Prinsip Rekaan Pembungkusan Makanan.

Kebersihan Makanan

KPKM 2114 – 2 Jam

2006                                                              

Objektif :Setelah tamat kuliah ini, para pelatih berupaya:1. Menerangkan maksud pembungkusan makanan.

2. Menyenaraikan jenis-jenis bahan pembungkusan makanan.

3. Menerangkan prinsip-prinsip rekaan pembungkusan makanan.

4. Membincangkan masaalah yang mungkin berlaku akibat rekabentuk pembungkusan makanan yang tidak sesuai.

Pembungkusan 1. Pembalut atau bekas yang digunakan untuk

melindungi makanan atau lain-lain produk daripada kotoran, kuman dan kerosakan.

2. Pembungkusan selalunya disertakan dengan maklumat mengenai produk yang dikandungnya.

Akta Makanan 1983Meliputi apa-apa benda atau apa-apa cara makanan dikotak, ditutup, dimasukkan, diisi, diletakkan atau selainnya dipakkan dengan apa-apa jua cara seluruhnya atau sebahagiannya dan meliputi apa-apa jua cara seluruhnya atau sebahagiannya dan meliputi apa-apa jua jenis bakul, baldi, dulang atau bekas samada terbuka atau tertutup.

Peraturan-Peraturan Makanan 1985

• Bekas pukal – termasuk

a) Apa-apa wagon, keranjang, silo, tangki dan lain-lain bekas yang serupa dan

b) Apa-apa kotak, karton dan lain-lain bekas yang serupa dalam mana lebih daripada satu bungkusan yang telah dilabelkan dengan sempurna serta kandungannya itu tidak dimaksud untuk dikekalkan didalamnya apabila bungkusan dan kandungannya itu dijual secara runcit.

Bungkusan luar

• Apa-apa bekas dalam mana lebih daripada satu bungkusan makanan yang sama telah dilabelkan dengan sempurna diletakkan bagi maksud jualan secara runcit.

Pembungkus tambahan

Suatu pembungkus dalam atau luar yang hanya digunakan bagi memudahkan pembungkusan dan tidak tujuan atau mencukupi untuk menjadi bekas tunggal bagi kandungan bungkusan itu.

Keperluan pembungkusan makanan

1. Keperluan/need of people. 2. Persaingan di pasaran. 3. Keperluan mewah/luxirious needs. 4. Industri hiburan/perayaan/pesta. 5. Perubahan gayahidup/lifestyles. 6. Inovasi dan penemuan/discoveries.

Jenis-jenis Bahan Pembungkusan Makanan 1. Logam seperti tinplate dan aluminium

2. Plastik - polyethylene terephthalate (botol minuman), high density polyethylene(jug).

3. Kertas - karton, kotak dan pembungkusan makanan.

4. Kaca – botol.

5. Daun tumbuhan – daun pisang – tempe & Tapai

6. Tembikar – tempayan & buyong.

Bahan-bahan pembungkus yang biasa digunakan secara komersial:

• Paper and Paper Products

• Glass

• Metals

• Plastics

Logam (Tinplate dan aluminium).

• Tinplate – kaleng mengisi makanan sardin

• Aluminium – kaleng minuman kerana kuat, ringan, tahan

panas dan tekanan gas.

ALUMINUM ALUMINUM

1. Bekas kertas aluminum adalah tri-ovenable. 2. Bekas tahan suhu antara -32° F to 650° F (0°

C to 343° C). 3. Alternatif kepada plastik kerana kosnya lebih

rendah. 4. Tahan bau dan wap air. 5. Kos efektif untuk kegunaan semua

pembungkusan secara mesin. 6. Gulongan kertas aluminium terdapat dalam

pelbagai saiz yang standard dan tahan lasak.

Kebaikan tinplate dan aluminium

1. Penghalang yang baik kepada gas, wap, cahaya dan bau.

2. Boleh digunakan semasa pemprosesan “on-line”.3. Murah untuk dihasilkan dengan banyak.4. Kukuh.5. Boleh dipanaskan6. Sesuai untuk produk steril.7. Boleh “hermetically sealed”.8. Aluminium boleh dikitar semula.

Kelemahan tinplate dan aluminium

1. Penghantaran kaleng kosong mengambil banyak ruang.

2. Steel (komponen yang utama dalam tinplate) tidak mudah dikitarsemula.

3. Kaleng hanya boleh dihasilkan dalam beberapa saiz dan bentuk.

4. Kaleng dianggap sebagai ketinggalan zaman.5. Mudah hakis jika tidak dilapisi seperti dilaker

(lacquer).

Lapisan luar-dalam kaleng

Kaleng dilapisi dengan enamel atau laker luar dan dalam untuk menghalang hakisan, interaksi dengan bahan makanan dan untuk membantu dalam pengendalian kaleng. Lapisan ini hendaklah mempunyai ciri-ciri berikut:

1. Tidak mengeluarkan bau atau rasa kepada makanan.

2. Sesuai dengan makanan iaitu tidak toksik.

3. Melindungi kaleng dan isinya selama tempoh hayat.

4. Tidak mengelupaskan lapisan ketika pemprosesan atau penstoran makanan.

5. Harga berpatutan dan mudah digunakan.

6. Tahan kepada semua peringkat suhu ketika pemprosesan atau penstoran makanan.

Plastik 1. PETE or PET (polyethylene terephthalate): digunakan untuk

kebanyakan botol minuman. 2. HDPE (high density polyethylene): digunakan dalam jug susu dan

air.3. PVC or V (polyvinyl chloride): digunakan dalam bungkusan

makanan dan botol.4. LDPE (low density polyethylene): digunakan dalam bag simpanan

makanan dan botol lembut.5. PP (polypropylene): digunakan dalam bekas keras seperti botol susu

, cawan dan mangkuk. 6. PS (polystyrene): digunakan untuk membungkus makanan dan

sebagai dulang (daging dan roti), pisau dan cawan.7. Lain-lain seperti polycarbonate : digunakan dalam botol air 5

gelen, botol susu dan lapisan kaling.

ORIENTED POLYSTYRENE ORIENTED POLYSTYRENE (OPS)(OPS)

1. Wide Temperature Performance.2. Great for Chilled Foods & Room Temperature

Displays.3. Maximum Hot Fill 185° F. 4. High Clarity. 5. No odor & taste transfer to or from food. 6. Low cost, high-yield material. 7. Rigid material, great for stacking and effective

displays. 8. Excellent value for merchandising options

POLYPROPYLENE (PP)POLYPROPYLENE (PP)

1. Excellent Temperature Range.2. Microwaveable (food temperatures up to 230° F) and

freezable.3. Maximum Hot Fill 260° F. 4. Low cost alternative for high performance

microwavability. 5. Great for merchandising hot or chilled prepared foods. 6. Excellent for Ready-to-Heat products from the freezer

or refrigerated case to the microwave

         

POLYETHYLENE POLYETHYLENE TEREPHTHALATE (PETE)TEREPHTHALATE (PETE)

1. Wide Temperature Performance. 2. Great Freezer, Cold Case, and Room Temperature

Performance. 3. Maximum Hot Fill 140° F.4. Excellent for low temperature performance.5. High clarity material with strong impact resistance.6. Excellent performance with challenging ingredients.7. Great barrier characteristics for longer shelf life.

         

CRYSTALLIZED PETE (CPET) CRYSTALLIZED PETE (CPET)

1. Dual Ovenable Temperature Range from Freezer to 400° F.

2. Maximum Hot Fill 400° F. 3. Compatible with oven temperatures to 400° F. 4. Excellent for microwaving challenging ingredients. 5. Perfect for Ready-to-Cook entrees. 6. Heat sealable for extended shelf-life applications

POLYVINYL CHOLRIDE (PVC) POLYVINYL CHOLRIDE (PVC) 1. Excellent cling, clarity, anti-fog. 2. High oxygen transmission rate keeps foods from drying

out. 3. Most economical choice for short term, storing,

covering, wrapping. 4. Cost effective protection against food contamination. 5. Easy handling and dispensing for fast convenient use. 6. Moisture barrier protects food integrity in holding and

storage. 7. Available in rolls, pre-sized sheets and foodservice

shrink film

         

Kebaikan plastik sebagai pembungkusan makanan

1. menjaga kesegaran makanan.

2. melindungi daripada kerosakan makanan.

3. menyedia persekitaran yang bersih bagi makanan.

4. melindungi daripada kecemaran.

5. menunjuk bukti gangguan seperti dikoyakkan.

6. dapat menghantar makanan pada jarak yang jauh.

7. penghalang kepada kemasukan oksigen dan kelembapan.

8. dapat memanjangkan jangka hayat makanan.

Kelemahan plastik sebagai pembungkusan makanan

1. Mengikut satu kajian PVC merupakan plastik yang paling toksik. Vinyl chloride, bahan kimia yang digunakan untuk membuat PVC dikatakan suatu bahan karsinogen.

Kertas Pembungkusan jenis ini mudah dibuat, dirawat dan dilaminat. Ia mudah dikendalikan dan ringan. Ia boleh dibentuk dengan berbagai bentuk oleh mesin atau tangan. Ianya digunakan untuk karton, kotak dan pembungkusan.

Kebaikan Kertas 1. Kukuh.

2. Mudah dilupuskan.

3. Mudah dibuat.

4. Murah.

5. Boleh dilapisi dengan bahan-bahan lilin atau polymer

Kelemahan Kertas 1. Mudah resap.2. Tidak jelas (opaque).3. Penghalang yang lemah kepada oksigen, karbon

dioksida dan wap.4. Tidak menghalang kehilangan komponen-

komponen perisa daripada makanan.5. Tidak kalis kepada minyak atau lemak melainkan

jika dirawat sebelumnya.6. Tidak dapat dipanaskan.7. Mudah koyak.

Kaca

1. Kaca boleh direka dalam berbagai bentuk. 2. Diwarnakan dengan berbagai warna. 3. Lutsinar dengan itu bahan makanan didalamnya

selalunya berbentuk cecair atau semi cecair dapat dilihat dengan jelas.

4. Walaupun kaca keras (tidak lembut) ianya boleh dikitar semula atau guna semula.

5. Semua faktor ini menjadikan kaca sebagai suatu bahan pembungkusan yang terpilih.

Kebaikan kaca 1. Tidak bergerak.2. Tidak telap.3. Tidak berbau.4. Serbaguna 5. Boleh diguna semula.6. Sesuai untuk gelombang mikro.7. Jelas – lutsinar.

Kelemahan kaca 1. Pembungkusan makanan yang mahal.2. Mudah pecah.

Prinsip-prinsip rekaan pembungkusan

1. Kesesuaian

2. Keselamatan

3. Kekukuhan

4. Bermaklumat/berinformasi.

5. Berfungsi

1. Kesesuaian– Dapat mengisi makanan dengan sempurna.– Pembungkusan sesuai dengan makanannya.– Makanan sesuai dengan pembungkusannya.

2. Keselamatan.– Dapat melindungi makanan daripada kerosakan dan

kecemaran semasa pengedaran dan penstoran.– Dapat melindungi makanan daripada air, wap, gas,

bau, mikrooranisma, habuk dan gegaran.

– Tidak menjadi toksik kepada makanan.

3. Kekukuhan

Tidak mudah rosak semasa proses pembungkusan, pengedaran dan penstoran seperti ;

• Tidak kemek.

• Tidak bocor.

• Tidak retak.

• Tidak koyak.

4. Bermaklumat/berinformasi.Dapat menerangkan butir-butir mengenai makanan seperti nama, berat, nama dan alamat pembuat, ramuan, tarikh tamat dan sebagainya.

1. Berfungsi

• Dapat mempastikan makanan berada dalam keadaan bersih dan menghalang kotoran mencemarinya.

• Dapat melindungi makanan daripada kerosakan fizikal, kelembapan, oksigen dan cahaya.

• Dapat mengekalkan nilai nutrien makanan selama tempoh yang telah ditetapkan.

• Selesa kepada pengguna.

Hermetically sealed container - container that is designed and intended to be secure against the entry of micro-organisms and, in the case of low acid canned foods, to maintain the commercial sterility of its contents after processing

Tinplate - A thin sheet of steel with a layer of tin used in manufacturing metal closures

Lacquer - A clear gloss coating applied to printed material for strength, appearance and protection

Hiburan dan pengajaran

Sekian, terima kasih