preventie van stemproblemen
TRANSCRIPT
Wat is een stemprobleem?
• Stemplooien: niet gaaf, letsels zoals noduli of cyste• Stemplooien functioneren niet goed, sluiten niet goed• Stemklank is hees, schor, afoon of onregelmatig, te
laag/hoog• Stem kan de taak niet of nauwelijks aan
Kan pijnlijk zijnTijdelijk, repetitief of chronisch
Hoeveel: Prevalentie?
3 tot 9% van de bevolking6 tot 9% bij kinderen10 tot 15% bij ouderen5 tot 28% bij leerkrachten+ 20% bij toekomstige leerkrachten
90% van hen heeft later effectief een stemprobleem!
Wie: Stemafhankelijkheid
Op basis van professionele stemafhankelijkheid
Elite vocal performers: zangerspresentatorenacteurs
Professional voice users: leerkrachten,priestersadvocatentelefonisten
Nonvocal professionals: zakenluiverkopersdokters
Nonvocal nonprofessionals: arbeiders en bedienden
Waarom: Stembelasting
Op basis van belasting duur toonhoogte luidheid
Lang Luid Goed Mooi
lesgevers +++ ++ ++ -/+zangers ++ ++ ++ -/+acteurs ++ ++ ++ -/+
telefonisten ++ + ++ -/+verkopers - - + -politici - + - -
presentatoren - - +++ +++(radio en TV)
arbieders - - - -chaufeurs - - - -boekhouders - - - -
Verschillende werking
Toonhoogte: spierspanning en rekspanning Stemspier Aantal trillingen per seconde Natuurlijke versus habituele toonhoogte!!
Luidheid: openingsgraad Hoeveelheid lucht Hoeveelheid druk onder de stembanden
Loskoppelen Blijf bij je natuurlijke toonhoogte
Soorten stemproblemen
NIET - ORGANISCH ORGANISCHhabitueel congenitaal* hypofunctioneel * laryngaal web* hyperfunctioneel (MTD) * sulus glotti dispsychogeen inflammatoir
* larynitis* noduli* poliep of cyste* Reinke's oedeem
transgenderstem neoplastisch* man//vrouw * tumor
* leukoplakieberoepsdysfonie neurologisch
* parese en paralyseleeftijdsgerelateerd traumatisch* puberfonie * bloeding of letsel* presbyfonie
Bepalende factoren
persoonsgebondenalgemeen
leeftijd geslacht (2:1)
niet beïnvloedbaar laryngeale constitutie genetische
predispositie(deels) beïnvloedbaar
conditie aangeboren laesies persoonlijkheidsfactor
en
niet-persoonsgebondenbelastingsniveau taakaard van de taakakoestische conditie
Belastende factoren
Abuse, misuse en overuse Abuse: stemmisbruik (roepen, krijsen en gillen…) Misuse: verkeerd gebruik (verkeerde toonhoogte, te veel moeite…) Overuse: te veel praten, te lang, geen rust…
Levensstijl en omgeving Omgevingslawaai Roken, alcohol, medicatie*…. Hobby’s?
Psychologische status Altijd drukdoende? Stressgevoelig?
Gevolgen?
bij langdurige belasting
abusemisuseoveruse
aangeboren stemprobleem
resu
ltaat
knobbeltjescystepoliepvochtophoping
organischstemprobleem
leid
t to
t
functioneel stemprobleem
hypo hyper
Belastbaarheid opvoeren!!!
belastbaarheid
irritantia roken pollutie extreme koude GERD laryngitis stressgevoelig plankenkoorts ongunstige akoestiek
belastbaarheid
rustrecuperatie
epitheel ruimte van Reinke spier
conditie verzorgenfonochirurgiezelfzekerheid capaciteitstemtraininggoede akoestiekaangepaste luidheid,
toonhoogte en duur
Afwijkende stemkwaliteit
Anatomisch: beschadigde stemplooien neurologisch probleem
knobbels poliep
cyste
Afwijkende stemkwaliteit
Fysiologisch: fout gebruik van de stem
onvolledige stemplooisluitingfoute stemplaatsing
Psychologisch: D-type / stress / psychogeen
Perceptuele training: stemkwaliteit
Graad van heesheid
G0: een normale stem (M) (V)
G1: een klein probleem (M) (V)
G2: een matig probleem (M) (V)
G3: een zwaar probleem (M) (V)
Belastbaarheid vergroten: techniek!!
Spanning van de keel wegtrekkenAdem is basisSpiertraining!
Naar de mond: open en pittig articuleren resoneren
Naar het middenrif: ademsteun adem loslaten ademkaatsen
Ademsteun
Juiste spiergroepen aansprekenBelastingsoefeningen ademhalingspieren
Op één been staan Druk tegen achterhoofd Druk borstbeen Berenzit
Adem loslaten
Wie geeft wat hij heeft / is het waard dat hij leeft/Als hij een noot poft / is het net of hij ontploft/Als ze jokt / spreekt ze niet de waarheid/Ik was bijna gestikt / zo heb ik me verslikt/Met een krant in de hand / kent men het hele land/Als hij die rol vertolkt / is plots de hele zaal ontvolkt/Je kent de pret / maar ken je ook de wet/
Articulatieplaats – in het masker
vooraan articuleren – in het masker
pittig articuleren: groot systeem
Groot systeem - kurkoefening
universiteitsbibliotheek bewegingsmogelijkhedenbeleefdheidsvisites drankbestrijdingverenigingindividualiteit voorzorgsmaatregelentemperatuursverschillen invaliditeitsverzekeringvoorzorgsmaatregelen plichtsbetrachtingtrillingsverhoudingen strokartonindustriemajesteitsbelediging arteriosclerosedoofstommeninstituut autobuspassagiersverstandsverbijstering smeekschriftschrijfstervreemdelingenverkeer geduldbeproevingenonderofficierskantine schildpaddensoepindustriekrankzinnigengesticht herdenkingsbijeenkomstbeetwortelsuikerfabriek dorpsherbergvermakelijkheden
Stemplaats - resonans
Warm en ontspannen stemgeluidLaat je strottenhoofd zakkenKijk dom!Steek het spreken in je neusRicht je stem en spreken naar voor
muilkorfje neusvleugel borstbeen in gedachten verzonken
mandenmakers kennenmagere melk drinkenzonnewering van aluminiumin deinende branding
Conclusie….
Persoonlijkheid speelt een rolRust is heel belangrijkHet is een techniek: oefenen!
[email protected]/35.33.91