proces schematów obrazkowych
TRANSCRIPT
Proces Schematów
Obrazkowych
Instrukcje wsparte
wizualniePublikacja odzwierciedla jedynie stanowisko jej autora i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w niej zawartość merytoryczną.
Pomoc wizualna na podstawie scenariusza
kompensacyjnego
Proces Schematów Obrazkowych
Możemy używać metody schematów obrazkowych, by wesprzeć:samoobsługęhigienęprace domoweprzygotowywanie pożywieniaumiejętności techniczne
Samoobsługa
Zalecany komentarz:1. Biorę koniec prawego rękawa swoją
lewą ręka2. Wyciągam moją rękę z rękawa3. Biorę koniec mojego lewego rękawa
swoją prawą ręką4. Wyciągam rękę z rękawa5. Zdejmuję sweter przez głowę
Zdejmowanie swetra
HigienaNakładanie kremu
Zalecany komentarz:1.Biorę krem2.Otwieram krem3.Biorę odrobinę kremu palcem4.Kładę krem na twarz5.Rozsmarowuję krem na twarzy6.Kładę wieczko z powrotem na krem
Prace domowePodlewanie kwiatów
Zalecany komentarz:1.Biorę pustą butelkę2.Nalewam wody do zaznaczonej linii3.Zakręcam kran4.Podlewam kwiatek5.Odkładam butelkę na miejsce
Przygotowywanie posiłkuPieczenie ciasteczek
Zalecany komentarz:
1.Rozwałkowuję ciasto2.Wycinam ciastka3.Kładę ciastka na blachę4.Wkładam blachę na 10 minut do pieca5.Wyciągam blachę z pieca6.Sklejam dwa ciastka dżemem7.Wykładam ciastka na talerz
Przygotowywanie gorącego napoju
Zalecane słownictwo:1.Nalewam wody do czajnika do zaznaczonej lini2.Włączam czajnik3.Wyciągam filiżankę z szafki4.Wkładam torebkę do filiżanki.5.Nalewam zagotowanej wody do filiżanki6.Czekam 5 minut I wyciągam torebkę z filiżanki7.Wsypuję 2 łyżeczki cukru do herbaty8.Mieszam herbatę
Umiejętności techniczne
1.Papier i nożyczki2.Zaczynam ciąć od prawego dołu kartki3.Tnę wzdłuz lini4.Tnę wzdłuz następnej linii5.Kontynuuję, aż wytnę wszystkie paski papieru
Proces schematów obrazkowych
Poziom abstrakcji schematów obrazkowychzalezy od osoby dla której się go przygotowujeMożna uzyć:słówfotografiiobrazkówprzedmiotów
BUTY
Proces Schematów ObrazkowychCel główny: uniezależnienie od osób trzecich
(włączając także uniezależnienie od pomocy werbalnej)
Główne powody zależności od osób trzecich:
Jednym z powodów są braki w socjalizacji, dzieci z ASD nie są motywowane przez społeczną akceptacje otoczenia, a naturalny proces „zrobię to sam“ nie występuje●Nauka przez nasladowanie jest nienaturalna
Często występują deficyty umiejętności motorycznych potrzebnych do wyuczenia czynności samoobsługowych
Problemy z przetwarzaniem sensorycznym mogą odgrywać rolę w zachowaniu
Używanie procesu schematów obrazkowych
Wzmocenie samodzielności jest jedynym sposobem pomocy osobie z autyzmem w celu jej przyszłego funkcjonowania bez pomocy dorosłychĆwiczenie umiejętności samoobsługowych od najmłodszego wieku jest najlepszym sposobem przygotowującym do samodzielnego egzystowania w przyszłościPrzed uczeniem umiejętności należy przeprowadzić analizę specyficznych zdolności dziecka z autyzmem w celu podjęcia kroków włączających w proces schematów obrazkowychPoprzez obserwację identyfikujemy, które postępowanie dziecko zna, a którego musi się nauczyć, następnie wprowadzamy pomoc wizualną
Używanie procesu schematów obrazkowych
Obrazujemy etapy, których dziecko nie zna (np.mycie rąk składa się z ….. etapów, my obrazujemy jedynie 5)Pomoc wizualna nie jest pomocą stałą. Jeżeli dziecko potrafi wykonać polecenie bez pomocy wizualnej, stopniowo zaprzestajemy jej używaćTakże, gdy widzimy, ze dziecko potrafi wykonać pewne etapy procesu bez pomocy wizualnej, eliminujemy te etapy z procesu
Jaki jest cel procesu schematów obrazkowych
Celem jest, osiągnięcie takiej samodzielności, by osoba z ASD nie musiała polegać na innych (włączając w to niezależnośc od instrukcji słownych)Celem procesu schematów obrazkowych nie jest szczegółowa wizualizacja procesu lecz maksymalizowanie niezależności w realizowaniu całego procesuProces schematów obrazkowych pomaga kompensować deficyty w umiejetność wdrażania procesu werbalnego“Wizualizacja to rzeczywistość.” (Mesibov, 1996)
Jak powinien wyglądać proces?
Forma procesu schematów obrazkowych jest bardzo zindywidualizowana i zależy od poziomu myślenia abstrakcyjnego i umiejętności uogólniania
Możemy użyć: przedmiotów fotografii obrazków Obrazków wraz tekstem tekstu
Ściągam kurtkę z wieszaka Obracam ją guzikami do siebie. Wkładam prawą rękę do prawego rękawa.
Wkładam lewą rękę do lewego rękawa. Zapinam guziki
Fotografie
Zalecany komentarz:1.Zdejmuję ubrania.2.Staję pod prysznicem.3.Odkręcam prysznic.4.Namydlam ciało.5.Zmywam mydło.6.Zakręcam prysznic.7.Wycieram się ręcznikiem8.Ubieram ubrania.
Kolorowe obrazki
Obrazki biało - czarne
SZALIK
KURTKA
CZAPKA
BUTY
RĘKAWICZKI
Planowanie rozwoju umiejętności samoobsługi i prac
technicznychKiedy podejmujemy próbę poprawienia umiejętności określonych sfer samoobsługi używając procesu schematów obrazkowych, po pierwsze musimy rozważyć aktualny poziom samodzielności danej osoby w określonej sferze.Możemy okreslić (zmierzyć) poziom używając różnych skali rozwojowych, które pomagają zidentyfikować poziom u osoby z którą pracujemy.
Ankieta obserwacji samoobsługi
Patrzenie na czapkęDotykanie czapkiRozpoznawanie przodu I tyłu czapkiTrzymanie czapki po dwóch stronach obiema rękamiWkładanie czapki na głowęNakładanie czapki na uszyRówne układanie czapki
Skala oceniania:0 – całkowicie nie potrafi1 – potrafi z pomocą fizyczną I werbalną2 – potrafi korzystając z pomocy fizycznej lub werbalnej3 – potrafi sporadycznie korzystając z pomocy4 – potrafi wykonać czynność samodzielnie, bez jakiejkolwiek pomocy
ObserwacjaSkupiamy się na sferze samoobsługi, którą chcemy usprawnićNasza obserwacja musi bazować na strategicznych punktach:Które z codziennych aktywności samoobsługowych dana osoba wykonuje samodzielnie, a w których pomoc jest konieczna
Po zidentyfikowaniu deficytów, ważne jest by wyjaśnić czy wynikają one z niewystarczających umiejętności lub tez braku motywacji do wykonania zadania
Czy poziom motoryki małej jest wystarczający, by przeprowadzić aktywności samoobsługowe bez pomocy (samodzielnie)
ObserwacjaCzy osoba z autyzmem wykonuje czynności po koleiJaki jest poziom naśladowaniaJaki jest poziom komunikacji (werbalny, przy użyciu gestów lub znaków, przy użyciu fotografii lub tekstu)Jaki sposób motywowania w celu uzyskania samodzielności jest najlepszyJakie bodźce są najefektywniejsze
Obserwacja i planowanie
Konieczna jest znajomość dziennej rutyny uczniaCzy potrafi umyć się/wykąpać samodzielnieCzy potrafi wymyć zęby, ubrać/rozebrać się, otwierać wieczka bez pomocy osób trzecichCzy potrafi jeść, nalać napój do kubka, używać stućców, bez pomocy osób trzecichCzy potrafi wykonywać prace w domu bez pomocyCzy potrafi przyjść do szkoły, zrobić zakupy, zorganizować sobie czas wolnyOdpowiadając na powyższe pytania bierzemy pod uwagę wiek, poziom rozwoju, jak również preferencje rodziców
Obserwacja i planowanieWażne jest by skupić się na tym, czy
obserwowana osoba ma określone umiejętności pozwalające jej na zrealizowanie zadaniaCzy posiada prawidłowy uścisk dłoni, lub czy też musimy wpierw skupić się na poprawieniu tej sferyInną kluczową sprawą jest motywacjaCzy konieczna jest nauka samodzielności w dziennych aktywnościach samoobsługowychCzy możliwe jest zmotywowanie odpowiednimi bodźcamiZ kim może przeprowadzić konkretne zadanie
Metody pracyUcząc bardziej skomplikowanych zadań przy pomocy procesu schematów obrazkowych, możemy używać następujących metod:Uczenie po kolei od początku / łańcuch od pierwszego do ostaniego poziomuUczenie od ostatniego poziomu do pierwszegoDemonstracja / modelowanie naśladowaniaFizyczne prowadzenie (pomoc fizyczna)Wizualizacja (używanie procesu metody obrazkowej) oraz wzmacnianie
Którą metodę pracy wybrać?Rozważając odpowiednie metody ćwiczeń, musimy wziąć pod uwagę główne deficyty charakteryzujące osoby z autyzmemProblemy z naśladowaniem – używamy fizycznego naprowadzania (fizycznych wskazówek)Problemy z modelowaniem społecznym – uzywamy wzorów zachowań społecznych wraz z wskazówkami fizycznymi w modelowanej sytuacjiProblem z pamięcią sekwencyjną – dzielimy ćwiczenie zgodnie z kolejnością poszczególnych fazProblem z orientacją i organizacją/ skupianie się na nieistotnych szczegółach – kładziemy nacisk na wizualizację ważnych elementów np. Lewa lub prawa strona ubraniaProblem ze zrozumieniem koncepcji zadania – stosujemy ODWRÓCONĄ KOLEJNOŚĆ – znaczenie: wykonujemy tyle ostatnich etapów procesu, aż osoba jest w stanie je zrozumieć
Którą metodę pracy wybrać?
Problem z percepcją czasu, pór roku, pogody. Osoby z ASD często nie potrafią adekwatnie ocenić jakie ubrania założyć – zwizualizowana metoda jest wtedy koniecznaProblem z postrzeganiem zasad społecznych i ich konsekwencji, brak swiadomości odbioru społecznego własnego wyglądu, stąd częste potrzeganie osób z ASD jako niechlujnychProblem ze zrozumieniem zasad higieny, zdrowia i bezpieczeństwa – dlaczego należy myć ręce po wyjściu z toalety
Podstawowe zasady stosowania metody schematów obrazkowych
Naturalnym jest, że chcemy by osoba z autyzmem była łatwo przystosowująca się. Naszym celem nie jest nauczenie automatycznego wykonywania kolejności zadań, ale, jeżeli to możliwe, wprowadzenie zmian w schemat pracy, tak jak ma to miejsce w zwycajnym życiu (oczywiście nie jest to możliwe, lub odpowiednie w stosunku do każdej osoby w każdej sytuacji, zależy to od poziomu autyzmu)
I w takich przypadkach bardzo pomocne jest włączenie planu wizualnego zajęć codziennych, tak by po każdym etapie osoba z ASD mogła sprawdzić jakie jest następne działanie
Podstawowe zasady stosowania metody schematów obrazkowych
Wizualizacja działań powinna być klarowna i jasno ukazywać:
Które etapy działań są już zakończone
Które są w trakcie wykonywania
Który etap jest etapem kolejnym
Istnieją różne sposoby wizualizowania zgodnie z poziomem rozwoju i umiejętności motorycznych oraz umiejętności utrzymania uwagi, itp.
Przerzucanie kartki po wykonaniu określonej czynności
Pieczętowanie kartki/obrazka po wykonaniu określonej czynności
Zaznaczenie klamerką lub naklejką
Zaznaczenie krzyżykiem
Odwracanie kartki obrazkiem do dołu
Zabieranie obrazka i wkładanie go do przeznaczonego do tego pojemnika
Itd.
Podstawowe zasady stosowania metody schematów obrazkowych
Jeżeli uczeń potrafi wykonać zadanie bez niczyjej pomocy, zaczynamy usuwać pomoc wizualną. Jednakże musimy postępować z rozwagą. Jeżeli usuniemy pomoc wizualną zbyt szybko osoba z ASD może tego nie zaakceptowaćMusimy nauczyć się postrzegać osoby z ASD takimi jakimi są, a nie takimi jakie chcielibyśmy aby były
Pomoc wizualna na podstawie scenariusza
kompensacyjnego
Ważne jest by mieć świadomość tego, że etapy mogą być dowolnezrearanżowanepominiętepowtórzonewtedy gdy zachodzi konieczność maksymalnej samodzielności i spontanicznego użytkowania przez osobę z autyzmem
Ćwiczenia dla osób używającyhc przedmiotów jako punktu
odniesieniaPrzykład:
Zadanie: ubieranie kurtki (5 etapów)
Cel główny: ćwicznie umiejętności funkcjonowania w życiu codziennym
Cel szczegółowy: ubieranie kurtki
Poziom: przedmioty stanowiące odniesienie
Metoda:
Modelowanie i pełne wskazówki fizyczne, równoległe nasladowanie nauczyciela/rodzica, któy modeluje działania używając swojej kurtki zgodnie z określonymi etapami
Nacisk na doskonalenie każdego etapu
Zdejmuję kurtkę z wieszaka. Obracam ną guzikami do siebie Wkłądam prawą rękę do prawego rękawa
Wkładam lewą rękę do lewego rękawa. Zapinam guziki
Ćwiczenie z użyciem obrazkówPrzykład:
Zadanie: ubieranie kurtki (5 etapów)
Cel główny: trenowanie czynności życia codziennego
Cel szczegółowy: ubieranie kurtki
Poziom: obrazki
Metoda:
Kolejność od pierwszego do ostatniego etapu. Kolejność poszczególnych zdjęć: od lewej do prawej od góry do dołu. Wykonane zadanie jest zaznaczane odwróceniem obrazka. Wskazówki są udzielane zgodnie z indywidualnymi potrzebami
Ćwiczenie z użyciem słówPrzykład:
Zadanie: ubieranie kurtki (5 etapów)
Cel główny: trenowanie czynności życia codziennego
Cel szczegółowy: ubieranie kurtki
Poziom: słowa
Metoda:
Kolejność od pierwszego do ostatniego z użyciem instrukcji pisanych podzielonych na poszczególne etapy od lewej do prawej
Wskazówki udzielane są jedynie gdy osoba nie potrafi wykonać poszczególnego etapu lub prosi o pomoc
Trochę inspirujących pomysłów ...
Jak zrobić kulę
Jak ciąć nożyczkami
Jak pieczętować różnymi kolorami
JAK ZROBIĆ KANAPKĘ
Badanie ucha, nosa i gardła
WYMAZ Z NOSA
ZAŻYWANIE TABLETEK
Jak narysować rybę
Na sali gimnastycznej: przetaczanie się przez piłkę
Na sali gimnastycznej: ćwiczenia z piłką
Na sali gimnastycznej: ćwiczenia rozgrzewające
Wycieranie podłogi
Przygotowania WycieranieOdkładanie mopa
W prezentacji użylismy informacji i zdjęć zawartych w:VIDIEŤ ZNAMENÁ VEDIEŤ – WIDZIEĆ ZNACZY WIEDZIEĆKATALÓG DIDAKTICKÝCH POMÔCOK – KATALOG POMOCY DYDAKTYCZNYCHautorstwa:Karen Gašparových, Jiřina Kántorová, Zuzana Peťovská, Andrea Šedibová, Adela Štrpková, Dagmar Šuranová© Autistické centrum Andreas® n.o., 2010
Dziękuję za
Uwagę :)