burime dhe teknika të ndryshme (përfshirë dhe ato të kompjuterizuara) të

mbledhjes dhe të shfrytëzimit të informacioneve të nevojshme për zhvillimin e tij personal dhe profesional.

− Të angazhohet fizikisht, mendërisht dhe emocionalisht në zgjidhjen e situatave të ndryshme problemore që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror.

− Të manifestojë qasje të një kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale dhe shoqërore.

− Të nxitë potencialin e tij të brendshëm për kërkim të vazhdueshëm në drejtim të zgjidhjeve të reja, më efektive dhe më efiçiente.

− Të respektojë rregullat dhe parimet e një bashkëjetese demokratike në kontekstin e integrimeve lokale, rajonale dhe globale.

− Të manifestojë guxim dhe iniciativë në marrjen e përgjegjësisë për të ardhmen e tij. − Të tregojë vetëkontroll në ushtrimin e veprimtarive të tij në kontekstin e pavarësisë në

vendimmarrje. − Të organizojë drejt procesin e të nxënit të tij dhe të shfaqë gatishmërinë e vullnetin për

një të nxënë që zgjat gjithë jetën. − Të respektojë parimet e punës në grup dhe të bashkëpunojë aktivisht në arritjen e

objektivave të pranuara. − Të bëjë vlerësime dhe vetëvlerësime nisur nga kritere të drejta, si bazë për të përmirësuar

dhe çuar më tej arritjet. − Të hulumtojë vetveten dhe rrugët e mundëshme të karrierës profesionale për të bërë

zgjedhje të përshtatëshme të veprimtarive profesionale të ardhëshme. Kompetencat profesionale Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit dyvjeçar në profilin “Pemëtari-Vreshtari” niveli I, nxënësi do të jetë i aftë të ushtrojë kompetencat profesionale si më poshtë: – Përgatit vendin e punës. – Përzgjedh veglat, pajisjet dhe materialet e duhura për punë. – Përdor dhe mirëmban veglat dhe pajisjet e punës. – Zbaton rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit. - Përzgjedh veglat, pajisjet dhe materialet e duhura për punë në pemëtore dhe vreshta.

9

- Përzgjedh veglat tërheqëse të traktorit - Drejton traktorin. - Lëvron tokën, kryen punime plotësuese, - Identifikon tipat e ndryshme të tokës, - Përzgjedhë veglat tërheqëse të traktorit, - Drejton traktorin, - Lëvron tokën, kryen punime plotësuese, - Identifikon tipat e ndryshme të tokës - Kryejnë ujitje, kullim të pemishteve dhe vreshtave, - Kultivim dhe shumim të pemëve dhe hardhisë; - Mbjell, ushqen pemët dhe hardhinë; - Identifikon dhe lufton barërat e këqija në pemishte dhe vreshta - Zbaton rregullat e sigurisë teknike dhe të mbrojtjes së mjedisit - Përgatit vendin dhe mjetet e punës për kryerjen e punimeve të ndryshme në njësinë

prodhuese. - Përzgjedhë dhe ruan plehrat e stallës dhe ato kimike - Respekton standardet e profesionit. - Përdor në mënyrë të pavarur literaturën me qëllim ngritjen profesionale Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit të mëtejshëm njëvjeçar në profilin mësimor “ Pemëtari-Vreshtari ”, niveli II, nxënësi do të rrisë në një shkallë më të lartë nivelin e kompetencave profesionale të fituara në nivelin I, si dhe do të aftësohet të ushtrojë kompetenca të tjera profesionale si më poshtë: - Përcakton afatet e mbjelljes, kultivimit dhe vjeljes për pemët dhe hardhinë. - Përzgjedh kultivarët dhe nënshartesat e ndryshme për kultivim; - Zbaton teknikat e krasitjes të pemëve dhe hardhisë së rrushit - Zbaton teknikat e shartimit në pemëtari dhe vreshtari - Zbaton procesin e prodhimit të fidanëve - Zbaton teknikat e formimit të kurorave dhe sistemeve të ngritjes në pemëtari dhe vreshtari - Përcakton kriteret për identifikimin e varieteteve dhe nënshartesave - Bëjë vjeljen, transportimin dhe ruajtjen e frutave te pemëve dhe rrushit - Zbaton me përpikëri kriteret për ruajtjen e frutave të pemëve dhe rrushit si dhe

produkteve të përpunimit - Kontrollon dhe pranon lëndën e parë në depo - Zbaton kriteret që duhet ti plotësojnë frutat si lëndë e parë në procesin e përpunimit - Përcakton proceset teknologjike të përpunimit - Kryen llogari të thjeshta ekonomike rreth prodhimit të pemëtar-vreshtar. - Zbaton rregullat e sigurisë teknike dhe të mbrojtjes se mjedisit - Organizon punën dhe të mbaj ekonominë e fermës, mirëmbaj mjedisin e fermës.

10

III. Plani mësimor për profilin “Pemëtari-Vreshtari”, Nivelet I dhe II

Orët javore/vjetore dhe kreditet Niveli I Niveli II

Nr

Lëndët dhe modulet mësimore

Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12 A. Lëndët e përgjithshme

(Gjithësej) 16 (560) 15 (525) 15 (525)

1 Gjuhë shqipe dhe letërsi 3 (105) 3 (105) 3 (105) 2 Gjuhë angleze 2 (70) 2 (70) 2 (70)) 3 Matematikë 2 (70) 2 (70) 2 (70) 4 Teknologji e informacionit dhe komunikimit 2 (70) 2 (70) 2 (70) 5 Ekonomia dhe ndërmarrësia 1 (35) 1 (35) 1 (35) 6 Edukatë fizike 2 (70) 2 (70) 2 (70) 7 Edukatë qytetare 1 (35) - - 8 Fizikë 1 (35) - - 9 Histori 1 (35) 1 (35) -

10 Gjeografi 1 (35) 1 (35) - 11 Gjuhë gjermane - 1 (35) - 12 Sociologji - - 1 (35) 13 Menaxhim i projekteve - - 1 (35) 14 Gjuhë fringe - - 1 (35) B. Lëndët profesionale

(Gjithësej) 9 (315) 11 (-385) 8 (280)

1 Biologji 2 (70) - - 2 Kimi e përgjithshme dhe inorganike 2 (70) - - 3 Bazat mbi token dhe të ushqyerit e bimëve 3 (105) - - 4 Bazat e teknikës bujqësore 2 (70) - - 5 Botanikë - 2 (70) - 6 Mekanizimi në pemëtari-vreshtari - 2 (70) - 7 Fisnikërimi i pemëve dhe hardhisë - 2 (70) - 8 Pemëtari e përgjithshme - 2 (70) - 9 Vreshtari me ampelografi - 2 (70) -

10 Mbrojtja e pemëve dhe e hardhisë - - 2 (70) 11 Pemëtari speciale - - 2 (70) 12 Verëtari 1 (35) 13 Prodhimi i fidanëve të pemëve dhe hardhisë - - 1 (35) 14 Teknologji e përpunimit të pemëve 1 (35) 15 Organizimi i prodhimtarisë pemëtare-vreshtare 1 (35) C. Modulet e praktikës profesionale

(Gjithësej) 6 (210) 6 (210) 9 (315)

1 Profili pedologjik dhe hulumtimi i tokës në terren

5K (30)

2 Marrja e mostrave në terren 5K (30) - - 3 Ruajtja e plehrave minerale dhe të stallës 5K (30) - - 4 Përdorimi i plehrave 5K (30) - - 5 Perdorimi i traktorit 10K (60) - - 6 Mirëmbajtje dhe konservim i traktorit 5K (30) - -

11

7 Mekanizimi në pemëtari-vreshtari - 5K (30) 8 Mbjellja e pemëve dhe e hardhisë - 15K(90) -

9 Vjelja grumbullimi dhe ruajtja e frutave të pemëve dhe hardhisë

- 15K(90) -

10 Prodhimi i fidanëve të pemëve dhe të hardhisë - - 7,5K (45) 11 Trajtimi i pemëve dhe hardhisë kundër

sëmundjeve dhe dëmtuesve - - 7,5K (45)

12 Formimi i kurorave dhe sistemeve të ngritjes në pemëtari dhe vreshtari

- - 7,5K (45)

13 Shartimi në pemëtari dhe vreshtari - - 7,5K (45) 14 Identifikimi i varieteteve dhe nënshartesave - - 7,5K (45) 15 Përcaktimi i proceseve teknologjike të

përpunimit të frutave dhe rrushit - - 7,5K (45)

16 Kontrolli dhe rpanimi i lëndës së parë në depo 7,5K (45) I. Gjithësej A+B+C 31 (1085) 32 (1120) 32 (1120)

IV. Udhëzime për zbatimin e Kornizës së programit mësimor profesional:

Programet e hollësishme të lëndëve të përgjithshme parashtrohen në një dokument të veçantë të MASHT. Javët mësimore sipas klasave: – Klasa 10 – 35 javë; Klasa 11 – 35 javë (niveli I); – Klasa 12 – 35 javë (niveli II). Java mësimore (5 ditë mësimore) përmban 30 – 32 orë mësimore. Një orë mësimore ka 45 minuta. Si njësi e ngarkesës mësimore për praktikat mësimore profesionale do të përdoret krediti (K), i cili do të jetë i barasvlershëm me 6 orë mësimore (1 ditë praktikë mësimore). Rekomandohet që praktikat profesionale të realizohen ditore (6 orë në ditë), si më poshtë: Klasa 10: Praktikë – 1 ditë në javë dhe Teori – 4 ditë në javë Klasa 11: Praktikë – 1 ditë në javë dhe Teori – 4 ditë në javë Klasa 12: Praktikë – 1,5 ditë në javë dhe Teori – 3,5 ditë në javë Rekomandohet që modulet praktike për çdo vit mësimor, të realizohen në përputhje me radhën e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale, në varësi nga kushtet dhe situatat e veçanta në të cilat ndodhen, mund të bëjnë ndryshime të radhës së trajtimit të moduleve mësimore praktike, gjithnjë duke synuar të mos e dëmtojnë procesin e përvetësimit të tyre. Mbështetur në programet e detajuara të lëndëve profesionale, mësimdhënësit e lëndëve teorike profesionale bëjnë planifikimin e njësive mësimore përkatëse. Mbështetur në përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, mësimdhënësit e praktikave profesionale përgatisin plane më të detajuara, ku parashtrohen veprimtaritë praktike konkrete. Njëkohësisht, ata përgatisin instrumentet e vlerësimit për çdo rezultat mësimor të paraqitur në përshkruesit e moduleve. Vlerësimi përfundimtar i nxënësve, në mbarim të secilit prej të dy niveleve të përgatitjes në profilin “Pemëtari-Vreshtari”, do të organizohet në formë provimesh: Në Nivelin I: Provimi i integruar i përgatitjes praktike që organizohet nga shkolla profesionale.

12

Në Nivelin II: (a) Provimi i integruar për lëndët e teorisë profesionale, që organizohet nga shkolla profesionale, dhe (b) Provimi i integruar për praktikën profesionale që organizohet nga shkolla profesionale. Rezultatet e provimeve do të pasqyrohen në certifikatat përkatëse të përfundimit të shkollimeve profesionale në të dy nivelet e përgatitjes. Modalitetet e procedurave të provimeve përfundimtare, kriteret e vlerësimit të nxënësve me nota dhe të përmbajtjes së certifikatave, përcaktohen me udhëzime të veçanta të MASHT. V. Udhëzime të përgjithshme didaktike Mësuesit e lëndëve teorike profesionale dhe të praktikave profesionale duhet të përzgjedhin dhe përdorin forma dhe metoda mësimdhënieje të tilla që të nxisin sa më shumë të nxënit aktiv të nxënësve dhe të çojnë në krijimin tek ata, të kompetencave sociale e profesionale, të plota dhe të qëndrueshme. E rëndësishme është që planifikimi i mësimdhënies të bazohet në një proces analize fillestare, i cili të marrë parasysh faktorë të tillë të rëndësishëm si, niveli i hyrjes së nxënësve, përmbajtja e hollësishme e lëndëve të teorisë profesionale dhe e moduleve të praktikave profesionale, shkalla e integrimit të tyre, objektivat konkretë që do të arrihen, mundësitë reale që ka shkolla për realizimin e veprimtarive mësimore etj. Për këtë planifikim duhet një bashkëpunim i ngushtë i të gjithë personelit drejtues dhe mësimdhënës të shkollës. Elementi kyç për arritjen e suksesit në një proces të nxëni, është motivimi i nxënësve. Njohja e vazhdueshme e nxënësve me shkallën e përmbushjes së objektivave nga ana e tyre, përbën një mekanizëm të fuqishëm motivimi, i cili duhet të shihet me përparësi nga mësimdhnësit e lëndëve teorike dhe moduleve praktike. Një element tjetër që ndihmon suksesin është integrimi i teorisë me praktikën e profesionit. Parimi i “të nxënit duke bërë” duhet të gjejë vendin e duhur në procesin e të mësuarit në shkollën profesionale që përgatit nxënësit në profesionin Pemëtari-Vreshtari. Mësimdhënësit duhet të përdorin metoda të tilla të të mësuarit që zhvillojnë jo vetëm njohuritë teorike, shkathtësitë dhe shprehitë praktike të nxënësve, por edhe qëndrimet e tyre ndaj jetës, punës dhe shoqërisë në përgjithësi. Puna në grup dhe Puna me projekte janë dy nga format bazë të organizimit të mësimit (teorik apo praktik) për të zhvilluar kompetencat kyçe, të nevojshme për zgjidhjen e problemeve që kanë të bëjnë me veprimtarinë profesionale, në veçanti, dhe veprimtarinë sociale të qytetarit të ardhshëm, në përgjithësi. Një parim tjetër që duhet respektuar nga mësuesit dhe instruktorët është fakti që të nxënët nuk ndodh vetëm në mjediset e shkollës, por edhe jashtë tyre. Dhënia e detyrave dhe puna kërkimore e pavarur e nxënësve ka një ndikim të dukshëm në formimin e tyre si profesionistë të ardhshëm. Format dhe metodat e të mësuarit janë të shumta e të shumëllojshme dhe mësimdhënësit, në konsultim të ngushtë me njëri-tjetrin, duhet të përzgjedhin ato që janë më të përshtatshme për kontekstin e tyre konkret. Të tilla janë: ligjërata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtaritë në grupe të vogla etj. Rekomandohet që në përmbajtjet teorike të përdoren kryesisht ligjërata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse në zbatimin e moduleve praktike të përdoren kryesisht demonstrimi nga mësimdhënësi, praktika e mbikqyrur dhe praktika e pavarur e nxënësve. Projektet praktike, sidomos ato që integrojnë kompetenca të lidhura me shumë aspekte të profesionit, janë një metodë që rekomandohet sidomos në fazat përmbyllëse të shkollimit. Në kushtet e mungesës së mjediseve reale të punës, duhet të synohet krijimi i mjediseve të simuluara të punës. Për sa i përket vlerësimit të nxënësve, rekomandohet të përdoren metoda dhe instrumente vlerësimi që të nxisin përparimin e nxënësve, shmangin subjektivizmin në vlerësim dhe

13

pasqyrojnë arritjet reale të tyre. Me rëndësi është vlerësimi i vazhdueshëm dhe ai përfundimtar, ku format dhe instrumentet e vlerësimit përzgjidhen apo hartohen nga vetë mësimdhënësit. Duhet të synohet vlerësimi i arritjeve i bazuar në kriteret, ku arritjet e nxënësit krahasohen me standardet e paracaktuara dhe të shmanget sa më shumë të jetë e mundur vlerësimi i bazuar në renditjen, ku nxënësit krahasohen me njëri-tjetrin. Format dhe instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim,vëzhgimi i veprimtarisë së nxënësve, listat e kontrollit, projekte për vlerësim etj. Në veprimtaritë praktike, listat e kontrollit duhet të jenë instrumenti vlerësues që duhet të mbizotërojë. Mësimdhënësi përzgjedh ato që janë më të përshtatshme, duke marrë parasysh kushtet konkrete. Edhe gjatë provimeve përfundimtare në teori profesionale dhe praktikë profesionale, në përputhje me udhëzimet përkatëse të MASHT, duhet të mbizotërojë vlerësimi i kompetencave të punës së nxënësve, që testohen në situata pune reale ose të simuluara. Në përgjithësi, si për mësimdhënien, ashtu edhe për vlerësimin duhet të synohen forma e metoda që e vendosin nxënësin në qendër të veprimtarive mësimore dhe e shndërrojnë rolin e mësimdhënësit nga ligjërues (lektor) i thjeshtë, në një moderator, mbikëqyrës dhe vlerësues i veprimtarisë së nxënësve.

14

Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve profesionale


15

Klasa 10

Programet e lëndëve profesionale Programi i lëndës

“Biologji”

Lëmia: Bujqësi Profili: Pemëtari-Vreshtari, Lavërtari - perimtari Niveli: I Klasa: 10 I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të nxënësi duhet të: - tregojë rëndësinë e biologjisë, lidhshmërinë e saj me shkencat tjera - shpjegojë ndërtimin, format e mikroorganizmave te viruset dhe bakteret, - dallojë ndërtimet, rolin e qelizës bimore dhe shtazore - shpjegojë procesin e fotosintezës, - dallojë rrolin e fermenteve dhe enzimeve - dallojë proceset jetësore të qenieve të gjalla, anabolizmin, katabolizmin - shpjegojë proceset e ndarjes se qelizës dhe shumimit te qeniet e gjalla - dallojë mënyrat e shumimit seksual dhe jo seksual të qenjet e gjalla. - shpjegojë fenomenet e trashëgimisë së veçorive te njërzit - sistemojë gjallesat sipas sistemeve të ndërtimit dhe zhvillimit të tyre - zhvillojë qëndrim përgjegjës ndaj natyrës dhe mjedisit dhe të zgjojë interes te ai dhe të

tjerët për mbrojtjen e mjedisit jetësor - përshkruaj sistemin nervor te njeriu, instinktet dhe lëvizjet te bimët dhe kafshët. II. Fondi i orëve të lëndës:

35 javë x 2 orë në javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës

Kapitulli 1. Njohuri të përgjithshme për biologjinë 2 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegojë rëndësinë e biologjisë, lidhshmërinë e saj me shkencat tjera - përshkruajë metodat e kërkimit shkencor në citologji. b) Temat e kapitullit - Rëndësia e biologjisë - Metodat e hulumtimit në citologji c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën - demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve - kryejë ushtrime në klasë dhe laborator.

16

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela - laboratori - Teknologjia e nevojshme mësimore:(TV, Kompjuteri, Mikroskopi, Interneti, grafoskopi,

LCD-videobimi etj). - Materiali i nevojshëm (Atllasi Botanikes dhe Zoologjisë, preparate të thata etj). Kapitulli 2:.Viruset dhe prokariotat 4 orë a). Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - dallojë ndërtimin, format e mikroorganizmave, të viruset dhe baktereve - shpjegojë rolin e tyre në bujqësi. b) Temat e kapitullit - Viruset, ndërtimi dhe shumimi, sëmundjet të njeriu, shtazët dhe bimët - Bakteret ndërtimi dhe shumimi, rroli i tyre në bujqësi dhe industri ushqimore - Mjetet për luftë kundër baktereve, dezinfektimi, sterilizimi dhe pasterizimi c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën - paraqes skica të ndryshme - demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve - kryejë ushtrime në klasë dhe laborator. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela - Teknologjia e nevojshme mësimore (Mikroskopi, sterilizuesit, mjetet kimike

dezinfektuese, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj). - Materiali i nevojshëm (material bimor dhe animal preparate të thata etj). Kapitulli 3:Biologjia e qelizës 2 orë a). Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - të dallojë ndërtimin qelizës bimore dhe shtazore. - përshkruajë proceset jetësore të qenieve të gjalla, anabolizmin, katabolizmin dhe

fotosintezën. - shpjegojë fazat e ndarjes së qelizës - përshkruajë ndarjen qelizore te bimët dhe efektet e mos ndarjes së saj. b) Temat e kapitullit Ndërtimi i qelizës, funksioni i organeleve qelizore - Qeliza, forma, madhësia, bërthama dhe kromozomet - Bartja e materieve nëpër membranë, difuzioni, osmoza dhe transpiracioni aktiv - Përbërja kimike e qelizës, - Komponimet inorganike:uji , kripërat minerale - Komponimet organike: karbohidratet, proteinat, lipidet dhe acidet nukleike - Ndarja e qelizës: amitoza, mitoza dhe mejoza - Pasojat e çrregullimit qelizor të ndarjes-tumoret

17

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuësi të : - shpjegojë temën - demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve - kryejë ushtrime në klasë dhe laborator.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela - laboratori - Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Mikroskopi, Kompjuteri, LCD- videobimi etj). - Materiali i nevojshëm (Atllasi Botanikës dhe Zoologjisë, bimë, mikroorganizma, inde

anomale, preparate të thata etj ). Kapitulli 4: Metabolizmi 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - përshkruajë proceset jetësore të qenieve të gjalla, anabolizmin dhe katabolizmin. - përshkruajë procesin e fotosintezës, rrolin e fermenteve dhe enzimeve. b) Temat e kapitullit - Metabolizmi, veti kryesore e qenieve të gjalla - Katabolizmi dhe anabolizmi - Enzimat (fermentet) - Tipat e të ushqyerit - Fotosinteza, rroli dhe produktet e saj për botën e gjallë - Kemosinteza c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën - demonstrojë perzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve - kryejë ushtrime në klasë dhe laborator d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabelat - skica - Laboratori - Teknologjia e nevojshme mesimore (TV, Mkroskopi, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi,

LCD-videobimi etj). - Materiali i nevojshëm ( bimët, tretje fiziologjike, materie ushqyese minerare, ene

vegjetaive). Kapitulli 5: Proceset e katabolizmit –burimi i energjisë për gjallesa 5 or ë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - përshkruajë proceset jetësore të qenieve të gjalla, anabolizmin, katabolizmin - shpjegojë proceset e fermentimit aerob dhe anaerob. - dallojë fermentimin alkoolik dhe të qumështit.

18

b) Temat e kapitullit - Proceset katabolike si burim i energjisë së qenieve të gjalla - Katabolizmi i karbohidrateve, yndyrave dhe protenieve - Proceset oksidoreduktuese - Frymarrja qelizore dhe fermentimi - Glukoza dhe cikli i Krbesit - Fermentimi alkoolik dhe qumështor c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: − shpjegojë temën − demonstrojë perzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve − kryejë ushtrime në klasë d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela - laboratori - Teknologjia e nevojshme mesimore (TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-

videobimi, skica etj). - Materiali i nevojshem (Atllasi Botanikes, fermentuesi, enzimet dhe tretjet e ndryshme

fiziologjike etj). Kapitulli 6: Gjenetika e njeriut 10 orë a) Qellimet e kapitullit Në perfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - përshkruajë metodat e kërkimit shkencor në citologji, - zbatojë në praktikë metodën e fiksimit ngjyrosjes dhe mikroskopimit - shpjegojë fenomenet e trashëgimisë së veçorive te njërzit b) Temat e kapitullit - Kromozomet e njeriut - Deterimini i seksit të njeriu - Ndryshimet në kromozomet seksuale dhe materialin gjenetik - Sëmundjet trashëguese - Pasojat e kryqëzimit në farefisni të afërt c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet qe mësuesi të: - shpjegojë temën - demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve - kryejë ushtrime në klasë. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Tabela - Laboratori - Teknologjia e nevojshme mësimore (Mikroskopi, skica, fotografi TV, Kompjuteri,

Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj). - Materiali i nevojshëm (preparate të thata, gjak, qeliza somatike etj).

19

Kapitulli 7:Fenomet jetësore që burojn nga proceset metabolike 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruajë proceset jetësore të qenieve të gjalla, shqisat e nuhaturit dhe shijes,

perceptimin refleksionet. - përshkruajë gjallesat sipas sistemeve të ndërtimit dhe zhvillimit të tyre - përshkruajë dhe dallojë instinktet e lindura dhe të fituara.

b) Temat e kapitullit - Ngacmueshmëria dhe sjelljet e organizmave - Tropizmat, taksiet dhe nastiet - Rregullimi nervor - Funksionimi i sistemit nervor - Reflekset e lindura dhe të fituara - Instinktet emocionet dhe sjelljet - Hormonet dhe rregullimi hormonal c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën - demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve - kryejë ushtrime në klasë dhe laborator. d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Tabela - Laboratori - Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-

videobimi etj). - Materiali i nevojshëm (Atllasi Botanikes Zoologjisë, bimë, kafshë eksperimentale etj). Kapitulli 8: Shumëzimi dhe zhvillimi i qenieve të gjalla 14 orë b) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegojë mënyrat bazë të shumimit te qeniet e gjalla. - dallojë mënyrat e shumimit të organizmave bimorë dhe shtazorë. - dallojë mënyrat e shumimit seksual dhe jo seksual të organizmave - përcaktojë zhvillimet individuale të organizmave të ndryshëm. b) Temat e kapitullit - - Shumëzimi dhe zhvillimi i bimëve (joseksual dhe seksual) - Zhvillimi i bimëve dhe indeve të tyre - Organet e bimëve (vegjetative dhe gjenerative) - Klasifikimi (sistematika e bimëve) - Shumëzimi dhe zhvillimi i shtazëve - Shumëzimi seksual i shtazëve - Oogjeneza dhe spermatogjeneza - Fazat e zhvillimit individual - Tipat e qelizave vezë

20

- Brazdimi, tipat e tyre - Organogjeneza (organet ektodermës, endodermës dhe mezodermës) - Metamorfoza(zhvillimi jo normal) - Regjenerimi dhe transplantimi - Mplakja dhe vdekja

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të : - shpjegojë temën - dallojë mënyrat e shumimit të llojeve dhe organizmave të ndryshëm. - demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve - kryejë ushtrime në klasë, laborator d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Tabela - Laboratori - Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-

videobimi, Mikroskopi etj). - Materiali i nevojshëm (Atllasi Botanikes dhe Zoologjisë, preparate të thata , bimë dhe

kafshë të ndryshme etj). Kapitulli 9: Klasifikimi i shtazëve 2 orë a) Qëllimet e kapitullit

Në përfundim te këtij kapitulli nxënësi duhet të: - grupojë gjallesat sipas sistemeve të ndërtimit dhe zhvillimit të tyre - dallojë llojet brenda grupit dhe në mes grupeve. b) Temat e kapitullit - Protozoat - Metazoat c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të : - shpjegojë temën. - demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve - kryejë ushtrime në klasë d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Tabela - Laboratori - Teknologjia e nevojshme mësimore (Mikroskopi, TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi,

LCD-videobimi etj). - Materiali i nevojshëm (Atllasi i Zoologjisë, preparate të thata etj). Kapitulli 10: Ekologjia dhe mbrojtja e mjedisit jetësor 6 orë a). Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:

21

- zhvillojë qëndrim përgjegjës ndaj natyrës dhe mjedisit dhe të zgjojë interes te ai dhe të tjerët për mbrojtjen e mjedisit jetësor

- b) Temat e kapitullit - Mbrojtja dhe përparimi i mjedisit jetësor - Ndotja dhe mbrojtja e ujit, ajrit dhe ushqimit - Zhurma dhe mbrojtja nga ajo - Rregullimi i ambientit dhe ndërrimi i hapësirës jetësore - Parqet nacionale dhe rezervatet natyrore c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet qe mësuesi të : - shpjegojë temën - demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve - kryejë ushtrime në klasë d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Laboratori - Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-

videobimi etj). - Materiali i nevojshëm (Ligji, Herbarium, skema, fotografi, projekte, Insektarium, ujë ajri

dherishte etj).

22

Programi i lëndës

“Kimia e përgjithshme dhe inorganike” Lëmi: Bujqësi Profili: Pemëtari-Vreshtari, Lavërtari - perimtari Niveli: I Klasa: 10 I. Qëllimi i lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10 të nxënësi duhet të:

- dalloj ndryshimet fizike nga ato kimike, - zhvilloj njehsimet kimike duke u bazuar në ligjet e kimisë, - klasifikoj substancat në bazë të përbërjes së tyre, - krahasoj radhitjen e elementeve kimike sipas Dobereinerit, Neëlendsit, Lotar Mayerit

dhe Moseleyit - dalloj reaksionet e analizës, sintezës, zëvendësimit, neutralizimit dhe precipitimit, - klasifikoj elementet në bazë të numrit oksidues, - barazoj reaksionet e oksido-reduktimit dhe të paraqes skemën elektrokimike të tyre, - dalloj elementet e bllokut s, - krahasoj izotopet e hidrogjenit, - njohëj vetitë fizike dhe kimike të elementeve alkaline, - dalloj vetitë fizike dhe kimike të elementeve alkalino-toksorë, - dalloj elementet e bllokut p, - analizoj vetitë fizike dhe kimike të tyre, konfiguracionin elektronik dhe numrin

oksidues, - përshkruaj komponimet më të rëndësishme të elementeve të grupit 17,16,15,14 dhe 13

sistemit periodik dhe rëndësinë e tyre. - përcaktoj elementet e bllokut d në sistemin periodik - arrijë njohuri themelore për bazat e kimisë së përgjithshme dhe inorganike, llojet e

komponimeve inorganike, vetitë fizike dhe kimike të metaleve, jometaleve dhe metaloideve, komponimeve të tyre, mënyrën e përftimit në industri dhe laborator dhe përdorimin e tyre.

II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë 70 orë III.Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Kimia si shkencë natyrore 3 orë a. Qëllimet e kapitullit në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të

- të shpjegojë rëndësinë e kimisë për jetën - shpjegojë lidhjen e kimisë me shkencat tjera natyrore - dalloj ndryshimet fizike nga ato kimike, - të demonstroj njehsimet kimike duke u bazuar në ligjet e kimisë, - shpjegojë shenjat që tregojnë për rrezikshmërinë e substancave kimike

23

b. Temat e kapitullit - Kimia si shkencë natyrore dhe eksperimentale - Objekti i studimit të kimisë, - Lidhshmëria e kimisë me shkencat tjera natyrore,

c. Udhëzime didaktike për kapitullin rekomandohet që mësuesi të - shpjegoje përmbajtjen duke theksuar ne vazhdimësi rendësin e kimisë si shkencë natyrore, objektivat e studimit të saj dhe lidhjen e saj me shkencat tjera, ç. Kushtet për realizimin e kapitullit - figura, fotografi të themeluesve të shkencës së kimisë dhe të shpikësve më ë njohur nga fusha e kimisë - diapozitiv dhe modele, lidhur me përmbajtjen e kapitullit - projektor, videobim, - sllajde, videokaseta dhe burime nga interneti Kapitulli 2: Ligjet themelore të kimisë 6 orë a. Qëllimet e kapitullit në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të

- shpjegojë ligjshmëritë themelore në kimi - shpjegojë hipotezat dhe ligjet stekiometrike në kimi

b. Temat e kapitullit

- Ligji i ruajtjes së masës - Ligji i qëndrueshmërisë së përbërjes - Ligji i përpjesëtimeve shumëfishe - Hipoteza e daltonit për atomin - Ligji i vëllimeve të bashkueshme - Hipoteza e Avogadros - Ligji i ekuivalentëve

c. Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të

- shpjegoje përmbajtjen duke theksuar ne vazhdimësi rendësin e ligjeve themelore në kimi

- shpjegojë ligjet themelore të kimisë dhe njehsimet elementare në kimi ç. Kushtet për realizimin e kapitullit

- figura, fotografi të themeluesve të shkencës së kimisë dhe të shpikësve më të njohur nga fusha e kimisë

- diapozitiv dhe modele, lidhur me përmbajtjen e kapitullit - projektor, videobim, - sllajde, videokaseta dhe burime nga interneti

24

Kapitulli 3: Substancat kimike 10 orë a. Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të dijë të

- shpjegojë simbolet, formulat dhe barazimet kimike - shpjegojë masat absolute dhe relative atomike e molekulare, - të kuptojë nocionin e molit, shprehjen e molit në numër, në masë dhe vëllim

b. Temat e kapitullit - Përzieriet dhe substancat e pastra - Metodat për ndarjen e substancës nga përzieriet - Simbolet kimike - Formulat kimike - Barazimet kimike - Masat absolute atomike dhe molekulare - Masat relative atomike dhe molekulare - Moli, - Masa e atomit dhe masa e molekulës - Raportet sasiore dhe vëllimore të masës gjatë reaksioneve -


- shpjegoje përzierjet dhe ssubstancat e pastra - shpjegojë metodat për ndarjen e substancës nga përzierja - shpjegoj simbolet, formulat dhe barazimet kimike - shpjegojë masat atomike dhe molekulare - shpjegojë nocionin e molit, shprehjen e molit në numër, në masë dhe vëllim.

ç. Kushtet për realizimin e kapitullit

- figura, fotografi në lidhje me përmbajtjen e kapitullit - diapozitiv dhe modele, lidhur me përmbajtjen e kapitullit - projektor, videobim, - sllajde, videokaseta dhe burime nga interneti

Kapitulli 4: Struktura e atomit dhe sistemi periodik i elementeve 5 orë a. Qëllimet e kapitullit në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të dijë të

- njohë grimcat bazë të ngarkesës elektrike dhe të masës së tyre - shpjegojë ndërtimin e atomit, numrin e masës dhe lidhjen midis tyre - analizojë shpërndarjen e elektroneve nëpër orbitale të atomeve të elementeve të

grupeve kryesore të sistemit periodik të elementeve - krahasoj radhitjen e elementeve kimike sipas Dobereinerit, Neëlendsit, Lotar Mayerit

dhe Moseleyit - kuptojë rradhitjen e elementeve në sistemin periodik si pasojë e strukturës së tyre

atomike b. Temat e kapitullit

- Përbërja e atomit (bërthama dhe mbështjelësi elektronik) - Struktura e atomit

25

- Modeli planetar i atomit - Numrat kuantik - Struktura e sistemit periodik dhe vetitë periodike të elementeve kimike


- shpjegojë përbërjen dhe strukturën e atomit, modelet e ndryshme të atomit, - japë detyrë nxënësve për vizatimin e orbitaleve të atomeve - shpjegojë sistemin periodik dhe vetitë periodike të elementeve kimike - shpjegojë përdorimin e tabelës së sistemit periodik të elementeve për përcaktimin e

struktures së atomit. d. Kushtet për realizimin e kapitullit

- materiale didaktike për përbërjen dhe strukturën e atomit - - tabela e sistem periodik të elementeve - skema të orbitaleve të atomeve - projektori - sllajde - diapozitiv me fotografi të ndryshme

Kapitulli 5: Lidhjet kimike dhe struktura e molekulave 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të dijë të - shpjegojë lidhjet kimike në përgjithësi, - tregojë ndryshimet e molekulave polare dhe atyre jopolare - kuptojë momentin dipolar si kriter për përcaktimin e polaritetit të molekulave - përcaktojë forcat ndërmjet molekulave - shpjegojë lidhjen hidrogjenore dhe ndikimin e saj tek uji b. Temat e kapitullit - Llojet e lidhjeve kimike - Afiniteti ndaj elektronit, elektronegativiteti - Lidhja jonike - Lidhja kovalente dhe kordinative - Vetitë e komponimeve kovalente - Lidhja hidrogjenore - Lidhja metalike c. Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të:

- shpjegojë njohuritë e reja duke i mbeshtetur me materiale vizuale - aktivizojë nxënësit nëpërmjet pyetjeve me gojë - duke aplikuar strukturën ERR të orës, në evokim me metodat e reja p.sh.

Brainstrorming, kllaster informohet për shkallen e njohurive që disponojnë nxënësit për lidhjet kimike dhe strukturën e molekulave.

ç. Kushtet për realizimin e kapitullit

- materiale didaktike për lidhjet kimike - projektori

26

- sllajde - diapozitiv me fotografi të ndryshme - programe simuluese kompjuterike.

Kapitulli 6: Klasifikimi i komponimeve inorganike 6 orë a. Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të;

- shpjegojë klasifikimin e komponimeve inorganike - shpjegojë formimin e oksideve, ndarjen dhe vetitë etyre - shpjegojë teoritë e acideve dhe bazave - shpjegojë formimin e kriprave, ndarjen dhe vetitë etyre


- Acidet, përftimi dhe vetitë. - Bazat, vetitë dhe përftimi. - Oksidet, ndarja, përftimi dhe vetitë. - Kriprat, ndarja, përftimi dhe vetitë. - Hidruret - Hidroksidet amfotere

c. Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të:

- shpjegoje kategoritë kryesore të komponimeve inorganike, klasifikimin e tyre, vetitë dhe mënyrat e përftimit të tyre

d. Kushtet për realizimin e kapitullit

- material didaktik në lidhje me komponimeve inorganike - diapozitiv dhe modele, lidhur me përmbajtjen e kapitullit - projektor, videobim, - sllajde, videokaseta dhe burime nga interneti

Kapitulli 7: Tretësirat 5 orë a. Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të dijë të

- njohë proceset që zhvillohen gjatë tretjes - tregojë dallimin midis tretësirave - analizojë faktorët që ndikojnë në shpejtësinë e tretjes - njehsojë llojet e ndryshme të përqendrimeve të tretësirave


- Tretësirat ujore - Tretëshmëria e gazeve, lëgjeve dhe substancave të ngurta në ujë - Të shprehurit sasior të përbërjes së tretësirave - Vetitë e tretësirave të holluara - Ligjet e Raulit.

27


- shpjegojë proceset që zhvillohen gjatë tretjes - shpjegojë dallimet gajtë tretjes së gazeve, lëngjeve dhe substancave të ngurta në ujë - shpjegojë faktorët që ndikojnë në shpejtësinë e tretjes - shpjegoj të shprehurit sasior të përbërjes së tretësirave - shpjegoj vetitë e tretësirave të holluara - shpjegojë njehsimet për llojet e ndryshme të përqendrimeve të tretësirave

d. Kushtet për realizimin e kapitullit - materiale didaktike vizuale për tretshmërinë e substancave kimike dhe tretësirat - projektori - sllajde - diapozitiv me fotografi të ndryshme - Kapitulli 8: Kinetika kimike dhe ekuilibri kimik 5 orë a. Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të dijë të

- përcaktojë shpejtësinë e reaksioneve kimike - shpjegojë ndikimin e faktorëve të ndryshëm në shpejtësinë e reaksioneve kimike - shpjegojë reaksionet katalitike dhe veprimin e katalizatorëve

b. Temat e kapitullit - Shpejtësia e reaksioneve kimike - Faktorët që ndikojnë në shpejtësinë e reaksionit kimik - Kataliza dhe katalizatorët - Ekuilibrat kimik - Mënjanimi i ekuilibrit kimik-parimi le Shatelie -


- shpjegojë shpejtësinë e reaksioneve kimike - shpjegojë faktorët që ndikojnë në shpejtësinë e reaksionit kimik - shpjegojë fenomenin e katalizës dhe katalizatorët - shpjegojë ekuilibrat kimik dhe mënjanimin e ekuilibrit kimik-parimin le Shatelie

d. Kushtet për realizimin e kapitullit - materiale didaktike për kinetikën e reaksioneve kimike - projektori - sllajde - diapozitiv me fotografi të ndryshme Kapitulli 9: Reaksionet Kimike 7 orë a) Qëllimet e kapitullit në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të dijë të: - të dalloj reaksionet e analizës, sintezës, zëvendësimit, neutralizimit dhe precipitimit, - të barazoj reaksionet e oksido-reduktimit dhe të paraqes skemën elektrokimike të tyre,

28

- shpjegojë reaksionet e oksidoreduktimit dhe lidhjen midis procesit të oksidimit dhe reduktimit, b. Temat e kapitullit

- Llojet e reaksioneve kimike - Reaksionet e analizës dhe sintezës, - Reaksionet e zëvendësimit, - Reaksionet e neutralizimit, - Reaksionet e precipitimit, - Reaksionet e oksido-reduktimit, - Barazimi i reaksioneve të oksido-reduktimit.

c. Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësue të

- shpjegojë llojet e reaksioneve kimike - shpjegojë reaksionet e analizës dhe sintezës, - shpjegojë reaksionet e zëvendësimit, neutralizimit dhe precipitimit, - shpjegojë reaksionet e oksido-reduktimit dhe lidhjen midis procesit të oksidimit dhe

reduktimit - shpjegojë barazimin e reaksioneve të oksido-reduktimitsi


- materiale didaktike për reaksionet e ndryshme kimike - projektori - sllajde - diapozitiv me fotografi të ndryshme - skema e proceseve të reaksione kimike - programe simuluese kompjuterike.

Kapitulli 10. Elementet kimike dhe komponimet e tyre 17 orë

a. Qëllimet e kapitullit Në fund të kapitullit nxënësi duhet të

- të dalloj elementet kimike dhe komponimet e tyre - të dalloj elementet e bllokut s, - të krahasoj izotopet e hidrogjenit, - të analizoj vetitë fizike dhe kimike të elementeve alkaline, mënyrën e përftimit të tyre,

komponimet më të rëndësishme dhe përdorimin e tyre, - të dalloj vetitë fizike dhe kimike të elementeve alkalino-toksorë mënyrën e përftimit

të tyre, komponimet më të rëndësishme dhe përdorimin e tyre, - të dalloj elementet e bllokut p, - të analizoj vetitë fizike dhe kimike të tyre, konfiguracionin elektronik dhe numrin

oksidues, - të përcaktoj elementet e bllokut d në sistemin periodik - të krahasoj vetitë fizike dhe kimike të elementeve kalimtare, konfiguracionin

elektronik dhe gjendjen oksiduese të tyre, - të përshkruaj komponimet më të rëndësishme të elementeve të grupit 17,16,15,14 dhe

13 të sistemit periodik dhe rëndësinë e tyre.

29

b. Temat e kapitullit - Hidrogjeni-përhapja, vetitë, - Metalet alkaline - Natriumi dhe kaliumi - Metalet alkalinotoksorë - Magnezi dhe kalciumi - Elementet halogjene-elementet e grupit 17, - Klori dhe komponimet e tij, - Elementet kalkogjene-elementet e grupit 16 - Oksigjeni dhe komponimet e tij, - Elementet e grupit 15 të sistemit periodik - Azoti dhe komponimet e tij, - Amonjaku, - Plehërat azotik. - Fosfori dhe komponimet e tij, - Plehërat fofsforike. - Elementet e grupit 14 të sistemit periodik - Karboni dhe komponimet inorganike të tij, - Elementet e grupit 13 të sistemit periodik - Elementet kalimtare - Përhapja, vetitë dhe gjendja oksiduese,


- shpjegojë elementet e bllokut s, duke filluar me hidrogjenin - shpjegojë metalet alkaline, vetitë, konfiguracioni elektronik, gjendjen oksiduese dhe

komponimet e tyre - shpjegojë metalet alkalino-tokësore, vetitë, konfiguracioni elektronik, gjendjen

oksiduese dhe komponimet e tyre - shpjegoje konceptet bazë që lidhen me elementet halogjene, vetitë, konfiguracioni

elektronik dhe gjendja oksiduese të tyre - shpjegoje konceptet bazë që lidhen me elementet kalogjene, vetitë, konfiguracioni

elektronik dhe gjendja oksiduese të tyre - shpjegoje konceptet bazë që lidhen me elementet e grupit 15, vetitë, konfiguracioni



elektronik dhe gjendja oksiduese të tyre - shpjegoje konceptet bazë që lidhen me elementet kalimtare,


- materiale didaktike për elementet kimike dhe komponimet e tyre - projektori - sllajde - diapozitiv me fotografi - skema për procesin e ndryshme në lidhje me elementet kimike dhe komponimet e tyre - mjete për konkretizimin e përftimit dhe vetive të elementeve të ilustruara me

diapozitiva, figura, sllajde, modele të ndryshme, skema (të siguruara nga vet mësuesi ose nxënësit).

30

Programi i lëndës

“Bazat mbi tokën dhe të ushqyerit e bimëve” Lëmia: Bujqësi Profili: Lavërtari-perimtari Niveli: I Klasa: 10 I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të nxënësi duhet të: - tregojë qëllimin dhe rëndësinë e tokës në prodhimtarinë bujqësore dhe të ushqyerit

racional të bimëve në funksion të prodhimit të ushqimit për njerëz dhe kafshë. - shpjegojë përbërjen kimike dhe formimin e korës së tokës, dhe faktorëve që ndikojnë në

formimin e saj. - dallojë sistemin trefazësh të tokës: vetitë fizike, kimike dhe morfologjike të saj. - përshkruajë klasifikimin e tokave. - dallojë llojet e plehrave organike dhe minerare, - dallojë mënyrat e të ushqyerit të bimëve. - shpjegojë makro-mikro elementet dhe rolin fiziologjik të tyre. - ruaj, deponojë plehrat organik dhe minerar. II. Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 3orë/javë= 105 orë. III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Njohuri të përgjithshme për përbërjen e tokës 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:

- shpjegojë qëllimin dhe rëndësinë e përbërjes së tokës dhe strukturës së saj. - përshkruajë dhe klasifikojë mineraret - shpjegojë efektet e veprimit në tokë: të ujit, erës dhe akullnajave.

b) Temat e kapitullit − Rëndësia e tokës dhe të ushqyerit e bimëve − Përbërja kimike e tokës − Mineraret dhe vetit e tyre − Vetit fizike, kimike dhe ndarja e minerareve − Shkatërrimi i minerareve dhe shkëmbinjve − Formimi i substratit gjeologjik − Roli i ujit në formimin e masës së shkriftë − Veprimi gjeologjikë i erës dhe akullnajave. c). Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën;

31

- demostrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve; - demonstrojë përzgjedhjen dhe perdorimin e minerareve - kryejë ushtrime në klasë-laborator d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela - vegla dhe materiale të nevojshme. - laboratori, paisje tjetër laborotike, skema pasqyruese etj - grafoskopi, LCD-videobimi - materiale: (kemikate, dheu, shkëmbit). Kapitulli 2: Formimi i tokës 3 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: − shpjegojë tokën si substrat ku zhvillohen bimët − shpjegojë rëndësinë e faktorëve pedogjenetik pjesëmarrës në formimin dhe në strukturën

e tokës. b) Tema e kapitullit: − Njohurit për tokën − Faktorët e formimit të tokës

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të − shpjegojë temën − demonstrojë përzgjedhjen, përdorimin e materialeve, skicave, tabelave dhe grafikoneve. − kryejë ushtrime në klasë d) Kushtet për realizimin e kapitullit − Tabela − Laboratori − Kompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi etj). − Materiali i nevojshëm (kemikatet, dheu, shkëmbit, fosile etj). − Mikroskop, skema pasqyruese etj Kapitulli 3. Toka si sistem trefazësh 10 orë a). Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: − shpjegojë tokën, përbërjen mineralogjike dhe mekanike − shpjegojë përbërjen e humusit − përshkruajë proceset e formimit të humusit. − dallojë organizmat dhe materiet organike në tokë.

b)Tema e kapitullit: − Përbërja mineralogjike e tokës − Përbërja mekanike e tokës − Organizmat dhe materiet organike të tokës

32

− Humusi i tokës − Formimi i humusit − Format e humusit në tokë − Transformimi i materijeve organike në bashkëdyzime minerale c) Udhëzime didaktike per kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: − shpjegojë temën − demonstrojë perzgjedhjen dhe perdorimin e veglave dhe materialeve − kryejë ushtrime në klase, laborator dhe terren. d) Kushtet për realizimin e kapitullit − Tabela − Laboratori − Kompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi etj). − Materiali i nevojshëm (kemikatet, dheu, shkëmbit, humusi, uji etj). − Pajisje laboratorike, forma dhe skema pasqyruese etj Kapitulli 4: Vetitë e tokave 16 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: − dallojë tokat sipas vetive: fizike, mekanike, ujore, ajrore dhe kimike. − shpjegojë faktorët e shkatrrimit të strukturës së tokës. − dallojë morfologjinë, ngjyrën dhe përberjen e tokës. b) Tema e kapitullit − Vetit fizike të tokës − Strukura e tokës dhe faktorët që ndikojnë në fomimin e saj − Faktorë të shkatërrimit të strukturës − Vetit e përgjithshme fizike − Vetit fiziko-mekanike − Faza e lëngët e tokës − Vetit ujore të tokës − Vetit ajrore të tokës − Vetit termike të tokës − Vetit kimike të tokës − Tretja tokësore − Vetit morfologjike të tokës − Përbërja e tokës − Ngjyra e tokës c) Udhëzime didaktike per kapitullin Rekomandohet që mësuesi të : − shpjegojë temën − demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve − kryejë domonstrime ilustrative për tipat e tokave − zhvillojë ushtrime në terren, laborator- klasë.

33

d) Kushtet për realizimin e kapitullit − Tabela − Laboratori. − Grafoskopi, LCD-videobimi etj). − Materiali i nevojshëm (kemikatet, dheu, shkëmbit, uji etj). − Pajisje laboratorike, skema pasqyruese etj Kapiulli 5: Klasifikimi i tokës 14 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: − shpjegojë qëllimin dhe rëndësisnë e tipava të ndryshmëm të tokave − përcaktojë llojet e bimëve që mund të kultivohen në tipat e tillë të tokave. − dallojë tipat e ndryshme të tokave − klasifikikojë tokat sipas karakeristikave dhe veçorive

b)Tema e kapitullit: − Tokat automorfike − Smonica − Toka malore − Toka e kuqe − Podzoli − Pseudoglej − Tokat aluviale − Tokat hidromorfike − Tokat e zeza moçalike − Tokat livadhore

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: − demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e materialeve − bëj prezantime të monoliteve të tokave në klasë d) Kushtet për realizimin e kapitullit − Tabela − Laboratori − TV, Kompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi etj). − Materiali i nevojshëm (kemikatet, mostrat e dheut, monolitet e tipave të tokës, praktikë

në terren. − Pajisjet laboratorike, skema dalluese dhe pasqyruese etj. Kapitulli 6. Përbërja kimike e bimëve 7 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: − përcaktojë përbërjen kimike të bimëve − përcaktojë format e ujit në bimë.

34

− shpjegojë metodat dhe mënyrat e të ushqyerit të bimëve − shpjegojë makro-mikro elementet dhe rolin fiziologjik të tyre. b)Tema e kapitullit: − Uji dhe format e tij në bimë − Materiet organike − Materiet organike energjetike − Materiet organike stimuluese − Materiet minerale

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet qe mësuesi të: − kryejë demonstrime për përcaktimin e ujit në bimë − kryejë përcaktimin e materieve organike dhe inorganike − përzgjedh dhe përdor veglat dhe materialet bimore − kryejë ushtrime në klasë, laborator. − kryejë vlërësime gjatë vëzhgimit të punëvë të pavarura apo detyrave të shtëpisë. d)Kushtet për realizimin e kapitullit − Tabela − Laboratori − TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj). − Materiali i nevojshëm (bimë të ndryshme, kemikatet, etj). − Pajisje laboratorike, skema pasqyruese etj Kapitulli 7. Të ushqyerit e bimëve 18 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: − dallojë të ushqyerit autotrof dhe heterotrof të bimëve − shpjegojë rolin dhe funksionin e materieve organike − shpjegojë mënyrat e absorbimit të ujit nga ana e bimëve. − kryejë të ushqyerit e bimëve − përcaktojë reaksionin e tokës. b)Tema e kapitullit: − Të ushqyerit heteorotrof të bimëve − Të ushqyerit autotrof të bimëve − Kushtet e formimit të klorofilit − Asimililimi i gazit karbonik-Fotosinteza − Absorbimi i ujit − Të ushqyerit mineral i bimëve − Makroelementet dhe rroli fiziologjik i tyre në bimë − Azoti − Fosfori − Kaliumi − Kalciumi, magnezi, sulfuri dhe hekuri − Mikro-elementet dhe rroli fiziologjik i tyre në bimë

35

− Reaksioni i tokës dhe ndikimi i tij në rritjen e bimëve c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të : − demonstrojë përzgjedhjen, përdorimin e veglave dhe materialeve − demonstrojë dallimet në mes mënyrave të ushqyerit të bimëve. − demonstrojë rreth rrolit të ndryshëm të elementeve ushqyes − kryejë ushtrime në klasë, laborator dhe terren.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit − Tabela − Laboratori − TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj). − Materiali i nevojshëm (kemikatet, dheu, uji etj). − Bimë të ndryshme, plehrat minerale, substrate te ndryshme, enë vegjetative, pajisje tjetër

laborotike, skema pasqyruese etj. Kapitulli 8: Plehrat organike 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: − shpjegojë rendësin, rolin e plehrave organike dhe të gjelbërt − ndërtojë forma të ndryshme të plehërishtës, − dallojë format e prodhimit të kompostit dhe plehut të gjelbërt.

b)Tema e kapitullit: − Rëndësia e plehrave organike − Plehu i stallës dhe përdorimi i tij − Ndërtimi i plehërishtës dhe ruajtja e plehrave − Komposti − Lëngu i plehut − Plehërimi i gjelbertë − Fekalet c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të : − demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve − kryejë ushtrime në fermë eksperimentale. − kryejë ushtrime për format e plehrishtes dhe plehrimit të gjelbërt.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit − Tabela − Laboratori − TV, Kompjuteri, Interneti, LCD-videobimi etj). − Materiali i nevojshëm (plehrat e stallës, të gjelbërt, komposti, dheu etj). − Pajisje tjetër laboratorike, skema pasqyruese etj

36

Kapitulli 9. Plehrat minerale 17 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: − dallojë plehrat e thjeshta, azotike, fosforike, superfosfate, uresë dhe kaliumit. − shpjegojë plehrat komplekse, të dyfisht dhe mikroplehrat. − përcaktojë mënyrën e përdorimit të plehrave varësisht nga lloji dhe qëllimi. b) Tema e kapitullit: − Plehrat e thjeshta − Plehrat e azotit dhe prodhimi i tyre − Plehrat e nitrateve − Plehrat e amonit − Plehrat amide-Urea − Plefrat fosforike dhe prodhimi i tyre − Superfosfati i thjeshtë − Superfosfatete e përqendruara − Plehrat e kaliumit dhe prodhimi i tyre − Plehrat e kalciumit − Plehrat komplekse − Plehrat komplekse te dyfishta − Plehrat komplekse te trefishta − Mikroplehrat c) Udhëzimi didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: − demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e plehrave të thjeshta dhe komplekse − përcaktojë llojin e plehut sipas përmbajtjes dhe qëllimit të përdorimit − prezantojë mostrat e llojeve të ndryshme të plehrave. − prezantojë skema të ndryshme që shprehin efektin e secilit elemet në veçanti. − kryejë ushtrime në klasë, laborator, ara, kopshtie, serra. d) Kushtet për realizimin e kapitullit − Tabela − Laboratori − TV, Kompjuteri, Interneti, LCD-videobimi etj). − Materiali i nevojshëm (kemikatet, dheu, plehra të ndryshme minerare,

uj,serra,kopshte,ara etj). − Pajisje tjetër laborotike, skema pasqyruese etj

37

Programi i lëndës

“Bazat e teknikës bujqësore “

Lëmia: Bujqësi Profili: Pemëtari-Vreshtari, Lavërtari - perimtari Niveli : I Klasa: 10 I. Qëllimi i lëndes Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të nxënësi duhet të: - tregojë qëllimin dhe rëndësinë e teknikës bujqësore në funksion të prodhimit bimor për

kulturat lavërtare dhe perimore. - dallojë metalet e zeza dhe të ngjyrosura, masat plastike dhe drurin. - dallojë pjesët dhe detajet e makinave, lëndë djegëse, pjesët e motorit OTO dhe DIZEL - shpjegojë sistemin e përcjelljes së lëngjeve dhe gazrave - shpjegojë parimet e punës së motorit me djegie të brendshme - Pershkruajë principin e punës sëe motorëve me dy kohë dhe katër kohë. - shpjegojë ndertimin, funksionimin, përdorimin dhe mirëmbajtjen e traktorit. II. Fondi i orëve të lëndës : 35 javë x 2 orë në javë = 70

III. Programi i hollësishem i lëndës Kapitulli 1: Njohuri të përgjithshme për teknologji materialit 14 orë a) Qellimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: − shpjegojë qëllimin dhe rëndësinë e teknikës bujqësore − dallojë metalet e zeza dhe ato të ngjyrosura, masat plastike dhe drurin. b) Temat e kapitullit − Rëndësia e teknikës në prodhimtarinë bujqësore − Njohuri të përgjithshme të materialit. − Metalet e zeza − Metalet e ngjyrosura − Detalet e makinave − Jometalet − Kauçuku dhe goma − Masat plastike − Druri − Përpunimi i metaleve me presion.

c) Udhezime didaktike per kapitullin Rekomandohet qe mësuesi të : − shpjegojë temën − demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve − kryejë ushtrime në klasë –laborator, ofiçinë.

38

d) Kushtet për realizimin e kapitullit − tabela − vegla dhe materiale të nevojshme. − laboratori, paisje tjetër laborotike, skema pasqyruese etj − grafoskopi, LCD-videobimi. − (TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj). − Materiali i nevojshëm (pjesë të metaleve dhe jo metaleve, drurit masë plastike etj).

Kapitulli 2: Elemente të makinave 8 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegojë elementet lidhëse dhe ato për përcjellje të lëvizjes. - përshkruajë akset, boshtet dhëmbëzoret - demonstrojë transmisionet me anë të rrypave dhe zinxhirëve. b) Temat e kapitullit - Elementet lidhëse - Elementet për përcjelljen e lëvizjës - Akset, boshtet dhe dhëmbëzorët (ingranazhet) - Përcjellja e lëvizjes me anë të rrypave dhe zinxhirëve

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: − shpjegojë temën − demonstroj perzgjedhjen dhe perdorimin e veglave dhe materialeve − demonstron dhe renditë elementet lidhësë, boshtet , akset dhe rrypat − kryejë ushtrime në klasë, ofiçinë, punëtori. d) Kushtet për realizimin e kapitullit − Tabela − Laboratori − Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-

videobimi etj). − Materiali i nevojshëm (traktori, elemente lidhëse të traktorit, rrypat, zinxhirët etj).

Kapitulli 3: Lëndët djegëse 3 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të - shpjegojë rëndësinë dhe llojet e djegies. - përshkruajë vetit e lëndëve djegëse. b) Temat e kapitullit - Rëndësia dhe llojet e lëndëve djegëse. - Vetit e lëndëve djegëse

39

c) Udhezime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: − shpjegojë temën − demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe lëndëve djegëse − kryejë ushtrime në klasë dhe ofiçinë. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Laboratori - Teknologjia e nevojshme mësimore (Kompjuteri, LCD-videobimi etj). - Materiali i nevojshëm ( traktori, skemat e djegies, lëndë djegëse, etj). Kapitulli 4: Lubrifikantët 5 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të : - shpjegoje rndësin dhe llojet e lubrifikantëve . - përshkruajë rolin dhe shfrytëzueshmërin e tyre në mekanizim bujqësor. - dallojë llojet e lubrifikantëve. b) Temat e kapitullit - Rëndësia e lubrifikanteve - Llojet e lubrifikantëve - Përdorimi i tyre në mekanizimin bujqësor c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: − shpjegojë temën − demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e lubrifikantëve dhe veglave − kryejë ushtrime në klasë, demonstrim në ofiçina. d) Kushtet për realizimin e kapitullit − Laboratori − Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, LCD-videobimi etj). − Materiali i nevojshëm (traktori, prerja tërthore e traktorit, pjesët e ndryshme të traktorit,

lubrifikantët etj). Kapitulli 5: Elektroteknika 5 ore a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: − shpjegojë parimet themelore të elektroteknikës në mekanizim. − kryejë ushtrime me akumulatorë − dallojë llojet e akumulatorëve dhe mënyrat e shfrytëzimin në mekanizim − shpjegojë rrotulluesit elektrik. b) Temat e kapitullit − Kuptime themelore nga elektroteknika − Akulumatori dhe llojet e tyre − Gjeneratori − Rrotulluesi elektrikë

40

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: − shpjegojë temën − demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve − kryejë ushtrime në klasë, laborator dhe ofoçinë. d) Kushtet për realizimin e kapitullit − Laboratori − Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, LCD-videobimi etj). − Materiali i nevojshëm (traktori, akumulatorët, gjeneratorët, kabël elektrikë etj). Kapitulli 6: Motorët 18 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: − shpjegojë motorët me djegie te brendshme, − dallojë pjesët përbërëse te motorët OTO dhe Disel . − dallojë parimet e punes së motorëve me dy dhe katër kohë . − dallojë sistemet e përcjelljes së ajrit, lëndës djegëse dhe gasrave. − dallojë pjesët e pa lëvizëshme dhe të lëvizëshme të motrit. b) Temat e kapitullit − Motorët me djegie të brendshme − Pjesët përbërëse të motorit − Pjesët e palëvizshme dhe të lëvizshme − Mekanizmi ndezës i motorit − OTO dhe DIZEL motorët − Principi i punës së motorëve me dy kohë dhe me katër kohë − Stabilimentet e motorit − Sistemi i përcjelljes se ajrit dhe gazrave − Sistemi i përcjelljes se lëndës djegëse dhe lyerëse − Sistemi i ftohjes − Sistemi elektrike te OTO dhe DISEL motorët c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: − shpjegojë temën − kryejë demonstrime praktike dhe ilustrative për punën e motorit − kryejë dhe përzgjedhjë për përdorim veglat dhe materialet − kryejë ushtrime në klasë dhe laborator apo hangar. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Laboratori - Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, LCD-videobimi etj). - Materiali i nevojshëm (motorët OTO dhe Disle, traktori, prerja tërthore e traktorit,

skemat e djegies të lëndëve djegëse, pjesët e ndryshme të traktorit, lubrifikantët bateritë-akumulatorët, sistemet e përcjelljes së gazrave dhe lëndës djegëse etj).

41

Kapitulli 7 : Traktori 17 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të : - shpjegojë dhe klasifikojë traktorët, - dallojë pjesët e traktorit, ndërruesin e shpejtësisë. - shpjegojë diferencialin përcjellës dhe sistemin e drejtimit. - dallojë instalimet e ndriçimit dhe sinjalizimit - instalojë sisemine sinjalizimit. - ndrrojë pneumatikët dhe pjesët tjera të traktorit. - drejtojë dhe mirëmbajë traktorin. - konrollojë dhe ndrrojë vajin dhe sistemin e frenimit. b) Temat e kapitullit - Klasifikimi i traktoreve sipas kategorive - Pjesët e traktorit - Mekanizmi përcjellës – lidhës - Ndërruesi i shpejtësive - Diferenciali përcjellës i përparem dhe i pasëm - Sistemi i drejtimit te traktorit - Rrotatë e përparme dhe të pasme të traktorit - Rrotatë pneumatike - Sistemi i frenimit dhe llojet e tij - Instalimet e ndriçimit dhe sinjalizimit - Sistemi hidraulik i traktorit - Përdorimi dhe mirëmbajtja e traktorit c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuësi të: − shpjegojë temën − demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve − kryejë ushtrime në klasë, laboratorë dhe ofiçina. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Laboratori - Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-

videobimi etj). - Materiali i nevojshëm (traktorë të kategorive të ndryshme, prerja tërthore e traktorit,

diferencialet e ndryshme, ndërruesit e shpejtësisë, pneumatikët, skemat e djegies të lëndëve djegëse, pjesët e ndryshme të traktorit, lubrifikantët bateritë-akumulatorët, ofiçina e veglave dhe pajisjeve bujqësore etj).

42

Klasa 10

Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale

PËRSHKRUESIT E MODULEVE TË PRAKTIKAVE PROFESIONALE

“Profili pedologjik dhe hulumtimi i tokës në terren”

Lëmia: Bujqësi Profili: Pemëtari-Vreshtari, Lavërtari-perimtari Niveli: I Klasa: 10 Numri i modulit 2 Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i aftëson nxënësit për të realizuar matjet e ndryshme, përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave në terren për të mund më hap profilin pedologjik.

Kohëzgjatja e modulit

5K (30 orë)

Rezultatet e të mësuarit (RM) dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi kryen matje të ndryshme, përzgjedhë vegla dhe materiale tё nevojshme. Përmbajtja: - Kryerja e matjeve të ndryshme në ngastrën ku planifikohet

hapja e profilit pedologjik. - Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës për hapjen e

profilit pedologjik - Përdorimi i drejtë i veglave dhe pajisjeve gjatё hapjes së

profilit pedologjik. - Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi përcakton lokacionin për hapje të profilit pedologjik

Përmbajtja : - Analiza e skemës së lokacionit të përcaktuar për hapje të

profilit - Dimensionet dhe skicimi i profilit pedologjik - Parapërgaditjet në terren për hapjen e profilit pedologjik - Mёnyrat e e hapjes se profilit

RM 3 Nxenesi kryen hapjen e profilit pedologjik

Përmbajtja: - Nxjerrja e dheut sipas shtresave të thellësisë - Formim i shkallëve gjatë hapjes së profilit pedologjik - Përcaktim i shtresave-horizonteve të tokës në profil. - Përcaktim i vetive fizike dhe fiziko-mekanike të tokës. - Përcaktim i strukturës, formës dhe madhësisë së

agregateve. - Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

43

Proçedurat e vlëresimit

Realizimi i pranueshёm i modulit do tё konsiderohet arritja e kёnaqshme e tё gjitha kritereve tё realizimit tё specifikuara pёr çdo rezultat tё tё mёsuarit. Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё pёrdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Vezhgim i demonstrimit me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:

- Kryejё matje të saktё në ngastёrёn e planifikuar për hapje tё profilit pedologjik.

- Përzgjedhjё drejtё veglat dhe pajisjet për hapje tё profilit pedologjik

- Përdorim drejtë veglat dhe pajisjet gjatё hapjes së profilit pedologjik.

- Rrespektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit.


KR Nxënësi duhet tё:

- Analizojё drejtё skemën e lokacionit të përcaktuar për hapje të profilit

- Dimensionojё dhe skicojё drejtё profilin pedologjik - Rrespektjё mёnyrat e hapjes sё profilit



- Bёjё nxjerrjen e dheut sipas shtresave dhe thellësisë - Kryejё formimin e shkallëve në mёnyrё të drejtё gjatë

hapjes së profilit pedologjik - Përcaktojё drejtё shtresat-horizontet e tokës në profil. - Përcaktojё vetive fizike dhe fiziko-mekanike të tokës. - Përcaktojё strukturën, formën dhe madhësin e

agregateve. Metodat e të mesuarit të rekomanduara

- Ky modul duhet të trajtohet në situata teorike dhe praktike me nxënësin.(në klasë, laborator dhe terren).

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr matjet, lokacionin dhe tipat e ndryshme të tokave.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për matje, përcaktim, hapje, strukturim dhe analizё në gjitha fazat e punës, për të vёrejtur dallimet.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik

44

i aftësive të fituara. - Vlersimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati

dhe të jetë transparent ndaj nxënësve.Gjatë vlersimit të nxënsëve duhet të synohet vlërsimi i njohurive dhe shprehive të punës.

Baza materiale e domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme: - Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike, kemikate,

vegla pune, sonda etj - Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Interneti,

CD, Grafoskopi). - Mjete teknike transporti pёr terren

45


“Marrja e mostrave nё terren” Lëmia: Bujqësi Profili: Pemëtari-Vreshtari, Lavërtari - perimtari Niveli: I Klasa: 10 Numri i modulit 2

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që I pajis nxënësit me aftësi praktike për formimin e mostrës, marrjen, regjistrimin, paketimin, transportimin për analizё tё terren të mostrave të dheut.


5K (30 orë)


RM 1 Nxënësi pёrgatit të gjitha skicat, planet dhe materialet për marrje të mostrave nga profili pedologjik për dërgesё në laborator . Përmbajtja: - Veglat për marrje të mostrave në terren - Teknikat e marrjes së mostrave - Numёri i mostrave - Etiketimi dhe regjistrimi i mostrave të dheut

RM 2 Nxënësi kryen proceduren e marrjes së mostrës së dheut për

analiza Permbajtja : - Zgjedhja e vendit për mostrim - Mostra e dheut për hulumtime fizike - Mostra e dheut për hulumtime kimike - Mostra e dheut për hulumtime mikrobiologjike

RM 3 Nxenesi kryen hapjen e profilit pedologjik, paketimin dhe

transportimin e mostrave të dheut në laborator Përmbajtja: - Hapja e profilit pedologjik - Thasët e nevojshëm për numrin e mostrave të dheut - Vendosja e mostrën në thasë plastike apo tekstili - Regjistrimi, etiketimi i mostrave në thasё dhe regjistër - Paketimi dhe ngarkimi i mostrave në mjetin transportues



46



- Pёrzgjedhё dhe përdor drejtё veglat gjatë marrjes sё mostrave në terren

- Zbatojё drejtё teknikat e marrjes së mostrave - Rrespektojё numërin e planifikuar të mostrave



Zgjedhё drejtё vendin për mostrim - Rrespekton procedurat marrjes së mostёs për hulumtime fizike - Rrespekton procedurat marrjes së mostёs për hulumtime kimike - Rrespekton procedurat marrjes së mostёs për hulumtime

mikrobiologjike


KR Nxënësi duhet tё: - Kryejё hapjen e profilit pedologjik sipas skemes dhe

dimensioneve. - Pёrcaktojё llojin dhe numrin e thasëve tё nevojshëm për

mostrave të dheut. - Rrespekton rregullat e regjistrimit, etiketimi i mostrave në

thasё dhe regjistër - Rrespekton standardet e paketimit dhe ngarkimit tё mostrave

për transportues Metodat e të mesuarit të rekomanduara

- Ky modul duhet të trajtohet në situata teorike dhe praktike me nxënësin.(klasë, laborator dhe terren).

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr mostrimet dhe metodat e tyre për lokacionin dhe tipat e ndryshme të tokave.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete në planifikimin, realizimin e marrjes së mostrave varësisht nga qëllimi dhe drejtimi i analizës që planifikohet dhe dëshirohet. Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara. Vlersimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe të jetë transparent ndaj nxënësve.Gjatë vlersimit të nxënsëve duhet të synohet vlërsimi i njohurive dhe shprehive të punës.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme - Mjedis i përshtatshëm për punë . - Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike, kemikate,

vegla pune, sonda, thasë, marker, regjistëra për mostra të

47

dheut, sipërfaqe toke- ara apo kopёshte etj - Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Interneti,

CD, Grafoskopi). - Mjete teknike transporti pёr terren

48


“Ruajtja e plehrave minerale dhe tё stallёs”

Lëmia: Bujqësi Profili: Pemëtari-Vreshtari, Lavërtari-perimtari Niveli: I Klasa: 10 Numri i modulit 3

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që pajisë nxënësit me aftësi praktike për kryer ruajtjen e plehrave, deponimin dhe përdorimin e tyre në të ushqyerit e bimëve.


5K (30 orë)


RM 1 Nxënësi kontrollon depon dhe përzgjedhjё veglat dhe pajisjet për pastrim të depos dhe ndërtimin e figurës për plehra të stallës. Përmbajtja: - Kontrolli i depos: rrrymёa , uji, zjarri, ventilimit dhe

pastërtia. - Përzgjedhja e mjeteve të nevojshme për pastrim të depos - Vënja në punë si dhe largimi i pjesëve të panevojshme - Përdorim i mjeteve dhe veglave për pastrim të depos - Përcaktimi i vendit të pёrshtatёshёm për ndërtimin e

figurës me pleh shtalle. - Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi kryen pastrimin, dezinfektimin dhe riparimet e

nevojshme nё depo. Permbajtja: - Largimin e pjesëve të panevojshme nga depoja. - Riparim i pjesëve të dëmtuara të depos - Venja e mjeteve mbrojtëse për dezinfektim - Zgjedh preparatin e caktuar për dezinfektim

RM 3 Nxënësi kryen deponimin e plehrave ne vendin e caktuar

Përmbajtja: - Vendosja e paletave sipas sistemit menaxhues nё depo - Vendosja e plehut sias llojit tё tij - Evidentimi i sakёt i numёrit tё thasёve - Ndёrtimi i figurёs sё plёhut tё shtallёs sipas planifikimit.


Realizim i pranueshёm i modulit do tё konsiderohet arritje e kёnaqshme e tё gjitha kritereve tё realizimit tё specifikuara pёr çdo rezultat tё tё mёsuarit. Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё pёrdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit

49

KR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Vezhgim demonstrimi te nxënësi me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të: - Kontrlljё në depo: rrrymёn, ujin, pajisjet e zjarrit, ventilimit

dhe pastërtin. - Kryejё pastrimin e depos - Përdorojё mjetet dhe veglat për pastrim të depos - Përcaktojё vendin e pёrshtatёshёm për ndërtimin e figurës

për pleh shtalle. - Rrespektojё standardet për mbrojtjae në punë dhe ruajtja e

mjedisit.

RM 2 IV Vezhgim demonstrimi te nxënësi me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet tё: KR Nxënësi duhet të : - Largojё pjesët e panevojshme nga depoja. - Riparojё pjesët e dëmtuara në depo - Aplikojё mjetet mbrojtëse për dezinfektim

RM 3 IV Vëzhgim demonstrimi të nxënësi me listë kontrolli


- Vendos paletat sipas sistemit menaxhues tё depos - Klasifikojё dhe vendos plehun sipas llojit - Evidentojё sakёt sasinё dhe numёrin e thasёve - Ndёrtojё plehrishtes sipas figurës.

Metodat e të mesuarit të rekomanduara

- Ky modul duhet të trajtohet në situata teorike dhe praktike me nxënësin.(në klasë, laborator, depo dhe terren).

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr sistemet e deponimit dhe menaxhimit të punёve në depo.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për në çdo hallkё të procesit të punës, kontrollim, riparim, dezinfektim dhe shfrytëzim me qёllim të ruajtjes së plehrave minerale në gjitha fazat e punës.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara.

- Vlersimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe të jetë transparent ndaj nxënësve.

- Gjatë vlersimit të nxënsëve duhet të synohet vlërsimi i njohurive dhe shprehive të punës.

- Gjatë gjithë kohës që nxënësit kryejne veprime praktike, ata vëzhgohen dhe udhëzohen nga mesuesi.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:

50

Depo, paleta, ngarkues-pirunier, pleh mineral i llojeve të ndryshme, fermё, shtallё, kafshё, paletalim të plehut etj)

51


“Përdorimi i plehrave” Lëmia: Bujqësi Profili: Pemëtari-Vreshtari, Lavërtari-perimtari Niveli: I Klasa: 10 Numri i modulit 5

Qëllimi i modulit

Modul praktik që pajisë nxënësit me aftësi praktike për përdorim të plehrave mineral dhe të shtallёs në të ushqyerit e bimëve.


5K (30 orë)


RM 1 Nxënësi përdor plehrat në të ushqyerit e bimëve para dhe gjatë vegjetacionit të kulturave lavёrtare-perimore. Përmbajtja: - Llojet e plehrave dhe afatet e aplikimit. - Përcaktim i sasisë dhe normës së plehut varësisht nga lloji. - Përcaktimi i afatit për aplikimit të plehrave varësisht nga

lloji i plehrave dhe kulturës bimore qё planifikohet pёr të ushqyer.

- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi shpërndan plehun me makinë shprëndarëse Përmbajtja : - Llojet e shpërndarëse të plehut mineral dhe organik - Testet dhe kontrolla e shpёrndarёsve para pёrdorimit - Shpërndarja e plehut mineral dhe organik - Regullat e sigurisё teknike dhe ruajtjes së mjedisit gjatë

shpërndarjes së plehut.

RM 3 Nxënësi mirëmban, konzervon dhe riparon difektet kryesore të makinave shpёrndarёse dhe pajisjeve. Pёrmbajtja : Mirёmbajtja dhe konservimi i shpёrndarёse të plehut Identifikimi i difekteve dhe riparimi i tyre Rregullat e sigurimit teknik te ruajtjes se mjedisit gjate mirembajtjes se makinave shperndarse te plehut


Realizim i pranueshёm i modulit do tё konsiderohet arritja e kёnaqshme e tё gjitha kritereve tё realizimit tё specifikuara pёr çdo rezultat tё tё mёsuarit. Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё pёrdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit

52

RM 1 IV Vezhgim i demonstrimit të nxënësit me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të : - Pёrcaktojё llojet e plehrave dhe afatet e aplikimit. - Përcaktojё sasisë dhe normën e plehut varësisht nga

lloji. - Përcaktojё afatet për aplikimit të plehrave varësisht

nga lloji i plehrave, kulturës bimore dhe qёllimit. - Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.Pёrcaktojё

llojet e plehrave që aplikohen sipas fazave të zhvillimit të bimёve.



- Pёrcaktojё shpërndariset sipas llojit të plehut mineral apo organik

- Testojё dhe kontrollojё shpёrndarёsit para pёrdorimit - Shpërndarjё plehra mineral dhe organik - Rrespektojë rregullat e sigurisë dhe ruajtjes së mjedisit

gjatë shpërndarjes së plehut me makina shpërndarese


KR Nxënësi duhet të: Mirmbajё dhe konzervojё makinat dhe pajisjeve shpёrndarese.

- Identifikojё difektet dhe riparojё. - Respektojё rregullat e sigurisё teknike dhe ruajtjes se

mjedisit gjate mirembajtjes sё shperndёsve tё plehut. Metodat e të mesuarit të rekomanduara

- Ky modul duhet të trajtohet në situata teorike dhe praktike me nxënësin.(në klasë, laborator depo dhe fusha).

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr sistemet e përdorimit të plehrave , konservimin e shpёrndarёsve , kontrollin dhe testimin e tyre.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për në cdo hallkё të procesit të punës, kontrollё, riparim të shpёrndarёsve, shpërndarje të plehrave mineral dhe organik varësisht nga fazat e zhvillimit të bimëve.





- Mësuesi i praktikës duhet ta mbikqyrë rrespektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, të ruajtjes së mjedisit dhe të mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve të punës.

53


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme: - Mjedis i përshtatshëm për seanca praktike makineri dhe pajisje

të shpërndarёsve të pleharve minerar dhe organik. - Sasi plehra kimike dhe tё shtallёs në përdorim

54


“Perdorimi i traktorit” Lëmia: Bujqësi Profili: Pemëtari-Vreshatri, Lavërtari-perimtari Niveli: I Klasa: 10 Numri i modulit

5

Qëllimi i modulit

Modul praktik që pajisë nxënësit me aftësi praktike për përdorim të traktorit dhe veglave që i bashkëngjiten. Për të manovruar i sigurt me traktor me rimorkio, të bashkëngjes dhe të i shkëpus pajisjet për traktor, të bejnë shërbime me traktor sipas nevojës, të zgjedh probleme tjera për destinime të ndryshme me traktor.


5K (30 orë)


RM 1 Nxënësi drejton dhe manovron i sigurtë traktorin me një diferencial dhe rimorkio dyrrotëshe. Përmbajtja: - Kontrolli për ujë, vaj dhe karburante, para nisjes së traktorit - Kontrollё e sistemit të ndezjes fillestare (lëshimit) - Ndezja e traktorit, lëvizja para-prapa dhe në këthesa - Bashkёngjitje të rimorkios për traktor. - Siguria teknike gjatë lëvizjes, sistemet: ndriçimi natën,

sinjalizimi në kthesa, sigurim i traktorit kur ndalohet dhe zbret drejtuesi.


RM 2 Nxënësi lidhë dhe shkëput pajisjet në lidhësin me tri pika të traktorit. Permbajtja : - Manovrim i qetë i traktorit para-prapa dhe në këthesa. - Lëvizja me dorë e pajisjeve të rënda në drejtim të caktuar

me tre pika në traktor. - Montim dhe çmontim i pajisjeve në lidhësin - Lavrojё dhe punojё sipёrfaet me traktor - Kryejё punё plotësuese në fermё (plehërim, trajtim,

pёrgaditje të sipërfaqeve etj) - Transportojё veglat dhe pajisjet e punës nga hangari-ara-

hangar. - Rradhitja e pajisjeve dhe veglave të punës me sistem të

shfrytëzimit.

RM 3 Nxënësi kryen shërbimet e traktorit sipas instruksioneve të prodhuesit Permbajtja : - Kontrolla e karburanteve-furnizimi i traktort - Kontrolla e vajit, llojet i tyre, filtrat dhe llojet

55

- Niveli i ujit në radiator, dhe karakteristikat e ujit që furnizohet traktori.

- Niveli i elektrolitit në bateri, polet e baterisë dhe lidhja. - Sistemi i qarkullimit –rrjedhjesё sё karburanteve në

traktor - Trusnia e gomave në gjendje transporti për të kryer

punime në tokën bujqësore. Proçedurat e vlëresimit


RM 1 IV Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë kontrolli


- Kontrolljё ujin, vajin dhe karburantet, para nisjes së traktorit

- Kontrolljё sistemin e ndezjes fillestare (lëshimit) - Ndezё traktorin, lëvizё para-prapa dhe në këthesa - Bashkёngjet rimorkion për traktor. - Rrespektojё sigurin teknike gjatë lëvizjes, sistemet:

ndriçimi natën, sinjalizimi në kthesa, sigurim i traktorit kur ndalohet dhe zbret drejtuesi.



KR Nxënësi duhet tё : - Manovrojё qetë traktorin para-prapa dhe në këthesa. - Lëvizё me dorë pajisjet e rënda në drejtim të caktuar

me tre pika në traktor. - Lavrojё dhe punojё sipёrfaqet me traktor. - Kryejё punё plotësuese në fermё (plehërim, trajtim,

pёrgaditje të sipërfaqeve etj) - Transportojё veglat dhe pajisjet e punës nga hangari-

ara-hangar. - Montojё dhe çmontojё pajisjet në lidhësin e traktorit. - Rradhitё pajisjet dhe veglat e punës me sistem të

shfrytëzimit.


KR Nxënësi duhet tё : - Kontrolljё karburantet-furnizim tё traktort - Kontrolljё vajin, llojet i tyre, filtrat dhe llojet - Kontrollojё nivelin e ujit në radiator, dhe

56

karakteristikat e ujit që furnizohet traktori. - Kontrollojё nivelin e elektrolitit në bateri, polet e

baterisë dhe lidhjes. - Kontrollonё sistemin e qarkullimit –rrjedhjes sё

karburanteve në traktor - Trusnia e gomave në gjendje transporti për të kryer

punime në tokën bujqësore. Metodat e të mesuarit të rekomanduara

- Ky modul duhet të trajtohet në situata teorike dhe praktike me nxënësin.(në klasë, laborator hangar dhe fusha).

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr sistemet e përdorimit të traktorit

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për në cdo hallkё të procesit të punës, kontrollё, manovrim, ngasje bashkëngjitje të pajisjeve dhe veglave, lavrim dhe transport.




- Gjatë gjithë kohës që nxënësit kryejne veprime praktike, ata vëzhgohen dhe udhëzohen nga mesuesi. Mësuesi i praktikës duhet ta mbikqyrë rrespektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, të ruajtjes së mjedisit dhe të mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve të punës.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme: - Mjedis i përshtatshem për seanca praktike - Traktor me një diferencial, rimorkio dyrroteshe. - Pajisje dhe vegla që vendosen në traktor, për punime

themelore dhe plotёsuese dhe të tjera. - Karborantё, grasatim, vaj, graso (yndyre). - Sipёrfaqe tё punushme.

57


“Mirëmbajtja dhe konservimi i traktori Lëmia: Bujqësi Profili: Pemëtari-Vreshtari, Lavërtari-perimtari Niveli: I Klasa: 10 Numri i modulit

6

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i pajis nxënësit me aftësi praktike për të mirëmbajur dhe konservuar taktroin, që nxënësit të mësojnë për shfrytëzim, mirëmbajtje, identifikimin dhe zgjidhje të problemeve që parqiten para dhe gjatë përdorimit dhe punës me traktor.


5K (30 orë)


RM 1 Nxënësi mirëmbanë dhe bën veprime tjera të nevojshme që priten nga një përdorues traktori. Pёrmbajtja:

- Përzgjedhja e veglave të punës - Vendosja e traktorit në kanal–lift - Demontim dhe zëvendësim i injektorit - Shtrëngim i kokës së motorit - Kontrolla dhe montim i termostatit - Zёvendёsim i pneumatikve - Kontrollё e sistemit të frenimit dhe hidraulikut - Riparim i pnumatikёve të shpuara - Rregullat e sigurimisё teknike dhe ruajtjes së mjedisit gjatë

mirëmbajtjes së traktorit

RM 2 Nxënësi identifikon dhe eviton parregullёsit dhe defektet që mund të paraqiten gjatë punës dhe përdorimit të traktorit. Permbajtja :

- Difektet në punën e motorit: (mosfunksionimi i ftohësit, ulje e nivelit të ujit në ftohës).

- Difektet dhe parregullsitë nё transmision dhe sistem të drejtimit

- Frenim i pamjaftueshёm, lëvizje boshe e timonit dhe pneumatikёt e harxhuar

- Difekte dhe parregullsi elektrike (starteri). - Pasojatё e parregullsive, nëse nuk riparohen me kohё - Ndёrrmarrja e veprimeve kur çfaqen parregullsit - Regjistrimi i parregullsive të identifikuara dhe të evituara.

RM 3 Nxënësi kryen veprime të sigurta gjatë punës në traktor dhe

mbron mjedisin për rreth vendit të punës Permbajtja : - Ndrrimi i vajit të motorit dhe kujdesi për mjedis.

58

- Mirёmbajtja dhe konzervimi i traktorit jashtë sezonit të punës

- Mirёmbajtja dhe kujdesi ndaj traktorit gjatë stinës së dimrit

- Deponimi i traktorit dhe kushtet nё depo. - Kontrlolla, ndrrimi i baterisё dhe kujdesi për mjedis - Eliminimi i ambalazhit, pjesët e ndrruara-vjetra dhe

kujdesi për mjedis Proçedurat e vlëresimit

Realizim i pranueshёm i modulit do tё konsiderohet arritja e kёnaqshme e tё gjitha kritereve tё realizimit tё specifikuara pёr çdo rezultat tё tё mёsuarit. Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё pёrdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të :

- Përzgjedhё veglat e duhura të punës - Vendosё drejtё traktorin në kanal–lift - Demontojё dhe zëvendësojё injektorin - Shtrëngojё me kujdes kokën e motorit - Kontrolljё, ndrrojё dhe montojё termostatin - Zёvendёsojё pneumatikёt - Kontrollojё sistemin e frenimit dhe hidraulikun - Riparojё pnumatikёt e shpuarё - Zbatojё rregullat e sigurisё teknike dhe ruajё mjedisin gjatë

mirëmbajtjes së traktorit


KR Nxёnёsi duhet tё:

- Evitojё difektet në punën e motorit: (mosfunksionimin e ftohësit, uljes sё nivelit të ujit në ftohës).

- Evitojё difektet dhe parregullsitë nё transmision dhe sistem të drejtimit

- Eliminojё frenimin e pamjaftueshёm, lëvizjet boshe tё timonit dhe pneumatikёt e harxhuar.

- Eliminojё, difektet dhe parregullsit elektrike, ndrrojё (starterin).

- Shpjegojё pasojatё e parregullsive, nëse ato nuk riparohen dhe eliminohen me kohё

- Ndёrrmarrё veprime adekuate për evitim dhe eliminim të parregullsive tё çfaqura.

- Regjistrojё parregullsit e identifikuara dhe të evituara.

59

RM 3 IV Vezhgim i demonstrimit tё nxёnёsit me listё kontrolli

KR Nxënësi duhet tё punon i sigurtë dhe mbronë mjedisin për rreth vendit të punës - Ndrrimjё vajin e motorit dhe kujdeset për mjedis. - Mirёmbajё dhe konzervojё traktorin jashtë sezonit të punës - Mirёmbajё dhe kujdest ndaj traktorit gjatë stinës së dimrit - Deponojё traktorin dhe kontrollojё kushtet nё depo. - Kontrlollojё, ndrrojё baterinё dhe kujdet për mjedis - Eliminojё ambalazhin, pjesët e ndrruara-vjetra dhe kujdeset

për mjedis Metodat e të mesuarit të rekomanduara

- Ky modul duhet të trajtohet në situata teorike dhe praktike me nxënësin.(në klasë, laborator, hangar, servise të mekanizimit bujqësor).

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr sistemet e ruajtjes dhe konservimit të traktorit.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për në çdo hallkё të procesit të punës, kontrollё, ndrrim i pjesёve, konservim, deponim, eliminim të defekteve, riparim.





- Mësuesi i praktikës duhet ta mbikqyrë rrespektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, të ruajtjes së mjedisit dhe të mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve të punës.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme: - Punëtoria e pajisur me instrumente matëse të përdorshme në

mekanizim bujqёsorё, servis bujqësor. traktor - Dokumentacion për standardet e mjedisit. - Mjedise pune për kryerjen e veprimeve nga modulit

60

Klasa 11

Programet e lëndëve profesionale

Programi i lëndës

“Botanikë”

Lëmi: Bujqёsi Profili: Pemëtari-Vreshtari, Lavërtari-Perimtari, Hortikulturë Niveli: I Klasa: 11 I. Qëllimi i lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 11, nxënësit duhet të: - përshkruajnë njohuritë bazë për zhvillimin historik të botanikës, - përshkruajnë qelizat dhe indet bimore, - dallojnë ndërtimin e organeve vegjetative e gjenerative, - përshkruajnë shumimin e bimëve, - përshkruajnë dhe vlerësojnë proceset e rritjes dhe zhvillimit të bimëve, si dhe klasifikimin

e tyre. II. Fondi i orëve te lendes 35 jave x 2 ore/jave = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës

Kapitulli 1: Citologjia - ndërtimi qelizor dhe përmbajtja kimike e qelizës 15 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё përfundim tё kapitullit, nxënësit duhet të: - Përshkruajnë botanikën si shkencë veçanërisht të lidhur me hortikulturën; - Shpjegojnë rolin e bimëve në natyrë; - Shpjegojnë mënyrat e studimit të botës bimore; - Përshkruajnë ndarjet e botanikës në degë të veçanta; - Shpjegojnë historinë e studimit të qelizës bimore; - Përshkruajnë formën dhe ndërtimin e qelizës bimore; - Shpjegojnë rolin e organeleve qelizore; - Përshkruajnë mënyrat e ndarjes së qelizës, si dhe zhvillimin individual të qelizave

bimore; - Shpjegojnë përbërjen dhe rëndësinë e lëngut qelizor; - Përshkruajnë ndërtimin, përbërjen kimike dhe rëndësinë e paretit qelizor. b) Temat e kapitullit - Hyrje në botanikë. - Zhvillimi historik i botanikës. Ndarja e botanikës.

61

- Qeliza bimore. Historia e studimit të qelizës. - Ndërtimi i qelizës bimore. - Citoplazma, ndërtimi, vetitë kimike dhe fizike. - Plastidet, ndërtimi dhe roli i tyre. - Organelet tjera qelizore në citoplazmë, ndërtimi dhe roli i tyre. - Bërthama qelizore, ndërtimi, përbërja kimike dhe roli i bërthamës; - Ndarja e qelizës, amitoza, mejoza, mitoza, rëndësia e mejozës për përmirësimin e

specieve të bimëve. Zhvillimi individual i qelizave bimore; - Lëngu qelizor, përbërja kimike dhe rëndësia e biologjike e tij; - Pareti qelizor, përbërja kimike dhe rëndësia e tij. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që arsimtari tё: - zhvillojë biseda dhe diskutime me nxёnёsit; lidhur me njohuritë e tyre për botanikën si

shkencë, rolin e bimëve në natyrë dhe rëndësinë e tyre për njeriun, format kryesore të qelizave dhe ndërtimin e tyre,

- përdorë mjete të tjera vizuale si: diapozitivë, folie, fotografive etj.; - shpjegojё rolin e organeleve qelizore dhe proceset fiziologjike që ndodhin në qelizë duke

ilustruar me vizatime të tyre ose vetëm me emërtimet të vendosura në mёnyrё të çrregullt dhe nxёnёsit t’i grupojnë;

- Udhёheqё punёn në laborator, duke i dhёnё mundësi çdo nxёnёsi të përgatis preparate dhe të bёjё vrojtime me mikroskop;

- Vlerёsojё nxёnёsit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Diapozitivё, folie, fotografi, modele për qelizën bimore; - Laborator, mikroskop, CD; - Video projektor, preparate për qelizën.

Kapitulli 2: Histologjia-Indet bimore 9 orë

a) Qëllimet e kapitullit Nё përfundim tё këtij kapitullit, nxënësit duhet të: - Përshkruajnë karakteristikat e përgjithshme të indeve; - Dallojnë indet bimore; - Shpjegojnë funksionin dhe rolin e indeve në bimë; b) Temat e kapitullit - Karakteristikat e përgjithshme të indeve dhe klasifikimi i tyre. - Meristemet-Indet krijuese - Indet mbrojtëse (mbuluese) - Indet parenkimore (themelore) - Indet mekanike (mbështetëse) - Indet përçuese - Indet pronditëse -sekretore c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që arsimtari tё: - Zhvillojë bisedë me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për indet bimore; - Kryejë demonstrime ilistrative duke përdorur fotografi, modele, sllajde apo folie;

62

- Organizojë nxënësit të punojnë në grupe për të diferencuar llojet e indeve, në bazë të strukturës dhe funksionit të tyre ( mund të përdoren vizatime ose modele të tyre);

- Udhëheqë punën në laborator, duke i dhënë mundësi çdo nxënësi të bëjë dallimin e indeve përmes vizatimeve, modeleve, si dhe përmes vrojtimeve të preparateve në mikroskop;

- Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Diapozitivё, folie, fotografi, modele për indet bimore; - Laborator, mikroskop, CD; - Video projektor, preparate për indet. Kapitulli 3: Organet vegjetative dhe funksioni i tyre 16 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё përfundim të këtij kapitullit, nxënësit duhet të: - Përshkruajnë karakteristikat e përgjithshme të organeve vegjetative; - Krahasojnë organet vegjetative, në aspektin morfologjik, anatomik dhe funksional; - Shpjegojnë veçoritë e ndërtimit anatomik të organeve vegjetative. b) Temat e kapitullit - Organet vegjetative, Rrënja, Morfologjia e rrënjës. - Ndërtimi anatomik i rrënjës - Metamorfozat e rrënjës, funksionet specifike - Kërcelli. Morfologjia e kërcellit - Dallimet midis formave të ndryshme biologjike të kërcejve, tipat dhe degëzimet e tyre - Ndërtimi anatomik dhe funksioni i kërcellit - Ndërtimi i parë anatomik i kërcellit në bimët dythelbore dhe gjimnosperme - Ndërtimi i dytë anatomik i kërcellit në bimët dythelbore dhe gjimnosperme - Ndërtimi anatomik i kërcellit në bimët monokotiledone - Metamorfozat e kërcellit, funksionet specifike - Gjethja, Morfologjia e gjethes - Llojet e gjetheve, Vendosje e gjetheve në kërcell - Ndërtimi anatomik i gjethes c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që arsimtari tё: - Zhvillojë bisedë me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për indet bimore; - Ilustrojë njohuritë duke përdorur fotografi, modele, sllajde apo folie; - Organizojë nxënësit në terren dhe laborator për vrojtim dhe analizë të organeve

vegjetative në aspektin morfologjik dhe anatomik - Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Diapozitivё, folie, fotografi, modele për organet vegjetative; - Laborator, mikroskop, CD; - Videoprojektor, preparate për ndërtimin anatomik të organeve vegjetative.

63

Kapitulli 4. Organet riprodhuese dhe funksioni i tyre 15 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit, nxënësit duhet të: - Përshkruajnë shumimin seksual, joseksual dhe vegjetati natyror e artificial; - Përshkruajnë karakteristikat e përgjithshme të organeve riprodhuese; - Krahasojnë organet riprodhuese; - Shpjegojnë veçoritë e ndërtimit morfologjik dhe anatomik të organeve riprodhuese. - Përshkruajnë pjalmimin dhe mënyrat e pjalmimit; - Përshkruajnë mënyrën e formimit të embrionit dhe farës, kushtet për mbirjen e farës, - ruajtjen e farës; - Përshkruajnë mënyrën e formimit të frytit, tipat e fryteve. b) Temat e kapitullit - Koncepte mbi shumimin e bimëve- mënyrat e shumimit. - Shumimi joseksual me ndarje të thjeshtë - Shumimi vegjetativ-natyror - Shumimi vegjetativ artificial - Shumimi seksual te bimët me lule - Lulja. Lulesat - Pjalmimi. Fekondimi. Fryti dhe fara - Pjalmimi natyror dhe artificial. Pllenimi i dyfishtë tek farëveshurat. Pllenimi i njëfishtë

tek farëzhveshurat - Procesi i formimit të embrionit dhe farës, farat një dhe dythelbore - Procesi i formimit të frytit –tipat e frytit - Përbërja e farës. Kushtet për mbirjen e farave, uji, temperatura, oksigjeni - Ruajta e farës c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që arsimtari të: - Zhvillojë bisedë të lirë me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për organet riprodhuese - Kryejë ilustrime duke përdorur fotografi, modele, sllajde, lule dhe lulesa të gjalla; - Organizojë nxënësit në terren dhe laborator për vrojtim dhe analizë të organeve

riprodhuese në aspektin morfologjik dhe anatomik - Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Diapozitivё,fotografi, modele, material të freskët për organet riprodhuese. - Laborator, mikroskop, CD; - Videoprojektor, preparate për ndërtimin anatomik të organeve riprodhuese. Kapitulli 5: Sistematika e bimëve 15 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitullit, nxënësi duhet të:

- Përshkruajnë kategoritë sistematike; - Përshkruajnë formën, ndërtimin, shumimin, përhapjen dhe rolin e bimëve të ulëta në natyrë dhe për njeriun; - Përshkruajnë karakteristikat e përgjithshme, përhapjen dhe rolin e bimëve të larta në - natyrë dhe për njeriun;

64

- Përshkruajnë ndërtimin e organeve vegjetative dhe riprodhuese te dythelboret dhe te njëthelboret

b) Temat e kapitullit

- Biosistematika- kategoritë sistematike - Bimët e ulëta: Bakteret- ndërtimi i baktereve, shumimi, formimi i sporeve, të

ushqyerit e baktereve. - Roli i baktereve në natyrë dhe bujqësi. - Algat- ndërtimi, mënyra e të ushqyerit dhe përhapja e algave në natyrë. - Kërpudhat- ndërtimi, mënyra e të ushqyerit, kushtet në të cilat zhvillohen kërpudhat - dhe përhapja e kërpudhave në natyrë. - Likenet- ndërtimi, mënyra e të ushqyerit dhe përhapja e likeneve në natyrë. - Bimët e larta: Myshqet - ndërtimi, mënyra e të ushqyerit dhe përhapja e myshqeve në

natyrë. - Fiernat - ndërtimi, mënyra e të ushqyerit dhe përhapja e fiernave në natyrë. - Bimët me farë. Bimët farëzhveshura- karakteristikat e përgjithshme dhe përhapja e

tyre në natyrë. - Bimët farëveshura - karakteristikat e përgjithshme dhe përhapja e tyre. - Bimët njëthelbore. - Bimët dythelbore

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që arsimtari tё:

- Zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr sistematikën si shkencë, rëndësinë e saj si degë e botanikës,

- Ilustrojë të folurën duke përdorur diapozitivë, fotografi, herbare, daljeve në terren etj.;

- Udhёheqё punën në terren për përgatitjen e herbarit, punёn në laborator, duke i dhёnё mundësi çdo nxёnёsi të bёjё vrojtime të organeve të luleve nën binokular- mikroskop, për të sistemuar bimët; - Vlerёsojё nxёnёsit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- Diapozitivё,fotografi, material të freskët të bimëve, herbarë ; - Laborator, mikroskop, CD; - Videoprojektor, preparate për vrojtimin e bimëve të ulëta.

65

Programi i lëndës

“Mekanizimi në Pemëtari -Vreshtari” Lëmi : Bujqësi Profili: Pemëtari- Vreshtari Niveli: I Klasa: 11 I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën 11, nxënësit duhet të:

- shpjegojnë ndërtimin dhe funksionin e makinave për punimin themelor dhe plotësues te tokës;

- përshkruajnë ndërtimin dhe funksionimin e makinave për meliorim, bonifikim dhe sistemim te tokave;

- tregojnë ndërtimin, funksionin dhe përdorimin e makinave mbjellëse, makinave për plehërim dhe atyre për riplehërim;

- përshkruajnë ndërtimin dhe funksionin e makinave kositëse dhe mbledhëse; - përshkruajnë ndërtimin dhe funksionimin e makinave për mbrojtjen e pemëve dhe te

hardhisë; - tregojnë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e makinave për ujitje - përshkruajnë ndërtimin dhe funksionin e makinave vjelëse dhe grumbulluese te

frutave; - shpjegojnë ndërtimin e makinave dhe pajisjeve për krasitje; - shpjegojnë makinat transportuese dhe pajisjet për pastrim dhe kalibrim te pemëve - theksojnë rëndësinë e mirëmbajtjes se teknikes bujqësore;

II. Fondi i orëve 35 jave x 2 ore/jave = 70 orë gjithsej III. Programi i hollësishëm i lendes Kapitulli 1: Makinat për punimin themelor dhe plotësues te tokës 11 ore a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te këtij kapitulli nxënësit duhet te:

- përshkruajnë ndërtimin dhe funksionimin e mekanizimit për punim themelor të tokës;

- klasifikojnë plugjet; - dallojnë pjesët e plugjeve; - përshkruajnë ndërtimin dhe funksionimin e mekanizimit për punim plotësues te

tokës; - dallojnë lesat, disqet dhe frezat dhe llojet e tyre; - dallojnë kultivatorët dhe llojet e tyre; - përshkruajnë rëndësinë e përdorimit të niveluesve; - theksojnë rëndësinë e mekanizimit për kultivimin e bimëve ne mes te rreshtave;

b) Temat e kapitulli

- Njohuri te përgjithshme mbi makinat për punimin e tokës

66

- Plugjet dhe klasifikimi i tyre - Pjesët e plugut - Lesat dhe llojet e tyre - Disqet dhe llojet e tyre - Frezat dhe llojet e tyre - Kultivatorët dhe llojet e tyre - Niveluesit - Makinat për kultivimin e bimëve ne mes te rreshtave

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet qe mësuesi te:

- ilustrojë ligjëratat me shembuj konkret - demonstrojë me ane të maketeve apo pankartave makinat për punimin themelor dhe

plotësues te tokës; - konkretizojë mësimin me foto, pamje të ndryshme të makinerive bujqësore; - përshkruajë detajisht ndërtimin dhe funksionimin e këtyre makinave; - angazhojë nxënësit në diskutime për ndërtimin dhe funksionimin e makinave; - përdore pyetje gojore për të nxitur të kuptuarit e nxënësve; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë; - organizojë testim me shkrim me pyetje të kombinuara;


- TV, kompjuteri, grafoskopi, LCD- videobimiri - Foto, pankarta - plugjet, lesat, disqet, frezat, kultivatorët - ofiçina e veglave dhe pajisjeve bujqësore

Kapitulli 2: Makinat dhe veglat për meliorim, bonifikim dhe sistemim te tokave 7 orë a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te këtij kapitulli nxënësit duhet te:

- përshkruajnë ndërtimin dhe funksionimin e makinave për hapjen e kanaleve; - përshkruajnë ndërtimin dhe funksionimin e makinave për mbledhjen e gurëve; - përshkruajnë ndërtimin dhe funksionimin e makinave për shkuljen e cungave; - përshkruajnë ndërtimin dhe funksionimin e makinave për hapjen e kanaleve; - përshkruajnë përdorimin e plugjeve rigoluese;


- Makinat për hapjen e kanaleve - Makinat për mbledhjen e gurëve - Makinat për shkuljen e cungave - Plugjet rigolues


- ilustrojë ligjëratat me shembuj konkret - demonstrojë me ane të maketeve apo pankartave makinat për meliorim, bonifikim dhe

sistemin të tokave; - konkretizojë mësimin me foto, pamje të ndryshme të makinerive bujqësore; - përshkruajë detajisht ndërtimin dhe funksionimin e këtyre makinave;

67

- angazhojë nxënësit në diskutime për ndërtimin dhe funksionimin e makinave; - përdore pyetje gojore për të nxitur të kuptuarit e nxënësve; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë; - organizojë testim me shkrim me pyetje të kombinuara;


- tabela, tv, kompjuteri, grafoskopi - makinat për hapjen e kanaleve, - makina për mbledhjen e gurëve, - makina për shkuljen e cungave, - plugjt rigolues

Kapitulli 3: Makinat për mbjellje, plehërim dhe ri plehërim 10 ore a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te këtij kapitulli nxënësit duhet te:

- shpjegojnë ndërtimin, funksionin dhe përdorimin e makinave mbjellëse; - përshkruajnë makinat ngarkuese të plehut të stallës; - shpjegojnë makinat për shpërndarjen e plehrave kimike; - përshkruajnë makinat për shpërndarjen e plehrave organike të ngurta; - përshkruajnë shpërndarësit e plehut organik të lëngët;


- Makinat për mbjelljen e kalemave te hardhisë - Makinat ngarkuese te plehut te stallës - Makinat për shpërndarjen e plehrave kimike - Makinat për shpërndarjen e plehrave organike te ngurta - Shpërndarësit e lëngut te stallës.


- ilustrojë ligjëratat me shembuj konkret - demonstrojë me ane të maketeve apo pankartave makinat për mbjellje, plehërim dhe ri

plehërim; - konkretizojë mësimin me foto, pamje të ndryshme të makinerive për mbjellje,

plehërim e ri plehërim; - përshkruajë detajisht ndërtimin dhe funksionimin e këtyre makinave; - angazhojë nxënësit në diskutime për ndërtimin dhe funksionimin e makinave; - përdore pyetje gojore për të nxitur të kuptuarit e nxënësve; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë; - organizojë testim me shkrim me pyetje të kombinuara;


- tabela, TV, kompjuteri, grafoskopi - laboratori - makinat mbjellëse, - makinat për shpërndarjen e plehut të gurtë dhe të lengët .

68

Kapitulli 4: Makinat kositëse dhe mbledhëse 6 ore a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim te këtij kapitulli nxënësit duhet te:

- përshkruajnë ndërtimin dhe funksionin e makinave kositëse (kosat) - përshkruajnë ndërtimin dhe funksionin e makinave për rrotullim dhe mbledhjen e

barit; - përshkruajnë ndërtimin dhe funksionin e presave dhe llojet e tyre;

b) Temat e kapitullit - Kosat dhe llojet e tyre - Kosat me motor vetëlëvizëse - Makinat për rrotullim dhe mbledhjen e barit-sanës - Presat dhe llojet e tyre


- ilustrojë ligjëratat me shembuj konkret - demonstrojë me ane të maketeve apo pankartave detaje nga puna me makinat kositëse

dhe mbledhëse të barit; - konkretizojë mësimin me foto, pamje të ndryshme të makinave kositëse dhe

mbledhëse; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e këtyre makinave duke përdorur mjete

ilustrative; - angazhojë nxënësit në diskutime për ndërtimin dhe funksionimin e makinave; - përdore pyetje gojore për të nxitur të kuptuarit e nxënësve; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim;


- tabela, grafoskopi, LCD-videobimi - makinat kositëse, - makinat për rrotullim dhe mbledhjen e barit

Kapitulli 5: Makinat për mbrojtjen e pemëve dhe te hardhisë 7 ore a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te këtij kapitulli nxënësit duhet te:

- përshkruajë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e makinave spërkatëset pemëve dhe të hardhisë;

- tregojnë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e makinave pluhurosëse të pemëve dhe te hardhisë;

- përshkruajnë rëndësinë e përdorimit të aeroplanit për mbrojtjen e pemëve dhe hardhisë;


- Makinat spërkatëse llojet dhe përdorimi i tyre - Makinat pluhurosëse, llojet dhe përdorimi i tyre - Aeroplani si mjet për mbrojtjen e bimëve

69


- ilustrojë ligjëratat me shembuj konkret të përdorimit të këtyre makinave të praktikë; - demonstrojë me ane të maketeve apo pankartave makinat për mbrojtjen e pemëve dhe

të hardhisë; - konkretizojë mësimin me foto, pamje të ndryshme të operacioneve të punës gjatë

përdorimit të makinave spërkatëse dhe pluhurosëse; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e këtyre makinave me ane të konkretizimeve; - angazhojë nxënësit në diskutime për ndërtimin dhe funksionimin e makinave; - formulojë dhe përdorë pyetje gojore për të nxitur të kuptuarit e nxënësve; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë; - organizojë testim me shkrim me pyetje të kombinuara;


- laboratori - TV, kompjuteri, Lcd-videobimi, grafoskopi - makinat spërkatëse, - makina pluhurosëse - pesticide

Kapitulli 6: Makinat dhe pajimet për ujitje 7 ore a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet të:

- përshkruajnë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e veglave dhe pajimeve për ujitje;

- përshkruajnë procedurat e funksionimit të agregateve dhe pompave për ujitje; - theksojnë rolin e gypave dhe llojet e tyre; - përshkruajnë shihedhësit dhe sprucatorët;


- Veglat dhe pajimet për ujitje - Agregatet dhe pompat për ujitje - Gypat për përcjelljen e ujit, llojet e tyre - Shihedhësit dhe sprucatoret


- ilustrojë ligjëratat me shembuj konkret të përdorimit të veglave dhe pajimeve të ujitjes në praktikë;

- demonstrojë me ane të maketeve apo pankartave makinat dhe pajimet për ujitje; - konkretizojë mësimin me foto, pamje të ndryshme të operacioneve të punës gjatë

përdorimit të makinave dhe pajimeve të ujitjes; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e këtyre makinave me ane të konkretizimeve; - angazhojë nxënësit në diskutime për ndërtimin dhe funksionimin e makinave; - formulojë dhe përdorë pyetje gojore për të nxitur të kuptuarit e nxënësve; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim;


- tabela

70

- laboratori, TV, grafoskopi, LCD-videobim - pompat për ujitje, gypat, sprucatoret

Kapitulli 7: Makinat dhe pajisjet për vjeljen dhe grumbullimin e frutave 6 ore a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet të:

- përshkruajnë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e makinave për vjeljen dhe grumbullimin e pemëve të imta;

- përshkruajnë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e makinave për vjeljen dhe grumbullimin e pemëve farore;

- përshkruajnë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e makinave për vjeljen dhe grumbullimin e pemëve bërthamore;

- përshkruajnë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e makinave për vjeljen dhe grumbullimin e rrushit;


- Makinat për vjeljen dhe grumbullimin e pemëve te imta - Makinat për vjeljen dhe grumbullimin e pemëve farore - Makinat për vjeljen dhe grumbullimin e pemëve bërthamore - Makinat për vjeljen dhe grumbullimin e rrushit

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi te:

- ilustrojë ligjëratat me shembuj konkret të përdorimit të makinave vjelëse e grumbulluese të frutave në praktikë;

- konkretizojë mësimin me foto, pamje të ndryshme të operacioneve të punës gjatë përdorimit të makinave dhe pajimeve të vjeljes dhe grumbullimit të frutave;

- përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e këtyre makinave me ane të konkretizimeve; - angazhojë nxënësit në diskutime për ndërtimin dhe funksionimin e makinave; - formulojë dhe përdorë pyetje gojore për të nxitur të kuptuarit e nxënësve; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim;


- TV, kompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi - makinat për vjeljen e pemëve te imta - makina për vjeljen e farorëve - makina për vjeljen e bërthamoreve - makina për vjeljen e rrushit; - ofiçina e veglave dhe e pajisjeve bujqësore

Kapitulli 8: Makinat dhe pajisjet për krasitje 6 ore a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet të:

- shpjegojnë ndërtimin funksionimin dhe përdorimin e mjeteve dhe pajisjeve për krasitje;

- përshkruajnë përdorimin e gërshërëve pneumatike dhe hidraulike; - përshkruajnë mënyrën e grimcimit dhe presimit te masës se krasitur;

71

b) Temat e kapitullit - Mjetet dhe pajisjet për krasitje - Aplikimi i gërshërëve pneumatike dhe hidraulike - Pajisjet për grimcim dhe presim te masës se krasitur

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të:

- ilustrojë ligjëratat me shembuj konkret të përdorimit të mjeteve dhe pajisjeve për krasitje;

- tregojë konkretisht mjetet dhe pajisjet për krasitje; - konkretizojë mësimin edhe me foto, pamje të ndryshme të operacioneve të punës gjatë

përdorimit të mjeteve dhe pajisjeve të krasitjes; - angazhojë nxënësit në diskutime për ndërtimin dhe funksionimin e makinave; - formulojë dhe përdorë pyetje gojore për të nxitur të kuptuarit e nxënësve; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim;


- Tabela - TV, kompjuteri, grafoskopi - Gersheret pneumatike - Gërshërët hidraulike - Pajisjet për grimcim - Shkallet

Kapitulli 9: Makinat transportuese dhe pajisjet për pastrim dhe kalibrim te pemëve 5 ore a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet të:

- dallojnë makinat për transport te brendshëm; - dallojnë makinat për transport të jashtëm; - përshkruajnë procesin e pastrimit dhe të kalibrimit të frutave


- Makinat për transport te jashtëm - Makinat për transport te brendshëm - Makinat për pastrim dhe kalibrim të frutave


- ilustrojë ligjëratat me shembuj konkret të përdorimit të makinave transportuese dhe të pajisjeve për pastrim dhe kalibrim të pemëve;

- konkretizojë mësimin me foto, pamje të ndryshme të operacioneve të punës gjatë përdorimit të makinave transportuese dhe pajimeve të pastrimit dhe të kalibrimit të pemëve;

- përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e këtyre makinave me ane të konkretizimeve; - angazhojë nxënësit në diskutime për ndërtimin dhe funksionimin e makinave; - formulojë dhe përdorë pyetje gojore për të nxitur të kuptuarit e nxënësve; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim;

72


- TV, kompjuteri, LCD-videobimi - Makina për transport te brendshëm dhe te jashtëm - Makina për pastrim dhe kalibrim te frutave

Kapitulli 10: Mirëmbajtja e mekanizimit bujqësor 5 ore a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet te:

- përshkruajnë qëllimin dhe rëndësinë e mekanizmit bujqësor; - theksojnë mënyrat e mirëmbajtjes së mekanizimit bujqësor; - përshkruajnë materialet e nevojshme për mirëmbajtjen e mekanizimit bujqësor;


- Rëndësia e mirëmbajtjes se teknikes bujqësore - Materialet e nevojshme për mirëmbajtjen e teknikes bujqësore


- ilustrojë ligjëratat me shembuj konkret të përdorimit të materialeve për mirëmbajtjen e mekanizimit bujqësor;

- angazhojë nxënësit në diskutime për mirëmbajtjen e mekanizimit bujqësor; - formulojë dhe përdorë pyetje gojore për të nxitur të kuptuarit e nxënësve; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim;


- TV, kompjuteri, grafoskopi - Makineri bujqësore, - Pjesë të ndryshme të makinave - Lubrifikante - Ofiçina e veglave dhe e pajisjeve bujqësore

73

Programi i lëndës

“Fisnikërimi i pemëve dhe i hardhisë” Lëmi: Bujqësi Profili: Pemëtari-vreshtari Niveli: I Klasa: 11 I. Qëllimet e lëndës Në përfundim te lendes se zhvilluar ne klasën 11 nxënësit duhet te:

- shpjegojnë bazat sistematike të pemëve dhe të hardhisë; - përshkruajnë organet për shumim te pemët dhe te hardhia; - përkufizojnë sterilitetin; - dallojnë llojet e sterilitetit; - tregojnë formimin aseksual te frutave; - përshkruajnë metodat e formimit te kultivarëve te rinj; - shpjegojnë mënyrat e hibridizimit; - dallojnë ndryshimet qe shkaktohen përmes procesit te shartimit; - tregojnë imunitetin dhe qëndrueshmërinë e pemëve dhe hardhisë; - përshkruaj imunitetin dhe qëndrueshmërinë e pemëve dhe hardhisë; - dallojnë mire vetitë dominante-recesive;

II . Fondi i orëve 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Bazat e sistematikes se pemëve dhe te hardhisë 4 orë a) Qëllimi i kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet te:

- shpjegojnë bazat sistematike të pemëve: familjen, gjininë, llojin, nënllojin, popullimin, kultivarin dhe tipin;

- dallojnë llojin, kultivarin dhe njësitë e tjera sistematike; b) Temat e kapitullit

- Bazat e sistematikes se pemëve - Kloni, linja e pastër, ekotipi dhe njësitë tjera sistematike


- shpjegojë duke bërë ilustrime për temat e kapitullit; - demonstroje njësitë sistematike sipas radhës duke përdorur pankarta të përgatitura për

to; - japë shembuj për çdo njësi sistematike; - formulojë dhe përdorë pyetje gojore për te nxitur aftësitë e të kuptuarit të nxënësve;

74


- tabela - TV, kompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi - skema pasqyruese, etj

Kapitulli 2: Formimi i organeve për shumim te pemët dhe hardhia 12 ore a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet të:

- përshkruajnë mënyrën e formimit të polenit; - theksojnë veçoritë e morfologjisë së polenit; - përshkruajnë përbërjen biokimike dhe biofizike të polenit; - shpjegojnë vitalitetin dhe mbishmërinë e polenit; - përshkruajnë procesin e formimit të qeses embrionale; - dallojnë tipat e qeseve embrionale;


- Formimi i polenit - Veçoritë morfologjike te polenit - Përbërja biokimike e polenit - Përbërja biofizike e polenit - Vitaliteti i polenit - Mbishmëria e polenit - Procesi i formimit te qeses embrionale - Tipat e qeseve embrionale


- shpjegoje temat me ilustrime konkrete; - përdorë lule të pemëve të ndryshme; - ilustrojë me skema të ndryshme efektin e polenizimit; - formulojë dhe përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë; - organizojë testim me shkrim me pyetje të kombinuara;


- tabela - laboratori - pajisje tjera laboratorike

Kapitulli 3: Steriliteti dhe llojet e sterilitetit 5 ore a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet te:

- përkufizojnë sterilitetin; - dallojnë llojet e tij; - përshkruajnë sterilitetin mashkullor; - përshkruajnë sterilitetin femëror;

75

b) Temat e kapitullit - Steriliteti dhe llojet e sterilitetit - Steriliteti mashkullor - Steriliteti femëror


- shpjegoje temat me ilustrime konkrete; - ilustrojë me skema të ndryshme sterilitetin dhe llojet e tij; - formulojë dhe përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit; - tregoje shembuj për sterilitetin ne laboratorë - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim;


- tabela - laboratori, mikroskopi - lule të pemëve të ndryshme - pajisje tjera laboratorike - skema pasqyruese të sterilitetit dhe llojeve të tyre.

Kapitulli 4: Formimi aseksual i frutave 7 ore a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet te:

- përshkruajnë formimin e frutave pa polenizim; - përshkruajnë partenokarpinë vegjetative dhe stimulative; - dallojnë llojet e apomiksisit; - përshkruajnë partenogjenezën, aposporiumi, apogamia dhe embrionia adventive;


- Formimi i frutave pa polenizim - Partenokarpia vegjetative dhe stimulative - Llojet e apomiksisit - Partenogjeneza, aposporiumi, apogamia dhe embrionia adventive


- shpjegoje temat me ilustrime konkrete; - ilustrojë me skema të ndryshme efektin e formimit aseksual të frutave; - formulojë dhe përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim; - demonstrojë gjatë shpjegimit me anë të frutave partenokarpikë;


- tabela - laboratori, pajisje tjera laboratorike - TV, kompjuteri, interneti, LCD-videobimi

76

Kapitulli 5: Metodat e formimit te kultivarëve te rinj 7 ore a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te këtij kapitulli nxënësi duhet te:

- shpjegojnë metodat e formimit te kultivarëve mes llojeve (interspecies); - përshkruajnë metodat e formimit të kultivarëve mes gjinive (intergenus);


- Formimi i kultivarëve mes llojeve - Formimi i kultivarëve mes gjinive


- shpjegoje temat me ilustrime konkrete; - ilustrojë me skema të ndryshme metodat e formimit të kultivarëve të rinj; - formulojë dhe përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim;


- laboratori - TV, kompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi - kultivarë të ndryshëm

Kapitulli 6: Mënyrat e hibridizimit 11 ore a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet te:

- theksojnë principet themelore të hibridizimit; - shpjegojnë mënyrën e kryqëzimit beckros; - përshkruajnë mënyrën e sigurimit të hibridizimit të largët; - theksojnë se si bëhet eliminimi i pengesave gjatë hibridizimit të largët; - përshkruajnë kryqëzimin e përbërë; - përshkruajnë kryqëzimin ciklik dhe dialel; - shpjegojnë metodën singelcross; - përshkruajnë metodën treshe të kryqëzimit;


- Principet themelore te hibridizimit - Metoda beckros - Sigurimi i hibridizimit te largët - Eliminimi i pengesave gjate hibridizimit te largët - Kryqëzimi i përberë - Kryqëzimi ciklik dhe dialel - Metoda singelcross - Metoda treshe e kryqëzimit


- shpjegoje temat me ilustrime konkrete; - përdorë kultivarë të ndryshëm për demonstrime konkrete të temave;

77

- ilustrojë me skema të ndryshme metodat e hibridizimit të kultivarëve të rinj; - formulojë dhe përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit; - ilustrojë metodat e kryqëzimeve të ndryshme me anë të skemave; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë; - organizojë testim me shkrim me pyetje të kombinuara;


- tabela - laboratori - TV, Kompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi - pajisje laboratorike, - skema pasqyruese.

Kapitulli 7: Ndryshimet e shkaktuara me shartim 12 ore a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te këtij kapitulli nxënësi duhet te:

- Shpjegojnë himeret; - Përshkruajnë hibridet vegjetative; - Përshkruajnë rëndësinë, historikun dhe natyrën e mutacioneve; - Theksojnë ndryshimet e numrit të kromozomeve në pemë; - Shpjegojnë rëndësinë e euploidisë dhe poliploidisë;


- Himeret - Hibridet vegjetative - Rëndësia dhe historiku i mutacioneve - Ndryshimi i numrit te kromozomeve ne peme - Euploidia, poliploidia dhe rëndësia e tyre

c) Udhëzime didaktike të kapitullit Rekomandohet që mësuesi të:

- shpjegoje temat me ilustrime konkrete dhe duke theksuar rëndësinë e shartimit; - përdorë për konkretizim pjesë të pemëve që përdoren për shartim; - ilustrojë me skema të ndryshme procese pune nga shartimi i pemëve; - formulojë dhe përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim; - organizojë testim me shkrim me pyetje të kombinuara; - japë shembuj të shartimeve në klasë nga puna e përditshme me pemët;


- tabela - laboratori - kompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi - pajisje për shartim të pemëve; - pjesë të pemëve për shartim, etj

78

Kapitulli 8: Imuniteti dhe qëndrueshmëria në pemë dhe hardhi 12 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet të:

- përshkruajnë imunitetin anatomiko-morfologjik; - përshkruajnë imunitetin kimik të qelizave te bimët; - përshkruajnë imunitetin gjate hibridizimit; - theksojnë çfarë është imuniteti i fituar ne peme dhe në hardhi; - përshkruajnë imunitetin e pemëve dhe të hardhisë ndaj faktorëve klimatik; - shpjegojnë çfarë është aklimatizimi ne peme dhe ne hardhi; - theksojnë marrëdhënien e pemëve dhe të hardhisë ndaj temperaturave te ulëta; - theksojnë marrëdhënien e pemëve dhe të hardhisë ndaj thatësisë;


- Imuniteti anatomiko-morfologjik - Imuniteti kimik i qelizave te bimët - Imuniteti gjate hibridizimit - Imuniteti i fituar ne peme dhe hardhi - Imuniteti i pemëve dhe i hardhisë ndaj faktorëve klimatik - Aklimatizimi ne peme dhe ne hardhi - Marrëdhënia e pemëve dhe e hardhisë ndaj temperaturave te ulëta - Marrëdhënia e pemëve dhe e hardhisë ndaj thatësisë


- shpjegoje temat me ilustrime konkrete; - ilustrojë me skema të ndryshme për imunitetin dhe qëndrueshmërinë në pemë dhe

hardhi; - japë shembuj konkretë nga jeta e përditshme; - formulojë dhe përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë; - organizojë testim me shkrim me pyetje të kombinuara;


- tabela - laboratori - pajisje laboratorike - skema pasqyruese

79

Programi i lëndës

“Pemëtari e përgjithshme” Lëmi: Bujqësi Profili: Pemëtari-vreshtari Niveli: I Klasa: 11 I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar ne klasën 11 nxënësit duhet te:

- rendisin dhe përshkruajnë vetitë e përgjithshme morfologjike dhe biologjike të pemëve;

- shpjegojnë kushtet natyrore për prodhimtarinë në pemëtore - përshkruaj mënyrën e ngritjes se një pemishte - theksojnë mënyrat e shumimit të pemëve - përshkruajnë rëndësinë, qëllimet dhe llojet e krasitjes së pemëve; - përshkruajnë rëndësinë, kohën dhe dozat e plehërimit të pemëve; - përshkruajnë rëndësinë, kohën dhe normat ujitjes së pemëve; - tregojnë mënyrat e mbajtjes se tokës ne pemishte - theksojnë metodat, teknikat dhe kushtet optimale të vjeljes dhe të ruajtjes së frutave;

II. Fondi i orëve te lendes 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lendes Kapitulli 1: Vetitë e përgjithshme morfologjike dhe biologjike te pemëve 11 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet të: - dalloje organet e pemëve; - përshkruajnë funksionin e organeve; - përshkruajnë ciklin jetësor dhe vjetor të pemëve - dallojnë sythat frutor dhe vegjetativ; - dallojnë pjalmimin dhe pllenimin; - klasifikojnë pemët sipas llojit të frytit; - theksojnë përdorimin e hormoneve sintetike në pemëtari


- Organet e pemëve dhe funksioni i tyre - Cikli jetësor i zhvillimit të pemëve - Cikli vjetor i zhvillimit të pemëve - Formimi i sythave frutor dhe vegjetativ - Pjalmimi dhe pllenimi - Frytdhënia alternative - Ndarja e pemëve sipas llojit të frytit - Aplikimi i fitohormoneve sintetike në pemëtari

80


- shpjegoje temat me ilustrime konkrete; - ilustrojë me skema të ndryshme për vetitë e përgjithshme morfologjike e biologjike

të pemëve dhe hardhisë; - japë shembuj konkretë nga jeta e përditshme; - formulojë dhe përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë; - organizojë testim me shkrim me pyetje të kombinuara;


- tabela, laboratori - kompjuteri, grafoskopi - organet vegjetative, organe gjenerative te pemëve - mikroskop, skema pasqyruese, etj.

Kapitulli 2: Kushtet natyrore për prodhimtarinë në pemëtore 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të trajtimit të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- shpjegojnë ndikimin e klimës: nxehtësisë, lagështisë, dritës, erës, breshërit, në prodhimtarinë në pemëtore;;

- theksojnë vetitë fizike, kimike dhe biologjike të tokës; - dallojnë llojet e tokave për prodhimtarinë e pemëve; - përshkruajnë rëndësinë dhe rolin e pozicionit gjeografik, lartësisë mbidetare,

pjerrësisë etj për prodhimtarinë në pemëtore; b) Temat e kapitullit

- Klima - nxehtësia, lagështia, drita, era, breshëri, etj. - Toka vetitë fizike, kimike dhe biologjike - Llojet e tokës për prodhim te pemëve - Pozita ekspozicioni, lartësia mbidetare, pjerrtësia në sipërfaqet e mëdha ujore


- shpjegoje temat me ilustrime konkrete; - ilustrojë me skema të ndryshme me të dhëna për kushtet klimartiko-tokësore që

ndikojnë në prodhimtarinë në pemëtore; - japë shembuj konkretë nga jeta e përditshme; - formulojë dhe përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë; - organizojë testim me shkrim me pyetje të kombinuara;

d) Kushtet për realizmin e kapitullit

- tabela - laboratorë, tabela me të dhëna klimatike-tokësore për kultivimin e pemëtores; - kompjuteri, interneti, grafoskopi

81

Kapitulli 3: Ngritja e pemishtes 13 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet të:

- shpjegojnë mënyrat e ngritjes se pemishtes - përshkruajnë si përgatitet projekti për ngritjen e pemishtes; - theksojnë kushtet natyrore dhe ekonomike për ngritjen e pemishtes; - theksojnë kriteret e zgjedhjes së kultivarëve dhe sistemet e kultivimit; - përshkruajnë si përgatitet toka për ngritjen e e pemishtes; - përcaktojnë distancat e mbjelljeve në pemishte; - përshkruajnë si bëhet radhitja e kultivarëve në pemishte; - përcaktojnë kohën e mbjelljes së pemishtes; - përcaktojnë format e kurorave të pemëve të mbjella në pemishte; - përcaktojnë dendësinë e mbjelljes së pemëve në pemishte;


- Mënyrat e mbjelljes së pemëve - Përgatitja e projektit për ngritjen e pemishtes - Kushtet natyrore dhe ekonomike për ngritjen e pemishtes - Zgjedhja e kultivarëve dhe sistemet e kultivimit - Përgatitja e tokës për ngritjen e pemishtes , shkulja e shkurreve ose e pemishteve te

vjetra; - Caktimi i distancave për mbjellje të pemëve - Radhitja e kultivarëve ne pemishte - Mbjellja e pemëve - Ngritja e pemishteve në kontura - Format e kurorave te mbjellja e dendur dhe formimi i tyre


- shpjegoje temat me ilustrime konkrete; - ilustrojë me skema të ndryshme me të dhëna për mënyrat, kohën, distancat e

mbjelljes së pemishtes; - japë shembuj konkretë nga jeta e përditshme për gjithçka lidhur me mbjelljen e

pemishtes; - organizojë diskutime me nxënësit mbi aspektet e ngritjes së një pemishteje; - organizojë dhe udhëheq vizita në pemëtore të ngritura ku nxënësit të shohin

konkretisht operacione pune mbi të; - formulojë dhe përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë; - organizojë testim me shkrim me pyetje të kombinuara;


- tabela, pankarta ku të pasqyrohen mënyrat, distancat si dhe format e mbjelljes së pemëve

- fermë bujqësore - kompjuteri, grafoskopi, LCD- videobimi

82

Kapitulli 4: Shumimi i pemëve 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim e këtij kapitulli nxënësit duhet të:

- përshkruajnë mënyrat e shumimit gjenerativ të pemëve; - përshkruajnë mënyrat e shumimit vegjetativ të pemëve; - përkufizojnë çfarë është “shartimi”; - theksojnë llojet dhe teknikat e shartimit të pemëve;


- Shumimi i pemëve ne mënyre gjenerative - Shumimi i pemëve ne mënyrë vegjetative - Shartimi i pemëve


- shpjegoje temat me ilustrime konkrete; - ilustrojë me skema të ndryshme me mënyrat e shumimit gjenerativ dhe vegjetativ të

pemëve; - japë shembuj konkretë nga jeta e përditshme mbi llojet dhe teknikat e shartimit të

pemëve; - formulojë dhe përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë;

d) Kushtet për realizmin e kapitullit

- tabela, pemëtore - kompjuteri, interneti, grafoskopi - organe gjenerative për shumim - organe vegjetative për shumin etj.

Kapitulli 5: Krasitja e pemëve 9 ore a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet të:

- përshkruajnë rëndësinë dhe detyrat e krasitjes; - theksojnë kohen e përshtatshme për realizimin e krasitjes; - përshkruajnë mënyrat e krasitjes; - dallojnë llojet e krasitjes sipas kohës së ndërhyrjes për realizimin e saj;


- Rëndësia dhe detyrat e krasitjes - Koha e krasitjes se pemëve - Krasitja dimërore - Krasitja e gjelbër - Krasitja gjate periode se frytdhënies - Krasitja me qellim te përtëritjes se kurorës


- shpjegoje temat me ilustrime konkrete mbi krasitjen e pemëve;

83

- japë shembuj konkretë nga jeta e përditshme për llojet e krasitjeve; - organizojë vizita mësimore në pemishte për të parë konkretisht format krasitjes së

pemëve; - formulojë dhe përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë; - organizojë testim me shkrim me pyetje të kombinuara;


- tabela, skema me forma të krasitjeve - pemishte me pemë të ndryshme - materiale nga interneti - projektor me transparente

Kapitulli 7: Mirëmbajtja e tokës në pemishte 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet të:

- përshkruajnë mënyrat e mbajtjes së tokës në pemishte; - theksojnë rëndësinë dhe mënyrën mbajtjes së tokës së pemishtes me kultura

livadhore; - përkufizojnë çfarë është “mulçerimi” i tokës; - përshkruajnë mënyrën e kultivimit të barit të kombinuar me herbicide;


- Mënyrat e mbajtjes së tokës - Mbajtja e pemishtes me kulture livadhore - Mulçerimi i tokës - Kultivimi i barit ne pemishte ne kombinim me herbicide


- shpjegoje temat me ilustrime konkrete; - ilustrojë me skema të ndryshme me mënyrat mbajtjes së tokës në pemishte; - japë shembuj konkretë nga jeta e përditshme mbi përvoja pozitive mbi mënyrat

mbajtjes së tokës në pemishte; - formulojë dhe përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim;


- tabela, skema ilustritative - pemishtja, - kompjuteri, TV, - interneti, grafoskopi, LCD-videobimi

Kapitulli 7: Plehërimi i pemëve 11 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet të:

- përshkruajnë rolin dhe rëndësinë e mikroelementeve për veprimtarinë jetësore të pemëve;

84

- përshkruajnë rolin dhe rëndësinë e mikroelementeve për veprimtarinë jetësore të pemëve;

- dallojnë plehrat minerale dhe ato organike; - përshkruajnë rëndësinë, llojet, dozat, kohën dhe teknikat e përdorimit të plehrave

azotike; - përshkruajnë rëndësinë, llojet, kohën, dozat, kohën dhe teknikat e përdorimit të

plehrave fosfatike; - përshkruajnë rëndësinë, llojet, kohën, dozat, kohën dhe teknikat e përdorimit të

plehrave potasike; b) Temat e kapitulli

- Makroelementet - Mikroelementet - Plehrave organike dhe minerale - Plehrat azotike - Plehrat fosfatike - Plehrat potasike


- shpjegoje temat duke dhënë shembuj konkretë nga përvoja pozitive mbi plehërimin pemishteve;

- ilustrojë me skema të ndryshme me të dhëna konkrete mbi llojet plehrave minerale dhe organike;

- përdorë mostra plehrash të ndryshme kimike për demonstrime gjatë shpjegimit; - formulojë dhe përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë; - organizojë testim me shkrim me pyetje të kombinuara;


- mostra plehrash kimike dhe organike - pemishte me pemë të ndryshme - grafoskopi, LCD-videobimi

Kapitulli 8: Ujitja e pemëve 4 ore a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet të:

- përshkruajnë rëndësinë dhe kërkesat e pemëve për ujë; - përcaktojnë afatin e ujitjes së pemishtes; - përshkruajnë mënyrat e ujitjes në pemishte;


- Rëndësia dhe kërkesat e pemëve për ujë - Koha e ujitjes - Mënyrat e ujitjes

85


- shpjegoje temat me shembuj konkrete mbi ujitjen dhe mënyrat e zbatimit të saj në pemishte;

- ilustrojë me skema të ndryshme me të dhëna për normën, kohën dhe mënyrat e ujitjes në pemishte;

- japë shembuj konkretë nga jeta e përditshme; - formulojë dhe përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë;


- pemishte - pankarta, skema me mënyrat e ujitjes - projektor me transparente - materiale nga interneti etj

Kapitulli 9: Vjelja dhe ruajtja e frutave 6 ore a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet të:

- dallojnë pjekjen botanike prej asaj teknologjike; - përshkruajnë mënyrat edhe teknikat e vjeljes së frutave - theksojnë momentin e përshtatshëm të vjeljes - dallojnë faktorët të cilët ndikojnë për ruajtjen e frutave


- Pjekuria botanike dhe teknologjike - Metodat për përcaktimin e pjekurisë së frutave - Teknika e vjeljes së frutave - Kushtet optimale për ruajtjen e pemëve


- shpjegoje temat me ilustrime konkrete; - ilustrojë me skema të ndryshme me të dhëna për vjeljen dhe ruajtjen e frutave; - japë shembuj konkretë nga jeta e përditshme; - formulojë dhe përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim;


- tabela për ilustrime të kapitullit - shkallet, platformat,gajbat, penetrometri

86

Programi i lëndës

“Vreshtari me ampelografi” Lëmi: Bujqësi Profili: Pemëtari-vreshtari Niveli: I Klasa: 11 I. Qëllimi i lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën 11 nxënësit duhet të:

- dallojnë organet e hardhisë se rrushit (vegjetative dhe gjenerative); - shpjegojnë ekologjinë e hardhisë së rrushit; - përshkruajnë mënyrat e shumimit të hardhisë së rrushit; - përshkruajnë operacionet bashkëkohore për ngritjen e vreshtit; - përshkruajnë krasitjen dhe mënyrat e krasitjes; - tregojnë ndikimin e plehrave në zhvillimin e hardhisë; - përshkruajnë operacionet agroteknike që duhen aplikuar në vreshtari; - shpjegojnë ampelografinë dhe llojet e kultivarëve; - përshkruajnë vjeljen, ambalazhimin dhe klasifikimin e rrushit të tryezës;

II. Fondi i orëve të lendes 35 jave x 2 ore\jave = 70 ore III. Programi i hollësishëm i lendes Kapitulli 1: Biologjia e hardhisë së rrushit 6 ore a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet të:

- shpjegojnë rëndësinë e kultivimit të hardhisë së rrushit; - rendisin karakteristikat themelore të familjes së ampeloideve (vitaceae); - përshkruajnë organet vegjetative të hardhisë dhe funksionet e tyre; - përshkruajnë organet gjenerative të hardhisë dhe funksionet e tyre; - dallojnë ciklin jetësor nga ai vjetor i hardhisë së rrushit;


- Karakteristikat themelore të familjes së ampeloideve - Organet vegjetative të hardhisë së rrushit - Organet gjenerative të hardhisë së rrushit - Cikli jetësor dhe vjetor i hardhisë së rrushit


- shpjegoje temën duke bërë sa më shumë ilustrime me skema, transparente dhe projektor;

- kryejë demonstrime konkrete të organeve vegjetative dhe atyre gjenerative të hardhisë;

87

- organizojë dhe udhëheq vizita mësimore në vreshtari ku nxënësit të shohin konkretisht organet e hardhisë;

- përdorë pyetje-përgjigje me gojë për të motivuar nxënësit; - përdorë sa më shumë ndihmësa vizualë për të lehtësuar të kuptuarit e nxënësve; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve-përgjigjeve me gojë ose me shkrim;


- tabela me foto apo pamje të organeve vegjetative dhe gjenerative të hardhisë - laboratori, kompjuteri, grafoskopi - projektor me transparente për ilustrime - organe vegjetative dhe gjenerative të hardhisë

Kapitulli 2: Ekologjia e hardhisë 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet të: - përshkruajnë rëndësinë e faktorëve klimatike dhe tokësorë; - përshkruajnë ndikimin e faktorëve klimatikë - përshkruajnë ndikimin e faktorëve tokësorë përshkruajn - përshkruajë ndikimin e faktorëve biotikë - përshkruajnë rajonet e vreshtarisë në vendin tonë; b) Temat e kapitullit

- Ndikimi i faktorëve klimatik - Ndikimi i faktorëve tokësorë - Ndikimi i faktorëve biotike - Rajonet e vreshtarisë në Kosovë



- japë shembuj dhe të dhëna konkrete në lidhje me ekologjinë e hardhisë; - përdorë pyetje-përgjigje me gojë për të motivuar nxënësit; - përdorë sa më shumë ndihmesa vizuale për të lehtësuar të kuptuarit e nxënësve; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve-përgjigjeve me gojë ose me shkrim;


- tabela dhe skema ilustrative me të dhëna konkrete - laboratori me pajisjet përkatës - grafoskopi, kompjuteri - projektor dhe transparente

Kapitulli 3: Shumimi i hardhisë 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet të:

- shpjegojnë qëllimin dhe rëndësinë e shumimit të hardhisë; - përshkruajnë mënyrat e shumimit gjenerativ dhe vegjetativ të hardhisë se rrushit; - theksojnë dispozitat ligjore për prodhimin e materialit fidanor;

88

- përshkruajnë themelin e fidanishtes dhe objektet e saj; - përshkruajnë si prodhohen dhe shtratifikohen fidanët e hardhisë; - theksojnë përkujdesjet që bëhen për fidanët e rinj të hardhisë; - përshkruajnë operacionet: nxjerrjen, klasifikimin, trapimin, paketimin dhe

transportimin e fidanëve; b) Temat e kapitullit

- Qëllimi dhe rëndësia e shumimit të hardhisë - Shumimi gjenerativ i hardhisë - Shumimi vegjetativ i hardhisë - Dispozitat ligjore për prodhimin e materialit fidanor - Themeli i fidanishtes dhe objektet e saj - Prodhimi i fidanëve, shtratifikimi - Kujdesi ndaj kultivarëve - Nxjerrja, klasifikimi, trapimi, paketimi dhe transporti i fidanëve



- kryejë demonstrime konkrete të organeve vegjetative dhe atyre gjenerative të hardhisë;

- organizojë dhe udhëheq vizita mësimore në vreshtari ku nxënësit të shohin konkretisht mënyrat e shumimit të hardhisë;

- përdorë pyetje-përgjigje me gojë për të motivuar nxënësit; - përdorë sa më shumë ndihmësa vizualë për të lehtësuar të kuptuarit e nxënësve; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve-përgjigjeve me gojë ose me shkrim; - organizojë testim me shkrim (pyetje-përgjigje me zgjedhja të shumëfishta ose me

pyetje të kombinuara); d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- tabela për ilustrime - laboratori me pajisje të tjera të nevojshme - organet vegjetative, gjenerative të hardhisë - TV, kompjuteri, grafoskopi - Projektori dhe transparente

Kapitulli 4: Ngritja e vreshtave 10 ore a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësit duhet të:

- Rendisin kriteret e zgjedhjes së vendit për ngritjen e vreshtit; - Përshkruajnë proceset e punës për përgatitjen e tokës për ngritjen e vreshtit - Theksojnë parametrat kryesore mbi të cilat bëhet zgjedhja e nënshartesave dhe e

kultivarëve për tu mbjellë në vresht - Përshkruajnë mënyrat dhe teknikat e mbjelljes se hardhisë ; - Përshkruajnë si kultivohet vreshti i ri; - Përshkruajnë rëndësinë e sistemit mbështetës të hardhisë; - theksojnë operacionet bashkëkohore për ngritjen e vreshtave;

89

b) Temat e kapitullit - Zgjedhja e vendit dhe përgatitja e tokës për ngritjen e vreshtit - Mënyrat e mbjelljes se hardhisë se rrushit - Zgjedhja e nënshartesave dhe e kultivarëve për mbjellje në vresht - Kultivimi i vreshtit te ri - Zgjedhja dhe vënia e shtyllave ne rresht-sistemi mbështetës i hardhisë


- shpjegoje temën - demonstroje ngritjen e vreshtit - argumentoje zgjedhjen e nënshartesave dhe kultivarëve - ilustroje mbjelljen e hardhisë


- tabela - laboratori - teknologji e nevojshme mësimore(TV,kompjuteri,grafoskopi)

Kapitulli 5: Krasitja dhe mënyrat e krasitjes 6 ore a) Qëllimet e kapitullit Ne përfundim te këtij kapitulli nxënësi duhet te:

- përshkruajë rregullat e përgjithshme dhe kohen e krasitjes - përshkruajë krasitjen dhe format e saje


- Koncepti dhe rëndësia dhe llojet e krasitjes - Krasitja e rregullt-krasitja e pjekur - Krasitja e shkurtër- trungu i ulet - Krasitja e përzier - Krasitja plotësuese- krasitja e gjelbër

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet qe mësuesi te :

- punoje ne grupe - demonstroje përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve - ilustroje mënyrat e krasitjes


- tabela - laboratori - V,kompjuteri,grafoskopi, lcd -videobimi - materiali i nevojshëm, gërshëre,shkalle).

Kapitulli 6: Plehërimi i vreshtave 6 ore a) Qellimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegoje rolin e makro dhe mikro elementeve

90

- përshkruajë rendësin e plehrave organik dhe mineral - respektoje afatet dhe normat e plehërimit


- Ndikimi i makro dhe mikro elementeve ne zhvillimin e hardhisë - Zgjedhja e plehrave organike për plehërim të vreshtës - Zgjedhja e plehrave minerale për plehërim të vreshtës - Mënyra , koha dhe sasia e plehërimit


- demonstroje përzgjedhjen , përdorimin e plehrave organik dhe mineral - demonstroje llojet e plehrave (mineral,organik) - tregoje rendësin e plehërimit


- tabela - laboratori - TV,kompjuteri,grafoskopi - materiali i nevojshëm (plehu mineral,organike)

Kapitulli 7: Punimi i tokës dhe ujitja 10 ore a) Qellimet e kapitullit Ne përfundim te këtij kapitulli nxënësi duhet te:

- demonstroje operacionet agroteknike ne vreshtari - përshkruajë nevojat e hardhisë për ujë - përzgjedhë formën e mirëmbajtjes se tokës ne vreshte


- Punimi i tokës - Mënyrat e mbajtjes se tokës ne vreshte - Koha e ujitjes dhe mënyrat e ujitjes - Normat e ujitjes

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet qe mësuesi te :

- demonstroje përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve - ilustroje forma te ndryshme te ujitjes

d) Kushtet për realizimin e kapitullit:

- tabela - laboratori - TV,kompjuteri,grafoskopi, lcd video-bimi

Kapitulli 8: Ampelografia 10 ore a) Qellimet e kapitullit Ne përfundim te këtij kapitulli nxënësi duhet te:

- shpjegoje ampelografinë dhe llojet e kultivarëve, nenshartesave

91

- përshkruajë varietetet e rrushit te verës dhe te tryezës b) Temat e kapitullit

- Karakteristikat e kultivarëve dhe mënyrat e zgjedhjes se kultivarëve te tryezës

- Varietetet dhe nënshartesat e hardhisë se rrushit - Kultivarët e rrushit te verës për vere te zeze cilësore - Kultivarët e tryezës te hershem - Kultivarët e tryezës mesatarisht te vonshëm - Kultivarët e tryezës te vonshëm - Kultivarët e tryezës pa fara

c) Udhëzime për kapitullin Rekomandohet qe mësuesi te:

- përzgjedhë varietete te rrushit te verës, tryezës - përshkruajë varietete te ndryshme te rrushit te verës, tryezës


- tabela - laboratori - TV,kompjuteri,grafoskopi - materiali i nevojshëm (rrushi,verës,tryezës).

Kapitulli 9: Vjelja dhe ruajtja e rrushit 6 ore a) Qellimet e kapitullit Ne përfundim te këtij kapitulli nxënësi duhet te:

- demonstroje vjeljen ,ambalazhimin dhe mënyrat e ruajtjes se rrushit - përshkruajë metodat për përcaktimin e pjekurisë se rrushit


- Caktimi i pjekurisë se rrushit - Vjelja e rrushit te verës - Vjelja e kultivarëve te tryezës , ambalazhimi ,paketimi - Klasifikimi i rrushit te tryezës

c)Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet qe mësuesi te :

- përshkruajë vjeljen e rrushit - demonstrojë përzgjedhjen e veglave dhe materialeve për ambalazhim,paketim


- tabela - laboratori - tv, kompjuteri, grafoskopi - materiali për ambalazhim,paketim.

92

Klasa 11

Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale

PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE “Mekanizimi ne Pemetari-Vreshtari” Lëmi: Bujqësi Profili: Pemetari-Vreshtari Niveli: I Klasa 11 Numri i modulit

7

Qёllimi i modulit

Një modul praktike që i pajisë nxënësit me aftësi praktike për përdorimin e mirëmbajtjen e traktorit, si dhe mirëmbajtjen e pajisjeve te makinerive që përdoren për të kryer punimet ne pemetari –vreshtari


7K (42 orë)


RM 1 Nxënësi përdor pajisjet e ndryshme që i bashkangjiten traktorit. Përmbajtja - Lidhja (mbërthimi) e mekanizmit bujqësor për

traktor dhe zgjidhja (zbërthimi) nga ai, sipas nevojës - Lëvizja e materialit me ngarkuesin e përparmë ose të

pasmë - Mbushja dhe zbrazja e rimorkios (pasores) - Përdorimi i fuqisë së traktorit për tërheqje të plugut - Kryerja e një sërë punimesh të arsyeshme në fushë.

RM 2 Nxënësi kryen detyrat e rregullimit të mirëmbajtjes dhe

të shërbimit të mekanikut për çdo 250 orë pune të mjetit. Përmbajtja - Përzgjedhja e veglave dhe e pajisjeve të punës - Vendosja e traktorit në kanal - lift - Ndërrimi i vajit të vjetër - Rregullimi i rripit të ventilatorit - Kontrollimi i sistemit të ftohjes - Kontrollimi dhe rregullimi i frenave dhe gomave - Kontrollimi i sistemit ndëzes - Kontrollimi dhe ndërrimi i instalimit ndriçues dhe

sinjalizues - Largimi i traktorit nga kanali – lifti - Rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së

mjedisit gjatë mirëmbajtjes së traktorit.

93

RM 3 Nxënësi kryen sherbimet e traktorit sipas instruksioneve

te prodhuesit.. Përmbajtja - Kontrolli i karburanteve -furnizimi i traktorit - Kontrolla e vajit, filterat - Niveli i ujit ne radiator, dhe karakteristikat e ujit

qe furnizohet traktori. - Sistemi i qarkullimit - rrjedhjes se karburanteve

ne traktor. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit

gjatë pastrimit te makinerive.

RM 4 Nxënësi duhet te mirmbaje mekanizimin bujqesore Përmbajtja - Përzgjedhja e veglave dhe materialit për lubrifikim - Lyerja e makinerive - Ndërrimi i filtrit të vajit - Zgjedhja e vajit të duhur sipas stinës - Ndërrimi i vajit në filtrin e vajit dhe pastrimi i tij - Regjistrimet e përditshme Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë lubrifikimit të makinerive.

RM 5 Nxënësi mirëmban makineritë në ruajtje që të jenë të gatshme të përdoren në sezonin e duhur. Përmbajtja - Përzgjedhja e veglave dhe materialit për

mirëmbajtjen dhe ruajtjen e makinerive - Lyerja më vaj e pjesëve të ekspozuara ndaj oksidimit - Lyerja më ngjyrë e pjesëve të ndryshme të

makinerive - Udhëzimet e duhura për mirëmbajtjen e makinerive

në ruajtje - Vendosja e makinerive në vendin e duhur për ruajtje - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit

gjatë mirëmbajtjes së makinerive.

RM 6 Nxënësi punon në mënyrë të sigurt dhe mbron mjedisin përreth vendit të punës. Përmbajtja - Siguria në mirëmnbajtje të makinerive gjatë lyerjes,

regjistrimeve dhe ndërrimit të filtrave - Mbrojtja e mjedisit rreth vendit të punës - Vendi ku hidhen vajrat e përdorura, ujrat e ndotura

dhe filtrat e ndërruar - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit

gjatë punës. Procedurat e vlerësimit

Realizim i pranueshёm i modulit do tё konsiderohet arritja e kёnaqshme e tё gjitha kritereve tё realizimit tё specifikuara

94

pёr çdo rezultat tё tё mёsuarit. Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё pёrdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Vёzhgim i demonstrimit të nxënësit me listё

kontrolli

KR Nxënësi duhet të: - lidhë me kujdes mekanizmin punues pas traktorit

dhe dhe ta zgjidhë me kujdes atë nga traktori; - zhvendosë materialin me ngarkuesin e përparmë

ose të pasmë; - mbushë dhe të zbrazë rimorkion; - kryejë një serë punimesh të nevojshme në fushë; - respektojë rregullat e sigurimit teknik dhe të

ruajtjes së mjedisit gjatë përdorimit të pajisjeve të punës.

RM 2 IV Vёzhgim i demonstrimit të nxënësit me listё

kontrolli

KR Nxënësi duhet tё: - përzgjedhë veglat dhe pajisjet e nevojshme të

punës; - vendosë në mënyrë të sigurt traktorin në kanal –

lift; - heqë vajin e vjetër në përputhje më procedurat e

kërkuara; - bëjë zëvendësimin e filtrit të vajit dhe të lëndës

djegëse; - bëjë më kujdes rregullimin e rripit të ventilatorit; - kontrollojë në mënyrë të rregullt sistemin e

ftohjes; - provojë funksionimin e frenave; - provojë sistemin ndezës, ndriçues dhe sinjalizues; - largojë traktorin nga kanali – lifti; - respektojë rregullat e sigurimit teknik dhe të

ruajtjes së mjedisit gjatë mirëmbajtjes së traktorit.

RM 3 IV Vёzhgim i demonstrimit të nxënësit me listё kontrolli

KR Nxënësi duhet të: - përzgjedhë pajisjet dhe veglat e punës për

pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave - përgatitë veglat dhe pajisjet për pastrim dhe

mirëmbajtje të makinerive; - zgjedhë procedura të përshtatshme për pastrimin

e makinerive;

95

- bëjë pastrimin e makinerive nga pluhuri dhe balta;

- bëjë pastrimin e makinerive nga vajrat, yndyrat dhe mbetjet e tjera;

- përgatitë makineritë për ruajtje; - respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes

së mjedisit gjatë pastrimit të makinave.



- përzgjedhë vajin dhe filtrat e duhur; - bëjë ndërrimin e filtrit të vajit; - bëjë ndërrimin e vajit në filtrin e ajrit; - pastrojë filtrin e ajrit; - bëjë regjistrim të saktë të operacioneve të kryera; respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë lubrifikimit të makinave



- përzgjedhë veglat dhe materialin për mirëmbajtjen dhe ruajtjen e makinerive;

- bëjë lyerjen me vaj të pjesëve të ekspozuara ndaj oksidimit;

- lyejë me kujdes pjesët e ndryshme me ngjyrë; - respektojë udhëzimet e duhura për mirëmbajtjen

e makinerive; - vendosë më kujdes makinerit në vendin e duhur

për ruajtje; - zbatojë rregullat e sigurisë në punë dhe të ruajtjes

së mjedisit gjatë konservimit të makinerive për ruajtje.


KR Nxënësi duhet të: - zbatojë rregullat e sigurimit teknikë gjatë

mirëmbajtjes së makinave bujqësore; - mbrojë mjedisin nga mbetjet gjatë mirëmabajtjes

së makinerive; - bëjë regjistrim të saktë të punëve të kryera

Metodat e të mësuarit të rekomanduara

- Pjesa më e madhe e këtij moduli do të kryhet në situata praktike me nxënësin, i cili duhet të veprojë i pavarur.

- Mësuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të

96

jetë e mundur demonstrimet konkrete për lidhjen (mbërthimin) e mekanizimit pas traktorit dhe për mirëmbajtjen e tyre. Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënës

- in, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast. - Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë

demonstrimin nga mësuesi. - Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete në

lidhjen (mbërthimin) dhe mirëmbajtjen e mekanizimit bujqësor

- Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike.

- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, të ruatjes së mjedisit dhe të mirëmbajtjes së veglave të punës.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet në demonstrimin praktik të njohrive dhe shprehive të punës.


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, materialet dhe mjetet e mëposhtme: - Fermë bujqësore. - Traktor dhe mekanizim bujqësor. - Vegla të ndryshme pune për shërbime të mirëmbajtjes së

traktorit. - Elemente të sistemit të ftohjes. - Pjesë rezervë të sistemit të frenave dhe të sistemit

ndezës. - Vajra dhe karburante. - Katalogë për vegla pune e makina bujqesore. - Fletëraport për punë. - Materiale studimore.

97

PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE

” Mbjellja e pemëve dhe hardhisë”

Lëmia Bujqësi Profili: Pemëtari- Vreshtari Niveli: I Klasa: 11 Numri i modulit

8

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që aftëson nxënësit per te realizuar mbjelljen e pemishteve dhe vreshtave si dhe zbatimin e masave agro dhe pomoteknike


7K (42 ore)

RM 1 Nxënësi bën ngritjen e vreshtave ne menyre bashkëkohore Përmbajtja: - Caktimi i vendit për ngritjen e pemishteve-vreshtave. - Përzgjedhja e veglave te punës - Përgatitja e tokës për mbjelljen e fidanëve - Përgatitja e fidanëve për mbjellje - Vendosja e etiketave ne fidane - Zgjedhja e varieteteve për mbjellje - Caktimi i drejtimit te rendeve - Piketimi i vendit te mbjelljes - Hapja e gropave për mbjelljen e fidanëve - Mbjellja e fidanëve - Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruatjes së mjedisit gjatë pёrgatitjes së tokёs për mbjellje.

RM 2 Nxënësi shënon veçoritë dhe të dhënat e kultivarëve dhe

nënshartesave. Përmbajtja : - Identiteti i kultivarit dhe nensharteses. - Zhvillimi i sistemit rrenjore - Zhvillimi i sistemit mbitokesore. - Mosha e fidanit. - Gjendja shendetsore e fidaneve - Lëndimet mekanike. - Emri i prodhuesit. - Caktimi i afatit të mbjelljes. - Rregullat e sigurimit teknik e te ruajtjes se mjedisit gjate

zgjedhjes se fidaneve per mbjellje.

RM 3 Nxënësi kryen shërbimet agropomteknike ne pemishte dhe

vreshta Përmbajtja: - Perzgjedhja e veglave te punes dhe e materialit te

98

nevojshem per shërbimet agropomoteknike - Momenti më i përshtatshëm për kryerjen e shërbimeve. - Eliminimi i barёrave të këqija, me dorë dhe me makineri. - Ujitja dhe ripleherimi - Mbajtja e tokes ne mes te rendeve - Krasitja themelore- krasitja e pjekur - Krasitja plotësuese- krasitja e gjelbert - Mbrojtja nga dëmtuesit dhe semundjet - Vendosja e shtyllave, telave - Mbajtja e shenimeve te sakta per punet e kryera - Zbatimi i rregullave të punës gjatë vjeljës, klasifikimit,

ambalazhimit dhe ruajtja e mjedisit Proçedurat e vlerësimit

Realizimi i pranueshëm i modulit do tё konsiderohet arritja e kënaqshme e tё gjitha kritereve tё realizimit tё specifikuara për çdo rezultat tё tё mësuarit. Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të

- Caktoje vendin me te pershtatshem per ngritjen e pemishtes- vreshtit

- Perzgjedhe veglat e punes - Pergatite token sa me mire per mbjelljen e fidaneve - Pergatite fidanin per mbjellje - Beje zgjedhjen e nënshartesave dhe kultivarëve per mbjellje - Kryej shërbimet agropomoteknike gjate kultivimit te pemeve

dhe hardhise - Rrespektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё

mjedisit.


KR Nxënësi duhet tё: - Përzgjedhë veglat e punës - Caktoje momentin e ujitjes, ripleherimit - Caktoje mënyrën e mbajtjes se tokës ne mes te rendeve - Kryej trajtimin kundër sëmundjeve dhe dëmtuesve ne kohen e duhur - Vendose shtyllat dhe telat - Respektojë mënyrat për mbjellje të pemëve dhe hardhisë. - Respektojë afatin e mbjelljes së pemëve dhe hardhisë - Përcaktojë llojin e kultivarit të përshtatshëm. - Përzgjedhë kultivarët sipas kërkesave të tregut. - Përcaktojë momentin më të përshtatshëm për mbjellje. - Caktojë distancën e mbjelljes.

99

- Piketojë rreshtat. - Respektojë rregullat dhe standardet e mbjelljes së pemëve dhe

hardhisë - Mbrohet në punë dhe ruajë mjedisin. - Respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit



- Përzgjedhё drejtё veglat dhe materialin e nevojshem per shërbime agropomoteknike - Beje ujitjen dhe ripleherimin sipas nevojes - Mbroje pemët dhe hardhinë nga dëmtuesit - Respektojë mënyrat për shërbimet agroteknike dhe grumbullimin e frutave - Respektojё afatin, momentin më të përshtatshëm për shërbimet agroteknike dhe grumbullimin e frutave te pemeve-hardhise - Përcaktojë llojin e shërbimeve agroteknike. - Përzgjedhë shërbimet agroteknike për grumbullimin e frutave te pemëve -hardhisë. - Respektojë standardet e shërbimeve agroteknike - Respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё Mjedisit


- Ky modul duhet të trajtohet në situata teorike dhe praktike me nxënësin..

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr mbjelljen e pemeve dhe te hardhise, në përgatitjen e gropes për mbjelljen e fidaneve te pemeve dhe te hardhise, në kryerjen e shërbimet agroteknike me rastin e mbjelljes se pemeve-hardhise - Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive. - Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe

mësuesi të jetë transparent ndaj nxënësve.Gjatë vlersimit të nxënësve duhet të synohet vlerësimi i shprehive të punës.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohet, lokacioni-plantacioni veglat, pajimet, makinerit, mjetet e punës, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme: - Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike, vegla pune, etj. TV, Kompjuteri, Interneti, CD, Grafoskopi ). - Mjete teknike transporti pёr terren

100

PËRSHKRUESIT E MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONAL

“Vjelja grumbullimi dhe ruajtja e frutave te pemëve-hardhisë”

Lëmia: Bujqësi Profili Pemetari-Vreshtari Niveli: I Klasa: 11 Numri i modulit 9

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që aftëson nxënësit me njohuri praktike per kohen vjeljes se frutave dhe ruajtjen e tyre


7K (42 orë)

Rezultatet e të mësuarit (RM) dhe p ërmbajtja

RM 1 Nxënësi përcakton momentin e vjeljes se frutave Përmbajtja: - Pjekuria botanike-farat fitojne aftesi per mbirje - Pjekuria teknologjike - Numri i diteve prej lulëzimit te plote deri ne vjelje - Ndryshimi i ngjyres se frutit - Ndryshimi i ngjyres se fares - Percaktimi i konsistences-fortesise - Caktimi i prezences se amidonit - Shuma e temperaturave prej lulëzimit te plote deri ne

vjelje

RM 2 Nxënësi zbaton teknikat evjeljes se frutave te pemeve-hardhise Permbajtja: - Zgjedhja e veglave dhe materialit te punes - Shkallet me tri kembe - Strajca e kengurit - Makina per shkundjen e frutave - Rregullat e sigurimit teknik te ruajtjes se mjedisit - Platforma per vjeljen e frutave te pemeve

RM 3 Nxenesi kryen shërbime ne ruajtjen e frutave

Përmbajtja: - Caktimi i vendit per ruajtjen e frutave - Ruajtja me ftohje mekanike - Ruajtja me ftohje dhe atmosfere te kontrolluar - Kufizimi i humbjeve gjate ruajtjes - Parametrat e ruajtjes se frutit te caktuar - Rregullat e sigurimit teknik te ruajtjes se mjedisit - Anomalite fiziologjike gjate ruajtjes


Realizimi i pranueshёm i modulit do tё konsiderohet arritja e kёnaqshme e tё gjitha kritereve tё realizimit tё specifikuara pёr

101

çdo rezultat tё tё mёsuarit. Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё pёrdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit



- Caktoje momentin e pjekjes botanike te frutave - Caktoje momentin e pjekjes teknologjike te frutave - Percaktoje fortesinë–( konsistensen) e frutit - Percaktoje prezencen e amidonit - Mbledhe shumen e temperaturave prej lulëzimit te plote

deri ne vjelje - Percaktoje ndryshimin e ngjyres se frutit, fares - Beje numërimin e diteve prej lulëzimit te plote deri ne

vjeljen e frutave - Rrespektoje rregullat e mbrojtjes ne pune dhe ruajtjes se

mjedisit


KR Nxënësi duhet te: - Zgjedhё veglat dhe materialin e nevojshem per vjeljen e

frutave - Respekton procedurat e vjeljes se frutave - Vendose shkallet ne vendin e duhur - Beje vjeljen e mekanizuar te frutave- - Vendose platformen ne poziten e duhur



- Caktoje vendin per ruajtjen e frutave - Ruaje frutat ne ftohje mekanike - Ruaje frutat me ftohje dhe atmosfere te kontrolluar - Respekton standardet e paketimit dhe ngarkimit tё frutave - Caktoje parametrat e ruajtjes per lloje te frutave - Percjelle anomalite fiziologjike gjate ruajtjes se frutave


- Ky modul duhet të trajtohet në situata praktike me nxënësin.(klasë, laborator dhe terren).

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete rreth përcaktimit te momentit te vjeljes, grumbullimit dhe ruajtjes se frutave

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete në vjelje grumbullim dhe ruajtje te frutave


102

- Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe të jetë transparent ndaj nxënësve.



Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme - Mjedis i përshtatshëm për punë . - Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike, kemikate,

vegla pune, sonda, thasë, marker, regjistëra për mostra të dheut, sipërfaqe toke- ara apo kopёshte etj

- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Interneti, CD, Grafoskopi).

- Mjete teknike transporti pёr terren

103

Përpilimi i këtij planprogrami është mbështetur nga Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit (GTZ), Projekti: „Ripërtëritja e Arsimit dhe Aftësimit Profesional në Kosovë“ dhe është financuar nga Ministria Gjermane për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim.

programi i lëndës - ballina | masht · profili pedologjik dhe hulumtimi i tokës në terren 2....

Documents