prognoza: czy internet zastąpi biblioteki

Czy Internet zastąpi

biblioteki: trzy drogi

ku przyszłości

dr Marek Nahotko

IINiB UJ

Warszawa 4-5 kwietnia 2011

Warszawa 4-5 kwietnia 2011 2

Próba prognozy dla bibliotek

w oparciu o

przegląd aktualnych tendencji: nadrabianie

zaległości i chęć nadążania za najnowszymi

kierunkami;

oraz

prognostyka – futurologia: analiza i wskazanie

„trendów”;

wyobrażenia - science fiction.


Aktualne tendencje

Zmiany na rynku informacji;

Zmiany w nauce;

Cyfryzacja publikowania;

Web 2.0;

Nowe pokolenia użytkowników;

Przekazywanie działań: outsourcing, crowdsourcing, praca w ‘chmurze’;

Nowe technologie, w tym mobilne.

Zmiany na rynku informacji

Nadrabianie zaległości, np.

Budownictwo biblioteczne

Komputeryzacja bibliotek



Utrata pozycji monopolistycznej przez

biblioteki;

Koniec epoki drogich, wysokiej jakości

usług;

Konkurencja:



„Pozytywne”

skutki kryzysu



Zmiany w nauce

Cyberinfrastruktura: wielkie projekty

służące rozwojowi infrastruktury

informatycznej, laboratoriów, specjalistów;

Zmiany w nauce

Nauka 2.0



Cyfryzacja publikowania

naukowego

Forma cyfrowa jest podstawową formą

informacji i metainformacji;

Informacja powstaje w formie cyfrowej, z

niej bywa konwertowana na analogową,

Zmiany dotknęły najpierw czasopisma,

teraz przyszedł czas na książki.

Czasopisma elektroniczne

Zmiany na świecie (prognozy BL)


Czasopisma elektroniczne

Zmiany w Polsce


0

500

1000

1500

2000

2500

3000

2005 2007 2009 2010

Zakupy zbiorów polskich bibliotek naukowych Polskie czasopisma elektroniczne w Ariancie

5,72 5,64 5,62 5,815,04

5,95 5,36 5,09

1,99 1,78 1,99 1,71 1,76 1,9 1,7 1,5

17,64

11,112,02

8,416,9

4,02 3,86 3,8

0,93 0,59 0,3 0,14 0,29 0,2 0,26 0,2

3,34,5

5,76,62

9,8 9,198,34

11,99

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Książki polskie i zagraniczne Czasopisma drukowane polskie

Czasopisma drukowane zagraniczne Zbiory specjalne

Źródła elektroniczne

E-książki: 9% rynku USA w 2010



Web 2.0

Wszyscy połączeni są ze wszystkimi;

Amazon jest ‘księgarnią’;

Wikipedia to ‘encyklopedia’;

Facebook, Twitter i blogi są naturalnym sposobem komunikacji, również naukowej;

Biblioteka 2.0:

0

10

20

30

40

50

AoL

RSS

Komunikat

or

Portal

Foru

mBlo

g

Twitte

r

%

Serwisy Web 2.0 w polskich bibliotekach

uniwersyteckich i technicznych


Biblioteki i Web 2.0

Ciągła zmiana potrzeb użytkowników informacji;

Nieadekwatność funkcji zintegrowanych systemów

bibliotecznych;

Biblioteczne narzędzia bibliograficzne przestają być

centralnym węzłem dla metadanych każdego rodzaju;

Tworzenie metadanych odbywa się w sposób bardziej

zdecentralizowany, biblioteki tracą monopol na te prace;

Dane postrzegane są jako kolekcje, zestawy, strumienie,

nie tylko jako relacyjne bazy danych;

Dane tworzone w bibliotekach wykorzystywane są przez

serwisy zewnętrzne w sposób nieprzewidywalny dla ich

twórców.


Nowe pokolenia

Gen X, Gen Y, pokolenie Sieci, pokolenie

Google, pokolenie ekranowe;

Zachowania informacyjne młodych

użytkowników są zupełnie inne: teoria

neuroplastyczności, wielozadaniowość,

ale też rozproszenie uwagi;

Czy również wzrost kompetencji

informacyjnych?


Praca w ‘chmurze’

Zasoby informacyjne i oprogramowanie

znajdują się w sieciach rozległych, dostęp

zapewnia sieć bezprzewodowa;

Co wówczas dzieje się z:

Kolekcją biblioteczną,

Przestrzenią informacyjną (miejscem),

Osobistym zasobem informacji?

Outsourcing

Podzlecanie mniej specyficznych zadań –

czy tylko?

Podzlecanie czynności gromadzenia

(głównie czasopism);

Podzlecanie opracowania (katalogi

centralne);

Crowdsourcing.



Podsumowanie tendencji

Duże zróżnicowane, typowe dla okresu

przejściowego;

Silny związek z rozwojem technologii;

Opór przed zmianami (vide Open Access,

współpraca z Google);

Możliwość różnych scenariuszy

przyszłości.


Trzy scenariusze przyszłości

Kontynuacja tradycji;

Powolne zmiany;

Pełna digitalizacja i cyfryzacja.


Kontynuacja tradycji

Poleganie na bibliotecznej ‘marce’;

Wykorzystanie atutów: wyselekcjonowane

zasoby i fizyczne ‘miejsce dla informacji’;

Jakieś zmiany zawsze niezbędne;

Dążenie do konsensusu (pojednania?) z

niektórymi nowymi formami komunikacji

naukowej.

Pierwsza myśl związana z

biblioteką:


75% respondentów

odpowiada:


Powolne zmiany

Zmiana wizerunku i nazewnictwa

Mediateki, Centra multimedialne, Centra

badań, Centra zasobów edukacyjnych;

Rezygnacja z części usług, rozwój innych;

Większa integracja z instytucją nadrzędną

Bibliotekarstwo uczestniczące;

Zasoby hybrydowe: drukowane i cyfrowe

(własne i zewnętrzne)


Pełna digitalizacja i cyfryzacja

Brak miejsca fizycznego, lokalizacja nieistotna;

Nowe pojęcie kolekcji: nie to, co się posiada, lecz wszystko, do czego zapewnia się dostęp;

Digitalizacja i archiwizacja obiektów fizycznych;

Biblioteka jako miejsce transferu funduszy (Górny 2009);

Podział rynku informacji elektronicznej: Biblioteki: zasoby bezpłatne (archiwizacja)

Firmy komercyjne: zasoby podlegające prawu autorskiemu

Bibliotekarze i pracownicy informacji Konsultanci/doradcy/dydaktycy;

Badacze/wydawcy.


Wnioski

Jesteśmy w okresie gwałtownych zmian;

Przyszłość przyniesie niespodzianki;

Wzrasta nacisk na podniesienie efektywności rozpowszechniania informacji;

Biblioteki/informację naukową czekają poważne zmiany wynikające z konieczności dostosowania do zmian w środowisku.


Dziękuję za uwagę

[email protected]

prognoza: czy internet zastąpi biblioteki

Documents