PRAŽIVOTINJE - PROTOZOA

Subregnum Protozoa

Od grčkih reči: protos – prvi, prednji zoon –

živo biće, životinja

• Veličina tijela od 2µm pa do preko

4500µm.

• Tijelo protozoa je građeno od jedne

jedine eukariotske ćelije koja po

morfološkim i strukturnim karakteristikama

odgovara jednoj ćeliji višećelijskog

organizma. U funkcionalnom pogledu ona

je samostalni organizam. Posjeduju

organele koje su specijalizovane za

vršenje određenih funkcija, pa su u tom

pogledu organele ekvivalentne organima

Metazoa (višećelijski organizmi).

ĆELIJSKI DIJELOVI

• Na površini tijela svih Protozoa nalazi se ćelijska membrana koja je kod nekih tanka, bez zadebljanja i ne obezbjeđuje stalan oblik tijela i naziva se plazmalema (npr. Sarcodina), ali je kod većine vrsta deblja, naborana, obezbeđuje stalan oblik tela i naziva se pelikula.

• Pelikula - zaštita tijela Citoskelet od mikrotubula i mikrofilamenta. Citopig – otvor preko koga izbacuju svarenu hranu hranjiva vakuola (Lizosomi), probava hrane Kontraktilne vakuole – regulacija osmotskog tlaka - izlučivanje Jezgra (mikro i makronukleus) Citostom - stanična usta

• Mogu živeti samostalno ili graditi kolonije.

Ulazak tvari u stanicu

Stanična usta -

citostom

Proždiranje lažnim

nožicama

Heterotrofni organizmi. Najprimitivniji oblici su autotrofi. Autotrofno se hrane protozoe koje u tijelu imaju hlorofil

Heterotrofno: pinocitoza i fagocitoza.

Kretanje:

•Kreću se pomoću:➢treplji (cilije),

➢bičeva (flagele) i

➢lažnih nožica (parapodija)

• Binarna dioba - nastanu genetički jednake stanice

BESPOLNO RAZMNOŽAVANJE KOD PRAŽIVOTINJA

SPOLNO RAZMNOŽAVANJE PRAŽIVOTINJAPolno: singamija, konjugacija i autogamija.

Mnogostruka (multipla) dioba i pupljenje

Žive u vodi, na vlažnim mjestima a mogu biti i paraziti životinja i čovjeka

Kolo obuhvata oko 40.000 vrsta, koje su posebno po načinu kretanja grupisane u 4 velike klase:

1. Amebe ili korjenonošci - Sarcodina2. Bičari – Flagellata3. Trepljaši – Ciliata4. Truskovci - Sporozoa

Amebe

Krednjaci- kućica od CaCO3

-sedimentne stijene

Korjenonošci -srdoboljna ameba uzrokuje grižu

Radiolarije- sunašca i zrakaši

Bičari• Lišmanija- prenose sitni komarci

- dum-dum groznica (lešmanijaza) kod ljudi i pasa

Tripanosoma -

prenosi muha ce-ce, bolest

spavanja

Trihomonas -

upala mokraćno-spolnog

sustava

Leishmania sp.

Trepljaši

• Svi predstavnici posjeduju trepljekoje su značajne za klasifikaciju i sistematiku grupe. Tu spadaju papučice, kolpidijumi, trubice, vorticele (zvončići) i dr.

Vorticella campanula Stentor sp. Paramecium caudatum

Truskovci• Žive parazitski u krvi

kičmenjaka (ptica i sisara). Nemaju egzogenu fazu.

• Za čovjeka su značajne vrste roda Plasmodium.

• Vrste P. vivax, P. ovale, P. malariae i P. falciparumsu patogene za čovjeka i izazivaju oboljenje malariju. Životni ciklus im je sličan i odvija se u tijelu čovjeka i komarcaAnopheles maculipenis(samo ženka).

bez pseudopodija i bičevaplazmodij (uzročnik malerije, prenose komarci)komarac - spolni razvoj, oplodnjom nastaju sporozoitičovjek - bespolno razmnožavanje sporozoita u jetri, razvoj merozoite i

nezrele gametocite u eritrocitima

• Dok traje jetrena faza bolesnik nema nikakve simptome bolesti.

• Pri oslobađanju eritrocitnih merozoita, iz eritrocita se oslobađaju i neki

toksini koji izazivaju visoku temperaturu praćenu groznicom.

• Razviće plasmodiuma u tijelu komarca zavisi od temperature spoljašnje

sredine. Ako je temperatura ispod 15 – 170C izostaje kopulacija gameta

i formiranje sporozoita.

• Malarija je ograničena na predjele sa toplijom klimom.