U N I V E R Z I T E T C R N E G O R E

PRIMJENA INFORMACIONIH SISTEMA U SAVREMENOM

POSLOVANJU (Seminarski rad)

SADRŽAJ

1. Informacioni sistemi _______________________________________ 3

1.1. Vrste informacionih sistema __________________________________ 41.2. Opšta šema informacionog sistema _____________________________ 61.3. Principijelna šematska struktura informacionog sistema ____________ 72. Primjena informacionih sistema u savremenom poslovanju__________ 82.1. Primjena IS u preduzećima ___________________________________ 92.2. Primjena IS u sistemu državnе upravе __________________________ 102.3. Primjena IS u zdravstvu _____________________________________ 102.4. Primjena IS u bankarstvu _____________________________________ 11

Zaključak _________________________________________________ 12

Literatura _________________________________________________________ 13

1. INFORMACIONI SISTEMI

2

Sistem porazumijeva skup povezanih i interaktivnih elemenata objedinjenih u jednu cjelinu.

Definišući informacione sisteme, sisteme možemo posmatrati kao grupu međusobno povezanih komponenti koje rade zajedno na zadatku prihvatanja ulaza (input-a) i generisanja odgovarajućih izlaza (output-a) organizovanim procesom transformisanja.

Osnovni elementi informacionog sistema su:- hardver,- softver,- kadrovi i- organizacija.Hardver predstvalja materijalnu (opipljivu) osnovu informacionog sistema, u koju ubrajamo: elektronski racunar, ulazno - izlazne uređaje, uređaje za prenos podataka na daljinu i drugu opremu neophodnu za obradu podataka.Softver obuhvata materijalne elemente informacionog sistema, kao što su : programi, rutine, procedure, organizaciju, obradu podataka i obezbjeđenje informacija.Kadrovi – su timovi stručnjaka koji organizuju elektronske obrade podataka, sistem analitičara, programera, operatora i korisnika informacionog sistema.Organizacija obuhvata razlicite organizacijske postupke, metode i nacine povezivanja ostalih podsistema u skladnu, funkcionalnu i ekonomicnu uslugu.

Informacioni sistemi predstavljaju organizovanu kombinaciju ljudi, hardvera, softvera, komunikacionih mreža i resursa podataka, koji sakupljaju, transformišu i prenose informacije u okviru neke organizacije. Oni u sebi sadrže tri komponente:- Input- On omogućava prihvatanje i prilagođavanje ulaza u sistem za njihovu obradu;- Procesuioranje- koje predstavlja proces transformisanja ulaza u odgovarajuće izlaze i - Output- koji podrazumijeva transfer izlaza, koji je dobijen kao rezultat procesiranja

Za razliku od proizvodnih sistema koji na ulazu prihvataju materijale za dobijanje finalnog proizvoda kao output-a, kod informacionih sistema input predstavlja informaciju koja se procesira u proizvodne informacije kao izlaz.

Pored nabrojanih sistemi najčešće uključuju i dvije dodatne komponente : feedback, odnosno povratne informacije i kontrolu. Takvi sistemi nazivaju se cybernetic sistemi (samoregulacioni sistemi).

Informacioni sistem pomaže ljudima u njihovoj međusobnoj komunikaciji, pri čemu koriste vbrojne uređaje, procedure za obradu podataka, komunikacione kanale i uskaldištene podatke.

Osnovne odlike informacionih sistema su:• Pravovremenost i relevantnost (Pravovremenost i relevantnost su osnovni zadaci svakog IS s obzirom da se na osnovu takvih informacija mogu donositi pravovremene i odgovarajuce odluke);• Modularnost i kompatibilnost (Modularnost predstavlja mogucnost izrade informacionog sistema u obliku veceg broja zasebnih zaokruženih celina izmedu kojih postoji takva mogucnost povezivanja da gledano u celini predstavlja jedinstven sistem. Kompatibilnost (hardverska) – u podrucju obrade podataka kompatibilnim se smatraju uredaji koji se mogu uzajamno prepricavati i funkcionisati).• Kompatibilnost (softverska) odnosno mogucnost izvođenja određenih aplikativnih rješenja na različitim tipovima računara ili operativnih sistema.

3

• Jednostavnost (podrazumijeva mogucnost da korisnici brzo ovladaju njegovim mogucnostima i da ga kao takvog prihvate) Organizacija obuhvata različite organizacijske postupke, metode i načine povezivanja ostalih podsistema u skladnu, funkcionalnu i ekonomičnu uslugu.

OPREMA PROGRAMI(HARDWARE) (SOFTWARE)

KADROVI (LIFEWARE)

Sl.1. Elementi informacionog sistema

1.1. Vrste informacionih sistema

Sistemi se mogu klasifikovati na više načina.

- U zavisnosti od toga da li imaju i ulaze i izlaze IS dijelimo na: 1. informirani (imaju samo informacioni ulaz) –informisani od strane nekoga,

nečega 2. informirajući (imaju samo informacioni izlaz) –informisu nekoga, nešto 3. informacioni (imaju i ulaz i izlaz) –informišu i bivaju informisani

- U odnosu na broj ulaznih i izlaznih informacija, informacione sisteme dijelimo na: 1. upravljane sisteme (broj informacionih uzlaza veći od broja informacionih izlaza) 2. upravljačke sisteme (broj informacionih izlaza veći od boja informacionih ulaza) 3. neutralne sisteme (jednaki broj informacionih ulaza i izlaza).

- U odnosu na način realizacije procesa pripreme i obrade podataka, informacioni sistemi mogu biti:

1. centralizovani (unos podataka se vrši na istoj geografskoj – fizičkoj lokaciji gdje se vrši i obrada podataka) ili

4

ORGANIZACIJA (ORGWARE)

2. distribuirani (unos podataka na različitim geografskim lokacijama u odnosu na obradu podataka)

- U odnosu na stepen automatizacije procesa informacionih sistema obuhvatanje i faza upravljanja, informacioni sistemi se mogu podijeliti na:

1. sisteme za automatsku obradu podataka (automatizovan je proces sakupljanja, obrade i stvaranja banki podataka)

2. informacione sisteme za predviđanje (automatizovana je obrada podataka u smislu analize, predviđanja, simulacije i dr.)

3. upravljačke informacione sisteme (automatizovan je i izbor mogućih rješenja, odnosno donošenja odluka) i

4. potpuno automatizovan informacioni sistem (automatizovana je akcija, odnosno realizacija odabranog rješenja)

Vrste informacionih sistema:

Operativno-informacioni sistemi Sistemi za podršku odlucivanju u menadzmentu Upravljacki informacioni sistemi MIS -(Management Information Systems ) Sistemi za podršku odlucivanju (DSS -Decision Support System) Ekspertni sistemi (ES - ExpertSystems )

- U odnosu na područje/ teritoriju koje obuhvata informacioni sistem može biti: 1. informacioni sitem društva 2. informacioni sistem grada 3. informacioni sistem opštine 4. informacioni sistem regije 5. informacioni sistem republike

- U zavisnosti od osnovnih funkcija preduzeća za čije se potrebe pravi informacioni sistem, razlikujemo:

1. informacioni sistem proizvodnje 2. informacioni sistem nabavke 3. informacioni sistem prodaje 4. informacioni sistem ličnih dohodaka 5. finansijski informacioni sistem 6. informacioni sistem obračuna plata 7. informacioni sistem osnovnih sredstava 8. informacioni sistem istraživanja i razvoja i dr.

1.2. Opšta šema informacionog sistema

INFORMACIJA

5

IZVOR PRIJEMNIK

PRENOS

SMETNJE

Sl.2. Opšta šema informacionog sistema

Opšta šema informacionog sistema definiše put kojim prolazi informacija od njenog nastanka do mjesta prijema i njenog korišćenja. Informacija može biti prenijeta samo ako postoje izvor – predajnik i korisnik – prijemnik, koji:

- imaju prethodno utvrđeni zajednički repertoar znakova, tačno određene apstraktne azbuke;

- da dogovorenim jezikom govore o značenju svakog znaka.Izvor informacije je mjesto na kome nastaje i on može biti čovjek, sistem ili

pojava.Koder (pretvarač) treba da prilagodi informaciju sa izvora informacionom kanalu, kako bi informacija mogla da se prenese, dok nosač informacija treba da obezbijedi prenose informacija od izvora do prijemnika. Postoje materijalni nosači (publikacija, izveštaji, bušene trake, diskete i dr.) i energetski nosači u koje spadaju signali koji mogu biti električni talasi, struja, napon, svjetlosni zraci itd. Informacioni kanal ostvaruje vezu između izvora i prijemnika povezivanjem elemenata informacionog sistema. Dekoder predstavlja prenosni element koji se nalazi između informacionog kanala i prijemnika i služi za pretvaranje azbuke informacionog sistema u azbuku prijemnika.

1.3. Principijelna šematska struktura informacionog sistema

Informacioni sistem predstavlja model realnog sistema. Realni sistem je dinamički sistem koji postoji u objektivnoj realnosti, to je organizacijski sistem i poslovno – proizvodni sistem.

Struktura informacionog sistema:

izveštaj iz okoline prošlost i sadašnjost merenje na sistemu IZLAZI

6

BUKA

KANAL

BUKA

KODER DEKODER

SKUP ULAZA

STANJE SISTEMA

IZLAZNA TRANSFORMACIJA

PODACI O ULAZIMA

PROGRAMI ZAAŽURIRANJE

BAZAPODATAKA

PROGRAMI ZA IZVEŠTAVANJE

IZLAZI

IZVEŠTAJI

Sl.4. Struktura informacionog sistema

- Ulaz u sistem – skup elemenata iz okoline koji djeluju na sistem.- Stanje sistema je skup informacija o prošlosti i sadašnjosti sistema koji je neophodan da bi se pod djelovanjem ulaza mogu procijeniti budući izlazi sistema.- Izlazna transformacija – predstavlja proces mjerenja (posmatranja) stanja sistema, preko kojih se dolazi do informacija.- Programi za ažuriranje – služe za prihvatanje ulaznih podataka u informacijskom sistemu.- Baza podataka sadrži opis sistema.- Programi za izvještavanje – generišu izlaze iz baze podataka.

2. PRIMJENA INFORMACIONIH SISTEMA U SAVREMENOM POSLOVANJU

7

U savremenim uslovima poslovanja upravljanje razvojem i poslovanjem se ne može zamisliti bez efikasnog sistema informacija o tržištu i tržišnom okruženju, kao i mogućnostimaposlovnog sistema na toj osnovi.Sistem informacija umnogome olakšava donošenje optimalnog rješenja kod odlučivanja.

Da bi određeni poslovni sistem mogao da definiše svoje ciljeve i usmjeri svoje aktivnosti ka njihovoj realizaciji, neophodno je da raspolaže sistemom informacija koji obezbjeđuje neophodne inpute za normalno poslovanje.

U poslovnom sistemu informacioni sistem obezbjeđuje prikupljanje podataka, kako iz poslovnog sistema tako i van njega, klasifikaciju, kodiranje i indeksiranje podataka, čuvanje i ažuriranje podataka, obradu podataka, ponovno korišćenje tih podataka po potrebi, sačinjavanje izvještaja i njegovo dostavljanje onima koji donose odluke.

IS ne obezbjeđuje samo informacije koje su neophodne za planiranje, kontrolu i izvršavanje, već obavlja i mnogobrojne druge poslove koje su u klasičnom sistemu obavljale organizacione funkcije i samim tim unosi velike promjene kako u organizacionoj strukturi, tako i u sistemu upravljanja. Oni omogućavaju poslovnim sistemima da brzo dođu do informacija o svim aktuelnim dešavanjima, kao i o nekim dešavanjima koja nije lako predvidjeti. Neophodno je izgraditi takav IS koji će osigurati željene informacije sa feedback-om, jer se time postižu željeni rezultati odlučivanja.

Poslovni sistem funkcioniše u sistemu povratnih sprega među velikim brojem društvenih i privrednih subjekata.U savremenim uslovima poslovanja međuzavisnost svih subjekata u privrednom sistemu je sve jača, tako da je imperativ poslovnog sistema da izradi što bolje odnose u svim situacijama i sa svim akterima koji imaju uticaja na njegovo poslovanje.

IS omogućava prikupljanje podataka iz internih i eksternih izvora, obrađuje ih i pretvara u informacije, koje u odgovarajućim formama dostavlja menadžerima, na osnovu kojih oni donose određene odluke u planiranju, izvršavanju i kontroli poslova.

Sl. 4 Informacioni sistem i kontrolni mehanizmi1

Osnovni cilj informacionih sistema jeste da svi zaposleni raspolažu informacijama koje su im neophodne, kako bi na efikasan način mogli planirati, izvršavati, upravljati i kontrolisati realizaciju određenih aktivnosti.

Savremeno poslovanje se ne može zamisliti bez upotrebe informacionih sistema kod:1 Jankovic D., 2001.godina

8

- Kontrole zalihe proizvoda, prodaje, platnih spiskova, cijena proizvoda;- Donošenja odluka objedinjavanjem i upoređivanjem svih raspoloživih

podataka;- Razmjene informacija;- Arhiviranja velike količine podataka, - Prevazilaženja fizičkih barijera poslovnih sistema i sl.

2.1. Primjena IS u preduzećima

U preduzećima informacione tehnologije se koriste za obezbjeđivanje podataka o zalihama,prodaji, narudžbi, plaćanju, potraživanju i dugovanju, i drugim podacima koji su neophodni kako bi se mogle donositi efikasne poslovmne odluke i na taj način uspješno poslovati. Poslednjih decenija sve više se upotrebljavaju i sistemi za podršku nadzoru, kontroli, odlučivanju i planiranju. Današnje poslovanje je nezamislivo bez upotrebe faks mašina, fiksnih i mobilnih telefona, elektronske posšte, i video konferencije. Povećanjem broja kompjutera, upotrebom i širenjem javne mreže interneta, razvilo se i elektronsko trgovanje kao termin za sve transakcije ostvarene elektronskim putem, odosno upotrbom personalnih računara i interneta. Upotreba elektronske trgovine pruža podjednake šanse za poslovanje kako malih, tako i velikih preduzeća.

Sl. 5 Primjena informacionih tehnologija u savremenom poslovanju2

2.2. Primjena informacionih sistema u sistemu drzavne uprave

Organi državne uprave svakodnevno prikupljaju i analiziraju brojne podatke koristeći informacione tehnologije. Sve više vlada , čak i onim manje razvijenim zemljama, baziraju svoje „poslovanje“na uvođenje E-government-a, odnosno elektronske vlade. Uvođenje E-government-a podrazumijeva , pored automatizovanja poslovanja vlade, i njeno reoblikovanje. E-government omogućava transformaciju velikog državnog aparata 2 Radenkovic, 2004. godina

9

organizovanog da zadovolji zahtjeve i potrebe birokartskog aparata u efikasnu, i jeftinu vladu, koja je po funkcijama prilagođena potrebama građana. E-Uprava znaci upotrebu informaciono komunikacionih tehnologija, a narocito upotreba interneta kao instrumenata za postizanje dobre uprave. Dobra uprava danas funkcioniše preko umreženih pravnih baza podataka, odnosno automatizovane administracije što predstavlja suštinu e-uprave. Vecina vlada danas u svijetu distribuiraju informacije putem web strana, izgrađuju svoje digitalne baze podataka i pružaju određeni vid usluga on-line putem. Cilj elektronske uprave je da gradani što više administrativnih procedura obave putem interneta, što iskljucuje cekanje i uštedu vremena. Upotreba koncepta e-poslovanja se sve više upotrebljava i na nivou lokalnih samouprava.

Sl.6. Primjer e-drzavne uprave

2.3. Primjena IS u zdravstvu

Uvođenje E-zdravstva omogućava kvalitetnu i sigurnu komunikaciju sa ljekarima porodične medicine i specijalistima iz određenih grana medicine; značajno smanjuje mogućnost grešaka u radu ljekara i drugog medicinskog osoblja; regulisanje prava, mogućnost pristupa i upravljanje informacijama; ima jednostavno korisničko suočavanje za upotrebu i to za sve strane, odnosno učesnike u procesu zaštite zdravlja; poboljšavanje zdravstvene usluge krajnjem korisniku (pacijentu); značajne uštede u sistemu primarne i sekundarne-bolničke zdravstvene zaštite. Zahvaljujući upotrebi informacionih sistema ljekari mogu da koriste ekspertne sisteme kao pomoć pri dijagnostici bolesti pacijenata i preporuci mogućeg tretmana. Elektronski zdravstveni kartoni, koji obuhvataju medicinske i nemedicinske istorije građana, pružaju pomoć medicinskom osoblju u radu. Elektronsko poslovanje u zdravstvu - eZdravstvo u informatičkoj eri je neophodno. Ako globalno posmatramo dešavanja u cijelom svijetu vidimo da je imperativ smanjenje troškova i štednja u svim segmentima proizvodnje i usluga, pa tako i u zdravstvu. Uvođenje eZdravstva, u mnogome utiče na reduciranje troškova sa aspekta vremena, laboratorijskih i dijagnostičkih analiza, liječenja, kontrole zdravstvenog stanja i prevencije.

2.4. Upotreba IS u bankarstvu

10

Prvi elektronski transfer novca izvršen je uz pomoć telegrafa davne 1860. godine (Western Union) i predstavlja „najavu“ za elektronsko poslovanje. Savremeno elektronsko poslovanje podrazumijeva upotrebu ne samo komunikacionih već i informacionih tehnologija, odnosno korišćenje digitalnih umesto analognih (telegraf) tehnologija. Razvoj i sve šira primena informacione i komunikacione tehnologije u procesu obrade i prenosa podataka i informacija donijela je krupne tehnološke promjene u funkcionisanju banaka i drugih finansijskih institucija. Pod uticajem tehnološke revolucije dolazi do sveobuhvatnog reinženjeringa poslovnih procesa i grubog razdvajanja elektronskog poslovanja banaka na: - elektronski vođene međubankarske poslove i

- elektronski vođeno poslovanje sa komitentima i za njihov raĉun. S početkom primjene plastičnih kartica, bankomata i elektronskog transfera novac poslovanje banaka je značajno promjenjeno.

Sl. 6. Primjena informacionih tehnologija u bankarstvu

Upotreba informacionioh sistema u savremenim uslovima poslovanja rasporostranjena je pored navedenih, i u drugim segmentima, kao što su obrazovanje, turizam, trgovine industriji i svim ostalim privrednim i neprivrednim granama.

ZAKLJUČAK

Informaciona tehnologija označava se kao druga industrijska revolucija.

Nakon otkrića mikročipa i računara, informaciona tehnologija predstavlja

11

iskorak u razvoju proizvodnih snaga, koji omogućava višestruko povećanje

produktivnosti rada. Razvoj raĉunara i interneta predstavljaju glavne

nosioce globalizacije poslovanja. Zahvaljujući tome omogućena je brža i

efikasnija povezanost učesnika u poslovanju, bez obzira na njihovu

geografsku udaljenost.

Pojava elektronskog poslovanja redefiniše ulogu pojedinih subjekata, ali

nudi i mnoge prednosti. Informacione tehnologije omogućavaju slanje

velikog broja informacija na velike daljine u kratkom vremenskom periodu,

zahvaljujući kojima kompanije koje ih koriste ostvaruju značajne uštede u

troškovu poslovanja, postižu bolje učinke rada i postaju konkurentnije na

tržištu.

Primjena informacionih sistema utiče na efikasnije poslovanje, brži protok

informacija, bolju kontrolu troškova, a time i na kvalitet pružanja usluga.

U savremenom društvu, svi pravni subjekti, bez obzira da li su iz javnog ili

privatnog sektora, nastoje da svoje poslovanje u što većoj mjeri baziraju na

upotrebi informacionih sistema.

LITERATURA

12

1. Informacione tehnologije za podršku poslovnom odlučivanju, prof.Dr Kašćelan Lj., Podgorica 2012.2. Poslovni i finansijski informacioni sistemi, prof.Dr Nikola Bracika, prof. Dr Jovan Živadinovic, drugo izdanje, Viša poslovna škola, Cacak, 2006.

www.biznis-akademija.com

13