PROCESI SOCIJALIZACIJE

Procesi učenja u društvenom okruženju

Socijalno učenje

Učenje pod uticajem socijalnih faktora

Šta ljudska jedinka stiče procesom socijalizacije?

Dve grupe efekata socijalizacije: Formiranje za život u društvu i za funkcionisanje

društva važnih osobina i načina ponašanja

Razvitak od biološke jedinke u ličnost sa mnogim karakteristikama zajedničkim za sve ljude, ali i sa nekima koje su za pojedinca specifične (idiosinkratičke)

Pojam socijalizacijeDve grupe definicija

Uže definicije (sociolozi i antropolozi):

Sticanje znanja, motiva i stavova koji su potrebni za izvršenje sadašnjih i budućih uloga pojedinca u društvu

Nedostaci: Preuska Izjednačavaju se pojmovi konformiranja i socijalizacije Nemaju svi članovi društva istovetno ponašanje Ne objašnjava devijantno ponašanje, suprotno normama Ne uzima u obzir uticaj nasleđa i ličnog (idiosinkratičkog) iskustva

Pojam socijalizacije

Šire definicije (psiholozi):

Proces socijalnog učenja putem koga jedinka stiče socijalno-relevantne oblike ponašanja i formira se kao ličnost sa svojim specifičnim karakteristikama

Problemi socijalizacije

Sociolozi i antropolozi:

Problem održanja i obnavljanja kulture i društva(razvitak modalne ličnosti karakteristične za određeno društvo)

Psiholozi:

Tri osnovne grupe problema

Procesi socijalizacije

Izvori i agensi socijalizacije

Efekati socijalizacije

PROCESI SOCIJALIZACIJE-Teorijska shvatanja i pristupi-

Dve velike grupe teorija socijalizacije

Bihejviorističke teorije socijalnog učenja (S-R teorije učenja)

Kognitivno - razvojne teorije socijalizacije

Socijalno učenje uslovljavanjem

Osnovni postulati S-R teorije učenja:

Do učenja se dolazi na osnovu stvaranja veza između draži i odgovora (S i R) a putem asocijacija

Učenje se sastoji u spremnosti da se u određenoj situaciji (draži) ponaša na određen način (reakcije)

Svako učenje je učenje uslovljavanjem

Koji su osnovni mehanizmi uslovljavanja?

Razlike u shvatanjima:

Princip klasičnog uslovljavanja(Pavlov)

Princip instrumentalnog uslovljavanja, tj. potkrepljenja (Skiner, Hal)

Princip opservacionog uslovljavanja, tj. učenje imitacijom (Bandura)

Socijalno učenje klasičnim uslovljavanjem

Učenje govora (Olport)

Učenje suzdržavanja od reakcija koje društvo smatra nepoželjnim

Formiranje moralne svesti i moralnog ponašanja (Ajzenk)

Socijalno učenje instrumentalnim uslovljavanjem

Najčešće objašnjenje procesa socijalizacije: učenje po principu instrumentalnog uslovljavanja

ili potkrepljenja

(“Instrumentalno” = sredstvo da se zadovolji neka potreba ili postigne neki cilj)

Primena

Skiner – ogledi sa životinjama

Hal - teorija potkrepljenja: da bi neki oblik ponašanja bio naučen on mora da dovede do smanjenja potrebe ili do redukcije tenzije

Miler i Dolard – teorija imitacije: ponašanje nekog pojedinca (modela) predstavlja draž ili “diskrimintivan znak” za drugog pojedinca koji se ponaša (reaguje) na isti način jer ta reakcija kod njega dovodi do nagrade (ili model upućuje na to kakvo je ponašanje poželjno i važno)

Socijalno učenje opservacionim ili vikarijskim uslovljavanjem (Bandura)

Vikarijsko (= pomoćno ili posredno)

ili Opservaciono (na osnovu posmatranja tuđeg

ponašanja)

Učenje imitacijom i identifikacijom, učenje uloga, pojave socijalne facilitacije i pojave sugestivne zaraze

Socijalno učenje po modelu

Tri vrste učenja po modelu:

Učenje imitacijom

Učenje identifikacijom

Učenje učenjem uloga

Učenje identifikacijom

Posebna vrsta učenja koja se ne može svesti na neki oblik uslovljavanja:

Važna uloga emocionalnih i motivacionih faktora

Usvajanje globalnih oblika ponašanja kao trajnih načina reagovanja

Usvajanje složenih oblika ponašanja, a ne posebnih reakcija

Usvojeni oblici ponašanja su stalni i manifestuju se u dužem vremenskom periodu

Vrste identifikacije (po psihološkom poreklu)

Odbrambena identifikacija – identifikacija sa agresorom

Anaklitička (razvojna) identifikacija

Učenje imitacijom

Klasičan pristup: Tarde, Mek Dugal, Le Bon

Bihejvioristi: princip klasičnog uslovljavanja

Miler i Dolard: princip instrumentalnog uslovljavanja

Bandura i Volters –princip opservacionog uslovljavanja

Imitacijom se mogu:

Usvojiti novi oblici ponašanja

Izazvati inhibitorni i dezinhibitorni efekti (uzdržavanje ili

neuzdržavanje od nekih oblika ponašanja)

Dovesti do manifestovanja ranije naučenog ponašanja koje u međuvremenu nije ispoljeno

Učenje učenjem uloga

Uloga = očekivano ponašanje vezano uz određen status

(učenje ugledanjem na ponašanje nekoga ko ima položaj koji smo mi stekli ili želimo da steknemo)

Specifične karakteristike

Ne uče se pojedinačne reakcije već organizovani sistemi ponašanja

Uloge uvek imaju interakcioni karakter (komplementarne su)

Faktori koji olakšavaju ili otežavaju učenje učenjem uloga (Sikord i Bekmen)

Jasno definisane uloge

Saglasnost među članovima društva o očekivanom ponašanju

Opažena legitimnost nečijeg položaja Usklađenost očekivanja vezanih za komplementarne položaje i uloge Stepen pervazivnosti uloga – da li se ponašanje vezano uz položaj

manifestuje u velikom broju situacija i odnosa

Motivacije pojedinca

Kognitivne teorije- Socijalno učenje uviđanjem -

Kritika bihejviorističkih teorija učenja:

procesi učenja proučavani u jednostavnim situacijama, na životinjama

zapostavljeno proučavanje neposrednog iskustva

zanemarivanje značaja razvoja i razvojnih stadijuma kao i kognitivnih funkcija

Osnovni princip

Ističe se važnost kognitivnih elemenata u učenju: učenje nije naprosto S-R veza, asocijativna veza između jedne senzacije i motorne reakcije, već se sastoji u znanju o odnosima između pojedinih draži

Uticaj Geštaltista: značaj kognitivnih procesa i uloge uviđanja u procesu učenja

Oblici socijalnog učenja uviđanjem

Učenje = sticanje “značenja znakova” (Tolman)

Učenje putem rešavanja problema i uviđanja odnosa (Keler)

do uspeha u rešavanju neke situacije dolazi se naglo

pošto se jednom reši problem pokušaji se ne ponavljaju

nađeno rešenje se ne koristi samo u istim već i u sličnim situacijama

Kognitivna razvojna teorija socijalizacije

Shvatanja Pijažea i Kolberga (Suštinski različita od bijehviorističkih S-R teorija )

Ističe se:

Važnost razvoja i stadijuma kognitivnog razvoja od kojih zavisi i usvajanje određenih oblika ponašanja pa i socijalnog ponašanja

Podjednako važnost neposrednog iskustva i značaj sredinskih faktora u procesu učenja

Četiri glavne faze u razvitku mišljenja

Faza senzo-motorne inteligencije (do 2 godine)

Predoperacionalni period (2-7 godine)

Period konkretnih operacija (8 -11 g) Faza formalnih operacija (posle 12 god.)

Razvitak moralnog suđenja i ponašanja

Osnovna postavka:

Moralna svest se postepeno razvija i prolazi kroz određene faze razvoja u zavisnosti od razvijenosti i angažovanja kognitivnih funkcija

Stadijumi moralnosti (Ž. Pijaže, L. Kolberg)

Heteronomna moralnost

Autonomna moralnost

Prednosti i kritike kognitivno - razvojnog pristupa

Prednosti:

Prevladavanje jednostranosti S-R pristupa

Značaj nasleđem datog osnova za razvitak mišljenja

Prevladavanje shvatanja o čoveku kao pasivnom biću

Ukazano na karakteristične ljudske potrebe

Prednosti i kritike kognitivno - razvojnog pristupa

Kritika:

Nedovoljna istaknutost socijalnih faktora

Sekvencijalni sled faza prilično artificijelan