presentatie energie en monumenten vcb
DESCRIPTION
presentatie gegeven tijdens de studiedag van VCB te Antwerpen op 6/09/11TRANSCRIPT
Een huisstijl voor het VIOE
PRESENTATiE 6.09.2011
studiedag VCB Erfgoed en energiebesparing, conflict of verzoening
Energiezuinig leven in woningen met erfgoedwaarde:
visie van de monumentenzorgsector
NATHALIE VERNIMME
—
PAGINA 2 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — ©Onroerend Erfgoed
Inhoudstafel
1. Problematiek energiezuinigheid
2. Duurzaamheid van gebouwen met erfgoedwaarde
3. Plannen van maatregelen
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
1. optimalisatie infrastructuur verwarming & sanitair warm water2. isolatie3. ventilatie en zomercomfort4. wooncultuur
5. Innovatie en onderzoek
PAGINA 3 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
1. Problematiek energiezuinigheid
RECENT PROBLEEM:
oliecrisissen
* 1973 olieboycot na conflict in Israël
* 1979 golfoorlog Irak en Iran
broeikaseffect en dreigende klimaatverandering
* jaren ‘80 CO2 terugdringen!
PAGINA 4 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
1. Problematiek energiezuinigheid
residentiële gebouwen en energieverbruik
verwarming (3/4), koeling, ventilatie,
verlichting, koken, comfortverhogende toestellen
4 parameters energieverbruik
aard van de woning
uitrusting voor verwarming
isolatiegraad
bewonersgedrag
PAGINA 5 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
1. Problematiek energiezuinigheid
wetgeving en richtlijnen:
internationaal
Kyoto (1997-2005)/ Kopenhagen (2009)/ Cancun (2010) 20-20-20 klimaatdoelen Europa (2007)
EPBD (richtlijn 2002)
Vlaanderen: EPB 2006/ EPC 2008
thermische isolatie-eisen (max K en U)
maximaal E-peil
binnenklimaateisen (ventilatie en oververhitting)
PAGINA 6 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
1. Problematiek energiezuinigheid
EPB uitzonderingen mogelijk
beschermd gebouw of liggend in beschermd landschap, stads- of dorpsgezicht:
mits toelating EPB-eisen enkel voor delen die worden uitgebreid of herbouwd
gebouwen opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed
mits toelating geen EPB-eisen voor geveldelen en ramen zichtbaar van op openbare weg
PAGINA 7 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
Inhoudstafel
1. Problematiek energiezuinigheid
2. Duurzaamheid van gebouwen met erfgoedwaarde
3. Plannen van maatregelen
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
1. optimalisatie infrastructuur verwarming & sanitair warm water2. isolatie3. ventilatie en zomercomfort4. wooncultuur
5. Innovatie en onderzoek
PAGINA 8 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
2. Duurzaamheid van gebouwen met erfgoedwaarde
PAGINA 9 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
2. Duurzaamheid van gebouwen met erfgoedwaarde
duurzaamheid en gebouwen met erfgoedwaarde:* duurzaam materiaalgebruik:
lange levensduur, origineel, nagroeibaar
* duurzaam energiegebruik:
energiezuinig constructieconcept, hernieuwbare energiebronnen, lokaal
* afvalbeperking:
hergebruik materialen
Maar: huidige comfortnormen, kost, overschot ruimte..
PAGINA 10 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
Inhoudstafel
1. Problematiek energiezuinigheid
2. Duurzaamheid van gebouwen met erfgoedwaarde
3. Plannen van maatregelen
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
1. optimalisatie infrastructuur verwarming & sanitair warm water2. isolatie3. ventilatie en zomercomfort4. wooncultuur
5. Innovatie en onderzoek
PAGINA 11 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
3. Plannen van maatregelen
opmaak waardenstelling!!
uitvoeren energie-audit
vuistregels bij plannen en uitvoeren van maatregelen:* erfgoedwaarden!
* technische mogelijkheden
* hergebruik en leesbaarheid oud vs nieuw
* minimale ingrepen/compatibiliteit
* omkeerbaarheid ingrepen
PAGINA 12 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
Inhoudstafel
1. Problematiek energiezuinigheid
2. Duurzaamheid van gebouwen met erfgoedwaarde
3. Plannen van maatregelen
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
1. optimalisatie infrastructuur verwarming & sanitair warm water2. isolatie3. ventilatie en zomercomfort4. wooncultuur
5. Innovatie en onderzoek
PAGINA 13 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
optimalisatie infrastructuur verwarming en sanitair warm water
een woning verwarmen : energiebronnen en systemen
gas (1/2); stookolie (1/3); electriciteit (1/10), steenkool en alternatieve brandstoffen (minder dan 1/10)
decentraal (1/4) ; centraal (3/4)
PAGINA 14 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
optimalisatie infrastructuur verwarming en sanitair warm waterdecentraal verwarmen in woning met erfgoedwaarde?
Actie:- installatie van nieuwe energiezuinige decentrale systemen is altijd toegelaten (met
enkele uitzonderingen in museale context)- bij voorkeur gesloten systemen met hoog rendement
Pas op!- behoud waardevolle schouwen of (zeer uitzonderlijk) kachels die bijdragen tot de
erfgoedwaarde- pas op voor schade aan historische afwerkingen en beperk doorboringen van
muren tot een minimum
PAGINA 15 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
optimalisatie infrastructuur verwarming en
sanitair warm watervoorbeelden decentraal verwarmen
PAGINA 16 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
optimalisatie infrastructuur verwarming en sanitair warm water
centraal verwarmen in woning met erfgoedwaarde?
Actie:- de installatie van een zuinige stookinstallatie in woningen met
erfgoedwaarde wordt aangemoedigd!
PAGINA 17 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
optimalisatie infrastructuur verwarming en sanitair warm water
centraal verwarmen in woningen met erfgoedwaarde?
Pas op!- vermijd schade aan waardevolle historische afwerkingen bij het
leggen van verwarmingsbuizen en –elementen!- authentieke verwarmingselementen kunnen soms aangepast en
gerecupereerd worden
PAGINA 18 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
optimalisatie infrastructuur verwarming en sanitair warm water
inzet alternatieve energie?
zonne-energie in woningen met erfgoedwaarde
Actie:- enkel toegelaten wanneer niet zichtbaar van op de begane grond
Pas op!- de installatie moet op termijn zonder schade kunnen verwijderd
worden
PAGINA 19 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
optimalisatie infrastructuur verwarming en sanitair warm water
inzet alternatieve energie?
windenergie in woningen met erfgoedwaarde
Actie:- de plaatsing van windmolens op of bij individuele monumenten ligt
moeilijk
PAGINA 20 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
optimalisatie infrastructuur verwarming en sanitair warm waterinzet alternatieve energie?
biomassa in woningen met erfgoedwaarde
Actie:- wordt toegestaan in monumenten
aardwarmte in woningen met erfgoedwaarde
Actie:- wordt toegestaan in monumenten
PAGINA 21 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
optimalisatie infrastructuur verwarming en sanitair warm water
sanitair warm water
keuze toestellen en energiebron in woningen met erfgoedwaarde?
Actie:
- de keuze van toestellen voor sanitair warm water is vrij
- inzet alternatieve energie kan als de visuele impact beperkt blijft en de installaties zonder schade wegneembaar zijn
PAGINA 22 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
Inhoudstafel
1. Problematiek energiezuinigheid
2. Duurzaamheid van gebouwen met erfgoedwaarde
3. Plannen van maatregelen
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
1. optimalisatie infrastructuur verwarming & sanitair warm water2. isolatie3. ventilatie en zomercomfort4. wooncultuur
5. Innovatie en onderzoek
PAGINA 23 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
Isolatiena-isolatie in woningen met erfgoedwaarde
- koudebruggen en risico’s
isolatie dak
Actie:
- toegelaten in woning met erfgoedwaarde
Pas op!
- waterdicht? dakstructuur?
- isolatiemateriaal?
- dampscherm!
PAGINA 24 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
isolatieisolatie hellend dak van woning met erfgoedwaarde
warm dak
- technisch beste oplossing maar ingrijpend
- risico visueel storende dakverhoging
Pas op!
- daklijn mag bij monument niet hoger dan gevellijn voor- of achtergevel.
PAGINA 25 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
isolatieisolatie hellend dak
koud dak
- toegestaan in een monument
- eenvoudiger uit te voeren dan warm dak maar meer risico’s op koudebruggen: kierdichte uitvoering noodzakelijk
Pas op!
- mooie kapstructuren zichtbaar laten!
PAGINA 26 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
isolatieisolatie hellend dak van woning met erfgoedwaarde
isolatie zoldervloer
- toegestaan in een monument
- aangewezen bij onverwarmde zolder
PAGINA 27 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
isolatieisolatie plat dak van woning met erfgoedwaarde
warm plat dak
- aangewezen boven koud dak: variant omgekeerd dak
PAGINA 28 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
isolatieisolatie gevels van woningen met erfgoedwaarde
spouwmuurisolatie
- kan voor (jong) bouwkundig erfgoed
buitengevelisolatie
- toegestaan bij bepleisterde gevels van monumenten wanneer pleister aan vervanging toe is en dikte pleister geen wijziging uitzicht of fysische schade teweeg brengt
- bij woningen in vakwerkbouw is toevoegen van isolatie zonder het uitzicht te veranderen perfect mogelijk
PAGINA 29 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
isolatieisolatie gevels van woningen met erfgoedwaarde
binnengevelisolatie
- niet toegestaan in woningen met monumentale binnenwandafwerking
- in andere gevallen kan het toegestaan worden mits het uitvoeren van een zeer grondige voorstudie
PAGINA 30 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
isolatieisolatie vloeren van woningen met erfgoedwaarde
- toegestaan onder voorwaarden
* geen inkorting monumentale deuren,
* niet wegstoppen van waardevolle plafonds of beschadigen wandafwerkingen zoals lambriseringen of plinten
PAGINA 31 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
isolatieisolatie ramen en deuren van woningen met erfgoedwaarde
- vervangen van ramen/deuren in goede staat ligt
bijzonder moeilijk omwille van:
*duurzaamheid
*hygrothermisch evenwicht
*erfgoedwaarden
PAGINA 32 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
isolatieisolatie ramen en deuren van woningen met erfgoedwaarde
achterzetramen
- aangewezen oplossing als vensteropening binnenzijde voldoende diep is en er geen schade dreigt voor waardevolle interieurafwerking
Pas op:
- detaillering moet aansluiten bij bestaand raam
- tweede raam enkel glas als muren niet geïsoleerd zijn
PAGINA 33 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
isolatieisolatie ramen en deuren van woningen met erfgoedwaarde
vbn achterzetramen
vb achterzetwand in glas
PAGINA 34 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
isolatieisolatie ramen en deuren van woningen met erfgoedwaarde
oplegbeglazing
- toe te passen wanneer achterzetramen niet
mogelijk zijn
PAGINA 35 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
isolatieisolatie ramen en deuren van woningen met erfgoedwaarde
isolerend glas in bestaand schrijnwerk
- enkel te overwegen in ramen waarvan het glas geen erfgoedwaarde heeft
- vleugels en scharnieren moeten voldoende stevig zijn
PAGINA 36 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
isolatieisolatie ramen en deuren van woningen met erfgoedwaarde
isolerend glas in bestaand schrijnwerk
dubbel glas
dunne variant van dubbel glas
dubbel glas met buitenste glaslaag in getrokken glas
thermisch verbeterd enkel glas
isolerende glasfolie op enkel glas
PAGINA 37 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
isolatieisolatie ramen en deuren van woningen met erfgoedwaarde
reproductie origineel raam
- wanneer het oorspronkelijk raam niet meer hersteld kan worden of wanneer men recentere ramen wil vervangen door een kopie van de originele ramen
- in deze gevallen wordt ook steeds dubbele beglazing toegestaan
PAGINA 38 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
isolatiekierdichting in woningen met erfgoedwaarde
- een must ! want goedkoop, omkeerbaar en geen impact op de erfgoedwaarden
* onder buitendeur
* aan leidingdoorvoeren
* aan bewegende delen deuren en ramen
* tussen gevel en kozijn
* rolluikkasten
PAGINA 39 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
Inhoudstafel
1. Problematiek energiezuinigheid
2. Duurzaamheid van gebouwen met erfgoedwaarde
3. Plannen van maatregelen
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
1. optimalisatie infrastructuur verwarming & sanitair warm water2. isolatie3. ventilatie en zomercomfort4. wooncultuur
5. Innovatie en onderzoek
PAGINA 40 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
ventilatie en zomercomfortventilatie in woningen met erfgoedwaarde
- ventilatie is noodzakelijk in woningen met erfgoedwaarde
Pas op!
- vermijd visuele schade door de installaties!
zo moet het niet! =>
PAGINA 41 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
ventilatie en zomercomfortzomercomfort
zon op glas: risico oververhitting
luiken
luifels
persiennes/ jaloezieën
bomen/gevelbegroeiing
PAGINA 42 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
ventilatie en zomercomfortzomercomfort
PAGINA 43 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
Inhoudstafel
1. Problematiek energiezuinigheid
2. Duurzaamheid van gebouwen met erfgoedwaarde
3. Plannen van maatregelen
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
1. optimalisatie infrastructuur verwarming & sanitair warm water2. isolatie3. ventilatie en zomercomfort4. wooncultuur
5. Innovatie en onderzoek
PAGINA 44 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
wooncultuurwaterbesparende maatregelen:
douchen ipv baden
spaardouchekop
debietbegrenzers/ thermostatische kranen
regenwaterrecuperatie
PAGINA 45 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
wooncultuurverminderen elektriciteitsverbruik
sluipverbruik elektrische apparaten tegengaan
verlichting (15%) : verlichtingsplan/ energiezuinige lampen
koelen voedsel (20%) : energiezuinige (AAA) apparaten, regelmatig ontdooien
koken : op aardgas/ deur sluiten als dampkap werkt/ snelkookpan
wassen : met volle trommel, drogen aan lijn, strijken met stoom
PAGINA 46 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
wooncultuuronderhoud, controle en regeling verwarmingsinstallaties
besparing energie tot 30%/ zie ook wetgeving
gedrag aanpassen
de verwarming een graadje lager (besparing 6%)
deuren van onverwarmde ruimtes sluiten (besparing 6%)
tochthond, dikke gordijnen en rolluiken (besparing 15-40%)
PAGINA 47 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
Inhoudstafel
1. Problematiek energiezuinigheid
2. Duurzaamheid van gebouwen met erfgoedwaarde
3. Plannen van maatregelen
4. Mogelijkheden en beperkingen in woningen met erfgoedwaarde
1. optimalisatie infrastructuur verwarming & sanitair warm water2. isolatie3. ventilatie en zomercomfort4. wooncultuur
5. Innovatie en onderzoek
PAGINA 48 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
5. Innovatie en onderzoek
VIA ronde tafel met thema “Technologische innovatie in OEzorg”
Innovatief aanbesteden “Energiezuinig (ver)bouwen zonder meerkost”
Europese normering “Energy efficiency in protected buildings”
Handleiding “Energiezuinig leven in woningen met erfgoedwaarde”
Externe studie Onroerend erfgoed “Energiezuinige maatregelen in monumenten met woonfunctie”
PAGINA 49 — 6 september 2011 — Presentatie N. Vernimme VCB studiedag 2011 — © VIOE
Dank u voor uw aandacht !