programa edukasaun buletin fundasaun · pdf fileedukasaun no literasia– hari’i...
TRANSCRIPT
Atividade Biblioteka Hale’u hanesan ati-
vidade kontinuasaun ne’ebé hala’o tiha ona
iha tinan kotuk liu ba ne’ebé ho objetivu ati-
vidade atu hasa’e labarik Timor Leste nia abi-
lidade iha lee, promove literasia hodi hato-
man labarik sira atu lee no dezenvolve abi-
lidade manorin no kanorin sira atu uza rekur-
su ne’ebé distribui ona ba iha eskola sira
hotu.
Iha tinan ida-ne’e Biblioteka Hale’u
hala’o nia visita ba iha Munusipiu 7 mak
hanesan : Aileu, Baucau, Bobonaro, Dili,
Ermera, Manatuto, , no Viqueque .
Durante fulan tolu (3) husi Janeiru
PO Box 03, Dili
Timor-Leste
(via Darwin, Australia)
Phone: +670 3323 855
Fax: -
E-mail: [email protected]
Favor vizita ami iha:
www.alolafoundation.org
Fundasaun Alola establise iha tinan 2001 hanesan organizasaun feto lokal ne’ebe
servisu atu hakbi’it feto. Alola fornese programa importante ba feto no labarik iha
Timor-Leste. Fundasaun Alola organizasaun ne’ebe nia programa fo apoiu ba
direitu feto no labarik iha Timor-Leste.
Vizaun: FETO TIMOR-LESTE IHA STATUS IGUAL IHA ASPEITU HOTU-HOTU (asesu,
partisipasaun, papel iha foti desizaun, goja benefisiariu husi dezenvolvimentu) LIU
HUSI EDUKASAUN, DEZENVOLVIMENTU EKONOMIA, SAUDE NO LIDERANSA
KOMUNITARIA.
Misaun: Atu promove direitu feto no hasa’e feto nia kapasidde lideransa, hadi’a
status saude feto no labarik, hasa’e feto no labarik sira nia kualidade edukasaun,
no haforsa feto nia negosiu ki’ik iha nivel baze.
Fundasaun Alola nia Programa:
Advokasia - Haforsa feto nia lideransa no dezenvolve rede servisu
Saude Inan no Oan - Hadi’a feto no labarik nia status saude
Edukasaun no Literasia– Hari’i kapasidade atu habelar oportunidade
Haforsa Ekonomia - Fo kbi’t feto nia ekonomia
Rua Bispo de Madeiros
Mascarenhas -Mercado Lama
Dili, Timor-Leste
to’o Marsu 2015 projeitu Biblioteka
Hale’u halo ona atividade iha
Munusipiu 4 mak hanesan: Aileu,Dili,
Ermera no Manatuto no no visita
eskola hamutuk 30 ho total kanorin
sira M: 1580 F:1450.
Iha tinan ida-ne’e mós sai hane-
san tinan ksolok ba Fundasaun Alola
liu-liu programa Edukasaun tanba
hetan tan suporta kamioneta ida husi
Department of Foreign Afairs and
Trade (DFAT) hodi asegura atividade
Biblioteka nian iha terenu. Prosesu
entrega kamioneta biblioteka hale’u
diretamente husi Sra. Debbie Wong
hanesan Konseleiru Dezenvolvimentu
Umanu Embaixada Australia-DFAT no
simu diretamente husi Sra. Alzira Reis
hanesan CEO Fundasaun Alola iha
edifisiu Fundasaun Alola.
Hafoin entrega xave kamioneta
biblioteka hale’u kontinua kedas halo
atividade iha Munisipiu Ermera du-
rante semana 2 (rua).
PROGRAMA EDUKASAUN
Programa Edukasaun Halo Kontinuasaun ba Atividade Biblioteka Hale’u
Seremonia entrega kamioneta biblioteka hale’u diretamente husi DFAT ba CEO Fundasaun Alola no akompanha husi Gerente Programa Edukasaun.
FUNDASAUN ALOLA SELEBRA LORON MUNDIÁL
FETO IHA 2015
P. 2
HASAE EKONOMIA FETO
RURAIS LIU HUSI FEIRA
PÁSKUA FUNDASAUN ALOLA
P. 3
PROGRAMA EDUKASAUN HALO KONTINUASAUN BA ATIVIDADE BIBLIOTEKA
HALE’U
P. 4
EDISAUN IDA NE’E:
Edisaun I/2015
Buletin Fundasaun Alola
FUNDASAUN ALOLA LIU HUSI
PROGRAMA EDUKASAUN HETAN TAN SUPORTA KAMIONETA IDA HUSI DEPARTMENT OF FOREIGN AFAIRS AND TRADE (DFAT) HODI SUPORTA ATIVIDADE BIBLIOTEKA
NIAN IHA TERENU.\
FUNDASAUN ALOLA LIU HUSI
PROGRAMA HAKBI’IT EKONOMIA TINAN - TINAN SELEBRA FEIRA REGULAR BA GRUPU ARTEZENATU
SIRA
Pontu Spesial Interesante:
Feto Forte, Nasaun Forte—Strong Women, Strong Nation
Inan ho naran Ermelinda Bere idade 40 hela iha
Suku Osowala, Sub-Distrito Vemasse Distrito Baucau,
Ermelinda iha oan hamutuk nain 8. Wainhira nia isin rua
ba dala 8 nia planu atu partu iha uma ho assistensia husi
pessosal saude.
iha dia 1 de fevereiro inan komesa sente kanotak
moras no nia katuas oan ba bolu membru osowala
ne’ebe hela besik sira no membru sira ne’e ba kedas
bolu doutor hodi mai fo partu inan ne’e. wainhira doutor
mai identifika fali katak inan ne’e iha komplikasaun no
doutor husu ba membru SHIO telefone ambulancia hodi
refere inan ne’e ba Hospital Referal Bau-
cau.
Iha loron 1 fulan favereiro inan ne’e
partu ho cesariana, nia partu bebe mane
no inan ho bebe ne’e hetan kondisaun diak
hotu. Haree ba inan ne’e iha oan barak
doutor fo hanoin ba inan ne’e atu kesi tiha
oan fatin no inan ne’e aceita kesi kedas
oan fatin depois de operasaun cesariana.
Durante loron lima iha hospital inan ho
bebe sei hetan alta hodi fila ba uma iha
loron 7 fulan fevereiro, maibe inan ne’e
laiha osan atu selu trasporte wainhira fila
ba uma, ho ida ne’e Membru SHIO sira
deside katak atu uja osan khas grupo nian
hodi fo ba familia ne’e selu kareta.
Iha loron 9 fulan fevereiro membru
sira selu kareta hodi tula inan ho nia bebe
fila ba sira nia suku.
Depois de loron tuir mai Grupo SHIO
sira ba vizita inan ho nia bebe no bebe sei
hetan susuben inan esklusivo. Inan ne’e iha
komitmentu katak nia hakarak fo susuben
inan esklusivo ba bebe iha fulan 6 nia
laran.
PROGRAMA SAUDE INAN NO OAN
Membru SHIO ho Pessoal Saude Servisu Hamutuk Hodi Refere Inan Isin Rua
Page 2
Buletin Fundasaun Alola
PROGRAMA ADVOKASIA
ema hotu atu hatene no tau importansia ba loron
espesial ida-ne’e no sai mós atensaun ema hotu nian
hodi bele hatene diak liu tan.
2. Atu públika relatóriu estudu faze-daruak situasaun
feto traballadores iha setór privadu hodi fó sai ba ema
hotu nomos bele sai hanesan matadalan hodi haforsa
grupu hirak ne’e.
3. Asaun ida ne’e núdar dalan advokásia ida hodi
publika,atu nune’e feto traballador hodi goja sira nia
direitu no dever lolós hodi bele hatán ba kestaun
igualdade Jéneru.
4. Atu bele asegura ba implementasaun Lei Nu.4/2012
kona-ba Lei du Traballu Timor-Leste.
5. Hasa’e parseiru no grupu servisu ba asuntu feto tra-
balladores iha seitor privadu nia koñesementu no
konsiensia kona-ba protesaun ba violasaun ne’ebé
traballadores sira hetan iha servisu fatin no asegura
katak agora dadaun iha ona Lei du Traballu mák
garante traballadores sira nia direitu.
Iha fulan Marsu 2015 Sentru Rekursu Feto ho ekipa pro-
grama advokasia selebra loron feto mundial hodi lansa relatóriu
situasaun feto traballadores iha seitór privadu ba faze daruak.
Dadus hirak ne’e reprezenta munisipiu Kovalima no rejiaun au-
tonoma Oekusi ho respondenti hamutuk nain 51.
Husi selebrasaun loron mundiál ne’e ema ne’ebé prezensa
iha kolókiu hamutuk nain 44 kompontu husi Feto 27 no mane 17
ne’ebé husi Governu (Kordenadór Primeiru Ministru ba Asuntu
Sosiadade Sivíl, SEM no SEPFOPE), Membru Parlamentu Nasion-
al, Komisária direitu labarik, WWCTL, FONGTIL, PDHJ, Fokupers,
Sek. Rede Feto, AATL, WWCTL, CNJTL, APCS-TL, FMF, FHF, Al-
FeLa, GFFTL, PATRIA, Jornalista no funsionáriu FA. Eventu ne’e
híli tema mak; ’Hakbiit Feto, Hakbiit Ema! Hamutuk Ita Hadi’a
kondisaun Feto iha Setór Privadu’.
Objetivu husi kolókiu mak:
1. Atu fó hanoin ba ema hotu katak lisaun tradizaun nian ba
Fundasaun Alola Selebra Loron Mundiál Feto iha 2015
Seremonia Selebrasaun Loron Mundial Feto no
Lansamentu relatoriu Feto Trabalhadores iha Setor
Privadu
Hasae Ekonomia Feto Rurais Liu Husi Feira Páskua Fundasaun Alola
Page 3
PROGRAMA HAKBI’IT EKONOMIA
Buletin Fundasaun Alola
Konsumedores interese atu sosa produto lokal iha fiera
Alola
produs iha sira nia grupu laran hodi asesu ba merkadu.
Alende halo promosaun, grupu artezenatu sira
mos asesu sira nia produto ba merkadu hodi bele hetan
rendimentu durante loron rua husi loron 21-22 de
Março 2015 iha Fundasaun Alola.
Gerente programa Hakbi’it Ekonomia Jose S.
Ximenes, Feira Páskua 2015 hanesan fatin ida atu
grupu produtór sira husi rai laran bele hasoru ho sosa
nain sira husi rai laran no rai liur no bele hetan
rendementu atu grupu sira bele dezenvolve diak liu tan
sira nia negosiu. Durante tinan 8 ona, Fundasaun Alola
organiza feira Alola nia, kada tinan feira rua Alola
organiza, ida iha tempo Páskua no ida seluk iha tempo
Natál. Iha tinan ida ne’e rendimentu ne’ebe maka
hetan husi Feira Páskua ba loron rua ho USD 12.747.55.
kompara ho tinan kotuk USD 11,183.60 no husi
rendementu nee hatudu ita hetan persentase diak iha
Feira Páskua ba tinan ida ne’e.
Fundasaun Alola liu husi programa Hakbi’it Ekonomia tinan -
tinan selebra Feira regular ba dala rua hanesan Feira Páskua no
Feira Natál. Feira Páskua ba tinan ida ne’e participantes sira mai
husi grupu 53 husi Municipiu 13 ho sira nia sasán tradisionál. Liu
husi Feira ne’e Fundasaun Alola promove kultura orijinál Timór
Leste nian no hatudu ba sosa nain sira husi rai laran no rai liur.
Hanesan baibain, antes tama ba feira, ekipa program hakbi’it
ekonomia sempre realiza kolokíu ne’ebe fahe informasaun kona
ba oinsa atu rai produto ho diak hodi bele atrai konsumedores,
oinsa hahalok ne’ebe diak wainhira atende konsumedores, saida
mak kustu no folin. Além de ne’e mos, ekipa husi program
Advokasia mos fahe informasaun liu-liu kona ba jenéru no sexu e
orsamentu sensivel ba jenéru.
Objetivo ba Feira ne’e hodi halibur grupu artezenatu sira iha
Municipiu hodi faan sira nia produtu lokál hanesan Homan, Tais,
ceramika, boneka, pasta plastik, estatua, mina virgin, aimoruk
tradisional, sabaun lokal, cafe organiku, no ai han lokál ne’ebe sira