Cmentarz - miejsce wydzielone do pochówku zmarłych. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa coemeterium, o tym właśnie znaczeniu, które z kolei jest zlatynizowaną formą greckiego koimeterion = miejsce (wiecznego) spoczynku.

Tysiące cmentarzy rozsianych w kraju i na całym świecie kryje doczesne szczątki Polaków. Przypomnijmy te najbardziej znane.

POLSKIE CMENTARZE

Ojczyzna - to ziemia i groby

Narody tracąc pamięć - tracą życie.

C.K. Norwid

Cmentarz Powązkowski w Warszawie

Jedną z najbardziej znanych polskich nekropolii. Ten najstarszy cmentarz stolicy został założony w 1790 roku. W XVIII wieku Powązki znajdowały się poza granicami administracyjnymi miasta, były podwarszawską wsią.

Nekropolia podzielona jest na dwie części – Cmentarz Wojskowy oraz Cmentarz Komunalny. Najważniejszą i najcenniejszą dla polskiej kultury narodowej częścią Powązek jest Aleja Zasłużonych, gdzie pochowani są znani artyści, pisarze, kompozytorzy, politycy, społecznicy.

,,SERCE SERC" - grób Bolesława Prusa.

Na warszawskim cmentarzu spoczywają m.in.: Hugo Kołłątaj ,Stanisław Konarski, Jan Suzin, Jerzy Waldorff, Miron Białoszewski, Maria Dąbrowska, Zbigniew Herbert, Marek Hłasko, Kazimiera Iłłakowiczówna, Maria Kownacka, Bolesław Leśmian,

Agnieszka Osiecka, Janina Porazińska, Bolesław Prus, Władysław Reymont, Maria Rodziewiczówna, Leopold Staff, Hanka Bielicka, Mieczysław Czechowicz, Władysław Hańcza, Kalina Jędrusik, Zygmunt Kęstowicz, Krzysztof Kolberger,

Irena Kwiatkowska, Andrzej Łapicki, Henryk Machalica, Marek Perepeczko, Irena Jarocka, Jan Kiepura, Hanka Ordonówna, Danuta Rinn, Violetta Villas, Leopold Okulicki pseud. "Niedźwiadek" , Stefan Rowecki pseud. "Grot", Edward Rydz-Śmigły

Jacek Kaczmarski, Krzysztof Komeda, Jacek Kuroń, Witold Lutosławski, Waldemar Milewicz, Stanisław Moniuszko, Czesław Niemen, Julian Tuwim, Władysław Szpilman, Melchior Wańkowicz, Henryk Wieniawski.

Cmentarz Rakowicki w Krakowie

Warszawa ma swoje Powązki, w Krakowie natomiast najcenniejszą i najstarszą nekropolią jest Cmentarz Rakowicki z początku XIX wieku. Pod koniec XVIII wieku rajcy krakowscy zakazali chować zmarłych na przepełnionych cmentarzach w granicach miasta. Zaistniała konieczność założenia nowej nekropolii – wybór padł na podkrakowski folwark Rakowice.

Nekropolię powiększano kilkakrotnie (ostatni raz na początku XX stulecia). W 1920 roku w pobliżu założono cmentarz wojskowy, który obecnie stanowi część rakowickiej nekropolii.

Podobnie jak Powązki w stolicy Cmentarz Rakowicki jest miejscem pochówku najznamienitszych obywateli miasta, ludzi, którzy na trwałe zapisali się w historii Polski i narodowej kultury. Podczas spaceru po krakowskiej nekropolii napotkać można na miejsce spoczynku wybitnych twórców kultury, działaczy niepodległościowych i społecznych, polityków, profesorów, uczestników ruchów niepodległościowych i powstań.

Na Rakowicach spoczywają m.in.: Ignacy Daszyński, Jan Matejko, Helena Modrzejewska, Tadeusz Kantor, Oskar Kolberg, Juliusz i Wojciech Kossakowie, Eugeniusz Kwiatkowski, Józef Mehoffer, Lucjan Rydel, rodzice i brat Jana Pawła II.

Cmentarz na Pęksowym Brzyzku

w Zakopanem (nazywany też starym cmentarzem) to pierwszy zakopiański cmentarz, powstały w połowie XIX wieku, na którym od lat dwudziestych XX wieku chowano - oprócz tych, którzy posiadali tu rodzinne grobowce- już tylko prochy ludzi wybitnych i zasłużonych

Nazwa cmentarza pochodzi od nazwiska darczyńcy ziemi, na

której jest zlokalizowany, Jana

Pęksy. W gwarze góralskiej brzyz (brzyzek) znaczy

urwisko nad potokiem.

Na Pęksowym Brzyzku znajduje się około 500 grobów, w tym 250 osób zasłużonych. Zaraz przy wejściu, z prawej strony, znajduje się symboliczny grób Witkacego, razem z mogiłą jego matki. Nieco dalej pochowany jest Kornel Makuszyński, na którego nagrobku palą się lampki przyniesione przez dzieci.

Naprzeciw, po drugiej stronie alejki, znalazł swoje miejsce grób Władysława Orkana, z jego lewej strony spoczęły prochy Kazimierza Przerwy-Tetmajera, z prawej zaś Tytusa Chałubińskiego, a w drugim rzędzie Sabały i Stanisława Witkiewicza. W głębi cmentarza, znajdują się nagrobki Antoniego Kenara, Jana Długosza,, Władysława Hasiora, mogiła ks. Józefa Stolarczyka,

Polskie cmentarze na świecie Polskie nekropolie pojawiają się na świecie wszędzie tam, dokąd emigrowali Polacy lub też gdzie walczyli „za wolność waszą i naszą”. Cmentarze polskie zostały również na Wschodzie - po powojennym przesunięciu granic Polski na zachód na miejscu, w obcych już krajach, pozostali nasi zmarli.

Cmentarz Łyczakowski Największa polska nekropolia poza granicami naszego kraju, gdzie pochowano około 20 tysięcy znanych Polaków, wśród nich są m.in. Poeta Seweryn Goszczyński, historyk Karol Szajnocha, Artur Grottger, Gabriela Zapolska, Maria Konopnicka..

Częścią Łyczakowa jest Cmentarz Orląt, gdzie pochowani są młodzi ludzie, głównie studenci i uczniowie, którzy polegli w trakcie walki z Ukraińcami o Lwów w latach 1918-1919. W 1925 roku trumnę ze szczątkami jednego z anonimowych obrońców miasta przewieziono do Warszawy i umieszczono w Grobie Nieznanego Żołnierza. Historycy oceniają, że na Cmentarzu Orląt spoczywa blisko 3 tysiące młodych żołnierzy

Na Cmentarzu Łyczakowskim pochowano uczestników powstania kościuszkowskiego (m.in. gen. B. Kołyszkę, F. Zarembę), powstania listopadowego (w kwaterze zwanej "Żelazną Kompanią", z S. Goszczyńskim i słynnym obrońcą reduty na warszawskiej Woli J. K. Ordonem na czele

Uczestnicy powstania styczniowego (na tzw. Górce Powstańców, gdzie spoczywają członków Rządu Narodowego: B. Szwarce, J. Janowski, W. Biechoński, oraz generał M. Heydenreich "Kruk", generał A. Jeziorański, płk K. Kalita-Rębajło).

Grobowiec Seweryna Goszczyńskiego

Grobowiec Ordona

Grobowiec Artura Grottgera

Grób Marii Konopnickiej (kopia zniszczonej

podczas wojny rzeźby Luny Drexlerówny)

Grób Gabrieli Zapolskiej

Cmentarz na Wileńskiej Rossie

Wspominając polskie nekropolie na Wschodzie nie należy zapomnieć o wileńskiej Rossie. Na tym cmentarzu pochowani są również żołnierze polegli wiosną 1919 roku oraz żołnierze Armii Krajowej, zabici w trakcie II wojny światowej.

Stara Rossa w Wilnie, Brama Główna

Cmentarz na Rossie, cmentarz w Wilnie, jeden z najstarszych na ziemiach byłej Rzeczypospolitej, założony 1769. Na Rossie spoczywa wiele postaci ze świata nauki, sztuki, polityki, uczestników powstań narodowych i konspiracji niepodległościowej.

Należą do nich m.in.: matematyk i rektor Uniwersytetu Wileńskiego W. Staniewicz, nestor historiografii polskiej J. Lelewel (którego prochy sprowadzono 1929 z Paryża), grafik i litograf J. Oziębłowski, filomata i przyjaciel A. Mickiewicza O. Pietraszkiewicz, "ojciec" miasta Wilna, wybitny humanista J. Montwiłł, twórca Muzeum Starożytności w Wilnie, społecznik i organizator życia naukowego hr. E. Tyszkiewicz, rewolucjonista i uczony J. Łukaszewicz, fizyk W. Dzieduszycki, ojciec J. Słowackiego, poeta A. Syrokomla, pisarz J. Orda, malarz F. Smuglewicz.

Na cmentarzu, wśród grobów żołnierzy z okresu międzywojennego, wyróżnia się ogromny grobowiec bez nazwiska, z napisem "Matka i serce Syna", w którym, obok Marii z Billewiczów Piłsudskiej, złożono 1936 w srebrnej urnie serce J. Piłsudskiego. Na Rossie pochowano także czworo rodzeństwa Marszałka - zmarłych w niemowlęctwie bliźniaków Piotra i Teodorę oraz Kaspra (zm. 1915) i Adama (zm. 1935).

Wiele nagrobków odznacza się wysoką wartością artystyczną.

Czarny Anioł, który zrywa ziemskie pęta i unosi się do nieba -

najpiękniejszy pomnik Rossy.

Obok neogotyckiej kaplicy zwiedzającym Rossę przygląda się

Biały Anioł.

Cmentarz na Monte Cassino we Włoszech. W bitwie o Monte Cassino, która w 1944

r. otworzyła aliantom drogę na Rzym, zginęło 924 żołnierzy z 2. Korpusu dowodzonego przez gen. Władysława Andersa. W 1970 r. wśród swoich żołnierzy na tym polskim cmentarzu, spoczął również ich zmarły dowódca. Zawiera on 1051 mogił żołnierskich.

Cmentarz zbudowano na płaskim siodle, zwanym w czasie bitwy "Doliną Śmierci", pomiędzy Monte Cassino i wzgórzem "593", a więc w miejscu najbardziej wymownym. To właśnie przez "Widmo", "Głowę Węża" i "593" szły główne natarcia polskich batalionów. Na wzgórzach „593” i „575” wzniesiono pomniki ku czci poległych z 3 Dywizji Strzelców Karpackich i 5 Kresowej Dywizji Piechoty.

Generał Władysław Anders, który zmarł w 1970 r. w Londynie, w swej ostatniej woli prosił, by mógł zostać pochowany wśród swoich żołnierzy pod Monte Cassino. Jego grób stanowi dziś centralny punkt cmentarza. .

Uroczyste oddanie cmentarza nastąpiło 1 września 1945 r. Spoczywają na nim polegli żołnierze Rzeczypospolitej wszystkich jej wyznań: katolików, grekokatolików, prawosławnych, protestantów, żydów i mahometan w większości wyprowadzonych przez gen. Andersa z "nieludzkiej ziemi", z sowieckich obozów koncentracyjnych Gułagu.

Cmentarz polskich żołnierzy ozdabiają wykute w kamieniu sentencje "Przechodniu powiedz Polsce, żeśmy polegli wierni w jej służbie" oraz "Za naszą i waszą wolność my żołnierze polscy oddaliśmy Bogu ducha, ciało ziemi włoskiej, a serca Polsce".

Największy i najsławniejszy cmentarz paryski. Powstał w 1804 roku w ogrodach przyległych do willi Mont-Louis, podarowanej przez Ludwika XIV francuskiemu jezuicie François d'Aix de Lachaise.

Na cmentarzu znajduje się ponad 60 grobów Polaków oraz jeden grób zbiorowy. Na cmentarzu tym leżą m.in.: Fryderyk Chopin – kompozytor i pianista Jarosław Dąbrowski – działacz niepodległościowy, generał i wódz naczelny wojsk Komuny Paryskiej Stanisław Gawroński – polski generał Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego, powstaniec styczniowy

Cmentarz Pere-Lachaise w Paryżu.

Ewelina Hańska – szlachcianka, żona Honoré de Balzaca Klementyna Hoffmanowa – prozaiczka, popularyzatorka, tłumaczka, wydawczyni Jan Komarzewski – generał-lejtnant, szef kancelarii wojskowej króla Stanisława Augusta Teodor Morawski – polityk, uczestnik powstania listopadowego, wydawca Ludwik Nabielak – belwederczyk, działacz polityczny, poeta, krytyk literacki, historyk, inżynier górnictwa

Grobowiec Klementyny Hoffmanowej

Grobowiec Jana Komarzewskiego

Bonawentura Niemojowski – prawnik i polityk, prezes Rządu Narodowego w czasie powstania listopadowego Maria Walewska (na cmentarzu znajduje się serce hrabiny) – kochanka cesarza Napoleona Bonapartego Walery Antoni Wróblewski – działacz rewolucyjno-demokratyczny, dowódca w powstaniu styczniowym, generał Komuny Paryskiej Józef Wysocki (generał) – generał Wojska Polskiego, uczestnik polskich powstań narodowych i powstania węgierskiego 1848-1849

Rodak rewolucjonista - Walery Wróblewski

Cmentarz Les Champeaux

w Montmorency Najbardziej "polski" jest mały cmentarz w Montmorency pod Paryżem. Miasteczko to w XIX wieku było jednym z ośrodków Wielkiej Emigracji i dla wielu Polaków stało się miejscem ostatniego spoczynku.

Grób Cypriana Kamila Norwida

Grób Delfiny Potockiej

Pochowanym w Montmorency był Cyprian Kamil Norwid. Poeta zmarł w 1883 roku w kościelnym przytułku w Ivry pod Paryżem i tam został pochowany, ale po pięciu latach wygasła licencja na zachowanie nagrobka, więc szczątki przeniesiono do zbiorowej mogiły polskiej w Montmorency. Dopiero w 2001 roku urnę z ziemią z grobowca przeniesiono symbolicznie do wawelskiej Krypty Wieszczów.

Wśród pierwszych polskich mieszkańców tego popularnego letniska położonego kilkanaście kilometrów na północ od Paryża, byli Julian Ursyn Niemcewicz i generał Karol Kniaziewicz. Dziś na tamtejszym cmentarzu mają wspólny grób, a w miejscowym kościele - pomnik z 1848 r., dłuta Władysława Oleszczyńskiego.

Tu został pochowany przywódca Wielkiej Emigracji książę Adam Jerzy Czartoryski i jego żona Anna (ich szczątki przeniesiono później do rodzinnego grobowca w Sieniawie).

Mniej osób pamięta o Ewelinie Hańskiej, która spoczywa w jednym grobowcu

z mężem Balzakiem.

W 1856 roku na cmentarzu spoczęły zwłoki Adama Mickiewicza, zmarłego rok wcześniej w Konstantynopolu. Do tego samego grobowca przeniesiono ekshumowane z cmentarza Pere-Lachaise szczątki żony Mickiewicza, Celiny z Szymanowskich. Rodzinny grobowiec Mickiewiczów istnieje do dziś, ale zwłok poety tam nie ma - w 1890 roku zostały przeniesione na Wawel.

Grób rodziny Mickiewiczów. Autorem medalionu z podobizną Poety jest Auguste Préault. Stąd 28 czerwca 1890 r. prochy Adama Mickiewicza przeniesiono na Wawel.

W Montmorency pochowano malarzy Olgę Boznańską i Tadeusza Makowskiego, rzeźbiarzy Cypriana Godebskiego i Władysława Oleszczyńskiego, generałów Henryka Dembińskiego i Władysława Zamoyskiego (1803-1868) W grobie zbiorowym Towarzystwa Historyczno-Literackiego spoczęły zwłoki Naczelnego Wodza z lat 1943-44 gen. Kazimierza Sosnkowskiego (w 1992 roku urnę z jego prochami sprowadzono do warszawskiej archikatedry św. Jana).

Na położnym w północnej części Paryża cmentarzu Montmartre zachował się grób Julisza Słowackiego z jego wizerunkiem w brązie i napisem po francusku "Wielki poeta polski" / kwatera nr 7/. Grób jest pusty; szczątki Słowackiego w 1927 roku przeniesiono na Wawel. Łącznie jest tu ponad 100 grobów Polaków. Grób rodziny Sapieha

Cmentarz Montmartre Cmentarz Montmartre nazywany również Cmentarzem Północnym – jest jedną z najstarszych nekropolii Paryża. Do dziś na tym samym cmentarzu stoją także, nadszarpnięte przez czas, groby Polaków, którzy po upadku powstania listopadowego znaleźli schronienie w Paryżu.

"Na pamiątkę jutrzni wolności, przez żałobę

narodu świtającej, polska emigracja

postawiła ten krzyż dnia 29 listopada 1861 roku" - głosi napis na

zbiorowej mogile emigrantów

Cmentarze w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie upamiętniające polskich oficerów zamordowanych w 1940 roku na rozkaz Stalina. W sumie zginęło tu 25 700 Polaków, którzy po 17 września 1939 roku dostali się do niewoli radzieckiej. Pierwszą nekropolię upamiętniającą ofiary Katynia otwarto latem 2000 roku w Charkowie na Ukrainie, cmentarz w Katyniu (Rosja) poświęcono tego samego roku pod koniec lipca, trzeci cmentarz polskich ofiar totalitaryzmu radzieckiego otwarto we wrześniu 2000 roku koło Tweru.

Tablica pamiątkowa znajdująca się na cmentarzu.

Napis w j. polskim i ukraińskim: "TU SPOCZYWA 48 POLAKÓW. JEŃCÓW

I INTERNOWANYCH. WIĘZIONYCH W OBOZIE NKWD W

STAROBIELSKU. CZEŚĆ ICH PAMIĘCI !"

Starobielski cmentarz polskich żołnierzy

Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie

W 1940 roku jeńcy z obozu w Starobielsku zostali przewiezieni do Charkowa i rozstrzelani przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Charkowie oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC.

Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie

Polski Cmentarz Wojenny w Miednoje

Wzniesiony w latach 1999–2000 z inicjatywy Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Na cmentarzu, o łącznej powierzchni 1,7 ha, zlokalizowano 25 zbiorowych mogił ponad 6300 jeńców obozu specjalnego w Ostaszkowie zamordowanych w 1940 roku przez NKWD w piwnicach Obwodowego Zarządu NKWD w Kalininie (obecnie Twer).

Na tych cmentarzach spoczywają szczątki 15-tu tysięcy polskich oficerów, jeńców z 1939-go roku. Z ponad 22-óch tysięcy ofiar katyńskich, zamordowanych na rozkaz Stalina wiosną 1940 roku, znaleziono groby około 15 tysięcy pomordowanych.

Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu

Polski cmentarz wojskowy w Gniezdowie, wzniesiony w latach 1999–2000. Powstał z inicjatywy Federacji Rodzin Katyńskich; spoczywa na nim 4 421 oficerów i podchorążych Wojska Polskiego, jeńców wojennych z obozu w Kozielsku zamordowanych w 1940 przez NKWD. Byli oni przewożeni pociągami do stacji kolejowej Gniezdowo, a następnie zabijani w Katyniu.

Krzyż w Bykowni

Polski Cmentarz Wojenny w Bykowni

Uroczyste otwarcie i poświęcenie cmentarza nastąpiło 21 września 2012 roku z udziałem Bronisława Komorowskiego i Wiktora Janukowycza. Ogólna liczba polskich ofiar pochowanych w tym miejscu została oszacowana przez archeologów na ok. 1700. 30 czerwca 2011 roku w Bykowni odbył się symboliczny pogrzeb 492 polskich ofiar wydobytych z dołów śmierci

Tu jest pamięć i tutaj świeczka. Tutaj napis i kwiat pozostanie. Ale zmarły gdzie indziej mieszka na wieczne odpoczywanie.