1

Prezentacja wyników badań jakościowych nt. ekonomii społecznej

• Jednostki samorządu terytorialnego wobec wyzwań sektora ekonomii społecznej w województwie śląskim

• Organizacje pozarządowe jako potencjał sektora ekonomii społecznej w województwie śląskim

Projekt “Kształcenie i doradztwo dla kadr pomocy i integracji społecznej województwa śląskiego” współfinansowany jest przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Województwa Śląskiego

2

Kontekst realizacji badań

• Projekt systemowy „Kształcenie i doradztwo dla kadr pomocy i integracji społecznej województwa śląskiego”„Wieloletni regionalny plan działań na rzecz promocji i upowszechniania ekonomii społecznej oraz rozwoju instytucji sektora ekonomii społecznej i jej otoczenia w województwie śląskim, na lata 2012 – 2020”

• Obserwatorium Integracji Społecznej działające przy Regionalnym Ośrodku Polityki Społecznej Województwa Śląskiego

• Efektywna i skuteczna przedsiębiorczość społeczna – innowacyjny projekt Regionalnego Ośrodek Polityki Społecznej Województwa Śląskiego, realizowany w partnerstwie z Instytutem Pracy i Spraw Socjalnych

3

„Jednostki samorządu terytorialnego wobec wyzwań sektora ekonomii społecznej

w województwie śląskim”

4

Cele badawcze

• Określenie, jaką rolę pełni przedsiębiorczość społeczna w procesie budowania lokalnej polityki publicznej

• Identyfikacja czynników przyczyniających się do wzrostu liczby inicjatyw z zakresu przedsiębiorczości społecznej

• Określenie, w jakim stopniu lokalne władze/ instytucje z obszaru pomocy społecznej oraz rynku pracy wspierają obywatelskie inicjatywy przedsiębiorczości społecznej

5

Metodologia i próba badawcza

Badania terenowe: sierpień-wrzesień 2012

Metoda badawcza: indywidualne wywiady pogłębione (IDI)

Uczestnicy badania: osoby decyzyjne, zaangażowane we współpracę międzysektorową oraz tworzenie polityk publicznych w województwie śląskim, w tym:

6

7

Ekonomia społeczna – pole semantyczne

8

Ekonomia społeczna – Jak działa?

• Udzielanie wsparcia osobom wykluczonym, bezrobotnym• Eksponowanie asortymentu na targach• Zatrudnianie osób na pół etatu• Zaprzestawanie działalności po pewnym czasie (utrzymywanie się

części podmiotów na rynku)• Borykanie się z szeregiem problemów natury formalnej, prawnej,

księgowej• Zasadniczo brak współpracy z biznesem• Zazwyczaj zaprzestawanie działalności po wyczerpaniu dotacji• Pożądane jest działanie przedsiębiorstw społecznych na własny

rachunek, osiąganie zysku, założonych celów, dobre zorganizowanie• i inne

9

Podmioty ekonomii społecznej – Jak wobec nich postępować?

• Organizowanie cyklicznych spotkań z przedsiębiorcami• Pomoc merytoryczna, informacyjna, środki na

założenie/przystąpienie do spółdzielni socjalnej• Stworzenie odpowiednich regulacji prawnych, jasnych

przepisów• Dostarczanie klientów, organizowanie konkursów, zlecanie

zadań publicznych• Szkolenia, warsztaty, doradztwo• Promowanie idei ekonomii społecznej

10

Ekonomia społeczna – Jak jest określana?

• „nie taka popularna idea”• „wzorce przyjęte z zachodu”• „sposób na reintegrację społeczno-zawodową”• „bardzo modne słowo”• „pomoc”• „trudny temat”• „na dzień dzisiejszy dość świeże pojęcie”• „zespół czynników, które decydują o rozwoju społeczeństwa”• „wydatkowanie środków w ramach polityki społecznej”• „istotny element nie tylko trzeciego sektora, ale również rynku pracy”• „coś ciekawego, ale trudnego do prowadzenia i wymagającego wsparcia”• i inne

11

Ekonomia społeczna – Z czym się kojarzy?

• Wymierne korzyści dla całej społeczności; nakierowanie na interes społeczny; relacje społeczne; idee

• Pieniądz; ryzyko finansowe; niepewność efektów; brak dofinansowania

• Organizacje pozarządowe, spółdzielnie socjalne, CIS, KIS, ZAZ• Brak zysku dla beneficjenta; tak naprawdę mało istotny element na

rynku pracy• Brak informacji; „jest taki sektor”• Szereg problemów natury formalnej, prawnej• Ryzyko zawieszenia działalności; „tych przedsiębiorstw społecznych

nie jest za dużo”; „ich nie ma po prostu”• Pozytywne postrzeganie przez urząd• Zaufanie

12

Przedsiębiorstwa społeczne – Czym nie są?

• Prywatni przedsiębiorcy• Firma nastawiona na zysk• „Normalna” firma• Przedsiębiorstwo „specjalnej troski”

13

Ekonomia społeczna – Czyli innymi słowy….

• Nauka/dział ekonomii• Inicjatywy służące społeczeństwu• Szereg działań• Trzeci sektor• Przedsiębiorczość społeczna• „umożliwienie osobom wykluczonym wzięcia sprawy w swoje

ręce”• „dostosowywanie do realiów życia”

14

Definicje semantyczne – opracowane na podstawie wypowiedzi badanych

Ekonomia społeczna to coś, co trudno określić słowami; to spółdzielnie socjalne, działalność NGO, innych osób prawnych – w których oprócz tego, że się tam pracuje, to jeszcze pomaga się ludziom – z którymi wiąże się cała procedura rejestracji, odpowiedzialność za aspekty prawne, którym potrzebna jest pomoc dotacyjna, ulgi, akcja promocyjno-informacyjna

Ekonomia społeczna, czyli innymi słowy przedsiębiorczość społeczna – to bardzo modne słowo (od paru lat), któremu

towarzyszą idee, relacje społeczne – która powoduje wsparcie osób wykluczonych, bezrobotnych, którą należy promować,

stworzyć jasne przepisy dofinansowania

15

Ekonomia społeczna to coś zupełnie nowego, co funkcjonuje bardzo krótko, powinno się rozwijać, potrzebuje klientów, jakiegoś lidera, pomysłu, luki na rynku lokalnym, czemu należy dawać zielone światło

Ekonomia społeczna to nie przedsiębiorstwa „specjalnej troski”, powinny być konkurencyjne, dążyć do usamodzielnienia, pokazać,

że są świetni, można z nimi zawierać umowy, zlecać im zadania

Ekonomia społeczna to termin, który nie pojawia się w mediach, nie interesuje ludzi, z którym wiążą się mieszane opinie, niechęć, na temat którego niekiedy brakuje wiedzy, wobec czego trzeba popracować nad edukacją i zmianą świadomości społecznej

16

Główne wnioski z badania

1) Ekonomia społeczna jako jeden z elementów budowania

lokalnej polityki publicznej; trudny do realizacji, obarczony

ryzykiem i uprzedzeniami społeczności lokalnej

17

2) Czynniki przyczyniające się do wzrostu liczby inicjatyw z zakresu przedsiębiorczości społecznej

Wsparcie podmiotów ekonomii społecznej– prowadzenie zintegrowanych działań promocyjno-informacyjnych (na

poziomie regionalnym i ogólnopolskim)– dotowanie działalności z różnych źródeł– przygotowanie klientów (mentalne, organizacyjne itp.) do prowadzenia

przedsiębiorstwa społecznego– pomoc merytoryczna dla przedsiębiorstw społecznych (finansowo-

księgowa, prawna itp.)– zlecanie zadań publicznych

Korzystna koniunktura na rynku Niższe koszty pracy Wzrost świadomości na temat korzyści, jakie daje ekonomia

społeczna poprzez kształcenie kadr w tym zakresie

18

2) Czynniki przyczyniające się do wzrostu liczby inicjatyw z zakresu przedsiębiorczości społecznej – cd.

Międzysektorowa, interdyscyplinarna współpraca na rzecz rozwoju ekonomii społecznej

Standaryzacja usług ekonomii społecznej (zarezerwowanie pewnego typu usług dla sektora ekonomii społecznej)

Likwidacja rozbieżności prawnych między różnymi ustawami Likwidacja barier administracyjnych Dokładana analiza lokalnego zapotrzebowania na działania

przedsiębiorstw społecznych Walka z uprzedzeniami wobec klientów pomocy społecznej Większa dostępność danych na temat sektora ekonomii

społecznej w województwie

19

3) Wsparcie obywatelskich inicjatyw przedsiębiorczości społecznej

Wsparcie o charakterze dwutorowym: z jednej strony pomoc

(np. finansowa, doradcza) skierowana bezpośrednio do podmiotów ekonomii społecznej, z drugiej zaś wsparcie osób tworzących owe podmioty

Pomoc adekwatna do posiadanych instrumentów Komplementarny charakter pomocy Udzielanie wsparcia spółdzielniom socjalnym, zwłaszcza

w pierwszych 2-3 latach funkcjonowania

Uwaga: rzadkie zwracanie się przedsiębiorstw społecznych z prośbą / zapytaniem o wsparcie

„Organizacje pozarządowe jako potencjał sektora ekonomii społecznej w województwie śląskim”

GŁÓWNY CEL BADANIA

Określenie zasobów i barier organizacji pozarządowych w województwie śląskim,

mających wpływ na rozwój sektora ekonomii społecznej w regionie

PROBLEMATYKA BADAWCZA

Realizacja głównego celu badania obejmuje eksplorację następujących obszarów badawczych:

• Sytuacja organizacyjna NGO• Kwalifikacje i doświadczenie kadr NGO• Sytuacja ekonomiczna organizacji pozarządowych• Prowadzenie działalności gospodarczej lub odpłatnej

działalności pożytku publicznego; świadczenie usług publicznych

• Udział w realizacji projektów współfinansowanych z funduszy strukturalnych, w tym Europejskiego Funduszu Społecznego

23

• Współpraca i ocena zasad współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego

• Współpraca z przedsiębiorstwami prywatnymi, przedsiębiorstwami społecznymi oraz innymi organizacjami pozarządowymi

• Poziom i źródła wiedzy przedstawicieli NGO na temat sektora ekonomii społecznej w województwie śląskim

• Oczekiwania związane z tworzeniem i działalnością Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej (OWES) w województwie śląskim; ocena dotychczasowych działań OWES

METODOLOGIA BADAWCZA

• W badaniu udział wzięło 60 liderów NGO z terenu województwa śląskiego, zlokalizowanych w 4 subregionach województwa śląskiego: centralnym, zachodnim, północnym i południowym

• Wyróżniono sześć obszarów działalności organizacji: sport, turystyka i rekreacja; kultura i sztuka; rozwój lokalny; usługi socjalne i pomoc społeczna; ochrona zdrowia; edukacja i wychowanie

Badanie zostało zrealizowane metodą indywidualnego wywiadu pogłębionego (IDI)

Badania terenowe: sierpień-wrzesień 2012

• Koncepcja badań oraz rozszerzony raport z badań pt. „Organizacje pozarządowe jako potencjał sektora ekonomii społecznej w województwie śląskim” powstały w Regionalnym Ośrodku Polityki Społecznej Województwa Śląskiego

• Badania zostały przeprowadzone przez firmę zewnętrzną, która przygotowała także transkrypcje wywiadów oraz podstawowy raport z badań

Sytuacja organizacyjna i ekonomiczna

ZASOBY• Zaangażowane

w wykonywanie zadań statutowych

• Aktywni członkowie

BARIERY• Brak własnych środków

finansowych i niemożność planowania długoterminowego

• Kwota przyznawanych środków zewnętrznych jest zmienna, a rozstrzygnięcia konkursów dość długotrwałe

• Problemem jest utrzymanie lokali – opłaty

• Trudności z wynagradzaniem pracowników

• Sporadyczne umowy o pracę• Niewystarczające środki

finansowe na szkolenia

Kwalifikacje, doświadczenie kadr oraz udział w realizacji projektów współfinansowanych z funduszy strukturalnych

ZASOBY

• Pracownicy organizacji pozarządowych: profesjonaliści, posiadający wysokie kwalifikacje i kompetencje, zaangażowani, ciągle podnoszący swoje kwalifikacje

BARIERY

• Braki kadrowe: - jednak brak specjalistów z zakresu aplikowania do funduszy europejskich, rządowych oraz brak specjalistów księgowych • Trudności w skutecznym

aplikowaniem do funduszy europejskich czy rządowych, związane z:

-niewielkim doświadczeniem-prawidłowym (formalnymi merytorycznym) przygotowaniem wniosków o dofinansowanie-brakiem zabezpieczenia finansowego

Współpraca z jednostkami samorządu terytorialnego

ZASOBY

• Dobre relacje z samorządami terytorialnymi, zadowolenie ze wsparcia, jakie jednostki udzielają organizacjom

BARIERY

• Brak priorytetowego traktowania organizacji pozarządowych przez niektóre JST

Współpraca z sektorem biznesu, przedsiębiorstwami społecznymi oraz innymi NGO;

Prowadzenie działalności gospodarczej

BARIERY

• Brak lub niewielkie zainteresowanie NGO tworzeniem przedsiębiorstw społecznych, podjęciem działalności gospodarczej lub działalności pożytku publicznego

ZASOBY

• Bardzo dobrze oceniana współpraca z przedsiębiorstwami prywatnymi oraz innymi podmiotami III sektora

30

Wiedza nt. ekonomii społecznej oraz możliwości korzystania z oferty OWES

BARIERY

• Stosunkowo niski poziom wiedzy przedstawicieli niektórych NGO na temat ekonomii społecznej

• Brak znajomości oferty Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej działających w regionie

• Trudności respondentów we wskazaniu granicy między III sektorem a sektorem ekonomii społecznej

Rekomendacje organizacji pozarządowych

Szkolenia z zakresu pozyskiwania środków ze źródeł zewnętrznych, księgowości oraz prawa

Zainicjowanie działań prowadzących do ustabilizowania sytuacji ekonomicznej NGO, uruchomienie dodatkowych środków finansowych przeznaczonych dla NGO

Pomoc NGO w pozyskiwaniu zewnętrznych źródeł finansowych, innych niż samorządowe

Uproszczenie procedur konkursowych w aplikowaniu NGO o środki z funduszy europejskich, sformułowanie przejrzystych zasad i kryteriów konkursowych

Zapraszanie przedstawicieli NGO na posiedzenia komisji oceny projektów oraz uzasadnianie powodów odrzucania projektów

Ze strony jednostek samorządu terytorialnego, przedstawiciele organizacji pozarządowych oczekują:

większego wsparcia finansowego,

partnerskiego traktowania,

okazywania wzajemnego zaufania,

doceniania prowadzonych przez NGO działań,

wsłuchiwania się w potrzeby III sektora,

wychodzenia z inicjatywą w stronę organizacji.

ANALIZA PÓL SEMANTYCZNYCH

• wydobycie ukrytych znaczeń i sensów zawartych w wypowiedzi

• próba odpowiedzi na pytanie jak respondenci definiują pewne zjawiska, stany rzeczy, jakie przypisują im znaczenie, jak funkcjonują w ich świadomości

Jak jest ?

niedawno się zrodziła, ale rozwija się szuka rozwiązań, koncepcji wymaga dużej pracy, poświęcenia

i zaangażowania musi konkurować z „normalnymi

podmiotami” skierowana do odbiorcy społecznego nie jest nastawiona tylko na zysk działa projektowo i rynkowo zatrudnia, zarabia aktywizuje, edukuje stwarza osobom wykluczonym z życia

społecznego, zawodowego szansę na powrót do społeczeństwa

daje możliwość pozyskiwania środków finansowych na realizację projektów na potrzeby środowiska lokalnego

Jak być powinno?

powinno być więcej informacji na jej temat

powinna łączyć "łańcuch" wokół danego samorządu

ma integrować, rozwiązywać problemy społeczne, realizować cele statutowe

będzie się rozwijać w stopniu umiarkowanym

powinna dobrze wykorzystać wsparcie finansowe

OPIS DZIAŁAŃ PODMIOTU oznacza aktywność podmiotu (co robi), skutków które wywołuje

Jak jest?

NGO szkolą na jej temat wiele jednostek odczuwa jej potrzebę ograniczenia prawne i finansowe podmioty ekonomii społecznej zakładają

osoby nieaktywne zawodowo jej podmioty zarobkują realizuje się projekty z jej zakresu dyskutuje się o niej w środowisku nie jest powszechnie znana brak zainteresowania jej tematyką nie uświadamiania się społeczeństwu, co

można dzięki niej zrobić ma na nią wpływ: wsparcie finansowe,

doradztwo, klauzule społeczne, czynnik ludzki, pieniądze z UE, promowanie

najważniejszym zagrożeniem jest: biurokracja, wypalenie zawodowe, konkurencja z firmami i urzędami, nieufność, brak wiedzy o niej, bezrobocie, kryzys

Jak będzie?

wiele osób będzie widziało w niej jakąś szansę na zarobkowe istnienie

Jak być powinno?

powinna być dotowana ludzie w nią zaangażowani powinni

liczyć nie tylko na pieniądze, ale na osiągnięcie wartości społecznej

by się rozwijała ludzie muszą wiedzieć, jaki kierunek należy obrać

szansą są: idealne warunki, jakie ma woj. śląskie - komunikacja, wielu biznesmenów, bogactwo regionu, chęć pracy prospołecznej

DZIAŁANIA WOBEC PODMIOTU działania, jakie podejmowane są wobec podmiotu

OKREŚLENIA opisują podmiot (pojęcie), ukazując jaki jest podmiot, jego cechy, sposób

bycia

działalność przyszłościowa rozwojowa samowystarczalna wspaniała niezależna modna alternatywna

mało rozpowszechniona pojęcie różnie

interpretowane coś nowego pojęcie szersze

OPOZYCJE czemu podmiot (pojęcie) jest przeciwstawny, co jest jego przeciwieństwem

działalnośćgospodarcza

EKWIWALENTYz czym podmiot (pojęcie) jest utożsamiany, zamienniki/wyrażenia

zastępujące podmiot

szansa, potencjał proces kamyczek, przyczynek działalność gospodarcza, małe przedsiębiorstwo przedsiębiorczość społeczna, gospodarka społeczna zatrudnienie wspomagane pomysł na rozwiązywanie problemów społecznych oddolne działanie element w łańcuchu wokół danego samorządu doklejka III sektora

ASOCJACJE skojarzenia z podmiotem, wskazują na to, z czym podmiot się wiąże,

co mu towarzyszy

aktywność NGO spółdzielnie socjalne, pracy fundacje sektor przedsiębiorczości

społecznej, przedsiębiorstwo ekonomii społecznej

stowarzyszenia prowadzące działalność odpłatną, pożytku, gospodarczą

zakłady aktywności zawodowej zakłady pracy chronionej

centra integracji społecznej kluby integracji społecznej towarzystwa ubezpieczeń

wzajemnych przedsiębiorstwa społeczne finanse znamiona biznesu,

przedsiębiorstwa cel społeczny i ekonomiczny działania wolnorynkowe łatwość w dostępie i ogromna

możliwość pozyskiwania środków

DEFINICJE SEMANTYCZNE

Ekonomia społeczna:• czyli potencjał, szansa, oddolne działanie, • to działalność przyszłościowa, rozwojowa i modna, • której towarzyszy aktywność organizacji pozarządowych oraz

łatwość w dostępie i ogromna możliwość pozyskiwania środków,

• która działa projektowo i rynkowo, szuka rozwiązań, koncepcji oraz daje możliwość pozyskiwania środków finansowych na realizację projektów na potrzeby lokalnego środowiska,

• której potrzebę odczuwa wiele jednostek, dyskutuje się o niej, organizacje pozarządowe szkolą na jej temat i realizuje się projekty z jej zakresu a szansą dla niej są idealne warunki jakie ma woj. śląskie.

Ekonomia społeczna:• czyli doklejka III sektora, • to pojęcie różnie interpretowane i mało rozpowszechnione, • której towarzyszą fundacje, stowarzyszenia prowadzące

działalność odpłatną, pożytku i gospodarczą,• która niedawno się zrodziła, ale rozwija się, choć jest za mało

informacji na jej temat, a musi konkurować z normalnymi podmiotami, wymaga dużej pracy, poświęcenia i zaangażowania,

• której ograniczenia prawne i finansowe nie pozwalają na stanie się jej podmiotami w pełni, a w środowisku nie jest powszechnie znana i brak jest zainteresowania jej tematyką.

Ekonomia społeczna:• czyli zatrudnienie wspomagane, • to działalność wspaniała, • której towarzyszą spółdzielnie socjalne, spółdzielnie pracy, • która działa z myślą o kimś, a nie tylko o sobie, angażuje oddolnie

społeczeństwo i rozwija działalność w ramach stowarzyszeń, aktywizuje, edukuje oraz stwarza osobom wykluczonym z życia społecznego, zawodowego szansę na powrót do społeczeństwa i doskonali ich umiejętności,

• na którą wpływ ma wsparcie finansowe, doradztwo, klauzule społeczne w zamówieniach publicznych, czynnik ludzki, pieniądze z UE oraz jej promowanie.

42

Dziękujemy za uwagę

www.es.rops-katowice.pl

Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Województwa Śląskiego

ul. Modelarska 10, 40-142 Katowice,

tel. 32 730 68 81/85