preekspoziciona i postekspoziciona profilaksa krvno prenosivih infekcija

7/21/2019 Preekspoziciona i Postekspoziciona Profilaksa Krvno Prenosivih Infekcija

http://slidepdf.com/reader/full/preekspoziciona-i-postekspoziciona-profilaksa-krvno-prenosivih-infekcija 1/140

●PREEKSPOZICIONA I

POSTEKSPOZICIONAPROFILAKSA KRVNO

PRENOSIVIH INFEKCIJA



RIZICI PROFESIJE IINFEKCIJE KOJE SE

PRENOSE PUTEMKRVI



Patogeni mikroorganizmi koji se prenoseputem krvi

● Uzročnici profesionalnih infekcija zdravstvenihradnika nakon perkutane ekspozicije ili kontakta sasluznicom oka, usta ili nosa

● Najčešće su virusi (HBC, HCV, HIV), ali mogu biti idrugi kao što su bakterije, gljivice, protozoe



Pregled kroz istoriju

● Pre 1980. godine nije posvećivana prevelika pažnja prevenciji

ubodnih incidenata

● 1982. CDC - donosi prve „univerzalne mere“ za zaštituzdravstvenih radnika

● 1982. CDC – vakcinacija zdravstvenih radnika protiv hepatitisaB

● 1989. CDC – univerzalne preporuke za prevenciju prenosa HIV-a, HBV-a i drugih krvno prenosivih patogena na radnom mestu

● 1990. – prvi proizvodi sa zaštitnim merama

● 2001. CDC – preporuke za postekspozicijsku profilaksu (PEP) za HBV, HIV



Radna mesta pod povećanim rizikom zaincident

● Visoko rizična odeljenja

● Jedinice intenzivne nege

● Hemodijaliza

● Hitni prijem● Hirurške sale

● Kliničke laboratorije

● Stacionarna psihijatrija● drugo



Zdravstveni radnici pod povećanimrizikom

● Medicinske sestre / tehničari

● Laboratorijski tehničari

● Lekari (hirurzi)

● Pomoćno osoblje (spremačice, radnici u vešerajui dr.)



Rizik za nastanak infekcije

● Faktori koji povećavaju rizi prenosa infekcije nakonubodnog incidenta:

● Dubina povrede

● Vidljiva krv na ubodnom mestu

● Mesto gde je apliciran instrument (vena, arterija i dr.)



Procena rizika za prenos infekcije

● Hepatitis B: 6 – 30%

● Hepatitis C: 1.8%

● HIV: 0.1 – 0.3%



KAKO DOLAZI DO UBODNIHINCIDENATA, OGREBOTINE,

POSEKOTINE OŠTRIM PREDMETOM?

● Ponovo zatvaranje igle● Uvođenje i.v. Katetera● Vađenje krvi● i.m. i s.c. injekcije● Prenošenje i odlaganje oštrih predmeta● Nemarno ponašanje (bacanje igala i oštrih

predmeta u običan otpad, ostavljanje igle uzbolesnički krevet, dodavanje igle ili oštrogpredmeta drugom zdravstvenom radniku

● Ako je kontejner za oštri otpad prepun● Hitna stanja i situacije (nemiran bolesnik, CRP...)



Primarna prevencija

● Sigurno odlaganje kontaminiranog i oštrog otpada (kontejner za oštri otpad)

● Imunizacija zdravstvenih radnika protiv

hepatitisa B

● Upoznati se s proizvodom / instrumentom pre korišćenja

● Odgovorno se ponašati

● Kontinuirana edukacija i vežbanje o rizicima prenosa imerama zaštite



GLAVNI FAKTORI ZA SMANJENJEEKSPOZICIJE ZDRAVSTVENIH RADNIKA

INFEKCIJA KOJE SE PRENOSE PUTEMKRVI

● Kontinuirana edukacija zdravstvenih radnika

● Stakni monitoring i evidencija ubodnihincidenata

● Analiza dobijenih podataka

● Dugoročna analiza podataka



RIZICI PROFESIJE IINFEKCIJE KOJE SE

PRENOSE PUTEM KRVI



● Profesionalna izloženost definiše se kaorizičan kontakt zdravstvenih radnika sa potencijalno infektivnim materijalom

Medicinski otpad se definiše kao:

„sav otpad, opasan ili neopasan, koji se generiše pri pružanjuzdravstvenih usluga (prevencija, dijagnostika, lečenje iistraživanja u oblasti humane i veterinarske medicine)".

Drugim rečima, pod medicinskim otpadom se podrazumeva savotpad koji nastaje u medicinskim ustanovama (državnim iliprivatnim), medicinskim istraživačkim centrima ili laboratorijama.



Sastav medicinskog otpada



Rizici koje prouzrokuje medicinski

otpad



Ko je izložen riziku?



U praksi je to:

● Krvavi zavoj, vata i gaza

● Zavoji sa rana● Kateter

● Rukavice

● Podloge za mikrobiološke kulture● Štapići za uzimanje briseva

● Špatule

● Upotrebljeni špricevi

● Sistemi od transfuzije – krvavi sistemi● Kese od krvi, urina i kese za dren

● Drenovi

● Sistemi od hemodijaliza



● Sav otpadni materijal koji je u kontaktusa

● bolesnikom od zarazne bolesti

● Kese sa krvlju ili krvnim derivatima, kojepotiču

od HIV, HBS i C pozitivnih pacijenata● Oštri predmeti (igle, nožići,vakutajneri,

bebi

sistemi)

● Razbijene epruvete● Sve ono što je u kontaktu sa tkivima

pacijenata,

a što nije ovde navedeno



Tok infektivnog otpada



EPIDEMIOLOGIJA PROBLEMAPROFESIONALNE

EKSPOZICIJE INFEKCIJAMAKOJE SE PRENOSE PUTEM

KRVI



U odnosu na opštu populaciju, zdravstveni radnicisu pod većim rizikom od izlaganja infektivnimbolestima koje se prenose putem krvi i drugimtelesnim tečnostima, u koje se svrstavaju infekcijevirusima kao što su HBV, HCV i HIV



Prema podacima Svetske zdravstveneorganizacije (SZO)

- profesionalni rizik od HBV infekcije iznosi5,9%

(oko 66 000 zdravstvenih radnika nagodišnjem nivou

- od HCV infekcije 2,6%

(oko 16 000 zdravstvenih radnika godišnje)

- od transmisije HIV virusa u slučajuprofesionalne izloženosti oko 0,09–0,3%



Rizici koje prouzrokuje medicinski

otpad



Rizik se povećava u slučajevima:

● perkutane povrede predmetima kontaminiranimkrvlju inficirane osobe ,

● dubokog uboda na iglu 6 ili direktnog kontaktainficirane igle s arterijskim ili venskim krvnimsudom



Putevi transmisije, vrsta i izvor ekspozicije

Ekspozicija koja se smatra rizičnom za prenošenje

HBV, HCV i HIV infekcije :

● kontakt s krvlju,

● spermom,

● vaginalnim sekretom,

● laboratorijskim koncentratom i

● svim telesnim tečnostima koje imaju vidljive tragove krvi



Mogući izvori su :

● cerebrespinalna,● pleuralna,

● sinovijska,

● peritoneumska,

● amnionska,

● perikardna tečnost.

Ekspozicija ostalim telesnim tečnostima, u kojespadaju pljuvačka, suze, znoj, urin, feces iispljuvak ne smatra rizikom osim kada sukontaminirane svežom krvlju



Faktori koji utiču na stepen rizika su:

● vrsta igle, odnosno instrumenta kojim je nanesena

povreda (hirurške igle za suture, igle za injekcije saširim i užim lumenom, troakar, skalpel, itd),

● karakteristike i težina povrede (perkutane povrede,ekspozicije mukoza, ekspozicije neintaktne kože),

● vrsta i količina potencijalno inficirane tečnosti, tj.inokuluma (krv, tečnost sa vidljivim primesama krvi,potencijalno infektivne tečnosti i tkiva, direktan kontaktsa laboratorijskim koncentratima virusa),

● stepen viremije kod bolesnika i● stanje imunog sistema zdravstvenog radnika koji je bioizložen riziku



Upravljanje otpadom predstavlja sistemdelatnosti i aktivnosti

● prevenciju nastanka otpada,● smanjenje količine otpada,● uspostavljanje,● rad,● zatvaranje i održavanje postrojenja za tretman

otpada,● planiranje i kontrola delatnosti i procesa upravljanja

otpadom,● transport otpada,● monitoring,● savetovanje i● edukacije

Generalni cilj je da se racionalno troše materijalni resursi,čime se smanjuje količina otpada, a kad se otpad stvori

onda se on tretira na način koji aktivno doprinosiekonomskim, socijalnim i ekološkim ciljevima održivog razvoja.



DEFINICIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

● "održivi razvoj je razvoj koji izlazi u susretpotrebama sadašnjice, a da ne ugrožava sposobnostbudućih generacija da zadovolje sopstvene potrebe„

● nacije treba da smanje i eliminišu neodrživi model

proizvodnje i potrošnje, kao i unapređujuodgovarajuće demografske politike; pitanja zaštiteživotne sredine se najbolje obrađuju uz učešće svihzainteresovanih građana



U Nacionalnoj strategiji održivog razvoja Republike Srbijekao jedan od principa navodi se i Integrisanje pitanjaživotne sredine u ostale sektorske politike.

● Promovisati integraciju ekonomskih, socijalnih iekoloških pristupa i analiza, te podržati korišćenjeinstrumenata kao što je strateška procena životne

sredine.● Podsticati socijalni dijalog, društveno odgovornoposlovanje i javno-privatno partnerstvo.

● Predostrožnost, zahtevati očuvanje prirodne ravnoteže

kada nema pouzdanih informacija o određenom problem.Svaka aktivnost mora biti sprovedena takoda prouzrokujenajmanju moguću promenu u životnoj sredini.

● Preventivno delovati da bi se sprečili mogući znatninegativni uticai na životnu sredinu, posebno ako bi bilaugrožena dobrobit ljudi i životinja.



Upravljanje otpadompodrazumeva sledeće mere smanjenja:

● Zagađenja voda, vazduha i zemljišta

● Opasnosti po biljni i životinjski svet

● Opsnosti od nastajanja eksplozija ili požara● Negativnih uticaja na predela i prirodna dobra

posebnih vrednosti

● Nivoa buke i neprijatnih mirisa



Organizacija upravljanja otpadom je u

nadležnosti:

Republike, autonomnih pokrajina, opština,gradova, Agencije za zaštitu životne sredine(ovlašćene stručne organizacije zaispitivanje otpada) i drugih organa iorganizacija u skladu sa zakonom.

Utvrđena je i obaveza proizvođača čijiproizvod posle upotrebe postaje opasanotpad (gde spada i farmaceutski otpad), dataj otpad preuzme posle upotrebe, bez

naknade troškova.



Nacionalna strategija upravljanja otpadom

● Određuje osnovnu orijentaciju upravljanja otpadom, kaorezultat razvovja ekonomije, industrije i poljoprivrede

● Određuje osnovnu orijentaciju upravljanja otpadom na bazistrateških planova EU

● Određuje hijerarhiju mogućih opcija upravljanja otpadom● Usmerava aktivnosti u harmonizaciji zakonodavstva koja je,

usled tržišnih zahteva, neizbežna u procesu približavanjazakonodavstvu EU

● Identifikuje odgovornosti za otpad i značaji ulogu vlasničkogusmeravanja kapitala

● Uspostavlja ciljeve upravljanja otpadom za kratkoročniidugoročni period

● Određuje ulogu i zadatke pojedinim društvenim faktorima.

(4. juli 2003.- usvojena)Zakon o postupanju sa otpadnim materijama



Odredbe ovog zakona se ne primenjuju na:

● radioaktivni otpad,● gasove koji se emituju u atmosferu,● otpadne vode osim tečnog otpada,● muljeve iz kanalizacionih sistema● otpad septičkih jama,● otpad životinjskog porekla,

● otpad iz rudarstva i kamenoloma i● otpad koji nastaje iz minsko-eksplozivnih i

drugih bojnih sredstava i eksploziva.



Razvrstavanje otpada● prema Katalogu otpada - zbirnoj listi

neopasnog i opasnog otpada prema mestunastanka i poreklu..

● Prema regulativama, pravilan, zdravstveno iekološko bezbednosan postupak se sprovodisamo sa patološkim i antomskim otpadom, kaoi radiokativnim.



Medicinski otpad (MO)

Otpad iz objekata gde se vrši zdravstvena zaštita ljudi

(infektivni, hemijski, toksični i farmaceutski otpad,citotoksični lekovi, oštri instrumenti i dr.).

Ovaj otpad pored humanog podrazumeva i otpadživotinjskog porekla (veterinarske laboratorije,kafiterije, uginjavanje na ulici-psi bez veterinarskog

nadzora), što usložnjava problem.



Najčešća definicija MO

Otpad koji sadržidovoljan brojvirulentnih patogenihmikroorganizama dase nakon kontakta sanjim može javitiinfektivno oboljenje.

Infektivnost je glavnaosobina ovog otpada.

Podela može biti na višenačina, najčešće naosnovu porekla ikonzistencije.

Kanadski propisi otipovima MO:

● Humani anatomski otpad(delovi organa i tkiva)

● Anatomski optadživotinja (delovi organa,tkiva i tkivne tečnosti,osim ako postoji potvrdaovalšćenog lica da otpadnije infektivan)

● Otpad iz mikrobiološkihlaboratorija (kulturećelija)

● Krv i telesne tešnosti● i tkivne tečnosti● Klinički i labortrijski

mateijal



MO● Kao i za druge vrste otpada i za MO se malo zna, bilo da seradi o vrsti ili količini (uglavnom prema broju kontejnera).

● U većini zdravstvenih ustanova se ne vrši razdvajanjeinfektivnog od drugog MO, već se zajedno baca.

● U isturenim seoskim ambulantama domova zdravlja sespaljuje na otvorenom ili se baca ne sosko smetlište, ukolikopostoji.

● Ovaj otpad se pakuje u u plastične vreće, zatvara lepljivomtrakom i odlaže u nemenski hladnjak. Odatle ga peruzimanadležno javno komunalno perduzeće koje vrši spaljivanje ili

sahranjivanje.● Zdravstvene ustanove koje posedujeu INSINERATOR, samevrše spaljivanje.



Količina otpada u Srbiji● srednja vrednost mase komunalnog otpada u Republici Srbiji oko 0,8 kg po

stanovniku dnevno.● Organizovanim prikupljanjem otpada od strane javih komunalnih

preduzeća, obuhvaćeno je između 60 i 70% stanovništva, ili oko 5 milionagrađana.

● Ne postoje pouzdani podaci o količinama opasnog otpada koji se stvara uindustriji, ali se procenjuje da on godišnje iznosi od 260.000 - 400.000 t.

● Godišnje se u svim zdravstvenim ustanovama prikupioko 70.000 t medicinskog otpada, od čega je 9.600 tinfektivnog medicinskog otpada.

●

Strategija upravljanja otpadom za period 2010. – 2019.godine Sl.gl RS br. 29/2010

Još uvek se obaveza upravljanja otpadomdosledno ne sprovodi.



Akutni virusni hepatitis

Akutni virusni hepatitis (AVH) je česta infektivna bolestkoju izazivaju hepatotropni virusi, a karakteriše se

zapaljenjem i nekrozom jetre i karakterističnim

biohemijskim promenama u serumu.

● najčešća bolest jetre u celom svetu



j j

● Simptomi akutnog virusnog hepatitisa (AVH) su slični, bezobzira koji je virus izazivač

● Žutica (ikterus) je najupadljiviji klinički znak akutnogvirusnog hepatitisa, ali se ne javlja u svih bolesnika(anikterični, asimptomatski ili supklinički oblici bolesti)

● Redak je fulminantni oblik bolesti, koji je najčešće praćenletalnim ishodom

● Za razliku od virusa HAV i HEV koji se prenose fekalno-oralnim puteni i ne daju perzistentnu viremiju niti hroničnebolesti jetre, virusi HBV, HDV, HCV i HGV prenose separenteralnim putem i uzročnici su perzistentne viremije ihroničnih bolesti jetre



Virusi koji se prenose putem krvi

1. Hepatitis B virus (HBV); 2. Hepatitis D virus (HDV);

3. Hepatitis C virus (HCV);

4. Hepatitis G virus (HGV);

5. Hepatitis TT virus (TTV)

(transfusiontransmissible virus).

Zajedničke osobine ovih virusa su: imaju omotač,oštećuju ih i remete žuč i deterdženti, prati ih

perzistentna viremija i izazivaju hronične bolesti jetre.

Hepatitis A



Hepatitis A

● akutna bolest jetre sa ikteričnim ili anikteričnim

oblikom● HAV je RNK-a virus iz porodice Picorna virusa

● Prenosi se fekalno oralnim putem

● Bolestan čovjek je najvažniji izvor infekcije

● Patogeneza● Nakon ingestije HAV neometano prolazi želudac,

razmnožava se u crevima, te krvlju dospeva do jetre tj.hepatocita

● Osnovni patološki supstrat je difuzna akutna upala



Klinička slika

● Tok bolesti dijeli se u 2 faze:

● Početni-inicijalnu i ikteričnu fazu

● Početni stadij: opšti simptomi: umor, gubitak apetita,mialgije, mučnina, povraćanje, temp do 38 C, težina uepigastrijumu i ispod desnog rebarnog luka

● U ovom stadiju bolesnici nisu ikterični

● Često je ovaj stadij jedina manifestacija bolesti

Ikterični stadij



j

●Pojavljuje se crvenosmeđ izgled mokraće, zatim žutilobeonjača i kože

●Postepeno nestaju opšti simptomi

●Moguć je svrbež kože

●Fulminantni oblik završava letalno zbog akutnog zatajenja jetre i hepatičke kome

●Kod dece bolest može proći asimptomatski sa povećanjemaminotransferaza (AST i ALT) i pojavom antitela prema HAV



● Dijagnoza akutnog virusnog hepatitisa (AVH) se

postavlja na osnovu anamneze, epidemiološke anketei fizičkog nalaza, a potvrđuje se laboratorijskimnalazima. Za razliku od kliničke slike bolesti, koja ječesto nespecifična ili neodređena, laboratorijski

nalazi su sasvim karakteristični.

● Hepatitis B



p● Hepatitis B virus (HBV) je mali DNK virus složene

strukture, veoma otporan u spoljnjoj sredini.

● Pripada familiji hepadna virusa● Ovaj virus ima hepatitis B površinski (surface)antigen (HBsAg).

● Nukleokapsid sadrži dva antigena: hepatitis B

● “core" antigen (HBcAg) i Hepatitis B "e" antigen(HBeAg),

Hepatitis B



p

● jedna od najrasprostranjenijih infekcija u celom

svetu. Inkubacija traje od 30-160 dana (prosečno 60-90 dana).

● Procenjuje se da je jedna trećina ljudi u celom svetubila inficirana virusom hepatitisa B, od kojih je ostalo

350 000 000 (ili 5% od ukupne svetske populacije)hroničnih nosilaca virusa.

● Izvor infekcije je čovek koji boluje od akutne ilihronične bolesti jetre ili "zdrav" nosilac HBV.

● Putevi prenošenja HBV su krv ili derivati krvi,seksualni kontakt sa inficiranom osobom i perinatalnatransmisija (sa majke na dete).



Kl. Slika:



● Akutna infekcija:● Opšti simptomi: umor, gubitak apetita, mialgije,

mučnina, povraćanje, temp do 38 C, težina uepigastrijumu i ispod desnog rebarnog luka● U ovom stadiju bolesnici nisu ikterični● Često je ovaj stadij jedina manifestacija bolesti

● Ikterični stadij



j● Pojavljuje se crvenosmeđ izgled mokraće, zatim

žutilo sklera, sluznica i kože

● Fulminantni oblik završava letalno zbog akutnogzatajenja jetre i hepatičke kome (1%)

● Hronična inf.



● Ako bolest traje duže od 6 mjeseci● Hronični hepatitis B karakteriše:

● Umor, bolovi ispod desnog rebarnog luka, iponekad žutica● Hipoalbuminemija i hipergamaglobulinemija

● TH:



● Akutni hepatitis se liječi simptomatski● Hronični H. Uz simptomatsku terapiju : alfa

interferoni, lamivudin i adefovir

Hepatitis D



●Delta virus je defektni RNK-a virus

●Uzrokuje infekciju koristeći se pomoćnim funkcijama Bvirusa●Hepatitis D se prenosi parenteralnim, seksualnim iperinatalnim putem

●Akutna infekcija se događa kao superinfekcija ili kaokoinfekcija (istovremeno sa inf. B virusom)●Superinfekcija izaziva teška oštećenja

jetre



Hepatitis C



● Uzročnik virus hepatitisa C iz familije Flaviviride

posebnog roda hepacivirus

● 170-300 miliona ljudi je inficirano

● Hronično oštećenje jetre HCV je najvažnija indikacijaza transplataciju jetre

● Primarno se širi direktnim kontaktom sa krvlju oboleleosobe

Patogeneza



● Raznovrsnost kliničkih manifestacija hepatitisa C ukazuje

da je ishod HCV infekcije određen kvalitetom i jačinomantivirusnog imunog odgovora svake pojedinačneinficirane osobe.

● Drugi način je da viralni faktori oštete ćelije jetre

● Na brzinu progresije utiču konzumiranje alkohola,koinfekcija drugim virusima i imunosupresivni lekovi



Klinička slika

● Kod 20% bolesnika ova infekcija protiče simptomatskii sa ikterusom

● Kod 80% bolesnika razvije se hronična infekcija

● Najkonkretniji simptom je umor



Dijagnostika

● Serološki testovi za dokazivanje specifičnih antiela.Anti HCV ili HCV core antigen

Th:

● Hronični hepatitis se leči pegiliranim interferonom iribavirinom



Hepatitis E

● Uzročnik ima jednolančanu RNKa

● Prenosi se feko oralnim putem

● Klinička slika

● Anikterični, ikterični i fulminantni oblik



Sindrom stečene imunodeficijencije AIDSETIOLOGIJA

● HIV je RNK virus

● pripada familiji retrovirusa i potfamiliji lentiviride

● Osnovna biološka odlika svih retrovirusa je konverzijavirusne RNK u DNK mehanizmom reverznetranskripcije, pod dejstvom virusom kodiranogenzima reverzne transkriptaze (RT)



● Prvi slučajevi AIDS-a su opisani 1981. godine.

● HIV ima afinitet prema T limfocitima CD4,makrofazima i dendritičnim ćelijama

● Ulazeći u limfocite on se razmnožava, a pri izlasku

ćelija postaje afunkcionalana

Načini prenošenja

● HIV se može preneti na tri načina: seksualnimodnosom, putem krvi i vertikalno, sa majke napotomstvo

PATOGENEZAD j AIDS bič d l i l iš di d



● Do pojave AIDS-a obično dolazi posle više godina odprodora HlV-a u organizam, a vrlo različita dužinainkubacije (od nekoliko meseci do 15 godina i duže) je

posledica, kako individualnih razlika u imunskomodgovoru na HIV, tako i citopatogenih karakteristika virusa● HIV poseduje tropizam za CD4+ ćelije, a osnovna

patofiziološka odlika ove infekcije je postepena eliminacijačitavih klonova CD4+ T limfocita, prevashodno

memorijskog fenotipa, koji dovodi do nastajanja "rupa" uimunskom repertoaru (memoriji)● To smanjuje sposobnost imunskog odgovora na sam HIV,

a potom i na druge endogene infekcije, za čiju je kontroluupravo neophodna funkcija ćelijskog imuniteta

● S druge strane, zbog poremećene hematopoeze idiferencijacije limfocita u timusu, smanjena je i produkcijalimfocita, pa imunski sistem ne može da odgovori nainfektivne agense s kojima se prvi put susreće



Klinički tok

● Prema broju CD4 T limfocita definisani su kliničkekategorije HIV bolesti

● Akutna infekcija

● Javlja se 4-6 sedmica posle infekcije HIV-om

● Simptomatski ili asimptomatski● Slično simptomima gripa

● Laboratorija:

● Leukopenija sa limfocitopenijom i● Trombocitopenija

● Asimptomatska infekcija



● Može potrajati 10-15 godina

● Bitno za širenje infekcije

● Simptomatska infekcija

● Rane manifestacije:

● Malaksalost, gubitak apetita, proliv, limfadenopatija

● Mogu se javiti:● Promene na koži i sluznicama

● Upale pluća

● Nefropatija

f



● Uznapredovala HIV infekcija odlikuje se malim brojemCD4 T limfocita 50-200 u mikrolitru krvi

● Pogoršanjem opšteg stanja, pojava tumora, demencija

Dijagnoza

● Postavlja se serološkim testovima ELISA● Testovi novije generacije dokazuju antigen p 24

● Pozitivan ELISA test se mora potvrditi Western blot

testom

● Potrebni su i posle postavljene dijagnoze imunološki ivirusološki testovi za praćenje stadija HIV infekcije



virusološki testovi za praćenje stadija HIV infekcije,uspješnosti terapije i sl.

● TH:

● Lekovi se nazivaju antiretrovirusni

● Postoje nuspojave, mogućnost rezistencije, moraju se

disciplinovano uzimati● Bitno je sprečavanje oportunističkih infekcija

NACIONALNA STRATEGIJA ZA BORBU



PROTIV HIV/AIDS-a

PREVENCIJA HIV/AIDS-a MEĐUOSETLJIVIM GRUPAMA

STANOVNIŠTVA



● Osetljivom se može smatrati 59%populacije u Srbiji

● Nacionalnom kapacitetu biološke isocijalne osetljivosti se pridodaje i rizičnoponašanje koje povećava rizik od HIV-a, tese zbog toga svrstava u kategoriju posebneosetljivosti.

● Cilj: Smanjenje štete od rizičnog ponašanja

posebno osetljivih populacionih grupa

I t ki k i i i d



Intravenski korisnici droga● Cilj:

Smanjenje štete od rizičnog ponašanja IKD

● Aktivnosti:► Multisektorska saradnja na sprovođenju

programa uz jačanje institucionalnih kapaciteta, atime i povećanje kvaliteta i sveobuhvatnosti samihprograma;

► Promocija vrednosti programa za smanjenje

štete;► Usvajanje principa primene programa za

smanjenje štete;► Ublažavanje stepena diskriminacije is tigme.

M



● Mere: Razvoj i primena programa za smanjenje štete.

● Aktivnosti:► Razvoj edukativnih programa i edukacija

stručnjaka za primenu metoda za smanjenje štete

(metadonska terapija, razmena igala i špriceva idruge metode);► Razvoj edukativnih programa orjentisanih ka

IKD za primenu pozitivne prakse za izbegavanje

HIV infekcije;► Povezivanje državnih i nevladinih kapaciteta u

realizaciji programa smanjivanja štete.



Lica koja se bave prostitucijom ● Cilj:

Smanjenje štete od rizičnog ponašanja lica koja sebave prostitucijom.

● Mere:

► Povećanje nivoa znanja i veština za smanjenje

rizika od HIV infekcije i polno prenosivihinfekcija.



● Aktivnosti:► Procena nivoa postojećeg znanja i ponašanja;

► Razvoj kapaciteta za primenu programa zasmanjenje rizičnog ponašanja;► Vršnjačka i/ili kolegijalna edukacija;► Razvoj i distribucija edukativnog materijala i

kondoma za lica koja se bave prostitucijom injihove klijente (uz obavezno uključivanjeposrednika –makroa, vlasnika bordela i drugih);

► Razvoj preventivnih projekata sa edukativnim

sadržajem (savetovanje i testiranje);► Razvoj kapaciteta za terenski rad u okviru

podrške i savetodavnog rada za lica koja se baveprostitucijom.



Muškarci koji imaju seksualne odnose s muškarcima

(MSM) ● Cilj: Smanjenje štete od rizičnog ponašanja MSM.

● Mere:

Stvaranje uslova u okruženju za podrškupreventivnim programima za MSM populaciju.

Razvoj programa za prevenciju širenja HIV/AIDS -aprema specifičnim potrebama MSM populacije.



● Aktivnosti:► Razvoj svesti MSM populacije o rizicima i

potrebama;► Smanjenje diskriminacije među MSM populaciji;► Procena nivoa postojećeg znanja i ponašanja;► Razvoj kapaciteta za primenu programa za

smanjenje rizičnog ponašanja;► Edukacija svih aktera koji sprovode programe;► Razvoj i distribucija edukativnog materijala i

kondoma;► Razvoj preventivnih projekata sa edukativnim

sadržajima (savetovanje i testiranje), uzobrazovanje referentnih centara.



Lica na izdržavanju kazne zatvora● Cilj:

Smanjenje štete od rizičnog ponašanja osoba uzatvorima.

Mere:► Razvijati svest kod osoblja u zatvorim aopostojanju HIV/AIDS rizika i potrebi primenemera prevencije širenja HIV-a i PPI.

► Razvoj edukativnih programa za sve koji borave uzatvorenim kolektivima (čuvari u zatvorima,zatvorenici) o rizicima za HIV/AIDS i PPI.

Osobe u vojsci



j● Cilj: Smanjenje štete od rizičnog ponašanja osoba u

vojsci i policiji.● Mere: Razvijati svest kod osoblja u vojsci i policiji o

postojanju HIV/AIDS rizika i potrebi primenemera prevencije širenja HIV-a i PPI.

● Aktivnosti:► Identifikacija nosilaca programa prevencije

HIV/AIDS-a i PPI;► Definisanje programa informisanja, edukacije,

komunikacije, usmerenih ka upoznavanju srizicima od HIV/AIDS-a i PPI;► Distribucija kondoma i promocija njihove

upotrebe.



Smanjenje štete (Harm Reduction)



PROGRAM SMANjENjA ŠTETE je skup strategija usmerenih na

ograničavanje štete, zdravstvenei društvene, povezane sa

korišćenjem droga.





SMANjENjE ŠTETE je društveni i javni zdravstveni pristup problemu

droga, čiji je prioritet smanjenjenegativnih posledica upotrebedroga, pre nego obezbeđenjeapstinencije ili eliminisanjekorišćenja droga.




NAČELA:■ Prihvatanje realnosti

■ Obraćanje bez predrasuda■ Spremnost da se sasluša i

pomogne




PRVI HR PROGRAMI U SRBIJI: BEOGRAD● 2002. I Pilot program “Medecins du monde” u Srbiji i CG● 2005. postaje lokalna NVO “Veza”

NIŠ● Od 2004. “Prometej” koji pomaže osnivanje novih NVO● “Putokaz”● “Sunce”

NOVI SAD● Od 2005. “Prevent”

KRAGUJEVAC

■Od 2009. Omladina JAZAS-a Kragujevac i IZJZKragujevac




● Vlasti●

Apoteke● Zdravstveneinstitucije

● Srodne NVO

● Međunarodneorganizacije● Policija (informisanost)

● Komšije

PARTNERSTVO




APOTEKE● Prirodni saveznici● Upoznavanje sa programom● Razbijanje predrasuda● Stalna saradnja




ZDRAVSTVENE USTANOVE

● Upoznavanje sa programom● Zalaganje za prepoznavanje potrebakorisnika

● Razbijanje predrasuda

● Uspostavljanje mreže kontakata● Umrežavanje




SRODNE NVO

● Dobra informisanost

● Procena kapaciteta

● Mapiranje● Sinergija




POLICIJA

● Uredna i “sveža dokumentacija”● Otvorenost kanala za komunikacije● Lakše je kada “nisu u blizini”




KOMŠIJE● Ponuditi informacije o HRP

● Zalagati se za razumevanje programa● Motivisati okruženje da prepoznaju

rešenje u zajednici i priključe se




ODRŽIVOST

● Planiranje

● Procena problema i potrebakorisnika● Dobra praksa● Saradnja sa lokalnom

zajednicom● Dobri kontakti




IZGLEDI za budućnost

● Nacionalna strategija za HIV● Nacionalna strategija ‚za droge’




Kontakti:● NGO VEZA● NGO UPSZ● NGO Omladina JAZAS-a

Kragujevac

■E-mail :[email protected]@gmail.com

[email protected]

■Telefoni:+ 381 11 32 91 91 6+ 381 11 275 12 09+ 381 34 366 900

■Adresa:Višnjička 28,Beograd 11060, SrbijaDr Zorana Đinđića br.26Kragujevac

mailto:[email protected]



PREDEKSPOZICIONAPROFILAKSA



- Zdravstveni radnici treba da budu svesni rizika

profesionalne ekspozicije infekcijama koje seprenose putem krvi

• Pridržavanje svih preporučenih mera

• Zdravstvene ustanove zaposlenima treba daobezbede sva neophodna sredstva za rad

Predekspoziciona profilaksa - sve mere kojima sesprečava izloženost zdravstvenih radnika krvi i drugim

biološkim tkivima i tečnostima

● NESPECIFIČNA PREDEKSPOZICIJSKA



● NESPECIFIČNA PREDEKSPOZICIJSKAPROFILAKSA

● CDC 1987. preporuke za prevenciju prenosaHIV-a i drugih infekcija koje se prenose putem

krvi

● Informisanje dostupnim terapijskim protokolima

● Opšte (standardne mere) mere zaštite

● Mogućnosti neuspeha PEP-a



● Krv i druge telesne tečnosti svakogbolesnika su potencijalno infektivne, pa

se prema njima treba tako i postupati.



● Pravilnik o imunizaciji i načinu zaštite lekovima RS(obavezna vakcinacija protiv hepatitisa B)

● Svi zdravstveni radnici

● Vakcinacija u 3 doze (0, 1, 6 meseci)

● Nedovoljan broj vakcinisanih

● Edukacija



POSTEKSPOZICIJSKAPROFILAKSA



● Detaljno pranje potencijalno kontaminiranog predelavodom i sapunom (koža)

● Ispiranje sluzokože velikom količinom vode

● Ne preporučuje se primena dezinfekcionih i

antiseptičkih sredstava

POSTUPAK SA MESTOM EKSPOZICIJE



● Popunjavanje upitnika

● detalji o incidentu

● zdravstveno stanje izvora infekcije

● zdravstveno stanje povređene osobe

PRIJAVA I DOKUMENTOVANJE PROFESIONALNE

EKSPOZICIJE



● Procena potencijalnog rizika (vrsta telesnetečnosti, tip ekspozicije, ozbiljnost povrede)

● Duboki ubod – veći rizik od površnih povreda

● Nepoznat HIV, HBV, HCV status – predložiti

testiranje

● Potpisivanje informisanog pristanka

PROCENA IZVORA



● Detaljno informisanje zdravstvenih radnika omogućnosti nastanka infekcije

● Informisanje dostupnim terapijskim protokolima

● Važnost terapije

● Mogućnosti neuspeha PEP-a

PRIMENA POSTEKSPOZICIJSKE PROFILAKSE (PEP)

Profilaksa posle ekspozicije virusu hepatitisa B



● Pravilnik o imunizaciji i načinu zaštite lekovimaRS (obavezna vakcinacija protiv hepatitisa B)

● Kod nevakcinisanih protokol PEP odmah,najkasnije u roku od 12 – 24 sata

● Izvor infekcije Hbs Ag + ( hiperimuni gamaglobulin + vakcinacija protiv hepatitisa B)

● Izvor infekcije Hbs –, nepoznatog status(vakcinacija)

Profilaksa posle ekspozicije virusu hepatitisa B



● Kod vakcinisanih i sa dovoljnim nivoomserumskih antitela na Hbs (≥ 10 mLU/mL) nijeneophodan PEP

● Nivo serumskih antitela na Hbd <10 mLU/ml iHBs+izvor – jednokratna primena hiperimunoggama globulina i revakcinacija na HBV (kod

neuspešnog imunog odgovora – dve doze)

● Hbs – izvor – razmotriti revakcinaciju



PROFILAKSA POSLE EKSPOZICIJE VIRUSU



● Informisanje zdravstvenih radnika o riziku odHCV infekcije

● Nakon incidenta – određivanje antitela na HCV

● Testiranje izvora (prethodno savetovanje)

● Testiranje zdravstvenog radnika, ponovnotestiranje nakon 4-6 meseci

● Za ranu dijagnozu testiranje nakon 4 – 6

HEPATITISA C



● Protokol primene dva leka

● Ekspozicija mukoza i neintaktne kože

● Nepoznat je HIV status potencijalnog izvorainfekcije, ali ima faktore rizika

Dva leka iz grupe iz grupe nukleozidnih inhibitorareverzne transkriptaze (zinovudin i lamivudin) 4nedelje



● Protokol primene tri leka

● Sumnja ili dokazana rezistencija naantiretroviralnu terapiju – duboke povrede kože(izvor HIV+)

● Kontakt sluzokože i neintaktne kože sa elikomkoličinom krvi HIV+ bolesnika u simptomatskojfazi bolesti



Preporuke European AIDS Clinical Society

• Tri leka bez obzira na vrstu, težinu povrede iklinički status HIV+ izvora

Tenofir+emtricitabin ili zidovudin i

lamivudin+inhibitor proteaze (lopinavir s boosterdozom ritonavira) ili sakvinavir (s booster dozomritonavira) 4 nedelje



● PEP se ne primenjuje:

● Izvor infekcije HIV –

● Nepoznat HIV status i ne prepoznaje se rizik

● Zdravstveni radnik HIV+



● Neželjena dejstva:

● Gastrointestinalne tegobe● Pankreatitis

● Laktična acidoza

● Metabolički sindrom

● Dijabetes● Nefrolitijaza i dr..



● Ponoviti savetovanje i testiranje na HIV (6 nedelja,tri meseca, šest meseci)

● Laboratorijski i biohemijski parametriparametri

● Adekvatna zaštita pri seksualnim odnosima

● Ženama u periodu laktacije – prestanak dojenja

● Psihosocijalna podrška



UPRAVLJANJE RIZIKOM I

GREŠKAMA U RADU



Primarni cilj u radu svihzdravstvenih ustanova je da pruži sigurnu i kvalitetnu

zdravstvenu zaštitu.

Sigurnost pacijenata i sigurnost

osoblja su ključne komponenteupravljanja rizikom.

Šta je to RIZIK



u zdravstvenom sistemu ?

«Verovatnoća ili mogućnost da se desi neštoopasno, da dođe do gubitka, povrede ili nekihdrugih nepovoljnih posledica.»

(Oxford Dictionary)

Šta jeUPRAVLJANJE RIZIKOM?



UPRAVLJANJE RIZIKOM?

Upravljanje rizikom je mehanizam utvrđivanjaizloženosti riziku u radu naročito u slučajevimakada nam je teško da prepoznamo situaciju kojamože rezultirati lošim ishodom ili štetnimposledicama u budućnosti i način kako tokontrolisati.

➢ Raspon nepovoljnih događaja u svetu se kreće od



p p j g j3,2 do 16,6% svih hospitalizovanih pacijenata.

➢ Svaki deseti pacijent u evropskim bolnicamapretrpi neku štetu i nepovoljan događaj koji jepovezan sa negom i lečenjem u bolnici. Finansijski

gubici su takođe ogromni. Ukupni gubici u SADprocenjuju se na 17 – 29 miliona $ godišnje.

CILJ UPRAVLJANJA RIZIKOM



➢ Zaštita korisnika zdravstvenih

usluga

➢ Zaštita ustanove i osoblja odkrivičnog gonjenja.

«Rizik nikada nećemo eliministi, aliga možemo smanjiti na minimum injime upravljati»

VRSTE RIZIKA:



➢ rizik od povrede (osoblja, pacijenata)

➢ finansijski rizik

➢ rizik od gubitka ugleda

➢ rizik od tužbi

➢ rizik po kvalitet usluga koje se pružaju

➢ rizik po okolinu



Postoje četiri osnovna elementa:

1. identifikovanje

2. analiza

3. kontrola

4. finansiranje



Najbolji način da greške budu redukovane je da se«naciljaju» nedostaci sistema (rutina, procedure,organizacija), a ne da se optužuju pojedinci. U tomsmislu bitno je razbiti dva mita:

➢ Mit o savršenosti – ako se ljudi dovoljno trude,greška se ne može dogoditi

➢ Mit o kažnjavanju – ako kaznimo ljude koji čine

greške, oni ih neće više činiti



Zaključak je da je zdravstveni sistem, sampo sebi, visoko rizičan sistem i uvek uključuje rizike.

Ali se ti rizici mogu redukovati analizom predhodnih

incidenata i zato je veoma važno da oni buduprijavljivani.

Za to je potrebna kultura otvorenosti, poštenje, jasna

linija odgovornosti, upravljanje rizikom.

Značaj kulture otvorenosti



j

➢ Potrebno je tražiti uzroke nastanka

incidenta, oni svakako nisu samo upojedincu

➢ Greške ne smeju da ostanu tajna jer

mogu ozbiljno da naruše zdravstvenostanje pacijenta. U velikom broju slučajevase može na vreme reagovati ukoliko jegreška prijavljena, zato i važi izreka:

« Ako priznaš grešku ja ću ti više verovati ibiti sigurniji u tebe»

FAKTORI RIZIKA:



FAKTORI RIZIKA:

➢ Organizacija i disciplina

➢ Fiziološki faktori

➢ Znanje

➢ Veštine, stavovi, iskustvo

➢ Radna sredina



Organizacija i kompetencije

➢ Jasna organizaciona šema i preciznoodređene kompetencije zaposlenih smanjuju

mogućnost pojave grešaka i propusta u radu.Potrebno je da postoji jasna podela posla uokviru ustanove, bolničkog odeljenja.

➢

To se postiže kroz opis poslova istandardizaciju procedura.

Fiziološki faktori



Fiziološki faktori

➢ Svako od nas ima biološki časovnik. Većinagrešaka se dešava noću i u najangažovanijideo radnog dana. Moramo računati na faktorzamora. Zato je potrebno poštovati radniraspored i izbegavati spajanje smena istvaranje velikog viška radnih sati.

➢ Prati nas nedostatak kadra koji značajnopovećava šanse za pojavu grešaka u raduzbog prevelike opterećenosti onih koji rade.



Znanje

➢ Nivo znanja se smanjuje sa godinama odtrenutka završetka obrazovanja. To utiče na

pojavu grešaka u radu naročito pri susretu sanovim tehnologijama.➢ Permanentna edukacija je različito rešena u

mnogim zemljama. Zajedničko je da ona ne smebiti prepuštena pojedincu i mora biti obavezna.

➢ Obavezan vid edukacije u zdravstvu kojiuslovljava produženje licence za rad ima svojsmisao.



➢ Izuzetno je važno da uvek budete svesniindividualne odgovornosti u radu sabolesnicima i da se nikada ne upuštate usprovođenje nesigurnih procedura.

To je procedura za koju sestra nemakompetencija, znanja i veština da sprovodi imogu dovesti do ozbiljnih posledica po

bolesnika , ali i medicinsku sestru («nikadane preuzimajte posao lekara»).

Radna sredina



➢ Neadekvatno radno okruženje, nedostataksredstava za rad, nedovoljna obezbeđenost,pojava novih tehnologija.

➢ Zato je potrebno uvek koristiti ono što jedostupno: zaštitnu opremu, poštovatiprocedure, obezbediti pacijente od pada,razraditi strategiju uvođenja nove metoderada itd.

ZNAČAJ PISANIH PROCEDURA



Pisane procedure:

➢ olakšavaju rad,

➢ osiguravaju sigurno sprovođenjeintervencija,

➢ jasno određuju kompetencije medicinskihsestara

➢ štite medicinsku sestru



Koje su moguće rizične situacije po vasna radnom mestu?



Kontakt sa zaraženom krvlju pacijenta (HIV, Hepatitis C i sl.)Preopterećenost poslom naročito noću, kada radim sama naodeljenjuKada jedna sestra u isto vreme mora da interveniše kod dvaili više kritičnih pacijenata a nema ko da joj pomogneLoši međuljudski odnosiStresSvakodnevno podizanje teretaMogućnost infekcijeNapraviću propust zbog prevelikog “pritiska” i brzine u raduLoša saradnja i nedostatak kolegijalnosti

PREDLOG MERA

➢ Identifikovati opasnosti na svakom radnom mestu



➢ Identifikovati opasnosti na svakom radnom mestu➢ Napraviti evaluaciju rizika➢ Oformiti tim za upravljanje rizikom (lekar, medicinskasestra, pravnik)➢ Koristiti zaštitnu opremu➢ Poštovati standardne procedure

➢ Obezbediti postojanje metodologije rada na svakomodeljenju➢ Propisati način uvođenja novih radnika u način radaodeljenja➢ Propisati uvođenje svake nove metode u rad➢ Obezbediti pacijente od padova i povređivanja➢ Voditi evidenciju nepovoljnih događaja i incidentnih

preekspoziciona i postekspoziciona profilaksa krvno prenosivih infekcija

Documents