FILOZOFSKI FAKULTET TUZLA

PRIPREMA ZA NASTAVNI ASIme i prezime, zvanje: Svrha izrade pripreme: Obrada nove nastavne jedinice

I OPTI DIO

kola: JU KATOLIKI KOLSKI CENTAR SV. FRANJOkolska godina: 2012/2013

Datum realizacije: 09.04.2013.Nastavni predmet: GeografijaRazred: IXNastavna tema: Drutveno-geografske karakteristike Bosne i HercegovineNastavna jedinica: Razvoj naselja u Bosni i HercegoviniTip asa: Obrada nove nastavne jedinice

PEDAGOKI, METODSKI I DIDAKTIKI ELEMENTI

Odgojni/vaspitni cilj: Razvijanje panje interesovanja i vanosti drutveno-geografskih karakteristika u nastavi geografije.Obrazovni (materijalni) cilj: Objasniti razvoj naselja kao jednog od najbitnijih elemenata drutveno-geografskih karakteristika Bosne i Hercegovine, te kako oni mogu uenicima pomoi u savladavanju nastavnog gradiva.Funkcionalni (praktini): Razvijanje stvaralakog miljenja, sposobnosti uoavanja, zakljuivanja, razvijanje patriotizma.Nastavne metode i postupci: razgovor, izlaganje, demonstracijaOdabrani oblici rada na asu: frontalni rad, individualni radVrste nastavnih sredstava i pomagala koje e biti upotrijebljene na asu:

- osnovna sredstva: udbenik, Geografska itanka, karta Bosne i Hercegovine,ilustracije- pomona sredstva: kolska tabla,grafoskop,kreda, Lokacija asa: kabinet geografijeUpotrijebljeni izvori pri izradi pripreme: Udbenici i prirunici za uenike: Geografija za IV razred gimnazije, Ibrahim Buatlija, Sarajevo, 1994. godine.CILJ NASTAVNE JEDINICECilj ove nastavne jedinice je da se uenici upoznaju sa naseljima u Bosni i Hercegovini. VREMENSKA ARTIKULACIJA

a) Uvodni dio: 5 minb) Centralni dio: 30 minc) Zavrni dio: 10 minII POSEBNI DIO

DJELATNOST UENIKA I NASTAVNIKA U TOKU REALIZACIJE ASA

NASTAVNIKOVA DJELATNOST

a) U uvodnom dijelu asa: napraviti uvod u temu

b) U centralnom dijelu asa: objasniti sutinu upoznavanja nove lekcije c) U zavrnom dijelu asa: donjeti zakljuke, eventualna pojanjenja te zadati domau zadauDJELATNOST UENIKA

a) Predviene varijante samostalnog rada uenika: -b) Predviene varijante rada uenika u grupama ili parovima: -c) Druge varijante rada uenika: -RAZRADA UVODNOG DIJELA ASA:

Razgovor sa uenicima na temu- ta zna o?

-Kakvu populaciju je Bosna i Hercegovina imala 1981. godine?

Mladu, jer je do 19 godina bilo 54% stanovnitva. -Zato se u poslijeratnom periodu smanjivao udio aktivnog stanovnitva? Razni faktori: kolovanje omladine, pojaane migracije sa sela u gradove, poveanje broja penzionera. -Kojeg stanovnitva u Bosni i Hercegovini ima vie bez vie kole?

enskog.-Prema popisu iz 1991. godine. u % koliko je bilo Muslimana, Hrvata i Srba?

Muslimana-43,5%, Hrvata-17,4%, Srba-31,2%-Koliko stanovnika Bosne i Hercegovine je bilo u izbjeglitvu nakon agresije?

1,250.000.

RAZRADA GLAVNOG DIJELA ASA:

Naselja u Bosni i HercegoviniHistorijsko-geografski razvoj i tipovi naseljaNa teritoriji Bosne i Hercegovine postoje naselja u kojima su ivjeli ljudi jo u neolitsko doba. Ta naselja su imala, u poetku, karakter sela u kojima se stanovnitvo bavilo poljoprivredom, lovom i ribolovom. O tome govore ostaci gradinskih naselja, zemunica i sojenica, te tragovo otvorenih naselja. Razvoj privrede, saobraaja, te posebno otvaranje rudnika bili osnovni faktor za stvaranje i odravanje naselja sa brojnim funkcijama. Prodorom Osmanlija urbanizacija se nastavlja i veina dananjih naselja u svojoj strukturi ima orijentalna jezgra. Naselja su imala vie funkcija: zanatsku, trgovaku, vjersku, vojno-upravnu. Dijelila su se na kasabe(varoice i gradie) i ehere(gradove). U teritorijalnom razvoju i broju stanovnika naroito su prednjaili: Sarajevo, Foa, ajnie, Travnik, Banja Luka, Zvornik; Mostar, Livno, Zenica. Tokom historijskog razvoja, seoska naselja imaju konstantnu poljoprivrednu ratarsko-stoarsku funkciju. Smatra se da je najvei broj sadanjih sela nastao u turskom dobu. Poslije turskog perioda, a za vrijeme austrougarske vladavine i u periodu izmeu dva svjetska rata, mrea seoskih naselja postaje gua. Javljaju se dva tipa seoskih naselja: ratrkani tip i zbijeni tip seoskih naselja. Ratrkani tip rairen je u planinskim predjelima,kue su izgraene na krevinama, a zbijena sela su izgraena u ravniarskim i breuljkastim predjelima. Dolaskom Austro-Ugarske razvija se eljezniki i cestovni saobraaj ime su stvoreni uslovi za podizanje novih urbanih sredita. Novi mali rudarsko-industrijski centri su urbanog tipa: Ugljevik, Kreka, Kakanj, Zavidovii, Drvar, Tesli, Lukavac, te manji urbani centri sa eljezniko-cestovnim pravcima: Ostroac, Jablanica, Kalinovnik, Bosansko Grahovo, Han Pijesak i dr. U poslije ratnom periodu, uz intervenciju drave gradovi i urbani centri nastavljaju se bre razvijati na bazi zoniranja, tj. proirivanja na okolna seoska podruja. Tada su nastala i nova naselja: Banovii, Vitkovii, Novi Travnik. Mnoga seoska naselja prerastaju u gradska i prigradska, sa mjeovitim tipom naselja: urbano-ruralnim. Za vrijeme austrougarskog perioda, zbog prodora robno-novane privrede, zatim izgradnje eljeznica i cesta poinje proces dijeljenja porodica, izgradnja kua u meuprostore ratrkanih naselja, koja tim procesom postaju zbijena i mijenjaju raniju fizionomiju. Mnoga sela postepeno prelaze u urbana naselja sa gradskim funkcijama. Danas na selu ivi manje od 50% stanovnika Bosne i Hercegovine.Urbanizacija Bosne i Hercegovine

Urbanizacija u savremenom smislu intenzivno se razvija u Bosni i Hercegovini tek poslije Drugog svjetskog rata. Ona se kvalitativno i kvantitativno razlikuje od ranijih tipova urbanizacije. Urbanizaciju odlikuje brz rast gradova i populacijsko pranjenje sela. U Bosni i Hercegovinije 75% stanovnitva deagrarizirano. Ipak samo 33% stanovnitva ivi u gradovima. U Bosni i Hercegovini je 1981. Godine bilo 11 gradova do 2000 stanovnika. Industrijskih gradova tj. gradova u kojima preko 25% zaposlenih radi u industriji ima 26. Postoje tri tipa naselja u Bosni i Hercegovini: industrijski, usluni i poljoprivredni i oni ine urbanu mreu Bosne i Hercegovine, odnosno jezgra urbanizacije. Karakteriu se urbane razvojne osovine od aglomeracija i konurbacija na pravcima Sarajevo-Zenica, Mosta-apljina, Doboj-Tuzla i Banja Luka- Prijedor.RAZRADA ZAVRNOG DIJELA ASA:-Kakva su naselja u poetku bila na tlu Bosne i Hercegovine?Gradinska naselja, zemunice i sojenice

-Kakve funkcije su naselja imala u osmanskom periodu?

Zanatsku, trgovaku, vjersku, vojno-upravnu

- Koja su dva osnovna tipa seoskih naselja u Bosni i Hercegovini

Ratrkani tip i zbijeni tip seoskih naselja.

-Nabrojati male rudarsko-industrijske centre urbanog tipa za vrijeme austrougarske uprave?Ugljevik, Kakanj, Zvidovii, Drvar, Tesli, Lukavac, Kreka.

-Koja su tri osnova tipa naselja koja ine urbanu mreu Bosne i Hercegovine?

Industrijska, usluna i poljoprivrednaPLAN TABLENaselja u Bosni i Hercegovini

Historijsko-geografski razvoj i tipovi naselja

Gradinska naselja, zemunice, sojenice

Kolonije i municipiji ( rimski period)

Zanatska, trgovaka,vjerska, vojno-upravna funkcija u osmanskom periodu

Kasabe 1000-2000 stanovnika, eheri od 10000 i vie stanovnika

Ratrkani i zbijeni tip seoskih naselja

Rudarsko-industrijski centri urbanog tipa: Ugljevik, Kakanj, Zvidovii, Drvar, Tesli, Lukavac, Kreka

Urbani centri na eljezniko-cestovnim prvacima: Ostroac, Jablanica, Kalinovnik, Bosansko Grahovo, Han Pijesak

Urbanizacija Bosne i Hercegovine

75% stanovnitva deagrarizirano33% stanovnitva ivi u gradovima

42,1% nepoljoprivrednog stanovnitva ivi na selu

Urbanu mreu Bosne i Hercegovine ini: industrijski, usluni i poljoprivredni tipovi naselja.

PAGE 2