predavanje 3 - znrfak.ni.ac.rs · •indikator uključenog stanja (zelene boje), • indikator...

.......

FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Prof. dr Milan Đ. Blagojević

3

Decembar 2013. Predavanje 3. 1

TEHNIČKI SISTEMI ZAŠTITE

Predavanje 3

.......


3


JAVLJAČI GASA

Javljači ugljen monoksida (CO)

Produkat nepotpunog sagorevanja, bez boje i mirisa. Pododgovarujućim okolnostima nastaje kao posledica nepotpunogsagorevanja čvrstih, tečnih i gasovitih gorivih materijala i može da senagomila u stanovima, kućama, hotelskim sobama, ....

Uticaj CO na organizam zavisi od mnogo faktora: pol, starost, fizička kondicija, postojanje akutnih i hroničnih bolesti, itd.

Do fatalnog ishoda dovodi velika doza CO u kratkom vremenskom periodu, ali i mala doza u kombinaciji sa dugim vremenom ekspozicije.

Uslovi nastanka CO:

- blokirani ili loše projektovani dimovodni kanali i loša ventilacija,

- izduvni gasovi automobila, generatora, upotreba roštilja,

- u hotelskim sobama: kvar peći, bojlera i sl.

.......


3


JAVLJAČI GASA

Javljači ugljen monoksida (CO)

Koncentracija

(ppm)

Simptomi

50 Bez efekata pri izlaganju do 8 sati.

200 Slaba glavobolja posle 2-3 sata.

400 Glavobolja i mučnina posle 1-2 sata.

800 Glavobolja, mučnina, vrtoglavica posle 45 min., gubitak svesti posle 2

sata.

1000 Gubitak svesti posle 1 sata.

1600 Glavobolja, mučnina, vrtoglavica posle 20 min.

3200 Glavobolja, mučnina, vrtoglavica posle 5-10 min., gubitak svesti posle

30 min.

6400 Glavobolja, mučnina, vrtoglavica posle 1-2 min., gubitak svesti posle

10-15 min.

12800

(1.28 %)

Momentalni psihološki efekti, gubitak svesti, smrt posle 1-3 min.

Opis simptoma je približan, odnosi se na odraslu i zdravu osobu!

ppm – milioniti deo (eng. parts per milion), tj. u masi – 1 ppm odgovara 1 mg u 1 kg ili u procentima 0.1 % zapremine gasa u vazduhu je 1000 ppm.

.......


3


JAVLJAČI GASA

Primena javljača ugljen monoksida (CO)

• na putevima za evakuaciju;

• u prostorima gde su prisutni: pregrevanje mašina, opreme i kablova;

• u prostorima gde ima izduvnih gasova i isparenja alkohola.

Javljači ugljen monoksida se NE PRIMENJUJU:

• kada postoji rizik isključivo od tinjajućih požara;

• kada su optički javljači dima neprimenjivi zbog lažnih alarma;

• ako prostorija ima površinu do 50 m2.

Javljači ugljen monoksida se postavljaju kao DOPUNSKA ZAŠTITA:

Javljači ugljen monoksida mogu da budu GLAVNI NAČIN DETEKCIJE:

• kada postoji rizik od tinjajućih požara u zatvorenom prostoru;

• kada postoji rizik od nastanka požara u zatvorenom prostoru;

karakteristike

detektora

CO većine

proizvoĎača

.......


3


JAVLJAČI GASA

Primena javljača ugljen monoksida (CO)

.......


3


Višesenzorski (višekriterijumski) javljači poţara

• Višesenzorska (višekriterijumska) detekcija se bazira na principu da je

potrebno detektovati sve produkte koji prate sagorevanje – energetske i

materijalne (čvrste i gasovite)

.......


3



.......


3


Više senzora u u jednom kućištu javljača, što omogućava višekriterijumsko odlučivanje (na bazi više informacija iz različitih izvora).

- Više senzora istog tipa i više senzora različitog tipa u kućištu javljača,

- Najčešća kombinacija -> optički senzor dima + termistor.


Pojedini tipovi imaju i do 15 načina rada

(kriterijuma za odlučivanje o nastanku alarma).

.......


3



Primer višesenzorskog javljača požara - > (toplota + dim + IC zračenje + CO)

.......


3


ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŢARA

Podela sistema za dojavu poţara

Dva tipa sistema za dojavu požara u skladu sa primenjenom tehnologijom:

• klasični (kolektivni, konvencionalni) sistemi• klasični sistemi realizovani u diskretnoj tehnologiji• klasični sistemi realizovani u u mikroprocesorskoj tehnologiji

• adresibilni sistemi

• analogno adresibilni sistemi

Osnovna klasifikacija sistema za otkrivanje i dojavu požara se zasniva na

upotrebljenoj tehnologiji, odn. načinu realizacije u skladu sa primenjenom

tehnologijom.

Dodatni kriterijum za podelu (posledica upotrebljene tehnologije) ->

adresibilnost.

.......


3



Podela sistema za dojavu poţara

- klasični (kolektivni, konvencionalni) sistemi

- adresibilni sistemi

.......


3



Organizacija alarmiranja

Stanja zone dojave poţara ili adresibilnog javljača u petlji:

• normalno• alarm• kvar zone

• prekid zone ili• kratak spoj zone

Zona dojave požara ili požarna zona je prostor koji pokriva jedan ili više javljača požara i predstavlja najbližu odrednicu za lokalizaciju požara. Kod adresibilnih sistema za dojavu požara lokalizacija mesta izbijanja požara je na nivou adrese javljača.

Javljači u jednoj zoni mogu da budu ili automatski ili ručni. Automatske zone dojave mogu da sadrže različite tipove

automatskih javljača požara.

.......


3



Organizacija alarmiranja

• Vreme potvrde alarma (“potvrda prisustva”);

• Vreme provere alarma (“vreme izviđanja”).

Pouzdanost alarmiranja: “VREME ZATEZANJA”

Pouzdanost alarmiranja: “DVOZONSKA ZAVISNOST” (udvojene zone )

.......


3


ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŢARAPrimer organizacije zona dojave kod klasičnog sistema

.......


3


ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŢARAPrimer organizacije zona dojave kod adresibilnog sistema

.......


3


CENTRALA ZA DOJAVU POŢARA

Uloga centrale, osnovne funkcije centrale

• neprekidna kontrola rada svih podsistema u okviru sistema za dojavu požara,

• prihvatanje podataka od javljača i svih ostalih periferijskih uređaja

• uključivanje zvučne i svetlosne signalizacije u slučaju alarma

• prenosi informacija višem hijerarhijskom nivou i realizacija izvršnih funkcija

Uloga centrale za dojavu požara

Osnovne funkcije centrale za dojavu požara

• samodijagnostika svih ključnih funkcija same centrale

• vizuelna i zvučna signalizacija

• rukovanje podsistemima koje centrala pokriva (zadavanje parametara, uklj./isklj. zona,

potvrda i resetovanje alarma itd.)

• odlučivanje o alarmnim kriterijumima i preduzimanje izvršnih funkcija

• arhiviranje dogaĎaja u sistemu:

• nastanak alarma,

• reset alarmnog stanja,

• kvar na liniji i ponovno uključenje zone,

• podešavanje realnog vremena,

• promena zavisnosti izlaza od ulaza, itd.

.......


3



Funkcije centrale vezane za alarmiranje

Informacija o mestu izbijanja alarma: indikatori (diode), alfanumerički displej.

• indikator uzbune (crvene boje),

• indikator neispravnosti (žute ili bele boje),

• indikator uključenog stanja (zelene boje),

• indikator isključenosti zone ili dela sistema za dojavu (žute boje),

• indikator rezervnog napajanja (zelene boje).

- ALFANUMERIČKI DISPLEJ (2 reda po 40 karaktera) -

Signalizacija kvarova

• isključenje iz rada jednog ili više javljača,

• kvar na primarnim vodovima,

• kvar na izvoru za napajanje,

• ispad osigurača u strujnim kolima,

• spoj sa zemljom.

Zvučna signalizacija Vizuelna signalizacija

• sirene,

• motorne sirene,

• razglas - zvučnici,

• signalna zvona,

• zvučnici.

• paralelni indikatori,

• sinoptičke table,

• situacijske tabli sa grafičkim prikazom,

• grafički prikazi na monitorima,

• trepćuća svetla ili bljeskalice (30-120 ciklusa u sek.).

.......


3



Upravljačke funkcije, lokacija centrale, plan uzbunjivanja

Upravljačke funkcije centrale

• isključivanje sistema za ventilaciju,

• uključivanje sistema za odimljavanje,

• spuštanje klapni,

• zatvaranje protivpožarnih vrata,

• uključivanje rezervnog osvetljenja,

• spuštanje liftova,

• ostale izvršne funkcije vezane za gašenje ili evakuaciju.

Kriterijumi za postavljanje centrale

• centralu treba postaviti u blizini glavnog ulaza objekta koji se nadzire ili na ulazu koji koristi

vatrogasna služba,

• prostorija u kojoj se nalazi centrala mora da ima stalnu temperaturu i vlažnost vazduha,

• centrala treba da bude na takvom mestu u prostoriji gde je lak pristup zbog servisiranja.

Plan uzbunjivanja

uputstvo za rukovanje i održavanje

kontrolna knjiga

plan uzbunjivanja

• upozorenje licima radi pravovremene evakuacije,

• uključivanje dežurnih i ovlašćenih lica i lokalne vatrogasne

jedinice,

• uzbunjivanje najbliže vatrogasne jedinice,

• uzbunjivanje ovlašćenih lica sa posebnim dužnostima,

• predviĎanje svih mera u slučaju neispravnosti i isključivanja

zona kao i drugih nepravilnosti u radu sistema.

.......


3



Izbor i postavljanje javljača poţara - Faktori

Kriterijum Mogući slučajevi

Tip mogućeg požara

- tinjajući požar sa razvojem dima;

- otvoreni požar bez razvoja dima;

- otvoreni požar sa česticama.

Visina prostorije - ograničenja za javljače dima i toplote

Ambijentalni uslovi

- toplota;

- vlaga;

- strujanje vazduha ...

Ometajući faktori

- dim;

- prašina;

- elektromagnetna zračenja ...

• zaštita ljudi ili imovine,

• materijali koji mogu da se naĎu u objektu i njihove karakteristike u odnosu na vatru,

• procesi i delatnosti koje se odvijaju u objektu,

• namena objekta.

.......


3



Izbor i postavljanje javljača poţara

Površina pokrivanja javljača poţara

• geometrije prostorije (dimenzije, visina, oblik i nagib tavanice, otvori u tavanici ...);

• postojanja greda, stubova, uskladištene robe, ...;

• postojanja instalacija grejanja, ventilacije, ....

Broj i raspored javljača poţara zavisi od:

Uticaj visine prostorije na javljače toplote i javljače dima

Za javljače dima površina pokrivanja iznosi od A = 60 m2 do A = 100 m2

Površina nadziranja javljača toplote zavisi od

površine prostorije koja se nadzire i to:

• za površinu do 30 m2 – A = 30 m2,

• za površinu koja je veća od 30 m2 – A = 20 m2

Tri klase javljača toplote u odnosu na visinu:

• 1. klasa – do 7.5 m visine,

• 2. klasa – do 6 m visine,

• 3. klasa – do 4.5 m visine.

.......


3




Uticaj dimenzija prostorije na javljače plamena

Tri klase javljača plamena u odnosu na dimenzije prostorije:

• 1. klasa – dužina ivica do 26 m,

• 2. klasa – dužina ivica 20 m,

• 3. klasa – dužina ivica do 13 m.

Žut trepćući plamen može biti detektovan od strane javljača plamena na razdaljini od 25 m pod uslovom da zahvata površinu koja nije manja od 0.1 m2, a na 40 m ako je ta površina barem 0.4 m2.

.......


3




Javljač toplote sa površinom pokrivanja A = 30 m2:

Javljač dima sa površinom pokrivanja A = 80 m2:

Maks. površina nadzora A, poluprečnik pokrivanja D i granična kriva K

.......


3




Površina nadziranja i rastojanje između javljača

.......


3



Razmeštaj javljača poţara u posebnim slučajevima

Stepeništa

• generalno: najmanje jedan javljač požara –> na tavanicu poslednjeg sprata (ne postoji odvajanje spratova);

• ako su spratovi odvojeni vratima –> na tavanicu ispred vrata;

• ako je visina stepeništa veća od 12 m i nema prepreka (vrata) –> po jedan javljač na svaka tri sprata.

Rastojanje javljača od zida

Rastojanje izmeĎu javljača i od zida zavisno od površine pokrivanja,

A – površina pokrivanja, B – rastojanje izmeĎu javljača, C – rastojanje od zida.

• ne sme da bude manje od 0.5 m osim ako je hodnik uži od 1 m,

.......


3


PROJEKTOVANJE I REALIZACIJA

Razmeštaj javljača poţara

Rastojanje javljača od uskladištene robe

ne sme da bude manje od 0.5 m osim ako je hodnik ili deo objekta koji se štiti uţi od 1 m,

ako roba (ormani, nameštaj, ...) ide do visine odakle ostaje manje od 30 cm do tavanice,

roba se tretira se kao pregradni zid.

Razmeštaj javljača kod tavanica sa gredama i potporama

nosači, grede, galerije, itd. se tretiraju kao uskladištena roba;

ako je pojedinačni deo plafona izmeĎu greda ≥ 0.6A u svako takvo polje se postavlja pojedan javljač;

ako je visina greda ≥ 800 mm u svako polje plafona izmeĎu greda ide po jedan javljač.

• h’/h ≥ 0.3 -> greda je pregrada

• grede kraće od 15 cm se ignorišu

.......


3



Razmeštaj javljača poţara Razmeštaj javljača poţara u uskim prostorijama

U prolazima, hodnicima, prostorima užim od 3 m rastojanja izmeĎu javljača mogu da budu:

• izmeĎu javljača toplote – 10 m,

• izmeĎu javljača dima – 15 m.

Kod ukrštanja i grananja obavezno

postaviti po jedan javljač U prostorijama čija je širina ≤ 0.5S razmak

između javljača može da se poveća do:

BS5839:

• hodnik je prostorija uža od 5 m, na maks. rastojanje

se dodaje polovina razlike izmeĎu 5 m i stvarne širine:

• primer: za hodnik širine 2 m: 1/2 x (5m – 2m)

.......


3




Uticaj ventilacije i provetravanja

• brzina strujanja nije veća od 5 m/s;

• zatvoriti otvore u okolini javljača r = 0.5 m;

• najmanje rastojanje od ventilacije i klimatizacije 1.5 m;

• ako postoji cirkulacija (izmena) vazduha, površina nadziranja se umanjuje za faktor iz tabele.

Razmeštaj u spuštenom plafonu

Procenat otvorenosti (perforacije) spuštenog plafona:

• veći od 50 % ukupne površine – pozicija A,

• manji od 50 % ukupne površine – pozicija B.

.......


3



Razmeštaj poţara

Razmeštaj javljača ispod kosih krovova

• javljači toplote, po pravilu, na najvišu tačku na tavanici;

• javljači dima – na tavanicu ili sleme krova, ako visina ravne tavanice ne premašuje 8 m a sleme 4 m;

• red javljača se postavlja u vertikalnoj ravni vrha;

• u opštem slučaju posmatra se odnos h’/b, ako je h’/b > 0.2 – tavanica je kosi krov.

Prema britanskom standardu:

• na najvišu tačku prostorije sa minimalnim rastojanjem od zida 0.5 m,

• maksimalnom horizontalnom razmaku se dodaje 1 % rastojanja za svaki stepen nagiba do 25 %.

.......


3




Razmeštaj optičkih “bim” javljača poţara

• u prostorijama sa visinom većom od 0.5 m na mesto na koje ne utiče cirkulacije vazduha,

• rastojanje između prijemnika i zida treba da bude manje od 1 m,

• na visine do 25 m, a ako se u prostoriji kreću ljudi - na visini ne manjoj od 2.7 m,

• rastojanje između predajnika i prijemnika može biti od 5 m do 100 m sa maksimalnom širinom snopa detekcije od 7.5 m.

.......


3


Hvala na paţnji!

Adresa za kontakt:

Dr Milan Blagojević, red. prof.

Fakultet zaštite na radu u Nišu

18106 Niš, Čarnojevića 10a

[email protected]

predavanje 3 - znrfak.ni.ac.rs · •indikator uključenog stanja (zelene boje), • indikator...

Documents