prawo rzymskie - ćwiczenia - uj · veluti erga deum religio: ut parentibus et patriae pareamus: !...

Prawo rzymskie - ćwiczenia

Prawo rzymskie - ćwiczeniamgr Grzegorz Blicharz - I semestr


mgr Kamil Stolarski - II semestr


mgr Kamil Stolarski - II semestr

Kraków, 7 października 2013 r.

Materiały na zajęcia

Warsztaty prawnicze. Prawo rzymskie, W. Dajczak, T. Giaro, F. Longchamps de Berier, Kraków 2013


Warsztaty prawnicze. Prawo rzymskie, W. Dajczak, T. Giaro, F. Longchamps de Berier, Kraków 2013


Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego, W. Dajczak, T. Giaro, F. Longchamps de Berier, Warszawa 2009

Zasady zaliczenia

Zasady zaliczeniaŚcieżka wspólna:


kolokwium z paremii łacińskich - 18 listopada 2013 r.



58 paremii, do pobrania z www.law.uj.edu.pl/users/kprz/docs/paremie.pdf




kolokwium z lektury (jedna do wyboru) - 13 stycznia 2014 r.





H. Kupiszewski, Prawo rzymskie a współczesność, wyd. 2, Kraków 2013






P. Święcicka, Proces Jezusa w świetle prawa rzymskiego, wyd. 2, Warszawa 2012






P. Święcicka, Proces Jezusa w świetle prawa rzymskiego, wyd. 2, Warszawa 2012

kwietniowe kolokwium końcowe - fakultatywne

Ścieżka ćwiczeniowa:


obecność na zajęciach



(0,5 oceny wyżej za komplet; 2 nieobecności nieusprawiedliwione w semestrze)




aktywność na zajęciach (odnotowywana plusami)




aktywność na zajęciach (odnotowywana plusami)

kolokwia, 2 w semestrze: I - prawo osobowe i rodzinne (początek grudnia), prawo spadkowe (koniec stycznia), II - prawo rzeczowe (kwiecień), prawo zobowiązań (czerwiec)

Dodatkowe punkty:

Dodatkowe punkty:

testy i zaliczenia samosprawdzające (historia źródeł, formuły procesowe, pisanie testamentu)

Dodatkowe punkty:


lektorat z łaciny dla prawników - Jagiellońskie Centrum Językowe, 60 godz., 2 semestry

Dodatkowe punkty:


lektorat z łaciny dla prawników - Jagiellońskie Centrum Językowe, 60 godz., 2 semestry

dr Krzysztof Pawłowski, poniedziałek 15.00-16.30; 16.45-18.15, Gołębia 9, sala 2

db 77-84 + 10 pkt do egzaminu


db + 85-92 + 12 pkt do egzaminu



bdb 93-100 + 15 pkt do egzaminu




Punktacja, w zależności od wyników grupyi poziomu trudności kolokwiów może ulec

zmianie na korzyść studentów.




Punktacja, w zależności od wyników grupyi poziomu trudności kolokwiów może ulec

zmianie na korzyść studentów.

Ocena dobra/bardzo dobra - umożliwiapodejście do egzaminu ustnego na

początku maja 2014 r.

• mgr Grzegorz Blicharz: środa, godz. 15:30 - 16:30, pok. 9, ul. Gołębia 9

e-mail: [email protected]

• mgr Kamil Stolarski: poniedziałek, godz. 17:30-18:30, pok. 9, ul. Gołębia 9

e-mail UJ: [email protected]; email prywatny w sytuacjach szczególnych: [email protected]

DYŻURY SŁUŻĄ RÓWNIEŻ DO INDYWIDUALNEGO WYJAŚNIENIA KWESTII NIEJASNYCH, DLATEGO SZCZEGÓLNIE NA NIE

ZAPRASZAMY JUŻ OD POCZĄTKU ROKU AKADEMICKIEGO!

Dyżury i kontakt

Konkursy prawa rzymskiego


• Konkurs Wydziałowy – możliwość zaliczenia egzaminu przez laureatów i wyróżnionych już na początku

kwietnia 2014 r.



kwietnia 2014 r.

• Ogólnopolski konkurs „Prawo rzymskie a świat współczesny” dla laureatów konkursów wydziałowych

- w tym roku w Krakowie, czerwiec 2014 r.



kwietnia 2014 r.

• Ogólnopolski konkurs „Prawo rzymskie a świat współczesny” dla laureatów konkursów wydziałowych

- w tym roku w Krakowie, czerwiec 2014 r.

szczegóły: www.konkursprawarzymskiego.pl

D. 1,1,1,1 Ulpian w księdze pierwszej Instytucji!Cuius merito quis nos sacerdotes appellet: iustitiam namque colimus et boni et aequi notitiam profitemur, aequum ab iniquo separantes, licitum ab illicito discernentes, bonos non solum metu poenarum, verum etiam praemiorum quoque exhortatione efficere cupientes, veram nisi fallor philosophiam, non simulatam affectantes. !Z tego to powodu ktoś mógłby nazwać nas kapłanami. Strzeżemy bowiem sprawiedliwości i głosimy wiedzę na temat tego, co dobre i słuszne, odróżniając sprawiedliwe od niesprawiedliwego, dozwolone od niedozwolonego, pragnąc uczynić ludzi dobrymi, nie tylko strachem przed karami, lecz pokazując im także możliwość osiągnięcia korzyści, dążąc przy tym, jak mniemam, do prawdziwej, nie pozornej filozofii.

Digesta justyniańskie

D. 1,1,1,2

D. 1,1,1,2

Huius studii duae sunt positiones, publicum et privatum. publicum ius est quod ad statum rei romanae spectat, privatum quod ad singulorum utilitatem: sunt enim quaedam publice utilia, quaedam privatim. publicum ius in sacris, in sacerdotibus, in magistratibus constitit. privatum ius tripertitum est: collectum etenim est ex naturalibus praeceptis aut gentium aut civilibus. !Dwa są obszary studium prawa: publiczny i prywatny. Prawem publicznym jest to, które dotyczy spraw państwa rzymskiego, prywatne zaś korzyści jednostek. Są bowiem rzeczy przynoszące tak korzyść państwu, jak i jednostkom. Prawo publiczne dotyczy obrzędów, kapłanów oraz magistratur. Prawo prywatne dzieli się na trzy części, składa się bowiem z norm wywodzących się albo z prawa naturalnego (ius naturale), albo z prawa narodów (ius gentium), albo z prawa cywilnego (ius civile).

D. 1,1,1,3

Ius naturale est, quod natura omnia animalia docuit: nam ius istud non humani generis proprium, sed omnium animalium, quae in terra, quae in mari nascuntur, avium quoque commune est. Hinc descendit maris atque feminae coniunctio, quam nos matrimonium appellamus, hinc liberorum procreatio, hinc educatio: videmus etenim cetera quoque animalia, feras etiam istius iuris peritia censeri. !Prawem naturalnym jest to prawo, którego natura nauczyła wszystkie stworzenia, ponieważ nie jest ono właściwe tylko rodza jowi ludzk iemu, lecz wspó lne wszystk im stworzeniom, jakie rodzą się na ziemi, w morzu, a także ptakom. Stąd wywodzi się także związek mężczyzny i kobiety, który my nazywamy małżeństwem; stąd też poczynanie i wychowywanie dzieci. Widzimy więc też, że wszystkie inne zwierzęta, także dzikie bestie, uważa się za znające to prawo.

D. 1,1,1,4

D. 1,1,1,4

Ius gentium est, quo gentes humanae utuntur. Quod a naturali recedere facile intellegere licet, quia illud omnibus animalibus, hoc solis hominibus inter se commune sit. !

Prawo narodów jest właściwe rodzajowi ludzkiemu. Łatwo zrozumieć, w jaki sposób różni się ono od naturalnego, ponieważ jedno wspólne jest wszystkim stworzeniom, drugie samym tylko ludziom.

D. 1,1,2 Pomponiusz w swoim Podręczniku

Veluti erga deum religio: ut parentibus et patriae pareamus: !

Na przyk ład powinności re l ig i jne wobec boga i uległość wobec rodziców czy ojczyzny.

D. 1,1,3 Florentinus w księdze pierwszej Instytucji

D. 1,1,3 Florentinus w księdze pierwszej Instytucji

Ut vim atque iniuriam propulsemus: nam iure hoc evenit, ut quod quisque ob tutelam corporis sui fecerit, iure fecisse existimetur, et cum inter nos cognationem quandam natura constituit, consequens est hominem homini insidiari nefas esse. !I możliwość odparcia bezprawnej siły, bowiem z tego prawa wywodzi się zasada, że cokolwiek ktoś uczynił dla ochrony swego ciała, uważa się za uczynione zgodnie z prawem i odkąd według praw natury należymy do rodzaju ludzkiego, godzenie w drugiego człowieka jest zawsze czynem naruszającym prawa boskie.

D. 1,1,4 Ulpian w księdze pierwszej Instytucji

Manumissiones quoque iuris gentium sunt. est autem manumissio de manu missio, id est datio libertatis: nam quamdiu quis in servitute est, manui et potestati suppositus est, manumissus liberatur potestate. quae res a iure gentium originem sumpsit, utpote cum iure naturali omnes liberi nascerentur nec esset nota manumissio, cum servitus esset incognita: sed posteaquam iure gentium servitus invasit, secutum est beneficium manumissionis. et cum uno naturali nomine homines appellaremur, iure gentium tria genera esse coeperunt: liberi et his contrarium servi et tertium genus liberti, id est hi qui desierant esse servi. !Wyzwolenia są także instytucją prawa narodów. Wyzwolenie jest bowiem wypuszczeniem z ręki to jest nadaniem wolności, bowiem dopóki ktoś jest w niewoli, podporządkowany jest władztwu, wyzwolony zaś zostaje spod niego uwolniony. Wywodzi się to z prawa narodów, jako że według prawa naturalnego wszystkie dzieci rodziły się wolne i nie znano wyzwolenia, gdyż nie znana była niewola; lecz od czasu, gdy prawem narodów została wprowadzona niewola, przyjęte zostało dobrodziejstwo wyzwolenia. Jako że w naturze zostaliśmy nazwani jednym wspólnym mianem – ludzie, prawem narodów został wprowadzony podział na trzy rodzaje: na wolnych, ich przeciwieństwo – niewolników oraz na wyzwoleńców. Ten trzeci rodzaj stanowią ci, którzy przestali być niewolnikami.

D. 1,1,5 Hermogenianus w księdze pierwszejStreszczeń

D. 1,1,5 Hermogenianus w księdze pierwszejStreszczeń

Ex hoc iure gentium introducta bella, discretae gentes, regna condita, dominia distincta, agris termini positi, aedificia collocata, commercium, emptiones venditiones, locationes conductiones, obligationes institutae: exceptis quibusdam quae iure civili introductae sunt. !

Z prawa narodów pochodzą wojny, podział na narody, suwerenność państw, formy władztwa, zakreślanie granic gruntom, sytuowanie budynków, handel, kupno-sprzedaż, najem, poszczególne zobowiązania, z wyjątkiem tych, które są wprowadzone prawem cywilnym.

D. 1,1,6 pr Ulpian w księdze pierwszej Instytucji

Ius civile est, quod neque in totum a naturali vel gentium recedit nec per omnia ei servit: itaque cum aliquid addimus vel detrahimus iuri communi, ius proprium, id est civile efficimus. !

Prawem cywilnym jest to prawo, które ani w całości nie ustępuje prawu naturalnemu i prawu narodów, ani też im we wszystkim nie s łuży. Ponieważ , gdy cokolwiek dodajemy a lbo ode jmujemy prawu wspólnemu, tworzymy prawo własne, czyli cywilne.

D. 1,1,6,1

D. 1,1,6,1

Hoc igitur ius nostrum constat aut ex scripto aut sine scripto, ut apud Graecos: ton nomon hoti men eggrafoi, hoti de agrafoi. !

To więc prawo nasze składa się albo z p r a w a p i s a n e g o , a l b o z p r a w a niepisanego, jak u Greków: jedne prawa są pisane (έγγραφοι), inne niepisane (άγραφοι).

D. 1,1,7 pr. Papinian w księdze drugiej Definicji

Ius autem civile est, quod ex legibus, plebis scitis, senatus consultis, decretis principum, auctoritate prudentium venit. !

Toteż prawo cywilne pochodzi z ustaw, postanowień zgromadzeń plebejskich, uchwał senatu, konstytucji cesarskich, opinii biegłych prawników.

D. 1,1,7,1

D. 1,1,7,1

I u s p r a e t o r i u m e s t , q u o d p r a e t o re s introduxerunt adiuvandi vel supplendi vel corrigendi iuris civilis gratia propter utilitatem publicam. quod et honorarium dicitur ad honorem praetorum sic nominatum. !

Prawem pretorskim jest to, które z uwagi na pożytek publiczny wprowadzili pretorzy dla wspomagania, uzupełniania lub poprawiania prawa cywilnego. Nazywa się je także urzędniczym (ius honorarium), z uwagi na urząd (honos) pretora.

D. 1,1,8 Marcjan w księdze pierwszej Instytucji

Nam et ipsum ius honorarium viva vox est iuris civilis. !

Albowiem i samo prawo u rzędn icze j es t żywym głosem prawa cywilnego.

D. 1,1,9 Gaius w księdze pierwszej Instytucji

D. 1,1,9 Gaius w księdze pierwszej Instytucji

Omnes populi, qui legibus et moribus reguntur, partim suo proprio, partim communi omnium hominum iure utuntur. Nam quod quisque populus ipse sibi ius constituit, id ipsius proprium civitatis est vocaturque ius civile, quasi ius proprium ipsius civitatis: quod vero naturalis ratio inter omnes homines constituit, id apud omnes peraeque custoditur vocaturque ius gentium, quasi quo iure omnes gentes utuntur. !Wszystkie ludy, które rządzone są ustawami i zwyczajami, posługują się częściowo swoim własnym prawem, częściowo prawem wspólnym wszystkim ludziom. Albowiem to, co naród sam dla siebie ustanawia, jest właściwe jego państwu i nazywa się prawem cywilnym, jako prawo właściwe tylko dla jego państwa. To zaś prawo, które porządek naturalny ustanowił między ludźmi, u wszystkich na równi jest przestrzegane i nazywa się prawem narodów, jako to prawo, którym posługują się wszystkie narody.

D. 1,1,10 pr. Ulpian w księdze pierwszej Instytucji

Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi. !

Sprawiedl iwość jest sta łą i niezmienną wolą przyznawania tego, co się komu należy.

D. 1,1,10,1

D. 1,1,10,1

Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere,alterum non laedere, suum cuiquetribuere.

D. 1,1,10,1

Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere,alterum non laedere, suum cuiquetribuere.

Zalecenia prawa są następujące: żyćuczciwie, nikomu nie szkodzić ,każdemu przyznawać to, co należne.

D. 1,1,10,2

Iuris prudentia est divinarum atque humanarum rerum notitia, iusti atque iniusti scientia. !

Biegłość w prawie to znajomość rzeczy boskich i ludzkich, wiedza o tym co słuszne i niesłuszne.

Na kolejne zajęcia - 14 października 2013 r.

Historia źródeł prawa:

• tabelki chronologiczne z początku Warsztatów prawniczych;

• podstawowe informacje z pierwszego rozdziału Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego;

• postaci jurystów; podziały na prawo przedklasyczne, klasyczne, poklasyczne; rodzaje źródeł prawa; rodzaje porządków prawnych;

prawo rzymskie - ćwiczenia - uj · veluti erga deum religio: ut parentibus et patriae pareamus: !...

Documents