prof. dr . erman coşkun sakarya Üniversitesi İşletme fakültesi
DESCRIPTION
Prof. Dr . Erman Coşkun Sakarya Üniversitesi İşletme Fakültesi Yönetim Bilişim Sistemleri Bölüm Başkanı Email:[email protected]. TÜRKİYEDE’Kİ AFET RİSKLERİ Makro ve Mikro Düzey Zarar Görebilirlik Haritaları ve Afet Eğitimi. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
1
Prof. Dr. Erman CoşkunSakarya Üniversitesi
İşletme FakültesiYönetim Bilişim Sistemleri Bölüm Başkanı
Email:[email protected]
Sivil Savunma Uzmanları Derneği Eğitim Semineri 24 Nisan 2013, Çarşamba, Antalya
2
Konuşma Planı
1- Türkiye’de Afet Riskleri
2- Zarar Görebilirlik Tanımı
3- Afet Yönetiminde Zarar Görebilirlik
4- Geliştirilen İl ve Mahalle Bazlı Zarar Görebilirlik Endeksleri
-Fiziki -Ekonomik -Sosyal
5- Afet Müdahalesinde Karar Vermenin ve Karar Destek Sistemlerinin Önemi
6-Eğitim ile İlgili Konular,
Sonuçlar
Sorular ve Tartışma Konuları
3
Nüfus Artışı ve Afetlerdeki Artış
• Nüfus artışı ile birlikte, afet sayısı da artıyor. • Daha önce risk oluşturmayan tehlikeler artık afet riski
oluşturuyor • Çevreye ve doğaya verilen zarar Afet sayısını ve çeşidini
hızla artırıyor• Afet sayısı zarar görebilirlik riskini de artırıyor• Gerekli tedbirler alınmadığı ve kaynaklar eşit
dağıtılmadığı için zarar görebilir nüfus miktarı artış gösteriyor
SONUÇ: DÜNYA DAHA TEHLİKELİ VE RİSKLİ
GERÇEK: Ülkemiz birçok afet türüne göre riskli bir ülke
Deprem
Heyelan
Çığ
Kaya Düşmesi
Su Baskını
Ekstrem Hava Koşulları
4
5
PROBLEM Biz bu afetlere yeterince hazırlıklı
değiliz, olmadık, ol(a)mıyoruz!AFETİ YÖNETEMİYORUZ, YÖNETMEYİ BİLMİYORUZ
AMA YÖNETTİĞİMİZİ ZANNEDİYORUZ
Doğru tanımlamadığınız ve tam ölçemediğiniz şeyleri
yönetemezsiniz
NEDEN: Pekçok neden olmakla birlikte en önemlileri
1- Afet Yönetimine yanlış ve tek yönlü bakış açısı
(Tek afet deprem, depremde de fiziki zarar
görebilirlik)
2- Yetersiz ve yanlış eğitim
3- Kültürün etkisi
4- Ekonomik etkiler
5- Siyasal etkiler
6- Teknoloji ile ilgili konular (bilişim)6
7
KavramlarAfetAfet yönetimiZarar GörebilirlikSosyal Zarar GörebilirlikEkonomik Zarar Görebilirlik Tehlike Risk
•DEPREM BİR TEHLİKEDİR. SİZ ZARAR GÖREBİLİRLİĞİ HESAPLAYIP TEDBİR ALIRSANIZ TEHLİKE OLARAK KALIR, YÖNETMEZSENİZ AFET E DÖNÜŞÜR
Afet Yönetimine yanlış ve tek yönlü bakış açısı
8
• Ülkenin ve binaların fiziki yapısından kaynaklanan ve insan yerleşimine ve fiziksel yapının dayanıksızlığına işaret eden FİZİKİ ZARAR GÖREBİLİRLİK kadar, toplumun sosyal ve ekonomik yapısından kaynaklanan SOSYAL VE EKONOMİK ZARAR GÖREBİLİRLİK de o toplumun afetlerden (depremlerden) etkilenmesinde ve afetlerle (depremlerle) başa çıkabilmesinde belirleyicidir.
• Ancak uygulamada fiziki zarar görebilirlik çalışılmakta, kararlar buna göre verilmekte ve diğer zarar görebilirlikler göz ardı edilmektedir.
• Bu neden bir problem? Afet Öncesi, Afet Anı, ve Afet Sonrası
9
SOSYAL VE EKONOMİK ZARAR GÖREBİLİRLİK ENDEKSİ (Özceylan, 2011)
• Toplumun sosyal ve ekonomik yapısından kaynaklanan zarar görebilirliği nasıl ölçülebilir ?
• Sosyal ve ekonomik zarar görebilirliği belirleyen göstergeler nelerdir?
• Bu göstergeler zarar görebilirliği ne yönde ve hangi oranda etkiler?
• Bu göstergeler ve önem dereceleri, bütünleşik bir şekilde nasıl bir araya getirilebilir?
• Bu sonuçlar nerelerde, nasıl, kimler tarafından kullanılabilir?
10
Sosyal Zarar Görebilirlik Göstergeleri (Özceylan, 2011)
• Afetlere karşı sosyal olarak zarar görebilirlik ile sosyo-ekonomik sınıf, cinsiyet, ırk ve etnik köken, yaş, engellilik, nüfus yoğunluğu, göç hızı, bilinçlilik, korunma kültürüne sahip olma, hane halkı kompozisyonu, güvenli bir ortamın varlığı, sağlık koşulları, sosyal eşitlik, geleneksel değerler ve inançlar gibi karakteristikler arasında güçlü bir nedensel ilişki vardır.
(Borden, 2008; Cutter ve Finch, 2008; Borden ve diğ.2007; Cutter, 2006; Enarson ve diğ.2006; Cutter ve Emrich, 2006; Villagran De Leon, 2006:13; Wisner ve diğ. 2003; Cutter ve diğ.2003; Cutter ve diğ. 2000; Wisner ve Luce, 1993)
11
Ekonomik Zarar Görebilirlik Göstergeleri (Özceylan, 2011)
• Gelir düzeyi, yoksulluk sınırının altındaki nüfus, ev sahipliği, ortalama konut değeri, ortalama kira değeri, sosyal yardım alanların oranı, işsizlik, kadınların istihdamı, eşit olmayan toprak dağılımı, topraksız olma, sanayi kuruluşları sayısı, banka şube sayısı, araba sahipliği, telefon sahipliği, radyo sahipliği, yerel bütçe, borçlar-birikimler, yardım bütçesi, enflasyon (Borden ve diğ., 2007; Cannon, 1994:23; Lavell, 1994:55; Winchester, 1992) ekonomik zarar görebilirliğin önemli göstergeleridir.
15
Çalışmanın Katkıları• Zarar görebilirlik kavramını tanımlıyor ve sadece fiziki zarar görebilirlik olmadığını vurguluyor
• Zarar görebilirlikle ilgili çalışmalarda sosyal ve ekonomik boyutlara önem verilmesi gerektiğini savunuyor
•Ekonomik ve sosyal zarar görebilirliğin doğru tespiti ile afetlere daha hızlı, daha doğru müdahale edilebileceğini gerekli tedbirlerin alınması ile afet zarar risklerinin minimize edileceği ve toplumun afet sonrası normal hayata dönebilmesi için yapılması gerekenlerin planlaması için bir araç
Mikro Bazlı Zarar Görebilirlik
• İlçe, mahalle, hatta sokak bazında zarar
görebilirlik ölçümleri
•İlk çalışmanın tamamlayıcısı ve daha yerel
bazda karar ve tedbirlerin alınması için bir araç
• Sakarya İli Merkez İlçe mahallelerinde
uygulama
•4 zarar görebilirlik türü hesaplaması
Fiziki, sosyal, ekonomik, ve toplam 16
MİKRO ÖLÇEKLİ ZARAR GÖREBİLİRLİK ANALİZLERİ
Sakarya İli Merkez İlçe Mahalle Bazlı Fiziksel Zarar Görebilirlik Tematik Haritası (Taşkın, 2012)
17
MİKRO ÖLÇEKLİ ZARAR GÖREBİLİRLİK ANALİZLERİ
Sakarya İli Merkez İlçe Mahalle Bazlı Sosyal Zarar Görebilirlik Tematik Haritası (Taşkın, 2012)
18
MİKRO ÖLÇEKLİ ZARAR GÖREBİLİRLİK ANALİZLERİSakarya İli Merkez İlçe Mahalle Bazlı Ekonomik Zarar
Görebilirlik Tematik Haritası (Taşkın, 2012)
19
MİKRO ÖLÇEKLİ ZARAR GÖREBİLİRLİK ANALİZLERİSakarya İli Merkez İlçe Mahalle Bazlı Toplam Zarar Görebilirlik
Tematik Haritası (Taşkın, 2012)
20
21
Tablo 1 : Mahalle Bazlı Depremden Zarar Görebilirlik Endeksi Tablosu
MAHALLE ADI XF*WF WS*XS WE*WE MDZGİ
SEMERCİLER 0.21 0.07 0.18 0.454
DİLMEN 0.28 0.08 0.07 0.436
KURTULUŞ 0.28 0.04 0.08 0.401
CUMHURİYET 0.24 0.01 0.14 0.392
YENİGÜN 0.25 0.10 0.04 0.389
TABAKHANE 0.28 0.06 0.04 0.387
TIĞCILAR 0.29 0.02 0.08 0.383
OZANLAR 0.25 0.07 0.05 0.374
YAHYALAR 0.29 0.02 0.06 0.370
ŞEKER 0.20 0.09 0.07 0.369
KÜPÇÜLER 0.20 0.08 0.09 0.366
YAĞCILAR 0.19 0.12 0.04 0.353
SAKARYA 0.23 0.06 0.06 0.351
AKINCILAR 0.24 0.06 0.05 0.342
ORTA 0.22 0.02 0.09 0.339
YENİ 0.12 0.14 0.07 0.333
YENİDOĞAN 0.25 0.03 0.05 0.329
TEPEKUM 0.20 0.08 0.04 0.322
PAPUÇÇULAR 0.23 0.03 0.06 0.320
HACIOĞLU 0.19 0.08 0.04 0.317
YENİCAMİ 0.24 0.02 0.05 0.314
KARAOSMAN 0.22 0.03 0.05 0.305
HIZIRTEPE 0.15 0.09 0.07 0.302
ERENLER 0.16 0.05 0.08 0.294
ÇUKURAHMEDİYE 0.24 0.02 0.03 0.294
MİTHATPAŞA 0.16 0.06 0.06 0.281
İSTİKLAL 0.20 -0.02 0.08 0.262
TEKELER 0.17 0.05 0.03 0.250
BAĞLAR 0.09 0.07 0.08 0.238
ŞİRİNEVLER 0.18 0.02 0.04 0.236
TUZLA 0.12 0.06 0.02 0.201
GÜLLÜK 0.11 -0.00 0.08 0.193
MALTEPE 0.06 0.08 0.05 0.192
YEŞİLTEPE 0.07 0.04 0.06 0.169
Tablo incelendiğinde mahalle bazlı depremden zarar görebilirlik endeksi en fazla
Türkiye’de Afet Eğitiminde Üniversitelerin Rolü:
Mevcut Durum Analizi, Sorunlar ve Çözüm Önerileri
22
Türkiye’de Durum
23
• 1 sürekli eğitim merkezi sertifika programı (ODTÜ)
• 1 önlisans programı (Erzincan Üniv.)• 2 lisans programı (18 Mart ve Namık Kemal
Üniversiteleri)• 3 yüksek lisans programı (İTÜ, ODTÜ,
KOCAELİ)• 2 araştırma merkezi veya enstitü (İTÜ ve
ODTÜ)
LİSANS
24
• ÇANAKKALE 18 MART ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK YÜKSEK OKULU
ACİL YARDIM VE AFET YÖNETİMİ BÖLÜMÜ acil tıp ağırlıklı, güvenlik ve yangına yönelik • NAMIK KEMAL ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK
YÜKSEKOKULU ACİL YARDIM VE AFET YÖNETİMİ
25
Lisansüstü ve Araştırma Merkezi
İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Afet Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi DEPREM MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI DEPREM MÜHENDİSLİĞİ VE AFET YÖNETİMİODTÜ Afet Yönetimi ve Uygulama Araştırma Merkezi KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ Tıbbi Acil Durum Yönetimi ve Afet Tıbbı Uzaktan Öğretim Programı BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü
26
ÖZET BULGULAR
Afetler çok yönlü olaylar ancak bizdeki üniversite programları özellikle lisans ve önlisansta sağlık yüksek okulları altında yapılanmış
ÇOK DİSİPLİNLİLİK?
Afet öncesi ve sonrası safhalar verilmişti.
Mevcut Programlar Afetin Hemen Sonrası Yani Müdahale Aşamasında mı Yoğunlaşıyor?
YA DİĞER SAFHALAR?
27
OLMASI GEREKENSÜREKLİ EĞİTİM MERKEZİ: Halka ve geniş
kitlelere eğitim vermek
ÖNLİSANS: Meslek Elemanı Yetiştirmek
LİSANS :Alt ve Orta Kademe Afet Yöneticisi Yetiştirmek
LİSANSÜSTÜ : Bilimsel Çalışmalar ve Yayınlar Yaparak Yenilikler Üretmek, Projeler Yapmak
HALK
UYGULAMACILAR
ALT DÜZEY EĞİTİCİLER
ORTA DÜZEY EĞİTİCİLER
PLANLAMA VE YÖNETİM
STRATEJİ GELİŞTİRME
STRATEJİ(LİSANSÜSTÜ)
TAKTİK(LİSANS)
OPERASYONEL(ÖNLİSANS)
SÜREKLİEĞİTİMMERKEZİ 28
29
OLMASI GEREKEN
• Üniversiteler eğiticileri eğitmeli HALKI DEĞİL
• Sürekli Eğitim Merkezlerinin rolü
Uzaktan Eğitim programları geniş kitlelere erişim imkanı sağlayacaktır. Öğretmenlere, imamlara, muhtarlara ve mahalle afet gönüllülerine bu programlar ile eğitim verilebilir
30
MEVCUT EKSİKLER VE OLMASI GEREKEN
Afetler çok boyutlu olaylardır (insan, doğa, teknoloji, sosyal yapı).Bu nedenle tüm bileşenler anlaşılmalı ve eğitimin parçası olmalı.
•Mevcut sistemde Mühendislik ve Sağlık önplana çıkıyorAncak : •Sosyal (Sosyoloji, psikoloji)•Ekonomik •Hukuki, yasal•Yönetsel•Planlama•Koordinasyon boyutları yeterince müfredata ve programlara giremiyor
ÖNERİ: MULTİDİSİPLİNER AFET YÖNETİMİ PROGRAMLARI OLUŞTURULMALI ve FARKLI BÖLÜMLERDEN TEMSİLCİ ÖĞRETİM ÜYELERİ BU PROGRAMLARDA BERABER ÇALIŞMALI
31
ARAŞTIRMA ve PROJE
Kurumlar arası bilgi paylaşımı ve koordinasyon eksikliği
TUIK
TUBITAK
MESLEK KURULUŞLARI
MERKEZİ VE YEREL YÖNETİMLER
ve ÜNİVERSİTELER arasında veri ve bilgi paylaşımı protokolleri hayata geçmeli. Akademisyenlerle bu bilgiler paylaşılmalı.
32
AFET YÖNETİMİNDE YENİ ALANLAR
• Afet Bilişimi (ISCRAM)
• Afet Lojistiği
• Afet Tıbbı
• Afet Ekonomisi
• Afet Koordinasyonu ve Yönetimi
• Sosyal Medya
• Afet İletişimi
• Afet Sosyolojisi, Afet Psikolojisi
alanlarında yetişmiş elemanlara ihtiyaç duyulmakta ve bunları yetiştirecek programlar açılmalı.
Tespitler1- Afeti yönetmiyoruz: AFAD yapılanması
2- Koordinasyon: Farklı ekipler, farklı teknolojiler ve farklı yönetimler
3- Eğitim ve yeterlilikler
4- Afet yönetimi olayla birlikte değil olaydan çok önce başlar
5- Planlama sistemleri geliştirilmeli
6- Eğitimde planlama yapılmalı
7- Zarar Görebilirliğin sadece fiziksel olmadığı Sosyal ve Ekonomik yönlerinin olduğu da dikkate alınmalı
33
Kaynakça
Özceylan, D. (2011) ‘Afetler İçin Sosyal ve Ekonomik Zarar Görebilirlik Endeksi Geliştirilmesi: Türiyedeki İller Üzerinde Bir Uygulama’
Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora tezi
Taşkın, K. (2012) ‘Mahalle Ölçekli Depremsel Zarar Görebilirlik Endeksi: Sakarya Örneği’ Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora tezi
34